mgr in. Fryderyk asak Czonek Oddziau Nowohuckiego SEP Zakad Bada Elektrycznych El-Fred 31-621 Krakw o.

Bohaterw Wrzenia 61A/23 tel./fax (0-12) 6811541 kom 0-503 750306 e-mail: flasak@tlen.pl

Wykonywanie pomiarw odbiorczych i okresowych pomiarw ochronnych w instalacjach elektrycznych o napiciu znamionowym do 1 kV
( aktualizacja Sierpie 2005 r )

1. Wstp
W latach 90-tych nastpiy zmiany w zasadach budowy instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych oraz zmieniy si zasady ochrony od porae prdem elektrycznym. Zmiany wprowadzone przez nowe Prawo Budowlane [15.17], przez Warunki Techniczne jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie [15.21] oraz w przepisach dotyczcych ochrony przeciwporaeniowej (wieloarkuszowa PN/E-05009 obecnie PN-IEC 60364) [15.1] spowodoway zmiany w wymaganiach dotyczcych wykonywania pomiarw odbiorczych pomontaowych i okresowych pomiarw ochronnych, dla oceny stanu ochrony przeciwporaeniowej w eksploatowanych urzdzeniach elektrycznych o napiciu znamionowym do 1 kV. W ostatnim okresie zmianie ulego kilka aktw normatywnych zwizanych z wykonywaniem pomiarw ochronnych i przyrzdami stosowanymi wykonywania pomiarw. S to nastpujce akty normatywne: 1. Ustawa o Normalizacji [15.14], ktra wprowadzia zasad, e od 1 I 2003r. stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne oraz, e PN mog by powoywane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu w jzyku polskim i wtedy staj si obowizkowe. Stosowanie norm w krajach Unii Europejskiej jest dobrowolne, lecz przedstawiaj one tam najwyszej rangi uznane reguy techniczne. Nie mona ich bezkarnie lekceway, omija i postpowa wbrew ich postanowieniom. W razie wtpliwoci do jakoci produktu lub usugi, kwestie sporne rozstrzygane s przyjmujc za podstaw wymagania norm. W razie wypadku z ludmi, awarii, zagroenia dla rodowiska, sprawdzenie czy urzdzenie byo zbudowane i eksploatowane zgodnie z zasadami sztuki inynierskiej, dokonuje si w oparciu o wymagania norm. Na wymagania norm powouj si poszkodowani klienci, organizacje konsumenckie, organy nadzoru rynku, niesusznie obwinieni producenci, instytucje ubezpieczeniowe, organy cigania i kada osoba fizyczna lub prawna wystpujca jako strona albo rozjemca w sporze zarwno w postpowaniu sdowym karnym jak i cywilnym. Kady, kto chce, aby zlecano mu projekty, nadzory, wykonawstwo, ekspertyzy, czy okresowe badania stanu urzdze, ten musi przestrzega dobrowolnych norm technicznych, bo jest to gwarancj naleytej jakoci wytworw umysu i rk, gwarancj akceptacji obiektu przez firmy ubezpieczeniowe czy inspekcj pracy i gwarancj spokoju wykonawcy ze strony prokuratora. 2. Ustawa z 11 maja 2001r. Prawo o miarach [15.13] Celem ustawy Prawo o miarach jest zapewnienie jednolitoci miar i wymaganej dokadnoci pomiarw wielkoci fizycznych w Rzeczpospolitej Polskiej. Ustawa reguluje zagadnienia legalnych jednostek miar i ich pastwowych wzorcw, prawnej kontroli metrologicznej przyrzdw pomiarowych, kompetencji i zada organw administracji rzdowej waciwych w sprawach miar, sprawowania nadzoru nad wykonywaniem przepisw ustawy.

3. , Ustawa z 27 marca 2003r. [15.18] nowelizuje Prawo Budowlane i wprowadza wymaganie, e kontrol stanu technicznego instalacji elektrycznych, piorunochronnych i gazowych powinny przeprowadza osoby posiadajce kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacj urzdze, instalacji oraz sieci energetycznych i gazowych. Zatem osoba wykonujca pomiary ochronne i podpisujca protokoy z tych pomiarw powinna mie zawiadczenia kwalifikacyjne D i E z uprawnieniami do wykonywania pomiarw ochronnych. 4. Ustawa z 4 marca 2005r. [15.20] o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz ustawy Prawo ochrony rodowiska, wprowadzia zmiany do tekstu obowizujcego prawa energetycznego. Zmiana ta przywraca obowizek sprawdzania co 5 lat kwalifikacji osb zajmujcych si eksploatacj urzdze, instalacji i sieci energetycznych. Wynika std konieczno zamieszczania obecnie w wiadectwach kwalifikacyjnych terminu ich wanoci. wiadectwa kwalifikacyjne wydawane dotychczas bezterminowo, na podstawie dotychczasowych przepisw, zgodnie z art. 16 nowej ustawy, zachowuj moc do dnia 3 maja 2010 r., tj. przez 5 lat od dnia wejcia w ycie ustawy wprowadzajcej t nowelizacj. 5. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z 20 lutego 2003 r. w sprawie przyrzdw pomiarowych podlegajcych prawnej kontroli metrologicznej oraz rodzajw przyrzdw pomiarowych, ktre s legalizowane bez zatwierdzenia typu [15.25] Z powyszego rozporzdzenia wynika, i niektre przyrzdy pomiarowe mog by legalizowane bez zatwierdzenia typu. Nale do nich odwaniki odpowiednich klas dokadnoci, gstociomierze zboowe, wagi nieautomatyczne bez zespow elektronicznych i bez spryny w zespole pomiaru obcienia oraz cukromierze i densymetry do cieczy innych ni alkohol. Po wejciu Polski do Unii Europejskiej obowizkowe stao si oznakowanie wyrobw symbolem CE. Oznakowanie CE symbolizuje zgodno wyrobu ze wszystkimi wymaganiami naoonymi na wytwrc danego wyrobu poprzez dyrektywy wymagajce takiego oznakowania. Oznakowanie CE zastpuje wszystkie obowizujce poprzednio krajowe oznakowania zgodnoci. Nowe przepisy ochrony przeciwporaeniowej wprowadziy zasad: najpierw chroni, potem zasila. Z tej zasady wynika kilka wymaga, ktrych przestrzeganie znakomicie zwiksza bezpieczestwo uytkowania urzdze elektrycznych nawet w mao bezpiecznym systemie sieci TN-C.

Nale do nich: sposb przyczania przewodu ochronno-neutralnego do obudowy urzdze I klasy ochronnoci, sposb przyczania przewodw fazowego i ochronno-neutralnego w gniazdach wtyczkowych (rys. 1), w gniazdach bezpiecznikowych i w oprawach arwkowych. Prawidowy sposb podczania przewodw w gniazdach wtyczkowych jest szczeglnie wany w sieciach komputerowych aby nie eliminowa filtrw przeciwzakceniowych lub nie podawa napicia na obudow urzdze Rys. 1 Wykonujc pomiary elektryczne uzyskujemy informacje o stanie technicznym urzdze, z ktrymi mamy do czynienia. Dobry stan techniczny eksploatowanych urzdze, czy te dopiero zmontowanych i przekazywanych do eksploatacji, jest gwarancj bezawaryjnej i bezpiecznej pracy tych urzdze.

2. Pomiary
Wykonujc pomiary elektryczne uzyskujemy informacje o stanie technicznym badanych urzdze. Ich dobry stan techniczny, jest gwarancj bezawaryjnej i bezpiecznej pracy. Pomiary w okresie eksploatacji su dla oceny aktualnego stanu technicznego urzdze pod wzgldem niezawodnoci i bezpieczestwa pracy. Wyniki pomiarw s podstaw decyzji o

dalszej eksploatacji lub dokonaniu odpowiednich napraw, wymian czy remontw generalnych. Oglnie pomiary dzielimy na trzy grupy: I. pomiary wykonywane na urzdzeniach elektrycznych u wytwrcy, dla sprawdzenia, e wykonane urzdzenie jest w peni sprawne i spenia wymagania okrelonych norm lub aprobat technicznych. Karta kontroli technicznej jest podstaw udzielenia gwarancji na dane urzdzenie. pomiary na urzdzeniach elektrycznych zamontowanych w obiekcie przed przekazaniem do eksploatacji. Od tych pomiarw oczekujemy odpowiedzi czy: urzdzenia zostay prawidowo dobrane, zamontowane zgodnie z dokumentacj, nie s uszkodzone, waciwie wykonano nastawy zabezpiecze, sprawdzona zostaa funkcjonalno dziaania, sygnalizacja dziaa poprawnie, speniono wszystkie warunki aby obwody elektryczne w caoci mogy spenia stwiane im dokumentacj techniczn wymagania i mogy by bezpiecznie eksploatowane. Efektem pomiarw powinny by protokoy pomiarw pomontaowych. III Pomiary w okresie eksploatacji urzdze, majce da odpowied jaki jest aktualny stan techniczny urzdze pod wzgldem niezawodnoci i bezpieczestwa pracy, czy nie uleg on pogorszeniu w ostatnim okresie.

II.

Wyniki tych pomiarw maj by podstaw do podjcia decyzji o dalszej eksploatacji lub dokonaniu odpowiednich napraw, wymian czy remontw generalnych. Pomiary zawsze powinny by wykonywane poprawnie, aby wycigane wnioski byy waciwe. Przed wykonywaniem pomiarw elektrycznych powinnimy odpowiedzie na pytania: 1. 2. 3. kto moe wykonywa pomiary zwizane z ochron ycia, zdrowia, mienia i ochron rodowiska, czym naley wykonywa powysze pomiary, w jaki sposb naley je wykonywa - aby uzyskane wyniki byy poprawne.

Ad. 1 - pomiary skutecznoci ochrony przeporaeniowej z racji swojego charakteru i sposobu wykonywania (urzdzenia pod napiciem) nios zagroenia zarwno dla osb wykonujcych te pomiary, jak i dla osb postronnych. Zgodnie z Zarzdzeniem Ministra Gospodarki [15.25], prace przy wykonywaniu prb i pomiarw zaliczane s do prac w warunkach szczeglnego zagroenia dla zdrowia i ycia ludzkiego. Dlatego osoby wykonujce pomiary powinny posiada odpowiednie wyksztacenie techniczne, dowiadczenie eksploatacyjne oraz posiada aktualne zawiadczenia kwalifikacyjne, upowaniajce do wykonywania pomiarw jako uprawnienia w zakresie kontrolnopomiarowym. Ustawa Prawo Energetyczne [15.19] postanawia, e osoby zajmujce si eksploatacj sieci oraz urzdze i instalacji obowizane s posiada kwalifikacje potwierdzone wiadectwem wydanym przez komisje kwalifikacyjne. Komisje kwalifikacyjne zostay powoane przez Prezesa Urzdu Regulacji Energetyki (URE) oraz waciwych Ministrw wymienionych w Prawie Energetycznym. W tej sprawie obowizuje obecnie Rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z 28 kwietnia 2003r. [15.24] w sprawie szczegowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujce si eksploatacj urzdze instalacji i sieci. Rozporzdzenie to wprowadzio nastpujce zmiany: 1. znikn brak wymagania potwierdzenia posiadania kwalifikacji przy eksploatacji w zakresie

obsugi urzdze i instalacji w gospodarstwach domowych i rolnych a 4.1. obecnie brzmi: Nie wymaga si potwierdzenia posiadania kwalifikacji w zakresie obsugi urzdze i instalacji u uytkownikw eksploatujcych urzdzenia elektryczne o napiciu nie wyszym ni 1 kV i mocy znamionowej nie wyszej ni 20 kW, jeeli w dokumentacji urzdzenia okrelono zasady jego obsugi. 2. W zaczniku nr 1, grupa 1. posiadanie kwalifikacji wymagane jest dla zespow prdotwrczych o mocy powyej 50 kW, poprzednio wymagano cznie od 20 kW wzwy. Ad. 2.- Obecnie caoksztat spraw zwizanych z metrologi i wymaganiami dotyczcymi przyrzdw pomiarowych reguluje obowizujca od 1 I 2003r. nowa ustawa p.t. Prawo o miarach z dnia 11 maja 2001 r. [15.13], ktra stanowi, e przyrzdy pomiarowe podlegaj kontroli metrologicznej GUM, w formie: 1. - zatwierdzenia typu, 2. legalizacji pierwotnej 3. legalizacji ponownej (dawne uwierzytelnienie). Wymagania i kryteria przeprowadzania kontroli metrologicznej GUM zawarte s w Zarzdzeniach Prezesa Gwnego Urzdu Miar nr 158 z 1996 r oraz nr 29 i 30 z 1999 r) [15.16] 2.1. Legalizacja jest sprawdzeniem, stwierdzeniem i powiadczeniem przez organ administracji miar, e przyrzd pomiarowy spenia wymagania w przepisw metrologicznych i moe by stosowany w obrocie publicznym do wyznaczania iloci albo jakoci rzeczy lub usug w celu uzyskania prawidowej postawy do rozlicze. Obecnie zgodnie z decyzj Prezesa Gwnego Urzdu Miar (Zarzdzenie nr 29 z 29 06 1999 r. - Dziennik Urzdowy Miar i Probiernictwa nr 4/99) [15.16] legalizacji pierwotnej (jako przyrzdy elektryczne) podlegaj: a) - uytkowe liczniki energii elektryczne prdu przemiennego, b) - przekadniki prdowe i napiciowe do wsppracy z licznikami, 2.2. Legalizacja ponowna (uwierzytelnienie) przyrzdu jest sprawdzeniem, stwierdzeniem i powiadczeniem, e przyrzd pomiarowy spenia wymagania ustalone w przepisach, normach, zaleceniach midzynarodowych lub innych waciwych dokumentach, a jego wskazania zostay odniesione do wzorcw pastwowych i s z nimi zgodne w granicach okrelonych bdw pomiarowych. Obowizkowi uwierzytelnienia podlegaj, okrelone przez Prezesa Gwnego Urzdu Miar (Zarzdzenie nr 158 z 18 10 1996 r.)[15.16], mierniki natenia pola elektrycznego i magnetycznego w zakresie czstotliwoci radiowych majce znaczenie dla bezpieczestwa ycia, ochrony zdrowia i ochrony rodowiska. Przyrzdy pomiarowe podlegajce legalizacji lub obowizkowi uwierzytelnienia nie mog by wprowadzone do sprzeday lub uytkowania przez wytwrc lub sprzedawc bez wanych dowodw legalizacji albo uwierzytelnienia. Obowizek przedstawienia do legalizacji lub uwierzytelnienia ciy take na uytkowniku oraz na wykonawcy naprawy przyrzdu pomiarowego. 2.3. Obowizkowi zatwierdzenia typu podlegaj przyrzdy do pomiaru wielkoci elektrycznych i magnetycznych produkowane w kraju lub sprowadzane z zagranicy, wyszczeglnione w Zarzdzeniu nr 30 Prezesa Gwnego Urzdu Miar z 29 06 1999 r. [15.16.] W Zarzdzeniu wyszczeglnione s nastpujce przyrzdy: 1. Mierniki napicia prdu, mocy, oporu i przesunicia fazowego. 2. Mierniki uniwersalne i multimetry. 3. Uytkowe liczniki energii elektrycznej prdu przemiennego. 4. Przekadniki prdowe i napiciowe do wsppracy z licznikami. 5. Mierniki natenia pola elektrycznego i magnetycznego w zakresie czstotliwoci radiowych. Ad. 3. - Przy wykonywaniu pomiarw naley zwrci uwag na warunki mogce mie istotny wpyw na dokadno pomiaru, mie wiadomo popenianych bdw i waciwie interpretowa

uzyskane wyniki.

2. Dokadno wykonywania pomiarw

Dokadno wykonywania pomiarw zaley od klasy dokadnoci uytych przyrzdw, doboru waciwej metody wykonywania pomiarw i uwzgldnienia uwarunkowa wynikajcych ze specyfiki badanego obiektu i jego parametrw. Naley dy do wykonywania pomiarw z moliwie du dokadnoci, z uchybem pomiaru poniej 20 %. Dokadno pomiaru zaley od zakresu uytego przyrzdu pomiarowego i aby bya jak najwiksza, odczytu naley dokonywa na takim zakresie aby wskazanie przyrzdu wynosio co najmniej 3/4 zakresu pomiarowego. Przy pomiarze napicia 10 V woltomierzem o klasie dokadnoci 2,5%: - na zakresie 100 V popeniany bd moe wynie 2,5 V co powoduje uchyb 25% - na zakresie 50 V popeniany bd moe wynie 1,25 V co powoduje uchyb 12,5% - na zakresie 10 V popeniany bd moe wynie 0,25 V co powoduje uchyb 2,5%. 2.1 Klasa i zakres uytych przyrzdw pomiarowych Klasa dokadnoci przyrzdu pomiarowego jest to maksymalny bd bezwzgldny popeniany w dowolnym miejscu skali, obliczony jako bd procentowy w stosunku do penego zakresu pomiarowego, zaokrglony do jednej z siedmiu znormalizowanych klas: 0,1; 0,2; 0,5; 1; 1,5; 2,5 i 5. m =

m Wmax

100 % =

Wm Wrz Wmax

100 %

[1]

gdzie: m - uchyb wzgldy przyrzdu, m - bd bezwzgldny, Wm - warto mierzona, Wrz - warto rzeczywista, Wmax - aktualny zakres pomiarowy. Dla przyrzdw z zerem porodku skali Wmax jest sum wartoci bezwzgldnych lewej i prawej strony skali. 2.2 Dobr waciwej metody pomiarw Zastosowana metoda wykonywania pomiarw powinna by metod najprostsz, zapewniajc osignicie wymaganej dokadnoci pomiarw. Wybr metody pomiarw wynika ze znajomoci obiektw mierzonych i rozpoznania dokumentacji technicznej obiektu. Sposb przeprowadzania bada okresowych musi zapewnia wiarygodno ich przeprowadzenia (wzorce, metodyka, kwalifikacje wykonawcw, protokoy). Zastosowanie nieprawidowej lub mao dokadnej metody i niewaciwych przyrzdw pomiarowych moe by przyczyn zagroenia, w nastpstwie dopuszczenia do uytkowania urzdze, ktre nie speniaj warunkw skutecznej ochrony przeciwporaeniowej. 2.3. Zasady wykonywania pomiarw Przy wykonywaniu wszystkich pomiarw odbiorczych i eksploatacyjnych naley przestrzega nastpujcych zasad: a) pomiary powinny by wykonywane w warunkach identycznych lub zblionych do warunkw normalnej pracy podczas eksploatacji urzdze czy instalacji, b) przed przystpieniem do pomiarw naley sprawdzi prawidowo funkcjonowania przyrzdw (kontrola, prba itp.), c) przed rozpoczciem pomiarw naley dokona ogldzin badanego obiektu dla stwierdzenia jego kompletnoci, braku usterek oraz prawidowoci wykonania i oznakowania, sprawdzenia stanu ochrony podstawowej, stanu urzdze ochronnych oraz prawidowoci pocze.

d) przed przystpieniem do pomiarw naley zapozna si z dokumentacj techniczn celem ustalenia poprawnego sposobu wykonania bada, Przed przystpieniem do pomiarw naley dokona niezbdnych ustale i oblicze warunkujcych: wybr poprawnej metody pomiaru, jednoznaczno kryteriw oceny wynikw, moliwo popenienia bdw czy uchybw pomiarowych, konieczno zastosowania wspczynnikw poprawkowych do

wartoci zmierzonych. e) nie naley bez potrzeby dotyka czci czynnych i czci przewodzcych oraz czci obcych, pamitajc, e ochrona przeciwporaeniowa moe by niesprawna. f) naley pamita, e urzdzenia charakteryzujce si du pojemnoci, jak kable i kondensatory po wyczeniu napicia zagraaj jeszcze poraeniem. 2.4. Okresowe sprawdzanie przyrzdw pomiarowych Przyrzdy uywane do sprawdzania stanu ochrony przeciwporaeniowej dla zachowania wiarygodnoci wynikw bada powinny by poddawane okresowej kontroli metrologicznej co najmniej raz na rok. Zgodnie z Zarzdzeniem nr 12 Prezesa Gwnego Urzdu Miar z 30 marca 1999 r. [15.30.] w sprawie wprowadzenia przepisw metrologicznych o miernikach oporu ptli zwarcia, okres wanoci dowodw kontroli metrologicznej miernikw tego typu wynosi 13 miesicy, liczc od pierwszego dnia miesica, w ktrym dokonano legalizacji ponownej. Przyrzdy uywane do pomiaru rezystancji izolacji powinny by poddawane okresowej kontroli metrologicznej uwierzytelnienia w razie uszkodzenia lub stwierdzenia, e bdy wskaza przekraczaj bd graniczny dopuszczalny wynoszcy 20 %. Takie wymagania wynikaj z Zarzdzenia nr 18 Prezesa Gwnego Urzdu Miar z 11 lipca 2000r. [15.31] w sprawie wprowadzenia przepisw metrologicznych o miernikach oporu izolacji.

3. Zakres wykonywania pomiarw odbiorczych i okresowych

Na wyniki pomiarw skadaj si dwie czci: pierwsza to ogldziny majce da pozytywn odpowied, e zainstalowane na stae urzdzenia elektryczne speniaj wymagania bezpieczestwa podane w odpowiednich normach przedmiotowych, i e zainstalowane wyposaenie jest zgodne z instrukcjami wytwrcy, tak aby zapewniao jego poprawne dziaanie. druga to prby i pomiary majce da odpowied czy zachowane s wymagane parametry techniczne i spenione s wymagania dotyczce aparatw pomiarowych i sprawdzajcych podanych w normach. Norma PN-IEC 60364-6-61:2000 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Sprawdzanie. Sprawdzanie odbiorcze. podaje wymagany zakres prb odbiorczych. Norma wymaga, aby kada instalacja przed przekazaniem do eksploatacji bya poddana ogldzinom i prbom celem sprawdzenia, czy zostay spenione wymagania normy. Przed przystpieniem do prb naley udostpni wykonujcym sprawdzenie instalacji, dokumentacj techniczn wraz z protokoami ogldzin i prb czstkowych wykonanych podczas montau. 3.1. Ogldziny Ogldziny to pierwszy etap pomiarw, ktry naley wykona przed przystpieniem do prb przy odczonym zasilaniu, z zachowaniem ostronoci celem zapewnienia bezpieczestwa ludziom i uniknicia uszkodze obiektu lub zainstalowanego wyposaenia. Ogldziny maj potwierdzi, e zainstalowane urzdzenia:

- speniaj wymagania bezpieczestwa podane w odpowiednich normach; - zostay prawidowo dobrane i zainstalowane zgodnie z wymaganiami normy - nie maj uszkodze pogarszajcych bezpieczestwo; - maj waciwy sposb ochrony przed poraeniem prdem elektrycznym; - waciwie dobrano przekroje i oznaczono przewody neutralne, ochronne, i fazowe; - waciwie dobrano i oznaczono zabezpieczenia i aparatur; - s wyposaone w schematy i tablice ostrzegawcze i informacyjne; - zapewniony jest dostp do urzdze dla wygodnej obsugi, konserwacji i napraw. 3.2. Prby Norma zawiera zakres prb odbiorczych, ktre w zalenoci od potrzeb s nastpujce: - prba cigoci przewodw ochronnych, w tym gwnych i dodatkowych pocze wyrwnawczych i pomiar ich rezystancji; - pomiar rezystancji izolacji instalacji elektrycznej; - sprawdzenie ochrony przez separacj obwodw; - pomiar rezystancji podg i cian; - sprawdzenie samoczynnego wyczenia zasilania; - pomiar rezystancji uziemienia uziomw; - sprawdzenie biegunowoci; - prba wytrzymaoci elektrycznej; - prba dziaania; - sprawdzenie skutkw cieplnych; - pomiar spadku napicia. Opisane w normie metody wykonywania prb, s podane jako zalecane, dopuszcza si stosowanie innych metod, pod warunkiem, e zapewni rwnie miarodajne wyniki. W przypadku, gdy wynik ktrejkolwiek prby jest niezgodny z norm, to prb t i prby poprzedzajce, jeeli mog mie wpyw na wyniki, naley powtrzy po usuniciu przyczyny niezgodnoci. W zacznikach A, B, C, D norma podaje: A metod pomiaru rezystancji podg i cian i dwie elektrody probiercze do jej pomiaru, B - przykadowe metody sprawdzania dziaania urzdze ochronnych rnicowoprdowych, C - metod pomiaru rezystancji uziomu - sprawdzenie poprawnoci wykonania pomiaru, D - przykady metod pomiaru impedancji ptli zwarcia dla ukadw sieci TN. W informacyjnym zaczniku E Wskazwki stosowania przepisw arkusza 61: Sprawdzanie odbiorcze norma zawiera dodatkowe wyjanienia interpretacyjne do kilku punktw normy: - Przewiduje uwzgldnianie wzrostu rezystancji przewodw ze wzrostem temperatury spowodowanej zwarciem, aby zmierzona warto impedancji ptli zwarciowej speniaa wymagania 413.1.3. Wymagania te zgodnie z norm s spenione, jeeli zmierzona warto impedancji ptli zwarciowej spenia nastpujc zaleno: ZS (m) <

2 Uo ( ) 3 Ia

[2]

gdzie: ZS (m) jest zmierzon wartoci impedancji ptli zwarciowej obejmujcej faz i uziemiony punkt neutralny, w omach; Uo jest napiciem znamionowym wzgldem ziemi w woltach; Ia jest prdem powodujcym samoczynne zadziaanie zabezpieczenia w wymaganym czasie 0,2; 0,4 lub 5 s. Wymaganie to stawia zbyt ostre kryteria dla instalacji, zupenie nie uzasadnione dla krtkiego czasu wyczenia 0,2 i 0,4 s i dyskusyjne dla czasu 5 s.

- Omawia warunki wykonywania pomiaru rezystancji przewodw ochronnych i warunki jakie powinna spenia zmierzona rezystancja tych przewodw aby ten pomiar mg zastpi pomiar impedancji ptli zwarciowej. W zaczniku informacyjnym F Sprawdzanie i prby okresowe omwiony jest cel przeprowadzania okresowych prb instalacji. S one przeprowadzane dla okrelenia czy instalacje lub ich czci nie pogorszyy si w takim stopniu, e dalsze ich wykorzystywanie jest niebezpieczne i nie speniaj one wymaga przepisw dotyczcych instalacji. Sprawdzanie powinno obejmowa badanie skutkw wszystkich zmian wprowadzonych w instalacji. Podstawowe informacje dotyczce sprawdzania odbiorczego s rwnie wane do okresowego sprawdzania i prb.

3.3. Zakres wykonywania okresowych pomiarw

Zgodnie z PN-IEC 60364-6-61 okresowe sprawdzania i prby powinny obejmowa co najmniej: ogldziny dotyczce ochrony przed dotykiem bezporednim i ochrony przeciwpoarowej; pomiary rezystancji izolacji; badania cigoci przewodw ochronnych; badania ochrony przed dotykiem porednim; czyli sprawdzenie skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej; prby dziaania urzdze rnicowoprdowych. Okresowe badania i pomiary wykonujemy takimi samymi metodami jak prby odbiorcze.

4. Czsto wykonywania okresowych pomiarw i bada

Norma PN-IEC 60364-6-61 wymaga, aby okresowe sprawdzania i prby instalacji elektrycznych byy wykonywane w cigu najkrtszego okresu po sprawdzeniu odbiorczym, ktry wynika z charakteru instalacji, eksploatacji i warunkw rodowiskowych w jakich eksploatowane s urzdzenia. Najduszy okres midzy badaniami ustalony przez Ustaw Prawo Budowlane [15.17.] wynosi 5 lat. W zaczniku omwiono przypadki, w ktrych wystpuje wysze ryzyko i zalecany jest krtszy czasokres bada i przegldw. Nale do nich: miejsca pracy lub lokalizacje, gdzie wystpuje niebezpieczestwo zniszczenia, poaru lub wybuchu; miejsca pracy lub lokalizacje, gdzie wystpuj instalacje zarwno niskiego jak i wysokiego napicia; obiekty komunalne; place budowy; miejsca, w ktrych uywany jest sprzt przenony. W zalenoci od warunkw rodowiskowych naley stosowa rne okresy. Czsto bada naley ustali w oparciu o wymagania Ustawy Prawo Budowlane [15.17], Ustawy Prawo Energetyczne [15.18], wymagania przepisw o ochronie przeciwporaeniowej [15.1] i przeciwpoarowej [15.21] oraz o zasady wiedzy technicznej. Tabela 1. Zalecane czasokresy pomiarw eksploatacyjnych urzdze i instalacji elektrycznych Okres pomidzy kolejnymi sprawdzaniami skutecznoci ochrony rezystancji izolacji przeciwporaeniowej instalacji nie rzadziej ni co 1 rok nie rzadziej ni co 1 rok nie rzadziej ni co 1 rok nie rzadziej ni co 1 rok nie rzadziej ni co 1 rok nie rzadziej ni co 5 lat nie rzadziej ni co 1 rok nie rzadziej ni co 5 lat

Rodzaj pomieszczenia 1. O wyziewach rcych 2. Zagroone wybuchem 3. Otwarta przestrze 4. Bardzo wilgotne o wilg. ok. 100%

i wilgotne przejciowo 75 do 100% 5. Gorce o temperaturze powietrza ponad 35 oC 6. Zagroone poarem 7. Stwarzajce zagroenie dla ludzi (ZL I, ZL II, ZL III) 8. Zapylone 9. Pozostae nie wymienione

nie rzadziej ni co 1 rok nie rzadziej ni co 5 lat nie rzadziej ni co 5 lat nie rzadziej ni co 5 lat nie rzadziej ni co 5 lat

nie rzadziej ni co 5 lat nie rzadziej ni co 1 rok nie rzadziej ni co 1 rok nie rzadziej ni co 5 lat nie rzadziej ni co 5 lat

W oparciu o wymagania nie obowizujcego obecnie zarzdzenia MGiE z 1987 r. wszystkie urzdzenia i instalacje elektryczne mona podzieli na cztery grupy w zalenoci od warunkw rodowiskowych w jakich s eksploatowane i wymaganej czstoci bada (tabela 1). - 1 grupa - urzdzenia i instalacje badane w penym zakresie nie rzadziej ni co rok, - 2 grupa - urzdzenia i instalacje badane pod wzgldem bezpieczestwa przeciwporaeniowego nie rzadziej ni co rok i pod wzgldem bezpieczestwa przeciwpoarowego, przez pomiar rezystancji izolacji nie rzadziej ni co 5 lat, - 3 grupa - urzdzenia i instalacje badane pod wzgldem bezpieczestwa przeciwporaeniowego nie rzadziej ni co 5 lat i pod wzgldem bezpieczestwa przeciwpoarowego, nie rzadziej ni co rok - 4 grupa - urzdzenia badane w penym zakresie, nie rzadziej ni co 5 lat. Poniewa nie ma obecnie aktu normatywnego okrelajcego czasokresy okresowego wykonywania pomiarw i bada, zgodnie z wymaganiem Rozporzdzenia Ministra Gospodarki z 25 wrzenia 2000 r. w sprawie szczegowych warunkw przyczenia podmiotw do sieci elektroenergetycznych, podmioty zaliczane do grup przyczeniowych I-III i VI opracowuj instrukcj ruchu i eksploatacji. Zgodnie z wymaganiem Rozporzdzenia Ministra Gospodarki [15.24] z 25 wrzenia 2000 r. podmioty zaliczane do grup przyczeniowych IV i V opracowuj instrukcj eksploatacji. Instrukcje te powinny okrela zakres, procedury i czynnoci zwizane z ruchem i eksploatacj urzdze, instalacji i sieci elektroenergetycznych. Powinny w instrukcjach by podane czasokresy bada okresowych dostosowane do warunkw rodowiskowych panujcych w danym zakadzie. Omawiane instrukcje powinny by zatwierdzone przez Dyrektora Zakadu, co znacznie uatwia prawidow eksploatacje urzdze w danym zakadzie. Kwalifikacja budynkw i pomieszcze ze wzgldu zagroenia dla ludzi zgodnie z Rozporzdzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. [15.19]: Budynki oraz czci budynkw stanowice odrbne strefy poarowe, okrelone jako ZL, zalicza si do jednej lub do wicej ni jedna spord nastpujcych kategorii zagroenia ludzi: ZLI zawierajce pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osb nie bdcych ich staymi uytkownikami, a nie przeznaczone dla przede wszystkim do uytku ludzi o ograniczonej zdolnoci poruszania si, ZLII przeznaczone przede wszystkim do uytku ludzi o ograniczonej zdolnoci poruszania si, takie jak szpitale, obki, przedszkola, domy dla osb starszych, ZLIII uytecznoci publicznej nie zakwalifikowane do do ZLI i ZL II, ZL IV mieszkalne, ZL V zamieszkania zbiorowego, nie zakwalifikowane do ZLI i ZL II, Bezpieczestwo przeciwpoarowe zaley od prawidowego doboru przekroju przewodw, doboru zabezpiecze oraz od warunkw chodzenia przewodw i aparatury. Bezpieczestwo przeciwpoarowe sprawdzamy przez kontrol stanu izolacji przez jej ogldziny, przez pomiar jej rezystancji, przez sprawdzenie czy zabezpieczenia s prawidowo dobrane do aktualnych warunkw obcieniowych i czy spenione s warunki chodzenia urzdze nagrzewajcych si podczas pracy - czy otwory i kanay wentylacyjne s drone i nie ulegy zatkaniu. Skuteczno ochrony przeciwporaeniowej polepsza skuteczno ochrony przeciwpoarowej.

10

4.1. Zakres okresowego sprawdzania i prb Zgodnie z PN-IEC 60364-6-61 okresowe sprawdzania i prby powinny obejmowa co najmniej: ogldziny dotyczce ochrony przed dotykiem bezporednim i ochrony przeciwpoarowej; pomiary rezystancji izolacji; badania cigoci przewodw ochronnych; badania ochrony przed dotykiem porednim; prby dziaania urzdze rnicowoprdowych.

5. Dokumentacja wykonywanych prac pomiarowo-kontrolnych

Kada praca pomiarowo-kontrolna (sprawdzenie odbiorcze lub okresowe) powinna by zakoczona wystawieniem protokou z przeprowadzonych bada i pomiarw. Protok z prac pomiarowo - kontrolnych powinien zawiera: 1. nazw badanego urzdzenia i jego dane znamionowe; 2. miejsce pracy badanego urzdzenia; 3. rodzaj pomiarw; 4. nazwisko osoby wykonujcej pomiary; 5. dat wykonania pomiarw; 6. spis uytych przyrzdw i ich numery; 7. szkice rozmieszczenia badanych urzdze, uziomw i obwodw, lub inny sposb jednoznacznej identyfikacji elementw badanej instalacji 8. liczbowe wyniki pomiarw; 9. uwagi; 10. wnioski. Kade badanie instalacji elektrycznych zarwno z bezpiecznikami, z wycznikami nadmiarowoprdowymi jak i z wycznikami rnicowoprdowymi, powinno by udokumentowane protokoem z tych bada, ktry powinien zawiera informacje o wynikach ogldzin i bada oraz informacje dotyczce zmian w stosunku do dokumentacji i odchyle od norm i przepisw, z podaniem czci instalacji ktrych to dotyczy. Jako wzory protokow mona wykorzysta zaczniki nr 1 do nr 7. Prace pomiarowo-kontrolne mog wykonywa wycznie osoby posiadajce aktualne zawiadczenia kwalifikacyjne w zakresie pomiarowo-kontrolnym. Osoba wykonujca pomiary moe korzysta z pomocy osoby nie posiadajcej zawiadczenia kwalifikacyjnego, lecz musi ona by przeszkolona w zakresie bhp dla prac przy urzdzeniach elektrycznych. Odbir instalacji elektrycznej powinien odbywa si komisyjnie i by zakoczony protokoem bada odbiorczych. Wzory takich protokow i instrukcja przeprowadzania bada odbiorczych podane s w zaczniku 8. Protokoy z wszystkich kontroli i bada powinny by zacznikiem do wpisu w ksice obiektu budowlanego zgodnie z Rozporzdzeniem Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji [15.27]

6. Wykonywanie poszczeglnych rodzajw prb:

6.1. Cigo przewodw ochronnych i pocze wyrwnawczych oraz pomiar rezystancji przewodw ochronnych. a) Norma wymaga aby prb cigoci przewodw wykonywa przy uyciu rda prdu staego lub przemiennego o niskim napiciu 4 do 24 V w stanie bezobcieniowym (U1) i prdem co najmniej 0,2 A (U2). Prd stosowany podczas prby powinien by tak may, aby nie powodowa niebezpieczestwa powstania poaru lub wybuchu. Do wykonania tego sprawdzenia mona uy specjalnie przystosowanej latarki elektrycznej z bateri o napiciu 4,5 V i arwk 3,7V/0,3A. Sprawdzenie moe by rwnie wykonane przy uyciu mostka lub omomierza z wbudowanym rdem napicia pomiarowego lub metod techniczn. b) Pomiar rezystancji przewodw ochronnych polega na przeprowadzeniu pomiaru rezystancji R

11

midzy kad czci przewodzc dostpn a najbliszym punktem gwnego przewodu wyrwnawczego, ktry ma zachowan cigo z uziomem. Wedug PN-IEC 60364-6-61 pomierzona rezystancja R powinna spenia nastpujcy warunek: R UC / Ia [3] gdzie: UC spodziewane napicie dotykowe podane w tabeli 2, okrelone na podstawie IEC 479 -1, a Ia - prd zapewniajcy samoczynne zadziaanie urzdzenia ochronnego w wymaganym czasie 0,2; 0,4 lub 5 s. Warunek ten nie dotyczy pocze wyrwnawczych dodatkowych (miejscowych) Dla pocze wyrwnawczych dodatkowych oraz we wszystkich przypadkach budzcych wtpliwo co do wartoci napicia dopuszczalnego dugotrwale, naley sprawdza czy rezystancja pocze wyrwnawczych R midzy czciami przewodzcymi jednoczenie dostpnymi, spenia warunek [4] R UL/Ia [4] gdzie:UL - dopuszczalne dugotrwale napicie dotyku 50 V - warunki normalne, 25 V warunki o zwikszonym niebezpieczestwie poraenia np. plac budowy Ia - prd zapewniajcy samoczynne zadziaanie urzdzenia ochronnego w wymaganym czasie Tabela 2. Spodziewane napicie dotykowe
Czas wyczenia [s] 0,1 0,2 0,4 0,8 5 Spodziewane napicie dotykowe [ V ] 350 210 105 68 50

R=

U 1U 2 RL I

(5)

U1 - napicie w stanie bezprdowym U2 - napicie pod obcieniem I - prd obcienia RL - rezystancja przewodw pomiarowych T - transformator zasilajcy 150 VA P - potencjometr regulacyjny SPW - szyna pocze wyrwnawczych Rys. 2. Ukad do pomiaru rezystancji przewodw ochronnych Normy DIN/VDE zalecaj ukad pomiarowy (rys.2) zasilany z obcego rda o napiciu przemiennym do 24 V-metoda techniczna. Rezystancje pocze ochronnych obliczamy ze wzoru [5]. Pomiar rezystancji przewodw mona rwnie wykona przy uyciu mostkw Wheatstonea lub Thomsona albo z wykorzystaniem miernika do pomiaru maych rezystancji. 6.2. Pomiar rezystancji izolacji Stan izolacji ma decydujcy wpyw na bezpieczestwo obsugi i prawidowe funkcjonowanie wszelkiego rodzaju urzdze elektrycznych. Dobry stan izolacji to obok innych rodkw ochrony,

12

rwnie gwarancja ochrony przed dotykiem bezporednim, czyli przed poraeniem prdem elektrycznym jakim gro urzdzenia elektryczne. Mierzc rezystancj izolacji sprawdzamy stan ochrony przed dotykiem bezporednim. Pomiary rezystancji powinny by wykonane w instalacji odczonej od zasilania. Rezystancj izolacji naley mierzy pomidzy kolejnymi parami przewodw czynnych oraz pomidzy kadym przewodem czynnym i ziemi. Przewody ochronne PE i ochronno-neutralne PEN traktowa naley jako ziemi, a przewd neutralny N jako przewd czynny. Przy urzdzeniach z ukadami elektronicznymi pomiar rezystancji izolacji naley wykonywa pomidzy przewodami czynnymi poczonymi razem a ziemi, celem uniknicia uszkodzenia elementw elektroniki. Bloki zawierajce elementy elektroniczne, o ile to moliwe naley na czas pomiaru wyj z obudowy. 6.2.1. Wykonywanie pomiarw rezystancji izolacji Rezystancja izolacji zaley od wielu czynnikw: 1 - wilgotnoci, 2 - temperatury - Przy pomiarze rezystancji izolacji w temperaturze innej ni 20 oC naley wyniki przeliczy do temperatury odniesienia 20 oC. Wartoci wspczynnika przeliczeniowego K20 podaje tabela 3. 3 - napicia przy jakim przeprowadzamy pomiar, Prd upywu przez izolacj nie jest proporcjonalny do napicia w caym zakresie. Ze wzrostem napicia rezystancja maleje pocztkowo szybciej, potem wolniej, po czym ustala si. Po przekroczeniu pewnej granicy nastpuje przebicie izolacji i rezystancja spada do maych wartoci lub zera. Pomiar naley wykonywa napiciem wyszym od nominalnego zgodnie z wymaganiami przepisw. Tabela 3 Wartoci wspczynnika przeliczeniowego K20 Temperatura oC Wspczynnik K20dla uzwoje silnika izolacja papierowa kabla izolacja gumowa kabla izolacja polwinitowa kabla 4 0,63 0,21 0,47 0,11 8 0,67 0,30 0,57 0,19 10 0,7 0,37 0,62 0,25 12 0,77 0,42 0,68 0,33 16 0,87 0,61 0,83 0,625 20 1,0 1,0 1,0 1,0 24 1,13 1,57 1,18 1,85 26 1,21 2,07 1,26 2,38 28 1,30 2,51, 1,38 3,125

Dla kabli z izolacj polietylenow z uwagi na wysok warto rezystancji izolacji nie stosuje si wspczynnika przeliczeniowego K20 . 4 - czasu pomiaru. Przy utrzymywaniu przez pewien czas napicia podczas pomiaru rezystancji izolacji, jej warto nie jest staa, lecz stopniowo wzrasta, co spowodowane jest zmianami fizycznymi lub chemicznymi zachodzcymi w materiale izolacyjnym pod wpywem pola elektrycznego i przepywajcego prdu. Izolowane czci metalowe (kabel) stanowi kondensator i pocztkowo pynie prd pojemnociowy - (adowanie kondensatora) wikszy od prdu upywowego. 5 - czystoci powierzchni materiau izolacyjnego. Rezystancja izolacji to poczona rwnolegle rezystancja skrona - zalena od rodzaju materiau izolacyjnego i powierzchniowa - zalena od czystoci powierzchni. Pomiar rezystancji izolacji powinien by przeprowadzany w odpowiednich warunkach: temperatura 10 do 25oC, wilgotno 40% do 70%, urzdzenie badane powinno by czyste i nie zawilgocone. Dla urzdze nagrzewajcych si podczas pracy wykonujemy pomiar rezystancji izolacji w stanie nagrzanym.

13

Rys. 3. Zaleno rezystancji izolacji od temperatury, napicia i czasu pomiaru Pomiar wykonujemy prdem staym, aby wyeliminowa wpyw pojemnoci na wynik pomiaru. Odczyt wyniku pomiaru nastpuje po ustaleniu si wskazania (po ok. 0,5 do 1 min). Odczytujemy wtedy natenie prdu pyncego przez izolacj pod wpywem przyoonego napicia na skali przyrzdu wyskalowanej w M. Wymagana dokadno pomiaru rezystancji wynosi 20% Miernikami rezystancji izolacji s induktory o napiciu 250, 500,1000 i 2500 V Sposb wykonywania pomiaru i wymagane wartoci rezystancji izolacji dla instalacji elektrycznej podczas bada odbiorczych i okresowych podaje norma PN-IEC 60364-6-61 Tabela 4. Wymagane napicia probiercze i minimalne wartoci rezystancji izolacji Napicie znamionowe Napicie probiercze prdu Minimalna warto badanego obwodu staego rezystancji izolacji [V] [V] [M] do 50 SELV i PELV 250 0,25 500 50 < U 500 0,5 > 500 1000 1,0 Rezystancja izolacji mierzona napiciem probierczym podanym w tabeli 4. jest zadowalajca, jeeli jej warto nie jest mniejsza od wartoci minimalnych podanych w tej tabeli. Jeeli zmierzona rezystancja jest mniejsza od podanej w tabeli 4 to instalacja powinna by podzielona na szereg grup obwodw i rezystancja zmierzona dla kadej grupy, celem ustalenia obwodu o obnionej wartoci rezystancji izolacji. Poprzednio wymagana warto rezystancji izolacji instalacji wynosia 1 k na 1 V w caym zakresie napicia znamionowego. 6.2.2. Pomiar rezystancji izolacji uzwoje transformatora: Podczas pomiaru rezystancji uzwoje transformatora odczytujemy warto rezystancji po 15 s.R15 i po 60 s.- R60 nastpnie obliczamy wspczynnik absorbcji K = R60/R15, okrelajcy stan oleju transformatorowego, ktrego warto powinna by nie mniejsza ni: - 1,15 dla transformatorw III grupy, - o mocy 1,6 MV.A i mniejszej - 1,2 dla rezystancji uzwoje do ziemi i 1,4 dla rezystancji midzy uzwojeniami dla transformatorw II grupy, - o mocy wikszej od 1,6 MV.A a nie nalecych do grupy I - 1,3 dla rezystancji uzwoje do ziemi i 2,0 dla rezystancji midzy uzwojeniami dla transformatorw I grupy, - 220 kV i o mocy 100 MV.A i wikszej. Zgodnie z wymaganiem normy PN-E-04700: czerwiec 2000, pomiar rezystancji uzwoje transformatora naley wykona miernikiem izolacji o napiciu co najmniej 2,5 kV, przy czystych i suchych izolatorach w temperaturze od 5 do 35 oC. Uzyskane wyniki naley przeliczy do temperatury w jakiej wykonano pomiar u wytwrcy wedug zasady: obnienie temperatury o 15 oC powoduje dwukrotny wzrost rezystancji i przeciwnie podwyszenie temperatury o 15 oC powoduje dwukrotne zmniejszenie rezystancji izolacji. Wymaganie dotyczce obliczania wskanika zmiany rezystancji (dla transformatorw nowych), tzw. wspczynnika absorbcji K = R60/R15, zostao usunite z normy w 2000r.

14

Rezystancja izolacji uzwoje transformatora olejowego nie powinna by mniejsza ni 70% wartoci zmierzonej w wytwrni przy temperaturze oleju 20 oC Rezystancja izolacji uzwoje transformatora suchego zmierzona w temperaturze 20 oC po 60 s od chwili przyoenia napicia, nie powinna by mniejsza ni 25 M w przypadku napi znamionowych powyej 10 kV oraz 15 M w przypadku napi znamionowych 10 kV i niszych, przy wilgotnoci wzgldnej do 65%. 6.2.3. Pomiar rezystancji izolacji kabla: Pomiar rezystancji izolacji kabli sterowniczych o napiciu znamionowym izolacji 250 V wykonuje si induktorem o napiciu 1000 V, a kabli energetycznych niezalenie od napicia znamionowego badanego kabla, wykonuje si induktorem o napiciu 2500 V. Pomiarowi podlega rezystancja izolacji kadej yy kabla wzgldem pozostaych y zwartych i uziemionych. Rezystancja izolacji kabla podawana jest w M/km w temperaturze 20oC. Rezystancja y roboczych i powrotnych powinna by zgodna z danymi wytwrcy. Zgodnie z PN-E-04700:2000r. rezystancja kabli o dugoci do 1 km i kabli duszych, przeliczona na 1 km dugoci kabla, powinna ona wynosi co najmniej: - kable do 1 kV - 75 M/km - dla kabli z izolacj gumow, - 20 M/km - dla kabli z izolacj papierow - 20 M/km - dla kabli z izolacj polwinitow - 100 M/km - dla kabli z izolacj polietylenow, - kable powyej 1 kV - 50 M/km - dla kabli z izolacj papierow, - 40 M/km - dla kabli z izolacj polwinitow - 100 M/km - dla kabli z izolacj polietylenow (o napiciu do 30 kV) - 1000 M/km - kable do zasilania elektrofiltrw, kable olejowe oraz kable z izolacj polietylenow o napiciu powyej 30 kV,
Napicie probiercze przemienne [kV] Kabel Linia nowy kablowa 3,5 2,62 11 8,25 15 11,25 22 16,5 30 22,5 45 33,75 Napicie probiercze wyprostowane [kV] Kabel Linia nowy kablowa 8,4 6,28 26,4 19,8 36 27 52,8 39,6 72 54 108 81

Tablica 5. Napicie probiercze dla kabli o izolacji polwinitowej

Napicie znamionowe kabla U0/U [kV] 0,6/1 3,6/6 6/10 8.7/15 12/20 18/30 Czas prby 5 min. dla kabli nowych 10min. dla linii kablowych eksploatowanych

Tablica 6. Napicie probiercze dla kabli o izolacji papierowej i z powok metalow

Napicie znamionowe kabla U0/U [kV] 0,6/1 3,6/6 6/10 8.7/15 Napicie probiercze przemienne [kV] Kabel Linia nowy kablowa 3,51) 2,621) 2) 4,0 3,02) 1) 11 8,251) 2) 14 10,52) 1) 15 11,251) 2) 20 152) 22 16,5 Napicie probiercze wyprostowane [kV] Kabel Linia nowy kablowa 8,41) 6,281) 2) 9,6 7,22) 1) 26,4 19,81) 2) 33,6 25,22) 1) 36 271) 2) 48 362) 52,8 39,6 Czas prby 5 min. dla kabli nowych 10 min. dla linii

12/20 18/30
23/40
1)

30 45
57

22,5 33,75
42,75
2)

72 108
136,8

54 81
102,6

kablowych eksploatowanych

Uwaga: kable jednoyowe

kable wieloyowe

15

Obliczenie rezystancji kabla o dugoci 1 km w temperaturze 20 oC: rezystancj zmierzon Rzm mnoymy przez dugo kabla w km, np. kabel o dugoci 2,7 km ma rezystancj 100 M, std 2,7.100=270 M/km i przez wspczynnik K20 dla temperatury pomiaru z tablicy 3. czyli R iz 20/km = Rzm . L . K20 gdzie L jest dugoci kabla, w km Prb napiciow izolacji kabla przeprowadzamy napiciem staym o wartociach i w czasach podanych w tablicach 5 i 6. Prb napiciow powoki polwinitowej kabla o napiciu do 18/30 kV, wykonujemy napiciem staym 5 kV przez 1 min., a kabla o napiciu powyej 18/30 kV, napiciem 10 kV przez 1 min. 6.3. Sprawdzenie ochrony przez oddzielenie obwodw czci czynnych jednego obwodu od czci czynnych innych obwodw i od ziemi wykonujemy przez pomiar rezystancji izolacji oddzielajcej. Wymagania dla tej izolacji s takie same jak podano w tabeli 4. 6.4. Prba wytrzymaoci elektrycznej. Podczas bada odbiorczych dla izolacji wykonanych podczas montau instalacji oraz na urzdzeniach w miejscu ich zainstalowania naley wykona prb wytrzymaoci izolacji. Okresowe badania eksploatacyjne wymagaj tylko wykonania pomiaru rezystancji. 6.5. Rezystancja podogi i cian W przypadku koniecznoci sprawdzenia rezystancji podogi i cian naley wykona przynajmniej 3 pomiary w tym samym pomieszczeniu - pierwszy w odlegoci ok. 1 m od dostpnych obcych czci przewodzcych, pozostae dwa w odlegociach wikszych. Pomiary rezystancji podg i cian naley wykonywa prdem staym. Jako rdo prdu stosowa omomierz induktorowy lub prbnik izolacji z zasilaniem bateryjnym, wytwarzajce w stanie bez obcienia napicie o wartoci okoo 500 V (lub 1000 V przy napiciu znamionowym instalacji przekraczajcym 500 V). Ukad pocze zalecany przez norm przedstawia rysunek nr 4

Rys. 4. Ukad pocze przy pomiarze rezystancji izolacji stanowiska prdem staym 1- obcienie 750 N dociskajce elektrod, 2- pytka izolacyjna dociskowa, 3- metalowa elektroda pomiarowa o wymiarach 250 x 250 mm (elektroda probiercza 1), 4- element uatwiajcy poczenie. W zaczniku A do normy PN-IEC 60364-6-61 [15.2] przedstawiono now konstrukcj elektrody probierczej 3, o ksztacie trjktnym jako drugi typ elektrody do pomiaru rezystancji podg i cian. W przypadkach spornych zalecana jest prba z uyciem elektrody probierczej 1. Poprzednio w literaturze zalecano wykonywanie pomiaru rezystancji a waciwie impedancji stanowiska prdem przemiennym przy uyciu: - woltomierza i wtedy rezystancj stanowiska U1 obliczamy ze wzoru: Rst = RV( - 1) [k] [6], lub U2

16

- miliamperomierza, gdy woltomierz zostaje zastpiony miliamperomierzem a w przewodzie N wczony jest rezystor RW. Rezystancj stanowiska obliczamy ze wzoru: I1 Rst = . RW [k [7] I2 Przy pomiarze rezystancji stanowiska prdem przemiennym uzyskujemy jako wynik nieco wiksz warto, gdy wynikiem jest warto impedancji mierzonego obwodu a interesuje nas warto rezystancji stanowiska.

7. Samoczynne wyczenie zasilania w sieci TN

Sprawdzenie skutecznoci ochrony przez samoczynne wyczenie zasilania w ukadzie TN polega na sprawdzeniu czy speniony jest warunek:

ZS x Ia UO
gdzie: ZS - impedancja ptli zwarcia w [], Ia - prd zapewniajcy samoczynne zadziaanie urzdzenia zabezpieczajcego; Uo - napicie fazowe sieci w [V]

[8],

Przeprowadza si pomiar impedancji ptli zwarciowej ZS i okrela prd Ia na postawie charakterystyk czasowo-prdowych urzdzenia zabezpieczajcego lub znamionowego prdu rnicowego urzdze ochronnych rnicowoprdowych. Ia dobieramy z charakterystyki zastosowanego urzdzenia zabezpieczajcego tak aby wyczenie nastpowao w wymaganym czasie 0,2; 0,4 lub 5 s zgodnie z wymaganiami p. 413.1.3. normy PN-IEC 60364-4-41. Impedancja ptli zwarcia wynika z sumy rezystancji przewodw doprowadzajcych, impedancji uzwoje transformatora, impedancji wszystkich urzdze i przewodw znajdujcych si w instalacji odbiorczej a do punktu pomiaru. Przy obliczaniu impedancji ptli zwarcia przez projektanta wynik naley powikszy o 25 %. Norma zaleca, aby pomiar impedancji ptli zwarcia wykonywa przy czstotliwoci znamionowej prdu obwodu. 7.1. Pomiar metoda techniczn Pomiar ten wykonuje si przy uyciu woltomierza i amperomierza, lecz obecnie praktycznie tej metody obecnie nie stosuje si. Przy tej metodzie osobno mierzono i obliczano rezystancj Rx badanej ptli zwarcia nastpnie mierzono i obliczano reaktancj Xx ptli zwarcia. Impedancja ptli zwarcia jest sum geometryczn rezystancji i reaktancji i wynosi: 2 2 ZS = RX [9] + XX Stosowanie tej metody grozi pojawieniem si niebezpiecznego napicia dotykowego na chronionych odbiornikach, ktre moe wystpi przy przerwie w przewodzie ochronnym. Dlatego przed waciwym pomiarem naley wczy w badan ptl rezystor kontrolny rzdu 6 k. W zaczniku D normy PN-IEC 60364-6-61 podane s 2 metody pomiaru impedancji ptli zwarcia dla ukadw sieci TN 7.2. Pomiar impedancji ptli zwarciowej metod spadku napicia. Impedancj ptli zwarcia sprawdzanego obwodu naley zmierzy zaczajc na krtki okres obcienie o znanej impedancji - rys. 5. Impedancja ptli zwarcia obliczana jest ze wzoru: ZS = (U1 - U2)/IR [10] gdzie: ZS - impedancja ptli zwarcia; U1 - napicie pomierzone bez wczonej rezystancji obcienia; U2 - napicie pomierzone z wczon rezystancj obcienia; IR - prd pyncy przez rezystancj obcienia. Rnica pomidzy U1 i U2 powinna by znaczco dua. Na tej metodzie oparta jest zasada dziaania prawie wszystkich miernikw impedancji ptli zwarcia, takich jak: MOZ, MR-2, MZC-2, MZC 300 i wiele innych.

17

Rys. 5. metoda pomiaru impedancji ptli zwarcia 7.3. Pomiar impedancji ptli zwarcia przy zastosowaniu oddzielnego zasilania. Metoda 2 - Pomiar jest wykonywany po wyczeniu normalnego rda zasilania i zwarciu uzwojenia pierwotnego transformatora, jak przedstawiono na rys 6. Zasilanie napiciem przy tej metodzie odbywa si z oddzielnego rda zasilania. Impedancja ptli zwarcia obliczana jest ze wzoru: ZS = U/I [11] gdzie: Z - impedancja ptli zwarcia; U - napicie zmierzone podczas prby; I - prd zmierzony podczas prby.

Rys. 6. metoda 2 pomiaru ptli zwarcia 7.4. Skuteczno ochrony przeciwporaeniowej w ukadzie TT Sprawdzenie skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej w ukadzie TT moe polega na sprawdzeniu czy speniony jest warunek samoczynnego wyczenia zasilania w przypadku zabezpieczenia o maym prdzie Ia: ZS x Ia UO [8] lub zgodnie z norm sprawdza si czy speniony jest warunek obnienia napicia dotykowego poniej wartoci dopuszczalnej dugotrwale: RA x Ia UL [12] gdzie: RA - suma rezystancji uziomu i przewodu ochronnego czcego czci przewodzce dostpne; Ia - prd zapewniajcy samoczynne zadziaanie urzdzenia ochronnego; UL - napicie dotykowe dopuszczalne dugotrwale 50 [V]-warunki rodowiskowe normalne oraz 25 i mniej [V] - warunki rodowiskowe o zwikszonym niebezpieczestwie poraenia.

18

Jeeli urzdzeniem ochronnym jest urzdzenie rnicowoprdowe to znamionowy prd wyzwalajcy In jest prdem Ia Przeprowadzamy pomiar rezystancji uziomu i przewodu ochronnego aby sprawdzi czy rezystancja zastosowanego uziomu jest dostatecznie maa i czy speniony jest warunek skutecznoci ochrony przez obnienie napicia dotyku poniej wartoci dopuszczalnej dugotrwale UL. 7.5. Skuteczno ochrony w ukadzie IT W ukadzie IT sprawdzamy czy speniony jest warunek : RA x Id UL [13]

gdzie Id - prd pojemnociowy przy pojedynczym zwarciu z ziemi, pozostae oznaczenia jak w ukadzie TT Przy podwjnym zwarciu z ziemi w ukadzie IT musz by spenione nastpujce warunki: - jeeli nie jest stosowany przewd neutralny ZS - jeeli jest stosowany przewd neutralny Z`S
3 UO 2 Ia

[14] [15]

UO 2 Ia

gdzie:ZS - impedancja ptli zwarcia obejmujca przewd fazowy i przewd ochronny [], Z`S - impedancja ptli zwarcia obejmujca przewd neutralny i przewd ochronny w [], Ia - prd [A] zapewniajcy samoczynne zadziaanie urzdzenia ochronnego w wymaganym czasie zalenym od napicia znamionowego instalacji i od rodzaju sieci]. Sprawdzenie skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej w ukadzie IT, dla przypadku podwjnego zwarcia z ziemi polega na sprawdzeniu czy spenione s podane powyej warunki. Pomiar wykonujemy po uziemieniu punktu gwiazdowego transformatora na czas pomiaru, wykonywanego jak w ukadzie TN. 7.6. Mierniki do sprawdzania zabezpiecze nadmiarowo-prdowych. Do pomiarw impedancji ptli zwarcia ZS przy ocenie skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej w nowych i uytkowanych instalacjach elektrycznych z zabezpieczeniami nadmiarowoprdowymi uywanych jest wiele miernikw takich jak: MW 3, MZK-2, MPZ-1, MIZ, MZW-5, MR-2, MOZ, MZC-2, OMER-1, MZC-300, MZC-301, MZC-302, MZC-303 i MZC-310S oraz wiele przyrzdw produkcji zagranicznej. Miernikami nowej generacji polskiej produkcji do pomiarw impedancji ptli zwarcia s: - Mierniki skutecznoci zerowania serii MZC-200 i MZC-300 produkcji Firmy TIM SA. S to lekkie przenone przyrzdy z odczytem cyfrowym, suce do pomiaru rezystancji w obwodach samoczynnego wyczenia zasilania i rezystancji uziemie ochronnych oraz napi przemiennych. Nadaj si do szybkiego i wygodnego sprawdzania skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej w obwodach o napiciu 100do 500 V. 7.7. Bdy popeniane przy pomiarze impedancji ptli zwarcia Mierzc impedancj ptli zwarcia mona popeni bdy, dajce w wyniku zawsze nisz warto impedancji mierzonej ptli ni jej rzeczywista warto. Gdy popenione bdy sumarycznie bd wiksze ni 30% wartoci rzeczywistej, wyliczone wartoci doprowadz do wydania mylnego orzeczenia o skutecznoci ochrony. W przypadkach, gdy bdy mog przekroczy dopuszczalne dla nich wartoci, naley stosowa wspczynnik korekcyjny wikszy od jednoci. Bdy popeniane przy pomiarze impedancji ptli zwarcia mog by powodowane: 1) Niewaciwym zakresem uytych przyrzdw pomiarowych; 2) Zbyt ma wartoci prdu IR pyncego przez rezystancj R (rys. 4). Aby spadek napicia

19

U1 - U2 by rzdu 5% napicia, prd ten powinien by zbliony do obliczeniowego prdu roboczego mierzonej ptli. 3. Wahaniami napicia. Bd wynikajcy z waha napicia nie stanowi wikszego problemu gdy korzystamy z miernika wykonujcego pomiar w bardzo krtkim czasie 10 do 20 ms, gdy wtedy wahania napicia nie maj wikszego wpywu na wynik pomiaru. 4. Charakterem ptli zwarciowej, zalenym od stosunku rezystancji RL do reaktancji XL ptli zwarciowej. 5. Wartoci Cos (tg ), prdu obcienia pyncego przed i w czasie pomiaru w mierzonej ptli zwarciowej. 6. Tumicym wpywem stalowych obudw. Wpyw stosunku R do X na uchyby pomiarowe Charakter impedancji zwarciowej, czyli stosunek rezystancji RL do reaktancji XL ptli zwarciowej ma decydujcy wpyw na mierzony spadek napicia U1 - U2. Na rysunku 7. przedstawiono zaleno wspczynnika korekcyjnego k, w zalenoci od stosunku RL do XL obwodu ptli zwarciowej w przypadku pomiaru rezystancji ptli zwarcia. Wykres zosta sporzdzony przy zaoeniu, e: - przy pomiarze napicia U1 w ptli nie pyn adne prdy obcieniowe, - prd pomiarowy IR w ptli jest rwny 10 A, - impedancja ptli Z jest staa, a zmieniaj si wartoci RL i XL, tak aby zawsze Z =1,41.

Rys. 7. Wspczynnik korekcyjny k jako funkcja stosunku RL do XL w mierzonej ptli zwarcia. Z przedstawionego wykresu wynika, e: - przy stosunku RL do XL wikszym od 3 nie potrzeba uywa wspczynnika korekcyjnego, czyli w obwodach odbiorczych o maych przekrojach, zlokalizowanych daleko od rda zasilania i wtedy moemy nawet stosowa mierniki mierzce rezystancj ptli zwarcia. - w zakresie RL do XL = 1 do 3 jeeli korzystamy z miernika mierzcego rezystancj ptli zwarcia to naley uywa wspczynnika korekcyjnego k ktry wynika z wykresu, lub korzysta z miernika, ktry mierzy impedancj ptli zwarcia, - w zakresie gdy stosunek RL do XL jest mniejszy ni 1 czyli w ukadach rozdzielczych, na podstacjach, w pobliu transformatora zasilajcego dla poprawnego wykonania pomiaru musimy uywa tylko miernika, ktry mierzy impedancj ptli zwarcia.

8. Wykonywanie pomiarw w instalacjach z wycznikami rnicowoprdowymi

Zacznik B do nowej wersji normy zawiera 3 metody sprawdzania dziaania urzdze ochronnych rnicowoprdowych (u.o.r.). Metoda 1 Zasada metody pokazana jest na rys. 8. - ukad bez sondy.

20

Rys. 8. metoda 1, sprawdzania urzdze rnicowoprdowych, ukad do pomiaru prdu zadziaania i napicia dotyku bez uycia sondy pomiarowej Zmienna rezystancja jest wczona midzy przewodem fazowym, za urzdzeniem ochronnym a czci przewodzc dostpn chronionego odbioru. Przez zmian rezystancji RP regulowany jest prd I przy ktrym zadziaa urzdzenie ochronne rnicowoprdowe. Nie moe on by wikszy od In. W tej metodzie nie stosuje si sondy pomocniczej umieszczonej w strefie ziemi odniesienia. Metoda 2 Na rysunku 9. przedstawiona jest zasada metody, w ktrej zmienny opr jest wczony midzy przewodem fazowym od strony zasilania a innym przewodem czynnym po stronie odbioru-(zasada testera). Prd zadziaania I nie powinien by wikszy od In. Obcienie powinno by odczone podczas prby.

Rys. 9. metoda 2 ukad do pomiaru prdu zadziaania wycznka ochronnego rnicowoprdowego

Metoda 3 Na rysunku 10. przedstawiona jest zasada metody, w ktrej stosowana jest elektroda pomocnicza (sonda) umieszczona w ziemi odniesienia.

21

Rys. 10. metoda 3 sprawdzania urzdze rnicowoprdowych, ukad do pomiaru prdu zadziaania i napicia dotyku z wykorzystaniem sondy pomiarowej Prd jest zwikszany przez zmniejszanie wartoci rezystancji RP. W tym czasie mierzone jest napicie U midzy dostpn czci przewodzc a niezalen elektrod pomocnicz. Mierzony jest rwnie prd I, przy ktrym urzdzenie zadziaa, ktry nie powinien by wikszy ni In. Powinien by speniony nastpujcy warunek: U UL x I/In [16] gdzie: UL jest napiciem dotykowym dopuszczalnym dugotrwale w danych warunkach rodowiskowych. 8.1. Metody sprawdzania skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej w obwodach zabezpieczonych wycznikami ochronnymi rnicowoprdowymi. Sprawdzenie wycznikw ochronnych rnicowoprdowych powinno obejmowa: 1. sprawdzenie dziaania wycznika przyciskiem TEST; 2. sprawdzenie prawidowoci pocze przewodw L, N, PE; 3. sprawdzenie napicia dotykowego dla wartoci prdu wyzwalajcego I (nie jest wymagane przez przepisy); 4. pomiar czasu wyczania wycznika tFI (nie jest wymagany przez przepisy); 5. pomiar prdu wyczania I. 8.2. Sprawdzanie wycznikw ochronnych rnicowoprdowych testerem. Wielu producentw oferuje rnego rodzaju testery wycznikw ochronnych rnicowoprdowych. Uywa si ich do sprawdzania poprawnoci dziaania wycznikw o dziaaniu bezporednim w instalacjach elektrycznych. Przy ich pomocy mona ustali warto prdu powodujcego wyczenie wycznika oraz ustali przedzia czasowy w ktrym nastpuje to wyczenie. 8.3. Sprawdzanie wycznikw ochronnych rnicowoprdowych przyrzdami mikroprocesorowymi Najatwiejsze sprawdzenie skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej w obwodach zabezpieczonych wycznikami ochronnymi rnicowoprdowymi odbywa si przy uyciu mikroprocesorowych multitesterw. Miernik Zabezpiecze Rnicowoprdowych MRP-120 produkcji TIM Sp. z o.o. w widnicy suy do przeprowadzania penego zakresu bada wycznikw ochronnych rnicowoprdowych tylko typu AC. Miernik Zabezpiecze Rnicowoprdowych MRP-120, jest przenonym przyrzdem przeznaczonym do pomiaru parametrw instalacji zabezpieczonych wycznikami ochronnymi rnicowoprdowymi zwykymi i selektywnymi o znamionowym prdzie rnicowym 10 mA do 500 mA. Umoliwia on szybkie sprawdzanie poprawnoci pocze przewodw L, N i PE w

22

gniazdkach sieciowych i w obwodach bez gniazd wtyczkowych, pomiar wszystkich istotnych parametrw, w szczeglnoci napicia przemiennego sieci, rzeczywistego prdu wyzwalania wycznika prdem narastajcym, pomiar czasu zadziaania badanego wycznika, oraz pomiar rezystancji uziemienia zabezpieczonego obiektu i napicia dotykowego bez wyzwalania wycznika. Miernik MRP-120 przeprowadza test zadziaania wycznikw rnicowoprdowych prdem sinusoidalnym i nie posiada moliwoci testowania prdem pulsujcym i prdem staym. Konstrukcja miernika zostaa opracowana w oparciu o najnowsz technologi montau powierzchniowego i techniki mikroprocesorowej. Jest to miernik o moliwociach zblionych do moliwoci mikroprocesorowych multitesterw produkcji zagranicznej. W kraju dostpnych jest rwnie kilka zagranicznych mikroprocesorowych miernikw wycznikw ochronnych rnicowoprdowych. Badanie przyrzdami mikroprocesorowymi odbywa si nastpujco: a) Sprawdzenie obwodu zakoczonego 1-fazowym gniazdem wtyczkowym - po woeniu wtyczki przyrzdu do gniazda i zaczeniu go nastpuje sprawdzenie poprawnoci pocze przewodw L, N, PE. Stan poczenia przewodw jest sygnalizowany wywietleniem odpowiedniego symbolu na wywietlaczu ciekokrystalicznym lub odpowiednim wieceniem lampek sygnalizacyjnych w zalenoci od zastosowanego miernika. Poprawne poczenie przewodw w mierniku MRP-120 sygnalizowane jest wywietleniem symbolu wtyczki, w przypadku zamiany miejscami przewodw L i N nad wtyczk wywietlany jest uk ze strzakami na obydwu kocach. Po zaniku napicia zasilajcego lub jego zmianie o wicej ni 15% od wartoci nominalnej symbol wtyczki mruga. Jeeli przewd ochronny nie jest podczony, lub napicie na przewodzie ochronnym wzgldem ziemi przekracza warto napicia dopuszczalnego dugotrwale UL, i dotknito elektrody dotykowej, to wywietlany jest napis PE i dalsze wykonywanie pomiarw nie jest moliwe. W przypadku koniecznoci sprawdzenia poprawnoci pocze przewodw w obwodzie bez gniazda wtykowego lub dla odbiornika zabezpieczonego wycznikiem rnicowo-prdowym, przyrzd naley poczy trzema przewodami z wtykami bananowymi i klipsami. b) pomiar parametrw technicznych wycznikw rnicowoprdowych chronicych instalacje elektryczne: - pomiar napicia dotykowego UB Badanie polega na wymuszeniu prdu o wartoci mniejszej od 50% wybranego znamionowego prdu rnicowego, dziki czemu nie nastpuje wyzwolenie wycznika rnicowoprdowego. Wbudowany mikroprocesor oblicza warto napicia odnoszc j do znamionowego prdu rnicowego badanego wycznika. - pomiar rezystancji uziemienia RE miernikami mikroprocesorowymi odbywa si podobnie jak pomiar napicia dotykowego tym miernikiem. Wynik pomiaru napicia jest przeliczany na rezystancj uziemienia wedug wzoru: UB R I n [] [17]
E=

Zakres pomiarowy rezystancji uziemienia wynosi 0 do 12,5 k.

- pomiar czasu wyczania wycznika rnicowoprdowego pomiar czasu zadziaania wycznika rnicowoprdowego miernikami mikroprocesorowymi moliwy jest tylko po uprzednim wykonaniu pomiaru napicia dotykowego i tylko wtedy gdy nie przekroczy ono wybranej uprzednio wartoci napicia dopuszczalnego dugotrwale UL (50, lub 25 V). Niektrymi miernikami pomiar czasu zadziaania mona wykona dla prdw 1, 2 i 5 x

23

In.
- pomiar rzeczywistego prdu zadziaania wycznika rnicowoprdowego polega na wymuszeniu prdu rnicowego narastajcego liniowo od 30 do 105% wartoci In wybranej pokrtem. Prd rnicowy narasta i w chwili wyzwolenia wycznika mierzone jest napicie dotykowe wywietlane pniej na przemian ze zmierzonym prdem zadziaania. Pomiary wykonywane obydwoma przyrzdami przebiegaj sprawnie i szybko. 8.4. Czsto wykonywania bada okresowych na placach budowy. W normach brak jest wymaga dotyczcych terminw i zakresw bada okresowych wycznikw przeciwporaeniowych rnicowoprdowych. Naley wic stosowa terminy zawarte w Rozporzdzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy wykonywaniu robt budowlanych, ktre stanowi: W 58 Okresowa kontrola stanu stacjonarnych urzdze elektrycznych pod wzgldem bezpieczestwa odbywa si co najmniej jeden raz w miesicu, natomiast kontrola stanu i opornoci izolacji tych urzdze, co najmniej dwa razy w roku, w okresach najmniej korzystnych dla stanu izolacji tych urzdze i ich opornoci a ponadto: 1) przed uruchomieniem urzdzenia po dokonaniu zmian, przerbek i napraw zarwno elektrycznych jak i mechanicznych, 2) przed uruchomieniem urzdzenia, ktre nie byo czynne przez okres jednego miesica lub duej, 3) przed uruchomieniem urzdzenia po jego przemieszczeniu. 2. Przy zastosowaniu w budowlanych urzdzeniach wycznikw ochronnych rnicowoprdowych, naley sprawdza dziaanie tego wycznika na pocztku kadej zmiany. Dla porwnania podaj, e niemieckie przepisy VDE wymagaj aby w ramach bada eksploatacyjnych przeprowadzano: a) Sprawdzanie dziaania wycznikw przeciwporaeniowych rnicowoprdowych oznaczanych jako wyczniki FI przyciskiem kontrolnym Test i ogldziny - w obiektach niestacjonarnych np. placach budowy - na pocztku kadego dnia roboczego, przez obsug danego urzdzenia. - w obiektach stacjonarnych, - co najmniej raz na 6 miesicy, przez obsug danego urzdzenia. b) Pomiar skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej w instalacjach z wycznikami FI: - w obiektach niestacjonarnych np. place budowy, kopalnie, przewona aparatura w szpitalach, - co najmniej raz w miesicu przez elektryka z uprawnieniami. - w instalacjach elektrycznych w przewonych i stacjonarnych pomieszczeniach warsztatowych, - co najmniej raz na 6 miesicy przez elektryka z uprawnieniami. - w pomieszczeniach biurowych, - co najmniej raz w roku przez elektryka z uprawnieniami. - w instalacjach elektrycznych i urzdzeniach stacjonarnych, - co najmniej raz na 4 lata przez elektryka z uprawnieniami.

9. Pomiar rezystancji uziemienia uziomu

Pomiar rezystancji uziemienia uziomu powinien by wykonany odpowiedni metod techniczn lub kompensacyjn. Rezystancj uziemie mierzy si prdem przemiennym. Nie mona wykonywa pomiarw rezystancji uziemie prdem staym, gdy siy elektromotoryczne powstajce na stykach metal-elektrolit powoduj bdy pomiarw, oraz ze wzgldu na elektrolityczny charakter przewodnoci gruntu. Najczciej do pomiaru rezystancji uziemienia uziomu uywany jest induktorowy miernik do pomiaru uziemie IMU oparty na metodzie kompensacyjnej.

24

Prd dopywajcy do uziomu rozpywa si w gruncie promienicie na wszystkie strony. Gsto prdu jest najwiksza koo uziomu, powodujca powstanie lejowatej krzywej potencjau, ktrej ksztat jest zaleny od rezystywnoci gruntu. W metodzie technicznej pomiaru rezystancji uziemienia uziomu: Obwd prdowy ukadu pomiarowego tworz: obwd wtrny transformatora, amperomierz, uziom badany X, ziemia i uziom pomocniczy (prdowy) P. Obwd napiciowy ukadu pomiarowego tworz: woltomierz i sonda pomiarowa napiciowa S.

Rys. 11. Ukad do pomiaru rezystancji uziemie metod techniczn: X-badany uziom, S- napiciowa sonda pomiarowa, P- uziom pomocniczy prdowy, Tr-transformator izolujcy, V-przebieg potencjau midzy uziomem badanym i uziomem pomocniczym prdowym. Do poprawnego wykonania pomiaru rezystancji uziemienia wymagane s: woltomierz o duej rezystancji 1000 /V, magnetoelektryczny lub lampowy wysokiej klasy dokadnoci do - 0,5, amperomierz o wikszym zakresie od spodziewanego prdu i wysokiej klasy dokadnoci. Rezystancja sondy nie powinna przekracza 300 . Odlegoci midzy uziomem X a sond pomiarow S i uziomem pomocniczym P musz by takie by sonda bya w przestrzeni o potencjale zerowym (ziemia odniesienia). Warto rezystancji uziomu oblicza si ze wzoru: Rx = Uv/IA [] [18] Metoda techniczna pomiaru rezystancji uziemienia nadaje si do pomiaru maych rezystancji w granicach 0,01-1 . Wadami metody technicznej s: a) konieczno stosowania pomocniczych rde zasilania; b) na wynik pomiaru mog mie wpyw prdy bdzce; c) niemoliwo bezporedniego odczytu mierzonej rezystancji. Praktycznie metod techniczn moemy rwnie mierzy rezystancj uziomu wykorzystujc miernik rezystancji ptli zwarcia, przy pomiarze w sieci TN i TT, unikajc wymienionych wad, jak przedstawiono na rys. 12. W tym przypadku musimy mie pewno, i badany uziom nie jest poczony metalicznie z uziemieniem lub przewodami ochronnymi PE ukadu sieciowego, z ktrego zasilany jest miernik rezystancji ptli zwarcia.

25

Rys. 12. Ukad do pomiaru rezystancji uziemie metod techniczn z wykorzystaniem miernika rezystancji ptli zwarcia Obecnie produkowane s mierniki umoliwiajce pomiar rezystancji uziomw przy uyciu cgw pomiarowych bez rozczania zaciskw kontrolnych. Lecz dotyczy to tylko uziomw pojedynczych, a nie mog to by uziomy otokowe.

Rys. 13. Schemat pocze do pomiaru rezystancji uziemie metod kompensacyjn Metoda kompensacyjna stosowana jest do pomiarw rezystancji uziemie od kilku do kilkuset . rdem prdu przemiennego jest induktor korbkowy z napdem rcznym. Czstotliwo wytwarzanego napicia wynosi 65 Hz przy 160 obr/min korbki. Napicie znamionowe wynosi kilkadziesit woltw i nie musi by regulowane Zacznik C do normy podaje opis sposobu sprawdzenia poprawnoci przeprowadzania pomiaru rezystancji uziomu przy uyciu dwu dodatkowych pooe uziomw pomocniczych oraz warunki, ktre powinny by spenione. (Rys. 13.) Prd przemienny o staej wartoci przepywa midzy uziomem T i uziomem pomocniczym T1 umieszczonym w takiej odlegoci (d) od T, e uziomy nie oddziaywuj na siebie. Drugi uziom pomocniczy T2, ktrym moe by metalowy prt wbity w grunt, jest umieszczony w poowie odlegoci midzy T i T1 i umoliwia pomiar spadku napicia midzy T i T2. Rezystancja uziomu to iloraz napicia midzy T i T2 i prdu przepywajcego midzy T i T1, pod warunkiem, e uziomy nie oddziaywuj na siebie. Dla sprawdzenia, e zmierzona rezystancja jest prawidowa naley wykona dwa dalsze odczyty z przesunitym uziomem pomocniczym T2, raz 6 m w kierunku od uziomu T, a drugi raz 6 m do uziomu T1. Jeeli rezultaty tych trzech pomiarw s zgodne w granicach bdu pomiaru, to redni z trzech odczytw przyjmuje si jako rezystancj uziomu T. Jeeli nie ma takiej zgodnoci, pomiary naley powtrzy przy zwikszeniu

26

odlegoci midzy T i T1 lub zmianie kierunku rozstawienia elektrod. Przy pomiarze prdem o czstotliwoci sieciowej, rezystancja wewntrzna zastosowanego woltomierza musi wynosi co najmniej 200 /V.

Rys. 14. Sposb sprawdzenia poprawnoci przeprowadzenia pomiaru rezystancji uziomu rdo prdu uywane do prby powinno by izolowane od sieci energetycznej (np. przez transformator dwuuzwojeniowy). Ten sposb sprawdzenia poprawnoci przeprowadzenia pomiaru rezystancji uziomu mona stosowa rwnie przy pomiarze rezystancji uziomu metod kompensacyjn. 9.1. Rezystancja uziomw pomocniczych Dokadno pomiaru badanego uziemienia nie zaley praktycznie od rezystancji uziomw pomocniczych, wpywa ona jedynie na czuo ukadu pomiarowego; im wiksza rezystancja tym mniejsza czuo ukadu pomiarowego. Sprawdzenie przy pomiarze metod kompensacyjn polega na zmianie ustawienia potencjometru o 10%, gdy wskazwka wychyli si o 1,5 dziaki to czuo jest wystarczajca. Gdy wskazwka wychyli si mniej naley zmniejszy rezystancj uziemienia przez wbicie kilku dodatkowych prtw uziemiajcych, lub zwilenie gruntu. Badany uziom powinien by poczony z zaciskiem miernika moliwie krtkim przewodem pomiarowym, gdy miernik mierzy czn rezystancj uziemienia i przewodu. W przypadku dugiego przewodu pomiarowego, od wyniku pomiaru naley odj rezystancj tego przewodu, ktr naley zmierzy oddzielnie. Okresowo naley sprawdza stan tego przewodu przez pomiar jego rezystancji, ktra nie powinna by wiksza ni 1 . Rezystywno gruntu ma decydujcy wpyw na rezystancj uziomu. Rezystywno ta waha si od 2 do 3000 m, zaley od skadu fizycznego gleby i jej wilgotnoci . Ze wzrostem wilgotnoci rezystancja maleje, do pewnej granicy. Rezystywno gruntu ksztatuje si nastpujco: gleba bagnista 2 - 5 m gliny i piasek gliniasty 4 - 150 m kreda 0 - 400 m torf powyej 200 m piasek, wir 300 - 3000 m grunt skalisty 2000 - 8000 m Rezystancja uziomu zaley od: wielkoci i ksztatu uziomu, rezystywnoci waciwej gruntu, podlega zmianom sezonowym w zalenoci od opadw atmosferycznych, zmiany te s tym mniejsze im uziom jest gbszy. Najlepszymi uziomami s uziomy gbokie. Czynnikiem utrudniajcym pomiary s prdy bdzce znieksztacajce wyniki pomiarw.

27

Rys. 15. Wykres zalenoci rezystywnoci gleby od wilgotnoci w % Wyniki pomiaru naley pomnoy przez podany w tabeli 7 wspczynnik Kp = 1,1 do 3 uwzgldniajcy aktualne nawilgocenie gruntu oraz sposb wykonania uziomu. Wspczynniki podane w tablicy umoliwiaj eliminowanie sezonowych zmian rezystancji uziemie. Tabela 7. Wartoci wspczynnika korekcyjnego poprawkowego Kp Wspczynnik korekcyjny poprawkowy Kp w Rodzaj uziomu zalenoci od nawilgocenia gruntu suchy wilgotny b. wilgotny Uziom gboki pionowy pod powierzchni 1,1 1,2 1,3 ziemi ponad 5 m j.w. lecz pod powierzchni ziemi 2,5 - 5 m 1,2 1,6 2,0 Uziom poziomy w ziemi na gbokoci ok.1 m 1,4 2,2 3,0 Uziomy wykonywane s jako; pionowe - rurowe lub prtowe i poziome - otokowe lub promieniste. Mona przyj zasad e: - o ile nie wykonujemy pomiarw w okresie 2 do 3 dni po opadach, - o ile wykonujemy pomiary od wrzenia do padziernika (najwiksze rezystancje uziomw w cigu roku) to nie musimy stosowa wspczynnikw korekcyjnych. 9.2. Czynniki wpywajce na jako uziomu O jakoci uziomu decyduj: - niska warto jego rezystancji, - niezmienno rezystancji w czasie, -odporno elementw uziomu na korozj. Rezystancja uziemienia uziomu zaley od sposobu jego wykonania, gwnie od gbokoci pogrenia. Przez zwikszenie gbokoci pogrenia uziomu uzyskuje si zmniejszenie jego rezystancji. Gboko pogrenia uziomu wpywa rwnie na niezmienno rezystancji w czasie. Rezystancja uziomu gbokiego jest stabilna, gdy nie wpywa na ni wysychanie ani zamarzanie gruntu. Pojedynczy uziom pogrony do 12 m ma rezystancj zblion do rezystancji 15 uziomw pogronych do gbokoci 3 m i poczonych rwnolegle bednark. 9.3. Pomiar rezystywnoci gruntu Pomiar rezystywnoci gruntu moe by wykonany induktorowym miernikiem typu IMU. Przy pomiarze rezystywnoci gruntu zaciski miernika naley poczy z sondami rozmieszczonymi w linii prostej z zachowaniem jednakowych odstpw a midzy sondami. Odstpy a midzy sondami wynosz zwykle kilka metrw. Zmierzona warto jest wartoci redni rezystywnoci gruntu w obszarze pkuli o rednicy rwnej 3a.

28

Rys. 16. Ukad pocze miernika IMU do pomiaru rezystywnoci gruntu Pomiary wykonujemy, jak przy pomiarze rezystancji uziemienia, a odczytan warto Rx mnoymy przez 2 a. Szukana rezystywno gruntu wynosi: = 2 a Rx [m] [19] 9.4. Pomiar rezystancji uziemie piorunochronnych miernikiem udarowym Polska Norma PN-89/E-05009/03 dotyczca obostrzonej ochrony obiektw budowlanych wymaga pomiaru rezystancji uziemienia mostkiem udarowym, ktry jako kryterium oceny stanu uziemienia podaje jego impedancj zmierzon przy przepywie prdu o duej stromoci narastania. W Politechnice Gdaskiej opracowano metod pomiaru impedancji uziomu jako stosunku chwilowej wartoci spadku napicia i wywoujcego go prdu o odpowiednio krtkim czasie narastania impulsu. Cyfrowy miernik WG-307 produkowany przez firm ATMOR z Gdaska realizuje pomiar w peni automatycznie i wykazuje du odporno na zakcenia. Do pomiaru wykorzystuje si dwie sondy : prdow Si i napiciow Su. Po uruchomieniu przetwornica P zasila generator udarw G napiciem 1 kV. Generator emituje do obwodu pomiarowego paczk udarw prdowych o czasie czoa ok. 4 s (WG-307W) lub ok. 1 s (WG307S) i amplitudzie 1 A. Woltomierz V porwnuje sygna z sondy pomiarowej, przeksztacony w dzielniku D, z sygnaami wzorcowymi z generatora udarw i przez kilkanacie sekund wywietla uredniony wynik pomiaru. Blok automatyki steruje prac miernika, wybierajc automatycznie zakres pomiarowy 20/200 , testuje wywietlacz i akumulatory zasilania i wycza je po wywietleniu wyniku. Omawiany miernik bada waciwoci uziemienia instalacji piorunochronnej (wersja WG-307W) w warunkach zblionych do wystpujcych w chwili uderzenia pioruna oraz umoliwia pomiary uziemie poszczeglnych supw linii elektroenergetycznych (wersja WG-307S). Bd metody oceniany jest na 4 %

Rys. 17. Schemat funkcjonalny i sposb podczenia miernika WG-307

10. Pomiar prdw upywu

Pomiar prdu upywu powinien by poprzedzony pomiarem rezystancji izolacji. Pomiar ten wykonujemy w przypadku doboru wycznikw rnicowoprdowych lub dla wykrycia przyczyny ich nieuzasadnionego dziaania. Aby zmierzy prd upywu w instalacji naley j odpowiednio przygotowa. Naley wyczy

29

instalacj wykonujc przerw w przewodach L i N, zaczy wszystkie odbiorniki i poda napicie na przewd fazowy poprzez wielozakresowy miliamperomierz od 1 do 20 mA.

Rys. 18. Ukad do pomiaru prdw upywu

11. Kontrola elektronarzdzi;

Stosowanie elektrycznych urzdze rcznych wykonanych jako urzdzenia II klasy ochronnoci, zasilanych z instalacji zabezpieczonych wycznikami przeciwporaeniowymi rnicowoprdowymi stwarza warunki o najmniejszym zagroeniu wystpowania porae prdem elektrycznym. Uytkowane na placach budowy elektronarzdzia powinny by poddawane okresowej kontroli co 6,4,lub co 2 miesice w zalenoci od kategorii uytkowania. PN-88/E-08400/10 ustala terminy okresowych bada kontrolnych elektronarzdzi podczas eksploatacji w zalenoci od ich kategorii uytkowania: kat 1 - eksploatacja dorywcza kilkakrotnie w cigu zmiany i zwrot do magazynu, - badania co 6 mie. kat 2 - eksploatacja czsta-nie zwracane (u prac) - badania co 4 mie. kat 3 - eksploatacja ciga na kilku zmianach -badania co 2 mie. Badania naley przeprowadza take po kadej zaistniaej sytuacji mogcej mie wpyw na bezpieczestwo uytkowania. Zakres prb biecych: - ogldziny zewntrzne i prba ruchu. Zakres prb okresowych: - ogldziny zewntrzne - demonta i ogldziny wewntrzne, - pomiar rezystancji izolacji wykonywany przez 1 min. induktorem 500 V Wymagana rezystancja izolacji dla urzdze II klasy ochronnoci wynosi co najmniej 7 M, a dla urzdze I i III klasy ochronnoci wynosi co najmniej 2 M, - sprawdzanie obwodu ochronnego przez pomiar spadku napicia pomidzy stykiem ochronnym a czciami metalowymi narzdzia wykonywane napiciem U <12 V i prdem I = 1,5 IN lecz nie mniejszym ni 25 A. Wymagana rezystancja R nie moe przekracza 0,1 , - sprawdzenie biegu jaowego przez 5-10 s. Prb ruchu naley wykonywa przed kadym uytkowaniem

12. Badania spawarek

Wg. Zarzdzenia Ministra Gospodarki Materiaowej i Paliwowej (MP z 1987 r. nr 8 poz 70) Ogldziny - naley wykonywa raz na kwarta, w czasie ruchu i postoju. Przegldy - naley wykonywa 1 raz w roku. (par. 18) Rezystancja badanych transformatorw i spawarek powinna wynosi co najmniej 2 M, a dla silnikw spawarek wirujcych o napiciu do 500 V co najmniej 0,5 M Rezystancja urzdze spawalniczych w pomieszczeniach o duej .wilgotnoci powinna wynosi co najmniej 0,5 M

30

13. Badania sprztu ochronnego

Izolacyjny sprzt ochronny naley poddawa okresowo prbom wytrzymaoci elektrycznej. Sprzt, ktrego termin wanoci prby okresowej zosta przekroczony, nie nadaje si do dalszego stosowania i naley go natychmiast wycofa z uycia. Prby wytrzymaoci elektrycznej naley wykonywa w terminach ustalonych w normach przedmiotowych sprztu ochronnego. W przypadku braku takich norm prby sprztu ochronnego naley wykonywa w terminach podanych w poniszym zestawieniu: Nazwa sprztu ochronnego Rkawice elektroizolacyjne, pbuty elektroizolacyjne, kalosze elektroizolacyjne, wskaniki napicia, izolacyjne drki pomiarowe Drki izolacyjne (z wyjtkiem drkw pomiarowych). Kleszcze i uchwyty izolacyjne, dywaniki i chodniki gumowe Pomosty izolacyjne Terminy bada okresowych co sze miesicy

co dwa lata co trzy lata

Przed kadym uyciem sprztu ochronnego naley sprawdzi: 1. napicie, do jakiego sprzt jest przeznaczony (sprzt izolacyjny i wskaniki) `2. stan sprztu przez szczegowe ogldziny, 3. termin wanoci prby okresowej, 4. dziaanie wskanika napicia. W przypadku ujemnego wyniku powyszych sprawdze nie wolno sprztu uywa i naley odda go do kontroli technicznej. Sprzt ochronny, uznany za niezdatny do uytku i do naprawy naley zomowa.

31

14. WZORY PROTOKOW

Zacznik nr 1

Protok Nr
(Nazwa Firmy wykonujcej pomiary) z pomiarw stanu izolacji obwodw i urzdze elektrycznych z dnia . . . . . . . . . . . . . . . Zleceniodawca: Obiekt: Warunki pomiaru: Ukad sieciowy TN-S / TN-C Data pomiaru : Rodzaj pomiaru: Przyrzdy pomiarowe: typ Pogoda w dniu pomiaru: W dniach poprzednich:

Napicie probiercze np. 500 V

Szkic rozmieszczenia badanych urzdze i obwodw przedstawiono na rys: lub zastosowano symbole zgodne z dokumentacj identyfikujce obiekty jednoznacznie TABELA WYNIKW SymLp. bol Nazwa urzdzenia lub obwodu Ilo faz Rezystancja zmierzona w [M]
L1-L2 L1-L3 L2-L3 L1PE/ PEN L2- L3PE/ PE/ PEN PEN NPE

Rezystancje wy magane [M]

UWAGI: ORZECZENIE: Izolacja badanych urzdze i obwodw elektrycznych spenia / nie spenia / wymagania przepisw. Sprawdzenie przeprowadzi: (imi, nazwisko i nr wiadectwa kwalifikacyjnego) Protok sprawdzi: Protok otrzyma:

32

Zacznik nr 2 PROTOKO SPRAWDZENIA SKUTECZNOCI OCHRONY PRZECIWPORAENIOWEJ W INSTALACJI Z ZABEZPIECZENIAMI NADMIAROWOPRDOWYMI

Protok Nr /
Ze sprawdzenia skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej instalacji elektrycznej urzdze . . . . . . . . . . . . . w dniu r.

Nazwa firmy wykonujcej pomiary Zleceniodawca: Obiekt: Instalacja elektryczna . . . . . . . . . . . . . . Ukad sieciowy TN-S /TN-C UO 220 V . UL 50 V.

ta < (0,2, 0,4 lub 5s)

Szkic rozmieszczenia badanych urzdze i obwodw przedstawiono na rys: lub zastosowano symbole zgodne z dokumentacj identyfikujce jednoznacznie obiekty Lp Symbol Nazwa Typ badanego zabezpi urzdzenia ecze In [A] Ia [A] ZS pom [] ZS dop [] Ocena skutecznoci: tak - nie

gdzie: Uo - napicie fazowe sieci In - prd znamionowy urzdz. zabezpieczajcego UL - napicie dopuszczalne dugotrwale Ia - prd zapewnjcy samoczynne wyczenie ta maksymalny czas wyczenia ZS pom - impedancja ptli zwarcia - pomierzona ZS dop - impedancja ptli zwarcia dopuszczalna, wynikajca z zastosowanego zabezpieczenia

33

Przyrzdy pomiarowe: Lp. 1 2 3 4 Uwagi: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nazwa przyrzdu Producent Typ Nr. fabr.

Orzeczenie: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Pomiary przeprowadzi: 1 . . . . . . . . . . . 2 . . . . . . . . . . .

Protok sprawdzi: . . . . . . . . . . . .

Protok otrzyma: . . . . . . . . . . .

34

Zacznik nr 3 PROTOKO SPRAWDZENIA SKUTECZNOCI OCHRONY PRZECIWPORAENIOWEJ W OBWODACH ZASILANYCH Z URZDZE ENERGOELEKTRONICZNYCH ochrona przez obnienie napicia dotyku Napicie dotyku Ocena Nazwa Typ RPE SymIn Ia skuteczLp badanego zabez[V] noci: bol [A] [A] [ ]] urzdzenia piecze tak - nie
oblicz dopusz

Przyrzdy pomiarowe: Lp. 1 2 3 4 Uwagi: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nazwa przyrzdu Producent Typ Nr. fabr.

Orzeczenie: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .

Pomiary przeprowadzi:

Protok sprawdzi:

Protok otrzyma:

Gdzie: RPE - Zmierzona rezystancja przewodu ochronnego Obliczone napicie dotyku = RPE . Ia

35

Zacznik nr 4 PROTOKO SPRAWDZENIA SKUTECZNOCI OCHRONY PRZECIWPORAENIOWEJ W UKADZIE SIECI IT PRZY POJEDYNCZYM ZWARCIU ochrona przez obnienie napicia dotyku

Protok Nr /
ZE SPRAWDZENIA SKUTECZNOCI OCHRONY PRZECIWPORAENIOWEJ W SIECI IT, PRZY POJEDYNCZYM ZWARCIU

Nazwa firmy wykonujcej pomiary Zleceniodawca: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Obiekt: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

w dniu . . . . r.

Ukad sieciowy IT z przewodem neutralnym/bez przewodu neutralnego UO . . UL . . ta . . Stan gruntu . . . . . . . . . . . . . . . . kp . . . Szkic rozmieszczenia badanych urzdze i obwodw przedstawiono na rys: lub zastosowano symbole zgodne z dokumentacj identyfikujce jednoznacznie obiekty SymLp bol Nazwa badanego urzdzenia Typ zabezpiecze
Napicie dotyku

In [A]

Id [A]

RA []

RE []

[V]
oblicz

Ocena skutecznoci: dopusz tak - nie

gdzie: Uo - napicie fazowe sieci, In - prd znamionowy urzdz. zabezpieczajcego, UL - napicie dopuszczalne dugotrwale, Id - prd pojedynczego zwarcia w badanej sieci, ta maksymalny czas wyczenia, RA - Zmierzona rezystancja uziemienia ochronnego, kp wspczynnik poprawkowy uwzgldniajcy sezonowe zmiany rezystywnoci gruntu, RE = RA kp obliczona rezystancja uziemienia ochronnego uwzgldniajca stan gruntu, Obliczone napicie dotyku = RE . Id

36

Zacznik nr 5 Nazwa Firmy wykonujcej pomiary

Protok nr.

.........

sprawdzenia skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej urzdze i instalacji elektrycznych zabezpieczonych wycznikami ochronnymi rnicowoprdowymi z dnia . . . . . . . . . . . . . . . .

Zleceniodawca (nazwa i adres): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Obiekt: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rodzaj zasilania: prd przemienny Ukad sieci zasilajcej: TN-C Napicie sieci zasil.: 380/220 V typ:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , TN-S TN-C-S TT IT Napicie pomierzone: Up = . . . . . . . . [V]

Dane techniczne i wyniki pomiarw rozdzielnicy budowlanej: nr fabr.:. . . . . . . . . ., producent:. . . . . . . . . . . . . . . . rodzaj zabezp.: . . . . . . . . . . . . . . . , In:. . . . . . . . .[A], Ia: . . . . . . . [A], Zs dop: . . . . . . . . . . [], Zs pom: . . . . . . . . . [], wynik badania:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dane techniczne i wyniki pomiarw wycznika ochronnego rnicowoprdowego: typ: . . . . . . . . . , rodzaj: zwyky/selektywny, producent (kraj): . . . . . . .zasilane obwody . . . . . . . In:. . . . . . . . . . [A], In: . . . . . . .[mA], wymagany czas wyczenia . . . . . . . [ms], k: . . . . , IIn pom: . . . . . . . . [mA], czas pomierzony: . . . . . . . . [ms], sprawdzenie dziaania przyciskiem TEST wynik pozytywny/negatywny Oglny wynik badania: pozytywny/negatywny Wymagania dotyczce badanych urzdze: UB dop:. . . . . . . . . . . [V], RE dop: . . . . . . . . . []

Tabela wynikw bada urzdze Lp. 1 2 3 4 gdzie: Up - napicie sieci pomierzone In - prd znamionowy urzdz. zabezpieczajcego UB - napicie dotyku pomierzone Ia - prd zapewnjcy samoczynne wyczenie UB dop - napicie dotyku dopuszczalne In - znamionowy rnicowy prd zadziaania ZS pom - impedancja ptli zwar.- pomierzona In pom - pomierzony rnicowy prd zadziaania ZS dop - impedancja ptli zwar. dopuszczalna k - krotno In zapewniajca samoczyne RE - pomierzona rezystancja uziemienia wyczenie w wymaganym czasie RE dop - dopuszczalna rezystancja uziemienia Symbol Nazwa badanego urzdzenia Napicie dotykowe UB [V] Rezystancja uziemienia RE []
Zapewnia skutecz no

tak/NIE

37

Przyrzdy pomiarowe: Lp. 1 2 3 4 Uwagi: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nazwa przyrzdu Producent Typ Nr. fabr.

Orzeczenie: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .

Pomiary przeprowadzi: 1 . . . . . . . . . . . 2 . . . . . . . . . . .

Protok sprawdzi: . . . . . . . . . . . .

Protok otrzyma: . . . . . . . . . . .

38

Zacznik nr 6

Protok Nr
z pomiarw rezystancji uziemienia uziomw roboczych (Nazwa Firmy wykonujcej pomiary) Zleceniodawca: Obiekt: Warunki pomiaru: Data pomiaru : Metoda pomiaru: Przyrzdy pomiarowe: Pogoda w dniu pomiaru: W dniach poprzednich: Uziemienie: Rodzaj gruntu: Stan wilgotnoci gruntu; Rodzaj uziomw: Szkic rozmieszczenia badanych uziomw przedstawia rys: Wyniki pomiarw rezystancji uziemienia Cigo pocze przewodw uziemiajcych z dnia . . . . . . . . . .

Lp. 1 2 3 4

Symbol uziomu

Rezystancja uziemienia w [] zmierzona dopuszczalna

Wyniki badania rezystancji uziomw: pozytywne / negatywne Uwagi pokontrolne: Wnioski: Badane uziomy speniaj / nie speniaj wymaga przepisw i nadaj si / nie nadaj si do eksploatacji. Sprawdzenie przeprowadzi: (imi, nazwisko i nr wiadectwa kwalifikacyjnego) Protok sprawdzi: Protok otrzyma:

39

Zacznik nr 7

Protok Nr
z bada niepenych urzdze piorunochronnych (Nazwa Firmy wykonujcej pomiary) Zleceniodawca: Obiekt: Warunki pomiaru: Data pomiaru : Metoda pomiaru: Przyrzdy pomiarowe: Pogoda w dniu pomiaru: W dniach poprzednich: Uziemienie: Rodzaj gruntu: Stan wilgotnoci gruntu; Rodzaj uziomw: Szkic rozmieszczenia badanych uziemie przedstawia rys: Wyniki pomiarw rezystancji uziemienia Lp. 1 2 3 4 Uwagi pokontrolne: Wnioski: Instalacja piorunochronna nadaje si / nie nadaje si do eksploatacji. Sprawdzenie przeprowadzi: (imi, nazwisko i nr wiadectwa kwalifikacyjnego) Protok sprawdzi: Protok otrzyma: Symbol uziomu Rezystancja uziemienia w [] zmierzona dopuszczalna Cigo pocze przewodw uziemiajcych cigo zachowana z dnia . . . . . . . . . .

Wyniki badania przewodw odprowadzajcych i uziemie: pozytywne / negatywne

40

ZACZNIK 8 Zacznik skada si z: - instrukcji przeprowadzania bada odbiorczych - 3 stronicowego Protokou bada odbiorczych instalacji elektrycznej INSTRUKCJA PRZEPROWADZANIA BADA ODBIORCZYCH 1. Komisja powinna by co najmniej 3 osobowa i skada si z fachowcw dobrze znajcych wymagania stawiane instalacjom elektrycznym przez Polskie Normy 2. W maych obiektach Komisja moe by jednoczenie wykonawc ogldzin i bada, z tym e z pomiarw musz by wykonane oddzielne protokoy. 3. W duych obiektach ogldziny i badania mog by wykonywane przez oddzielne zespoy przeprowadzajce prby i badania wedug zada okrelonych w Tablicach 1 i 2, a Komisja stan faktyczny ustala na podstawie dostarczonych protokow bada czy prb. 4. W Tablicy 1 w pkt. 1.3., wymagania arkusza PN-IEC 60364-5-523. 5. W Tablicy 1 w pkt. 1.3., wymagania zeszytu 9 PBUE obowizuj tylko w zakresie dopuszczalnego spadku napicia. 6. W Tablicy 2 w pkt. 2.9., wymagania arkusza PN-IEC-), wyniki bada wpisuje si identycznie jak w Tabeli 1 pkt. 1.2.

41

PROTOK
BADA ODBIORCZYCH INSTALACJI ELEKTRYCZNEJ 1. OBIEKT BADANY ( nazwa, adres) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .................................................................... .................................................................... 2. Czonkowie komisji ( imi nazwisko stanowisko) 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. BADANIA ODBIORCZE WYKONANO W OKRESIE OD . . . . . . 4. OCENA BADA ODBIORCZYCH: 4.1. Ogldziny - wg. Tablicy 1 - oglny wynik: DODATNI / UJEMNY. 4.2. Badania - wg. Tablicy 2 - oglny wynik: DODATNI / UJEMNY. 4.3. Badania odbiorcze - oglny wynik: DODATNI / UJEMNY. 5. DECYZJA : poniewa oglny wynik bada odbiorczych jest: DODATNI / UJEMNY obiekt MONA / NIE MONA przekaza do eksploatacji. 6. UWAGI: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......................................................... ......................................................... ......................................................... ......................................................... 7. PODPISY CZONKW KOMISJI: 1.................................... 2.................................... 3..................................... 4.................................... 5..................................... Miejscowo: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Data . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DO . . . . . .

42

T A B L I C A 1 - BADANIA ODBIORCZE. OGLDZINY. Obiekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......................................................... Badania przeprowadzono w okresie od . . . . . . . . . . . . . . do . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lp. 1.1 1.2 1.3 Czynnoci Sprawdzenie prawidowoci ochrony przed poraeniem prdem elektrycznym Sprawdzenie prawidowoci ochrony przed poarem i przed skutkami cieplnymi. Wymagania PN-IEC 60364-4-41 PN- IEC 60364-4-47 PN- IEC 60364-4-42 PN- IEC 60364-4-482 PN- IEC 60364-5-523 Sprawdzenie prawidowoci doboru przewodw PN- IEC 60364-4-43 do obcialnoci prdowej o spadku napicia PN- IEC 60364-4-473 Sprawdzenie prawidowoci doboru i nastawienia urzdze zabezpieczajcych i sygnalizacyjnych. Sprawdzenie prawidowoci umieszczenia odpowiednich urzdze odczajcych. Sprawdzenie prawidowoci doboru urzdze i rodkw ochrony od wpyww zewntrznych. Sprawdzenie prawidowoci oznaczenia przewodw neutralnych i ochronnych. Sprawdzenie prawidowego i wymaganego umieszczenia schematw, tablic ostrzegawczych lub innych podobnych informacji. Sprawdzenie prawidowego i kompletnego oznaczenia obwodw bezpiecznikw, cznikw, zaciskw itp. Sprawdzenie poprawnoci pocze przewodw. PN- IEC 60364-4-43 PN- IEC 60364-4-473 PN- IEC 60364-5-51 PN- IEC 60364-5-53 PN- IEC 60364-5-537 PN- IEC 60364-4-46 PN- IEC 60364-5-537 PN- IEC 60364-03 PN- IEC 60364-4-51 PN- IEC 60364-5-54 PN-90/E-05023 PN- IEC 60364-5-51 PN-89/E-05028 PN-78/E-01245 PN-87/E-01200 PN-87/E-02001 PN-90/E-05023 PN- IEC 60364-5-51 PN-86/E-06291 PN-75/E-06300 PN-82/E-06290 PN-93/E-05009/51 PN-91/E-05009/03 UJEMNA DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA Ocena DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA DODATNIA

1.4

1.5 1.6 1.7

1.8

UJEMNA DODATNIA

1.9 1.10

Sprawdzenie dostpu do urzdze 1.11 umoliwiajcego ich wygodn obsug i konserwacj. Oglny wynik ogldzin: DODATNI / UJEMNY. Podpisy czonkw Komisji:

1.................................... 2.................................... 3..................................... Data . . . . . . . . . . . . . . . . 4.................................... 5.....................................

43

T A B L I C A 2 - BADANIA ODBIORCZE. POMIARY. Obiekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......................................................... Badania przeprowadzono w okresie od . . . . . . . . . . . . . . do . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lp. 2.1 2.2 2.3 2.4 Czynnoci Wymagania Ocena

Sprawdzenie cigoci przewodw DODATNIA ochronnych w tym gwnych i dodatkowych PN- IEC 60364-6-61-612.2 pocze wyrwnawczych UJEMNA Pomiar rezystancji izolacji elektrycznej. PN- IEC 60364-6-61-612.3 DODATNIA UJEMNA

Sprawdzenie ochrony przez oddzielenie od PN- IEC 60364-6-61-612.4 DODATNIA siebie obwodw. PN- IEC 60364-6-61-612.5 UJEMNA Pomiar rezystancji cian i podg. Sprawdzenie samoczynnego wyczenia zasilania. Sprawdzenie biegunowoci. Sprawdzenie wytrzymaoci elektrycznej. Przeprowadzenie prb dziaania. Sprawdzenie ochrony przed skutkami cieplnymi. Sprawdzenie ochrony przed spadkiem lub zanikiem napicia. PN- IEC 60364-6-61-612.5 DODATNIA UJEMNA PN- IEC 60364-4-41DODATNIA 413.1.3 -413.1.4 UJEMNA -413.1.5 PN- IEC 60364-6-61-612.7 PN-88/E-04300-2.12 PN- IEC 60364-6-61-612.9 DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA

2.5

2.6 2.7 2.8 2.9 2.10

Prby zawieszone do wynik jak w czasu ukazania si zalece Tabl.1 IEC pkt.1.2. PN- IEC 60364-4-45 DODATNIA UJEMNA

Oglny wynik ogldzin: DODATNI / UJEMNY. Podpisy czonkw Komisji: 1.................................... 2.................................... 3..................................... 4.................................... 5..................................... Data . . . . . . . . . . . . . . . .

44

15. Normy i przepisy zwizane

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. PN-IEC 60364-4-41 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla zapewnienia bezpieczestwa. Ochrona przeciwporaeniowa. PN-IEC 60364-5-54 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobr i monta wyposaenia elektrycznego. Uziemienia i przewody ochronne. PN-IEC 60364-6-61 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Sprawdzanie. Sprawdzanie odbiorcze. PN-IEC 60364-7-704 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Instalacje placw budowy i robt rozbirkowych. PN-88/E-08400/10 Narzdzia rczne o napdzie elektrycznym. Badania kontrolne w czasie eksploatacji. PN-E-04700:2000 Urzdzenia i ukady elektryczne w obiektach elektroenergetycznych. Wytyczne przeprowadzania pomontaowych bada odbiorczych. PN-86/E-05003.01 Ochrona odgromowa obiektw budowlanych. Wymagania oglne. PN-89/E-05003.03 Ochrona odgromowa obiektw budowlanych. Ochrona obostrzona. PN-92/E-05003.04 Ochrona odgromowa obiektw budowlanych. Ochrona specjalna. PN-IEC 61024-1:2001 Ochrona odgromowa obiektw budowlanych. Zasady oglne. PN-IEC 61024-1-1:2001 Ochrona odgromowa obiektw budowlanych. Zasady oglne. Wybr poziomw ochrony dla urzdze piorunochronnych. PN-IEC 61312-1:2001 Ochrona przed piorunowym impulsem elektromagnetycznym. Zasady oglne.

13. Ustawa z 11 maja 2001 r. Prawo o Miarach (Dz. U. nr 63 z 2001r. - poz 636 14. Ustawa o Normalizacji z 12 wrzenia 2002r. (Dz. U. nr 169 z 2002r. poz. 1386) 15. Zarzdzenie Ministra Gospodarki Materiaowej i Paliwowej (MP nr 8 z 1987r., poz. 70) 16. Zarzdzenia nr 198 z 1996 r. oraz nr 29 i 30 z 1999 r. Prezesa Gwnego Urzdu Miar (Dz. Urz. Miar i Probiernictwa nr 27/96 i 4/99) 17. Ustawa z dnia 7 lipca 1994r. Prawo Budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2000r. nr 89, poz. 1126) 18. Ustawa z dnia 27 marca 2003r. o zmianie ustawy Prawo Budowlane (Dz. U. z 2003r. nr 80, poz.718) 19. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997r. Prawo Energetyczne (Dz. U. z 1997r. nr 54, poz. 348 i nr 158, poz. 1042, z 1998r. nr 94, poz. 594 i nr 106, poz. 668) 20. Ustawa z dnia 4 marca 2005r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz ustawy Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. z2005r. nr 62, poz. 552) 21. Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002r. nr 75, poz. 690) 22. Rozporzdzenie Ministra Budownictwa i Przemysu Materiaw Budowlanych z dnia 28 marca 1972r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy wykonywaniu robt budowlanomontaowych i rozbirkowych (Dz. U. z 1972r. nr 13, poz. 93). 23. Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003r. w sprawie ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw (Dz. U. z 2003r. nr 121, poz.1138). 24. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 28 kwietnia 2003r. w

45

sprawie szczegowych zasad stwierdzania kwalifikacji przez osoby zajmujce si eksploatacj urzdze, instalacji i sieci (Dz. U. z 2003r. nr 89, poz. 828). 25. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 20 lutego 2003r. w sprawie przyrzdw pomiarowych podlegajcych prawnej kontroli metrologicznej oraz rodzajw przyrzdw pomiarowych, ktre s legalizowane bez zatwierdzenia typu (Dz. U. z 2003r. nr 41, poz. 351). 26. Rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajw prac, ktre powinny by wykonywane przez co najmniej dwie osoby (Dz. U. z1996r. nr 62, poz. 288). 27. Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji z dnia 19 10 1998r. w sprawie ksiki obiektu budowlanego (Dz. U. z 1998r. nr 135, poz. 882). 28. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki z dnia 25 wrzenia 2000r. w sprawie szczegowych warunkw przyczania podmiotw do sieci elektroenergetycznych, obrotu energi elektryczn, wiadczenia usug przesyowych, ruchu sieciowego i eksploatacji sieci oraz standardw jakociowych obsugi odbiorcw. (Dz. U. z 2000r. nr 85, poz. 957). 29. Rozporzdzenie ministra Gospodarki z dnia 17 wrzenia 1999 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy urzdzeniach i instalacjach energetycznych. (Dz. U. z 1999r. nr 80, poz. 912) 30. Zarzdzenie Prezesa Gwnego Urzdu Miar nr 12 z dnia 30 03 1999 r. w sprawie wprowadzenia przepisw metrologicznych o miernikach oporu ptli zwarcia. 31. Zarzdzenie Prezesa Gwnego Urzdu Miar nr 18 z dnia 11 lipca 2000r. w sprawie wprowadzenia przepisw metrologicznych o miernikach oporu izolacji. Dz. U. Miar i Probiernictwa z 2000r. nr 4, poz. 20)

16. LITERATURA
1.

2.

Z. Gryewski. Prace pomiarowo-kontrolne przy urzdzeniach elektroenergetycznych o napiciu znamionowym do 1 kV Zespl autorw pod redakcj J. Strzaki: Instalacje elektryczne i teletechniczne. Poradnik montera i inyniera elektryka. Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o. o. Warszawa, aktualizacja listopad 2004 r. H. Markiewicz: Instalacje elektryczne. WNT Warszawa 2000r. Boczkowski, S. Siemek, B. Wiaderek. Nowoczesne elementy zabezpiecze i rodki ochrony przeciwporaeniowej w instalacjach elektrycznych do 1 kV. Wskazwki do projektowania i montau. Wiaderek. Wskazwki wykonywania bada odbiorczych i eksploatacyjnych instalacji elektrycznych do 1 kV w wietle wymaga europejskich. B Wiaderek. Wytyczne przeprowadzania bada i oceny instalacji elektrycznych podczas odbioru kocowego obiektu budowlanego. P. Wasienko. Metody bada instalacji elektrycznych z wycznikami rnicowo-prdowymi i przyrzdy pomiarowe do tych bada. Instrukcja obsugi miernika zabezpiecze rnicowoprdowych MRP-1. Instrukcja obsugi udarowego miernika uziemie.

3. 4.

5. 6. 7. 8. 9.

46

SPIS TRECI

str.

1. Wstp 1 2. Dokadno wykonywania pomiarw 3 2.1. Klasa i zakres uytych przyrzdw pomiarowych 3 2.2. Dobr waciwej metody pomiarw 4 2.3 Zasady wykonywania pomiarw 4 2.4. Okresowe sprawdzanie przyrzdw pomiarowych 4 3. Zakres wykonywania pomiarw odbiorczych 4 3.1. Ogldziny 5 3.2. Prby 5 4. Czsto wykonywania okresowych pomiarw i bada 6 4.1. Zakres okresowego sprawdzania i prb 7 5. Dokumentacja wykonanych prac pomiarowo-kontrolnych 7 6. Wykonywanie poszczeglnych rodzajw prb 8 6. I. Cigo przewodw ochronnych i pocze wyrwnawczych oraz pomiar rezystancji przewodw ochronnych 8 6.2. Pomiar rezystancji izolacji 9 6.2.1. Wykonywanie pomiarw rezystancji izolacji 10 6.2.2. Pomiar rezystancji izolacji uzwoje transformatora 11 6.2.3. Pomiar rezystancji izolacji kabla 11 6.3. Sprawdzenie ochrony przez oddzielenie obwodw 13 6.4. Prba wytrzymaoci elektrycznej 13 6.5. Rezystancja podogi i cian 13 7. Samoczynne wyczenie zasilania w sieci TN 14 7.1.Pomiar metod techniczn ` 14 7.2. Pomiar impedancji ptli zwarciowej metod spadku napicia 13 7.3. Pomiar impedancji ptli zwarcia przy zastosowaniu oddzielnego zasilania 15 7.4. Skuteczno ochrony przeciwporaeniowej w ukadzie TT 15 7.5. Skuteczno ochrony w ukadzie IT 16 7.6. Mierniki do sprawdzania zabezpiecze nadmiarowo-prdowych 16 7.7. Bdy popeniane przy pomiarze impedancji ptli zwarcia 17 8. Wykonanie pomiarw w instalacjach z wycznikami rnicowoprdowymi 18 8.1. Metody sprawdzania skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej w obwodach zabezpieczonych wycznikami przeciwporaeniowymi rnicowoprdowymi 19 8.2. Sprawdzanie wycznikw ochronnych rnicowoprdowych testerem 20 8.3. Sprawdzanie wycznikw ochronnych rnicowoprdowych przyrzdami mikroprocesorowymi 20 8.4. Czsto wykonywania bada okresowych na placach budowy 23 9. Pomiar rezystancji uziemienia uziomu 23 9.1. Rezystancja uziemie pomocniczych 26 9.2. Czynniki wpywajce na jako uziomu 27 9.3. Pomiar rezystywnoci gruntu 27 9.4. Pomiar rezystancji uziemie piorunochronnych miernikiem udarowym 28 10.Pomiar prdw upywu 28 11. Kontrola elektronarzdzi 29 12. Badania spawarek 29 13. Badania sprztu ochronnego 30 14 Wzory protokow z pomiaru stanu izolacji, z bada ochrony przeciwporaeniowej przez samoczynne wyczenie zasilania, ze sprawdzenia instalacji z wycznikami rnicowoprdowymi, z bada niepenych urzdze piorunochronnych i z pomiarw rezystancji uziemienia uziomw. 31-37 Zacznik nr 6 - Instrukcja przeprowadzania bada odbiorczych i 3 stronicowy Protok bada odbiorczych instalacji elektrycznej 38-41 11. Normy i przepisy zwizane 42 12. Literatura 42