Aktywno magnetosfery i zaburzenia w wietrze sonecznym.

Piotr Koperski

Obserwatorium Astronomiczne (Zakad Fizyki Wsokich Energii)

Uniwersytet Jagielloski, Krakw

14-17/czerwca/2007 XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K. 1

Zagadnienia
Zrda i charakterystyka zmiennoci plazmy okooziemskiej; Struktura magnetosfery; Elementy oddziaywania magnetosfery z wiatrem sonecznym; Wybrane obserwacje zwizkw magnetosfera - wiatr soneczny; Korelacje parametrw- niektre nowe wyniki; Co z tego rozumiemy (a czego nie);

14-17/czerwca/2007

XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K.

Ostatecznym rdem aktywnoci magnetosfery jest Soce.

Wpyw bezporedni promieniowanie (stay, wolnozmienny poziom plus zaburzenia: rozbyski, dziury koronalne, rekonekcja itd.). Wpyw poredni- poprzez wiatr soneczny. Zaburzenia w wietrze sonecznym- rda: niejednorodno i niestacjonarno (na Socu oraz w wietrze sonecznym).

Nie interesuj nas tutaj:

charakter turbulencji w wietrze sonecznym, struktura gwatownych zjawisk: wyrzutw

masy koronalnej(CME) lub fal uderzeniowych w wietrze sonecznym (CIR).

14-17/czerwca/2007 XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K. 3

Zmienno Soca

Soce w minimum- i w maksimum

aktywnoci (widok z lewej).

Soce w okresie aktywnoci i poza

nim (film_1) .

Petle w koronie sloneczne (film_2). Wyrzuty masy koronalnej, 11/2003-

Helloween Magnetic Storm (satelita SOHO) (film_3).

Zorza polarna podczas burzy

magnetycznej 11/stycznia/1998 (ultrafiolet, satelita POLAR) (film_4).

14-17/czerwca/2007 XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K. 4

Co wpywa na obserwowan zmienno wasnoci plazmy okooziemskiej

Zmienno rda (Soce)

Wewntrzna dynamika wiatru sonecznego

Oddziaywanie z przeszkod (magnetosfera)

Wewntrzna dynamika magnetosfery i sprzenia z jonosfer

14-17/czerwca/2007 XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K. 5

Wiatr Soneczny (w okolicach Ziemi):

Parametr:

warto typowa(min | max):

3 400 6.5 6 5 2.4 (1 | 100) (200 | 900) (6.5 | 100) (0.2 | 80 ) (0 | 25 ) (0+ | 50)

Strumie [1/(cm^2 s)] Prdko rednia [km/s] Gsto [1/cm^3] pole B [nT] Hel [%]

(w punkcie podsonecznym)

Cinienie [nPa]

14-17/czerwca/2007

XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K.

Typowe obiekty- magnetosfery planet namagnesowanych.

14-17/czerwca/2007

XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K.

Schemat oddziaywania magnetosfery z wiatrem sonecznym

(Chapman, Ferraro, 1931) fala uderzeniowa magnetopauza

kierunek do Soca
14-17/czerwca/2007

wiatr soneczny
XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K. 8

Odksztacenie ziemskiego pola magnetycznego (w porwnaniu z pierwotnym dipolem) na skutek oddziaywania wiatru sonecznego

wiatr soneczny

14-17/czerwca/2007

XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K.

Schemat oddziaywania magnetosfery z wiatrem slonecznym

(J. Dungey, ok. 1961). Rekonekcja linii pola magnetycznego w wietrze sonecznym i pola ziemskiego (z lewej) oraz wynikajca std konwekcja plazmy w magnetosferze (nie pokazana) i w jonosferze (z prawej).

14-17/czerwca/2007

XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K.

10

Konwekcja plazmy w magnetosferze (wskutek oddziaywaniem z wiatrem sonecznym) generuje prdy podune pynce do/z jonosfery.

(McPherron, 2005, GEM)

14-17/czerwca/2007 XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K. 11

Sprzenie magnetosfera- jonosfera poprzez prdy podune

14-17/czerwca/2007

XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K.

12

Zorza polarna- wynik (przede wszystkim) pobudzania przez magnetosferyczne elektrony (a czasem- jony).

14-17/czerwca/2007

XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K.

13

Schemat magnetosfery ziemskiej (z zaznaczonymi wartociami prdw).

14-17/czerwca/2007

XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K.

14

Schemat (uproszczony !) przepywu energii w systemie: wiatr soneczny + magnetosfera + jonosfera

14-17/czerwca/2007

XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K.

15

Pytania:

Co to jest aktywno magnetosfery? Jak j okrela ilociowo ?

parametry fizyczne (ktre ?) globalne indeksy aktywnoci (jakie?) parametry fizyczne (ktre ?) zalenoci funkcyjne

Jak okrela zaburzenia w wietrze sonecznym ?

Jak stwierdzi czy/jak zale one od siebie?

14-17/czerwca/2007

XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K.

16

Przykad dynamiki magnetosfery (Od gry):

1. Rozerwanie warstwy prdowej w ogonie magnetosfery w czasie subburzy (i towarzyszca temu rekonfiguracja pola magnetycznego po stronie nocnej) (P.K., wg. Takahashi). 2. Injekcja gorcej plazmy w stron ziemi (zwizana z rekonekcj) (G. Reeves).

14-17/czerwca/2007

XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K.

17

Przykad dynamiki magnetosfery i jonosfery:

(Rostoker et al., 1998)

strumie relatywistycznych elektronw na orbicie geostacjonarnej pole magnetyczne w rejornie zorzowym na powierzchni ziemi.
XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K. 18

(zewntrzna cz pasw radiacyjnych) oraz

14-17/czerwca/2007

Przykad dynamiki magnetosferyzmienno pasw radiacyjnych.

(Thorne, 2007)

14-17/czerwca/2007

XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K.

19

Globalne indeksy aktywnoci magnetosfery / jonosfery:

rodzina AE: aktywno prdu horyzontalnego w jonosferze strefy zorzowej, Dst: intensywno prdu piercieniowego; Kp : zaburzenia magnetyczne na rednich szerokociach; Ion precipitation isotropic boundary (b2i, dane z DMSP)- okrela

stopie wycignicia magnetosfery po stronie nocnej (a wic poredniopoziom energii zgromadzonej w wielkosklowej konfiguracji pola B)

Intensywno wiecenia owalu zorzowego (z danych satelity Polar) ...(wiele innych).

Problemy z indeksami aktywnoci:

nie zawsze dostpne; parametryzuj zjawiska tylko w ograniczonym zakresie ; ktry indeks wybra ? ...
XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K. 20

14-17/czerwca/2007

Pytanie: jaki rodzaj aktywnoci magnetosfery odpowiada zmiennoci wiatru sonecznego ?

Parametry wiatru sonecznego:

cinienie; skadowa z pola magnetycznego;

skadowa y pola elektrycznego.

Wskaniki aktywnoci magnetosfery:

intensywno prdw zorzowych; intensywno prdu pierscieniowego.

14-17/czerwca/2007

XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K.

21

Opis oddziaywania wiatru sonecznego z magnetosfer:

Wiele parametrw:

Bz okrela moliwo rekonekcji na czole magnetosfery; Ey zwizany z moliwoci rekonekcji, cinieniem dynamicznym wiatru Btot - okrela strumie magnetyczny przekazywany do magnetosfery; p - cinienie wywierane przez wiatr soneczny. n - zwizany z cinieniem dynamicznym wiatru sonecznego itd.; v zwizany z cinieniem dynamicznym, przekazem strumienia epsilon (Akasofu, Perraut 1978) okrela energi przekazywan z r = rekonekcyjny transfer strumienia magnetycznego (nowy parametr): (np. P. Newell, JGR 2007)

sonecznego itd;

magnetycznego itd.;

wiatru sonecznego;

14-17/czerwca/2007

XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K.

22

Przykad: zmienno parametrw wiatru sonecznego i warstwy plazmowej.

(J. Borovsky, 2005)

14-17/czerwca/2007 XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K. 23

Przykad: zmienno parametrw wiatru sonecznego i warstwy plazmowej.

(J. Borovsky, 2005)

14-17/czerwca/2007 XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K. 24

Przykad zalenoci od wiatru sonecznego.

(Goldstein, 2006)

Ksztat i rozmiar plazmosfery (u gry) i pole magnetyczne wiatru sonecznego.

14-17/czerwca/2007 XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K. 25

Przykad zalenoci od wasnoci wiatru sonecznego.

Zmienno plazmosfery i pasw radiacyjnych podczas burzy magnetycznej

14-17/czerwca/2007

XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K.

26

Przykad zalenoci od wasnoci wiatru sonecznego.

Zasig pasw radiacyjnych a prdko wiatru sonecznego i aktywno Soca

14-17/czerwca/2007

XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K.

27

Przykad zwizkw z wiatrem sonecznym.

(Thorne 2007)
14-17/czerwca/2007 XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K. 28

Przykad zwizkw z wiatrem sonecznym.

Widmo pulsacji pola magnetycznego w magnetosferze (orbita geostacjonarna) i w wietrze sonecznym (Kepko, Kivelson).

14-17/czerwca/2007

XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K.

29

Korelacja 20 wybranych funkcji parametryzujcych oddziaywanie wiatru sonecznego z magnetosfer oraz 10 wybranych indeksw aktywnoci. (Newell, 2007)

14-17/czerwca/2007

XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K.

30

Przykad powyszych korelacji (Newell, 2007)

14-17/czerwca/2007

XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K.

31

Wyniki powyszych korelacje : (Newell, 2007)

Bardzo due zbiory danych (2 cykle soneczne, miliony pomiarw, dugie przedziay danych- niewielkie fluktuacje), pomiary

stosunkowo

satelitarne i naziemne.

Spord 10 rznych parametrw aktywnoci magnetosfery, prawie wszystkie

(za wyjtkiem Dst) wyranie najlepiej koreloway z r (wspolczynnik korelacji okoo 0.8)

Dst najlepiej korelowa z wielkoci: r razy pierwiastek z cinienia.

W wiekszoci parametrw nie jest potrzebna akumulacja (sumaryczny efekt

cakowania po czasie). Jedynie dla Dst- wyranie dugi (72 poprzednie wartoci).

Wniosek 1: (jeden z kilku): rekonekcja jest najwaniejsza. Wniosek 2: s niejasnoci odnonie wewntrznej dynamiki magnetosfery.
14-17/czerwca/2007 XII Spotkania Bieszczadzkie, P.K. 32