Z. Ryzak Efekt Jojo W Motywacji (Full 236 STR)

Niniejszy ebook jest wasnoci prywatn. Zosta zakupiony legalnie w serwisie ZloteMysli.pl dnia {ORDERDATE}.
Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Zbigniew Ryak rok 2009 Data: 23.11.2009 Tytu: Efekt jo-jo w motywacji Autor: Zbigniew Ryak Wydanie I ISBN: 978-83-7582-922-8 Projekt okadki: Marzena Osuchowicz Redakcja: Magda Wasilewska, Sylwia Fortuna Skad: Marcin Grniakowski
Wydawnictwo Zote Myli sp. z o.o. ul. Daszyskiego 5 44-100 Gliwice WWW: www.ZloteMysli.pl EMAIL: kontakt@zlotemysli.pl
Niniejsza publikacja, ani adna jej cz, nie moe by kopiowana, ani w jakikolwiek inny sposb reprodukowana, powielana, ani odczytywana w rodkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy. Wykonywanie kopii metod kserograficzn, fotograficzn, a take kopiowanie ksiki na noniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Autor oraz Wydawnictwo Zote Myli dooyli wszelkich stara, by zawarte w tej ksice informacje byy kompletne i rzetelne. Nie bior jednak adnej odpowiedzialnoci ani za ich wykorzystanie, ani za zwizane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo Zote Myli nie ponosz rwnie adnej odpowiedzialnoci za ewentualne szkody wynike z wykorzystania informacji zawartych w ksice. Wszelkie prawa zastrzeone. All rights reserved.
Nie komplikuj ycia. Poznaj swoje naturalne siy i osigaj sukces drog najmniejszego oporu.
SPIS TRECI
CO DA CI TA KSIKA?..............................................8
Dla kogo jest ta ksika?..................................................................9 Co Ci da?.........................................................................................10 Efekt kina........................................................................................12 Kim jest autor?................................................................................15
PRAGNIENIE: CZY WIESZ, CZEGO CHCESZ?...........20
To, co chcesz...................................................................................21 Odwieanie marze......................................................................23 Marzenia o szczciu i spokoju.......................................................24 Obud swoj zdolno do marze..................................................27 Jak y z natchnieniem?.................................................................28 Ktre jest najwaniejsze? ...............................................................33 Skupienie........................................................................................34 Sztuka lekcewaenia.......................................................................38 Jakie dzi masz marzenia?.............................................................43 Czy teraz to cigle jest wane: potwierd lub zrezygnuj.................45 Jak unikn ciemnych stron wyobrani redukcja napicia........50 Jak przesta roi faszowanie rzeczywistoci..............................51 Jak wykorzysta jasne strony wyobrani?......................................54 Zobacz swoje marzenie...................................................................56 Czy Twoje marzenie jest pozytywne?.............................................59 Piramida intencji............................................................................60 Wykrywanie marze zastpczych oparte na poczuciu braku......63 Czy wiesz, jak Twoje marzenie zmieni wiat?.................................66 Bezinteresowno...........................................................................67 Magia wkadu.................................................................................70 Nie przesadzaj.................................................................................71
WYBR: CZY UMIESZ LEKCEWAY?.....................32
WYOBRANIA: CZY UMIESZ TO ZOBACZY?..........49
INTENCJE: CZY WIESZ, PO CO?...............................58
DZIAANIE: CZY WIESZ, CO TRZEBA ZROBI?.......72

Przesta si modli na poboczu......................................................73 Nigdy nie naciskaj holdu.............................................................75 Wykorzystaj napicie......................................................................78
CEL: CZY WIESZ, GDZIE JEDZIESZ?........................81

Gdzie zmierzasz?............................................................................82 Skupienie na celu...........................................................................84
Czy jeste w stanie go zmierzy?....................................................86 Twoja mantra.................................................................................87 Czy to autentycznie Twj cel?.........................................................89 Cel nie jest nagrod, a rezultatem..................................................92 Ustal rezultaty na dzisiaj................................................................99
POCZUCIE KIERUNKU: CZY WIESZ, CO TERAZ ROBISZ?.................................................................101

Co jest teraz Twoim celem?..........................................................102 Tajemnica silnej woli....................................................................103 Co ja mog teraz zrobi?...............................................................105
PENE ZAANGAOWANIE: CZY JESTEM TUTAJ, CZY W SWOJEJ GOWIE?.............................................109

Napicie wywoywane przez marzenie..........................................110 Marzycielstwo...............................................................................114 wiczenie wiadomoci (wraliwoci na wiat)............................116 By w peni zaangaowanym.........................................................118
OBECNO: CZY UMIESZ SOBIE RADZI Z ROZPROSZENIEM?..............................................120
Rozproszenie.................................................................................121 Zaakceptuj rozproszenie...............................................................122 Bycie gdzie indziej, bycie kiedy indziej.........................................123 Co tracimy, gdy nie jestemy w peni obecni?...............................125 Jak to osign?............................................................................127 Jak dostrzec miejsce, w ktrym jeste?........................................128 Rnorodno danych..................................................................130 Sprbuj..........................................................................................131 Jak poczu siebie?.........................................................................132 Jak poczu swoje myli?...............................................................133 Medytacja......................................................................................135 Naturalnie, ponadnaturalnie i sztucznie.......................................139 Naturalny, niezmieszany umys....................................................145 Walka z natur..............................................................................148 Natura uwalnia.............................................................................148 Jak wykorzysta to, co jest naturalne?..........................................150 wiczenie......................................................................................157 Prawa emocji................................................................................160 Siedem zasad naturalnej realizacji marze...................................162
NATURA: CZY WIESZ, NA CZYM STOISZ?..............138
EMOCJE: CZY UMIESZ CZU TO, CO CZUJESZ?.....159
MOTYWACJA: CZY UMIESZ ZABRA SI ZA DZIAANIE NIEZALENIE OD NASTROJU?...........166

wita Motywacjo, bd z nami!...................................................167 Sprzedawanie hejnau...................................................................168 Wystarczy zabra si za robot......................................................171 Jo-jo..............................................................................................172
SAMODYSCYPLINA: CO MOESZ KONTROLOWA? ...............................................................................176

Na czym samodyscyplina nie polega.............................................177 Autonomia dziaania.....................................................................179 Codzienna samodyscyplina...........................................................182 Konsekwencje autonomii..............................................................185 Wychowanie.................................................................................186 Rezygnacja z autonomii................................................................187 Chodzi Ci o wygod czy skuteczno?...........................................189
WYTRWAO: CZY JESTE PEWNY, E PORA SI WYCOFA?.............................................................190
Znowu nowa firma........................................................................191 Faza pierwsza: w penym socu...................................................191 Faza druga: smuga cienia.............................................................192 Wyjcie ze smugi cienia................................................................193 Dobrze-si-zapowiadacze.............................................................193 Poszukiwanie ulgi jest dziaaniem na wasn niekorzy.............194 Nie wychod ze smugi cienia niech ona wyjdzie.......................195 Ocena............................................................................................196 Zamiast zakada kolejne firmy....................................................196
DRUGI ODDECH: CZY UMIESZ SI PRZEBI NA DRUG STRON?...................................................198

Fenomen drugiego oddechu.........................................................199 Nawyk posuszestwa wobec zmczenia......................................201 Szukanie atwiejszej drogi............................................................203 Cztery pytania, ktre zadaj sobie, gdy czujesz zmczenie............204 Gdy decydujesz si na odpoczynek...............................................206 wiczenie zrb co, na co nie masz ochoty...............................207
ODWAGA: CZY UMIESZ WYBIEC NA SPOTKANIE PRZESZKD?.........................................................209

Nie warto unika wysiku.............................................................210 Mity ycia bez wysiku...................................................................211 Py pod prd...............................................................................213 Intencja paradoksalna..................................................................215 Puci si brzegu...........................................................................218
AKCEPTACJA: CZY UMIESZ PRZYJ SIEBIE?......220

Patriotyczny obowizek................................................................221 Czy warto pompowa poczucie wasnej wartoci?........................224 Czego Ci potrzeba?.......................................................................228 Wahania poczucia wasnej wartoci s naturalne........................229 Akceptacja caego siebie................................................................231 Co masz od zawsze.......................................................................233 Skupienie na wiecie....................................................................234
Co da Ci ta ksika?
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Co da Ci ta ksika?
Dla kogo jest ta ksika?

Potrzeba. To ksika dla ludzi, ktrzy:

maj potrzeb zrobienia ze swoim yciem co wielkiego, ze swojego ycia chc uczyni wspania przygod, pragn by twrcami swojego ycia, a nie tylko produktem okolicznoci, warunkw czy genw, wol osiga swoje cele ni cele im narzucone, wol zmierza tam, gdzie s ich marzenia, ni sta bez ruchu tam, gdzie ich postawiono.
Bl. To ksika, dla ludzi, ktrzy:

czuj, e wreszcie co musz zmieni, s zmczeni codziennym szarpaniem z przeszkodami, czuj, e czasem brakuje im motywacji, czasem maj do wysikw i marz o jakim prostym rozwizaniu, co najmniej raz na rok maj pokus, by si podda i przesta walczy, czuj, e ich ycie cigle jeszcze nie jest takie, jakie moe by,
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Dla kogo jest ta ksika?
staraj si nauczy wszystkiego, co doradzaj eksperci, ale czuj, e cigle wiele nauki przed nimi i czasem zdarza im si zada sobie pytanie, czy to wszystko nie jest tylko pustym gadaniem,
czuj, e ich emocje zdarzaj si by przeszkod, a w ich yciu zbyt duo jest waha i nieefektywnoci.
Ryzyko. To ksika dla ludzi, ktrzy:

s gotowi przyj zaskakujce rozwizania, wyprbowa co zupenie nowego, zburzy to, do czego przywykli, znie rzeczy, ktre s niewygodne, pod warunkiem, e s skuteczne.
Co Ci da?
Bdziesz skuteczniej realizowa swoje marzenia. Twoje ycie stanie si bardziej konstruktywne i skuteczne. To, czego si dowiesz, pozwoli Ci midzy innymi:
Pracowa nad osigniciem sukcesu bez efektu jo-jo (wzlotw i upadkw), a zamiast tego da Ci moliwo pracy nad sukcesem stabilnie, bez przestojw i blokad.
10
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Co Ci da?
Uwolni si od zalenoci od zewntrznych motywatorw. Sprawi, e Twj sukces zacznie zalee wycznie od Ciebie, a nie od tego, na jakie ksiki, szkolenia, ludzi, pomoce czy wykady trafisz.
Nauczy Ci, jak osign poczucie, e robisz co sensownego ze swoim yciem. Da poczucie robienia tego, co trzeba. Wyzwoli z przesdw na temat (samo)dyscypliny i pokae, jak praktykowa skuteczn dyscyplin. Nauczy Ci korzysta z ukrytych i zawsze dostpnych zasobw energetycznych. Wyzwoli z negatywnej ptli niepenej wartoci, cigego poczucia, e jeste nie do pewny wasnej wartoci. Nauczy Ci akceptowa to, kim jeste.
Metoda, jak Ci przedstawi, jest bardzo skuteczna. Nie musisz stara si w ni uwierzy. Nie ma takiej potrzeby. Jest na tyle oczywista, e nie ma potrzeby przekonywania do niej. W kolejnych rozdziaach poznasz siedemnacie sw. Kade z nich wie si z jak potrzebn umiejtnoci. By moe niektre ze sw bd dla Ciebie waniejsze: np. samodyscyplina, wytrwao czy motywacja.
11
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Efekt kina
Efekt kina
Gdy jestemy na dobrym filmie, czujemy si, jakbymy byli jego bohaterem: mamy si boksera, odwag wojownika, dociekliwo detektywa, lekko Agenta 007 czy przebiego wamywacza. Idc do domu, cigle czujemy w sobie te siy. Wyjtkowo utalentowani mog w tym stanie wytrzyma nawet kilka dni. Ale to nieuchronnie mija. Moemy i do kina jeszcze raz i jeszcze raz. Ale po dziesitym obejrzeniu filmu efekt zaczyna zanika. Prdzej czy pniej zaczyna si normalne ycie. Przestajemy si czu jak bohaterowie z Hollywood. Nasze filmowe siy same wietrzej albo co im w tym pomaga. Pamitam, jak kiedy, jako dziecko, po wyjciu z kina kroczyem dumnym indiaskim krokiem i podkradaem si do pascych si bizonw. Niestety czowiek przejedajcy rowerem nie mg zrozumie, e jest bizonem, ktry ma mnie omin. Cae szczcie, e skoczyo si tylko na drobnym potuczeniu. To wcale nie znaczy, e nie warto chodzi do kina. Kocham kino i dobre ksiki motywacyjne. Pod jednym warunkiem. e po ich ukoczeniu nie yjemy w wiecie fantazji. e szybko si z nich otrzsamy i zaczynamy zmienia to, co naprawd jest naszym yciem. A prawdziwe ycie zaczyna si tam, gdzie koczy si efekt kina (ksiki, filmu czy szkolenia). Tam, gdzie bra-
12
kuje mi motywacji, gdzie boj si trudnoci i gdzie czuj, e mam mao siy. Ten poradnik skupia si wanie na tym. Jak w sposb naturalny, drog najmniejszego wysiku pokona blokady, lenistwo i braki dyscypliny. Nie poprzez robienie kolejnego dymu, udawanie przed sob i innymi, e jestem Indianinem czy niezniszczalnym Agentem 007. Ale poprzez konstruktywne, skupione na celu dziaanie. Wierz, e Twoim celem nie jest kolejny przypyw zachwytu. Jest pewna stara opowie o uczniu i mistrzu zen. Ucze, po kilku latach medytacji, zaczyna widzie przez cian. Rozradowany podrywa si i biegnie do swojego nauczyciela. Mistrzu, mistrzu, udao si! Widz przez ciany! Mistrz, nic nie mwic, bierze kij i wali nim ucznia w gow. A teraz? Nie. Dobrze, wracaj do medytacji. Tak samo jak celem medytacji nie jest widzenie przez ciany, tak samo celem Twojego rozwoju nie jest zachwyt ani uniesienie nad ksik czy szkoleniem motywacyjnym. To wszystko tylko dym. Rozwieje si prdzej czy pniej. Zostanie Twoje prawdziwe ycie.
13
Czy wiesz, co naprawd jest Twoim celem? Czy naprawd chodzi Ci tylko o to, by poczu si lepiej? Poczu uniesienie? Ciarki na plecach? Zachwyt nad tym, co napisa czy powiedzia mwca motywacyjny? Czy to naprawd si liczy? Nie jestem mistrzem zen, dlatego prosz, by mia pod rk jaki kij i bi si nim w gow, ile razy zaczniesz czu efekt filmu. Chodzi o rzeczywisto, a nie fantazj. Chodzi o to, by co zmieni. Wreszcie zrobi to, co masz zrobi, a nie tylko przymierza si do tego i przygotowywa. To cigle ksika motywacyjna, tyle e inna. Mwi o nieco innych zasadach ni te, ktre spotykasz w typowych publikacjach na ten temat. Dowiesz si z niej np. tego, e nie warto walczy z emocjami, e trzeba zaakceptowa swoje niedoskonaoci (np. lenistwo czy rozbabranie), e nie warto stara si w sobie sztucznie wzbudza motywacji. Wszystkie te zasady wypywaj z prawdziwej wiedzy psychologicznej. Zarwno z praktyki, jak i bada. Nic, co dalej znajdziesz, nie jest efektem jakiego olnienia, ktrego doznaem pod grusz czy na egzotycznej wycieczce.
14
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Kim jest autor?
Kim jest autor?

To nie jest tak wane. W tej ksice waniejsze jest to, by sam prbowa ni wierzy mi na sowo. Ale wiem, e jeste tego ciekawy. W takim razie par sw o mnie.
Jestem psychologiem, skoczyem Uniwersytet Jagielloski. Podczas studiw, pod kierunkiem profesora Zbigniewa Nckiego, zajmowaem si postawami spoecznymi.
Jestem autorem ksiki Energia wewntrzna. Zarzdzanie Energi kluczem do sukcesu. Od 15 lat pracuj jako trener. Prowadz szkolenia dla biznesu. S to szkolenia zarwno z umiejtnoci spoecznych (komunikacja interpersonalna, ocena pracownikw, zarzdzanie, rozwijanie pracownikw itp.), jak i kompetencji osobistych (np. zarzdzanie czasem, automotywacja, planowanie wasnego rozwoju). Pracowaem dla takich firm jak: Ericsson, Polkomtel, Warta, Danone, Makro Cash and Carry, Volvo, Netia, PKO, PZU, WBK, Donnelley Polish-American Printing Company. Przeprowadziem kilkadziesit rnego rodzaju szkole otwartych, przez ktre przewino si kilkaset osb.
Jako psycholog przeszedem wiele szkole (np. z zakresu terapii Gestalt, Psychologii Zorientowanej na Proces czy Hipnozy).
15
Od dziesiciu lat jestem prezesem firmy Human Factor, ktra przeszkolia ponad 12 000 osb i jest jedn z najwyej ocenianych polskich firm. Jako szef zdobyem wiele dowiadcze zwizanych z motywowaniem i rozwijaniem kompetencji osobistych moich podwadnych.
Psychologi zajem si na powanie dwadziecia jeden lat temu, gdy zdaem na studia psychologiczne. Przez te lata przebrnem przez tysice tomw (naukowych i mniej naukowych), suchaem i rozmawiaem z setkami psychologw, braem udzia w wielu szkoleniach. Cigle szukaem jakiej metody sprawiania, by ludzie byli jeszcze bardziej skuteczni. By szybciej i pewniej osigali sukcesy i realizowali swoje plany. Wiele razy miaem poczucie, e wreszcie poznaem najbardziej skuteczn metod. Gdy szkoliem si w orodku Gestalt, byem zafascynowany Gestaltem i prac z ciaem. Potem z wypiekami na twarzy jedziem na warsztaty Psychologii Zorientowanej na Proces. Byem zafascynowany hipnoz i Miltonem Ericksonem. Byem fanem NLP i wszystkiego, co wie si z Prawem Przycigania. Ale cigle czuem, e kada z tych metod jest tylko czciowo skuteczna. Owszem, ma zalety, ale jej efekty uboczne s na tyle mocne, e po pierwszym zachwycie czsto zostawia czowieka w gorszym stanie, ni by na pocztku.
16
W rodku rodzia si moja wasna wiedza. Nie podrcznikowa ani szkoleniowa. Z wasnych dowiadcze, eksperymentw i prb wyaniay si jej najwaniejsze zasady. Po kilkunastu latach poszukiwa umiaem coraz wicej. Jedn z prostych zasad bya odwaga. Kady z nas cierpi na wiele lkw i obaw. Prby ich ukrywania, przepracowywania czy budowania nowych nawykw s mao skuteczne. Dopki nie nauczymy si stawia im czoa, lki rzdz nami. Zanim zechcesz co zrobi z nieprzyjemnym uczuciem, musisz si nauczy w spokoju go dowiadcza. Stosujc t zasad, byem zaskoczony jej skutecznoci. Dziki niej nauczyem si stopniowo przestawa skupia na sobie i swoich odczuciach, a zamiast tego nawizywa lepszy kontakt z rzeczywistoci. Ktrego dnia wpisaem do przegldarki jak fraz o stawianiu czoa swoim lkom. To byo co w rodzaju face you fears. Przegldajc wyniki, trafiem na nazwisko Shmy Mority. Gdy zaczem go czyta, okazao si, e wszystko, do czego sam doszedem, Morita odkry ju dawno temu. To wreszcie byo to, czego szukaem przez dwadziecia lat. Proste, skuteczne podejcie, ktre gwarantuje sukces. adnego dziwacznego gruntowania ciaa czy mwienia do pustego krzesa, adnego odgrywania swoich snw, adnego wprowadzania si w trans, adnego ci-
17
skania si za przeguby, by si uspokoi, adnego wmawiania sobie, e wszystko ju do mnie idzie Ta ksika zawiera lady wszystkich moich poprzednich fascynacji. Ale kluczowym skadnikiem jest tu Shma Morita. y w Japonii, w latach 18741938. To mniej wicej te same lata co Freud (ktry umar rok pniej). Tyle e dziea Freuda czyta si dzi tylko na zajciach z historii myli psychologicznej. Nawet najbardziej zapiekli psychoanalitycy nie traktuj ich jako przewodniki. Dziea Mority s wci aktualne. Wiele osb jest nawet zaskoczonych, gdy dowiaduje si, e powstay prawie sto lat temu. Morita by psychiatr i zajmowa si leczeniem osb z zaburzeniami lkowymi (po japosku shinkeishitsu). Japoczycy zawsze mieli duo takich pacjentw. To efekt szybkich przeksztace, przez jakie Japonia przechodzia. Morita mia zatem duo pracy. Wyprbowywa rnego rodzaju podejcia hipnoz, psychoanaliz, pozytywne mylenie. Mia odwag dostrzec, e te metody nie s skuteczne. Zniechcony brakiem prawdziwych i trwaych efektw zacz eksperymentowa z wasnym systemem. Jego metoda jest mocno zwizana z zenem i buddyzmem. Jednak nie ma ona nic wsplnego z religi. Czytajc Morit, wiele razy miaem wraenie, e to podejcie pasuje doskonale do chrzecijastwa. To znak, e Morita ko-
18
rzysta z tych najgbszych i najbardziej uniwersalnych zasad, ktre s obecne w kadej tradycji religijnej czy kulturowej. Dla Zachodu Morit odkry David K. Reynolds. Jego ksika Constructive living jest w pewnych krgach kultowym podrcznikiem rozwoju. Reynolds nie tyle zrelacjonowa podejcie Mority, co dostosowa je do zachodniego mylenia. Mam nadziej, e ta ksika pomoe zmieni co w Twoim yciu. Mio mi bdzie, gdy Ci si spodoba, ale ani dla mnie, ani dla Ciebie nie jest to naprawd wany cel. Moim i Twoim celem nie jest fantazja i dobre samopoczucie. Nie jestem dilerem narkotykw i nie sprzedaj takich rzeczy. Twj wiat moe si zmieni tylko od dziaania. Tylko wtedy, gdy zaczniesz robi to, co jest dla Ciebie naprawd wane. Jeeli co takiego Ci si uda, bd wdziczny, gdy si tym ze mn podzielisz. Zbyszek Ryak zbyszek.ryzak@gmail.com www.energiawewnetrzna.pl
19
Pragnienie: Czy wiesz, czego chcesz?

Jeeli szukasz naprawd szczliwego czowieka, znajdziesz go budujcego d, komponujcego symfoni, wychowujcego syna, hodujcego podwjne dalie w swoim ogrodzie lub szukajcego jaja dinozaura na pustyni Gobi. W. Bran Wolfe Bg cieszy si, kiedy czowiek czego pragnie. ojciec William Lynch
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Pragnienie: Czy wiesz, czego chcesz?
To, co chcesz
Lis zobaczy winogrona. Podskoczy, chcc je dosign. Nie udao mu si. Podskoczy jeszcze raz. Gdy znowu mu si nie udao, powiedzia do siebie: no, popatrzmy uwaniej no tak, tak jak mylaem s kwane, nie nadaj si do jedzenia. Mechanizm kwanych winogron polega na tym, e obrzydzamy sobie co, co wydaje nam si poza naszym zasigiem. Pikne kobiety musz by gupie. Podrowanie po wiecie jest niebezpieczne. Wasny dom to tylko kopoty. Drogi samochd na pewno ukradn. W dobrze paccych koncernach pomiataj ludmi. Uzupenieniem jest mechanizm tzw. sodkiej cytryny. Co, co jest poza moim zasigiem, jest kwane, ale to, co jest blisko, jest sodkie. Jeeli co jest w moim zasigu, zaczyna mi si podoba. Nasze marzenia czsto dopasowuj si do naszych ocen szans, jakie mamy. Lis potrzebowa kilku podskokw, my zaatwiamy spraw szybciej. Gdy tylko gdzie pod skr pojawi si marzenie spoza zakresu naszego poczucia rzeczywistoci, po prostu je pomijamy. Nie pozwalamy mu si przebi na powierzchni.
21
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak To, co chcesz
W efekcie wiele osb nie ma marze albo ma nie te, ktre naprawd s ich marzeniami. Ten mechanizm, gdy dziaa po raz pierwszy, jest cakiem sensowny. Lis zrobi co mdrego. Pozby si niepotrzebnych de. Nie mia szans na te winogrona. Problem jednak zacznie si wtedy, gdy lis zobaczy nastpne winogrona i z gry zaoy, e nie warto si wysila, bo na pewno s kwane. Straci elastyczno, a zacznie y wedug schematu. Przestanie prbowa. Tak naprawd nigdy nie wiemy, czy co rzeczywicie jest poza naszym zasigiem. To bzdura i kamstwo, e wszystkie marzenia mona zrealizowa. Nie, nie mona. S takie, ktre s poza Twoim zasigiem. Tyle e nigdy nie moesz by tego pewnym. Jeeli chcesz przey swoje ycie w peni, warto zawsze skaka do winogron, na ktre masz ochot. Skaka tak, jakby by pewny, e je osigniesz, mimo e wiesz, e to zawsze wie si z ryzykiem. Chciabym, aby po tej lekcji potrafi dotrze do swoich marze. Marzenie to co, czego chcesz niezalenie od tego, czy jest to moliwe, czy nie. By moe znasz swoje marzenia, a by moe potrzebujesz chwili na to, by je odnale.
22
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Odwieanie marze
Odwieanie marze
Wiele osb nie realizuje swoich marze z prostego powodu: zagusza je. Zapomina o nich lub chowa je gdzie gboko, tak by nie czu wyrzutw sumienia, toczc swoje paskie ycie. Czy pamitasz swoje pierwsze marzenia? Te z dziecistwa? I pniejsze z czasw, gdy zacze chodzi do szkoy? I jeszcze pniejsze? We prosz kartk papieru i po kolei zapisz wszystkie najwaniejsze marzenia, jakie w yciu miae. Zapisz je od gry do dou. Przyjrzyj si temu, jak zmieniay si te marzenia. Czy staway si coraz bardziej odwane, czy te coraz bardziej logiczne i przyziemne? Gdzie jeste dzi? Czy Twoje marzenia s cigle marzeniami, czy te tym, co Ci si wydaje moliwe? Wypisz wszystkie pragnienia, jakie dzi czujesz. By moe bd to niektre z Twoich starych pragnie. By moe bdzie to co zupenie nowego. Nie zajmuj si przez chwil tym, czy jest to realne czy nie. Pozwl sobie pofantazjowa. Spisz to, o czym marzysz. Przynajmniej dziesi rzeczy.
23
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Marzenia o szczciu i spokoju
Marzenia o szczciu i spokoju

Niektrzy ludzie, gdy ich poprosi o list marze, mwi: marz o tym, by by szczliwym. Albo mwi: marz o tym, by si dobrze czu, lepiej ni teraz. Marz, by by zdrowym i zadowolonym z ycia. Albo: marz, by byo mi dobrze w yciu Niektrzy mwi to nawet z poczuciem jakiego wyszego stopnia rozwoju psychicznego. Hej, patrzcie zdaj si mwi jestem poza tymi wszystkimi maymi i przyziemnymi rzeczami, wiem, co jest najwaniejsze! Owszem, szczcie i dobre samopoczucie to co, o czym kady marzy. Jednak nigdy nie mona ich osign poprzez bezporednie denia. Jest dokadnie tak, jak stwierdzi Aldous Huxley: Szczcia nie osiga si poprzez celowe denia do szczcia. Jest ono produktem ubocznym innych de. Chcesz by szczliwym? Zapomnij o szczciu. Zajmij si deniem do jakiego konkretnego celu. Do czego, co ley poza Tob. Przesta drepta w kko, wok wasnego ogona. Kto, kto twierdzi, e jego jedyne marzenie to szczcie, jest nie tylko egoist, ale osob, ktra prawdopodobnie funkcjonuje na granicy zdrowia psychicznego. Marzenia o szczciu i dobrym samopoczuciu s typowe dla ludzi cierpicych na rnego ro24
dzaju zaburzenia nerwicowe. O czym marz takie osoby? By wreszcie poczu si lepiej, by pozby si lkw, by mc normalnie y. Kada ich myl, kade marzenie obraca si wok nich samych. To ja straszenie cierpi, to ja strasznie pragn szczcia, to ja musz co zrobi. Poza ja nie istnieje aden wiat. Id do psychologa, a psycholog najczciej pogbia ich krenie wok wasnego ogona. Jeszcze gbiej zajmuj si analiz siebie, swoich przey i swoich uczu. Robi si bdne koo. Im bardziej skupiaj si na swoich przeyciach, tym mniej widz wiata poza sob. Ich uwaga coraz bardziej skupia si na wasnym wntrzu i coraz wicej dostrzegaj w nim rde cierpienia. Tymczasem ludzie, ktrzy si samorealizuj, ktrzy potrafi czerpa z ycia rado i ktrzy po prostu s szczliwi, zawsze skupiaj swoj uwag na zewntrz. D do czego, co jest poza nimi. Spalaj si w tym deniu. To, czy s szczliwi czy nie, mniej ich obchodzi ni to, czy uda im si zrobi to, co im si marzy. I wanie wtedy, podczas skupionego denia do celu, jaki ley poza nimi, podczas zdobywania szczytu, podczas budowy domu, podczas pisania ksiki, podczas wychowywania dzieci, bez adnych specjalnych wysikw przychodzi szczcie i spenienie.
25
Abraham H. Maslow znany jest z przedstawianej czsto w postaci piramidy hierarchii potrzeb czowieka. Jednak jego znacznie waniejszym dzieem byy badania przeprowadzone wrd ludzi bdcych okazami penego zdrowia psychicznego. Podstawowym grzechem psychologii jest ustawiczne babranie si w zaburzeniach i problemach. Wikszo wiedzy psychologicznej, ktrej uczy si czowiek na studiach czy podczas szkole, to wiedza uzyskana od terapeutw pracujcych z osobami chorymi. Freud, Adler, Jung, Horney, Satir, Erickson, Bandler to wszystko osoby pracujce w patologii. Pozostaa cz wiedzy pochodzi z bada laboratoryjnych prowadzonych na zwierztach (szczurach, mapach, a nawet insektach) albo na studentach, ktrzy w zamian za udzia w badaniach otrzymywali zaliczenia. Oczywicie mona z tych rde zdoby wiele informacji cennych take dla ludzi zdrowych. Nie jestemy jednak w stanie w peni pozna moliwoci ludzkiej psychiki tak dugo, jak nie zaczniemy si przyglda ludziom odnoszcym najwiksze sukcesy. Maslow by jednym z wyjtkw. Interesowao go zdrowie psychiczne. Punkt, do ktrego dymy, a nie miejsce, z ktrego uciekamy. Maslow w swoich badaniach zidentyfikowa cay szereg cech bdcych objawami zdrowia psychicznego. Jedn z nich jest koncentracja na problemie. Pisze:
26
Nasi badani s przewanie silnie skupieni na problemach zewntrznych. W terminologii obiegowej s oni raczej skoncentrowani na problemie ni na ego. [] Osoby te zazwyczaj maj jak misj w yciu, jakie zadanie do wypenienia, jaki problem zewntrzny, ktry pochania duo ich energii.
Przesta kry wok tego, jak si czujesz, czy jak si bdziesz czu. Jest wiat poza Tob. Obud swoje marzenie. Znajd co, do czego moesz dy, co nie jest Twoim samopoczuciem. Bd pewny, e nikt, kto dy tylko do tego, by osign szczcie i dobrze si czu, nigdy nie osign satysfakcji.
Obud swoj zdolno do marze

Czego chcesz? Co Ci pociga? Co chcesz mie? Co chcesz zrobi? Gdzie chcesz by? Jakie miejsce chciaby odwiedzi? Jakich ludzi chciaby spotka? Zrb tak dug list, jak moesz. Powi co najmniej dziesi minut na to, by zapisa jak najwicej marze. Czy to wszystko? Nie sta Ci na wicej? Powi jeszcze dziesi minut i napisz dwa razy wicej pozycji. Jestem pewny, e masz tyle marze. Siedz tylko nieco gbiej pod powierzchni.
27
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Obud swoj zdolno do marze
A moe zaoysz zeszyt marze? Taki, ktry mgby nosi przy sobie i zapisywa w nim wszystkie marzenia, jakie si pojawi przy rnych okazjach? Gdy przyjdzie Ci do gowy marzenie, zapisz je. Spisuj wszystko miao. Nie musisz przejmowa si, e masz zbyt duo czy zbyt mao marze. Pamitaj tylko, e marzenie to nie jest ani co, co mgby zrobi (bo masz do tego warunki czy okazj), ani co, co kto mgby zrobi. Spisywanie marze nie jest wiczeniem na kreatywne mylenie. Nie chodzi o to, by wymyla jak najwicej mniej lub bardziej szalonych pomysw. Z drugiej strony nie jest to take lista rzeczy do zrobienia. Nie musisz od razu rzuca si na wszystko. To nie jest lista spraw do zaatwienia. Wikszo marze, jakie ma czowiek, nigdy nie zostanie zrealizowana. I cae szczcie. To byoby straszne, gdyby kade marzenie w lot si realizowao. Cae szczcie musimy jeszcze podj decyzj, co chcemy zrealizowa.
Jak y z natchnieniem?
Z marzeniami jest troch jak z inspiracj u artysty. Do tworzenia potrzebne jest natchnienie. Muza musi musn swoimi skrzydami. Bez tego dotknicia, artysta przestaje by artyst,
28
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jak y z natchnieniem?
a staje si nudnym rzemielnikiem, ktry produkuje nudne, przewidywalne rzeczy. Natchnienie jest mu potrzebne, by stworzy co nowego i zachwycajcego. By zobaczy wiat z innej perspektywy i uchwyci w nim co, czego do tej pory nie wdzielimy. Nic dziwnego zatem, e artyci rozwijaj w sobie wraliwo na porywy natchnienia. Nosz ze sob szkicowniki, owki lub laptopy. Nie gardz take serwetkami czy poyczonym dugopisem. Byle tylko nie straci tego magicznego momentu, gdy muza rozsiewa poyskujcy proszek natchnienia. Muza nie przylatuje na zawoanie, dlatego lepiej apa natchnienie, gdy daj (a nie wybrzydza, e czowiek jest np. w poczekalni czy toalecie). Kady z nas jest artyst. Tyle e wikszo z nas nie tworzy ani w drewnie, ani na ptnie, ani w sowie czy dwiku. Naszym tworzywem jest codzienne ycie. Jeeli stracie kontakt ze swoj muz i pochodzcym od niej natchnieniem, stajesz si nudnym rzemielnikiem, ktry nie tworzy, ale odtwarza co, czego si kiedy nauczy. Jak rzemielnik, ktry od lat robi te same, dobrze sprzedajce si figurki, stajesz si producentem kolejnych dni bez polotu, radoci i pikna. Jedyne, co robisz, to powielasz nudne ksztaty, ktre nie wnosz w ycie nic nowego, wieego ani piknego. Marzenia s w naszym yciu tym samym, czym powiew inspiracji dla artysty.
29
S tacy, ktrzy skar si na brak marze. W rzeczywistoci nie ma ludzi, ktrzy nie mieliby adnych marze. Tak samo jak nie ma ludzi, ktrzy nie mieliby snw. Osoby, ktre skar si, e nic im si nie ni, po prostu nie pamitaj swoich snw, bo nie zwracaj na nie uwagi. Gdy nie pamitasz snw, wystarczy, e pooysz obok swojego ka notatnik, w ktrym po przebudzeniu bdziesz zapisywa wszystko, co pamitasz. Szybko okae si, e dzie po dniu pamitasz coraz wicej. Po pewnym czasie bdziesz doskonale pamita swoje sny. Tak samo jest z marzeniami. Gdy zaczniesz je zapisywa, stopniowo uwraliwisz si na nie. Mimo e natchnienie jest tak wane, nie naley sobie wyobraa artysty jako osoby, ktra tylko czeka na muz. Po pierwsze muza nie zawsze chce przyj. Czasem trzeba bez wzgldu na to, czy ma si natchnienie czy nie, robi swoje. Kto zabiera si do pracy tylko wtedy, gdy czuje natchnienie, szybko koczy swoj artystyczn karier. Tak samo jest z marzeniami. Czsto moesz nie czu adnego natchnienia, ale nie moesz wtedy nic nie robi. Robisz wtedy to, co wydaje Ci si najlepsze i najbardziej cenne. To, o czym wiesz, e powinno by zrobione. Poza tym muza, gdy ju si zjawia, nie dziaa jak duch, ktry przejmuje kontrol nad medium. Muza nie bierze Ci za rk
30
i nie dyktuje powieci sowo za sowem, nie maluje obrazu kreska za kresk, nie komponuje symfonii nuta za nut. To my musimy uchwyci inspiracj i przeoy j na dziaania. Tak samo z marzeniami. Tylko Ty moesz je przeoy na konkretne czyny. Same si nie zrealizuj. Natchnienie wydaje si czym wspanialszym, ni jest w rzeczywistoci. Nowe pomysy w przypywie inspiracji wydaj si wielkie, genialne i oryginalne. Ale dzie czy dwa dni pniej, gdy mona na nie popatrze z pewnego dystansu, cz z nich okazuje si by wtrna czy nie do dobrze pasujca do reszty dziea. Czasem trzeba z alem odrzuci to, co wydawao si natchnione. Tak samo z marzeniami. Wiele z nich okazuje si nie wystarczajco cennymi, by za nimi poda.
31
Wybr: Czy umiesz lekceway?

Nie zajmuj si na raz wielu sprawami, jeeli chcesz zachowa pogod ducha. [] Gdyby bowiem kto nie mwi ani czyni przewaajcej czci tego, co mwimy i czynimy, a co nie jest konieczne, miaby i wicej czasu, i mniej niepokoju. Std te przy kadej sprawie naley przypomnie sobie, czy te nie jest ona jedn z tych, ktre nie s konieczne. Marek Aureliusz Staram si dwiga jak najmniej, poniewa to bardzo utrudnia prac. Dla mnie wzorem i przykadem s Nomadowie na Saharze: oni to, co maj, wyrzucaj, eby jak najmniej mie do noszenia. Ryszard Kapuciski
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Wybr: Czy umiesz lekceway?
Ktre jest najwaniejsze?

Wszyscy mamy zbyt duo marze. Jeeli uwaasz, e w Twoim przypadku tak nie jest, to albo nie znasz siebie, albo zbyt czsto jeste napity i przestraszony yciem. Spicie i obawy odpdzaj marzenia i nie pozwalaj im si zbliy do Ciebie. Gdy pozwolisz marzeniom na swobodny dostp do Twojej wiadomoci, bdzie ich zdecydowanie za duo. Jednak czym innym jest dopuci marzenia do siebie, a innym pj za nimi. Wiele osb prbuje w tym samym momencie zrobi karier naukow, artystyczn czy biznesow. Ale im wicej si staraj, tym bardziej czuj si zagubione. Kade z ich marze oddzielnie moe by cenne, ale cznie mog wywoa w czowieku poczucie chaosu. Czy z tego, co spisae, potrafisz wybra jedno, najwaniejsze marzenie? Co Ci teraz najbardziej pociga? Ktre z nich w najwikszym stopniu zmieni Twoje ycie?
33
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Skupienie
Skupienie
Donald Trump (multimilioner, znany midzy innymi z programu The Apprentice) zapytany przez miesicznik Forbes o najbardziej tward lekcj, jakiej musia si nauczy, odpowiedzia:
Nie traci skupienia. Gdy miaem problemy finansowe w latach dziewidziesitych, nie mogem wini nikogo, tylko siebie samego. Co prawda rynek nieruchomoci nie by wtedy wspaniay, ale z ca pewnoci na chwil straciem fokus. Bardzo szybko do niego wrciem nie miaem wyboru.1
Orson S. Mardem w ksice Wola i powodzenie cytuje wypowied Rotszylda pod adresem modego waciciela browaru, podejmujcego si duej iloci rnych przedsiwzi:
Niech pan trzyma si jednego interesu, niech pan odda si cakowicie pracy przy swoim browarze, a w kocu moe pan sta si najwikszym piwowarem w Londynie. Lecz jeeli bdzie pan jednoczenie piwowarem, kupcem, bankierem, fabrykantem, na pewno wkrtce zostanie pan bankrutem.
Dalej Marden pisze:

Przewoenie mebli, trzepanie dywanw, zaatwianie zlece i pisanie poezji na zamwienie takie ogoszenie wisiao na
1
http://www.forbes.com/.
34
drzwiach pewnego londyskiego kupca, ktry pomimo tego wszystkiego robi bardzo ze interesy. Napis ten przypomina ogoszenie pana Kenarda w Paryu: pisarz, ktry prowadzi rachunki, tumaczy mow kwiatw i sprzedaje pieczone kartofle.
Niejeden zostaby wielkim czowiekiem, gdyby nie trwoni swej energii na prno, gdyby nie wola by chopcem do wszystkiego, ni niedocignionym specjalist w jednej gazi. Ludzie do wszystkiego mog wzbudza podziw, lecz nie zaufanie. Ludzie odnoszcy sukces nie rni si bardzo od tych, co sukcesu nie odnosz. Czsto i jedni, i drudzy maj tego samego rodzaju uzdolnienia, talenty, pochodzenie, a nawet podobne dowiadczenia. Gdyby wycign z gowy i pooy na wadze wszystko, co maj jedni i drudzy, nie znalelibymy rnicy. Rnice pojawi si dopiero wtedy, gdy przyjrzymy si temu, jak to wszystko jest uoone. Ludzie sukcesu s uporzdkowani. Liczy si nie waga i ilo, ale struktura. Czowiek, ktry ma mniejsze uzdolnienia, gorszy start i w ogle gorsze warunki, moe osign znacznie wiksze sukcesy, gdy tylko osignie harmoni. Gdy uoy to wszystko, co ma, w jedn spjn struktur. Czarna kreda do rysowania, tak mikka, e ciera si w kontakcie z papierem, oraz twardy diament, ktrego nie mona zarysowa niczym innym jak tylko diamentem, to ten sam minera.
35
To wgiel. Rnica polega na tym, jak uoone s czsteczki. W diamencie czstki maj spjn struktur. Take nasz organizm funkcjonuje tylko tak dugo, jak dugo potrafi przeciwstawia si procesowi entropii i rozpadu. Marden kontynuuje:
Nieokrelone denie nie wystarcza nigdy. Wypuszczona z uku strzaa nie kry dookoa, poszukujc celu, lecz leci wprost. Iga kompasu nie wskazuje wszystkich gwiazd na niebie, chocia wszystkie j przycigaj. Stopiwszy nabj rutu w jedn kul, mona ni zabi czterech ludzi. Zbierz w jedno ognisko promienie soneczne, a wzniecisz ogie.
Czowiek, ktry majc przed oczami dostojny cel, dy do niego wytrwale z nateniem wszystkich si, nie spotka si nigdy z niepowodzeniem. To nic zego mie szeroki zakres zainteresowa oraz by czowiekiem interdyscyplinarnym. To naturalne, e pociga Ci wiele rzeczy. wiat jest tak pikny i wielki, e czasem naprawd trudno zdecydowa si na jedn tylko rzecz. Dobrze znam to uczucie. Siadam za komputerem i zaczynam pisa o czym, co mnie bardzo interesuje. Nagle przychodzi mi do gowy pomys na wietne zdjcie. Tak, chc je zrobi, porywa mnie ta intencja. Bior aparat i ju chc wychodzi, gdy wpada mi do rki doskonaa pyta, ktr chciaem odsucha, ale po drodze przy36
pominam sobie, e warto byoby si napi dobrej kawy I tak dalej. Obraz goni obraz. Po takiej gonitwie jest si zmczonym jak diabli. Napracujesz si, namczysz, dasz z siebie wszystko, ale nic z tego nie wychodzi. Jest wielka rzesza ludzi zmczonych i przepracowanych, ktrzy daj z siebie naprawd duo, ale mimo to nie osigaj wikszych efektw. Czsto ju po kilku latach pracy czuj si wypaleni i zmczeni. Mie zbyt duo marze jest czym tak samo zym, jak nie mie adnego. Marden pisze:
Wielu z tych ludzi, ktrzy gin marnie, pracowao w swoim yciu do, aby osign wielkie powodzenie, lecz robili zawsze wszystko na chybi trafi. [] Maj zbyt duo zdolnoci, lecz i ogromny nadmiar czasu, co jest najpewniejsz przeszkod do powodzenia. Rzucaj puste czenko na wszystkie strony, lecz nie potrafi wcale tka rzeczywistej przdzy ycia. Jeeli od ktrego z takich ludzie zadasz, aby okreli Ci cel, do ktrego dy w yciu, na pewno odpowie: nie mog jeszcze dotd zda sobie sprawy, do czego jestem uzdolniony, ale wierz niezomnie w si szlachetnej i dzielnej pracy: postanowiem kopa od rana do wieczora i wiem, e w kocu musz trafi na co. Jeeli nie na zoto, to na srebro, a w najgorszym razie na elazo. Lecz ja mwi Ci stanowczo: nie! Czy czowiek inteligentny bdzie kopa ziemi w caym kraju, aby natrafi na y zota lub srebra? Kto wiecznie rozglda si
37
wok poszukujc, co ma robi, nigdy nic nie znajdzie. Znajdujemy tylko to, czego szukamy ca dusz.
Stara opowie o osioku mwi, jak to biedne zwierz pado z godu, stojc pomidzy dwoma penymi jedzenia obami. Ile razy osio zblia nos do owsa, al mu siana, ktre jest po drugiej stronie. Ile razy do siana, al mu owsa. W kocu olina pada z godu wrd obfitoci jedzenia. Kto, kto chce wszystkiego tak samo i w tym samym momencie, jest takim osem godujcym wrd obfitoci. By przesta by osem, wystarczy nauczy si lekcewaenia.
Sztuka lekcewaenia
W naszej kulturze uczymy si gromadzi. Ryszard Kapuciski mwi, e Nomad na Saharze, idc przed siebie, wyrzuca, co tylko si da, byle mie jak najmniej do noszenia. My, idc przez ycie, najczciej gromadzimy. Nauczylimy si niczego nie wyrzuca i niczego nie pozbywa. Bez piwnic i strychw, w ktrych upychamy tysice rzeczy, wikszoci z nas trudno byoby obie poradzi. Biurka tysicy osb zawalone s tysicami papierw i dokumentw, ktre nigdy nie bd im potrzebne. Wiele osb ma kalendarze przepenione do granic moliwoci przez wydarzenia, ktre nic nie wnosz do ich ycia.
38
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Sztuka lekcewaenia
Czy to taka odkrywcza zasada: skupi si na jednej rzeczy, przesta apa pi srok za ogon, robi jedno, ale dobrze? Oczywicie, e nie. Kady j zna. Nie ma chyba nikogo na ziemi, kto by sysza o niej po raz pierwszy. Dlaczego jednak jest to takie trudne? Dlaczego cigle tak wielu z nas rozdrabnia si na tysice rzeczy i skazuje si na brak sukcesw. Dlaczego zamiast zrealizowa jedno marzenie, wymylamy nastpne i nastpne? Myl, e gwnym powodem jest nasza jednostronno. Taoici mwi, e istniej dwa kluczowe pierwiastki: jang i jin. Pierwszy jest silny, aktywny, dominujcy, kontrolujcy, jasny i soneczny. Drugi jest ulegy, saby i ciemny. Obydwa przeplataj si. Jest soce, jest take i cie. Jest dzie i noc, jest ciemno i zimno. Aktywne, twrcze ycie wymaga obydwu tych pierwiastkw. Trzeba umie i do przodu i gromadzi, ale trzeba umie take by pasywnym, poddawa si i odpuszcza sobie. Gdy podchodzimy do sztuki koncentracji jako do umiejtnoci typu jang, nigdy si jej nie nauczymy. Staramy si by bardziej skupieni poprzez wiksz aktywno i wywieranie wikszego nacisku. Tak jakbymy chcieli wprowadzi porzdek do strasznie zagraconego mieszkania. Przestawiamy, segregujemy, wymylamy nowe uoenia, ale cigle nam nie wychodzi. To niemoliwe. Najpierw musimy wyrzuci stare graty. Porzdek i klarowno pojawi si tam, gdzie jest puste miejsce. Koncen-
39
tracja jest umiejtnoci typu jin. To umiejtno puszczania, rezygnacji, poddawania si, wyrzucania. Ludzie, ktrzy s efektywni, potrafi wiadomie lekceway pewne rzeczy. Pewna znana skrzypaczka, ktr zapytano o to, na czym polega tajemnica jej sukcesu, odpowiedziaa: zaplanowanie lekcewaenie. Nastpnie wyjania:
Gdy chodziam do szkoy, mj czas zajmowao wiele rzeczy. Po niadaniu wracaam do swojego pokoju, cieliam ko, zamiataam podog, porzdkowaam przedmioty i wykonywaam wiele innych czynnoci, ktre przychodziy mi do gowy. Nastpnie w popiechu braam si do wicze gry na skrzypcach. Stwierdziam, e nie robi postpw zgodnych z moimi oczekiwaniami. Odwrciam wic priorytety. Zaczam wiadomie lekceway wszystko, dopki nie wypeniam programu wicze. Myl, e zawdziczam swj sukces zaplanowanemu lekcewaeniu.2
wiadomo priorytetw jest wana, ale nie zaatwia sprawy. Na drodze umiejtnoci odpuszczenia stoi rozlego naszego ja. Gdy szkoliem kiedy likwidatorw szkd komunikacyjnych, uczestnicy opowiadali mi o jednym z typw trudnych klientw. To ludzie uczuciowo powizani ze swoimi samochodami. Likwidator mwi:
2
Maxwell J.C., By liderem, Warszawa 1996, s. 45.

40
Prosz pana, koszty naprawy tego samochodu kilkakrotnie przekraczaj jego warto, nie opaca si go naprawia. Ale ja chc go naprawi! Damy panu takie odszkodowanie, e sta bdzie pana na nowy, wygodniejszy samochd. Tu nie chodzi o pienidze, jestem zwizany z tym samochodem, kochaem si w nim z on, woziem nim swoje mae dzieci, byem na wakacjach w Bugarii wie pani, ile wspomnie? I czowiek dopaca i jedzi starym, zdezelowanym samochodem. wiat czeka z now ofert: we nowy, wygodny, taki, ktry si nie psuje, w ktrym Twojej rodzinie bdzie wygodniej. A on: nie, ten samochd jest moj czci. Wyrzuci go to tak, jakby odci jak cz siebie. Strasznie by to byo smutne. Nie mog tego zrobi. Ja tego czowieka rozlao si na samochd. Pusty przedmiot wizi du cz jego wewntrznej energii. Czy wspomnienia znikn, gdy pozbdziesz si samochodu? Czy Ty, to rzeczywicie przedmiot? Czy ubdzie Ci, gdy odpucisz sobie tysice rzeczy, jakie Ci otaczaj? Dokadnie tak samo jak z przedmiotami, jest z naszymi marzeniami. Wydaje si nam , e moemy mie coraz to nowe rzeczy, z niczego nie rezygnujc. Niczego nie zmieniajc i nie zostawiajc za sob. Marzymy o wielkim wiecie, o nowych wspaniaych
41
domach i samochodach, nie rozumiejc, e witajc si z now rzecz, musimy poegna si ze star. Jeeli chcesz zacz wreszcie realizowa swoje marzenia, naucz si czego od koczownika. Naucz si wyrzuca stare rzeczy. Cay wiat naley do Ciebie. Nie trzymaj si kurczowo tego maego fragmentu, ktry masz pod rk. Gdy otworzysz si na obfito i bogactwo wiata, nie bdziesz musia gromadzi starych rzeczy. Gdy otworzysz si na przyszo, nie bdziesz musia y w przeszoci. Samochd tego czowieka by wiadkiem wielu wspaniaych chwil. Ale ten nowy przecie te moe by. Nie musisz wozi ze sob przeszoci. Czy mylisz, e w Twoim yciu nie bdzie ju adnych szczliwych chwil? Paradoks gromadzenia polega na tym, e im bardziej kurczowo trzymasz co w doni, tym wicej rzeczy jest poza ni. Jeeli chcesz by naprawd bogaty i mie wiele, to nie moesz wszystkiego kurczowo si trzyma. Choby nawet mia przeogromn piwnic. Czsto ludzie nie realizuj swoich marze dlatego, e nie potrafi si poegna z tym, do czego przywykli. Kto np. buduje firm, a gdy ta si rozrasta, nie potrafi zrobi kroku naprzd, bo zbytnio jest przyzwyczajony do starych cian i starych metod dziaania. Zatrzymuje si i nie pozwala sobie na rozwj. Albo pragnie zosta szefem, ale nie potrafi poegna si ze starymi
42
relacjami z dotychczasowymi kolegami z pracy. Albo pragnie zosta sawny i nie potrafi si poegna z dotychczasow anonimowoci. Albo pragnie zamieszka w nowym domu z ogrodem, ale nie potrafi wyobrazi sobie przeprowadzki ze swojego mieszkania.
Jakie dzi masz marzenia?

Wiele osb nosi ze sob stare, niezrealizowane marzenia. Jako dziecko marzyem, by by kierowc rajdowym albo architektem, albo modelk, albo superagentk, albo gitarzyst rockowym Ludzie myl o tych dziecicych fantazjach i wydaje im si, e co, co byo marzeniem kilkanacie czy kilkadziesit lat temu, to cigle musi nim by i dzi. Moe, ale nie musi. Nasze stare pomysy na ycie to wielkie rumowisko, na ktrym mona znale wiele rozpadajcych si mebli oraz ukryte wrd nich pikne, byszczce diamenty. Nie warto wyrzuca wszystkiego, ale take nie warto trzyma caej tej mieciarni. Pozbycie si starych marze moe by bolesne. Tak samo jak czowiek czasem z blem wyrzuca stare ubrania czy stary sa43
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jakie dzi masz marzenia?
mochd. Ale robisz to, bo potrzebujesz miejsca. Robisz to, bo teraz i jutro liczy si bardziej ni wczoraj. Fajnie byo marzy o tym, e kiedy zagram koncert rockowy na wielkiej scenie, ale teraz nie jestem gotw, by powici godzin czasu na to, by wiczy. Fajnie byo marzy o sobie jako kierowcy rajdowym, ale dzi s rzeczy, ktre mnie bardziej fascynuj. Takie przeterminowane marzenia mog dotyczy wikszych lub mniejszych rzeczy. Moesz na przykad co roku postanawia, e zabierzesz si za nauk jzyka obcego. Ale nigdy nic w tym celu nie robisz. Albo moesz cigle mwi sobie: chc napisa powie. Ale nigdy nie udao Ci si wyj poza pi stron lub jeden rozdzia. Przejrzyj swoj list marze z poprzedniego rozdziau. Ktra z pozycji wzbudza wyrzuty sumienia? Moe nie zapisae wszystkiego? Moe jest co innego? Co, co Ci mczy od lat? Jaki cigle niezrealizowany cel? Jakie zamierzenie, ktre sprawia, e robi Ci si niedobrze, gdy tylko sobie o tym przypomnisz? Postanowie co zmieni, postanowie co osign, ale nic z tego. Cigle jeste w tym samy miejscu. Spisz, co Ci mczy. Powodw, dla ktrych nie udao Ci si zrealizowa Twoich marze, moe by wiele. Moge by nie do wytrway, mogo Ci
44
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jakie dzi masz marzenia?
zabrakn odpowiednich umiejtnoci czy rodkw albo po prostu moge mie pecha Ale by moe to, e czego nie osigne, wynika z mdroci Twojego organizmu. Poskpi Ci energii, bo dobrze wiedzia, e tak naprawd Ci na tym nie zaley. By moe podejmujc kolejne prby realizacji marzenia, dziaasz wbrew swojej naturze.
Czy teraz to cigle jest wane: potwierd lub zrezygnuj

Spisz wszystkie swoje aktualne, jeszcze niezrealizowane cele. Spisz wszystko, co Ci nie daje spokoju. Wszystkie przedsiwzicia, ktre powracaj do Ciebie jak bumerang. Spisz swoje wyrzuty sumienia. Pamitasz jeszcze, co byo na Twojej ostatniej licie postanowie noworocznych? Przyznaj si, co to byo: zrzucenie wagi, nauka hiszpaskiego, regularne wiczenia, nauka gry na gitarze, napisanie ksiki, podr w jakie wspaniae miejsce czy oszczdzanie pienidzy? Jeeli nie masz takich zamierze w porzdku, nie szukaj na si. Ale jeeli masz wszystko zapisz.
45
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Czy teraz to cigle jest wane: potwierd lub zrezygnuj
Moje niezrealizowane, cigle mczce cele Rezygnuj
Potwierdzam
Gdy wszystko spiszesz, zastanw si nad kadym z punktw. Pomyl, czy rzeczywicie jest wart Twojego wysiku. By moe nie wszystkie cele zasuguj na to, aby cigle o nich pamita?
46
Zastanw si, dlaczego miaby cigle mie jaki cel na uwadze? Czy naprawd jest tego wart? Czasami niepotrzebnie nosimy w sobie pewne zamiary czy postanowienia. Zamiast cigle do nich wraca, raz za razem ponosi klski i czu wyrzuty sumienia, czasem lepiej si z nich wyleczy. Jeeli cierpisz na syndrom notorycznie niezrealizowanych postanowie (nie tylko) noworocznych, by moe lekarstwem jest odpuszczenie sobie celu. Ile jeste w stanie zapaci za realizacj tego marzenia? Ile jeste w stanie miesicy zmaga mu powici? Moe czujesz, e nie moesz powici nawet tygodnia? Cele, za ktre nie jestemy gotowi zapaci, to tylko yczenia. Pozycje dobrze by byo. To nie s nasze prawdziwe marzenia. By moe kiedy nimi byy. Ale za marzenie moesz uzna tylko co, za co jeste gotowy zapaci teraz. Nie co, za co kiedy bye gotowy zapaci. Nie co, za co w przyszoci moe bdziesz mg zapaci. Chciabym, by pamita o wanej zasadzie: prawdziwe marzenia mona mie tylko teraz. Puszczajc stary niezrealizowany cel, tworzysz miejsce na nowe. Oczywicie nie chodzi o to, by poddawa si. S marzenia, ktrych si trzeba trzyma niezalenie od tego, jak dugo nie udaje nam si ich realizowa.
47
Chodzi tylko o to, by przesta y w przeszoci. Pozby si marze, ktre wlok si za nami si bezwadnoci, a ktre przestay by wane. Jeeli jakie marzenie jest tak samo wane, jak byo kiedy powinno zosta.
48
Wyobrania: Czy umiesz to zobaczy?
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Wyobrania: Czy umiesz to zobaczy?
Jak unikn ciemnych stron wyobrani redukcja napicia

Wyobrania jest narzdziem obosiecznym. Moe pomaga albo utrudnia osiganie marze. Przeszkadza, gdy zamiast dziaa, zadowalasz si namiastkami. nisz na jawie i fantazjujesz. Wyobrania staje si wtedy puapk. Jest jak taki stary dowcip: Z pamitnika onanisty: Poniedziaek. Robiem to praw rk. Byo niele! Wtorek. Robiem to lew rk. Byo tak sobie. roda. Robiem to z kobiet. Ndzna podrbka lewej rki. Po co traci czas i energi na poznawanie i uwodzenie kobiety, skoro tak atwo mona sobie poradzi? Gdy kto mwi, e codziennie wyobraa sobie osigniecie swojego celu, mam podejrzenia, e te seanse s dla niego czym w rodzaju dowiadcze zastpczych. Daje to co prawda tylko namiastk poczucia sukcesu, ale nie niesie za sob caego ryzyka i napicia, jakie wie si z prawdziw realizacj marze. Wiele osb yje w sposb, ktry mona okreli psychicznym onanizmem. Pasjonujemy si zwycistwami Maysza i Kubicy, bo pragniemy poczu choby namiastk sukcesu. Czytamy
50
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jak unikn ciemnych stron wyobrani redukcja napicia
plotkarskie magazyny, by choby przez chwil mie poczucie, e jestemy blisko wiatowego ycia. Ogldamy filmy o superbohaterach pokonujcych przeciwnoci, by zapomnie, e poddajemy si wszystkiemu i wszystkim. Ilekro bdziesz fantazjowa lub oddawa si wyobrani, sprawd, co si dzieje z Twoj ochot do dziaania. Czy wyobraenie realizacji Twojego marzenia zmniejsza napicie, czy zwiksza? Czy daje Ci energi do dziaania, czy przeciwnie, wycisza, rozprzga, wywouje w Tobie bogi spokj? Prawdziwe marzenie wywouje napicie. Gdy dysz do spokoju, porzu marzenia. Jeeli korzystasz z wyobrani, upewnij si, jaki jest tego efekt.
Jak przesta roi faszowanie rzeczywistoci

Z tym mechanizmem ucieczki w wyobrani wie si jej druga, bardzo negatywna cecha. Wyobrania faszuje rzeczywisto. Nie pozwala nam y w bezporednim kontakcie ze wiatem. Sprawia, e zaczynany y w wymylonej rzeczywistoci.
51
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jak przesta roi faszowanie rzeczywistoci
Pamitam, e podczas jednej z grskich wycieczek le zaplanowalimy wdrwk i noc zastaa nas w rodku lasu. Byo pochmurnie. Ksiyc tylko co jaki czas wyania si zza chmur. Prawie nic nie byo wida. Niby nic takiego, ale czowiek czuje si nieco niepewnie. To byy Bieszczady. Moe jaki wilk czai si za drzewami albo co innego W ktrym momencie zobaczyem unoszcy si nad ciek czarny ksztat. Ciarki przeszy mi po grzbiecie. Wyglda jak jaki wisielec. Co wiecio si tam, gdzie mia oczy. Obok mnie sza dziewczyna. Nie mogem jej straszy. Poza tym byem pewny, e to tylko moja wyobrania. Gdyby ona co widziaa, pewnie by mi o tym powiedziaa pomylaem. Wziem duy oddech i postanowiem nie patrze na zjaw. Mwic o czym innym, przeszlimy, mijajc j. Ktem oka widziaem tylko ciemny, unoszcy si ksztat. Przez pozosta drog byem peny napicia. Po pnocy dotarlimy do pola namiotowego. Lec w namiocie zwierzyem si z tego, e widziaem zjaw. Okazao si, e moja towarzyszka widziaa dokadnie to samo. I tak samo jak ja stwierdzia, e lepiej nie mwi. Gdy idziesz w nocy przez las, wyobrania moe zobaczy tysice gronych potworw i zjaw. Nietypowe drzewo czy mech moe sprawi, e zobaczysz co przeraajcego. Gdy w tej samej sytuacji znajduj si dwie osoby, ich wyobrania funkcjo-
52
nuje tak samo. Nic zatem dziwnego, e mog w tym samym ksztacie zobaczy podobne stwory. Nasza wyobrania sprawia, e zamiast i przez las, przenosimy si do fantastycznej krainy duchw i zjaw. Nie musimy i przez las. Wystarczy zwyky dzie. Drobna trudno spotkana na drodze nigdy mi si nie uda. Kto udaremnia mj zamiar wszyscy s przeciw mnie. Co mi nie wychodzi nie mam talentu, nigdy sobie z tym nie poradz. Nasza wyobrania pod mae, nic nieznaczce wydarzenia podkada interpretacje, jakie chce. Zaczynamy walczy z tym wiatem, dostosowywa si do niego czy jako go pokonywa. Jednego tylko nie robimy. Nie sprawdzamy, jak jest w rzeczywistoci. Gdy szlimy przez las, adne z nas nie odwayo si wycign latarki i po prostu powieci tam, gdzie bya ta straszna, przeraajca nas plama. Wolelimy wej w ramy kiepskiego horroru, tumaczc si trosk o drug osob, odwrci wzrok. Marek Aureliusz pisze: Usu wyobraenia, a usunie si i poczucie krzywdy, usu poczucie krzywdy, a usunie si i krzywda. Radzi take: Nie daj roi wyobrani. Bd panem teraniejszoci. Poznaj, co si zdarza tobie i innym.
53
Gdy nie potrafisz by tu i teraz, gdy nie masz odwagi, by owietli to, co przed Tob, wyobrania zaczyna roi. Nie jeste w stanie tego powstrzyma ani kontrolowa. Gdy jednak nauczysz si jak pisze Aureliusz w innym rozmylaniu widzie wszystko tak jak jest, rojenia same ustaj. Gdybymy tylko owietlili plam, skoczyby si strach i domysy. Skd czerpi wiedz na temat rzeczywistoci? Czy s to moje wyobraenia, czy obserwacje?
Jak wykorzysta jasne strony wyobrani?

Wyobrania, mimo wicego si z ni ryzyka, jest doskonaym i pomocnym narzdziem. Gdyby j poprawnie zastosowa, uatwi realizacj marze. Pozwala nam zdefiniowa nasze marzenie oraz przymierzy si do niego. Bez niej nasz cel musiaby pozosta niekonkretny i niezdefiniowany. Wyobrania pozwala nam zaprogramowa nasz wewntrzny mechanizm. Tak jak samonaprowadzajcy si pocisk nigdzie nie doleci, pki nie dostanie obrazu celu, tak samo nasze dziaania pozostan nieskuteczne, gdy nie bdziemy mieli konkretnego obrazu celu. A tego z kolei nie da si osign bez uycia wyobrani.
54
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jak wykorzysta jasne strony wyobrani?
S osoby, ktre, mwic o swoich marzeniach, nie uywaj wyobrani. Marz np. o tym, by wiat by szczliwy, by inni ich kochali, by panowa pokj na Ziemi. Takie marzenia mog dobrze brzmie, ale nic poza tym. Ludzie potrzebuj konkretnego celu, inaczej nic nie wychodzi z ich usiowa. Gdy zachca si ludzi do tego, by pomogli zwalczy gd na Ziemi czy pomogli dzieciom, mao kto co da. Gdy jednak pokaesz im konkretne wygodzone afrykaskie dziecko, ktre siedzi pod palm i drapie si po pustym brzuszku, od razu datki zaczn pyn pi razy szerszym strumieniem. Nasz umys po prostu nie operuje zbyt dobrze abstrakcjami. Oczywicie potrafimy myle w sposb abstrakcyjny, ale ta cz, ktra posuguje si abstrakcjami, nie ma poczenia z dziaaniem ani emocjami. Potrzebujesz konkretnych marze. Jeeli np. chcesz mie dom w grach, warto, by go zobaczy ze szczegami. Zamknij oczy i wyobra sobie, e pod nim stoisz. Zobacz, jaki ma dach, jakie okna, jaki ganek. W jakim kolorze jest komin. Jakie wok rosn drzewa. Wejd do niego i przyjrzyj si temu, co wida na zewntrz. By moe nie od razu uda Ci si wszystko tak dobrze zobaczy, ale dziki pewnej dozie praktyki bdzie coraz atwiej. W podobny sposb moesz zobaczy kade inne marzenie. Jeeli marzysz o napisaniu ksiki zobacz siebie, jak ogldasz j w ksigarni. Jeeli marzysz o szczliwej rodzinie zobacz
55
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jak wykorzysta jasne strony wyobrani?
siebie podczas wsplnego spaceru. Jeeli marzysz o pracy zobacz siebie, jak siadasz za swoim biurkiem.
Zobacz swoje marzenie

Pora teraz na krtkie wiczenie, ktre pozwoli Ci sprawdzi, czy Twj cel jest dostatecznie wyrany i pozytywny. Zamknij oczy i sprbuj zobaczy ze szczegami realizacj swojego marzenia. Czy potrafiby napisa scenariusz filmowy opisujcy stan, w ktrym cel jest osigany? Co takiego si dzieje, co ludzie robi, co mwi? Jak wygldasz w momencie osignicia celu? Jak jeste ubrany? Jak masz postaw ciaa? Jak si ruszasz? Jaki masz wyraz twarzy? Jakie kolory widzisz? Jakie dwiki syszysz? Jakie zapachy moesz poczu? Przyjrzyj si uwanie temu obrazowi tak, jakby siedzia w kinie przed duym, kolorowym obrazem. Teraz wyobra sobie, e ekran zblia si do Ciebie. Otacza Ci w jednej chwili i jeste ju w rodku. Nie ma ju widza i kina, znajdujesz si w samym centrum. Wszystko rozgrywa si wok Ciebie, otaczaj Ci ludzie i wydarzenia. Jak wtedy si czujesz? Opisz uczucia, jakie pyn z Twojego ciaa.
56
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Zobacz swoje marzenie
Bdc w rodku obrazu, odtwrz wszystko jeszcze raz od pocztku. Moesz zobaczy jeszcze wyrazistsze i jaskrawsze kolory. Poczu jeszcze wyraniej pynce z ciaa doznania. Czy wszystko, co czujesz, jest wyraziste? Eksperymentuj z wyobrani tak dugo, a uda Ci si zobaczy i odczu osignicie celu. Jeeli bdziesz mie z tym problemy, sprbuj czego innego, bo moe po prostu ten cel nie jest dla Ciebie najbardziej odpowiedni ? Gdy ju raz Ci si uda, za kadym nastpnym bdzie atwiej zobaczy moment osignicia sukcesu i przywoa cel do wyobrani. Pamitaj jednak o jednej wanej rzeczy. Nie przywizuj si zbytnio do tych obrazw. One s tylko czym w rodzaju przynty. Su ukierunkowaniu Ciebie. Gdy przypywa ryba, przynta, choby najpikniejsza, jest zjadana. Nie musi by wcale tak, jak sobie wyobrazie. Rzeczywisto moe si okaza znacznie, znacznie lepsza. Tyle tylko, e teraz nie jeste w stanie sobie tego wyobrazi, z racji zbyt maej iloci dowiadcze. Wyobraanie, fantazjowanie, wizualizowanie s najwaniejsze na samym pocztku drogi realizacji marze. Gdy zaczynasz dziaa, staj si coraz mniej wane. Gdy dziaasz, wystarczy, e wiesz, co chcesz osign, nie musisz tego cigle wizualizowa. Fantazjuj zatem, pki si przygotowujesz. Pniej przestaniesz to robi.
57
Intencje: Czy wiesz, po co?

Przyzwyczajaj si do tego, aby przy wszystkim, co kto robi, pyta o ile to moliwe w duszy swej: do czego on tym zmierza? A zacznij od siebie samego i siebie samego najpierw badaj. Marek Aureliusz Cho moesz myle, e wiesz, czego chcesz, czasami musisz sondowa gbiej, aby odkry, czego naprawd chcesz [] Wikszo ludzi przeywa cae swoje ycie napdzana przez nieuwiadomion potrzeb czego. Polityk moe by dzieckiem, ktremu nie powica si wystarczajcej uwagi. Kobieta interesu moe by mod dziewczyn, ktra czuje si gorsza od innych. Najlepiej sprzedajcy si autor moe wci prbowa udowodni, e jest bystry, uroczy lub godny podziwu.3 Joe Vitale
Vitale J., Moc przycigania. 5 prostych krokw do zdobycia bogactwa (lub czegokolwiek innego), Gliwice 2007, s. 107.
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Intencje: Czy wiesz, po co?
Czy Twoje marzenie jest pozytywne?

Wiele osb mwi o swoich marzeniach w taki sposb:

marz, by nie musie wicej pracowa; marz, by wyjecha wreszcie z tego zadupia; marz, by przesta cierpie bied; marz, by nie by ju niemiaym.
Kade z tych pragnie jest sformuowane w sposb negatywny. Mwi si o tym, czego si nie chce. Nasz umys, podobnie jak nie potrafi myle abstrakcyjnie, nie potrafi zrozumie swka nie. Wiesz, co si dzieje, gdy dziecku si mwi: nie bj si? Oczywicie zaczyna si ba. Nie tylko dziecko, take dorosy zaczyna si ba, tylko udaje, e zrozumia. Wiele marze zaczyna si od negatywnych impulsw. Mylimy: mam ju dosy, wicej tego nie chc, musz si uwolni. Nie odrzucaj ich. Jeeli podczas poprzedniej lekcji na licie Twoich marze byy takie negatywne sformuowania, nic si nie stao. Takie marzenia s rwnie cenne. Tyle tylko, e warto, by je teraz przeformuowa. Powiedz sobie, co chcesz w zamian. By moe zamiast pracowa, chcesz
59
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Czy Twoje marzenie jest pozytywne?
podrowa. Zamiast opuci miejsce swojego zamieszkania, chcesz mieszka w Australii, niedaleko play. Zamiast przesta by biednym, chcesz jedzi drogim samochodem, a zamiast by niemiaym dobrze si czu w kontakcie z ludmi. Zapisz jeszcze raz swoje marzenie. Bd pewny, e mwi o tym, czego chcesz (a nie czego nie chcesz).
Piramida intencji
Dwie osoby mog mie takie samo marzenie, ale w rodku mog nimi kierowa rne intencje. Kto moe np. pragn zamieszka w domu z ogrodem, bo pragnie bezpieczestwa, dla kogo innego wana jest wygoda, dla jeszcze innej osoby liczy si presti. Z drugiej strony, jeden cel moe wiza si z szeregiem, czasem niewiadomych i sprzecznych, intencji. Mog np. rwnoczenie pragn wygody zwizanej z domem, chcie udowodni innym, e mnie na co sta i zrekompensowa mojej rodzinie brak mioci, jaki czuj, lub udowodni, e nie jestem takim loserem, za jakiego sam siebie uwaam. Jeeli nie mamy do czynienia z poczuciem braku i marzeniem zastpczym, dodatkowe intencje s jak najbardziej podane. Im wicej mamy dodatkowych, pozytywnych intencji, tym lepiej.
60
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Piramida intencji
Warto by wiadomym swoich intencji. To moe bardzo uatwi pniejsz ich realizacj. Zanim zabierzesz si do dziaania, zadaj sobie pytania: Po co to robi? Czy naprawd warto? Na to pytanie mona odpowiedzie na kilku poziomach:
Poziom fizyczny: o jakim konkretnym przedmiocie, sytuacji czy wydarzeniu marzysz? Poziom wasnego interesu: co najwaniejszego Ty sam bdziesz z tego mia? Z czym bdzie si to dla Ciebie wizao? Poziom interesu innych: co osignicie tego celu da innym (onie / mowi, dzieciom, rodzicom, znajomym, nieznajomym, potrzebujcym itd.)?
Poziom interesu wiata: co dostanie wiat, gdy zrealizujesz ten cel?
Kady z tych poziomw jest wany. Im trafniej uda Ci si okreli swoje intencje na tych poziomach, tym lepiej. cznie tworz co w rodzaju piramidy intencji.
61
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Piramida intencji
Gdy pracujesz, przyjrzyj si szczeglnie uwanie drugiemu poziomowi (co Tobie da realizacja tego marzenia?). Od strony formalnej czy jzykowej wszystko moe by sformuowane w sposb pozytywny, ale w rzeczywistoci marzenie moe opiera si na poczuciu braku. Mog chcie zarobi milion zotych (poziom fizyczny) po to, by zrealizowa potrzeb bezpieczestwa. Bezpieczestwo jest czym pozytywnym. Ale w rzeczywistoci motorem tego marzenia jest niedostatek bezpieczestwa. Tak naprawd jest to marzenie negatywne.
62
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Wykrywanie marze zastpczych oparte na poczuciu braku
Wykrywanie marze zastpczych oparte na poczuciu braku

Czego naprawd chcesz? Wspominaem o tym, e marzenie pozornie moe by pozytywne, ale w rzeczywistoci moe opiera si na poczuciu braku.

Dlaczego to jest dla mnie wane? Dlaczego chc to osign? Po co jest mi to potrzebne?
To oczywicie to samo pytanie, tylko w rnych formach. Warto zadawa je kilka, kilkanacie razy w rnych formach, a odpowied, jak usyszymy, bdzie wreszcie satysfakcjonujca. Zamy, e moim marzeniem jest mie czerwone ferrari.
Dlaczego chc je mie? Bo bd si z tym czu dobrze. Co konkretnie bdziesz czu? Bd podziwiany. Dlaczego to jest wane? Bo bd mie poczucie, e jestem co warty.
63
W tym przykadzie mamy do czynienia z zaburzonymi intencjami. Chcesz kupi ferrari, by poczu si wreszcie co warty. Mao efektywny sposb zmiany poczucia wasnej wartoci. Zakup samochodu nie wpynie na poczucie Twojej wartoci. Ferrari jest tutaj zastpczym sposobem zaspokojenia podstawowych potrzeb psychologicznych. Zastpczym i nieskutecznym. Po pierwsze, prawdziwej, gbokiej intencji nie da si osign w ten sposb, po drugie, bdzie to bardzo trudne. Zamiast zabiera si za realizacj takiego marzenia, lepiej najpierw zaatwi podstawowy problem. Albo uzyska poczucie wasnej wartoci, albo zaakceptowa jego brak. Sprawdzianem tego, czy warto zabra si za prac, jest wyobraenie sobie, e wszystkie intencje si zrealizoway i odpowiedzenie na pytanie: czy moje marzenie ma cigle sens?. W naszym przykadzie pytanie mogoby brzmie: czy gdy czuj si wartociow osob, moje marzenie ma cigle sens?. Jeeli trudno Ci sobie to wyobrazi, moesz zada sobie pytanie: czy gdybym by pewny, e to marzenie nie pozwoli mi zmieni [w naszym przykadzie poczucia wasnej wartoci], czy marzenie cigle ma sens? We teraz swoje marzenie i zadawaj sobie pytanie, dlaczego to jest wane, tak dugo, a dotrzesz do gbszych potrzeb psycho-
64
logicznych. Wyobra sobie, e zrealizowae to marzenie. Wszystko si udao. Jak si czujesz? Co zmienio si w Twoich emocjach? Co innego czujesz w swoim stosunku do siebie? Co innego czujesz w stosunku do innych ludzi? Kade nasze marzenie w jakim stopniu jest jak zastpcz prb poradzenia sobie z jakim gbokim brakiem. Wszystko jednak zaley od nasilenia. Jeeli poczucie braku jest mocne, mamy do czynienia z marzeniem zastpczym. Marzenie zastpcze to marzenie, ktremu towarzyszy mocna intencja pozbycia si jakiego podstawowego psychologicznego braku (zwizanego np. z niedostatkami poczucia bezpieczestwa, wasnej wartoci, poczucia szacunku itp.). Takiego marzenia nie warto realizowa. Dwa wyjcia to:

Rezygnacja z marzenia. Osabienie intencji poprzez akceptacj braku. (Wiem, e to marzenie nie zmieni mojego poczucia wartoci, ale i tak mi na nim zaley.)
65
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Czy wiesz, jak Twoje marzenie zmieni wiat?
Czy wiesz, jak Twoje marzenie zmieni wiat?

Przyjrzyj si relacjom, jakie s pomidzy drugim, trzecim i czwartym poziomem. Jeeli nie jeste w stanie okreli spjnych intencji na tych poziomach, by moe powiniene przepracowa swoje intencje. Powiedzmy, e kto okrela swj cel w mao wyrafinowany sposb jako milion zotych na koncie. Pytamy go: Co bdziesz z tego mia, gdy uda Ci si te pienidze zgromadzi? Poczucie satysfakcji i sukcesu odpowiada. Mamy zatem okrelony drugi poziom. A co inni bd z tego mieli? Co im da to, e zrealizujesz swoje marzenie? Co im dasz podczas realizacji lub co dasz im potem? Trudno powiedzie Jeeli nie potrafisz odpowiedzie, co wanego Twoje marzenie ma zmieni w wiecie, nie masz tak naprawd gbokiej intencji dziaania. Masz powierzchown intencj. Intencje, ktre nie maj tego gbszego poziomu, zawsze s powierzchowne, niezalenie od tego, czym s na poziomie fizycznym.
66
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Czy wiesz, jak Twoje marzenie zmieni wiat?
Jeeli chcesz atwo zrealizowa swoje marzenie, zgodnie z naturalnymi siami, jakie tkwi w Twoim wntrzu, zanim zabierzesz si do dziaania, znajd w sobie intencj na gbszym poziomie ni pierwszy i drugi. Nawet przy tak przyziemnym marzeniu, jak zarobienie miliona zotych moesz mie na wzgldzie zarwno interes innych ludzi (np. stworzenie moim dzieciom warunkw rozwoju, dawanie innym pracy, wpieranie innych swoj pomoc), jak i wiata (np. dawanie inspiracji, zmiana sposobw dziaania na lepsze).
Bezinteresowno
Znowu jednak przyjrzyj si, prosz, temu, co odpowiadasz. Chodzi o to, co wanego dostan inni ludzie i wiat, gdy bdziesz realizowa i gdy zrealizujesz swoje marzenie. Co wanego dla nich, a nie dla Ciebie. Czy to, co okrelasz jako interes innych i wiata, naprawd jest ich interesem? S na przykad ludzie, ktrzy mwi, e ich celem jest pomc innym. Mwi, e pomagaj innym bezinteresownie. Chc jedynie, by dziki ich pracy inni osignli peni swojego potencjau. Ale jako dziwnie czuj wcieko, gdy ludzie rozwijaj
67
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Bezinteresowno
swj potencja bez ich pomocy. Na przykad czytaj zupenie inne ksiki lub korzystaj z konkurencyjnych szkole. W rzeczywistoci wcale nie chodzi im o interes innych, ale o to, by ludzie czuli pod ich adresem wdziczno. Wcale nie s bezinteresowni. Maj ogromny interes. Chc, by inni ich kochali, podziwiali, szanowali. Chc si czu wani. To nie jest adna bezinteresowno, to cige obracanie si wok swojego ogona. Intencja jak najbardziej pozytywna. Warto j mie. Pomaga w dziaaniu. Tyle tylko, e to intencja z drugiego poziomu. Ci ludzie myl bezinteresowno z bezpatnoci. Mona dawa co ludziom zupenie za darmo i by cholernie interesownym. Nie mie w sobie ani promila bezinteresownych intencji. Mona natomiast bra od ludzi pienidze, a rwnoczenie by stosunkowo bezinteresownym. Nikt nie mwi, e masz by altruist i pracowa tylko na innych. Jeeli zainteresowa Ci temat realizacja marze, prawdopodobnie robie to ju zbyt dugo. Warto wreszcie zrobi co dla siebie. Ale le jest, gdy skupiasz si tylko na sobie. Stajesz si wtedy kolejnym, milionowym czowiekiem klubu dla mnie, dla mnie,
68
dla mnie. Czonkowie tego klubu nie s w stanie uruchomi wszystkich swoich moliwoci. Penia zdrowia psychicznego, przy ktrym uruchamia si cay zakres naszych moliwoci, wie si z wikszym skupieniem na wiecie zewntrznym. Taka jest nasza natura. Gdy skupisz si na innych ludziach i na tym, co im moesz da, automatycznie zaczniesz dostawa to, na czym najbardziej Ci zaley. Mam bezinteresown intencj, gdy chc czego bez wzgldu na siebie samego. Chc czego dla wiata niezalenie od mojego interesu. Na przykad chc, by ludzie czuli peni swoich moliwoci niezalenie od tego, czy sprawi to ja, czy kto inny, niezalenie od tego, czy bd mi wdziczni, czy nie. Albo chc, by zagroone gatunki przetrway, niezalenie od tego, czy bd mg je kiedykolwiek oglda, czy w jakikolwiek inny sposb korzysta z tego faktu. Okrelajc wasne intencje zwizane z Twoim marzeniem, moesz ponosi si przez jaki czas z takimi pytaniami:

Jak zmian w wiecie wprowadzi realizacja mojego marzenia? Co chc po sobie zostawi? Co chc da jako mj wkad?
Im bardziej jeste zdrowy i bliszy peni swoich moliwoci, tym bardziej jeste przezroczysty. Tym atwiej skupi si na
69
tym, co poza Tob i nie musisz ustawicznie krci si wok swojego ogona.
Magia wkadu
Warto jeszcze raz to podkreli: Twoje marzenie powinno wnosi jaki wkad w ycie innych ludzi. Gdy masz co do woenia, co do dania ludziom, zaczyna dziaa magia. Przestajesz skupia si ustawicznie na sobie, a zamiast tego atwiej Ci skupi si na wiecie zewntrznym. Twoje dziaania staj si pozbawione stresu, napicia i poczucia ryzyka przegranej. Skoro waniejsze jest to, co poza Tob, atwiej Ci znosi wszystkie niedogodnoci. Gdy skupiasz si na wkadzie, stajesz si take osob bardziej efektywn. Peter Drucker, guru efektywnoci i zarzdzania mwi:
Skupienie si na swoim wkadzie to klucz do efektywnoci; do efektywnoci we wasnej pracy co do jej treci, poziomu, norm i wpywu; do efektywnoci w stosunkach z innymi ze zwierzchnikami, kolegami, podwadnymi; do efektywnoci w korzystaniu z takich narzdzi kierowania, jak zebrania i planowanie. [] Ludzie, ktrzy nie zadaj sobie pytania Co mog wnie?, nie tylko mierz zbyt nisko; mierz take w zym kierunku.
70
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Magia wkadu
Chodzi jednak o autentyczny wkad. Nie chodzi o to, by sobie powiedzia: skoro to tak pomaga, to aby czu si lepiej i by bardziej skutecznym, zaczn myle o wkadzie. Nie, musisz autentycznie chcie da co drugiej osobie.
Nie przesadzaj
Warto zna swoje intencje. Warto przyjrze si temu, co wyniknie z realizacji Twojego marzenia. Najlepiej zrobi to, zanim zabierzemy si do dziaania albo raz na jaki czas, gdy czujemy potrzeb re-kolekcji powtrnego zebrania si w cao. Warto wtedy przez chwil powizualizowa, pozadawa sobie pytania czy zbada swoje odczucia. Ale nie wykonuj zbyt czsto takich wicze. Zbyt dugie zajmowanie si pragnieniami i intencjami, na co dzie raczej przeszkadza, ni pomaga. Gdy masz ju w miar jasne poczucie tego, co jest Twoim pragnieniem i jakie s Twoje intencje, skup si na tym, co masz do zrobienia.
71
Dziaanie: Czy wiesz, co trzeba zrobi?

Kady, pki nie gra roli w sztuce ze scenariuszem, ukada swoje ycie podczas ruchu do przodu. Wszyscy improwizujemy. Patricia Ryan Madson Dziaanie jest antidotum rozpaczy. Joan Baez Przesta ni, zacznij dziaa. Joko Susilo Nie pograj si w bezczynnoci. Bhagawadgita Czowiek ambitny widzi swe dobro w dziaalnoci ludzi innych; miujcy rozkosz we wasnym popdzie; czowiek mdry we wasnym dziaaniu. Marek Aureliusz
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Dziaanie: Czy wiesz, co trzeba zrobi?
Przesta si modli na poboczu

Jezus i wity Piotr wybrali si na ziemi. Poruszali si po dziurawych i botnistych drogach. Ktrego dnia zobaczyli wywrcony wz. Chudy ko prbowa go wycign, jednak by na to zbyt saby. Wonica uklkn na poboczu i zoy rce do modlitwy. Dobry Boe mwi, podnoszc gow do nieba. Czym dla Ciebie jest uczyni cud?! Wycignij, prosz, mj wz i postaw go na drodze. Jeste wszechmocny i moesz bez adnego wysiku to zrobi. Uczy to, a bd Ci zawsze wielbi. Jezus min go i nie raczy nawet na niego spojrze. Tak si zoyo, e kilka kilometrw dalej zobaczyli podobny obraz. Tu rwnie wywrci si wz. Ko, tak samo chuderlawy, nie radzi sobie z ruszeniem wozu. Wonica jednak nie klcza na drodze, ale oblany potem, sapic, klnc i popdzajc konia, stara si z caych si postawi wz. Tym razem Jezus przystan i zacz si przyglda daremnym wysikom wieniaka. Chod, staruszku powiedzia do Piotra. musimy mu pomc.
73
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Przesta si modli na poboczu
Jak to? spyta osupiay Piotr. Dopiero co nie kiwnlimy palcem, by pomc tamtemu wonicy, cho z tak wiar prosi Ci o to na kolanach, a tu chcesz pomc temu gburowi, ktry wcieka si i wrzeszczy jak optany? Rnica, Piotrze, na tym wanie polega, e tamten zadowala si klepaniem modlitwy i czekaniem na pomoc od Boga, a ten robi, co w jego mocy. I nie potrzsaj tak gow, gdy nie masz zbyt jasnego wyobraenia o sprawiedliwoci.4 Nie wystarczy siedzie z boku i si modli. Gdy o co si modlisz, ale nic w tym celu nie robisz, Twoja modlitwa jest pusta. Ignacemu Loyoli jest przypisywana sentencja: naley si modli tak, jakby wszystko zaleao od Boga, a dziaa tak, jakby wszystko zaleao od Ciebie. Modlitwa nie zwalania Ci od dziaania z pen energi. S rzeczy, ktre moesz zrobi tylko Ty. Nikt inny ich za Ciebie nie zrobi. Ani Bg, ani rodzice, ani wspczujcy Ci ludzie, ani pastwo, ani pole kwantowe, ani adne prawo przycigania. Tylko Ty moesz je zrobi i nikt inny. Ale bd pewny, e gdy ju zaczniesz dziaa celowo, z determinacj i ca energi, na jak tylko Ci sta wszyscy si zlec do Ciebie.
Leggende Cristiane, Milano 1963.

74
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Przesta si modli na poboczu
Pamitam taki gupi dowcip. Dwch szalecw ucieko zim z domu wariatw. Byo im zimno, wic zrobili ognisko. Podpalili przygodn stodo, usiedli i zaczli si grza. Nagle z oddali widz, jak w stron poncej stodoy biegn ludzie z wiadrami i straacy. No tak kiwajc gowa, mwi jeden z nich. rozpali to nie byo komu, ale grza si, to wszyscy lec! Dziaanie z ca energi wyglda troch jak podpalenie stodoy. Nagle wszyscy biegn. Tyle e zamiast gasi, biegn pomc Ci podtrzyma ogie. Jednak nikt si nie ruszy tak dugo, pki Ty sam nie zaczniesz.
Nigdy nie naciskaj holdu

W wikszoci telefonw czy centralek telefonicznych jest co takiego jak hold. Gdy uyjesz tej funkcji, poczenie jest zawieszane, a rozmwca syszy melodi pozytywki. W wikszych instytucjach moesz posucha jakiego uspokajajcego utworu. Czasem w argonie osb profesjonalnie zajmujcych si telefoniczn obsug klientw mwi si o zrzucaniu na hold. Gdy dzwoni klient, mwi mu si: Prosz czeka zrzuca na hold. Klient moe sobie posucha muzyczki, a my mamy par minut luzu. Czasem operator
75
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Nigdy nie naciskaj holdu
rzeczywicie musi co znale, od kogo si czego dowiedzie czy przygotowa materiay. Jedyny problem polega na tym, e taki zabieg potwornie wkurza klienta. Mao kto wytrzyma dwie minuty czekania. Zazwyczaj po trzydziestu sekundach czowiek zaczyna si niepokoi, a po minucie jest wcieky. Po dwch minutach wikszo daje sobie spokj. Gdy dzwoni do Ciebie marzenie, nigdy nie wczaj holdu. Nie czekaj, a zbierzesz wszystkie informacje, a bdziesz gotowy, a przyjdzie waciwy moment. Marzenie jest jak upierdliwy (przepraszam za wyraenie, ale jest to najbardziej trafne) klient. Albo z nim rozmawiasz od razu, albo pogarszasz sytuacj. Jak napisa Ivan Turgieniew:
Gdybymy czekali na moment, gdy wszystko, absolutnie wszystko jest gotowe, nigdy bymy nic nie zaczli.
Zacznij tu, gdzie jeste, w takiej chwili, w jakiej jeste, w takim stanie, w jakim jeste. Zacznij dziaa z tym, co masz. Odrzu marzenie lub zrb pierwszy krok. Nawet gdy nie wiesz, co zrobi dalej. Po pierwszym kroku bdzie Ci atwiej. Do wikszoci z naszych marze nie ma utartych, gotowych cieek. Nie wierz w to, e s jakie gotowe sposoby. ciek wida dopiero wtedy, gdy si odwrci wstecz. Twoje kroki j tworz:
76
Wdrowcze, twoje lady s drog i nic wicej. Wdrowcze, nie ma drogi innej ni ta, ktr idc, tworzysz. Gdy spojrzysz za siebie, ciek ujrzysz, ktr nigdy i znowu nie bdziesz. Wdrowcze, nie ma drogi, s lady na morzu. Antonio Machado Nawet najdalsza podr zaczyna si od pierwszego kroku. Zacznij od pierwszego kroku. Co moesz dzi zrobi? Jakie dziaanie moesz podj? Od czego moesz zacz? Nie rezygnuj nawet z najmniejszych okazji do dziaania, bo czasem potrafi ono bardzo zmieni sytuacj. Co dzi ju teraz mog zrobi, by przybliy swoje marzenie? Jeeli jeszcze nic nie zrobie, zastanw si, od czego warto zacz. Nie szukaj niesamowitych, najbardziej efektownych, zapierajcych dech w piersiach krokw. Nie jeste w cyrku. Za-
77
cznij robi to, co jeste w stanie. Z czasem dostrzeesz wicej moliwoci. Jeeli ju co zrobie, zastanw si, jaki moe by kolejny krok. Dobrze, gdy masz gotowe i dobre plany, ale nie martw si, gdy Ci ich brakuje. Skupiaj si na tym, co teraz moesz zrobi. I tak nie moesz zrobi wszystkiego od razu. W kadej chwili moesz zrobi tylko jeden may krok. Nie czekaj zatem, a zmieni si warunki, a kto Ci pomoe, a lepiej si poczujesz, a wszystko Ci si uoy, a wszystkiego si nauczysz, a posprztasz burko Wszystko, co mog teraz zrobi, to sam dokocz.
Wykorzystaj napicie
Dobrym sposobem na to, by odkry, co warto zrobi, jest porwnanie swojej wizji z obecn sytuacj. Takie porwnanie zawsze generuje napicie jeeli nie, to znaczy, e co nie tak jest z marzeniem. Opisz, w skrcie, jeszcze raz swoj wizj. ......................................................................................................... .........................................................................................................
78
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Wykorzystaj napicie
......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... Teraz opisz obecn rzeczywisto. Gdzie jeste? Jak jest teraz? ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... Gdy porwnasz te dwa opisy, poczujesz napicie. To bardzo dobre napicie. Uatwi Ci okrelenie tego, co moesz zrobi. Pki je czujesz, spisz to wszystko, co warto zrobi, by Twoja wizja staa si Twoj obecn rzeczywistoci. Co trzeba zrobi?
79
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Wykorzystaj napicie
......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... Potraktuj t list jak punkt wyjcia do pracy nad wasnymi projektami. Trzeba wzi kady z punktw, przeoy go na cele i zaplanowa konkretne dziaanie. A pniej wystarczy skupi si na tym, co masz do zrobienia.
80
Cel: Czy wiesz, gdzie jedziesz?

Ci, ktrym si nie powiodo, harowali czasem bardziej. Jednake nie postawili sobie adnego wyzwania i nie potrafili dostrzec potrzeby innego ukierunkowania swoich wysikw. Perter Drucker Cel w yciu jest jedyn fortun wart znalezienia. Robert Louis Stevenson Speniaj swj czyn wolny od przywizania do jego owocw. Bhagawadgita
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Cel: Czy wiesz, gdzie jedziesz?
Gdzie zmierzasz?
Gdy nie pamitasz o tym, gdzie zmierzasz, najczciej dotrzesz tam gdzie zwykle. Kilka razy zdarzyo mi si mechanicznie wybra drog, ktr codziennie jed do pracy, mimo e miaem zamiar trafi zupenie gdzie indziej. Gdy nie pamitasz o tym, gdzie chcesz si znale, uruchamiaj si zazwyczaj nawyki. Robisz wtedy to co zwykle lub to co najczciej. Gdy chcesz dojecha w inne miejsce ni zazwyczaj, musisz o tym pamita. To nie znaczy, e cay czas masz wyobraa sobie to miejsce. Wystarczy, by wiedzia, co robisz. Gdy tylko apaem si na tym, e skrciem w ulic prowadzc do pracy, wystarczyo powiedzie sobie: przecie jad do kina. Nie musisz myle, wizualizowa czy fantazjowa. Wystarczy, e wewntrz o tym wiesz. Staruszek Wallace D. Wattles pisze:
Przyjrzyj si swoim pragnieniom, zobacz, czego chcesz i stwrz klarowny, mentalny obraz tego, jak chciaby, by to wygldao, gdy to osigniesz. Ten jasny, mentalny obraz musisz mie stale w swoim umyle, tak jak eglarz ma w swoim umyle port, do ktrego egluje. Musisz przez cay czas by skierowany w jego stron. Nie moesz straci go z oczu
82
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Gdzie zmierzasz?
w wikszym stopniu, jak sternikowi nie wolno straci z oczu kompasu.
Nie ma potrzeby wiczenia koncentracji ani powicania czasu specjalnie na modlitw i afirmacje, ani te wyciszania si czy uprawiania ekwilibrystyki okultystycznej jakiegokolwiek rodzaju. Wszystkie te metody s dosy cenne, ale jedyne, czego potrzebujesz, to wiedzie, czego chcesz i chcie tego na tyle mocno, by stale mie to w mylach. Stary Wallace ma racj, musisz wiedzie, gdzie pyniesz, mie w gowie port przeznaczenia. Inaczej trudno Ci bdzie poradzi sobie z ca mas napywajcych do niej bodcw. Ma take racj, piszc o caej tej ekwilibrystyce, jak proponuj rnego rodzaju doradcy. To nie ma sensu. Obraz celu to nie jest fantazja, sen, projekcja multimedialna, stan gbokiej medytacji czy cokolwiek skomplikowanego. Wszystkie te popisy ekwilibrystyczne, w odniesieniu do celu nie tylko nic nie wnosz, ale utrudniaj jego osignicie. Jeeli kto Ci radzi, by np. codziennie przez pitnacie minut wizualizowa sobie, jak to bdzie, gdy uda Ci si osign swj cel, moesz by pewny, e ta osoba niewiele w yciu osigna. Obraz celu jest jak karta kredytowa czy banknot umieszczony w Twoim portfelu. Wystarczy, e wiesz, e tam jest. Nie musisz co chwil otwiera portfela i sprawdza, czy wszystko jest w po-
83
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Gdzie zmierzasz?
rzdku. Ewentualnie moesz od czasu do czasu dotkn kieszeni i upewni si, czy Ci nie wypad. Co by powiedzia o kim, kto, idc na zakupy, co dziesi minut otwiera portfel i sprawdza, czy wzi ze sob pienidze? Diagnoza jest bardzo atwa. Zaburzenia lkowe. Prawdopodobnie nerwica natrctw. Dokadnie tak samo jest z celem. Gdy kto codziennie rano przez pitnacie minut wprowadza si w stan relaksu, zamyka oczy i wizualizuje swj cel, to znaczy tylko tyle, e nie jest go pewien i cierpi na wielki lk. Ustal swj cel, zapamitaj go i skup si na wiecie wok Ciebie. Moesz co pewien czas sprawdzi, czy wszystko jest na swoim miejscu, ale to wystarczy.
Skupienie na celu
Kady z nas dobrze zna stan skupienia na celu. Czujemy go, gdy np. szukamy znajomego, ktry zgubi nam si w tumie, albo szukamy toalety, bo nie moemy wytrzyma, albo szukamy na pce swojego rozmiaru ubrania, albo W kadej z takich sytuacji nasz cel rzdzi tym, jakie informacje do nas docieraj i jakie w konsekwencji dziaania podejmujemy. Pomyl, co widzi osoba, ktra jest w centrum handlowym
84
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Skupienie na celu
i szuka wzrokiem dziewczyny, z ktr umwia si na randk. Pomyl teraz, e ta osoba jest w tym samym miejscu, ale jej celem jest kupienie jakiej modnej koszuli. Czy widzi to samo? Albo co widzi kto, kto nagle zaczyna odczuwa potrzeb fizjologiczn? A co widzi kto, kto nosi si z zamiarem otworzenia sklepu w tym miejscu? A kto, kto ma zamiar co ukra przechodniom? A kto, kto prowadzi badania naukowe na temat zachowa ludzi w centrach? Kady cel zamienia to samo miejsce w zupenie inne wiaty. Na inne rzeczy zwracamy uwag i inne przebijaj si na pierwszy plan. To dlatego cel jest tak wany. Bo od niego zaley to, co jest przepuszczane przez nasze filtry uwagi. W pewnym sensie mona powiedzie, e cele kreuj rzeczywisto wok nas. Cel nie tylko wpywa na to, co wyawiamy ze wiata. Bardzo mocno wpywa na nasze zachowania i emocje. Wyobra sobie, e dwie osoby maj za zadanie opanowa jak skomplikowan wiedz medyczn. Dysponuj takimi samymi moliwociami poznawczymi, tak sam pamici, uwag, czasem itp. Pierwsza robi to po to, by zda egzamin i skoczy studia. Druga dlatego, e jej bliski przyjaciel jest chory i ta wiedza pozwoli mu pomc. Czy mimo tych samych moliwoci te osoby bd tak samo skutecznie si uczy? Oczywicie, e nie. Osoba, ktra ma cel pomc bliskiej osobie bdzie uczya si znacznie szybciej
85
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Skupienie na celu
i skuteczniej ni kto, kto ma za cel zaliczy egzamin. Cel przeksztaca zatem nie tylko wiat, ale nas samych.
Czy jeste w stanie go zmierzy?

Marzenia to kierunki i inspiracje. Cel to z kolei konkretny projekt. Cel musi by konkretny i wymierny. Cele formuowane za pomoc oglnikw s wygodne. Niby je masz, niby s bardzo ambitne, ale tak naprawd nie jeste naraony na porak, bo nikt nie wie, co to znaczy poraka. Twj cel jest konkretny wtedy, gdy wiesz, kiedy i w jaki sposb moesz sprawdzi stan jego realizacji oraz potrafisz powiedzie, w jakim stopniu wykonae swoje zamierzenia czy zrealizowae je w 100 czy tylko w 50 procentach? Stawiajc przed sob cel, musisz precyzyjnie odpowiedzie na dwa podstawowe pytania: do kiedy? oraz: jak to zmierz?. Do kiedy? Ustal konkretny termin. Do kiedy chciaby zrealizowa swoje marzenie? W najbliszym dziesicioleciu? W cigu najbliszych trzech lat? W cigu najbliszych trzech miesicy? Jak to zmierz? Stara zasada, jakiej ucz si menederowie, mwi, e nie mona czym zarzdza, jeeli nie da si tego zmierzy. Jeeli chcesz co osign, okrel wskaniki realizacji
86
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Czy jeste w stanie go zmierzy?
zadania. Wane jest nie tylko to, jakie zadanie chcesz zrealizowa, ale take, jakie standardy ma ono speni. Korzystaj z pyta: do kiedy, jak szybko, jak dobrze, za ile. W niekonkretnym celu czsto wystpuje wiele rnego typu oglnikw, np. lepszy, dobry, duo, wspaniay itp. Bd mia wikszy przychd albo znajd lepsz prac, albo zmieni stanowisko na bardziej odpowiedzialne. W przypadku takich celw nie mona okreli ani poraki, ani sukcesu. Nie wiemy, co to znaczy wikszy, lepsza czy bardziej odpowiedzialne.
Twoja mantra
Cenn rzecz jest zapisa swj cel. Gdy zobaczysz swj cel zapisany na kartce, by moe uda Ci si go wzmocni. Zapisz niej, co jest Twoim celem. Gdzie chcesz dojecha? ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... .........................................................................................................
87
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Twoja mantra
Nie zostawiam Ci duo miejsca, bo cel nie powinien by zbyt rozwleky. Przyjrzyj si teraz temu, co napisae. Czy cel jest konkretny? Po czym poznasz, e zosta osignity? Gdyby go komu przedstawi (do czego Ci zachcam), to czy ta osoba zrozumiaaby go tak samo jak Ty? Przepisz swj cel, tym razem w sposb jeszcze bardziej konkretny. ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... Czy mona to sformuowa prociej? Bardziej bezporednio? Czy mona to sformuowa bardziej dobitnie, tak by cel mocniej do Ciebie przemawia? Jeeli tak, przeformuuj swj cel. ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... .........................................................................................................
88
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Twoja mantra
Czy jeste w stanie stworzy z celu mantr? Krtkie, zawierajce maksymalnie 7 sw sformuowanie, ktre jeste w stanie wyrzuci z siebie na bezdechu, gdy kto Ci wyrwie w nocy z gbokiego snu? Zapisz niej swoj mantr. ......................................................................................................... Mantr trzeba powtarza tak dugo, jak to jest potrzebne a cel zostanie zrealizowany.
Czy to autentycznie Twj cel?

Jest jednak jeden podstawowy warunek tego, by cele byy pomocne: cel musi by wewntrz nas. Musi by autentyczny, jego efektem powinno by poczucie klarownoci. Bardzo wiele osb solidnie przepracowuje swoje cele i je zapisuje. Mimo e cel, ktry jest zapisany, ma pewn przewag nad celem, ktry jest tylko w naszej gowie, samo zapisanie niewiele zmienia. Jedna z maksym zwizanych z celami mwi: cel, ktry nie jest zapisany, jest tylko yczeniem. Zgoda. Tylko e cel, ktry jest zapisany, czsto jest tylko zapisanym yczeniem. Sam sposb sformuowania czy ujcia celu nie jest tak wany, jak to, jaka jest nasza wewntrzna postawa wobec celu.
89
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Czy to autentycznie Twj cel?
Moemy umieci cele na widocznym miejscu na cianie, codziennie go recytowa, a jednak traktowa go jak co obcego i zewntrznego. Jak kolejn rzg, ktra wisi nad nasz gow i mwi: zrb to albo bdziesz do niczego. Wiele osb gra za pomoc celw w tak gr. Cele su im gwnie po to, by si rozlicza i nagradza lub kara. Zajmujc si przez wiele lata systemami ocen pracy w przedsibiorstwach, miaem czsto okazj przyglda si temu, jak ustalanie celw funkcjonowao w ramach przedsibiorstw. Najczciej wygldao to tak: kierownik na spotkaniu rocznym ustala pracownikowi cele, wszystkie s pracowicie zapisywane w rubrykach, formularzach i arkuszach. Potem ycie przez cay rok toczy si swoim torem, kady robi swoje, a arkusze s schowane gboko w szufladzie. S wycigane dopiero wtedy, gdy przychodzi czas rozlicze i wszyscy gorczkowo przypominaj sobie, co takiego rok temu zostao ustalone i jak dosta jak najlepsz ocen. Podobn gr odbywamy czasem ze sob. Jaki nasz wewntrzny kierownik (zwany czasem wewntrznym krytykiem) ustala nam na pocztku roku cele. Na przykad: mamy si nauczy w cigu najbliszego roku jzyka obcego, tak by czyta bez sownika gazet, albo mamy zrzuci do koca przyszego roku pi kilogramw, albo mamy regularnie chodzi na siowni.
90
Mamy poczucie, e cel jest wany, suszny i zasadny. Ale yjemy swoim yciem, skupiajc si na tym, co kadego ranka mamy do zrobienia. Cel gdzie tam w rodku ley, kierownik co pewien czas pokrzykuje (musz si wreszcie za to zabra). Ale jako, oprcz kilku nieprzekonujcych prb, niewiele si zmienia. W kocu znowu przychodzi nowy rok, nasz kierownik beszta nas, e jestemy zupenie do niczego, my czujemy suszne poczucie winy i alu, kajamy si, e tym razem wreszcie co zrobimy ze swoim yciem i znowu ustalamy te same cele. I wszystko si powtarza. Cele, zamiast pomaga, tylko wzbudzaj poczucie winy. Podstawowy problem jest taki, e to nie my ustalilimy nasze cele. Zrobi to nasz kierownik, nasz krytyk. Cz z nas, ktra jest stworzona z oczekiwa innych ludzi, naszych wyobrae dotyczcych tego, co powinno by lub te jak si co robi. Nie nasze autentyczne, dziaajce ja. Przyjrzyj si swoim celom. Kto je ustali? Jaka cz Ciebie? Czy zrobi to Twj wewntrzny, zrzdzcy krytyk, ktry mwi: musisz to zrobi, bo inaczej bdziesz nic nie warty? Moe to w ogle nie s Twoje cele? Moe to cele rodzicw, dziadkw, rodzestwa, kolegw, ssiadw czy nauczycieli? Moe tak naprawd wcale nie zaley Ci na tym, nie chcesz tylko zawie innych?
91
Czy Twoje cele wynikaj z tego, jak si robi lub jak si yje? Gdyby mia przedstawi graniczne miejsce tych celw w Twoim rodku, gdzie by jej umieci: na zewntrz czy wewntrz siebie? Tak dugo, jak Twoje cele nie wypywaj z Twojego rodka, niewiele da ich powtarzanie i przeformuowywanie. Jeeli masz poczucie, e ciko zabra si za cel, e musisz si do niego zmusza, bardzo prawdopodobne jest, e to nie jest Twj cel.
Cel nie jest nagrod, a rezultatem

Jeszcze jedna kluczowa sprawa. Wiele osb myli cele z nagrodami. To kluczowa rnica. Gdy Twj umys skupia si na nagrodzie, Twoje marzenie si oddala. Gdy skupia si na rezultacie dziaania, Twoje marzenie si przyblia. By dobrze zrozumie rnic, przyjrzyjmy si temu, do czego prowadz nasze dziaania. Kade z nich niesie cay szereg konsekwencji. Gdy np. ucz si przed egzaminem, nie tylko chc dobrze opanowa materia, ale take licz na to, e:

dziki temu dostan dobr ocen, dziki temu z kolei skocz studia, dziki temu zdobd dobrze patn prac,
92
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Cel nie jest nagrod, a rezultatem
dziki temu zbuduj wspaniay dom, dziki temu
Moglibymy to cign. Tego rodzaju oczekiwania nazywane s czasem konsekwencjami n-tego rzdu. Konsekwencja 1. rzdu, ta najbardziej bliska dziaaniu, to inaczej rezultat dziaania. Nie tylko jest to najblisza konsekwencja, ale take masz najwikszy wpyw na jej osignicie. Konsekwencje wyszych rzdw s coraz bardziej poza Twoj kontrol. Wszystkie konsekwencje rzdu wyszego ni pierwszy (1+n) mona nazwa nagrodami. By skupionym na celu, mie przed sob klarowny cel, to by skupionym na rezultacie dziaania. Nie chodzi o to, by cakowicie nie myla o nagrodach. Nagrody s wane. Dziki nim nasze dziaania nabieraj atrakcyjnoci. Im wicej nagrd, im wyraniej je widzimy i bardziej wydaj si nam prawdopodobne, tym wicej mamy zapau. Ale jest rnica w dziaaniu ze wzrokiem skupionym na celu, a dziaaniem ze wzrokiem skupionym na nagrodzie. Ludzie sukcesu, wbrew temu, co czsto si mwi czy pisze, wcale nie myl dzie i noc o czekajcych ich nagrodach. Wcale nie otaczaj si zdjciami wymarzonych samochodw, jachtw i domw. Przeciwnie, ci, ktrzy tak robi, zazwyczaj na zawsze zostaj w wicie obrazkw i wizualizacji.
93
To jedna z tajemnic skutecznego dziaania, o ktrej ludzie od zawsze wiedzieli, a ktra jest dzi zapomniana. Bhagawadgita, staroindyjski epos z III w. p.n.e, radzi:
Oddaj si w sub czynu, ale nigdy jego owocw. Niech nie kieruje tob owoc czynu! Nie pograj si jednak w bezczynnoci.
Rzebiarz, ktry rano staje z dutem przed bry kamienia, moe liczy na rne nagrody, jakie mu przypadn, gdy skoczy prac. Moe chcie pokaza ludziom, co czuje w rodku, moe chcie by sawnym, moe chcie zarobi wiele pienidzy, moe liczy na to, e bd podziwia go dziewczyny lub po prostu moe ma nadziej na dobr zabaw podczas pracy. Czy to mu wystarczy? Czy wystarczy, e bdzie sobie to wszystko powtarza? Oczywicie nie. A nawet przeciwnie. Im bardziej bdzie si skupia na nagrodach, tym trudniej bdzie mu cokolwiek osign. Zanim jego duto zacznie kruszy chodny marmur, rzebiarz musi zobaczy ksztat, jaki chce wydoby z bryy. Nic mu nie pomog myli o tym, ile zapac za rzeb, w jaki sposb zostanie ona wyeksponowana czy jakich dozna emocji, gdy bdzie staa na rodku muzeum. Bez jasnej wizji ksztatu zawartego w kanciastym zwale kamienia nic nie osignie. Pod koniec dnia okae si, e cay kamie zmieni si w gruz i nie powstaa z niego adna rzeba.
94
Przypominamy troch takiego rzebiarza. Rankiem kadego dnia stajemy przed bezksztatn, kanciast bry moliwoci i tylko od nas zaley, co z niej wydobdziemy. Nic nam nie pomoe mylenie o nagrodach, oklaskach czy gratulacjach. Musimy mie wizj tego, co chcemy wyuska z kolejnych chwil. Tylko wtedy bdziemy mieli jasno, co odrzuci jako gruz, a co zostawi. Dwch robotnikw tucze kamienie. Jeden i drugi jest tak samo silny, maj podobne dowiadczenia, jeden i drugi ma takie same narzdzia. A jednak jeden z nich ciosa bloki w precyzyjny, dokadny sposb. Po pracy, mimo e jest fizycznie zmczony, wraca do domu szczliwy. Drugi jest niezadowolony i zmczony. Nie moe doczeka si koca pracy, a jego bloki co rusz pkaj nie tam, gdzie trzeba. Gdy pytasz tego zmczonego o to, co robi, odpowiada z westchnieniem zmczenia: Zarabiam na ycie, zbieram na podr dokoa wiata, utrzymuj rodzin Drugi ten, dla ktrego praca jest znacznie lejsza i ktremu wszystko lepiej wychodzi odpowiada inaczej: Buduj katedr.
95
Pierwszy z tych robotnikw dziaa z wizj nagrody, ale bez jasnej wiadomoci swojego celu. Nagroda to co, co przyjdzie w przyszoci. Gdy yjesz nagrod yjesz jutrem. Rezultat to co, co wydobywasz teraz. Im bardziej skupiasz si na nagrodzie, tym trudniej Ci skupi si na celu. Anthony de Mello cytuje powiedzenie chiskiego mdrca, Tranxu:
Kiedy ucznik strzela nie dla wygranej, panuje nad wszystkimi swoimi umiejtnociami. Kiedy strzela, by wygra mosin klamr, staje si nerwowy. Kiedy strzela, by wygra nagrod ze zota, staje si lepy, widzi cel podwjnie, a umys go zawodzi. Jego umiejtnoci si nie zmieniy: to nagroda go rozdwaja. Zaley mu na niej! Wicej myli o wygrywaniu ni strzelaniu, a potrzeba zwycistwa pozbawia go mocy. Czy nie jest to obraz wikszoci z nas?
Gdy uporczywie mylisz o nagrodzie, jaka Ci czeka, Twoja uwaga zaczyna funkcjonowa zupenie inaczej ni na co dzie. Kadka, ktra do tej poty bya pooona p metra nad ziemi, nagle znajduje si nad stumetrow przepaci. Za kadym Twoim dziaaniem pojawia si cie moliwej straty czego wanego. Im bardziej Ci zaley na nagrodzie, tym mocniej nie chcesz popeni jakiego bdu. Im mocniej boisz si bdu, tym mocniej zaczynaj dre Twoje minie i tym wiksze czujesz napicie. Co, co do tej pory wykonywae lekko, od nie-
96
chcenia, z uyciem peryferyjnych obszarw uwagi, staje si trudnoci nie do pokonania angaujc ca Twoj osob. Problemem jest nie tylko napicie. Gdy jeste skupiony na nagrodzie, przestajesz by uwany. Przestajesz zwraca uwag na to, co dzieje si tu i teraz, a zaczynasz myle o tym, co moe pojawi si przyszoci. Zamy, e pracuj jako sprzedawca pralek, na co dzie rozmawiam z klientami o tym, jak pralki mog im pomc w yciu. Ale to nie pralki mnie pasjonuj. Pasjonuje mnie wynione, czerwone ferrari. Codziennie rano widz siebie siedzcego na jego jasnych obiciach i czujcego zapach skry. Gdy przychodzi klient, zanim popatrz na jego twarz, patrz na zdjcie mojego ferrari. Czy to nie szalone? Czy nie powinienem raczej myle o zadowoleniu, jakie bdzie czu klient, gdy pomog mu rozwiza problemy z praniem? Powicajc tyle energii nagrodzie (i to nie do pewnej), wprowadzam w swoje ycie zamt i rozproszenie. Ferrari, owszem, moe by gdzie w perspektywie, ale skup si na tym, co robisz, czowieku. Przesta ucieka od swoich zada, przesta ucieka od swojego ycia. Jestem doradc, id do klienta i zamiast skupi si na tym, co mu oferuj, zamiast zobaczy, jak pomaga mu moja usuga,
97
myl o tym, jaki samochd sobie kupi, gdy podpisz umow. Myl, do jakiej restauracji pjd, gdy klient podpisze ten wistek. Tak jestem tym zajty, e nie zauwaam tego, co mwi do mnie klient. I w efekcie nie udaje mi si podpisa z nim adnej umowy. Gdy jeste skupiony na tym, co bdzie jutro, przestajesz dysponowa wszystkimi siami, jakimi mgby dysponowa albo dlatego, e czujesz napicie, albo dlatego, e tracisz czno z bezporednim dowiadczeniem i wasnymi zasobami. Rozwizanie jest proste: przesta przejmowa si nagrodami. Rozlunij si, przesta si na nich skupia. De Mello pisze:
Jeeli yjesz, nie przywizujc si do nagrd, dysponujesz wszystkimi umiejtnociami, masz ca swoj energi, jeste rozluniony, nie przejmujesz si, nie jest dla ciebie wane, czy wygrasz, czy przegrasz.
Cige przygldanie si temu, co bdzie na kocu, jest przyczyn wielu niepowodze. Zbyt czste wizualizowanie nagrd wprowadza napicie i poczucie braku skutecznoci. Jeeli ju musisz mie w gowie obraz nagrody, traktuj j jako dar. Jakiekolwiek nagrody szczeglnie te z wyszych rzdw nie s czym, co mona osign wasnym wysikiem. Swoim wysikiem osigasz tylko bezporedni cel. Nagrody natomiast
98
s darem, czym, co dostajesz. Daru nigdy nie moesz by pewny, zanim kto nie zechce Ci go da.
Ustal rezultaty na dzisiaj

Zbyt czsto zajmujemy si przydzielaniem czasu, zamiast go najlepiej wykorzystywa. Z przydzielaniem czasu mamy do czynienia wtedy, gdy masz przed sob list zada czy celw i zastanawiasz si, ile na poszczeglne z nich moesz przeznaczy czasu. Na przykad masz do napisania raport i mylisz: Na zbieranie danych mog powici gra dzie, na opracowanie szkicu trzy godziny, a na pisanie trzy dni. W sumie tydzie, bo nie wydaje mi si, e warto na to powici cho chwil wicej. Takie obdzielanie czasem czsto jest potrzebne, tyle e robic to, czsto zachowujemy si jak bogacz z gestem, ktry rzuca pienidze do motochu: macie, bijcie si, mnie nic wicej nie obchodzi. Czsto nie moesz przewidzie, ile czasu bdzie Ci potrzebne. Zbyt sztywny przedzia czasu moe sprawi, e nie uda Ci si wcale czego zrobi albo zrobi tak dobrze i na takim poziomie, jaki jest wany. Czasem lepsza jest nieco odwrotna strategia. Zamiast traktowa czas jako co, co mona dowolnie rozdziela poszuka
99
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Ustal rezultaty na dzisiaj
rzeczy, ktre s w danym czasie najbardziej moliwe i najcenniejsze. Gdy masz jasn wizj marzenia wystarczy zada sobie pytanie: Co najcenniejszego mog dzi zrobi? Jaki rezultat chc dzi osign? Co dzi jest najwaniejszego do zrobienia? Te same pytania mona sobie zada w odniesieniu do innych odcinkw czasu: Jaki najwaniejszy rezultat mog osign w cigu tego tygodnia / miesica/ trzech miesicy/ semestru/roku?
100
Poczucie kierunku: Czy wiesz, co teraz robisz?

Po pierwsze: nic na olep, nic bez celu. Marek Aureliusz Zamiast pyta si jak si teraz czuj, zacznij si pyta jaki mam teraz cel. Patricia Ryan Madson Do czego teraz uywam swojej duszy? W kadym wypadku takie sobie naley postawi pytanie i bada, co si teraz dzieje w tej czstce, ktr nazywaj wol. Marek Aureliusz
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Poczucie kierunku: Czy wiesz, co teraz robisz?
Co jest teraz Twoim celem?

Co teraz robisz? Wiem, czytasz. Ale czego szukasz w tej ksice? Dlaczego to robisz? Na jakie pytanie potrzebujesz odpowiedzi? Czy czytasz j dlatego, e chcesz si czego wicej dowiedzie? Po prostu lubisz czyta takie ksiki? Daj spokj. S ksiki, w ktrych jest wicej ciekawych informacji i takie, ktre bardziej wcigaj. Nie tra czasu. Szukaj w tej ksice odpowiedzi na pytanie. Szukaj sposobw na to, by co lepiej robi. Inaczej bdziesz jak czowiek, ktry wiecznie si rozglda wok. Jasne, troch trzeba, ale w kocu ustal jaki kierunek, id gdzie do przodu. John Dewey zapisa:
Mie wtpliwoci i by niepewnym co do tego, co si zamierza znaczy by w tym wanie stopniu niemdrym lub tylko czciowo inteligentnym.5
Nie do koca bym si zgodzi z Deweyem. Kady z nas od czasu do czasu zapomina o tym, do czego zmierza. To naturalna rzecz, e zapominamy o tym, co jest naszym celem. Idziemy so5
Dewey, Demokracja i wychowanie, Warszawa 1963, s. 143.

102
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Co jest teraz Twoim celem?
bie przez miasto i jaka wystawa przyciga nasz uwag. Wchodzimy i zaczynamy przeglda ksiki, koszule, buty cokolwiek. Czas mija, a my dryfujemy, mimo e przed chwil naszym celem byo znale si szybko w domu i troch poczyta. Uwolni si od tego stanu dryfowania bdzie nam bardzo trudno tak dugo, pki nie zadamy sobie pytania o zamiary, jakie s dla nas w tej chwili najwaniejsze.
Tajemnica silnej woli

Mam ochot przejrze ksik, mam ochot zajrze do sklepu, mam ochot troch poflirtowa, mam ochot zje to sodkie ciastko z kremem, mam ochot pooglda telewizj czy poczyta gazet Nie ma w tym nic zego, pki za chwil nie wpadniemy w niezadowolenie, e przecie nie to chcielimy robi. e nasze cele, marzenia i zasady, wymagay zupenie innych dziaa. W jednej z dziecicych ksieczek, dziecko, ktre nabazgrao co na cianie, mwi wciekej mamie: to nie ja, to moja rka. Moja crka, gdy co przeskrobie, mwi: ale ja musiaam to zrobi, to nie moja wina. Gdy czujemy si winni, e czego nie zrobilimy (lub co zrobilimy), szukamy usprawiedliwienia. Najlepsze jest to, e na drodze stay ogromne trudnoci. Mwimy sobie: potrzebna jest silna wola i hart ducha. To przez to
103
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Tajemnica silnej woli
mi si nie udao. Musz je rozwin. Zaczynamy szuka sposobw na to, by rozwin t si woli. Niestety nie ma czego takiego jak silna wola czy hart ducha. S to puste pojcia, szczeglnie popularne w epoce wiktoriaskiej, ktre opieray si na wielu bdnych koncepcjach. Efektem wiary w takie pojcia by wysyp rnej maci chorych psychicznie. Ile razy kto mwi o sile woli, mona by pewnym, e ma poczucie winy. Zrobi co (albo czego nie zrobi) i tumaczy sobie, e czego tam nie mia. Kto na przykad skary si, e nie ma silnej woli, by zmusi si do nauki jzyka obcego. Dziwne, e nie jest dumny ze swojej silnej woli do tego, by obudzi si codziennie rano, my zby, i do pracy i okrada staruszki. W kocu nie wszystkim si to udaje. Jedynym problemem osoby narzekajcej na brak siy woli jest zbyt czste funkcjonowanie na autopilocie. To znaczy nie mylenie o tym, co si robi czy co si zamierza. Gdy narzekasz na si woli, to znaczy, e nie mylisz. Jak to okreli wyej Dewey jeste czciowo inteligentny. Gdy przechodzisz przez dzie na autopilocie, Twj wewntrzny automat podejmuje decyzj, kierujc si tylko dwoma zestawami danych: przyzwyczajeniem oraz ochot. Robimy to, co zawsze albo to, co nas akurat bardziej pociga. Dzieje si tak dlatego, e nasz autopilot
104
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Tajemnica silnej woli
sam w sobie nie ma celu. Wymaga tego, by mu niekiedy ten cel odwiea. Wystarczy, e co pewien czas zadasz sobie proste pytanie: co jest teraz moim celem?. Najczciej to nie brak siy woli jest problemem, ale nieumiejtno stawiania sobie tego wanie pytania. William James, genialny psycholog z pocztku XX wieku, napisa:
Tajemnic woli jest mylenie, tak samo jak jest ono tajemnic pamici. Czynno staje si atw, kiedy si znajdzie pojcie. Tym pojciem jest wanie odpowied na pytanie o cel.
Nie zawsze Twoja odpowied bdzie spjna z tymi celami, o ktrych mwilimy w poprzednim rozdziale. Nie moesz przecie cay czas pracowa. Czasem odpowiesz: moim celem jest teraz zregenerowa siy albo: moim celem jest przez godzin pobka si bez celu po sklepach.
Co ja mog teraz zrobi?

Czasem z naszego poczucia kierunku wybijaj nas trudnoci, jakie spotykamy ze strony innych osb.
105
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Co ja mog teraz zrobi?
Czy kiedykolwiek zdarzyo Ci si mwi do siebie: dlaczego kto z tym czego nie zrobi? Dlaczego ci, ktrym si za to paci, si tym nie zajm? Dlaczego w tym kraju musi tak by? To zupenie normalne, kady z nas od czasu do czasu zadaje sobie takie pytania. Co wicej, czsto naprawd mamy podstawy, by zadawa takie pytania. Gdyby wszystko byo jak trzeba, mielibymy znacznie atwiejsze ycie. Nasze marzenia byyby znacznie bliej nas. Gdyby rodzice, nauczyciele, politycy, szefowie firm, gdyby oni wszyscy robili to, co do nich naley, moglibymy naprawd atwo osiga swoje zamierzenia. Kady z nas mgby poda dziesitki przypadkw, w ktrych niestaranno, niedorbki i brak odpowiedzialnoci ze strony innych ludzi utrudni ycie. Ja sam mgbym opowiedzie o tym, jak niemal straciem ycie, bo lekarz zbytnio si mn nie przej, albo jak przeszo mi koo nosa roczne stypendium w Hiszpanii, bo urzdnik kombinowa. Takich historii mgbym opowiedzie wicej. Dugo byem szefem firmy i bdy, niedorbki i zwyky brak zaangaowania ze strony pracownikw wiele razy mocno trzepny mnie po kieszeni. Opowiadajc, mgbym wgbia si w powody i sugerowa rozwizania. Pytanie tylko, czy chc by takim altruist? Zajmowa si czym, co nie dotyczy mnie i co niczego nie zmieni? Znam ludzi (i Ty na pewno te), ktrzy potrafi godzinami dyskutowa o tym, co inni powinni zrobi. Co powinien zrobi premier,
106
prezydent, minister, ssiad, rodzic, dziecko, przechodzie Ciekawe jest, e rzadko kiedy zastanawiaj si, co oni sami powinni zrobi. Nie obchodzi mnie to, co mog czy powinni zrobi inni. Nie obchodzi mnie to, kto jest winny i jak powinien si zmieni. Moe to uzasadnione, ale to lepa uliczka. Jest tak jak jest. Wanie tak, a nie inaczej. Gdy czujesz si rozczarowany postaw innych ludzi, zniechcony tym, e brakuje Ci sprztu, e brakuje Ci czasu, e nie masz odpowiednich warunkw, zamiast pyta o to, co inni powinni zrobi, zadaj sobie proste pytanie: Co ja mog teraz zrobi? Kade ze sw zawartych w tym pytaniu jest wane.
Ja: Skup si na sobie. To nie inni ludzie, nie warunki, nie sprzt i nie odpowiednie okolicznoci s odpowiedzialne za to, czy zrealizujesz swoje marzenie. To Twoje marzenia, to Twoje cele i to od Ciebie wszystko zaley.
Co mog: Tak dugo, jak jeste skupiony na tym, czego nie moesz zrobi, nie dostrzeesz tego, co moesz. By moe niewiele moesz. By moe niemoliwych jest tysic rnych rzeczy. Ale czy jeste pewny, e nie ma jednej, tysic pierwszej rzeczy, ktra jest moliwa?
107
Zrobi: Nie musisz si inaczej poczu, inaczej myle, nie musisz sta si innych czowiekiem. Nie szukaj mitycznej siy woli, motywacji czy wewntrznej transformacji. Zobacz, co moesz zrobi. Dziaania s proste i dostpne kademu.
Teraz: Najatwiej si skupia na tym, co byo lub co si moe wydarzy. Teraz jest dosy niewygodne. Tymczasem tylko ono istnieje. Czy cigle mylisz o tym, co moge zrobi wczoraj? Czy mylisz, co moesz zrobi jutro? Daj spokj, pomyl o tym, co moesz zrobi teraz.
108
Pene zaangaowanie: Czy jestem tutaj, czy w swojej gowie?

ycie jest uwag. David K. Reynolds Nie daj roi wyobrani. Bd panem teraniejszoci. Poznaj, co si zdarza tobie i innym. Marek Aureliusz
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Pene zaangaowanie: Czy jestem tutaj, czy w swojej gowie?
Od poziomu Twojej otwartoci na rzeczywisto i od rodzaju zwizku z ni w duym stopniu zaley to, co Ci si uda osign. Marzenia s realizowane nie przez marzycieli, ale realistw. Najatwiej marzenia jest osign tym, ktrzy maj najlepszy kontakt z rzeczywistoci. To tylko pozorny paradoks. W kocu mwimy o urzeczywistnianiu marze, a nie o nieniu rzeczywistoci. Rzeczywisto jest inna ni marzenie. Ale to nie znaczy, e jest mu wroga. Wrcz przeciwnie. Rzeczywisto, w ktrej jeste, Twoje teraz i dzi jest Twoim sprzymierzecem.
Napicie wywoywane przez marzenie

Gdy wyranie zobaczysz swoje marzenie, rzeczywisto moe Ci si przesta podoba. Prawdopodobnie nie zwracasz teraz uwagi na miejsce, w ktrym jeste. Moe czujesz si w nim cakiem dobrze. By moe czujesz zadowolenie. Wyobra sobie, e bior Ci na wycieczk. Szybko przenosimy si do Twojego wymarzonego miejsca. Dla mnie na przykad byby to dom tu nad morzem. Taki, w ktrym mgbym wyj na ganek, rozejrze si wok, zaczerpn wieego morskiego
110
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Napicie wywoywane przez marzenie
powietrza. Wieczorem, siedzc na drewnianym krzele albo schodach, mgbym patrze, jak ciemnieje niebo i pojawiaj si na nim gwiazdy. Takie marzenie dosy szybko staje si w mojej wyobrani prawie dotykalne. Gdy w nim przebywam, coraz bardzo si nim rozkoszuj. Wyobra sobie, e bylimy na takiej wycieczce, w swoim wymarzonym miejscu. Wanie wrcilimy. Co by czu po takim spacerze w odniesieniu do miejsca, w ktrym teraz siedzisz? Jak si w nim czujesz? Czy dalej jest tak samo atrakcyjne? Jeeli udao Ci si przenie w wiat Twojego marzenia, po powrocie uwiadamiasz sobie, jak wielu rzeczy Ci brakuje. Jak niewygodny i ograniczony jest Twj wiat. Nagle zaczynasz dostrzega, jak bardzo brakuje Ci przestrzeni, jak mao kolorw czy powietrza jest wokoo. Skoro Twoje marznie dotyczy czego pikniejszego ni rzeczywisto (inaczej nie byoby marzeniem), za kadym razem, gdy si przeniesiesz do niego, rzeczywisto wydaje si brzydsza. Marzenie w zestawieniu z codziennoci zawsze generuje przynajmniej pewien poziom napicia czy rozdwiku. Moja crka, gdy wie, e nastpnego dnia wybierzemy si np. do teatru (ktry uwielbia), zawsze mwi:
111
Tatusiu, ju nie mog si doczeka! Dlatego staram si mwi jej o czekajcych j atrakcjach w dzie, w ktrym wyjedamy. Nie mog si doczeka jest nieprzyjemnym uczuciem. Czowiek nie moe si spokojnie zaj tym, czym do tej pory si zajmowa. Ten stan wywouje pogorszenie jakoci ycia. Sprawia, e czujemy si gorzej. Z jego powodu cierpi nasza uwaga i pogarsza si skuteczno. Takie napicie midzy wizj a rzeczywistoci moe by odbierane w rny sposb. Nie musi to by tylko niecierpliwo. Czasem moe to by smutek (e cigle si jeszcze nie udao). Czasem rozczarowanie, czasem zo. Gdy budzisz w sobie marzenie, budzisz w sobie napicie. Napicie jest przyjemne, ale tylko na filmach i w ksikach. Gdy siedzisz sobie w wygodnym fotelu, przyjemnie jest si ba pi mechanicznych czy spadajcych samolotw. Ale w yciu nawet najmniejsze napicie jest nieprzyjemne. Czowiek ma wrodzon tendencj do unikania napi. Staramy si omija konflikty, tuszowa rozbienoci albo przynajmniej unika ludzi, ktrzy si z nami nie zgadzaj. Mao ktry zdrowy psychicznie czowiek ma ochot przebywa z kim, kto ma zupenie inne pogldy, podejcie czy wartoci ni on. Tak samo jest na paszczynie wewntrznej. Unikamy konfliktw i je tuszujemy.
112
Problem jednak polega na tym, e istot marzenia jest wywoywanie napicia. Im wiksze marzenie, tym wiksze napicie. Roald Amundsen marzy od pitnastego roku ycia, by zdoby arktyczne Przejcie Pnocno-Zachodnie. To marzenie tak mu nie dawao spokoju, e torturowa si mrozem, wysikiem i cik prac. Omal nie zgin podczas jednej z przygotowawczych wypraw. Marzenie nie daje spokoju. Daje napicie, stres, niebezpieczestwo i ryzyko. Jeeli chcesz pozby si napi, pozbd si marze. Przesta czegokolwiek pragn. Zadowl si tym, co jest. Nie myl o niczym innym ni to, co masz wok. Twoje ycie bdzie wtedy spokojne i pozbawione napi. Wiele osb rzeczywicie stosuje tak strategi. Lepiej mie spokj, ni cigle y w napiciu. Powyej pewnego wieku czowiek woli da sobie spokj, ni si ugania. Ronie wtedy liczba osb bez oczekiwa, marze i pragnie. Jest jednak jeszcze jedna puapka bardziej popularna wrd ludzi modych (cho nie tylko). To puapka marzyciela.
113
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Marzycielstwo
Marzycielstwo
Posiadanie marze jest cech ludzi zdrowych. Ale marzycielstwo jest chorob. Marzyciel to osoba, ktra redukuje napicie wywoane przez marzenie, odcinajc si od rzeczywistoci i przenoszc si zbyt czsto w wiat wyobrani. Skoro fakty s inne od marze, tym gorzej dla faktw. Nasza psychika ma ogromne, niedocenianie przez nas zdolnoci blokowania kontaktu z rzeczywistoci. Psycholodzy nazywaj to czasem dysocjacj. Ludzie potrafi si doskonale dysocjowa (oddziela od rzeczywistoci). Nie zauwaaj niewygodnych, wywoujcych napicie rzeczy. Czy zdarza Ci si zapomina o zrobieniu rzeczy, ktre dawno powinny by zrobione? Czy zdarza Ci si nie dostrzega gry mieci lub nieumytych garw? Zapomina na mier o spotkaniu czy oddaniu czego? To tylko mae codzienne przejawy. Jest wiele znacznie bardziej zaawansowanych metod. Od zwlekania, zaszywania si w filmach czy ksikach, fantazjowania na jawie, przez picie, narkotyki a do technik NLP i technik w stylu Sekretu. Wszystkie maj na celu to samo: przesta si zajmowa t cholern, niewygodn rzeczywistoci. W kocu rzeczywisto nie istnieje, a nawet jak istnieje, to sama dostosuje si do marze.
114
To wszystko jest marzycielstwo. Czowiek zaczyna preferowa wiat moliwoci, wyobrae i koncepcji ponad to, co dziaa bezporednio na jego zmysy. Tymczasem wane s obydwa wiaty. Brak rwnowagi midzy nimi jest szkodliwy. le jest, gdy czowiek przestaje korzysta z wyobrani. Ale rwnie le jest, gdy yje wycznie w swojej gowie. Czy potrafisz dokadnie opisa, co wczoraj robie o tej samej porze? Czy pamitasz, w co ubrana bya Twoja partnerka czy partner? Czy pamitasz, kim bya pierwsza osoba, ktr dzi zobaczye po wyjciu z domu? Czy pamitasz, gdzie postawie buty po wejciu do domu? Wielu z nas nie potrafi odpowiedzie na takie proste pytania. Tumacz si sab pamici. Pami nie ma tu nic do rzeczy. Po prostu unosimy si nad wiatem w bace wypenionej naszymi monologami, wyobraeniami czy fantazjami. To moe by nawet przyjemne. Tylko e w ten sposb marzenia na zawsze pozostaj w wiecie moliwoci. Im bardziej jeste zdysocjowany, im bardziej odseparowany od rzeczywistoci, tym mniejsze s Twoje szanse na to, by marzenia stay si rzeczywistoci. Czowiek odseparowany od wiata, taki, ktry yje w swojej gowie, jest jak osoba, ktra rozmawia z kim ze suchawkami na uszach. Kiwa gow, patrzy, ale tak naprawd sucha swojej
115
muzyki, a nie tego, co mwi druga osoba. Tymczasem instrukcje i wskazwki s nie na tamie, ale w tym, co mwi do nas wiat. Bez kontaktu ze wiatem nigdy nie bdziesz wiedzie, jak to zmieni. Poza tym marzenie to nie dzi, tylko jutro. Jeeli nie umiesz by dzi, to gdy zrealizujesz marzenie, cigle bdziesz myla o czym innym. Notoryczni marzyciele czsto przypominaj ludzi, ktrzy zamknli si wasnym domu. yj wrd czterech cian w swoim wiecie. S tak skupieni na tym, co maj w rodku, e zapomnieli ju nawet, gdzie jest wejcie do ich domu. Co pewien czas kto dostarcza im jedzenie, ale oni nie maj poczucia, e wiat na zewntrz jest zbyt realny. Tacy ludzie musz najpierw odway si odnale drzwi wejciowe, otworzy je i stan w nich.
wiczenie wiadomoci (wraliwoci na wiat)

Chciabym, by odoy swoje marzenie i przyjrza si temu, co jest wok. Nie chodzi o to, e masz si cieszy ze wszystkiego, co masz dokoa siebie czy na wszystko si zgadza. Chodzi o to, by dowiadczy tego, czego dowiadczasz.
116
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak wiczenie wiadomoci (wraliwoci na wiat)
To moe nie by atwe, bo jeeli jeste typem marzyciela, bdziesz cigle zanurza si w swj wewntrzny wiat. W takich sytuacjach nie kar si, nie obwiniaj, ale wr do uwanej obserwacji. Utrzymywanie uwagi na sobie samym jest jak skupianie si na szybie, zamiast na widoku za ni. Zza najbrudniejszej szyby mona zobaczy wspaniay widok, a przez najbardziej czyst tafl niczego mona nie zobaczy. Gdy tylko mog, skupiam swoj uwag na tym, co mnie w danej chwili otacza na innych ludziach, niebie, powietrzu wiat za oknem jest ciekawszy ni samo okno. To moje ze nawyki trzymaj mnie skupionego na wasnym nosie. Pozwalam sobie na to, by skupi si na wiecie za oknem. Gdy mj wzrok znowu skupia si na brudach na oknie (lub piknych ornamentach), dostrzegam je, a nastpnie patrz, co jest ciekawego poza nimi. Tak sam postaw przyjmij wobec swoich wewntrznych dozna. Przyjmij wszystkie emocje, jakie zechc si pojawi. Dostrzegaj je i nie staraj si ich zmienia. Po prostu dowiadczaj ich. Obserwuj, ale ich nie zmieniaj. Nie dziel ich na przyjemne i nieprzyjemne. Uznaj wszystkie za cenne. Postawa wraliwoci czy wiadomoci jest szczeglnie cenna podczas realizacji Twojego marzenia.
117
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak By w peni zaangaowanym
By w peni zaangaowanym
Jeeli chcesz przewidzie, komu uda si zrealizowa swoje marzenia, przyjrzyj si poziomowi zaangaowania w to, co robi. Osoby, ktre osigaj sukces, s w najwikszym stopniu zaangaowane w to, co robi. Niewane, co robi, wkadaj w to siebie w caoci. Ludzie, ktrym nic nie udaje si osiga, wiele rzeczy robi na p gwizdka lub nawet od niechcenia. By w peni w co zaangaowanym oznacza w peni skupi swoj uwag na tym, co si robi. To moe wydawa si trudne, gdy patrzymy na to z perspektywy caego ycia, lat czy nawet miesicy. Nikt z nas nie potrafi by przez cay czas skupiony. Staje si to jednak znacznie prostsze, gdy zaczniemy bardziej y teraz. Czy potrafisz teraz jeszcze bardziej skupi si na tym, co robisz? Czy potrafisz teraz czyta uwanie? Tak, jakby to bya jedyna rzecz na wiecie? Nie musisz w tym celu robi niczego specjalnego. Ani nie musisz zmienia postawy ciaa, prostowa krgosupa czy zaciga rolet. W ogle nie zajmuj si sob. Po prostu skup si jedynie na literach, sowach i mylach. Na wiele rzeczy, jakie s w nas, nie mamy wpywu lub ten wpyw jest bardzo trudny. Nie moemy swoj wol zmieni odczuwanych emocji (np. nie wystarczy powiedzie sobie: uspokj si, gdy jeste wcieky). Nie moemy od razu nauczy si
118
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak By w peni zaangaowanym
gry na gitarze, nie moemy zmieni swojego wzrostu. Jedn rzecz moemy tylko w miar dowolnie kontrolowa. To nasza uwaga. Moemy j dowolnie skierowa na to, co chcemy. Oczywicie nie trwa to zbyt dugo. Uwaga raz po raz si rozstraja. Bycie w peni skupionym trwa czasem jedynie przez uamek sekundy. Nie wiadomo kiedy po chwili apiesz si na tym, e znowu bujasz w obokach. To normalne. W takiej sytuacji moemy jedynie skupi si jeszcze raz. Bez utyskiwania, ocen, wyrzutw sumienia wrci do tego, co robie. wiczenie na dzi. Zrb minimum 10-minutowy spacer. Gdy nie moesz lub nie lubisz spacerowa, wybierz jak prost, znan Ci dobrze czynno (mycie garw, robienie obiadu, sprztanie itp.). Przez te dziesi minut rb to z penym zaangaowaniem. Tak jakby nic innego na wiecie nie byo. Gdy tylko zapiesz si na tym, e jeste rozstrojony, wr do tego, co robisz.
119
Obecno: Czy umiesz sobie radzi z rozproszeniem?

Chwila obecna to najlepszy nauczyciel jest zawsze tam, gdzie my. Pema Chiedryn W pracach nie by nieudaym, a w rozmowie nie przeskakiwa z przedmiotu na przedmiot ani w wyobraeniach nie bka si, ani w duszy nie by raz na zawsze zasklepionym, ani nie wpada w zamt, ani w yciu nie czu braku czasu wolnego. Marek Aureliusz Sztuka ycia ma wiksze podobiestwo z atletyk ni z tacem, bo trzeba by w pogotowiu i sta bez trwogi wobec wypadkw, nawet nieprzewidzianych. Marek Aureliusz
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Obecno: Czy umiesz sobie radzi z rozproszeniem?
Rozproszenie
Od czasu do czasu zdarza mi si usysze: Halo, halo, tu Ziemia jeste tu? Jestem wtedy rozproszony, moje myli przeskakuj z jednej na drug w nigdy niekoczcym si cigu. Kademu zdarza si od czasu do czasu rozproszy. Szczeglnie wtedy, gdy robisz nudne, rutynowe rzeczy. Gdy myjesz gary, wypeniasz formularze, odkurzasz podog, odpowiadasz po raz dwiecie pidziesity dziewity na te same pytania klientw czy jedziesz t sam drog do pracy. Nie dzieje si nic absorbujcego ani ciekawego. Nasze ciao samo wykonuje kolejne ruchy, a myli kr gdzie wok spraw, ktrymi na co dzie si zajmujemy. Rozproszenie moe by wiksze lub mniejsze. Bardziej lub mniej uciliwe. Moe mie rne przyczyny np. nasz nieuwag, lenistwo, nieodpowiednie warunki czy brak umiejtnoci skupiania si. Czasem jego przyczyn, paradoksalnie, moe by zbyt gorczkowa potrzeba pozbycia si go.
121
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Zaakceptuj rozproszenie
Zaakceptuj rozproszenie
Rozproszenia nie da si unikn. Ludzie, ktrzy twierdz, e nigdy si nie rozpraszaj, albo nie znaj samych siebie, albo s szaleni. W czasach szkoy redniej kilka razy pojawiem si na spotkaniach jakich ruchw religijnych. Pamitam jedno z takich spotka, gdy jedna z osb wysoka, zasuszona kobieta, o cigle cinitej szczce, zwierzaa si ze swoich przeszkd w modlitwie. Mwia, e nie moe si modli, bo gdy tylko zaczyna, od razu widzi bezecne obrazy. Walczy z nimi, prbuje je odrzuci, ale to do niczego nie prowadzi. Dostaa od pozostaych zestaw bzdurnych rad: musisz odrzuca te myli, musisz bardziej si skupi, musisz si modli o uwolnienie od nich itp. Rady byy beznadziejne, bo przecie to wanie przez cay czas robia. Dzi umiabym jej poradzi. Wystarczyo przesta walczy z rozproszeniem. Bezecne myli s tym bardziej nie do pokonania, im zacieklej z nimi walczysz. Kto, kto usiuje zaprowadzi w sobie cakowity porzdek, skupienie i dyscyplin, tylko prosi si o to, by chaos w nim narasta. Pokutuje popularna w XIX w. wizja brania si w ryzy, chwytania si za pysk, narzucania sobie twardej woli. Gupota. Czasem w naszym rozproszeniu jest znacznie wiksza mdro
122
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Zaakceptuj rozproszenie
ni w rozpaczliwych prbach porzdkowania siebie. Nic Ci si nie stanie, gdy od czasu do czasu Twj umys troch podryfuje. Nie musisz by cay czas porzdnym, skupionym i skoncentrowanym robotem. To nie brak skupienia czy koncentracji jest naszym prawdziwym problemem. Tak naprawd problemem jest brak obecnoci.
Bycie gdzie indziej, bycie kiedy indziej

Kilka dni temu kpaem swoj crk. Byem zmczony po caym dniu pracy. Chciaem mie za sob cay ten rytua kpiel, ukadanie do ka, czytanie, opowiadanie bajek. Tego dnia miaem na gowie kilka spraw, ktrych nie udao mi si zaatwi. Cigle wracaem do nich myl. Tatusiu, pobawmy si. Nie, kiedy indziej, chod ju, wystarczy. Nie, jeszcze nie Westchnem: Obsuga trzylatka to cholernie cika praca, po kilku godzinach czowiek ma do. Niech to si wreszcie skoczy. Nagle dotaro do mnie, co mwi. Przeraziem si. Byem znudzony, zmczony, niecierpliwy. Siedziaem w azience z crk,
123
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Bycie gdzie indziej, bycie kiedy indziej
ale mylami byem wci przy swoim biurku. By wieczr, a yem ju kolejnym dniem. Co gorsza byem nieszczliwy, e nie potrafi si cieszy tym, co jest wok mnie. Pomylaem: Przecie s ludzie, ktrzy marz o tym, by spdzi taki wieczr jak ten. Za dziesi, pitnacie lat, gdy Zuzia bdzie dorosa, pewnie bd marzy, by przenie si w czasie do tej chwili. Zamknem na chwil oczy i wyobraziem sobie, e jestem emerytem, ktry ma doros crk, ktr widuje od czasu do czasu i marzy o tym, by czas cho na chwil si cofn. Dostaj magiczn szans i oto przenosz si w przeszo. Jak bym wtedy patrzy na to, co wok mnie? Otworzyem oczy i staraem si patrze tak, jakby ta podr w czasie bya faktem. Zaczem si przyglda uwanie azience. Cay czas miaem wszystko przed nosem, ale dopiero teraz poczuem kolory, ktre mnie otaczaj. Pomaraczowe i biae kafelki. Biaa wanna, na brzegu ktrej stoj gumowe zwierztka. Rozemiana dziewczynka, ktra piewa co do prysznica, udajc, e to mikrofon. Po raz pierwszy tego popoudnia znalazem si w miejscu, w ktrym byem. Nagle cae zniecierpliwienie, zmczenie i rozdranienie ustpiy. Otaczajcy mnie wiat, kolorowy, pogodny i radosny okaza si znacznie ciekawszy ni wiat jutrzejszego biurka. Co ciekawe, nastpnego dnia biurko okazao si rw-
124
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Bycie gdzie indziej, bycie kiedy indziej
nie znacznie ciekawsze ni to ze zmartwie. atwo i szybko znalazem rozwizania problemw, z ktrymi nie mogem sobie poradzi poprzez zamartwianie si.
Co tracimy, gdy nie jestemy w peni obecni?

Wszyscy wielcy mistrzowie mwi: bd tu, gdzie jeste, bd w peni obecny, bd teraz i tutaj. Nie nij na jawie. Obud si w teraniejszoci. Gdy jeste nieobecny, gdy Twoje myli bdz gdzie tam i kiedy tam, tracisz wiele rzeczy. Oto kilka rzeczy, na ktre ma wpyw poziom naszej obecnoci:
Efektywno pracy. W jednej z ponad stuletnich ksiek (Sia myli w yciu codziennym i w walce o byt) znalazem takie zdanie: Robotnicy dziel si na kategorie w zalenoci od tego, jak dalece skupiaj myl na swej pracy. Ten, kto przy pracy cigle spoglda na zegar, jest jak maszyna i nie posiada adnej wartoci, chyba e gruntownie zmieni swj stosunek do pracy Mora brzmi: cokolwiek bdziesz robi, rb to ca tw si, rb to w sposb powany.
125
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Co tracimy, gdy nie jestemy w peni obecni?
To dotyczy nie tylko robotnikw. Moesz by najbardziej zdoln osob na wiecie, moesz mie najlepsze narzdzia, ale jeeli wykonujesz swoj prac na odczepnego, bez penego zaangaowania w to, co jest przed Tob, niewiele osigniesz.
Kontakt z ludmi. Ludzie od razu czuj rnic, czy podczas rozmowy jeste tu i teraz, czy te bdzisz gdzie mylami. Szczeglnie mocno czuj to dzieci. Jednym z najbardziej blokujcych rozwj dziecka czynnikw jest rodzic, ktry nie potrafi w peni skupi si na dziecku i da mu swojej penej uwagi. Jednak nie tylko dzieci cierpi. W kadej relacji wyrzdzamy blinim krzywd, gdy nie dajemy im penej obecnoci.
Poziom energii. Stanowi nieobecnoci towarzyszy zmczenie. Gdy jeste obecny, w peni zaangaowany w to, co teraz robisz, wiele rzeczy przychodzi Ci bez wysiku i w sposb naturalny. To paradoks. Gdy jeste zmczony, nie zawsze najlepszym rozwizaniem jest przesta co robi i odpocz. Czasem trzeba zrobi co odwrotnego skupi si na tym, co robisz jeszcze bardziej (zajmiemy si tym w rozdziale powiconym zjawisku drugiego oddechu).
Pewno siebie. Im bardziej jeste nieobecny, tym wikszy poziom lku Ci towarzyszy. To troch tak jak ze spacerem przez las. Gdy idziesz i nie wiesz, co jest wok Ciebie, bo wszystko zasaniaj krzaki, czujesz niepokj. Przecie
126
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Co tracimy, gdy nie jestemy w peni obecni?
dokoa moe czai si jaki drapienik. Lepiej by gotowym. Nie czuby takiego lku, gdyby szed przez rzadki las, w ktrym wyranie widzisz wszystko, co jest wok Ciebie. Gdy nie jeste obecny, sam tworzysz wok siebie odczucie gstych, tajemniczych zaroli. Czsto wystarczy si uwanie rozejrze, by poczu znaczny wzrost pewnoci siebie. To tylko niektre czynniki zwizane z naszym poziomem obecnoci. Oprcz tego, im bardziej potrafisz by obecny, tym atwiej jest Ci kontrolowa swoje reakcje, by bardziej elastycznym, by bardziej twrczym oraz zachowywa si w bardziej spontaniczny sposb.
Jak to osign?
Duo tych korzyci. Skoro tak bardzo warto, to jak taki stan wikszej obecnoci osign? Najatwiejszy, moim zdaniem, sposb polega na peniejszym ni zwykle wykorzystaniu danych sensorycznych (zmysowych), jakie do nas cay czas dopywaj. W kadej sekundzie jestemy bombardowani przez tysice, jak nie miliony bitw takich danych. Tysice wrae wzrokowych, smakowych, wchowych czy dotykowych, dociera do naszego
127
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jak to osign?
mzgu, ale zdecydowana wikszo z nich jest filtrowana i odrzucana. Gdy w peniejszy sposb pozwalamy im dotrze do naszej wiadomoci, zazwyczaj mamy wraenie spowolnienia czasu, wikszej wiadomoci i wikszej obecnoci. Oprcz otwarcia kanaw zmysowych, czcych nas ze wiatem (poczu miejsce), moemy take otworzy kanay zmysowe czce nas z ciaem (poczu siebie).
Jak dostrzec miejsce, w ktrym jeste?

Wiele ludw uwaao pewne miejsca za wite. Zazwyczaj byy to miejsca wzbudzajce szczeglne doznania estetyczne. Podziw, pikno, groz czy poczucie ogromu. Czowiek sta w takim miejscu, np. na szczycie gry, z ktrej roztacza si wspaniay widok, i czu, e stoi wobec czego wikszego, czego, co go przerasta. Dane, jakie napyway do jego zmysw, byy tak sugestywne, e wypieray mu z gowy codzienny chaos czy dezorientacj. Nagle, za pomoc tego, co widzi, odnajdowa drog do teraz do penej obecnoci w miejscu i czasie. Dzisiaj wiele z tych witych miejsc, jeeli przetrway, peni rol atrakcji turystycznych. Ludzie wdrapuj si na szczyt gry
128
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jak dostrzec miejsce, w ktrym jeste?
czy wchodz do wspaniaego kanionu, rozgldaj si wok, wycigaj aparat, robi kilka zdj (tak, by ich samych byo wida na pierwszym planie) i wyjedaj, nie majc poczucia, e tam byli. Jeeli ludzie nie potrafi otworzy si na doznania zapierajce dech w piersi, jak mog otworzy si na zwyczajne, codzienne widoki? Przemykamy przez ycie, nie zwracajc uwagi na byszczc ziele drzew na deszczu, dotyk chodnego powietrza na twarzy, ciepo soca, faktur szorstkich cian, zapach ulicy po deszczu, nierwnoci chodnika czy kolor oczu osoby, z ktr rozmawiamy Gdy rozejrzysz si i zobaczysz, gdzie jeste, gdy pozwolisz, by do Twojej wiadomoci dopyno wicej ni zazwyczaj wrae zmysowych, poczujesz, jak umacnia si Twoje poczucie obecnoci. Nie musisz szuka wspaniaych miejsc (cho zawsze uatwiaj pogbienie obecnoci). Pikno i obecno mona znale w pozornie najbardziej nudnym i brzydkim otoczeniu. Wystarczy uwanie patrze. Powi chwil na to wiczenie. Postaraj si odebra jak najwicej rnorodnych danych zmysowych, ktre do Ciebie napywaj. Sprbuj dostrzec to, na co nie zwracae do tej pory uwagi. Odbieraj to, co widzisz, dostrzegaj rnorodno, ale nie analizuj. Gdy np. stoisz na wietrze, sprawd:
129
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jak dostrzec miejsce, w ktrym jeste?
Co widzisz? Moesz np. przyjrze si uwanie uginajcym si gaziom drzew lub dymowi, ktry wiatr zwiewa prosto do ziemi. Nie analizuj, nie zastanawiaj si, jak si ma wiatr czy z ktrej wieje strony ani jak pogod przyniesie. Po prostu dostrze to, na co patrzysz, tyle wystarczy.
Co syszysz? Usyszysz np. wisty wydawane przez gazie, buczenie przewodw wentylacyjnych, rwane fragmenty rozmowy, jak kto prowadzi nieco dalej, czy dwiki samochodw. Po prostu usysz.
Co czujesz swoj skr? Np. zimne powiewy na twarzy, opotanie konierza o rami.
Rnorodno danych
Zazwyczaj mamy tendencj do odbierania rnych obiektw, jakie s obecne wok nas w sposb jednowymiarowy. Gdy np. kto zapyta nas, jaka jest ta ciana, powiemy brzowa. Tymczasem ta ciana jest rwnoczenie:

chropawa w dotyku, chodna, o zapachu wapna, nieco wilgotna.
130
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Rnorodno danych
Im wicej zmysw uruchomimy, tym atwiej bdzie nam poczu swoj obecno.
Sprbuj
Jeeli jeszcze nie prbowae, zrb przerw i dowiadcz tego sam. Znajd jakie miejsce moesz wyj na zewntrz, stan przed oknem, ale rwnie dobrze zamkn drzwi i usi w fotelu. Rozlunij swoje ciao, we kilka gbokich oddechw. Zamknij oczy. Wyobra sobie, e dawno Ci tu nie byo. Wracasz po dugiej przerwie. Otwrz oczy.

Rozejrzyj si wok. Przyjrzyj si uwanie kolorom, ksztatom. Wsuchaj si w dwiki. Moesz na chwil zamkn oczy. Znajd jak najwicej dwikw od cichych do gonych, od wysokich do niskich.
Poczuj temperatur, zapachy, wraenia dotykowe, jakie odbierasz, moe patrzc na co, doznajesz jakich wrae smakowych?
Jasne? Jeeli tak, to si wyno i nie wracaj, dopki nie sprbujesz.
131
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jak poczu siebie?
Jak poczu siebie?

Uwiadomienie sobie miejsca, w ktrym jeste, to pierwszy krok. Aby pogbi swoj obecno, warto take znale si w swoim ciele. Wyj ze swoich myli, koncepcji i teorii. Cho na chwil przynajmniej zamieszka w naszych nogach, doniach, brzuchu czy tuowiu. Przyjrzyj si, jakie doznania pyn z wntrza Twojego ciaa. Dobrze jest zwraca uwag na wszystkie obszary po kolei. Zacznij od stp. Uwiadom sobie, jakie doznania z nich dobiegaj. Czy czujesz np.:

zimno lub ciepo? pulsowanie, mrowienie, drenie, swdzenie? lekko lub ciar? twardo lub mikko?
Potem przejd dalej, zwr uwag na swoje ydki, uda, miednic, brzuch itd. a do czubka gowy. Zwr uwag, e gdy Twoja uwaga wydobywa doznania pynce z ciaa, zazwyczaj w tej czci ciaa ustpuj napicia. Gdy z kim rozmawiasz czy zajmujesz si prac, nie ma czasu na dokonywanie takiego kompletnego przegldu dozna. Dla-
132
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jak poczu siebie?
tego wybierz jak cz ciaa, z ktrej doznania daj Ci najwiksze poczucie obecnoci siebie. Niektrzy twierdz, e podczas przemawiania bardzo pomaga im co pewien czas skupienie si na doznaniach pyncych z podeszew. Gdy tylko otworz si na te doznania, czuj dokadnie, jak ich stopy kontaktuj si z ziemi, automatycznie spywa na nich poczucie spokoju. By moe w Twoim przypadku bdzie to co innego. Np. splot soneczny, ramiona czy donie. Eksperymentuj z rnymi obszarami. Gdy rozmawiasz z kim, sprbuj przemieszcza swoj uwag w rne obszary.
Jak poczu swoje myli?

Gdy jeste wiadomy miejsca, w ktrym si znajdujesz, i dozna, jakie pyn z wntrza ciaa, jeste na drodze do tego, by by peniej obecnym. Mona poprzesta na tym poziomie. By moe jednak masz ochot pj krok dalej. Oprcz doznawania wrae pyncych z otoczenia i z ciaa mona te poczu wraenia pynce z psychiki. Podobnie jak przygldasz si doznaniom pyncym ze stp, moesz przyglda si swoim mylom i emocjom. By przytomnym i obecnym obserwatorem swojego umysu.
133
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jak poczu swoje myli?
Od strony teoretycznej moe to wydawa si skomplikowane (jak to? mam przyglda si samemu sobie, czy to nie jest rozdwojenie, kim jest w takim razie ten, ktry obserwuje?). W praktyce to jest bardzo proste. Po prostu posuchaj, co mylisz i czujesz. Bez oceny i, bardzo wane, bez prb kontrolowania. Taka umiejtno przygldania si z boku pracujcemu umysowi jest bardzo cenna. Gdy uwiadamiam sobie, co myl i czuj, atwiej mi kontrolowa swoje dziaanie. Eckhart Tolle proponuje bardzo proste wiczenie, ktre pomaga rozwin umiejtno obserwacji swojego umysu:
Zamknij oczy i powiedz sobie: ciekawe, jaka pierwsza myl mi si nasunie?. A potem czekaj na ni z wyton czujnoci jak kot przy mysiej dziurze. Jaka myl wyskoczy z dziury? Sprbuj.6
Pki jeste w penej obecnoci, myli chtnie si one nie pojawiaj. Gdy si ju pojawi, cigle moesz je przez chwil poobserwowa. Nie musisz rzuca si na nie jak kot. Drugie wiczenie polega na tym, by zrozumie sens sw jestem. Niewtpliwie, jeeli czytasz te sowa, moesz powiedzie jestem.
Tolle E., Potga teraniejszoci, Krakw 2003, s. 116.

134
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jak poczu swoje myli?
Powiedz do siebie, ze zrozumieniem na tyle duym, na ile Ci sta: ja jestem. Co to znaczy? Czujesz? Po prostu poczuj swoj obecno.
Medytacja
Dla wielu osb medytacja wydaje si czym oderwanym od ycia i dziaania. Jest jednak jednym z kluczowych wicze, ktre podnosz nasz sprawno dziaania. Nie oczekuj, e wszystko zmieni si od razu, gdy tylko zaczniesz j wiczy. Zobaczysz jednak, e stopniowo to wiczenie sprawi, e Twoje moliwoci zaczn si poszerza. Usid wygodnie (moesz na krzele lub na poduszce uoonej na pododze). Wyprostuj krgosup. Gow trzymaj prosto. Wyobra sobie, e do samego czubka gowy masz przywizan link, ktra podnosi Ci do gry, bdc dokadnym przedueniem krgosupa. Rozlunij ramiona. Linka podnosi Ci tylko w linii krgosupa. Rce po swobodnie na kolana. Moesz take pooy je jedn na drugiej, wewntrzn stron do gry, lewa do grzbietem na prawej, palce prostopadle do linii nosa. Nie przyciskaj okci do tuowia, pozwl im lee swobodnie. Aby ustabilizowa pozycj, moesz wykona tuowiem i gow par ruchw w lewo i prawo. Wybierz pozycj w samym rodku
135
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Medytacja
najbardziej rwnomiern i stabiln. Zamknij oczy lub opu powieki. Moesz skupi wzrok na jakim punkcie lecym przed Tob (w odlegoci metra czy dwch). Oddychaj nosem. Oddychaj lekko i bez wysiku. Dwik oddechu nie powinien by syszalny (jeeli masz zatkany nos, wczeniej go przeczy). Obserwuj swj oddech. W myli licz wdechy i wydechy (wdech jeden, wydech dwa). Moesz liczy take same wdechy (wdech jeden, wydech, kolejny wdech dwa, wydech). Gdy dojdziesz do dziesiciu, zacznij od pocztku. Gdy si pomylisz, nie przejmuj si tym, nie powicaj temu zbytniej uwagi. Zacznij liczy od pocztku. Gdy uwiadomisz sobie, e mylisz o czym innym, agodnie wr do oddechu. Po prostu zacznij liczy od nowa. Skup si na liczeniu oddechw, jednak nie staraj si robi tego na si. Pozwl, by Twoje myli swobodnie przepyway. Patrz na nie, jakby patrzy z okna na przechodniw. Nie biegnij za adn, ale pozwalaj kadej spokojnie przej. Nie kontroluj oddechu. Nie staraj si, by by szybszy czy wolniejszy. Sam z siebie zacznie si wydua, Ty jednak nie staraj si o to, a jedynie licz ilo oddechw.
136
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Medytacja
Wytrzymaj przynajmniej trzy minuty. Nie sprawdzaj czasu na zegarku, ustaw minutnik i przerwij dopiero, gdy usyszysz sygna. Gdy w trakcie wiczenia pojawi si myl typu: dugo, jeszcze? chyba nie wytrzymam, ale to nudne pozwl jej przepyn i wr do liczenia oddechw: jeden, dwa, trzy Codziennie prbuj wykonywa to wiczenie nieco duej, tak by doj do pitnastu minut.
137
Natura: Czy wiesz, na czym stoisz?

Id zawsze drog najkrtsz. Najkrtsza za ta, co prowadzi zgodnie z natur. Wedug tego, jako zasady najzbawienniejszej, wszystko mw i dziaaj. Ta zasada uwalnia od smutkw i walki, i wszelkiej interesownoci, i prnoci. Marek Aureliusz Dla kadego czowieka korzystne jest to, czego udziela mu wszechnatura. I wtedy jest korzystne, kiedy mu udziela. Marek Aureliusz
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Natura: Czy wiesz, na czym stoisz?
Naturalnie, ponadnaturalnie i sztucznie

Oto Maciek. Way ponad 100 kilogramw. Wzrostu ma jakie 1,75 metra. Ma bardzo ze nawyki ywieniowe. Pochania hamburgery, biae pieczywo, ziemniaki, kotlety i co tam si jeszcze nawinie na talerz. Bardzo lubi sodycze. Zajada si ciastkami, ciasteczkami, czekoladami, czekoladkami, cukierkami, pije duo sodzonych napojw. Nie gardzi take sonymi przekskami. Lubi chipsy, krakersy i wszystko, co wygodnie mona chrupa, gdy siedzi si przed telewizorem. Ruch ograniczy do minimum. Winda, samochd i krzeso za biurkiem skutecznie wyrczaj go od potrzeby nadmiernego uycia mini. W jego rodzinie nie ma otyych ludzi, a on sam nie ma adnych schorze, ktre by tumaczyy jego wygld i wag. Maciek jest zdrowy psychicznie, nie cierpi na nadmierne lki czy napady depresji (tyle co kady). W wielu dziedzinach ycia odnosi sukcesy. Marzy o tym, by schudn. Chciaby way nie wicej ni 80 kilogramw. Wyobra sobie, e Maciek przychodzi do Ciebie i prosi Ci o porad. Pyta: Co mam zrobi, by zrealizowa swoje marzenie?
139
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Naturalnie, ponadnaturalnie i sztucznie
Podejrzewam, e bdziesz rozumowa w ten sposb: Nic dziwnego, e facet ma nadwag. Gdybym ja si tak samo objada i tak samo mao rusza, te bym by taki. Wysoki poziom cukru, wglowodanw i tuszczw odkada si w postaci tkanki tuszczowej. To proste. Mwisz mu wic: Zmie sposb odywiania si i zacznij si rusza. Maciek jednak pyta: Ale czy nie ma jakiej prostszej metody? Lubi to, co jem i nie lubi ruchu Prostsza metoda? To przecie najprostsza z moliwych. Ja sam kilka lat temu wayem prawie 100 kilogramw. Dzi wa 75, lubi to, co jem i jestem bardzo zadowolony ze swojego stanu. Zmieniem to, co jem. Nie uywam np. cukru. Pocztkowo mylaem, e to bdzie trudne, dzi nie wyobraam sobie, jak mogem kiedy sodzi kaw. Zmiana nawykw ywieniowych troch mnie oczywicie kosztowaa wysiku, byo to jednak bardzo proste. Wrmy jednak do Maka. Cigle nie jest zadowolony z odpowiedzi. Idzie zatem po porad do kogo innego i tam syszy: Wiesz co, popsuj swoj wag, tak by pokazywaa zawsze 80 kilogramw. Potem id do sklepu, kup sobie ubranie w takim rozmiarze, w jakim chciaby nosi. Za to ubranie i wyjd miao na ulic. Gdy si pojawi jakiekolwiek wtpliwoci, powtarzaj sobie: wa 80 kilogramw, jestem szczupy i przystojny.
140
Co by powiedzia na tak rad? Czy te miaby wraenie, e kto, kto co takiego radzi, jest z jakiego nie za bardzo normalnego wiata? Rozumiem, gdy dziewczyna ma dwa kilogramy nadwagi i kupuje sukienk o numer mniejsz. Co prawda te fadki tuszczu na ciasnej sukience koszmarnie wygldaj, ale da si zrozumie. Ale psu swoj wag i kupowa ubrania o kilka numerw mniejsze? T rewelacyjn metod odchudzania si na popsut wag wymylia Rhonda Byrne. W swoim bestsellerze Sekret pisze:
Napisz na kartce podan liczb kilogramw i umie j na wskaniku swojej wagi albo nie wa si w ogle. Nie kupuj ubra odpowiadajcych rozmiarami twojej faktycznej wadze. Miej wiar i skup si na ubraniach, jakie zamierzasz nosi. Przyciganie idealnej wagi jest tym samym, co zamawianie z katalogu Wszechwiata Jedzenie nie moe spowodowa u ciebie przyrostu wagi, chyba e pomylisz, e tak wanie jest stan nadwagi zosta stworzony przez twoje myli o tym.
Gdybym kiedy spotka Rhond, chciabym jej powiedzie: Rhonda, twoje rady s wspaniae. Z chci je zastosuj w swoim yciu. Jednak prosibym ci najpierw o prost demonstracj. Czy mogaby przez dzie, gra dwa nie korzysta z ubikacji? To drobnostka, wystarczy, e nie bdziesz myle o wydalaniu. Napisaa przecie to myli s gwn przyczyn
141
wszystkiego, a reszta to ich efekty. Jako istota duchowa, majca wpyw na materi, moesz to bez problemu osign Jednak tak dugo, jak dugo sikasz i robisz kup, twoje rady s jedynie rojeniami pacjenta z psychiatryka lub czonka jakiej nawiedzonej sekty. Nasze ciao jest elementem fizycznej rzeczywistoci. Rzeczywisto z kolei, niezalenie od tego, co sobie mylimy, rzdzi si swoimi prawami. Jabko spada na ziemi niezalenie od tego, co sobie o nim pomylisz. Gdy zjesz duo wglowodanw, podnosi si poziom cukru, reaguje na to trzustka, produkujc insulin, ta z kolei sprawia, e glukoza jest magazynowana w postaci tuszczu. Wszystkie te fazy s automatyczne. wiadom czy niewiadom manipulacj nie jestemy w stanie zmieni sposobu pracy trzustki. Dziaa ona tak samo automatycznie jak nasz odek czy jelito grube. Tak samo mona zablokowa jej prac jak wydalanie. Trzustka jest ukryta i wiele osb nawet nie wie, e mamy co takiego, a jak ju wie, to nie za bardzo zdaje sobie spraw z tego, po co. Jednak to, e jest ukryta gdzie w rodku, nie oznacza, e moe dziaa, jak tylko sobie wymylimy. Oczekiwania, e bdziesz chudn, bombardujc swoje ciao cukrem i wglowodanami, nie rni si wiele od oczekiwania, e:

przestan si zaatwia, zaczn lewitowa,

142
bd mg krci gow wok szyi o 360, moje oczy zaczn widzie w podczerwieni, bd mg spacerowa pod wod bez tlenu.
Gdy nie masz wiedzy na temat tego, jak dziaa Twj organizm, moe Ci si jak dziecku wydawa, e wszystko jest moliwe. e jeste jak posta z filmu animowanego. Abraham Lincoln zada kiedy pytanie: Ile ng bdzie mia pies, jeeli ogon nazwiemy nog? Jego odpowied jest taka: Cztery. Nazywanie ogona nog nie czyni z niego nogi. Natura Twojego ciaa jest taka, a nie inna. Gdy popsujesz wag, tak by pokazywaa, e jeste o dziesi kilogramw lejszy, wcale nie znaczy, e jeste lejszy. Gdy wciskasz si w zbyt ciasn sukni, to wcale nie znaczy, e stajesz si od razu szczupa i atrakcyjna. Nie da si jej zmieni. Pytanie zreszt po co? Metoda na zepsut wag jest kilka razy trudniejsza (nie mwic ju o skutecznoci) ni metoda na zmian nawykw. Udawanie przed sob, e ma si inn wag, wciskanie si w zbyt ciasne ubrania, utrzymywanie wcignitego brzucha, udawanie, e si nie widzi spojrze przechodniw i znajomych na wystajce fady to
143
jest naprawd cika rzecz. Japoski psychiatra, Shma Morita, powiedzia: nie prbuj odgarnia cienia opat. Metoda na zepsut wag jest wanie takim odgarnianiem cienia opat. Jest prb zrobienia czego niemoliwego. Natura tworzy okrelone ramy, ale w tych ramach mona wiele osign. Wystarczy je pozna i dziaa zgodnie z nimi. Naturalny sposb dziaania (taki, ktry jest zgodny z natur) zawsze jest najatwiejszy, najprostszy i najbardziej skuteczny. Metody ponadnaturalne i nienaturalne s wbrew pozorom trudniejsze i najczciej zupenie nieskuteczne. Tak samo skuteczna jak odchudzanie jest wikszo rad, jakie daje Byrne. Naturalnym sposobem osigania bogactwa jest dziaanie jakiekolwiek, choby kradzie ale dziaanie. Oczekiwanie, e od banknotw w portfelu stan si bogaty, jest oczekiwaniem na co niezgodnego z natur. Jest sztucznym kombinowaniem. Cay ten Sekret to jeden wielki amerykaski silikon. Oczywicie wszystko jest kwesti gustu. Mnie tam Pamela Anderson i jej klony si nie podobaj. Dlaczego powstaj takie ksiki jak Sekret, doskonale rozumiem. Tworzenie ich jest cakiem naturalnym sposobem zarabiania pienidzy. Ale dlaczego inni z takim zapaem je kupuj i czytaj? Dlaczego tyle osb cigle chce robi co wbrew naturze? Dlaczego raz za razem wpltuj si w z gry przegran
144
walk? Prbuj co zrobi w sposb sztuczny, podczas gdy mona to zrobi w prosty sposb? Dlaczego, pomimo kilkunastu prb przycigania bogactwa, z uporem obstaj, e metoda na pewno jest doskonaa, tylko oni pewnie zrobili co nie tak? Gwnym powodem zajmiemy si w ostatnim rozdziale. To tchrzostwo i przeraenie jakimkolwiek wysikiem. Jedyn rzecz, jak obiecuj te wszystkie ponad- i nienaturalne metody, jest obietnica eliminacji wysiku. To wystarczy.
Naturalny, niezmieszany umys

Wiele z rad zawartych w Sekrecie jest odbiciem neurotycznego sposobu mylenia o wiecie. Shma Morita tak wiedz o wiecie okrela terminem shis-no-mujun: sprzecznoci czy pomieszaniem powodowanym przez pojcia. Taki sposb widzenia wiata wynika z prby kreowania, manipulowania czy modyfikowania faktw poprzez pojcia, bez poznania rnicy, jaka istnieje midzy rzeczywistoci a pojciami. Gdy czowiek jest owadnity takim pomieszaniem, wiat poj zaczyna coraz bardziej oddala si od rzeczywistoci. Pojcia przestaj by narzdziami pozwalajcymi zmienia realny wiat i zaczynaj
145
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Naturalny, niezmieszany umys
rzdzi si swoj logik. Czowiek, ktry myli klarownie, posugujc si pojciami, przykada je do wiata. Gdy co si nie sprawdza, wyrzuca, zmienia, szuka czego innego. Czowiek zmieszany zrywa kontakt ze wiatem. Zaczyna bardziej wierzy w to, co myli, ni w to, czego dotykaj jego rce i widz oczy. Zaczyna y w swojej gowie. Tysice razy wyprbowuje te same nieskuteczne metody. Wierzy w rzeczy, ktre raz za razem si nie sprawdzaj. Wyobraenia zaczynaj mu zastpowa rzeczywisto. To, co subiektywne, czowiek zaczyna traktowa, jakby byo czym obiektywnym. To, co jest nierealne, zaczyna by traktowane, jakby byo realne. Wszystko z czasem zaczyna si miesza i tkwi gdzie w zawieszeniu. Najlepszym sposobem na uwolnienie si z zamieszania jest rozwj wiadomoci. Uwanie przygldaj si temu, co widzisz i robisz. Bd wiadomy. Nie chowaj si ani przed faktami, ani przed emocjami. W poprzednim rozdziale prosiem Ci, by sprbowa skupi si na tym, co robisz. Najlepiej zacz wiczy obecno wtedy, gdy jestemy spokojni i wypoczci. Gdy Ci si to uda, sprbuj uy tej metody, gdy czujesz si smutny, zmczony czy rozdraniony. Sprbuj wtedy zobaczy wiat wok siebie. Jakie dwiki syszysz? Wsuchaj si w ca ich rnorodno, usysz te ciche i te gone, te wysokie i te niskie. Te przyjemne i te nieprzyjemne.
146
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Naturalny, niezmieszany umys
Jakie zapachy wyczuwasz? Jak jest jako powietrza? Jak temperatur odczuwasz? Jakie doznania czujesz na swojej skrze? Co czujesz pod palcami? Moesz uwanie dotkn ciany czy biurka. Jakie kolory widzisz wok siebie? Czy widzisz cienie? Czy widzisz plamy janiejszego wiata? Jakich emocji doznajesz w rodku? Nie musisz ich nazywa, kontrolowa ani cokolwiek z nimi robi. Po prostu ich dowiadczaj. Gdy pojawi si jaka myl, pozwl jej pyn jak chmurze po wielkim niebie. Emocja to tylko chmura, Twj umys jest niebem. Gdy uda si wykona to wiczenie, zobaczysz, e cay bl czy niewygoda znikn lub stan si atwiejsze do zniesienia. Jeeli skupisz swoj uwag na bezporednich doznaniach, jeli przestaniesz si napina i gada w swojej gowie, jeeli zaczniesz by uwany na tu i teraz, Twj umys oderwie si od wymylonego, pomieszanego przez oczekiwania i fantazje wiata i zacznie funkcjonowa zgodnie ze swoj natur. Stanie si bardziej czysty, bardziej przezroczysty. Automatycznie zaczynasz czu przyjemno z tego sposobu funkcjonowania.
147
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Walka z natur
Walka z natur
Cywilizacja przemysowa jest oparta na retoryce walki z natur i jej podboju. Podbijamy gry, rzeki i pustynie. Walczymy z podwoziami, suszami, trzsieniami ziemi, staroci i bied. Robimy to bezustannie od dziesitkw lat. I mimo e dysponujemy coraz lepsz technik, cigle przegrywamy. Z natur nie da si wygra. Ani metodami technicznymi, ani ponadnaturalnymi. Mona nauczy si tylko z ni taczy, wspdziaa, wykorzystywa j, gdzie jest to moliwe i schodzi jej z drogi, gdzie nie ma innego wyjcia.
Natura uwalnia
Uzna si natury nie znaczy jednak ogranicza wolno czowieka. To, jak czowiek myli, czego chce i jakie podejmuje decyzje, ma ogromne znaczenie. Uznanie pewnych regu, zasad, prawide czy natury nie sprawia, e stajemy si bardziej sptani czy mniejsi. Wrcz przeciwnie. Reguy i prawida wyzwalaj, a nie blokuj. Dlaczego poeci z takim uporem trzymali si przez wieki niewygodnej i ograniczajcej formuy sonetu lub haiku? Dlatego, e ograniczenia i reguy dodaway im skrzyde. Kady, kto cokol148
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Natura uwalnia
wiek tworzy, w ktrym momencie ze zdumieniem stwierdza, e im mniej regu i ogranicze, tym trudnej stworzy co wartociowego. Jak pisze John Maeda:
Na polu projektowania istnieje przekonanie, e im wicej ogranicze, tym pojawiaj si lepsze rozwizania.
Twrcy czsto specjalnie poszukuj ogranicze. Garr Reynolds pisze:

Od profesjonalnych designerw moesz si nauczy, e (1) ograniczenia i ramy s potnym sprzymierzecem, a nie wrogiem; (2) tworzenie swoich wasnych ram i ogranicze jest czsto fundamentem dla kreatywnej pracy.
Nasze ycie w duym stopniu jest procesem twrczym. A na pewno jest nim realizacja marze. Najbardziej twrcze i skuteczne rozwizania zaczynaj si pojawia, gdy akceptujemy rzdzce nim reguy i ograniczenia. wiat, ktry byby cakowicie subiektywny i cakowicie wymylony, w ktrym nie byoby adnych ogranicze, byby czym koszmarnym i przeraajcym. Nie uciekaj od naturalnych ogranicze i regu. Przeciwnie szukaj ich i pozwl im wspiera Twj proces twrczy.
149
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jak wykorzysta to, co jest naturalne?
Jak wykorzysta to, co jest naturalne?

Kady ma mocne i sabe strony to bana, dopki dotyczy innych. Gdy chodzi o nas, czsto zachowujemy si, jakbymy nie mieli adnych sabych stron albo mieli jakie takie trudne do okrelenia. Poniewa to bolesne przyzna si przed sob do tego, e czego nie potrafimy, staramy si o tym nie myle. A jeeli ju mylimy, to bagatelizujemy ca spraw. Mwimy sobie: gdy tylko bd chcia, to si wezm i zmotywuj, skupi si, zmusz i uda mi si wszystko zmieni. Alkoholicy czsto mwi sobie: nie mam adnego problemu, przecie gdy tylko bd chcia, to rzuc picie. Jako dziwnie nigdy tego nie chc. Np. moj saboci jest przeskakiwanie z kwiatka na kwiatek. Zabieram si za co peny determinacji i zapau, walcz, walcz, a pniej okazuje si, e moe jednak zrobi co innego. Mam to od dziecistwa. Zawsze chciaem skleja plastikowe modele samolotw. Gdy tylko mogem, kupowaem pudeka ze wspaniaymi obrazkami i plastikowymi czciami. Wycigaem je i zaczynaem nad nimi prac. Z tego co pamitam, nie udao mi si skoczy ani jednego. Ani jeden nie zosta do koca sklejony i pomalowany. Wszystkie poniewieray si czciowo sko-
150
czone. Zbyt byem niecierpliwy, zbyt szybko klejenie mi si nudzio. Gdy zaczem pisa, to samo zjawisko zaczo si powtarza w odniesieniu do ksiek. Dziesitki ksiek, wymylonych, zaplanowanych i dobrze rozpocztych. adna nie skoczona. Zawsze w ktrym momencie pojawiaa si pokusa, by zacz co nastpnego. Dla kogo z boku ten mechanizm byby bardzo atwy do odkrycia. Wystarczyoby kilka obserwacji albo nawet krtka rozmowa ze mn. Szybko by okreli prosty cig moich stanw: zapa gorczkowe zabieranie si do dziaania szybkie znudzenie i brak cierpliwoci szukanie nowego zajcia zapa i tak bez koca. Mnie, mimo e zajmuj si psychologi ponad dwadziecia lat, zrozumienie tego prostego cigu zajo dobrych kilkanacie. Jak lepiec za kadym razem wmawiaem sobie: nie, teraz bdzie inaczej, teraz si skupi, teraz to dokocz. Taki sposb dziaania odbieraem jako du sabo. Mie tak sabo to co bardzo nieprzyjemnego. To boli. Lepiej zatem od tego uciec. Nie zauway tego. Zamkn oczy i myle o czym innym. Uwierzy, e wszystko zmieni si jak za dotkniciem czarodziejskiej rdki. Tylko dlatego, e bd tego bardzo chcia.
151
To dziaa jak odruch bezwarunkowy: (1) konstatujesz sabo, (2) czujesz si z tym nieprzyjemnie, (3) odwracasz uwag. Efektem jest cige powielanie tych samych bdw i stosowanie tych samych nieskutecznych rozwiza. Nie moesz sta si bardziej cierpliwy i wytrway, udajc przed sob, e taki jeste. Tak samo jak z alkoholizmem: nie moesz przesta pi, jeeli nie przyznasz si, e masz problem. Nie moesz zrzuci wagi, jeeli nie stwierdzisz, e masz nadwag. Rzeczywisto jest taka, e masz sabe strony. Moesz ich nie widzie, ale to nie zmienia faktu, e na Ciebie wpywaj. Chwil temu byem w sklepie. Sprzedawczyni bya adn dziewczyn, z ktra kady miaby ochot poflirtowa. Jednak ch flirtu przechodzia, gdy czowiek popatrzy niej. Miaa na sobie krtk koszulk odsaniajc ppek. Zza paska wyleway jej si obwise fady tuszczu. Okropiestwo. Czy ubraa si tak specjalnie po to, by zniechca do flirtu? A moe nie miaa lustra? Nie, na pewno chciaa wyglda jak najbardziej atrakcyjnie i na pewno staa przed lustrem. Tyle e patrzc w lustro, nie widziaa siebie, a swoje wyobraenie. Nie umiaa patrze na siebie, tak jak patrzy kto z zewntrz. Skupia si tylko na tym, co jej pasowao. Wszystko inne pomina. Prawdziwe pozytywne mylenie: po co mam
152
zawraca sobie gow tym, co mi nie pasuje?. Wystarczy patrze w inne miejsce. Czy takie pozytywne mylenie jest zalet? Oczywicie, e nie. lepota nigdy nie jest zalet. Gdyby dziewczyna umiaa patrze na siebie, mogaby co zmieni. Albo zrzuci wag, albo ubra dusz, zasaniajc ppek bluzk. Podobnie byo z moimi problemami. Patrzyem na nie, ale ich nie widziaem. Dopiero gdy je dostrzegem, mogem co zrobi. Podobnie jak ta dziewczyna mogem wybra dusz lub krtsz drog. Dusza droga (zbicie wagi) polega na pracy nad sob i nabyciu nowych nawykw. To wany sposb, cho zazwyczaj zbyt szybko si na niego rzucamy. Gdy cigle usiujesz siebie zmienia i uczy nowych rzeczy, istnieje ryzyko, e stoi za tym ukryte oczekiwanie doskonaoci. By moe Twoj postaw jest musz by idealny i nie mie wad. Aby co osign, musz najpierw zmodyfikowa siebie samego. Zanim zaczniesz si doskonali i modyfikowa, sprbuj innej, prostszej metody. Sprzedawczyni moga po prostu ubra inn bluzk, tak, w ktrej jej saba strona nie miaaby adnego znaczenia. W przypadku naszych waciwoci psychologicznych moliwoci s jeszcze wiksze. Moemy czsto znale nie tylko co, co minimalizuje nasze sabe strony, ale te zmienia je w mocne. W moim przypadku czci rozwizania (oprcz nauki wytrwaoci) byo znalezienie takiego sposobu dziaania, w ktrym niecierpliwo, szybkie nudzenie si, szukanie sty153
mulacji i atwo przeskakiwania od projektu do projektu bdzie zalet, a nie wad. Gdy udajesz przed sob, e nie masz sabych stron zazwyczaj masz ich mnstwo. Gdy jednak przyznasz si do nich, szybko przestaj by sabociami, a staj si uwarunkowaniami. A o uwarunkowaniach i ograniczeniach wiemy ju to, e wspieraj one twrczo. Wszystkie nasze naturalne cechy w rzeczywistoci s czym obojtnym. Stajemy si przez nie upoledzeni, gdy prbujemy dziaa na przekr. Gdy zamiast dostosowa si do naszej natury, chowamy przed ni gow. W moim przypadku sposb funkcjonowania mojej uwagi jest zalet, gdy pracuj nad krtkimi projektami i gdy zlecam innym prac na wykaczaniem tego, co stworzyem. Dziki temu potrafi z pen energi, co tydzie rozpoczyna nowy projekt. Nie kady jest zdolny do takiej szybkoci i energii. Tak jak ja nie jestem zdolny do skutecznego dziaania, gdy projekt rozrasta si na duszy czas. Prawie zawsze moesz znale takie projekty czy sposoby dziaania, w ktrych to, co byo do tej pory Twoj saboci, staje si Twoj zalet. Zamiast kopa si z koniem (co, jak wiadomo, nigdy nie koczy si wygran), ujedasz go.
154
Wystarczy tylko przesta si chowa w wiecie oczekiwa, wyobrae i fantazji, przesta si chowa przed swoj natur. Przesta patrze w magiczne lustro tego, jaki chciabym by i solidnie przyjrze si temu, jaki jestem. Wystarczy przesta wymyla rzeczywisto i dopuci do wiadomoci to, jak jest. Nie moesz udoskonali czy konstruktywnie wykorzysta czego, na co nie zwracasz uwagi. Nie masz tak naprawd saboci, pki masz ywy kontakt z rzeczywistoci. Gdy zaczynasz y w wiecie, w ktrym fantazje mieszaj si z rzeczywistoci, wiele z Twoich cech staje si upoledzeniem. Leo Babuata na swoim blogu (zenhabits.net) udowadnia, e kada sabo moe sta si siln stron, jeeli nauczysz si j dostrzega, a potem dziaa, uwzgldniajc j, zamiast negowa.7
Nie czujesz si dobrze, przemawiajc przed duymi grupami zacznij si specjalizowa w komunikacji bezporedniej, pracuj z ludmi w maych grupach lub w relacjach jeden na jeden.
Nie wychodzi Ci pisanie. Skup si na mwieniu. Zamiast publikowa notatki, publikuj nagrania. Nie masz pienidzy, by zaoy solidne przedsibiorstwo. Zacznij dziaa na ma skal. Znajd skuteczne rozwiza-
http://zenhabits.net.
155
nia, ktre nie wymagaj duych nakadw czy skomplikowanych rodkw.
Nie jeste szybki. Skup si na dokadnoci i rozwadze. Zamiast produkowa wiele, produkuj mao, ale dokadnie. Nie masz wielu czytelnikw na swoim blogu. Buduj zatem bardziej intymne, bezporednie relacje z tymi, ktrych masz. Poznaj swoich czytelnikw tak, jak tego nie mog robi wielcy blogerzy.
Jeste odludkiem, mcz Ci kontakty z ludmi. Znajd tak prac, ktra wymaga znoszenia samotnoci oraz znajd ludzi, ktrzy bd Ci promowa.
Nie jeste zorganizowany. Upraszczaj ycie tak, by nie byo w nim potrzeby skomplikowanego, wielkiego organizowania. Znajd zajcia, w ktrych bycie niespokojnym, niekonsekwentnym i burzcym jest zalet, a nie wad.
Nie czujesz si lotny technicznie. Pracuj bez uycia nadmiernej iloci techniki. Papier i piro to cigle narzdzia wystarczajce do tego, by stworzy arcydzieo. Znajd ludzi, ktrzy Ci pomog radzi sobie z technik, jaka jest Ci niezbdna do funkcjonowania.
Nie masz wiele czasu. Tu Leo pisze co, co warte jest dosownego cytatu: wietnie! Uyj czas, jakim dysponujesz, do maksimum. Ograniczenia s dobre zmuszaj nas do wyboru tego, co najwaniejsze. Zwikszaj efektywno.
156
Wybieraj tylko te zadania, ktre maj najwikszy wpyw na twoje ycie. A gdy nie da si przeksztaci saboci w mocn stron lub przynajmniej jej zneutralizowa? Zawsze moesz zmieni swoje nawyki i nauczy si czego nowego. Ale take wtedy potrzebna jest Ci umiejtno patrzenia w normalne, a nie magiczne lustro.
wiczenie
Powi dzie lub dwa (a moe tydzie) na to, by przyjrze si swoim sabociom. Nie bj si skupia na nich uwag. Nie suchaj tego, co mwi fani pozytywnego mylenia. Nie cigniesz na siebie niepowodze. Kadego dnia, zapisz wszystkie te rzeczy, ktre Ci utrudniaj ycie. Wszystko to, czego wolaby nie dostrzega, co Ci drani, co Ci przeszkadza osiga swoje marzenia. To moe by brak zdecydowania, brak koncentracji, niemiao, pomyki, zbyt grube nogi, drewniane ucho, nieufno do ludzi, brak samozaparcia, tendencje do poddawania si, paczliwo itd. Nie pisz o teorii, ale o tym, z czym rzeczywicie si spotykasz. Gdy zrobisz ju w miar wyczerpujc list, przejrzyj j uwanie.
157
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak wiczenie
Po pierwsze sprawd, czy poszczeglne pozycje s rzeczywicie Twoimi sabymi stronami. Czy rzeczywicie takie problemy powtarzaj si? Jeeli jest raz tak, a raz inaczej to nie jest sabo. Jeeli co powtarza si, zastanw si, w jakim stopniu ta cecha upoledza Twoje zamiary. Czy:
-2 -1 0 +1 +2 +3 bardzo utrudnia moje zamierzenia utrudnia moje zamierzenia trudno powiedzie w niewielkim stopniu utrudnia nie utrudnia pomaga
Zostaw tylko ujemne jedynki i dwjki. Wybierz z nich jedn pozycj i poszukaj sposobu, w jaki moesz j przeksztaci na zalet lub przynajmniej zneutralizowa. Jak sprawi, by z pozycji ujemnej staa si czym dodatnim? Pomyl o innym sposobie organizacji zada, o innych zadaniach, o pomocy ze strony innych ludzi. Pogwkuj!
158
Emocje: Czy umiesz czu to, co czujesz?

Oko zdrowe powinno patrze na wszystko, co jest widzialne, a nie mwi: chc zieleni. Jest to bowiem oznak choroby oka. A such zdrowy i wch powinny by gotowe do odbierania wszelkich wrae suchowych i powonieniowych. A odek zdrw wobec wszelkiego poywienia powinien si tak samo zachowywa jako myn wobec tego, do czego mielenia jest urzdzony. A umys zdrowy powinien by przygotowany na wszelkie zdarzenia. A kto mwi: dzieci me niech bd zdrowe lub niech wszyscy pochwal to, cokolwiek zrobi jest jak oko szukajce zieleni lub jak zby pragnce tylko rzeczy mikkich. Marek Aureliusz
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Emocje: Czy umiesz czu to, co czujesz?
Prawa emocji
Pierwsza zasada dziaania zgodnego z natur brzmi: poznaj reguy i ograniczenia, a nastpnie dziaaj w ich ramach. Wykorzystuj to, co jest naturalne. Caa ta ksika dotyczy prostych, naturalnych praw. Jest jednak obszar, ktry jest szczeglnie obronity sztucznymi oczekiwaniami. To nasze emocje. Wiele marze koczy si dlatego, e nie potrafimy w naturalny sposb podchodzi do naszych emocji i z nich korzysta. Zestaw takich naturalnych praw dotyczcych dziaania emocji opracowa Shma Morita oraz, na jego podstawie, David K. Reynolds. Zrozumienie ich pozwoli Ci znacznie skuteczniej osiga swoje cele i pokonywa pojawiajce si po drodze niebezpieczestwa. Zasady te mwi:
Emocji nie mona kontrolowa poprzez wysiek woli. Nie moesz zayczy sobie, by si poczu szczliwy lub pozbawiony obaw. Emocje, jakie si w Tobie pojawiaj, s faktem takim samym jak pogoda za oknem czy chmury pynce po niebie.
160
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Prawa emocji
Uczucia musz by rozpoznane i zaakceptowane, takie jakie s. Gdy uciekasz od uczu, gdy udajesz, e ich nie ma, lub udajesz przed sob, e czujesz si inaczej ni naprawd, staj si jeszcze bardziej dokuczliwe. Emocje s jak ruchome piaski. Im bardziej starasz si od nich uwolni, tym gbiej Ci wcigaj. Jedynym rozwizaniem jest przyj je i zaakceptowa. Nie jeste ani winny, ani odpowiedzialny za nie. Przyjmuj wszystko tak, jak si pojawia.
Kada emocja, take ta nieprzyjemna, ma swj sens i funkcj. Kada emocja jest cenna i ma swoje uzasadnienie. Oczekiwanie, e zawsze bd zadowolony i szczliwy, jest gupot. Kada emocja niesie ze sob jak korzy, za kad moesz by wdziczny. Lk prowadzi nas do lepszych przygotowa, strach mobilizuje nasze ciaa, poczucie winy prowadzi nas do przemylenia swoich wartoci, smutek prowadzi do wraliwoci na to, co mamy, bl zwraca nasz uwag na ciao. Nieprzyjemne, nie znaczy ze. Czsto nieprzyjemne znaczy cenne i dobre.
Emocje zanikaj i zmieniaj si, gdy nie s cigle podtrzymywane. Zapominamy o blu, smutku i strachu tak samo jak o radoci i szczciu. Emocje s procesem, nigdy nie s w miejscu, zawsze si ruszaj. Ich natenie stopniowo ronie, a pniej opada. Pod jednym warunkiem e nie podtrzymujemy ich, nie odgrzewamy ich za kadym razem. Gdy cigle skupiasz na nich uwag, staj si wiecznie ywe.
161
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Prawa emocji
Gdy cigle wracasz mylami do nieprzyjemnego przeycia, gdy przeuwasz sytuacj, emocje si utrzymuj. Gdy np. rozstaniesz si z partnerem, a trzymasz na biurku jego fotografi i otaczasz si jego przedmiotami, nie dajesz emocji szansy na to, by znika. Podtrzymujesz emocj take wtedy, gdy cigle z ni walczysz i na si starasz si jej nie czu.
Mamy poredni wpyw na uczucia poprzez to, co robimy. To, co robimy, wpywa na to, co czujemy. Nasze dziaania wtrnie zmieniaj nasze emocje. Zamiast zatem prbowa zmienia emocje wysikiem woli, warto wsta i zabra si za dziaanie.
Siedem zasad naturalnej realizacji marze

Na bazie tych regu opracowaem swoj list zasad naturalnej realizacji marze. Oto ona:
Zasada pierwsza. Przyjmuj wszystko, co si dzieje wewntrz mnie. Nie ukrywam si przed niczym, co zechce pojawi si w mojej wiadomoci. Nie udaj przed sob, e nie mam jakich emocji. Nie udaj, e jestem peny siy, gdy nie jestem. Nie udaj, e mam doskonay humor, gdy czuj smutek. Nie udaj spokoju, gdy wewntrz czuj zo.
162
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Siedem zasad naturalnej realizacji marze
Przyjmuj wszystko, co zechce si we mnie pojawi. Otwarcie przyjmuj zarwno emocje przyjemne, jak i nieprzyjemne. Otwieram na nie cierpliw i wyrozumia uwag.
Zasada druga. Porzucam nadziej na zmian swoich myli i odczu. Porzucam poczucie odpowiedzialnoci za emocje i myli, jakie odczuwam. Porzucam oczekiwanie tego, bym si sta innym czowiekiem, bym mia inne myli, odczucia, wyobraenia, bym w inny sposb wyglda, mia inne ciao czy inaczej mwi. Mam to, co powinienem mie. Prby jakichkolwiek zmian siebie przez si woli s nieskuteczne. Mog tylko usiowa zmieni swoje odczucia, ale nie mog ich zmieni. Nie jestem odpowiedzialny za emocje i myli, jakie do mnie przypywaj. Myl to, co robi, jest bez sensu nie jest moj win i nie musz jej na gwat zmienia. Nie jest moj win smutek, zo czy zagmatwanie. Tak samo jak nie jest moj win stan nieba za oknem to, czy s na nim chmury, czy soce.
Zasada trzecia. Przyjmuj pen odpowiedzialno za wszystkie moje dziaania. Jestem odpowiedzialny za wszystkie moje czyny niezalenie od tego, jak si czuj. To, jakie myli przychodz mi do gowy oraz jakie emocje czuj, nigdy nie jest wytumaczeniem zaniechania jakiego dziaania czy zrobienia czego, czego nie powinienem robi. Gdy czowiek spowoduje wypadek, wjedajc na czerwone wiato, to to, e czu popiech, nie jest okolicznoci ago163
dzc. Kady z nas codziennie robi setki rzeczy, na ktre nie ma adnej ochoty chodzimy do dentysty, wstajemy wczenie rano, witamy si ze zrzdzcym ssiadem, pacimy podatki itp. Nikt z tego nie robi problemu. Mwienie ale ja si bardzo baem nie wyleczy zepsutych zbw. Jestem w peni odpowiedzialny za wszystkie moje dziaania, niezalenie od tego, co czuj. Jeeli nie mam najmniejszej ochoty wymy garw, nie jestem odpowiedzialny za to, ile zapau czuj do mycia garw, ale jestem w peni odpowiedzialny za to, czy gary s wymyte, czy nie.
Zasada czwarta. Pozwalam sobie dostrzec wiat wok mnie. Przestaj utrzymywa skupienie uwagi na mnie samym moich odczuciach czy mylach. Utrzymywanie uwagi na sobie samym jest jak skupianie si na szybie, zamiast na widoku za ni. Zza najbrudniejszej szyby mona zobaczy wspaniay widok, a przez najbardziej czyst tafl niczego mona nie zobaczy. Gdy tylko mog, skupiam swoj uwag na tym, co mnie w danej chwili otacza na innych ludziach, niebie, powietrzu
Zasada pita. Pamitam o swoim marzeniu i celach, choby nie wiem jak wydaway mi si nierealne, odlege czy mieszne. Zadaj sobie pytanie: co teraz jest moim celem? do czego teraz d?. Gdy pisz, staram si przypomina sobie, po co to pisz. Jaki problem chc rozwiza? Jakiej rozrywki chc dostarczy? Komu chc pomc? Co jest moim celem?
164
Zasada szsta. Skupiam si na kolejnym kroku. W kadej chwili mog zrobi jeden may krok do przodu. Jeeli znam swj cel, mog skupi si na kolejnym kroku. Nie mog zrobi wszystkiego od razu. Skupiam si na tym, co mam pod nosem. Nie czekam, a zmieni si warunki, kto mi pomoe, lepiej si poczuj czy wreszcie naucz si wszystkiego, co powinienem umie. Wszystko, co mog teraz zrobi, to Nie jest wane, co mog zrobi inni, by mi pomc. Nie jest wane, co mog zrobi kiedy, w przyszoci. Wane jest to, co ja mog zrobi teraz.
Zasada sidma. Rezygnuj dopiero, gdy mi si uda. Jestem osob, ktra atwo si wycofuje. Czsto czuj, e to, co robi, nie ma sensu. Czsto zabieram si za co innego, bo wydaje mi si, e odniosem totaln porak. Potem okazuje si, e wcale tak le nie byo. To wszystko tylko myli i odczucia. Nie jest wane, dlaczego i skd si wziy. Szkoda czasu na ich leczenie i analiz. Wiem, e s po prostu jak stara zrzdzca baba, ktra chce mnie zepchn z mojej drogi. Mwi tym goniej, im bardziej chc j zaguszy. A gdy robi swoje mimo jej zrzdzenia, cichnie. Tak, zmieni swoje cele, wycofam si, zrezygnuj ale dopiero gdy uda mi si to, do czego d.
165
Motywacja: Czy umiesz zabra si za dziaanie niezalenie od nastroju?

Caa idea motywacji to puapka. Zapomnij o motywacji. Po prostu zrb to. wicz, zrzucaj wag, sprawdzaj poziom cukru we krwi, cokolwiek. Zrb to bez motywacji. A potem, wiesz co? Po tym, jak zaczynasz to robi, twoja motywacja przychodzi i sprawia, e kontynuacja tego staje si atwa. John C. Maxwell Przyzwyczajaj si i to nawet czyni, w czego powodzenie wtpisz. Marek Aureliusz
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Motywacja: Czy umiesz zabra si za dziaanie niezalenie od nastroju?
wita Motywacjo, bd z nami!

Co jest podstawowym problemem, ktry sprawia, e nasze plany i wizje nigdy nie s realizowane? Czego nam brakuje, by nasze wspaniae pomysy stay si rzeczywistoci? Czego szukamy, chcc si upewni, e nasze plany tym razem stan si rzeczywistoci? Motywacji. Czego szukamy u mwcw, trenerw i nauczycieli? Za obietnic czego pacimy grube pienidze? Motywacji. O co oskaramy samych siebie, gdy okazuje si, e nie udaje nam si osign swoich celw? Co sobie wyrzucamy, gdy nasze plany staj si nieaktualne, cho tak niewiele im brakowao? Braki w motywacji. Amen. Mdlmy si o to, by wita motywacja bya z nami. Amen. Wydaje Ci si, e najbardziej potrzebna jest Ci motywacja? Pade ofiar oszustwa. Nikt go nie zaplanowa, ale jest na rk wielu. Nie potrzebujesz adnej dodatkowej motywacji. By osi167
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak wita Motywacjo, bd z nami!
gn swoje marzenia, nie potrzebujesz adnych dopalaczy. Nie s Ci potrzebne adne stany emocjonalne, sposoby pozbywania si zych emocji, techniki kontroli emocji czy techniki motywowania si.
Sprzedawanie hejnau
W Krakowie jaki czas temu pewien sprytny czowiek sprzedawa hejna. Kady sysza Program Pierwszy Polskiego Radia. O dwunastej sycha, jak trbacz czterokrotnie gra swoj melodi. Spryciarz wypatrywa grup, ktre pojawiay si po dwunastej, zagadywa par sw, a jak si okazywao, e grupa jest rednio rozgarnita, pyta: Szkoda, e nie suchalicie hejnau, zawsze jest o dwunastej. Tak, szkoda By w Krakowie i nie sysze hejnau, to rzeczywicie strata. Tak, ale co zrobi Wiecie co, hejnalista to mj znajomy, jakby wam zaleao, mgbym pogada. Moe daby si namwi, by zagra specjalnie dla was. Naprawd? To moliwe? Normalnie tego nie robi, ale rzadko w Krakowie przebywaj tak wspaniali gocie.
168
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Sprzedawanie hejnau
Klienci, dopieszczeni i peni nadziei patrz na swojego wybawc. Ten, widzc, e ryba bierze, zaczyna szarpa. Tylko jest may problem. Ten hejnalista musi zapaci ochronie wiey wiecie, takie s przepisy. Zagra dla was za darmo, ja oczywicie grosza nie wezm za porednictwo. Tylko ta ochrona... A duo? Nie, jak si zrzucicie, to niewiele wyjdzie. Po chwili zadowolony spryciarz niknie w Kociele Mariackim z pienidzmi. Zostawieni sami sobie ludzie, ktry mu dali pienidze, zaczynaj czu lekkie obawy. A moe nas oszuka? pytaj siebie. Moe wzi pienidze i nic z tego nie bdzie? Jednak po chwili spryciarz si pojawia. Zaatwione. Ciko byo, ale si udao. Zagra specjalnie dla was. Super! Wspaniale. Wybija pena godzina. Hejnalista otwiera okienko i zaczyna gra. Wniebowzita grupa sucha z zapartym tchem, jak hejna pynie ponad caym Krakowem wprost do ich uszu. Spryciarz znika. Skromny czowiek. Nawet nie czeka, a mu podzikuj. I wszystko wietnie. Klient jest zadowolony. Pienidze zostay zapacone. Tylko jest may problem. Hejna jest grany co godzi-
169
n. O kadej porze dnia i nocy. Nie tylko w poudnie, tak jak w radiu. Nie musisz nikomu paci, by go wysucha. Sprzedawcy motywacji s jak ten spryciarz. Masz wszystko, co jest Ci potrzebne, by osign sukces. Masz w sobie tyle motywacji, ile trzeba, by zrealizowa swoje marzenie. Nikomu nie musisz paci, nie musisz jedzi na adne szkolenia, nie musisz sucha mistrzw motywacji, nie musisz czyta kolejnych ksiek. Wszystko, co potrzeba, masz tu i teraz. Nie gdzie w podwiadomoci, w gbi, w moliwoci. Nie. Tu i teraz. Wystarczy, e zabierzesz si za dziaanie. Czekanie na motywacj i nastrj tylko Ci rozprasza. Motywacja pojawi si sama, gdy zaczniesz dziaa. Przyjdzie chwila, gdy poczujesz przepyw. Gdy cay wiat bdzie Ci nis. Gdy poczujesz, e wszystko jest zgrane, harmonijne i pikne. e wszystko si ze sob czy. Siedz w moim biurze, otoczony ksikami. Za oknem wieci soce, jego blask przebija si przez aluzje i kadzie jasnymi paskami na biurku. Pachnie kawa Tarazzu z Costa Rica. Sowa same si pojawiaj. Czuj si przez nie unoszony. Pisz bez wysiku i z radoci. Czy cokolwiek zrobiem, by to poczu? By ten stan do mnie przyszed? Nie. On po prostu pojawi si sam. Ja tylko zabraem si za prac. Usiadem rano za biurkiem nie do
170
koca obudzony, troch niewyspany, troch leniwy i zaczem pisa. Stan motywacji pojawi si sam. I sam odejdzie. Nie mam nad nim kontroli. Gdyby kto rano przyszed i powiedzia, e wie, jak go wywoa, niewiele by si rni od spryciarza spod Kocioa Mariackiego. Tak jak wystarczy przyj na rynek i sucha, wystarczy usi za biurkiem i pisa. Czasem motywacja przyjdzie szybko, czasem bdziesz musia na ni czeka duej. Bd dni, gdy nie przyjdzie wcale. Ale nic innego nie moesz zrobi, jak tylko usi i zabra si za prac.
Wystarczy zabra si za robot

Nigdy nie brakuje Ci motywacji. Czasem brakuje Ci tylko dziaania. Stany wysokiej motywacji, emocji i skupienia s efektem skupienia si na dziaaniu. Motywacja jest efektem naszej pracy, a nie jej przyczyn. John C. Maxwell mwi:
Caa idea motywacji to puapka. Zapomnij o motywacji. Po prostu zrb to. wicz, zrzucaj wag, sprawdzaj poziom cukru we krwi, cokolwiek. Zrb to bez motywacji. A potem wiesz co? Po tym, jak zaczynasz to robi, twoja motywacja przychodzi i sprawia, e kontynuacja tego staje atwa.8
8
http://en.thinkexist.com.
171
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Wystarczy zabra si za robot
Jeeli zaczniesz robi to, co powiniene robi, jeeli skupisz si na tym, co masz do zrobienia i bdziesz swoj prac wykonywa z penym powiceniem i zaangaowaniem, pojawi si motywacja. Dlaczego jednak tak wiele osb mwi o motywacji i o jej rozwijaniu? Dlatego, e brak motywacji jest bardzo wygodn wymwk. Zamiast nudnego dziaania mona wreszcie poszale. Ludzie, ktrzy osignli sukces, mimo e czasem opowiadaj niestworzone historie, dziaaj zgodnie z jedn zasad: wiedz, co maj zrobi i robi to. Niezalenie od tego, co akurat czuj. Nie czekaj, a pojawi si motywacja, nastrj czy inspiracja. Po prostu robi swoje.
Jo-jo
Jeeli kto nie wie: jo-jo to zabawka, co w rodzaju szpulki zawieszonej na sznurku. Zwijamy sznurek i wypuszczamy szpulk, sznurek si rozwija, a gdy jo-jo jest na dole, delikatnie pocigamy go do gry i sznurek zaczyna si nawija. Gdy si cakiem nawinie, a jo-jo znajdzie si na grze, pozwalamy mu opa. rednio wprawny dzieciak potrafi utrzyma jo-jo w ruchu przez p godziny: gra d gra d gra d. Kto bardziej wprawny moe robi bardzo skomplikowane
172
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jo-jo
sztuczki okrca jo-jo wok siebie, podrzuca, zawija sznurek itd. Jednego nie moe zrobi nie moe sprawi, by jo-jo cay czas byo w grze. Aby jo-jo dziaao cay czas, musi by w ruchu. A ruch sprawia, e sznurek si rozwija i zwija. Czy pamitasz, jak kiedy kto wprawi Ci w stan wysokiej motywacji? Ja pamitam wiele takich momentw. Pewnie zaczytywalimy si tymi samymi ksikami motywacyjnymi, suchalimy i ogldalimy te same filmy. By moe spotkalimy si nawet na tych samych szkoleniach motywacyjnych. Z wypiekami na twarzy chonlimy wszystko, wierzc, e wszystko si zmieni. e wreszcie odkrylimy tajemnic, e wreszcie wiat ley u naszych stp. Tak naturaln rzecz byo mie pozytywne nastawianie, by optymist, wierzy w ludzi i swj sukces. Ale mino troch czasu. Ksika si przykurzya, film schowa si gdzie na pce, wspomnienia ze szkolenia zatary. Trudno cigle czu taki sam zapa. Nie tak atwo wierzy, e wszystko jest moliwe, nie tak atwo wierzy, e wszystkie marzenia da si speni. Trzeba z sob co zrobi. Trzeba odnowi motywacj. Udao si. Znowu spotkalimy si na szkoleniu lub przy ksice. A potem znowu wszystko si zakurzyo. Znowu wtpliwoci. Ile razy mona prbowa? Dlaczego znowu czuj si sfrustrowany i zagubiony? Znowu co jest nie tak, znowu musz co zrobi ze swoim yciem.
173
Jeszcze jedna prba. To przecie takie proste. Wystarczy myle pozytywnie, mie pozytywne cele, nie poddawa si zwtpieniu. Jeszcze raz bierzesz ksik. Jeszcze raz wczasz audiobook. Jeszcze raz ogldasz film. Udao si! Wybuch entuzjazmu. Biegniesz i robisz wszystko, co tylko mona. Chwytasz wszystkie moliwoci, jakie si tylko nawin. Teraz wiesz, e wiat jest wielki i wspaniay. Jo-jo jest coraz wyej. Sznurek coraz bardziej si nawija. Jo-jo si podnosi. Jestem panem ycia. Wierz, e zawsze bd czu motywacj. Sznurek nawin si cakowicie. Ju nie ma co si nawija. Sznurek moe si tylko rozwin. To jest efekt jo-jo. Jeeli wolisz, moesz go nazwa efektem wahada. Poziom motywacji ustawicznie si waha. Stany wysokiej motywacji przeplataj si ze stanami niskiej motywacji. Im wysz masz motywacj dzi, tym niej spadnie Ci jutro. To naturalny proces. Nasze emocje s jak morskie fale. Przypywaj i odpywaj. Prba zatrzymania fali w tym samym miejscu jest szalona. Spadki poziomu motywacji i zapau s czym normalnym. Nie musisz szuka kogo, kto Ci zreperuje. Nie musisz walczy o to, by zawsze si czu nabuzowany. Nie musisz po raz kolejny odsuchiwa nagra motywacyjnych, jedzi na szkolenia.
174
Tak ma by. ycie jest falowaniem. Jest procesem. Prba unieruchomienia go jest strat czasu. Gdy bdziesz mocno prbowa, moe Ci si nawet uda utrzyma zapa i energi przez dugi czas. S na wiecie ludzie, zawsze peni zapau i energii. Osoby zaburzone psychicznie albo narkomani. Oczywicie cykle ukadaj si w rny sposb. U jednych s wolniejsze, u innych szybsze. U jednych fazy wysokie s dusze ni fazy niskie. Ale zawsze masz do czynienia ze zmianami. Prba zablokowania waha zazwyczaj koczy si le dla caego mechanizmu motywacji. Koczy si tym, e wypadasz cakowicie z rytmu i jo-jo przestaje si obraca. Zamiast walczy, zaakceptuj zmienno. Przesta skupia si na tym, e masz raz wysoki, a raz niski poziom motywacji i zapau. Tak ma by. Zamiast skupia si na motywacji, skup si na tym, co masz do zrobienia. Zamiast prbowa robi rzeczy niemoliwe, rb to, co moesz robi. Ingerowanie w natur swoich emocji jest prb zatrzymania fali w przypywie. Nie moesz tego zrobi. Ale przecie doskonale moesz robi to, co masz do zrobienia, take wtedy, gdy nie masz motywacji. Potrzeba Ci tylko troch samodyscypliny. Zajmiemy si ni w nastpnym rozdziale.
175
Samodyscyplina: Co moesz kontrolowa?

Nie czekam na nastrj. Nic nie osigniesz, jeeli bdziesz na niego czeka. Twj umys musi wiedzie, e musi si zabra do roboty. Pearl Buck
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Samodyscyplina: Co moesz kontrolowa?
Na czym samodyscyplina nie polega

Samodyscyplina bardzo czsto rozumiana jest jako prba kontroli swoich myli i emocji. Mwimy sobie: trzeba wzi si w gar, nie mog si tak rozczula nad sob!. Albo: nie mog by taki leniwy!. Tego rodzaju podejcie do samodyscypliny jest pozostaoci XIX-wiecznego, wiktoriaskiego mylenia, ktrego bezsens zosta wykazany ju przez Freuda. Wiktoriaskiemu czowiekowi wydawao si, e jest w stanie cakowicie ujarzmi swoj psychik. Dotyczyo to szczeglnie popdw. Wydawao mu si, e elazn rk moe kontrolowa kad potrzeb. Niestety popdy mona tylko tumi, a nie kontrolowa. A stumione staj si jeszcze groniejsze. Freud wykaza, e im bardziej popd seksualny jest tumiony, tym wikszy ma wpyw na czowieka. O ile nikt dzi ju nie doradza wiktoriaskiego podejcia do seksu, o tyle wiele jest wiktoriaskich rad na temat efektywnoci. To przecie takie bajecznie proste: obrzydzi sobie lenistwo, przej kontrol nad emocjami, zapanowa nad strachem, przesta mie wtpliwoci, uwierzy w sukces, cakowicie panowa na wszystkimi mylami, wzi si w gar Gdyby to byo takie bajecznie proste, nie byoby tyle ksiek na temat efektywnoci, tylu doradcw, mwcw i coachw nie
177
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Na czym samodyscyplina nie polega
zbudowaoby sobie bajecznych domw i nie kupioby byszczcych samochodw. Jeeli samodyscyplin bdziemy rozumieli jako kontrol naszych emocji, to to si nie uda. Nikt zdrowy nie moe przez cay czas czu radoci, zaangaowania i energii. Osoba, ktra twierdzi, e przez cay czas jest szczliwa, albo kamie, albo jest chora. Czowiek dlatego dowiadcza rnych typw emocji, bo kady z nich jest mu do czego potrzebny. Kady z nas dowiadcza nieprzyjemnych emocji lub takich, jakich wolaby nie czu. Poruszaj nas byle drobiazgi, boimy si na zapas, czujemy si nie do wartociowi, czujemy si wciekli, gdy wolelibymy by spokojni, podamy nie tej osoby, ktr powinnimy itd. Mona prbowa rnych sposobw walki z tymi odczuciami. Mona prbowa zmienia stany, wcza skojarzenia czy ucieka w fantazj. Czasem udaje si nawet wywoa tak emocj, jakiej podamy. Ale najczciej nic z tego nie wychodzi. Samodyscyplina jest bardzo trudna a czsto niemoliwa gdy rozumiemy przez ni kontrol myli. Czasem wydaje nam si, e przynajmniej moemy kontrolowa to, co mylimy. Emocje, owszem, trudno jest kontrolowa, ale mog przynajmniej myle dowolnie, co mi si tylko podoba. Mog mie tyl-
178
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Na czym samodyscyplina nie polega
ko pozytywne myli lub mog tylko si wspiera. Wydaje nam si, e myli s czym innym od uczu. Jzyki chiski i japoski maj wiele sw, dosy precyzyjnie okrelajcych rne odcienie stanw wewntrznych czowieka. Nie ma w nich jednak rnych sw oznaczajcych myli i emocje. Chiskie sowo xin ( ) 'umys' oznacza siedzib zarwno myli, jak i uczu. Podobne znaczenie ma japoskie sowo kokoro. Myli s czci emocji i wiele z nich, podobnie jak emocje, nie podlega naszej wiadomej manipulacji. To wszystko jednak nie oznacza, e samodyscyplina nie jest moliwa. W adnym razie czowiek nie jest skazany na to, by by ofiar swoich popdw, myli i emocji.
Autonomia dziaania
Samodyscyplina jest moliwa, gdy rozumiemy przez ni kontrol tego, co robimy i tego, na co zwracamy uwag. Nasze emocje, popdy i wiele myli nie podlega naszemu bezporedniemu wpywowi. Wpywanie na nie poprzez wysiek woli jest z gry skazane na porak. Nawet gdy osigniemy sukces, bdzie on krtkotrway lub okupiony zbyt wysok cen. wiczc wywieranie nacisku na odczucia, nigdy nie staniemy si w tym
179
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Autonomia dziaania
biegli. Moemy jednak wpywa na nasze dziaania oraz uwag. Z czasem, w miar praktyki, tego rodzaju dyscyplina staje si coraz atwiejsza. To znaczy, e samodyscyplina czsto polega na podejmowaniu dziaa wbrew emocjom. Na przykad boisz si co zrobi, ale robisz to. Kto mgby powiedzie: to musi by strasznie trudne! Moe jaki redniowieczny szaleniec, ktry chodzi we wosiennicy, byby do tego zdolny. Ale ja? Jestem normalnym czowiekiem i nie potrafi si zmusi, by robi co, czego si boj lub co, na co nie mam ochoty. Zanim tak powiesz, chciabym, aby si przyjrza temu, co robisz na co dzie.
Czy zdarzyo Ci si zatrzyma na czerwonym wietle, mimo e bardzo si pieszye i miae ochot pojecha dalej? Czy zdarzyo Ci si podnie na dwik dzwonka, mimo e miae ochot spa dalej? Czy zdarzyo Ci si przywita z kim, a nawet umiechn uprzejmie, mimo e nie cierpisz tej osoby i miaby ochot pokaza jej jzyk?
Czy zdarzyo Ci si min spokojnie blondynk z duymi niebieskimi oczami (lub jak wolisz: piknego muskularnego blondyna), mimo e miae ochot rzuci si na ni (niego)?
180
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Autonomia dziaania
Czy zdarzyo Ci si powstrzyma oprnienie pcherza, bo w okolicy nie byo ubikacji? Czy zdarzyo Ci si chcie wzi co, co naley do drugiej osoby, a jednak nie zabra tego? Czy zdarzyo Ci si pj na egzamin, mimo e bye tym przeraony? Czy zdarzyo Ci si nie mie siy si ruszy, a jednak pj i zrobi dziecku co co jedzenia?
Wystarczy? Przyjrzyj si temu, co robisz na co dzie. Twoje ycie skada si z milionw dziaa, ktre wykonujesz, nie majc na nie adnej ochoty. Robisz je lekko, atwo, bez wysiku. Czasem zrzdzisz, ale najczciej nie zwracasz na nie nawet uwagi. Nie czujesz, by by w tym jaki szczeglny heroizm. Przeciwnie, kto, kto nie byby cakowicie zdolny do takich dziaa, zostaby przez nas uznany za osob upoledzon. Kady widzia takich ludzi, ktrzy zawsze robi to, na co maj ochot. Na przykad publicznie si masturbuj lub sikaj pod siebie. Zdrowi ludzie robi tysice rzeczy, na ktre nie maj ochoty tylko dlatego, e je trzeba zrobi.
181
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Codzienna samodyscyplina
Codzienna samodyscyplina
Pewnego dnia pracowaem w moim biurze duej ni zwykle. Ze zdziwieniem zauwayem, e jest prawie pita. Byem umwiony na pit! Jak mogem zapomnie? Szybko zamknem komputer, spakowaem si i wybiegem z bura. Rzuciem si do wyjcia. Niestety drzwi byy zamknite. Wejcie na moje pitro zamykane jest zamkiem Gerda. Nie cierpi tych zamkw. Gdy kto przekrci klucz z zewntrz, nie mona otworzy ich od rodka. Mj ssiad z biura obok wyszed wczeniej i zapomnia sprawdzi, czy kto jeszcze pracuje. Byem zamknity i w aden sposb nie mogem si wydosta. Do tego bardzo si spieszyem. Biuro jest na pierwszym pitrze. W budynku nie ma adnych stray, portierw ani obsugi, do ktrych mgbym zadzwoni. Tuczenie si czy szarpanie z drzwiami nic by nie dao. Ludzie przyjd do pracy nastpnego dnia rano. Co robi? Doem przechodz czasem ludzie. Domyliem si, co musz zrobi. Otworzy okno, zatrzyma jakiego przechodnia, rzuci mu klucz i poprosi, by mnie otworzy. atwo powiedzie. Otworzyem okno. Na zewntrz by haas. By kto usysza, trzeba mwi gono. Poza tym ludzie nie cho182
dz z oczyma wpatrzonymi w moje okno. Trzeba przycign ich uwag. Akurat kto przechodzi. Zamiast zaczepi go, odsunem si od okna. Jestem osob niemia. Nie chorobliwie. W wielu obszarach jestem bardzo miay, np. stosunkowo bez problemu przemawiam przed grup ludzi. Jednak moj pit achillesow jest inicjowanie kontaktw. Nie potrafi bez stresu zaczepi kogo, kogo nie znam. A nawet jeeli ju jestem w stanie to zrobi (zdarzao si), to zaczepianie kogo nieznanego poprzez krzyk z wysokoci pierwszego pitra i proszenie go o nie tak ma przysug to zupeny koszmar. Trudno mi byo sobie wyobrazi co bardziej stresujcego. Wycofaem si, bo po prostu nogi si pode mn ugiy. Poczuem si sabo, zabrako mi oddechu, a gos ugrzz w krtani. Nie, nie jestem jeszcze gotowy musz si przygotowa. Zaczem prbowa rnych metod, wzbudzaem w sobie odwag i pewno siebie, tumaczyem sobie, wyciszaem si, patrzyem z innej perspektywy, dysocjowaem Czas mija. Byo ju pi po pitej. By moe do rana rozwizabym swoje problemy emocjonalne. Wtedy zrozumiaem, e jedynym sposobem jest przesta walczy z emocjami.
183
Tak, jestem wirem, jestem spity, niemiay, gos mi si amie, boj si i nic nie mog z tym zrobi. Podszedem do okna. Prosz pana mj gos brzmia bardzo niemrawo. Rzeczywicie jestem niemiay, pomylaem. Go na dole nawet nie zwrci na mnie uwagi. Halo, prosz pana sprbowaem nieco goniej, mimo e miaem ochot uciec. Halo! Czowiek w kocu podnis gow. Mam wielk prob. Kolega zamkn mnie od zewntrz. To Gerda i nie da si jej otworzy od rodka. Mgby pan wzi te klucze i otworzy od zewntrz? Prosz rzuci. Po chwili byem wolny. Na tym wanie polega samodyscyplina. Zrobi co, niezalenie od tego, co czujesz, dlatego, e wiesz, e trzeba to zrobi. To nie jest atwe. Ale staje si atwiejsze, gdy przyjmujesz otwarcie, na klat, wszystkie emocje, jakie czujesz. Gdy przestajesz szuka w sobie odwagi, dzielnoci czy miaoci i skupiasz si na tym, co masz do zrobienia. Samodyscyplina nie polega na prbie kontroli swoich emocji czy wmawianiu sobie, e jest si odwanym, pracowitym czy skupionym.
184
Shma Morita napisa:

Machnij rk na siebie. Zacznij dziaa teraz, gdy jeste neurotyczny, niedoskonay, wiecznie zwlekajcy, leniwy, niezdrowy czy te jakiejkolwiek innej niecelnej etykiety w odniesieniu do siebie uywasz. Id naprzd i bd najlepsz niedoskona osob, jak moesz by i zabierz si za rzeczy, jakich chcesz dokona, zanim umrzesz. Nie walcz, nie prbuj si zmienia, nie podbijaj siebie. Dostrzegaj i czuj to, co si dzieje w twoim rodku, ale swoj energi skup na tym, co masz do zrobienia.
Gdy zaczniesz ju dziaa, zobaczysz, e Twoje emocje i stany zaczn same si zmienia i i za tym, co robisz.
Konsekwencje autonomii
By moe syszae o synnych badaniach z cukierkami. Psycholodzy prowadzcy badania kadli przed dziemi tac z cukierkami i wychodzili z pokoju, mwic dziecku, e gdy nie wemie cukierkw, po jego powrocie dostanie ich dwa razy wicej. Nastpnie mierzono czas, przez jaki dzieci powstrzymyway si od wzicia cukierka. Byy dzieci, ktre od razu, gdy tylko zamykay si drzwi, rzucay si na tac i wszystko zjaday.
185
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Konsekwencje autonomii
Byy takie, ktre wytrzymyway minut. Byy take maluchy, ktre potrafiy wytrzyma pi minut. Po kilkunastu latach porwnano czas, przez jaki dzieci potrafiy powstrzyma si od wzicia cukierkw do osigni, jakie odniosy w yciu. Okazao si, e im duej potrafiy si powstrzyma, tym wicej osigay w yciu. Nikt tych dzieci nie uczy adnych technik manipulowania emocjami czy regulowania stanw. To byy trzylatki, ktre nawet nie byyby w stanie zrozumie podstaw NLP czy innych technik motywacji. Po prostu robiy co innego ni to, na co miay ochot. Mimo e miay ochot zje cukierka, nie robiy tego. Potrafiy to zrobi trzylatki.
Wychowanie
Oczywicie rnimy si poziomem wrodzonej autonomii dziaania. Niektre z tych trzylatkw wytrzymyway kilka minut, a niektre wcale. Zapewne s ludzie, ktrzy maj deficyt tej zdolnoci. Jestem jednak pewny, e do nich nie naleysz. Skd to wiem? Bo czytasz te sowa. Skoczye szko (albo do niej jeszcze chodzisz). To znaczy, e przeszede trening tej umiejtnoci. Autonomia jest jak mi-
186
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Wychowanie
sie. Im czciej uywana, tym mocniejsza. Nawet jeeli szkoa niczego Ci nie nauczya, jej zasug jest wzmocnienie tego minia. Jak pisze Thomas Huxley:
Prawdopodobnie najbardziej wartociowym rezultatem caego procesu edukacji jest zdolno do robienia rzeczy, ktre musisz zrobi wtedy, gdy powinny by zrobione, niezalenie od tego, czy to ci si podoba, czy nie. To pierwsza lekcja, jaka powinna by przez kadego odrobiona. Niezalenie od tego, jak wczenie ta nauka si zaczyna, jest to prawdopodobnie najmniej starannie przerobiona lekcja.
Dysponujesz odpowiednim poziomem autonomii tak dugo, jak dugo z niej nie zrezygnujesz.
Rezygnacja z autonomii
Nawet nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak dua jest nasza autonomia wzgldem uczu. Czasem tylko rezygnujemy z tej autonomii i zaczynamy narzeka. Jako dziwnie wydarza si to przy projektach, ktre s dla nas najwaniejsze. Zamiast zabra si do realizacji marze, tak jak zabieramy si za mycie zbw czy robienie niadania, zaczynamy wydziwia i czeka, a spynie na nas natchnienie. A poczujemy nastrj. Czy to dziwne, e marzenia cigle s daleko?
187
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Rezygnacja z autonomii
Wiesz, co jest Twoim celem, wiesz, co masz robi, potrafisz dziaa niezalenie od Twoich chci lub ich braku, ale jako dziwnie nic nie robisz. Rezygnujesz ze swojej autonomii i czekasz. Mona tak zrobi z dwch przyczyn. Po pierwsze dlatego, e nauczye si rozpacza nad emocjami. Nauczye samego siebie, e gdy czujesz negatywne emocje, niczego nie moesz zrobi. Mwisz sobie wtedy: mog tylko czeka, a co si zmieni w rodku mnie. Taka postawa opiera si na czym w rodzaju przesdu. Ludzie maj wiele przesdw. Na przykad w pitek 13. lepiej nie wychodzi z domu, czarny kot przebiegajcy drog to pech itd. Przesdy dotycz zazwyczaj rzeczy zewntrznych. Ale mog dotyczy take naszych odczu. Gdy czuj zo, nie mog si kontrolowa. Gdy czuj smutek, jedyne, co mog zrobi, to paka. Kto tak powiedzia? Prbowae? Gdy zaoysz, e nie masz adnej autonomii dziaania, to nie bdziesz jej mie. Wystarczy sprbowa. Drugi powd rezygnacji z autonomii (ktry nie wyklucza pierwszego) wie si z gorczkow prb manipulowania emocjami. Tracimy energi na to, by usun ze swojej wiadomoci negatywne emocje i zastpi je pozytywnymi. Odnosimy porak i jestemy ni tak zmczeni, e nie mamy siy na nic
188
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Rezygnacja z autonomii
innego. Mwimy wtedy: nic nie da si zrobi. Nie mam wpywu na siebie.
Chodzi Ci o wygod czy skuteczno?

Pno w nocy przechodzie spotyka pijanego czowieka, ktry na czworakach szuka czego pod latarni. Pyta go: Czego pan szuka? Klucza do mojego domu mamrocze pijak. Przechodzie oferuje mu pomoc i po chwili szukaj obaj. Nigdzie nie ma klucza. Przechodzie pyta: Na pewno tutaj go pan zgubi? Tutaj? Nie odpowiada pijak. Zgubiem go pod drzwiami mojego domu. To dlaczego tutaj pan szuka? Bo tu jest jasno! Prba kontroli emocji jest wygodniejsza, tak jak szukanie klucza pod latarni. Tyle tylko, e to nie tam jest klucz. Gdy czujesz zo, strach czy mio, nie moesz wysikiem woli przesta ich czu.
189
Wytrwao: Czy jeste pewny, e pora si wycofa?

Zawsze jest zbyt wczenie na to, by si podda. Jason Kidd Odpuszczaj sobie tylko wtedy, gdy odniesiesz sukces. David K. Reynolds
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Wytrwao: Czy jeste pewny, e pora si wycofa?
Znowu nowa firma

Mam znajom, ktra ma wiele doskonaych pomysw. Jaki czas temu wpada na pewn myl. By j zrealizowa, zaoya firm i rozpocza dziaanie. By wszystko rozkrci, potrzebowaa na pocztek kilku klientw i przynajmniej niewielkiego zainteresowania mediw. Pogratulowaem jej odwagi i yczyem sukcesw. Po kilku tygodniach, skontaktowaem si i zapytaem, co z firm. Powiedziaa: Wiesz, siedz ju w czym innym. Lepszy target i lepszy produkt. Ale co z tamtym pomysem? Ju mnie tak nie cignie. A jak ci si udao to, co planowaa? Zdobya klientw? To byo nieco trudniejsze, ni mylaam, doszam do wniosku, e szkoda wysiku. Moe co jeszcze z tego bdzie, ale teraz skupiam si na czym innym.
Faza pierwsza: w penym socu

Wikszo naszych projektw zaczyna si w socu. Wpada nam do gowy jaki nowy, rewolucyjny pomys. Nie moemy
191
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Faza pierwsza: w penym socu
przesta o nim myle. Wymylamy nazw firmy, rejestrujemy domen, dopracowujemy biznes plan, wymylamy logo, chwalimy si znajomym. Zapewne znasz gorczk nowego pomysu. To nic zego. Dobrze czu rado, ekscytacj, wierzy, e podbijesz wiat, e nikt jeszcze czego takiego nie widzia, e ludzie przysid z wraenia, e godne masy czekaj tylko na Ciebie. Do pewnego momentu atwo jest wierzy w to, co robisz. Wreszcie przychodzi moment, by pokaza to ludziom.
Faza druga: smuga cienia

Niestety, wikszo projektw w ktrym z momentw wchodzi w smug cienia. Pojawiaj si trudnoci. Godne masy si nie rzucaj. Ludzie nie mdlej. Klienci nie wal oknami. Nikt nie prosi Ci o awans. Twoje CV nie robi zbyt wielkiego wraenia. No, moe nie jest najgorzej, ale daleko nie tak, jak by chcia. Tego, co czujesz, pewnie nie nazwaby zniechceniem. Ani tym bardziej rozczarowaniem. Tylko jako dziwnie stracie mit do projektu. Ju nie jest tak atrakcyjny. Przestao wieci soce. Twj projekt znalaz si w smudze cienia.
192
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Faza druga: smuga cienia
W smudze cienia jest nudno, niewygodnie, nieprzyjemnie, nieco smutno. Gdzie tam w rodku, co Ci moe mwi: nie liczysz si, nie uda Ci si, moe to wszystko jest bez sensu.
Wyjcie ze smugi cienia

Nikt nie lubi by w smudze cienia. Po co tam tkwi, skoro jest dobre i szybkie wyjcie? Jeste osob kreatywn, szybko moesz wymyli co nowego, lepszego. Zamiast si mczy z t, moesz napisa lepsz ksik, moesz zaoy lepsz firm, moesz zaoy now stron. To idealne rozwizanie. Porzucasz smug cienia i wracasz do wiata soca. Znowu wierzysz w siebie i sens tego, co robisz. Nie musisz si mczy z wtpliwociami, nud i niewdzicznym robieniem poprawek.
Dobrze-si-zapowiadacze
Tyle tylko, e jeeli cho raz zgodzisz si uciec ze smugi cienia, do koca ycia bdziesz czu tak pokus. Jeeli pozwolisz, by nowy, fascynujcy projekt zaj miejsce tego starego i nudnego, ryzykujesz, e staniesz si kolejnym dobrze-si-zapowiada193
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Dobrze-si-zapowiadacze
czem. Bdziesz zostawia za sob niedokoczone, dobrze rokujce projekty. Szkice i projekty. Strony bez treci z dumnymi zapowiedziami. Nic nieznaczce, zarejestrowane nazwy firm.
Poszukiwanie ulgi jest dziaaniem na wasn niekorzy

Franciszek Salezy (dla mnie jeden z geniuszy psychologii), dawno temu pisa:
Czsto nieprzyjaciel usiuje nakoni nas do przedsibrania i rozpoczynania wielu planw, abymy pniej obarczeni zbytkiem roboty, nie mogli nic wykoczy i wszystko pozostawili niedokonanym. Niekiedy nawet podsuwa nam ch przedsiwzicia i rozpoczcia jakiej pracy wybornej, ktrej, jak przewiduje, nie wykonamy nigdy, gdy chce nas przez to odcign od pracy mniej doskonaej, ktr bymy atwo wykoczyli.
To samo dzisiejszym jzykiem: pki nie zamkne starego projektu, zabieranie si za co nowego, choby najwspanialszego, jest dziaaniem na wasn szkod. Strategia dziaania nieprzyjaciela (wol mwi o negatywnych nawykach osabiajcych skuteczno) jest prosta: im wicej
194
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Poszukiwanie ulgi jest dziaaniem na wasn niekorzy
rzeczy robisz rwnoczenie, tym sabsze masz moliwoci. Jako ludzie nie jestemy istotami wielozadaniowymi. Wieloma zadaniami moemy si skutecznie zajmowa tylko pod warunkiem, e robimy je po kolei, a pomidzy nimi s przerwy. Najpierw robi jedno, pniej drugie, a nie jedno i drugie. Gdy robisz w tym samym momencie dwie rne rzeczy, dysponujesz poow energii. Gdy robisz pi rzeczy, Twoje moliwoci s rwne 1/5 tego, co w sobie masz.
Nie wychod ze smugi cienia niech ona wyjdzie

Gdy pojawia si smuga cienia, skuteczne dziaanie wymaga czego odwrotnego ni to, na co mamy ochot. Nie opuszczaj jej. Nie uciekaj. Nie szukaj ulgi. Zosta w niej, tak dugo jak trzeba. To nie Ty masz od niej ucieka. To ona ma uciec.
195
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Ocena
Ocena
To oczywicie nie oznacza, e wszystko zawsze naley koczy. S projekty, ktre lepiej porzuci ni koczy. S pomysy, ktre wymagaj natychmiastowej realizacji, gdy Ci wpadn do gowy. Bdmy szczerzy to rzadkie przypadki. Ile razy masz ochot zaj si czym nowym, zadaj sobie pytanie, czy jest to:

Ucieczka, prba konfrontacji z przeciwnociami. Dziaanie strategiczne, przemylane i uzasadnione.
Zamiast zakada kolejne firmy

Zanim podejmiesz si czego nowego (zaoysz now firm, zaczniesz prac nad now ksik, zaczniesz uczy si kolejnego jzyka itp.) sprawd, co si dzieje w tym obszarze, z ktrego si wycofujesz. Zadaj sobie kilka pyta:
Czy mam jasno zdefiniowane cele? Czy wiem, co chc osign? Jeeli nie wiesz, zawsze bdziesz niezadowolony. Czy moje cele i standardy s wygrowane? Czy naprawd ludzie musz zemdle? Czy musz o mnie pisa gazety? Czy
196
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Zamiast zakada kolejne firmy
musz zdoby pi tysicy subskrybentw w cigu miesica, czy musz napisa ksik w cigu trzech tygodni?
Czy potrafi zobaczy wyrany obraz sukcesu? Potrafi zamkn oczy i zobaczy film z sukcesem? Czy mam poczucie, e jestem w stanie skutecznie poradzi sobie z przeszkodami, jakie si pojawiy? Czy wierz, e jestem w stanie pokona trudnoci? Co by si zmienio, gdybym przyj, e ze wszystkim sobie poradz?
197
Drugi oddech: Czy umiesz si przebi na drug stron?

Wikszo ludzi nie zdy zaj zbyt daleko przy swoim pierwszym porywie, a ju porywa ich drugi. Daj swoim snom wszystko, co masz, a bdziesz zdziwiony, jak wiele energii z ciebie wyjdzie. William James Dla czowieka trud nie jest sprzeczny z prawem natury dopki spenia to, co do czowieka naley. A jeeli dla niego nie jest sprzeczny z prawem natury, to nie jest te nieszczciem dla niego. Marek Aureliusz
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Drugi oddech: Czy umiesz si przebi na drug stron?
Fenomen drugiego oddechu

Ludzie uprawiajcy dugodystansowe sporty (np. maratoczycy) opowiadaj o zjawisku drugiego oddechu. Po pewnej dawce wysiku czowiek dochodzi do tzw. martwego punktu. Wydaje mu si, e wicej z siebie nie wycignie. Czuje ogromne wyczerpanie, czasem nawet bl. Ma ochot podda si, przerwa bieg, pooy si na poboczu i umrze. Gdy jednak pobiegnie dalej, zmusi si do dalszego wysiku, nagle dzieje si co dziwnego. Ciao, ktre, wydaje si, cigno na oparach, dociera do jakich ukrytych rezerw. Uczucie zmczenia znika, oddech stabilizuje si, a czowiek zaczyna czu przyjemno z biegu. Czasem nawet eufori. Fizjolodzy tumacz to zjawisko przystosowaniem si organizmu do wysiku. Z jednej strony organizm znajduje rwnowag pomidzy pobieraniem tlenu, a wydzielaniem dwutlenku wgla, z drugiej zaczyna produkowa endorfiny (tzw. hormony szczcia). Jednak to zjawisko nie ogranicza si tylko wysiku fizycznego i fizjologii. Fizjologia jest tylko jednym z przykadw pokazujcych, jak dziaaj ukryte zbiorniki energii. William James, jeden z ojcw wspczesnej psychologii, pisa:
199
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Fenomen drugiego oddechu
Najbardziej znanym przykadem obrazujcym istnienie zbiornikw nie wykorzystywanej na co dzie energii jest zjawisko drugiego oddechu. Zwykle zatrzymujemy si, gdy napotykamy pierwsz barier zmczenia. Czujemy, e ju do si napracowalimy i przestajemy dziaa. Ta pierwsza dawka zmczenia jest skuteczn barier w yciu, jakie na co dzie prowadzimy. Czasem jednak, gdy jaka niezwyka konieczno zmusza nas do tego, by pj dalej, wydarza si zadziwiajca rzecz. Zmczenie pogarsza si do pewnego krytycznego punktu, kiedy to stopniowo lub nagle znika, a my stajemy si wiesi ni przedtem. Najwyraniej dotarlimy do nowych zasobw energii, ktre byy zamaskowane pod zason zmczenia i z ktrych do tej pory nie korzystalimy. Pod tym ukryciem moe znajdowa si wicej warstw energii. Moe tam by i trzeci, i czwarty oddech. To zjawisko wystpuje zarwno w przypadku czynnoci fizycznych, jak i umysowych. W wyjtkowych przypadkach moemy odkry pod punktem skrajnego zmczenia i blu pokady lekkoci i siy, o posiadaniu ktrych nawet nie nilimy. Moemy odkry rda siy, z ktrych w ogle nie korzystalimy, poniewa z nawyku nigdy nie naciskalimy na przeszkody, nigdy nie wychodzilimy poza pierwszy krytyczny punkt zmczenia.9
James W., The energies of man, Science 1907 [tumaczenie autora].

200
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Nawyk posuszestwa wobec zmczenia
Nawyk posuszestwa wobec zmczenia

Wielu z nas miao bardzo troskliwe mamy, ktre dbay o to, bymy si zbytnio nie przemczali. Nie przemczaj si dziecko, nie sied tak dugo nad ksikami, nie ganiaj tak za pik itd. Nawet gdy nikt nie dba o poziom naszego zmczenia, my sami w ktrym momencie zaczlimy dba o siebie. Z czasem wypracowalimy nawyk, ktry polega na tym, e przestajemy co robi, gdy czujemy pierwsze oznaki zmczenia. Zmczenie jest automatycznym sygnaem, by si wycofa i zwolni. Wedug Williama Jamesa to wanie nasz nawykowy sposb reagowania na zmczenie jest podstawow przyczyn tego, e nie korzystamy z mechanizmu drugiego oddechu. Ten nawyk szczeglnie mocno wida u ludzi chorych. Osoba cierpica na nerwic bardzo czsto czuje si zmczona. Neurastenik przez cay czas jest wyczerpany i na nic nie ma siy. U takiej osoby, jak pisze James:
Poziom zmczenia jest nienormalnie nisko. Najlejsze wiczenie wywouje cierpienie, ktre wzbudza ch zatrzymania si. W przypadku takiej nerwicy przyzwyczajenia, nowy zakres siy moe si pojawi jako efekt brutalnego traktowania, podczas ktrego lekarz obliguje pacjenta do wykonania dziaa
201
wbrew temu, na co ma ochot. U pacjenta najpierw pojawia si skrajne wyczerpanie, potem nastpuje niespodziewana ulga. Bez wtpienia wydaje si, e kady z nas do pewnego stopnia jest ofiar takiej nerwicy przyzwyczajenia. Musimy przyzna si do tego, e mamy szeroki potencja i e uywamy go w wskim zakresie. yjemy uwizieni przez zmczenie, ktre moe nad nami panowa tylko w wyniku naszego nawyku posuszestwa. Wikszo z nas moe nauczy si odpycha barier i y w doskonaym komforcie na znacznie wyszych poziomach mocy.
Oczywicie s granice: drzewo nie ronie do chmur. Ale suchy fakt pozostaje: ludzie na caym wicie posiadaj iloci zasobw, ktre tylko przez wyjtkowe osoby s wykorzystywane w maksymalnym stopniu. Wikszo z nas yje nawykowo w czym w rodzaju chmury wiszcej nad nami, poniej swojej najwyszej klarownoci orientacji, pewnoci rozumowania czy staoci w decydowaniu. W porwnaniu z tym, kim moemy by, jestemy na wp obudzeni. Nasze paleniska s zawilgocone, nasze weksle s przekrelone. Robimy uytek tylko z maej czci naszych moliwoci umysowych i fizycznych. To, e kady z nas ma zasoby, ktre s znacznie wiksze ni to, co mu si wydaje, jest spraw powszechnie znan. Cz ze
202
sw Jamesa czsto cytuj rnego typu motywatorzy. Rzadko jednak odkrywaj kontekst tych sw. Tak, mamy w sobie wicej moliwoci, ni nam si wydaje. Ale kluczem do nich nie s adne magiczne zabiegi, adne techniki mieszania stanw czy wstrzsania umysu, adne napary zioowe, olejki eteryczne, mandale, mae biae tabletki czy wizualizacje. James sam cierpia na neurasteni. Czasem nawet podniesienie si z ka byo dla niego olbrzymim wysikiem. Mimo to zrobi tak wiele jak nieliczni ludzie. Nie oszukiwa si, e nie czuje zmczenia. Nie szuka magicznych technik, ktre by je usuny. Czu je i mimo to robi to, co mia do zrobienia. Wymwi posuszestwo swojemu zmczeniu. Zama nawyk ustawicznego dbania o swoje dobre samopoczucie.
Szukanie atwiejszej drogi

To doskonale, e pracujesz nad sob, e jedzisz na szkolenia i czytasz nowe ksiki motywujce. Nawyk podnoszenia umiejtnoci jest czym kluczowym. Czasem jednak, jako klienci takich produktw rozwojowych, wpadamy w puapk szukania atwiejszej drogi. Wydaje nam si, e gdzie tam jest system,
203
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Szukanie atwiejszej drogi
ktry wszystko nam uatwi. e lada chwila poznamy jakie niemal magiczne techniki, ktre sprawi, e wszystko zrobi si lekko i bez zmczenia. Marzy nam si, by wreszcie pozna sposb, dziki ktremu nigdy nie bdziemy musieli czu niechci do tego, co robimy. Thomas Edison kiedy napisa:
Osoba skuteczna wypracowuje w sobie nawyk robienia rzeczy, ktrych osobie nieskutecznej nie chce si robi.
Szukaj najwygodniejszych dla siebie metod i technik dziaania. Pozbywaj si niepotrzebnego napicia i zmagania. Ale nie unikaj wysiku. Jest jedna, niezawodowa recepta na sukces: nie poddawa si, znosi frustracj i zmczenie. miao wychodzi poza stref obramowan pierwszym zmczeniem czy zniechceniem. Wychodzi poza stref wasnej wygody.
Cztery pytania, ktre zadaj sobie, gdy czujesz zmczenie

Trzeba umie odrni niepotrzebny wysiek od tego potrzebnego. Trzeba umie odrni lenistwo wynikajce z gnunoci i lenistwo bdce wynikiem zdrowego rozsdku. Nie chodzi o to, by podejmowa si kadego wysiku tylko dlatego, e jest
204
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Cztery pytania, ktre zadaj sobie, gdy czujesz zmczenie
trudny. Jest wiele sytuacji, w ktrych lepiej da sobie spokj, ni cierpliwie znosi katusze. Jak to zrobi? Gdy masz ochot wycofa si pod wpywem zmczenia, sta z boku i zadaj sobie kilka prostych pyta:
Czy cigle masz jasny cel tego, co usiujesz osign? Zmczenie czsto jest efektem tego, e nie wiemy, o co nam chodzi. Nasz cel uleg rozmyciu. Przypomnij sobie, po co to robisz. Jeeli np. uczysz si jzyka obcego, zastanw si, do czego konkretnie bdziesz uywa tej umiejtnoci. Co chcesz w ten sposb osign?
Czy ten cel jest cigle wany? By moe cel przesta by aktualny i nie warto si stara? Czy cigle Ci na tym zaley? Czy znasz jaki inny, atwiejszy sposb wykonania tego zadania? Jeeli znasz, zrb to inaczej! Ale dopki nie znasz, nie porzucaj tego, co robisz. Moesz rwnoczenie szuka nowych sposobw, ale nie zostawiaj zakuwania swek tylko dlatego, e za p roku pojedziesz na nowe, magiczne seminarium.
Czy kontynuowanie tego zagraa Twojemu zdrowiu lub czemu, co bardzo cenisz? Inaczej mwic, czy gdy bdziesz to dalej robi, istnieje ryzyko, e dostaniesz udaru mzgu, umrzesz z godu, nabawisz si zapalenia puc, rzuci Ci ona lub wypr si Ciebie rodzice? Jeeli istnieje takie ryzyko, by moe rzeczywicie warto przesta. Jeeli nic takiego nie nastpi, chyba rozczulasz si nad sob.
205
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Cztery pytania, ktre zadaj sobie, gdy czujesz zmczenie
Jeeli:

to, co robisz jest celowe, ten cel jest wany, nie znasz atwiejszego sposobu, kontynuowanie pracy nie stanowi dla Ciebie powanego zagroenia
Dlaczego miaby nie sprbowa przebi si przez warstw zniechcenia i zmczenia? Dlaczego nie sprawdzi, co za ni jest? Dlaczego nie sprbowa smaku drugiego oddechu? Sprbuj si przeama choby raz. Zobaczysz, e nastpnym razem bdzie Ci znacznie atwiej, a sam punkt, w ktrym pojawi si pierwsze zmczenie, przesunie si dalej. Wystarczy czu zmczenie i mimo to dziaa. Zobaczysz, e za jaki czas poczujesz przypyw energii.
Gdy decydujesz si na odpoczynek

Jak zauway James, s granice. Mamy niedoceniane przez siebie zasoby, ale nie bez granic. Nasze poczucie zmczenia bywa efektem rzeczywistego wyczerpania organizmu. Czasem po omiu godzinach pisania, mimo e
206
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Gdy decydujesz si na odpoczynek
czuj motywacj do pracy, nie jestem w stanie skleci kilku zda. Nie potrafi klarownie zobaczy celu ani nie potrafi znale dobrych ilustracji. Na podstawie efektw swojej pracy wiem, e wyczerpaem swoje zasoby co najmniej na kilka godzin. Gdy czujesz, e pracujesz coraz mniej efektywnie, zadbaj o odpoczynek. Nigdy jednak nie odpoczywaj, robic to samo. Niektrzy ludzie dochodz do wniosku, e odpoczn, robic to samo w mniejszym stopniu np. pozwalajc sobie na wicej bdw, mniejsz staranno czy wolniejsze tempo. Co takiego pogbia zmczenie. Najlepsz metod odpoczynku jest cakowicie zmieni rodzaj zajcia.
wiczenie zrb co, na co nie masz ochoty

Jeeli nauczysz si otwarcie i bez jczenia znosi zmczenie i trud, Twoje ycie stanie si, paradoksalnie, atwiejsze i wygodniejsze. Staniesz si bardziej odporny na przeszkody i trudnoci. To troch tak jak z hartowaniem. Gdy stopniowo wystawiasz swoje ciao na dziaanie chodu, czujesz go w coraz mniejszym stopniu.
207
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak wiczenie zrb co, na co nie masz ochoty
Wbrew pozorom nasze czasy nie s dla wygodnickich. Jeeli chcesz co osign, musisz by twardzielem. Gdy przeraa Ci wizja dugich godzin nauki lub pracy, gdy oczekujesz szybkich i atwych efektw, niewiele moesz osign. Wikszo ludzi odnoszcych sukcesy to osoby, ktre nauczyy si y z odciskami w rnych miejscach (nogach, rkach i siedzeniu). Sto lat temu William James proponowa wiczenie, ktre warto stosowa i dzisiaj:
Przez codzienne drobne wiczenia podtrzymuj w sobie zdolno do wysiku. To znaczy: w rzeczach drobnych i maej wagi systematycznie speniaj mae bohaterstwa, codziennie zrb co trudnego tylko dlatego, e jest to trudne (e nie masz na to ochoty), aby w chwili, gdy ci spotkaj wielkie przeciwnoci, znalaz potrzebn si i sposb, by si z nimi zmierzy. Tego rodzaju ascetyzm jest czym w rodzaju ubezpieczenia opacanego od domu i ruchomoci. Wnoszona opata na razie nie przynosi adnych korzyci, a moe nawet nie zwrci si nigdy; lecz jeeli nawiedzi nas poar, dziki niej unikniemy ruiny. Tak samo dzieje si z czowiekiem, ktry nawyk do skupiania uwagi, energii, wytrwaoci i panowania nad sob w sprawach codziennych. Sta on bdzie jak wyniosa wiea, gdy wszystko si zachwieje koo niego, a ludmi wtlejszej natury, niby limi wiatr bdzie pomiata.10
Zastanw si, co dzisiaj takiego moesz zrobi? Co z tego, co ley poza sfer Twojej wygody, zrobisz dzisiaj?
10
James W., Pogadanki psychologiczne, Warszawa 1920, s. 4546.

208
Odwaga: Czy umiesz wybiec na spotkanie przeszkd?

Na tym polega istota lku, e wywouje on to, czego kto si boi. Victor E. Frankl Nastpnym razem, kiedy poczujesz lk, uznaj si za szczciarza, bo w tym wanie miejscu rodzi si odwaga. Pema Cziedryn
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Odwaga: Czy umiesz wybiec na spotkanie przeszkd?
Nie warto unika wysiku

W moim bloku dugo nie byo windy. To znaczy bya, ale spdzielnia nie chciaa jej uruchomi. Przez kilka lat codziennie kilka razy wchodziem na pite pitro. Czasem solidnie obciony. Wiele razy klem na czym wiat stoi. Wreszcie, gdy spdzielnia przestaa administrowa blokiem, winda ruszya. Poczulimy wygod pync z cywilizacji. Kilka miesicy pniej, zaczem czu ble w kolanach, a gdy musiaem wej na trzecie pitro, sapaem jak parowz, mimo e wczeniej wbiegaem bez zadyszki na pite. Podskoczya mi waga. Przeczytaem wtedy o wynikach pewnych bada. Ludzie, ktrzy pokonuj codziennie o wasnych siach dziesi piter, s o kilkadziesit rzadziej ofiarami zawaw serca. Oczywicie cigle korzystam z windy. Gdy mam zakupy lub na jednej rce trzymam dziecko, a w drugiej rowerek, gupot byoby nie korzysta. Ile razy jednak mog, wbiegam na gr jak za dawnych czasw. Wygoda to dobra rzecz, tylko trzeba umie z niej korzysta.
210
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Mity ycia bez wysiku
Mity ycia bez wysiku

Jest mit, ktry sprawia, e wiele osb nigdy nie osignie sukcesu. Polegnie w poowie drogi, wycofa si i nie doprowadzi do realizacji wikszoci ze swoich zamierze. To mit, ktry jest rozpowszechniony szczeglnie mocno w naszych czasach i szczeglnie mocno wida go w Internecie. Ten mit mwi, e wszystko mona osign atwo, lekko i bez wysiku. Marketingowcy dobrze to czuj. John Caples (guru wszech czasw marketingu) pisze, e nagwek kadej reklamy powinien:
[] zasugerowa czytelnikowi, e istnieje szybki i atwy sposb zdobycia tego, czego si pragnie.11
Chcesz si nauczy gra na fortepianie? Przecie wystarczy kupi nasz kurs korespondencyjny. Chcesz nauczy si jzyka obcego? Nie ma problemu, po naszym tygodniowym, bezbolesnym szkoleniu bdziesz mwi jak rodowity Anglik. Ja sam daj si nabra na takie obietnice. Kupiem przynajmniej kilka (jak nie kilkanacie) ksiek, ktre oferoway wiele cudownych sposobw na to, by by bogatym, doskonale pisa czy odnosi same sukcesy. Okazay si piknie opakowanymi bzdurami. To s nasze czasy. Jeeli co jest trudne, to jest ze. Wygoda i brak wysiku jest wartoci absolutn. Wysiek nas przeraa i zniechca. Erich Fromm w ksice O sztuce istnienia pisze:
11
Caples J., Skuteczna reklama, Warszawa 2000, s. 49.

211
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Mity ycia bez wysiku
Barier na drodze do uczenia si sztuki ycia jest doktryna, ktr mona by okreli bez trudu i blu. Ludzie nabrali przekonania, e wszystko, nawet najtrudniejsz umiejtno, winno si opanowa bez trudu lub z minimalnym jego nakadem. [] Postp techniczny zmniejszy ilo fizycznej energii potrzebnej do wytwarzania dbr. Dziki pierwszej rewolucji przemysowej zwierzta i ludzka energia fizyczna zostay zastpione mechaniczn energi maszyny. Po drugiej rewolucji przemysowej mylenie i liczenie zostao zastpione prac maszyn, a do bardzo skomplikowanych komputerw wcznie. [] Wyzwolenie, ktre przyniosa maszyna, doprowadzio do zrodzenia ideau absolutnego lenistwa, po ktrym przyszo przeraenie jakimkolwiek rzeczywistym wysikiem. Dobre ycie to ycie bez wysiku. Konieczno wzmoonego wysiku zostaa, by tak rzec, uznana za przeytek redniowieczny i dokonuje si go jedynie wwczas, gdy rzeczywicie jest si do zmuszonym, nigdy dobrowolnie. Wybieramy si samochodem do pobliskiego sklepu, aby unikn wysiku spaceru. Kasjer przy kontuarze wybija na kalkulatorze nawet trzy pozycje, aby zaoszczdzi sobie wysiku mylenia.12
12
Fromm E., O sztuce istnienia, WarszawaWrocaw 2000, s. 37.

212
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Py pod prd
Py pod prd
Jeeli chcesz, w odrnieniu od narzekajcych, zrzdzcych, apatycznych, przyklejonych do telewizorw, sterowanych przez reklamy i politykw ludzi, zrobi co, co jest warte Twojego ycia, musisz i pod prd. Pyne kiedy rwc rzek pod prd? To wymaga duego wysiku. Niewiele przypomina leniwe unoszenie si na basenie. Czy wydaje Ci si, e ycie jest wygodnym basenem, na ktrym obsuga z umiechem podaje dmuchane materace i kolorowe drinki z palemkami? Moe ycie jest jednak rwc, pen wirw grsk rzek. I eby dopyn tam, gdzie chcesz, trzeba by uwanym, skupionym i gotowym do wysiku. To nie znaczy, e zawsze masz pyn pod prd. Przyjrzyj si, co robi ryby. Czasem pyn pod prd, czasem unosz si ustawione gow naprzeciw strumienia, a czasem daj si ponie strumieniowi. Wysiek sam w sobie (tak samo jak wygoda) nie jest adn wartoci. Niewane, czy co jest mczce czy lekkie, wane, co chcesz zrobi. Jeeli jednak nie bdziesz gotowy da z siebie wszystkiego, walczy z przeciwnociami i solidnie si spoci; jeeli wizja wysiku bdzie Ci przeraa czy choby zwalnia nic nie osigniesz. Rwca woda prdzej czy pniej wyrzuci Ci na brzeg.
213
W ksidze samurajw Hagakure mona przeczyta:

Gdy spotyka si klski lub trudne sytuacje, nie wystarczy jedynie powiedzie, e nie jest si wytrconym z rwnowagi. Znajdujc si w trudnej sytuacji, trzeba dzielnie i z radoci pdzi do przodu. To jest sposb pokonywania barier, o ktrym mwi powiedzenie im wicej wody, tym wyej dka.
Gdy kto blednie na widok trudnoci, nic nie osignie w yciu. Gdy kto si ich nie boi, ale podchodzi do nich obojtnie, rwnie niewiele osignie. Jedynym dobrym podejciem jest entuzjazm i rado. Nie chodzi o to, by zachowa kamienny spokj na widok trudnoci. To za mao. Chodzi o to, by aktywnie ich szuka. By trudnoci, jakie napotykasz na swojej drodze, wywoyway Twj umiech. Nie unikaj wysiku, ale z radoci go oczekuj. Zapewniam Ci jeeli masz co wanego w yciu do zrobienia, bdziesz musia si napoci. Kocham trudnoci. To wspaniale, e si pojawi. Bd mg dowiadczy poczucia siy i ruchu do przodu. Poczuj wspaniae odczucie rozwoju! Nie chodzi o masochizm. Wysiek nie zawsze jest przyjemny, trud rzadko jest miy. Jednak to, co jest nieprzyjemne, nie jest ze. Z perspektywy tego, co masz w yciu do zrobienia, czsto jest znacznie lepsze ni to, co przyjemne.
214
Nie chodzi o to, by kocha wysiek, ale by przesta si na nim skupia. By przesta si go panicznie ba i traci kolejne okazje.
Intencja paradoksalna
Lk przed trudnociami i niepowodzeniami czsto fizycznie nas osabia. Mamy wraenie, e kto nam podcina skrzyda, e cay zapa nam przechodzi. Mylimy wtedy zazwyczaj: tylko nie to, musz by silnym, musz walczy, zaczynamy si stara, ale efekty s jeszcze gorsze. Osabienie i apatia jest jeszcze gorsza. Pamitasz jak sytuacj, w ktrej bardzo Ci zaleao na tym, by si jako poczu? Na przykad nie czu tremy, zasn, wykaza si w ku czy okaza si miym rozmwc? Mam jedno takie niemie wspomnienie. Ona i ja stoimy gdzie w zaomach murw starego miasta. wieci ksiyc, jest ciepy letni wieczr. Ona si opiera i patrzy na mnie rozmarzonym wzrokiem. Ja myl: Dobra, teraz musz j pocaowa. Dolicz do trzech raz, dwa, trzy o nie, musz j pocaowa. Oczywicie nic z tego nie wyszo. Im bardziej chciaem, tym byo to trudniejsze. Kady zna podobne zjawisko. Gdy boisz si, e si zaczerwienisz, pojawiaj si rumiece, gdy okropnie Ci zaley na tym, by
215
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Intencja paradoksalna
si nie potkn, potykasz si, gdy si boisz, e bdziesz spity podczas przemwienia, jeste spity jak nigdy, gdy bardzo zaley Ci na tym, by wreszcie zasn, przewracasz si z boku na bok, gdy pragniesz by doskonaym kochankiem, jako tak kiepsko wychodzi Tak dziaa nasza psychika. Im bardziej na czym nam zaley, im bardziej od czego si chcemy wyzwoli, tym mniejsze mamy szanse, by tego dowiadczy. I nie jest wane, czy mylisz negatywnie (nie mog by taki niemiay), czy pozytywnie (musz si odway). Naciskanie na siebie samego wywouje przeciwn reakcj. Powstaje bdne koo. Napicie i niepokj fiksuje uwag na negatywnych odczuciach. Te odczucia z kolei jeszcze bardziej skupiaj nasz uwag. Im bardziej naciskasz, tym gorsze s efekty. Ten sam mechanizm moe dotyczy nie tylko naszych wewntrznych uczu. S na przykad ludzie, ktrzy nie potrafi si skupi, gdy dobiegaj do nich jakie dwiki. Poniewa ostatnio s upay, w wielu pomieszczeniach s wczone wentylatory (w chwili, gdy to pisz, obok mnie stoj dwa, jeden ju wieje). Ostatnio, gdy chciaem wczy wentylator, kto powiedzia: nie wczaj, nie mog ju sucha jego dwiku. Wikszo z nas przestaje zauwaa szum wentylatora po kilkunastu sekundach. Albo wcale nie zwraca na niego uwagi. Przystosowujmy si do niego, szum przechodzi w to. Ale sprbuj osign
216
to celowo. Wcz wentylator i postaraj si przesta zwraca na niego uwag. Pomyl sobie np. to gupie zwraca cay czas uwag na wentylator, musz przesta go sysze. Zobaczysz, jak Twoja uwaga si zaptli i jak z kad chwil dwik bdzie stawa si coraz bardziej mczcy. Jedyne, co mona zrobi, to przerwa ca t bdn ptl. Przesta naciska. Dokadnie tak, ja to si robi w judo: gdy Ci cign pchaj, gdy Ci pchaj cignij. Porzu nadziej na popraw, zmian. Przesta gorczkowo pragn wyzwolenia z tarapatw. Ta zasada jest podstaw techniki terapeutycznej nazwanej przez Victora E. Frankla Intencj Paradoksaln. Technika jest bardzo prosta. Jeeli si czego obawiasz, zacznij sobie tego yczy, dodaj do tego troch humoru i kpiny z siebie. Zamiast mwi sobie np.: musz dobrze wypa i nie mog si ba, powiedz sobie: Mam nadziej, e zemdlej na rodku, a wszyscy bd si ze mnie miali. Jeli jak pacjent, ktrego opisuje Frankl, boisz si, e popenie jaki bd w zeznaniach podatkowych i mog Ci za to zamkn, powiedz sobie: Gwid na wszystko, niech diabli wezm perfekcjonizm. Wszystko mi jedno. Jeli o mnie chodzi, to mog mnie
217
zaaresztowa. Im prdzej, tym lepiej. Mog mnie aresztowa nawet trzy razy dziennie. Obawiasz si, e spotkasz si z trudnociami? Powiedz sobie: Mam nadziej, e padn ze zmczenia po drodze. Na pewno rozklapi si jak stary zdezelowany samochd, bd rzzi i wzbudza lito wszystkich Boisz si, e czego nie uda Ci si skoczy: Mam nadziej, e do koca ycia bd si z tym zmaga i nigdy tego nie skocz, nawet jako 120-letni staruszek cigle bd to robi, co mi tam, przynajmniej bd mia co do roboty. Czasem zbyt powanie podchodzimy do siebie i swoich obaw. Pora troch si z siebie pomia.
Puci si brzegu
Pierwsz znan nam osob, ktra dopyna do brzegw Ameryki, by Krzysztof Kolumb. Zrobi to dopiero pod koniec XV w. Mona to byo zrobi kilka wiekw wczeniej (pono do Ameryki zawijali ju Wikingowie). Jednak nikt nie odway si wypyn. Zrobi to dopiero Kolumb, ktry musia przez kilka-
218
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Puci si brzegu
nacie lat przekonywa, e jego wyprawa ma sens, a on sam nie jest szalecem. Co byo takiego trudnego w tej wyprawie? Czy to by problem wsi na statek i pyn do przodu? Przecie gdy tylko Kolumb wrci, tysice ludzi rzucio si w stron nowego wiata. Pyn do przodu nie byo niczym trudnym. Tylko jedna rzecz bya trudna. Straci z oczu brzeg. Gdyby tak mc cigle widzie znany brzeg, mona by byo pyn i pyn. Ale gdy tylko brzeg gin z oczu, od razu pojawiay si straszne myli o tym, co jest po drugiej stronie. Tam na pewno jest koniec wiata! Wielki potwr, ktrzy nas pore! Kolumb powiedzia: Nie uda ci si przepyn przez ocean, jeeli nie odwaysz si straci z oczu brzegu. Kolumb by czowiekiem, ktry nie ba si opuci tego, co dobrze zna. Zastanawiam si, czy wyruszyby do Ameryki, gdyby nie przygoda w modoci. Statek, ktrym pyn, zosta roztrzaskany przez sztorm, a on sam nieprzytomny, jako jeden jedyny, ktry przey, bez grosza przy duszy, zosta wyrzucony na brzeg kraju, ktrego mowy nie rozumia. Ludzie po takim przeyciu reaguj zazwyczaj na dwa sposoby: albo zaczynaj kurczowo trzyma si tego, co znaj, by znowu nie sta si rozbitkami, albo pozbywaj si lku.
219
Akceptacja: Czy umiesz przyj siebie?

Jeeli zatroszczysz si o swoje ycie, twoje uczucia zatroszcz si same o siebie. Gregg Krech Gdy ci dotknie jakikolwiek bl, pamitaj o tym, e nie ma w nim nic habicego i e nie osabia ducha, ktry tob kieruje. Marek Aureliusz
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Akceptacja: Czy umiesz przyj siebie?
Patriotyczny obowizek
Kilka lat temu suchaem nagra z seminariw prowadzonych przez wietnego mwc, Ziga Ziglara. To fascynujcy czowiek. Mwi tak, e nie mona przesta go sucha. Jego anegdoty s przemieszne, jego historyki wcigajce, a wnioski, do jakich zmierza, wydaj si trafne, klarowne i przekonujce. Kilkugodzinne nagranie odsuchaem parkro, za kadym razem czerpic z tego duo przyjemnoci. Tematem seminarium byo poczucie wasnej wartoci. Zig bardzo przekonujco wyjania, e brak poczucia wasnej wartoci jest powodem caego za, jakie dotyka modzie i kraj. Gdy ludzie naucz si dba o poczucie wasnej wartoci, Ameryka i cay wiat stan si lepsze. Spadnie przestpczo, zlikwidowane zostan narkotyki, modzi ludzie przestan pali, spadnie ilo niechcianych ci, zniknie pornografia, dzieci zaczn lepiej si uczy, przedsibiorstwa bd bardziej dochodowe, podniesie si poziom ycia, demokracja bdzie coraz bardziej kwitn, znikn nierwnoci rasowe Wszystko argumentowa, okraszajc wykad licznymi anegdotami jest w czowieku, w tym, co o sobie myli i jakie ma poczucie wasnej wartoci.
221
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Patriotyczny obowizek
Zig Ziglar i inni mwcy zarazili Amerykanw trosk o poczucie wasnej wartoci. Stao si to podstawowym, patriotycznym obowizkiem. Powoywano instytucje, a nawet rzdowe programy, ktre miay krzewi poczucie wasnej wartoci. Wszystko jednak opierao si na mocnym przekonaniu, e tak jest. Nie byo przekonujcych bada, ktre by potrafiy wykaza, e faktycznie warto paci due pienidze za programy, szkolenia i ksiki. Anegdoty Ziga Ziglara o tym, jak jego mama z agodnoci traktowaa krowy i dziki temu ich wydajno bya dwa razy wiksza ni u ssiadw, to nieco za mao, nawet jak na kraj kowbojw. Gdy zaczto prowadzi badania, balon z wysokim poczuciem wasnej wartoci pk. Zig Ziglar jest wspaniaym mwc. Jednak przynajmniej w tym temacie opowiada cakowite bzdury. Nie majc wielkiego pojcia na temat psychologii czy dynamiki rozwoju czowieka, stworzy opowie majc tyle wsplnego z rzeczywistoci, co opowieci Tolkiena. Wcigaj i poruszaj, ale lepiej nie traktowa ich jak przewodnika podczas wakacyjnych podry. Oto kilka faktw niezaczerpnitych z rodzinnej farmy Ziglara, ale z bada prowadzonych na dziesitkach tysicy osb:
Wysoko poziomu samooceny nie prognozuje wysokoci osigni szkolnych. Korelacja poczucia wasnej wartoci
222
u uczniw w 10. klasie z ich osigniciami pod koniec 12. klasy (koniec szkoy redniej 1718 lat) wynosia 0,1 (korelacj oznacza si w skali od 0 do 1, 0 to brak zwizku, 1 zwizek stuprocentowy; korelacja w wysokoci 0,1 to praktycznie brak zwizku). Jedynym prognostykiem wysokich ocen pod koniec klasy 12. byy wysokie oceny w klasie 10. (korelacja powyej 0,8). Te badania zostay przeprowadzone na 23 000 osb w 1986 r., przez psychologw z Uniwersytetu Iowa.
Z bada przeprowadzonych w 1998 r. wynika z kolei, e poziom samooceny wie si umiejtnociami interpersonalnymi, jednak tylko wtedy, gdy swoje umiejtnoci ocenia sam zainteresowany. Gdy robi to osoby mieszkajce z nim, okazuje si, e poziom samooceny nie ma adnego istotnego zwizku z takimi umiejtnociami jak: rozwizywanie konfliktw, dostarczanie wsparcia emocjonalnego, odsanianie si czy asertywno. Jedyn umiejtnoci, ktra rzeczywicie wizaa si z wysok samoocen byo inicjowanie znajomoci. Dodatkow rzecz, na jak zwracaj uwag te badania, jest brak kontaktu z rzeczywistoci u osb majcych wysok samoocen. Ich ocena swoich umiejtnoci okazaa si dosy odlega od tego, jak oceniali ich inni.
Badania prowadzone w 2000 r. wykazay z kolei, e brak jest istotnych zwizkw pomidzy poziomem samooceny
223
u modziey, a tym, czy naduywa ona narkotykw w wieku 15 lat. Nie mam zamiaru, wzorem Ziglara, dobiera faktw do swojej tezy. Wyniki bada nie s jednoznacznie. S take badania, ktre pokazuj korzyci z posiadania wysokiego poczucia wasnej wartoci. Na przykad czsto okazuje si, e ludzie o wysokiej samoocenie s szczliwsi i przejawiaj wiksz inicjatyw. Samoocena sama w sobie nie jest czym zym. Na pewno nie jest panaceum, cho moe by czym przydatnym. Czym innym jest jednak mie wysok samoocen (np. wynik ze swoich osigni), a czym innym jest sztucznie j rozwija.
Czy warto pompowa poczucie wasnej wartoci?

Miaem kiedy dyrektork, ktra przez wiele lat pracowaa na Zachodzie. Gdy spotkaa si z nami po raz pierwszy, na planszy papieru widnia wielki napis Jestemy najlepsi. To i podobne sformuowania powtarzaa rednio do p minuty. Nikt za bardzo nie wiedzia, w czym jestemy najlepsi ani kto jest gorszy. Ale kobieta uparcie trzymaa si swojej mantry, a zostaa
224
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Czy warto pompowa poczucie wasnej wartoci?
zwolniona z powodu braku wynikw. Nie wiem, czy na poegnanie rwnie wykrzykna jestemy najlepsi. Podobn strategi dziaania co ona maj dzi prawie wszyscy trenerzy motywacyjni. Z uporem maniaka mwi Ci, e jeste najlepszy, najwikszy i wspaniay. Staraj si zmieni Twoje mylenie, wcale nie troszczc si o jakikolwiek realne sukcesy. Maj prost logik: gdy uwierzysz, e jeste najlepszy, to staniesz si najlepszy. Faktem jest, e rzeczywicie poczucie wasnej wartoci wie si z osigniciami. Gdy co Ci si uda czujesz lepsz samoocen. Gdy Ci si nie uda samoocena Ci spada. Pytanie jednak brzmi: skd taka pewno, e mona w odwrotn stron? A jeeli tak nie jest? Jeeli pacc tym wszystkim motywatorom, nie tylko nie uatwiasz sobie ycia, ale je utrudniasz? Zamiast powiksza swoje moliwoci, pomniejszasz, bo zaczynasz y w nierealnym, faszywym wiecie? W 1999 r. Donelson Forsyth i Natalie Kerr z Virginia Commonwealth University przeprowadzili prosty eksperyment. Wzili grup sabych studentw i losowo podzieli ich na dwie grupy. Potem przez semestr jednej i drugiej grupie wysyali odpowiednio przygotowane wiadomoci. W jednej grupie miay one za zadanie budowa poczucie wysokiej wartoci, w drugiej poczu-
225
cie odpowiedzialnoci za swoje dziaania. Oto przykady takich wiadomoci. Ktr z nich wolaby otrzyma?
JAKIE S PRZYCZYNY DO- JAKIE S PRZYCZYNY DO-
BRYCH I ZYCH STOPNI?
BRYCH I ZYCH STOPNI?
Badania sugeruj, e gdy studenci Badania sugeruj, e gdy studenci oblewaj test, maj tendencj do oblewaj test, maj tendencj do utraty zaufania do siebie: mwi obwiniania za swoje niskie stopdo siebie takie rzeczy jak: nie uda nie zewntrznych czynnikw. Mmi si lub jestem do niczego wi do siebie takie rzeczy jak: lub nie jestem tak dobry jak inni test by zbyt trudny lub profeludzie na uczelni. sor tego nie wyjani lub pytania Inne badania sugeruj natomiast, byy zbyt podchwytliwe. e studenci, ktrzy maj wysokie Inne badania sugeruj natomiast, poczucie wasnej wartoci, nie tyl- e studenci, ktrzy bior odpoko dostaj lepsze oceny, ale take wiedzialno za swoje stopnie, nie pozostaj bardziej pewni siebie. tylko dostaj lepsze oceny, ale W jednym z eksperymentw, ba- rwnie ucz si, e sami maj dacze poprosili studentw o zapi- kontrol nad ocenami, jakie dosywanie wszystkich myli, jakie staj. przychodziy im do gowy, gdy W jednym z eksperymentw, bastarali si poprawi swoje stopnie. dacze poprosili studentw o zapiStudenci, ktry z kadym testem sywanie wszystkich myli, jakie osigali popraw, myleli: mog przychodziy im do gowy, gdy by z siebie dumny, uda mi si, starali si poprawi swoje stopnie.
226
jestem lepszy ni inni ludzie na Studenci, ktry z kadym testem uczelni, jestem z siebie zadowo- osigali popraw myleli: musz lony. Studenci, ktrzy nie osiga- ciej pracowa, jeli si przyoli poprawy, myleli: wstydz si , naucz si tego materiau, siebie, nie zasuyem, by by na mam wpyw na to, co si wydastudiach, jestem bezwartocio- rzy wy. podczas testw, mam wszystko, co potrzeba, by to zro-
WNIOSEK: Trzymaj swoj gow bi. Studenci, ktrzy nie osigali i poczucie wasnej wartoci wyso- poprawy, myleli: to nie moja ko. wina, test by za ciki, nie jestem w tym dobry. WNIOSEK: We odpowiedzialno za swoje wyniki.
Jak mylisz, jakie byy efekty tych dwch sposobw pomocy? W grupie, ktr karmiono wiar w siebie, wyniki spady poniej 50 punktw (oceny niezadowalajce). W grupie, ktra dostawaa wiadomoci skupione na dziaaniu, rednie wyniki wzrosy, bo osigny 62 punkty. To cigle nie najlepszy wynik, jednak ocena dostateczna.
227
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Czego Ci potrzeba?
Czego Ci potrzeba?
Kady z nas chciaby przez cay czas mie wysok samoocen. Czu si pewnym siebie i zadowolonym ze swoich sukcesw i osigni. Pytanie jednak, co wolisz? Czy mie wysokie, ale oderwane od ycia poczucie wasnej wartoci, czy te by skuteczn osob, ktra zmienia wiat? Jeeli chcesz wpywa na wiat, nie potrzebujesz rozwija za wszelk cen poczucia wasnej wartoci. Gdy starasz si to robi, krcisz si cigle wok siebie. Im bardziej na samoocenie Ci zaley, tym bardziej bdziesz wraliwy na jej punkcie i tym bardziej grozi Ci oderwanie od rzeczywistoci. Czy w Twoim yciu chodzi o to, by czu si dobrze i mie poczucie wysokiej wartoci, czy zrobi to, co dla Ciebie wane? Masz takie poczucie wasnej wartoci, jakie masz. Wysze lub nisze to nie jest tak istotne. Czasem czujesz si z sob lepiej, a czasem gorzej. Ale liczy si wiat, a nie Ty. Licz si Twoje marzenia i cele, a nie nastroje. Co moesz zrobi, by wyj z puapki walki o poczucie wysokiej wartoci? Wystarcz dwie rzeczy:

Przyjmij to, co si dzieje w Tobie, zaakceptuj to, co daj. Skup si na wartoci tego, co robisz, a nie na poczuciu wasnej wartoci.
228
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Wahania poczucia wasnej wartoci s naturalne
Wahania poczucia wasnej wartoci s naturalne

Czasem jestem twrczy i przyjacielski, a czasem jestem gupi, ograniczony i nieuprzejmy. Czasem jestem wartociow osob, a czasem nie jestem. Jak kady inny czowiek na tej ziemi, jestem kim, kto si zmienia i kim, do kogo nigdy nie bd pasowa na stae takie czy inne etykiety. Jo-jo, pki dziaa, jest raz na grze, a raz na dole. Raz jeste z siebie dumny, a raz si siebie wstydzisz. Wszystko, co si dzieje wewntrz nas emocje, motywacje, uwaga, poczucie wasnej wartoci jest procesem. Istot kadego procesu s zmiany i falowanie. Gdy pozwolisz procesowi pyn zgodnie z jego natur, dowiadczysz przypyww i odpyww. Nawet najwikszy mistrz medytacji nie moe utrzyma tego samego poziomu skupienia uwagi przez cay czas. Gdy starasz si cay czas mie wysokie poczucie wasnej wartoci, jeste jak kto, kto chwyci wahado, nie pozwala mu przej do drugiego pooenia. Mona je trzyma, ale po pierwsze bdzie Ci to kosztowao cigy wysiek, a po drugie od tego trzymania wahado nie zastygnie na zawsze w tym miejscu. Gdy je pucisz, wrci do swojego ruchu.
229
Ludzie usiuj za wszelk cen unikn niskiego poczucia wasnej wartoci, bo gdy go dowiadczaj, czuj si winni. Czuj wtedy, e znowu co zawalili i sami sobie szkodz. W efekcie poczucie niskiej wartoci staje si kilka razy bardziej dokuczliwe. Co, co jest nieprzyjemne, ale jeszcze nie upoledzajce, staje si nie do zniesienia. Moliwe s wtedy dwie strategie. Niektrzy poddaj si i zaczynaj paka. Bl jest dla nich zbyt dokuczliwy, by cokolwiek robi. Nic nie ma sensu, wic po co bd prbowa? Mona si tylko podda. Druga strategia polega na blokowaniu odczuwania blu. Czowiek usuwa go poza zakres wiadomoci i gorczkowo chwyta si wszelkich sposobw, by si go pozby. Na przykad atakuje wszystkich, ktrzy dadz mu jakikolwiek powd do tego, by zaistniao najmniejsze podejrzenie, e go nie szanuj. Nie moe znie np. gdy kto go wyprzedzi na ulicy, umiechnie si pod nosem czy co szepnie do drugiej osoby. Od razu wydaje mu si, e to z niego drwi. Taka osoba jest take bardziej podatna na manipulacj. Wystarczy, e kto zacznie jej prawi komplementy. Oprcz tego cigle szuka sposobw, by udowodni (gwnie sobie), e nie jest tak nic nie warty. Szaruje, przechwala si, podejmuje si zada zbyt trudnych dla innych. W ten sposb stara si udowodni sobie samemu, e nie jest z nim tak le.
230
Ani zaamywanie si nie jest dobre, ani blokowanie poczucia niskiej wartoci. Jeeli zdarzy Ci si je poczu (a mam powody przypuszcza, e kiedy moe Ci si to zdarzy), przesta robi z tego zamieszanie. To, e je czujesz, nie znaczy, e co z Tob jest nie tak. Jeste zdrowy, pracuje Twoje psychiczne wahado. Niczego Ci nie brakuje. Nikt nie wyda na Ciebie wyroku. Po prostu czujesz niskie poczucie wasnej wartoci. I co z tego? Od tego si nie umiera.
Akceptacja caego siebie

Najatwiejsz i najbardziej naturaln metod poradzenia sobie z poczuciem niskiej wartoci jest wyj poza nie. Przesta uzalenia od niego swoje dziaanie. Gdy starasz si utrzyma cigle wysokie poczucie wasnej wartoci, zaczynasz faszowa rzeczywisto. Czujesz si przyjemnie, ale widzisz tylko fragment siebie. Masz kontakt tylko z poow siebie. By przesta by tak bardzo zalenym od poczucia wasnej wartoci, musisz otworzy si na wszystko, co jest w Tobie. Przesta walczy, zrezygnowa z prby dopasowywania siebie samego do wasnych wyobrae. Przesta usiowa przez cay
231
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Akceptacja caego siebie
czas by wspaniaym. By takim, jakim si jest. Mowa o poczuciu penej akceptacji siebie. Pena akceptacja siebie samego nie jest tym samym, co wysoka samoocena. Osoba, ktra wanie czuje wysok warto, mwi:
Zawsze dam sobie rad, jestem dumny z siebie, lubi siebie.
Osoba, ktra akceptuje cao siebie, powie:
Czasem nie daj sobie rady, czasem wstydz si siebie, czasem siebie nie lubi.
Kto, kto akceptuje siebie, nie wprowadza selekcji uczu czy ich cenzury. Nie odrzuca swojego poczucia saboci czy bezradnoci. Po prostu je przeywa. Bez adnych warunkw przyjmuje wszystko, co si w nim pojawia. Zarwno odczucia przyjemne, jak i te nieprzyjemne. Akceptuje to, e wiat skada si z procesw, e on sam skada si ze zmiennoci. e jego doznania i emocje faluj. Raz jest oywiony, a raz pobudzony. Czy umiesz si cieszy ze swojego umysu? Czy nie umiesz przyj go takim, jaki jest? Czy nie moesz mu pozwoli dziaa tak, jak dziaa?
232
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Co masz od zawsze
Co masz od zawsze
Kady czowiek na kuli ziemskiej jest wyjtkowy. Nie ma dwch takich samych osb, jak nie ma dwch takich samych patkw niegu. Nie musisz robi nic, by sta si kim wyjtkowym. Tak samo jak nie ma dwch identycznych linii papilarnych, nie ma dwch takich samych sposobw mylenia czy opowieci. Moe zamiast prbowa ama kod swojego umysu, zamiast go programowa, zamiast prbowa go na nowo stwarza, warto, by zamkn wreszcie gb i popatrzy z zachwytem na to, co masz, co zawsze miae?
Mzg ludzki skada si z 1015 tysicy miliardw komrek nerwowych. Ju ta liczba oszaamia, bdc trzykrotnie wysz od liczby wszystkich ludzkich mzgw yjcych na naszej planecie, ale liczba synaps (pocze midzy komrkami nerwowymi) jest jeszcze tysic razy wiksza, jest ich zatem okoo dziesiciu bilionw, czyli wicej, ni kiedykolwiek yo w ogle ludzi od chwili, gdy uzyskalimy w peni ten wspaniay narzd przed tysicami wiekw. Rwnolegle z komrkami nerwowymi podpierajc je i ywic istniej komrki glejowe, a ich liczba jest taka sama jak komrek nerwowych, ktrym su. Poniewa podobne liczby wprawiaj zwyky rozum
233
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Co masz od zawsze
w zamieszanie, dodajmy dla porwnania, e mdra maa pszczka ma tylko okoo 7000 komrek nerwowych [] Ukad soneczny jest ogromny, dla wikszoci z nas niepojty, zdumiewajcy swymi odlegociami, i zestawianie go na jednym oddechu z naszym ptorakilogramowym mzgiem wydaje si nie na miejscu zjawiska o wymiarach kosmicznych i zjawiska tak drobnego. Ale ten wsplny mianownik ma wicej sensu, ni to si wydaje. Rozmiary, o ktrych mwi i ktre zdaj si pojmowa astronomowie, maj swj odpowiednik w liczbach wymienianych przez neuroanatomw. Wspomnielimy ju o 15 miliardach komrek nerwowych, co odpowiada caej liczbie (z grubsza biorc) gwiazd w naszej galaktyce. Wspomniano te o synapsach, tysickrotnie liczniejszych, a wic tak licznych jak gwiazdy w tysicu galaktyk.13
Skupienie na wiecie
Dostae swj wielki, wspaniay, zachwycajcy mzg nie po to, by przy nim ustawicznie majstrowa. By go przerabia, modyfikowa i narzeka na niego. Dostae go po to, by dziaa w wiecie. By i i zrobi to, co masz do zrobienia. By zmieni wiat, tak by sta si wiatem Twoich marze. By nie innym
13
Smith, A., Umys, Warszawa 1989, s. 1820.

234
EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Skupienie na wiecie
ludziom rado, by zbiera wszystkie rozproszone iskry boe w cao. Kada Twoja emocja, kada Twoja niedoskonao i kade cierpienie maj jaki sens. Nie odrzucaj ich tylko dlatego, e s nieprzyjemne. Zajmij si yciem, zajmij si wiatem. Przesta skupia si na sobie. Jeeli tak zrobisz, bd pewny, Twj umys i Twoje uczucia same zaczn dziaa tak, jak nawet by o tym nie marzy.
235
Polecamy take poradniki

Akademia sukcesu Iwona Majewska-Opieka
Autork tej ksiki nazywa si Matk polskiej psychologii sukcesu. Jako pierwsza kobieta w Polsce zacza propagowa ide staej pracy nad sob. Akademia sukcesu to praktyczny i kompletny program rozwoju osobistego zaplanowany na cay rok. Nieoceniona pozycja w rozwoju wasnej osobowoci i w pracy z innymi. Roman T. Trener biznesu
Psychologia zdrowego rozsdku Witold Wjtowicz
Ta ksika jest dla Ciebie, jeeli masz dosy w swoim yciu nieskutecznych dziaa i wyrzutw sumienia. Prawdopodobnie dziao si tak, gdy nikt oprcz Wojtowicza nie wyjani Ci, e tylko ZDROWY ROZSDEK przyblia nas do satysfakcji z ycia. Nigdy, nikt nie wskaza Ci rnicy pomidzy tymi dwoma, tak podobnymi sposobami mylenia i podejmowania decyzji. Krtko Polecam Dziki tej ksice naprawd zrozumiaem co to szczcie i je osignem. Moe to i bana, ale mnie pomoga dziki autorowi. :) Piotr Lehmann pasjonat psychologii spoecznej, ekonomista

Z. Ryzak Efekt Jojo W Motywacji (Full 236 STR)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Z. Ryzak Efekt Jojo W Motywacji (Full 236 STR)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Niniejszy ebook jest wasnoci prywatn. Zosta zakupiony legalnie w serwisie ZloteMysli.pl dnia {ORDERDATE}.

PRAGNIENIE: CZY WIESZ, CZEGO CHCESZ?...........20

WYBR: CZY UMIESZ LEKCEWAY?.....................32

WYOBRANIA: CZY UMIESZ TO ZOBACZY?..........49

INTENCJE: CZY WIESZ, PO CO?...............................58

DZIAANIE: CZY WIESZ, CO TRZEBA ZROBI?.......72

CEL: CZY WIESZ, GDZIE JEDZIESZ?........................81

POCZUCIE KIERUNKU: CZY WIESZ, CO TERAZ ROBISZ?.................................................................101

PENE ZAANGAOWANIE: CZY JESTEM TUTAJ, CZY W SWOJEJ GOWIE?.............................................109

OBECNO: CZY UMIESZ SOBIE RADZI Z ROZPROSZENIEM?..............................................120

NATURA: CZY WIESZ, NA CZYM STOISZ?..............138

EMOCJE: CZY UMIESZ CZU TO, CO CZUJESZ?.....159

MOTYWACJA: CZY UMIESZ ZABRA SI ZA DZIAANIE NIEZALENIE OD NASTROJU?...........166

SAMODYSCYPLINA: CO MOESZ KONTROLOWA? ...............................................................................176

WYTRWAO: CZY JESTE PEWNY, E PORA SI WYCOFA?.............................................................190

DRUGI ODDECH: CZY UMIESZ SI PRZEBI NA DRUG STRON?...................................................198

ODWAGA: CZY UMIESZ WYBIEC NA SPOTKANIE PRZESZKD?.........................................................209

AKCEPTACJA: CZY UMIESZ PRZYJ SIEBIE?......220

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Co da Ci ta ksika?

Dla kogo jest ta ksika?

Bl. To ksika, dla ludzi, ktrzy:

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Dla kogo jest ta ksika?

Ryzyko. To ksika dla ludzi, ktrzy:

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Co Ci da?

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Efekt kina

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Efekt kina

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Efekt kina

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Kim jest autor?

Kim jest autor?

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Kim jest autor?

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Kim jest autor?

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Kim jest autor?

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Kim jest autor?

Pragnienie: Czy wiesz, czego chcesz?

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak To, co chcesz

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Odwieanie marze

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Marzenia o szczciu i spokoju

Marzenia o szczciu i spokoju

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Marzenia o szczciu i spokoju

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Marzenia o szczciu i spokoju

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Marzenia o szczciu i spokoju

Obud swoj zdolno do marze

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Obud swoj zdolno do marze

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jak y z natchnieniem?

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jak y z natchnieniem?

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jak y z natchnieniem?

Wybr: Czy umiesz lekceway?

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Wybr: Czy umiesz lekceway?

Ktre jest najwaniejsze?

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Skupienie

Dalej Marden pisze:

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Skupienie

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Skupienie

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Skupienie

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Skupienie

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Sztuka lekcewaenia

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Sztuka lekcewaenia

Maxwell J.C., By liderem, Warszawa 1996, s. 45.

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Sztuka lekcewaenia

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Sztuka lekcewaenia

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Sztuka lekcewaenia

Jakie dzi masz marzenia?

EFEKT JO-JO W MOTYWACJI Zbigniew Ryak Jakie dzi masz marzenia?