2082

Druk nr 2082
Warszawa, 28 maja 2009 r.

SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Minister Zdrowia
MZ-PZ-O-404-4441-273/BD/09
Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej
Szanowny Panie Marszałku,
W związku z wymogiem ustawowym, określonym w przepisie art. 9
ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego „Narodowy
program zwalczania chorób nowotworowych” (Dz. U. Nr 143, poz. 1200 oraz z
2008 r. Nr 54, poz. 325), dotyczącym przekazania przez Ministra Zdrowia do dnia
31 maja danego roku Marszałkowi Sejmu rocznego sprawozdania z realizacji
Programu za poprzedni rok kalendarzowy, harmonogramu zadań wykonywanych
w ramach Programu na kolejny rok budżetowy oraz kierunków realizacji
Programu na następne dwa lata, przekazuję Panu Marszałkowi:
- Sprawozdanie z realizacji Narodowego

programu zwalczania chorób
nowotworowych w roku 2008
oraz przyjęty przez Radę Ministrów w formie uchwały nr 19/2009, w dniu 10
lutego 2009 r.:
- Harmonogram zadań wykonywanych w

ramach programu wieloletniego Narodowy
program zwalczania chorób nowotworowych w
roku 2009 wraz z Kierunkami realizacji zadań
programu wieloletniego Narodowy program
zwalczania chorób nowotworowych na lata 2010-
2011.
Z upoważnienia
Ministra Zdrowia
Sekretarz Stanu
(-) Jakub Szulc

MINISTERSTWO ZDROWIA
SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI
NARODOWEGO PROGRAMU ZWALCZANIA
CHORÓB NOWOTWOROWYCH
W ROKU 2008.
WARSZAWA, maj 2009

Realizacja Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych na podstawie ustawy
z dnia 1 lipca 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego „Narodowy program
zwalczania chorób nowotworowych” (Dz. U. Nr 143, poz. 1200 z późn. zm.) rozpoczęła się
od 1 stycznia 2006 r.
Główne cele Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych:
9 zahamowanie wzrostu zachorowań na nowotwory;
9 osiągnięcie średnich europejskich wskaźników w zakresie wczesnego wykrywania
nowotworów;
9 osiągnięcie średnich europejskich wskaźników skuteczności leczenia;
9 stworzenie warunków do wykorzystania w praktyce onkologicznej postępu wiedzy
o przyczynach i mechanizmach rozwoju nowotworów złośliwych;
9 utworzenie systemu ciągłego monitorowania skuteczności zwalczania nowotworów
w skali kraju i poszczególnych regionach kraju.
Zgodnie z ustawą z dnia 1 lipca 2005r. o ustanowieniu programu wieloletniego „Narodowy
program zwalczania chorób nowotworowych”, w ramach programu podejmuje się działania
dotyczące w szczególności:
9 rozwoju profilaktyki pierwotnej nowotworów złośliwych, w tym zwłaszcza zależnych
od palenia tytoniu i niewłaściwego żywienia;
9 wdrożenia populacyjnych programów wczesnego wykrywania, a w szczególności raka
szyjki macicy, piersi, jelita grubego oraz wybranych nowotworów u dzieci;
9 zwiększenia dostępności do metod wczesnego rozpoznawania oraz wdrożenia
procedur zapewnienia jakości diagnostyki i terapii nowotworów;
9 standaryzacji procedur leczenia napromienianiem;
9 uzupełnienia oraz wymiany wyeksploatowanych urządzeń do radioterapii
i diagnostyki nowotworów;
9 upowszechnienia metod leczenia skojarzonego;
9 rozwoju i upowszechniania współczesnych metod rehabilitacji chorych, ograniczania
odległych następstw leczenia oraz opieki paliatywnej w onkologii;
9 rozwoju i upowszechnienia nauczania onkologii w kształceniu przed i podyplomowym
lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek, położnych i przedstawicieli innych zawodów
medycznych;
9 poprawy działania systemu zbierania danych o stopniu zaawansowania nowotworów;
9 upowszechniania wiedzy w społeczeństwie na temat profilaktyki, wczesnego
rozpoznawania i leczenia nowotworów.
Zgodnie z przepisami cytowanej ustawy, podstawowym trybem wyboru realizatorów jest
konkurs ofert, przeprowadzany przez ministra właściwego do spraw zdrowia.
W ramach Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych w roku 2008
realizowanych było 17 zadań. Realizatorzy zostali wybrani w drodze postępowania
konkursowego (w większości na lata 2006-2007 lub 2008).
Na realizację programu w zostało zawartych 392 umowy.
Plan wydatków przeznaczonych na realizację Narodowego programu zwalczania chorób
nowotworowych w roku 2008 wynosił 250 277 241 zł (w tym: 190 000 000 zł – środki
majątkowe i 60 277 241 zł – środki bieżące).
2
Wydatkowane środki stanowiły kwotę 224 998 372,65 zł w tym środki w wysokości:
187 842 528,10 zł wydatkowane były do końca grudnia 2008 r.
37 155 844,55 zł wypłacone zostały realizatorom 29 stycznia 2009 r. w ramach
zobowiązań z realizacji umów w roku 2008.
Ponadto
21 340 766 zł zaliczone zostały do wydatków niewygasających z końcem roku
budżetowego 2008 r. i zostaną rozliczone do 30 czerwca 2009 r.
Niewykorzystane środki w programie to 3 938 102,35 zł.
Zgodnie z obowiązującym w roku 2008 art. 7 ustawy z dnia 1 lipca 2005 roku
o ustanowieniu programu wieloletniego „Narodowy program zwalczania chorób
nowotworowych”, planowane nakłady na realizację działań profilaktycznych z zakresu
wczesnego wykrywania chorób nowotworowych musiały stanowić 10% ogólnej wartości
środków przeznaczonych na program.
W roku 2008 na profilaktykę zostało przeznaczonych 41 687 357,68 zł z budżetu ministra
właściwego do spraw zdrowia, nie licząc środków, które przeznaczył Narodowy Fundusz
Zdrowia na realizację programów profilaktycznych w dziedzinie onkologii.
Realizowane w ramach Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych zadania

można przyporządkować do 5 grup:
I. Programy profilaktyki i wczesnego wykrywania nowotworów (poz. 1-5).
II. Programy inwestycyjne (poz. 6-8).
III. Programy edukacyjne (poz. 9-11).
IV. Programy poprawy jakości diagnostyki i leczenia nowotworów (poz. 12-15).
V. Pozostałe programy (poz. 16-17).
Zgodnie z Uchwała Nr 5/2008 Rady Ministrów z dnia 3 stycznia 2008 r. w sprawie
harmonogramu zadań wykonywanych w ramach programu wieloletniego „Narodowy
program zwalczania chorób nowotworowych” w roku 2008 oraz kierunków realizacji zadań
tego programu na lata 2009 i 2010. realizowane były następujące zadania.
Lp. Tytuł zadania Str.

I. Programy profilaktyki i wczesnego wykrywania nowotworów
1. Prewencja pierwotna nowotworów 5

Populacyjny program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki
2. 6
macicy.
3. Populacyjny program wczesnego wykrywania raka piersi. 9
Program badań przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita

4. 11
grubego
Program opieki nad rodzinami wysokiego, dziedzicznie
5. uwarunkowanego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe, w 13
tym:
3
Moduł 1 – Wczesne wykrywanie nowotworów złośliwych w rodzinach
5.1. wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na raka 13
piersi i raka jajnika
Moduł 2 – Wczesne wykrywanie i prewencja nowotworów złośliwych w
5.2. rodzinach wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka 16
zachorowania na raka jelita grubego i błony śluzowej trzonu macicy
II. Programy inwestycyjne
6. Zakup aparatury diagnostycznej dla wczesnego wykrywania nowotworów 19
Utworzenie w Polsce systemu radioterapii onkologicznej –Doposażenie i
7. 20
modernizacja zakładów radioterapii
8. Tomografia Pozytonowa (PET) – budowa sieci ośrodków (PET) 22
III. Programy edukacyjne
Program szkolenia lekarzy rodzinnych i podstawowej opieki zdrowotnej –
9. 23
jednodniowe minimum onkologiczne
Szkolenie lekarzy rodzinnych z zakresu diagnostyki nowotworów i opieki
10. 24
nad chorymi po leczeniu onkologicznym
Modyfikacja i wdrożenie programu nauczania onkologii w polskich
11. 25
uczelniach medycznych
IV Programy poprawy jakości diagnostyki i leczenia nowotworów
Poprawa standardów leczenia operacyjnego i skojarzonego raka płuca –

12. 28
doposażenie i modernizacja klinik i oddziałów torakochirurgii
13 Programy poprawy jakości diagnostyki leczenia nowotworów u dzieci 30

Wdrożenie programu kontroli jakości w diagnostyce ostrej białaczki u
13.1. 30
dzieci
Ograniczenie niepełnosprawności u dzieci leczonych z powodu
13.2 32
nowotworów złośliwych kości
Modyfikacja i wdrażanie ujednoliconego programu diagnostyki i
13.3. kompleksowego leczenia nowotworów ośrodkowego układu nerwowego 33
(OUN) u dzieci.
13.4. Wdrożenie programu kontroli jakości w diagnostyce guzów litych u dzieci 35
Wdrożenie programu kontroli jakości w diagnostyce nieziarniczych
13.5. 36
chłoniaków złośliwych u dzieci.
Wdrożenie programu monitorowania odległych skutków leczenia i jakości
13.6 37
życia dzieci po zakończonym leczeniu z powodu nowotworów.
Program doskonalenia diagnostyki białaczek ostrych u dorosłych w
14. Polsce, z dostosowaniem do zaleceń Unii Europejskiej i współpracy z 39
„European Leukemia Net”.
15. Program wykrywania i rozpoznawania chłoniaków złośliwych. 41
V. Pozostałe programy
16. Program rozwoju opieki paliatywnej w onkologii 42
4
Poprawa działania systemu zbierania i rejestrowania danych
17. 44
o nowotworach.
I. Programy profilaktyki i wczesnego wykrywania nowotworów

(poz. 1-5)
Ad. 1.
Prewencja pierwotna nowotworów.
Nowotwory stanowią jeden z najpoważniejszych, co do skali i złożoności, problemów
z punktu widzenia zdrowia publicznego w Polsce i w Unii Europejskiej (UE).
Skuteczne zapobieganie zgonom z powodu nowotworów złośliwych wymaga, poza
poszukiwaniem bardziej skutecznych metod leczenia różnych postaci tej choroby,
opracowania programów profilaktyki pierwotnej zmierzających do ograniczenia zachorowań.
Jest to szczególnie ważne w obliczu trudności i kosztów procesu leczenia tych chorób oraz
istniejących barier w dostępie do wysokospecjalistycznych metod terapii.
Wokół problemu raka funkcjonuje w społeczeństwie wiele stereotypów i sprzecznych
obiegowych przekonań a w społeczeństwie panuje dezorientacja odnośnie do rzeczywistych
przyczyn możliwości zapobiegania chorobom. Świadomość polskiego społeczeństwa w tym
zakresie musi zostać przebudowana poprzez dostarczenie rzetelnej, uporządkowanej wiedzy
na temat rzeczywistych czynników przyczynowych powstawania nowotworów oraz wpływu
czynników stylu życia na ryzyko zachorowania.
Jednym z podstawowych wyzwań na najbliższe lata dla Narodowego programu zwalczania
chorób nowotworowych jest radykalna poprawa stanu edukacji społeczeństwa polskiego,
w tym także środowisk medycznych, w zakresie profilaktyki i zdrowego stylu życia oraz
programów wczesnego rozpoznawania nowotworów, przede wszystkim w lokalizacjach
nowotworowych uznawanych za priorytetowe dla strategii zwalczania raka w Polsce ( tj.
raka piersi, szyjki macicy, jelita grubego).
I. Cele zadania
Celem priorytetowym jest zahamowanie wzrostu zachorowań na nowotwory poprzez:
• Rozwój profilaktyki pierwotnej nowotworów złośliwych, w tym zwłaszcza zależnych
od palenia tytoniu i niewłaściwego żywienia.
• Upowszechnienie wiedzy w społeczeństwie na temat profilaktyki, wczesnego
rozpoznawania i leczenia nowotworów.
II. Opis programu działań
Realizatorem programu wybranym na lata 2006-2008 jest Centrum Onkologii – Instytut im.
M. Skłodowskiej – Curie w Warszawie.
Program przewidywał działania o zasięgu ogólnopolskim i regionalnym, obejmujące
możliwie szerokie spektrum odbiorców (w tym organizacje społeczno-zawodowe,
szkolnictwo) i wykorzystanie dla upowszechnienia wiedzy o przyczynach i możliwościach
zapobiegania zachorowaniom na nowotwory wszystkich dostępnych mediów, w szczególności
prasę, telewizję, internet, obejmujące:
• Działalność wydawniczą,
5
• Organizację kampanii medialnych upowszechniających Europejski Kodeks Walki z
Rakiem
• Organizację kampanii zdrowotnych w tym działań edukacyjnych i interwencyjnych
mających na celu przybliżenie Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem
• Realizacja regionalnych programów szkoleniowo-edukacyjnych, promujących
profilaktykę i zachowania prozdrowotne.
III. Nakłady finansowe na realizację programu:
W roku 2008 na realizację programu wykorzystano kwotę w wysokości 4 000 000 zł (100%
planu).
IV. Efekty realizacji programu.
Opracowano i wydrukowano i rozpowszechniono 320 tys. egz. różnych wersji
Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem, kierowanego do całej populacji.
Wydanie i kolportaż Kodeksu jako insert do sobotnio-niedzielnej Gazety Wyborczej.
Opracowanie i wydanie 10 ulotek edukacyjnych popularyzujących zalecenia Kodeksu
walki z rakiem 300 tys. egz. oraz 200 tys. egz. broszur na temat kodeksu.
Opracowano i wydano kalendarz popularyzujący Kodeks Walki z Rakiem - 8 tys. egz.
Opracowano i wydani plakat na temat kodeksu -10 tys. egz.
Przygotowanie i emisja spotu na temat Palenie tytoniu jako przyczyna nowotworów
Przygotowanie materiałów na temat profilaktyki pierwotnej umieszczanych na stronie
internetowej www. kodekswalkizrakiem.pl
Przygotowanie informacji i materiałów oraz narzędzi mających na celu pomoc
w rzuceniu palenia.
Zorganizowanie obchodów Światowego dnia bez tytoniu 31 maja oraz organizacja
akcji Jem 5 razy dziennie warzywa i owoce - 31 marca wraz z komunikatami
prasowymi o powyższych.
W maju emitowany był spot Kodeks Zdrowego Człowieka
8 września uruchomiono stoisko prasowe w ramach akcji Chodzę i biegam więc
jestem.
Organizacja Światowego Dnia Rzucania Palenia - 20 listopad - stoisko prasowe, na
którym dziennikarze mogli uzyskać materiały o akcji . Stoisko odwiedzili Radio
ESKA, Życie Warszawy, Program 3 Polskiego Radia, TV Superstacja, Polskie Radio,
Dziennik Polska, Agencja Reporter.
Organizacja regionalnych kampanii zdrowotnych , akcje edukacyjno interwencyjne
we wszystkich województwach naszego kraju.
Ad. 2.
Populacyjny program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy.
Rak szyjki macicy jest drugim pod względem częstości występowania nowotworem
złośliwym, wykrywanym u kobiet na świecie. W statystyce umieralności kobiet z powodu
nowotworów złośliwych rak szyjki macicy zajmuje trzecie miejsce. W Polsce Rak
szyjki macicy jest szóstym pod względem częstości występowania
nowotworem złośliwym rozpoznawanym u kobiet. Polska zajmuje aktualnie pierwsze miejsce
wśród krajów Unii Europejskiej pod względem liczby nowych zachorowań na raka szyjki
macicy rocznie; Każdego roku notuje się w naszym kraju ponad 3.000 nowych zachorowań
i blisko 1800 zgonów spowodowanych rakiem szyjki macicy.
6
Tylko skuteczna realizacja aktywnego programu profilaktyki może radykalnie zmienić złą
sytuację epidemiologiczną dotyczącą zachorowalności i umieralności z powodu raka szyjki
macicy.
Jedną z głównych przyczyn braku efektywności prowadzonej dotąd profilaktyki był brak jej
populacyjnego, powszechnego, aktywnego i ciągłego charakteru. Tylko populacyjny program,
posiadający sieć wyspecjalizowanych ośrodków koordynujących, aktywnie zapraszających
pacjentki oraz monitorujących ich zgłaszalność, doprowadzi do poprawy dramatycznej
sytuacji związanej z rakiem szyjki macicy w Polsce.
Wdrażane dotychczas w Polsce programy wczesnego wykrywania raka szyjki macicy nie
wykazywały populacyjnego charakteru profilaktyki. W większości były to badania
realizowane w ramach programu biernej profilaktyki. Bardzo często badania nie były
koordynowane i kontynuowane w późniejszym czasie. Nie zapewniono również obiegu
informacji przez stworzenie bazy danych kobiet korzystających z działań profilaktycznych
oraz nie zapewniono w skali kraju odpowiedniego poziomu diagnostyki cytologicznej.
I. Cele zadania
Celem głównym jest obniżenie poziomu zachorowalności i umieralności z powodu raka
szyjki macicy.
Cele szczegółowe:
W oparciu o powstałe Wojewódzkie Ośrodki Koordynujące (WOK) oraz Centralny Ośrodek
Koordynujący (COK) możliwe będzie:
• osiągnięcie poprawy zgłaszalności kobiet na badania,
• zapewnienie kontroli jakości diagnostyki na każdym etapie,
• stałe monitorowanie i coroczna ocena wyników skryningu,
• realizowanie specjalistycznych szkolenia pracowników realizujących skryning raka
szyjki macicy.
II. Opis programu
W latach 2006 - 2008 realizacja Populacyjnego programu profilaktyki i wczesnego
wykrywania raka szyjki macicy przebiegała w oparciu o wzajemną współpracę pomiędzy
Ministerstwem Zdrowia, które finansowało część logistyczno – organizacyjną, a Narodowym
Funduszem Zdrowia finansującym wykonywane w ramach programów badania
diagnostyczne.
W programie przyjęto rozwiązania polegające na :
• wysyłaniu w formie listownej przez Narodowy Fundusz Zdrowia imiennych zaproszeń
dla pacjentek cytologicznych badań diagnostycznych,
• szeroko zakrojonej akcji medialnej, realizowanej przez Wojewódzkie Oddziały
Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Centralny i Wojewódzkie Ośrodki
Koordynujące,
• kontroli jakości badań diagnostycznych, wykonywanych w ramach programu
profilaktycznego finansowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia, realizowanej
przez Wojewódzkie Ośrodki Koordynujące.
Realizatorzy programu zostali wybrani w roku 2005 na lata 2005-2010 (16 Wojewódzkich
Ośrodków Koordynujących i Centralny Ośrodek Koordynujący).
7
W ramach finansowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia Programu profilaktyki raka
szyjki macicy wykonywane są badania cytologiczne dla kobiet w wieku 25 – 59 lat, które nie
miały takiego badania w ciągu ostatnich trzech lat. W przypadku kobiet obciążonych
czynnikami ryzyka takimi jak zakażenie HIV, przyjmowanie leków immunosupresyjnych,
zakażenie HPV - typem wysokiego ryzyka, badania wykonuje się co 12 miesięcy.
Od roku 2006 zmieniono tryb realizacji programu dodając etap pogłębionej diagnostyki
mający na celu postawienie ostatecznego rozpoznania.
III. Nakłady finansowe na realizację programu
Na realizację Populacyjnego programu profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki
macicy przeznaczono środki finansowe w wysokości 10 651 800 zł, w tym na:
• Część administracyjno – logistyczną (realizację zadań przez Wojewódzkie Ośrodki
Koordynujące i Centralny Ośrodek Koordynujący) – 7 998 800 zł.
• Organizację systemu logistyki wysyłania zaproszeń (druk i wysyłka) oraz
zorganizowanie akcji promocyjnych dla programu o charakterze edukacyjno-
informacyjnym), przygotowaną we współpracy z NFZ – 2 653 000 zł.
Łącznie ze środkami zaliczonymi do wydatków niewygasających z końcem 2008r. już
rozliczonymi na realizację programu wykorzystano środki finansowe w wysokości
10 021 533,81 zł, w tym:
Koordynujące i Centralny Ośrodek Koordynujący) – 7 508 989,97 zł.
• Organizację akcji medialnych na rzecz promocji programu profilaktycznego
(realizowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia) – 2 084 552,31 zł.
• Druk i wysyłkę imiennych zaproszeń do uczestnictwa w programie (realizowanych
przez NFZ) - 427 991,53 zł.
IV. Efekty realizacji programu
W roku 2008 w ramach Programu profilaktyki raka szyjki macicy badaniami cytologicznymi
objęto 795 769 kobiet, u 50 kobiet stwierdzono raka szyjki macicy, nieprawidłowy wynik
badania cytologicznego stwierdzono u 18 972 kobiet, po weryfikacji wyników
nieprawidłowych rozpoznano śródnadbłonkową neoplazję szyjki macicy (CIN I, CIN II, CIN
III) u 802 kobiet.
16 Wojewódzkich Ośrodków Koordynujących w ciągu całego 2008 roku prowadziło
działania mające na celu upowszechnienie wiedzy na temat czynników ryzyka raka szyjki
macicy oraz poprawę zgłaszalności kobiet w wieku 25- 59 lat na badania cytologiczne
poprzez:
9 realizację akcji medialnych i propagandowych oraz konferencji edukacyjno-
informacyjnych dla kobiet,
9 współpracę z mediami, samorządami, środowiskami lokalnymi (fundacje,
stowarzyszenia, organizacje społeczne) towarzystwami naukowymi, konsultantami
W celu podniesienia jakości wykonywanych badań profilaktycznych przeprowadzono szereg
szkoleń dla kadry realizującej program profilaktyczny- łączna kwota przeznaczona na
szkolenia wynosiła 640 000 zł.
W ramach programu szkolono kadrę specjalistyczną biorąca udział w programie, przede
wszystkim cytotechników, patomorfologów, ginekologów, pielęgniarki w zakresie
prawidłowej realizacji skryningu populacyjnego.
8
Przeprowadzono również kontrole jakości realizowanych w ramach programu badań
cytologicznych, u 300 świadczeniodawców etapu podstawowego oraz 82 etapu
diagnostycznego.
Ad. 3.
Populacyjny program wczesnego wykrywania raka piersi.
Rak piersi jest jednym z najważniejszych problemów zdrowotnych u kobiet w Polsce.
Z obecnie żyjących co 14 Polka zachoruje na raka piersi w ciągu swojego życia. Rak piersi
jest pierwszą przyczyną zgonów u kobiet w wieku 40-54 lat. Polska należy do krajów
o średniej zachorowalności i umieralności na raka piersi na świecie.
W 2005 r. na raka piersi zachorowało ok. 13.385 kobiet, zmarło 5.112. Dane
epidemiologiczne wskazują, że szanse wyleczenia raka piersi w krajach rozwiniętych
wynoszą 70-90%, w Polsce około 60% a w krajach rozwijających się 47%.
Jedynie zorganizowany skryning mammograficzny może obniżyć umieralność do poziomów
krajów rozwiniętych oraz szybko poprawić wskaźnik koszt/efekt oraz poprawić jakość życia
chorych.
I. Cele programu
Celem Populacyjnego programu wczesnego wykrywania raka piersi jest ograniczenie
umieralności z powodu tego nowotworu poprzez zwiększenie odsetka raków piersi
rozpoznawanych we wczesnych fazach zaawansowania, w wieku najwyższego ryzyka
zachorowania na ten nowotwór (50-69 lat). Osiągnięcie tego celu wymaga stopniowego
zwiększania - we współpracy z Narodowym Funduszem Zdrowia - efektywności już
istniejących programów, poprzez nadanie im charakteru populacyjnego i dostosowanie
standardów jakości badań diagnostycznych do zaleceń Komisji Unii Europejskiej.
Cele szczegółowe:
• stworzenie centralnej bazy danych kobiet uczestniczących w programie,
• stworzenie systemu umożliwiającego wieloletnie, ciągłe prowadzenie aktywnego
skriningu raka piersi w Polsce;
• monitorowanie losów pacjentek z wykrytymi zmianami nowotworowymi,
• poprawa zgłaszalności kobiet na badania profilaktyczne, doskonalenie metod,
• zapewnienie kontroli jakości badań diagnostycznych na każdym etapie realizacji
programu
• zwiększenie świadomości kobiet.
• realizacja specjalistycznych szkoleń pracowników realizujących skryning raka piersi.
II. Opis programu
W latach 2006 - 2008 realizacja Populacyjnego programu wczesnego wykrywania raka piersi
przebiegała w oparciu o wzajemną współpracę pomiędzy Ministerstwem Zdrowia, które
finansowało część logistyczno – organizacyjną, a Narodowym Funduszem Zdrowia
finansującym wykonywane w ramach programów badania diagnostyczne.
W programie przyjęto rozwiązania polegające na :
• wysyłaniu w formie listownej przez Narodowy Fundusz Zdrowia imiennych zaproszeń
dla pacjentek do udziału w programie,
• szeroko zakrojonej akcji medialnej, realizowanej przez Wojewódzkie Oddziały
Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Centralny i Wojewódzkie Ośrodki
Koordynujące,
9
• kontroli jakości badań diagnostycznych, wykonywanych w ramach programu
profilaktycznego finansowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia, realizowanej
przez Wojewódzkie Ośrodki Koordynujące.
Realizatorzy programu zostali wybrani w roku 2005 na lata 2005-2010 (15 Wojewódzkich
Ośrodków Koordynujących i Centralny Ośrodek Koordynujący).
W ramach finansowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia Programu profilaktyki raka
piersi wykonywane są badania mammograficzne dla kobiet w wieku 50 – 69 lat, które nie
miały takiego badania w ciągu ostatnich dwóch lat. W przypadku kobiet obciążonych
czynnikami ryzyka takimi jak mutacja w obrębie genu BRCA1/BRCA2 oraz rak piersi
u matki, siostry lub córki badania wykonuje się co 12 miesięcy.
Od roku 2006 zmieniono tryb realizacji programu dodając etap pogłębionej diagnostyki
mający na celu postawienie ostatecznego rozpoznania, co ułatwiło pacjentkom
z nieprawidłowymi wynikami dostęp do dalszej diagnostyki.
Na realizację Populacyjnego programu wczesnego wykrywania raka piersi przeznaczono
środki finansowe w wysokości 10 587 500 zł, w tym na:
Koordynujące i Centralny Ośrodek Koordynujący) – 8 564 000 zł.
• Organizację systemu logistyki wysyłania zaproszeń (druk i wysyłka) oraz
zorganizowanie akcji promocyjnych dla programu o charakterze edukacyjno-
informacyjnym), przygotowaną we współpracy z NFZ – 2 023 500 zł.
Łącznie ze środkami zaliczonymi do wydatków niewygasających w roku 2008 już
rozliczonymi na realizację programu wykorzystano środki finansowe w wysokości
9 806 330,03 zł, w tym:
Koordynujące i Centralny Ośrodek Koordynujący) – 7 903 024,17 zł.
• Zorganizowanie akcji promocyjnych dla programu o charakterze edukacyjno-
informacyjnym (realizowanej przez Narodowy Fundusz Zdrowia) – 1 704 318,44 zł.
• Druk i wysyłka imiennych zaproszeń do uczestnictwa w programie 198 987, 42 zł
(realizowana przez NFZ).
Realizacja świadczeń opieki zdrowotnej w tym zakresie w całości finansowana była
ze środków własnych Narodowy Fundusz Zdrowia.
16 Wojewódzkich Ośrodków Koordynujących w ciągu całego 2008 roku prowadziło
działania mające na celu poprawę zgłaszalności kobiet na badania mammograficzne poprzez:
• realizację akcji medialnych i propagandowych oraz konferencji edukacyjno-
informacyjnych dla kobiet,
• współpracę z mediami, samorządami, środowiskami lokalnymi (fundacje,
stowarzyszenia, organizacje społeczne) towarzystwami naukowymi, konsultantami.
W ramach programu przeprowadzono audyt kliniczny zdjęć mammograficznych
u 288 świadczeniodawców, 71 nie zaliczyło audytu oraz dokonano kontroli jakości badań
mammograficznych u 248 świadczeniodawców – 49 nie zaliczyło kontroli.
10
W celu podniesienia jakości wykonywanych badań profilaktycznych przeprowadzono szereg
szkoleń dla kadry realizującej program profilaktyczny- łączny kwota przeznaczona na
szkolenia wynosiła 640 000 zł. Przeszkolono również około 500 techników elektroradiologii
w zakresie prawidłowej realizacji zdjęć mammograficznych w ramach programu
profilaktycznego.
W roku 2008 w ramach Programu wczesnego wykrywania raka piersi badaniami
mammograficznymi objęto 751 695 kobiet w wieku 50-69 lat, raka piersi stwierdzono
u 14 170 kobiet, a u 176 086 kobiet stwierdzono zmiany łagodne.
Ad. 4.
Program badań przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego.
Rak jelita grubego (odbytnicy i okrężnicy) stanowi poważny problem epidemiologiczny.
W Polsce jest drugim najczęściej występującym nowotworem i drugim najczęstszym zabójcą
wśród nowotworów zarówno u kobiet jak i mężczyzn. Rak jelita grubego cechuje się również
największą dynamiką wzrostu zachorowań wśród wszystkich nowotworów złośliwych
w Polsce. Do niedawna Polska miała najgorsze wyniki leczenia tego raka w Europie mierzone
odsetkiem 5-letnich przeżyć. Według dużych, europejskich danych epidemiologicznych
opublikowanych w 2003 roku (EUROCARE 3) odsetek 5-letnich przeżyć w Polsce wynosił
około 26%, podczas gdy średnia europejska w tym czasie wynosiła około 49%. Za główną
przyczynę tego stanu uważano fakt, że ponad połowa przypadków raka jelita grubego
w Polsce była rozpoznawana, gdy rak był już zaawansowany i często niemożliwy do
wyleczenia. Wprowadzenie w 2000 roku Programu Badań Przesiewowych u osób
bezobjawowych, po 50 roku życia stanowiło sposób, który miał poprawić tą sytuację.
Najnowsze dane epidemiologiczne opublikowane w 2007 roku (EUROCARE 4) wskazują,
że odsetek 5-letnich przeżyć w raku jelita grubego w Polsce wzrósł do 46% [2].
Ponadto poprawa odsetka 5-letnich przeżyć w Polsce należy do najwyższych w Europie
(Wykres 1). Można to przypisać wielu czynnikom, w tym także niewątpliwie w pewnym
stopniu Programowi Badań Przesiewowych w kierunku raka jelita grubego. Wciąż jednak
wyniki są niezadowalające i znacząco gorsze od tych uzyskiwanych w Europie Zachodniej
i Stanach Zjednoczonych. W USA 1/3 populacji powyżej 50 roku życia została w ciągu
ostatnich 5 lat poddana kolonoskopii lub sigmoidoskopii, co uważa się z główną przyczynę
najlepszych na świecie wyników przeżywalności osób z rakiem jelita grubego
Znane są dwie główne metody badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego:
• test na obecność krwi utajonej w stolcu powtarzany co roku, a następnie kolonoskopia
u wszystkich osób z wynikiem dodatnim (problemem jest duży odsetek fałszywie
dodatnich testów i niska czułość w wykrywaniu stanu przedrakowego jakim są
gruczolaki).
• kolonoskopia (badanie endoskopowe całego jelita grubego) wykonywane raz na 10 lat.
Optymalnym sposobem prowadzenia badań przesiewowych jest wykonywanie pełnej
kolonoskopii raz na 10 lat. Taka strategia ma wiele zalet i w dodatku jest najbardziej
kosztowo-efektywna.
Głównymi argumentami na rzecz wykonywania kolonoskopii zamiast badań na krew utajoną
w stolcu są:
• badanie kału na krew utajoną trzeba powtarzać co roku, a kolonoskopię wykonuje się
co 10 lat,
• badanie testem na krew utajoną wykryje tylko 16% raków a kolonoskopia aż 75%,
11
• kolonoskopia pozwala od razu usuwać stany przedrakowe (polipy – gruczolaki)
spotykane u co czwartej badanej osoby.
Polska jest jednym z czterech krajów w Europie (Polska, Niemcy, Włochy i Luksemburg),
w których program wczesnego wykrywania raka jelita grubego prowadzony jest za pomocą
kolonoskopii. Dane z Polski za lata 2000-2004 opublikowane zostały w New England Journal of
Medicine (2006; 355: 1863-72).
W całym czasie trwania programu trwa ustawiczne monitorowanie programu. Wszystkie dane
spływają w postaci baz danych do ośrodka koordynującego - Centrum Onkologii – Instytutu
im. M. Skłodowskiej – Curie w Warszawie. Dane są weryfikowane, poddawane kontroli
jakości i mogą służyć jako przykład wprowadzania nowej procedury profilaktycznej.
Program trwa od października 2000 roku.
I. Cele programu
Program, o ile będzie kontynuowany przez co najmniej 10 lat i będzie prowadzony
w możliwie największej liczbie ośrodków w Polsce powinien doprowadzić w skali kraju do:
• zwiększenia odsetka raków wykrywanych we wczesnych stadiach zaawansowania (A i
B wg Dukes’a),
• zwiększenia odsetka wyleczenia (5-letnich przeżyć),
• zahamowania wzrostu liczby nowych przypadków raka jelita grubego,
• obniżenia umieralności na raka jelita grubego,
• obniżenia kosztów leczenia raka w skali kraju (dzięki leczeniu raków wczesnych a nie
zaawansowanych oraz dzięki usuwaniu stanów przedrakowych – polipów).
II. Opis programu
Badania przesiewowe są jedyną szansą na wczesne wykrycie nowotworu jelita grubego
u osób, które nie mają jeszcze dolegliwości. „Programem badań przesiewowych dla
wczesnego wykrywania raka jelita grubego” objęta została populacja osób bez objawów
klinicznych sugerujących istnienie raka jelita grubego:
• w wieku 50 – 65 lat, niezależnie od wywiadu rodzinnego;
• w wieku 40 – 65 lat, które mają krewnego pierwszego stopnia, u którego rozpoznano
raka jelita grubego;
• w wieku 20 – 65 lat z rodziny HNPCC (rodzinnego raka jelita grubego nie związanego
z polipowatością).
Przedmiotem finansowania przez Ministerstwo Zdrowia jest organizacja i realizacja programu
badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego w danym ośrodku, co obejmuje:
• organizację systemu zaproszeń osób na badania,
• wykonanie badań kolonoskopowych diagnostycznych wraz z usunięciem polipów
o średnicy do 10 mm,
• wykonanie badań histologicznych wykrytych raków jelita grubego oraz usuniętych
polipów o średnicy do 10 mm.
W roku 2008 „Program badań przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita
grubego” był realizowany w 78 ośrodkach.
Oprócz badań kolonoskopowych, Ministerstwo Zdrowia sfinansowało w latach 2006 -2008
utworzenie biura dla potrzeb programu badań przesiewowych oraz program szkolenia
w kolonoskopii.
12
Na realizację Programu badań przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego
zaplanowano środki w wysokości 14 577 875 zł wydatkowano w roku 2008 środki finansowe
w wysokości 13 851 223,79 zł.
IV. Efekty realizacji
W ramach realizacji programu w roku 2008:
• wykonano 38 384 badań kolonoskopowych,
• wykonano 15 057 badań histopatologicznych,
• u 13 697 pacjentów stwierdzono obecność polipów,
• 12 249 pacjentom usunięto polipy,
• 546 pacjentom pobrano wycinek,
• u 288 pacjentów wykryto nowotwór jelita grubego.
Ponadto w ramach programu przeszkolono 7 lekarzy kolonoskopistów i 15 histopatologów.
Ad. 5.
Program opieki nad rodzinami wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka
zachorowania na nowotwory złośliwe, w tym:
5.1 Moduł 1 - Wczesne wykrywanie nowotworów złośliwych w rodzinach wysokiego,
dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na raka piersi i raka jajnika.
Rak piersi jest najczęstszą przyczyną zgonów kobiet pomiędzy 40 a 60 rokiem życia. Silne
dziedziczne uwarunkowania są przyczyną około 15% zachorowań na raka piersi w Polsce.
Pięć lub więcej krotnie zwiększone ryzyko zachorowania na te nowotwory występuje
w grupie około 60 000-100 000 kobiet w wieku 25-70 lat. Silne dziedziczne predyspozycje do
rozwoju tego nowotworu są jedną z głównych przyczyn umieralności kobiet do 60 r.ż.
Komponenta dziedziczna występuje prawdopodobnie w większości zachorowań na raka piersi
i raka jajnika, lecz poziomy względnego i bezwzględnego ryzyka zachorowań u nosicieli
różnych typów mutacji i tzw. polimorfizmów genów predyspozycji do tych nowotworów
(dotąd tylko w części zidentyfikowanych) są bardzo zróżnicowane.
Ponieważ tylko część genów predyspozycji została dotąd poznana - podstawą do
rozpoznawania dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na raki piersi i/lub
jajnika jest wywiad rodzinny. Podstawą do oszacowania poziomu ryzyka bezwzględnego
i względnego jest liczba i wiek zachorowań na raki piersi i/lub raki jajnika wśród krewnych
a także wystąpienie syn- a zwłaszcza metachronicznych, drugich zachorowań na raka jajnika
lub raka drugiej piersi u probantki lub krewnych, które wcześniej zachorowały na raka piersi.
Molekularne badanie nosicielstwa genów silnych predyspozycji ma istotne znaczenie
w identyfikowaniu kobiet o szczególnie wysokim ryzyku zachorowania.
Zgodnie z doświadczeniem krajowym i praktyką międzynarodową do grupy najwyższego
ryzyka kwalifikuje się kobiety:
• z rodzin w których wystąpiły 3 lub więcej zachorowań na raka piersi i/lub jajnika
wśród krewnych I i II0 (włączając probantkę)
• krewne I0 stopnia pacjentek u których rozpoznano zarówno zachorowanie na raka
piersi i na raka jajnika (syn- lub metachronicznie)
• u których – niezależnie od obciążenia rodzinnego - wykryto patogenną mutację genów
BRCA1 lub BRCA2.
Wysokie ryzyko zachorowania na raka piersi i/lub jajnika (co najmniej 4-krotnie wyższe niż
w całej populacji) występuje także w rodzinach:
13
• w których wystąpiły 2 zachorowania na te nowotwory wśród krewnych I i II0 (lub
2 zachorowania wśród krewnych II i III0 ze strony ojca) - w tym zwłaszcza gdy
przynajmniej u jednej chorej rozpoznano raka jajnika a jedno zachorowanie wystąpiło
przed 50 r.ż.,
• u bliskich krewnych chorych u których rozpoznano obustronnego raka piersi,
• wśród kobiet których matki lub siostry zachorowały na raka piersi przed 40 r.ż.
I. Cele programu
Celem programu jest znaczne zwiększenie odsetka wczesnych rozpoznań i dzięki temu
wyleczeń raka piersi i jajnika w rodzinach wysokiego dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka
zachorowania na te nowotwory oraz aktywna profilaktyka w grupach najwyższego ryzyka – z
opcją prewencyjnego usunięcia jajników z przydatkami po 35 r.ż. u nosicielek mutacji genu
BRCA1.
II. Opis programu
Program ten został wdrożony do realizacji przez Ministra Zdrowia z inicjatywy Centrum
Onkologii – Instytutu im. M. Skłodowskiej – Curie w Warszawie i Polskiej Unii Onkologii
w roku 2003 i jest obecnie kontynuowany, jako jedno z zadań w ramach Narodowego
programu zwalczania chorób nowotworowych.
W roku 2008 w programie uczestniczyło 20 genetycznych poradni onkologicznych
z całego kraju.
W ramach programu, finansowane są koszty:
• identyfikacji nowych rodzin wysokiego ryzyka i wprowadzenia ich do rejestru;
• objęcia opieką pacjentów z tych rodzin.
Do rejestru rodzin najwyższego i wysokiego ryzyka kwalifikuje lekarz onkologicznej poradni
genetycznej na podstawie dokładnego wywiadu rodzinnego (dane o wszystkich krewnych I0 –
w tym tych, którzy nie zachorowali na nowotwory, wiek zachorowań i typ/umiejscowienie
nowotworów wśród tych krewnych; wiek zachorowań i typ/umiejscowienie nowotworów
u wszystkich krewnych II0 i ewentualnie dalszych stopni).
Do badania nosicielstwa mutacji genu BRCA1 kieruje lekarz poradni genetycznej. Badania
nosicielstwa genu BRCA1 wymagają pisemnej zgody probantek i zachowania zasad
poufności. Badania należy rozpocząć w miarę możliwości od probantki, u której rozpoznano
raka piersi lub jajnika. W przypadku stwierdzenia nosicielstwa mutacji należy – za
pośrednictwem probantki - stworzyć możliwość badania jej krewnych I, II i ewentualnie
dalszych stopni, kierując się danymi z wywiadu rodzinnego. Takie samo postępowanie
obowiązuje, jeżeli nosicielstwo mutacji rozpoznano u zdrowej probantki z obciążonym
wywiadem.
Zarówno pozytywny wynik badania nosicielstwa jak i wynik negatywny (w przypadku, gdy
w rodzinie stwierdzono nosicielstwo mutacji) wymaga potwierdzenia w badaniach
z ponownie pobranej krwi. Wynik pozytywny powinien być potwierdzony analizą sekwencji
DNA w odpowiednim eksonie.
Z programu opieki wyłącza się krewne probantek - nosicielek mutacji - u których nie
stwierdzono nosicielstwa.
Do programu badań ukierunkowanych na wcześniejsze wykrycie raków piersi i jajnika – obok
nosicielek mutacji i ich obciążonych krewnych - włącza się również probantki i ich krewne
z rodzin z obciążonym wywiadem, u których nie znaleziono mutacji. Krewne I0 probantek –
nosicielek mutacji, które nie zdecydowały się na poddanie badaniom molekularnym, są
również włączane do programu.
14
Do badań włącza się także pacjentki z rodzin wysokiego ryzyka wcześniej leczone
z powodu raka piersi – ze względu na duże ryzyko zachorowania na drugi nowotwór (rak
drugiej piersi, rak jajnika, rak trzonu macicy).
Obligatoryjnymi elementami programów opieki są:
1. Samokontrola piersi raz w miesiącu po miesiączce i jeden do dwa razy w roku badanie
piersi przez lekarza.
2. Coroczne badanie mammograficzne i/lub USG od 25-30 r. ż.
• Jeżeli piersi mają budowę tłuszczową to badanie mammograficzne należy wykonywać
od 30 r.ż. co roku.
• Jeżeli piersi mają budowę gruczołową (większość probantek) to od 30-40 r. ż. należy
wykonywać co roku USG piersi, a od 40 r. ż. mammografię.
• Niezależnie od powyższego, pierwsze badanie mammograficzne powinno być
wykonane pomiędzy 25 a 30 r. ż.
• U nosicielek mutacji genu BRCA1 w wieku 25-60 lat zaleca się ponadto coroczne
badanie piersi metodą rezonansu magnetycznego - w połowie okresu pomiędzy
kolejnymi badaniami mammograficznymi/USG.
3. Badania ukierunkowane na wcześniejsze wykrycie raka jajnika i raka trzonu macicy
• Od 30-35 r.ż. coroczne badanie ginekologiczne i USG ginekologiczne oraz badanie
CA125 w surowicy krwi. U nosicielek mutacji genu BRCA1 te badania zaleca się
prowadzić w odstępach półrocznych.
4. Cytologiczne badanie rozmazów z szyjki macicy (w odstępach 3-letnich).
W rodzinach najwyższego ryzyka, zwłaszcza tych, w których wystąpiły wcześniej
zachorowania na raka jajnika, w przypadkach udokumentowanego nosicielstwa mutacji
należy przedstawić probantkom opcję prewencyjnej adneksektomii (ewentualnie także
histerektomii) w miarę możliwości już pomiędzy 35-40 r. ż. Zabieg ten redukuje o ponad 60%
ryzyko zachorowania na raka piersi (w tym także ryzyko zachorowania na raka drugiej piersi)
i w przeważającej części przypadków zapobiega rozwojowi raka jajnika (wyjątkowo ten
nowotwór może się jednak rozwinąć z otrzewnej). Uzasadnieniem do histerekomii jest częste
występowanie metachronicznych zachorowań na raka błony śluzowej trzonu macicy.
Późniejsza adneksektomia, mniej skuteczna w zapobieganiu zachorowaniom na raka piersi,
zapobiega jednak zachorowaniom na raka jajnika, rozpoznawanym u większości kobiet
z rodzin obciążonych po 40 r.ż. a nierzadko nawet w 7 i 8 dekadzie życia.
Zaproszenia do badań kontrolnych wysyła lekarz poradni genetycznej, który również kieruje
pacjentki do badań i dokumentuje ich wyniki.
Program umożliwia ograniczenie wczesnej umieralności z powodu nowotworów w rodzinach
wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania.
Na realizację Programu zaplanowano 3 991 900 zł. Z czego wydatkowano w roku 2008 środki
finansowe w wysokości: 3 491 764 zł.
W roku 2008 zidentyfikowano w ramach tego programu 2 447 nowych rodzin wysokiego
ryzyka, objęto opieką 5 624 kobiet z grup ryzyka (u 47 z nich wykrywając w tym czasie
zachorowania na nowotwory piersi i 21 nowotwory jajnika) oraz objęto dodatkową opieką
858 nosicielek genu BRCA1. W przypadku 106 kobiet wykonano profilaktyczną
adneksektomię.
15
5.2 Moduł 2 - Wczesne wykrywanie i prewencja nowotworów złośliwych w rodzinach
wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na raka jelita grubego
i błony śluzowej trzonu macicy.
Spośród około 10 000 zachorowań na raka jelita grubego i odbytnicy rozpoznawanych co
roku w Polsce, 10-15% zachorowań jest uwarunkowanych zwiększonym ryzykiem
rodzinnym. Podobne uwarunkowania występują w około 150 spośród 3 500 corocznych
zachorowań na raka błony śluzowej trzonu macicy. Co najmniej kilkakrotnie zwiększone
ryzyko zachorowań na te nowotwory występuje w populacji obejmującej 50 000 – 100 000
osób w wieku od 20 do 70 lat, w tym około 10 000-15 000 osób należy do grupy najwyższego
ryzyka zachorowań nowotwory dziedziczne. Dziedziczne uwarunkowania występują
szczególnie często w zachorowaniach na raki jelita grubego i okrężnicy. Skutkiem
nosicielstwa genów silnych predyspozycji do rozwoju tych nowotworów jest także wysokie
ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe w niektórych innych umiejscowieniach, w tym
na nowotwory żołądka, jelita cienkiego, nerki i dróg moczowych, dróg żółciowych i jajnika.
I. Cele programu
Celem programu jest znaczne ograniczenie zgonów, występujących często przed 50 r.ż.,
w grupach wysokiego ryzyka zachorowania na raka jelita grubego oraz raka błony śluzowej
trzonu macicy.
II. Opis programu
Program został wdrożony do realizacji przez Ministra Zdrowia z inicjatywy Centrum
Onkologii – Instytutu im. M. Skłodowskiej – Curie w Warszawie i Polskiej Unii Onkologii
w roku 2003 i jest obecnie kontynuowany, jako jedno z zadań w ramach Narodowego
programu zwalczania chorób nowotworowych.
W roku 2008 w programie uczestniczyło 16 genetycznych poradni onkologicznych
z całego kraju.
W ramach programu, finansowane były koszty:
• identyfikacji nowych rodzin wysokiego ryzyka i wprowadzenia ich do rejestru,
• immunohistochemicznych badań ekspresji MLH1, MSH2 i MSH6,
• molekularnych badań nosicielstwa mutacji genów APC i/lub MLH1, MSH2 i MSH6,
• objęcia opieką pacjentów z rodzin wysokiego ryzyka.
Pacjentów do programu kwalifikuje lekarz poradni genetycznej na podstawie dokładnego
wywiadu rodzinnego (dane o wszystkich krewnych I0 – w tym tych, którzy nie zachorowali na
nowotwory, wiek zachorowań i typ/umiejscowienie nowotworów wśród tych krewnych; wiek
zachorowań i typ/umiejscowienie nowotworów u wszystkich krewnych II0 i ewentualnie
dalszych stopni).
Zespół rodzinnej gruczolakowatej polipowatości jelit (FAP).
Podstawą rozpoznania jest obciążenie rodzinne i stwierdzenie licznych polipów w jelicie
grubym. Badanie nosicielstwa mutacji genu APC jest pomocne dla potwierdzenia/
wykluczenia nosicielstwa, a określenie umiejscowienia mutacji (obok historii obciążenia
rodzinnego) jest istotne dla przybliżonego określenia wieku ryzyka zachorowania na raka
jelita grubego oraz ryzyka rozwoju nowotworów w innych umiejscowieniach.
16
U krewnych I0 chorych, u których rozpoznano FAP zaleca się wykonanie badania
endoskopowego jelit (rektosigmoidoskopia) już na początku 2 dekady życia, ponieważ
istnieje prawdopodobieństwo wykrycia raka jelita grubego nawet u młodych pacjentów.
W zasadzie nie należy badać nosicielstwa mutacji genu APC u osób niepełnoletnich.
Pełnoletnim osobom z rodzin, w których rozpoznano FAP, u których w badaniach
endoskopowych nie stwierdza się polipów, proponuje się badanie genetyczne, mające na celu
wykluczenie nosicielstwa mutacji w obrębie genu APC. Jeśli u danego pacjenta nie stwierdza
się markerowej dla danej rodziny mutacji w tym genie, może on zostać zwolniony
z nadzoru endoskopowego i innych badań z programu opieki.
Program opieki nad członkami rodzin, w których stwierdzono polipy w jelicie grubym lub
wykryto mutację genu APC - obejmuje:
• wykonywanie badań kolonoskopowych w odstępach co 18 miesięcy od 18 roku życia;
• od momentu stwierdzenia polipów w jelicie grubym zaleca się wykonywanie
gastroskopii w odstępach 12-36 miesięcy;
• w przypadku stwierdzenia mnogich polipów w jelicie grubym pacjentowi należy
zaproponować wykonanie kolektomii, ponieważ ryzyko rozwoju raka w jelicie
grubym w tej grupie wynosi około 100% a zabieg kolektomii jest jedynym
skutecznym sposobem zapobiegania rozwojowi raka jelita grubego;
• po kolektomii należy wykonywać co roku badanie endoskopowe pozostawionego
odcinka jelita grubego - jeśli zabieg był subtotalny - lub wytworzonego zbiornika
jelitowego;
• pacjenci po kolektomii mogą odnieść korzyść z wykonywania u nich badania
radiologicznego pasażu jelitowego, którego celem jest wykrycie zmian
nowotworowych w jelicie cienkim.
Jako dodatkową opcję należy rozważyć wykonywanie u dzieci pacjentów z FAP co 6-12
miesięcy usg wątroby i oznaczanie stężenia AFP w osoczu w wieku od 0-5 r.ż..
Prawdopodobieństwo wątrobiaka zarodkowego w grupie tych dzieci wynosi 1/300
(a w grupie nosicieli mutacji 1/150). Nowotwór wątroby u dzieci wcześnie wykryty jest
wyleczalny, zaś proponowana metoda skriningu jest mało inwazyjna.
Zespół gruczolakowatej polipowatości rodzinnej o opóźnionej ekspresji (AFAP –
attenuated FAP).
Program opieki obejmuje:
• pierwszą kolonoskopię, którą należy rozpocząć od 20 r. ż.; sugerowany odstęp
między badaniami – około 24 miesięcy; jeżeli stwierdzono polipy – badania
wraz z polipektomiami należy wykonywać co około 12-18 miesięcy;
• od momentu wykrycia polipów w jelicie grubym należy pacjentom wykonać
gastroskopię co 1-3 lata.
Przyjmuje się, że leczenie operacyjne (kolektomia) powinno być podjęte w momencie
wykrycia mnogich gruczolaków w jelicie grubym. Zakres kolektomii zależy od zasięgu
zmian. Po leczeniu operacyjnym obowiązuje nadzór endoskopowy nad pozostawioną częścią
jelita grubego.
Pełnoletnim osobom z rodzin, w których stwierdzono lub podejrzewa się zespół łagodnej
gruczolakowatej polipowatości rodzinnej należy wykonać badanie genetyczne, mające na celu
wykluczenie nosicielstwa mutacji w obrębie genu APC. Jeśli u danego pacjenta nie stwierdza
17
się markerowej dla danej rodziny mutacji w obrębie genu APC, może on zostać zwolniony
z nadzoru endoskopowego.
Dziedziczny rak jelita grubego bez polipowatości (HNPCC/ zespół Lynch).
Do badania ekspresji genów MLH1, MSH2 i MSH6 w tkance guza kwalifikują się wszyscy
chorzy, którzy odpowiadają kryteriom z Bethesda. Brak ekspresji jednego lub kilku genów
ukierunkowuje badania molekularne.
Niezależnie od wyniku badania immunohistochemicznego ekspresji genów - do badania
nosicielstwa mutacji kwalifikują się chorzy z rodzin spełniający kryteria Amsterdamskie II,
z metachronicznymi zachorowaniami na raka jelita grubego i błony śluzowej trzonu macicy
oraz chorzy, u których raka jelita grubego rozpoznano przed 40 r.ż. i wykluczono FAP.
U takich chorych badanie immunohistochemiczne można pominąć - przystępując
bezpośrednio do badania nosicielstwa mutacji genów.
• od 25 r.ż. kolonoskopia co 2 lata;
• w przypadku wykrycia raka w jelicie grubym zalecanym sposobem leczenia
chirurgicznego – z uwagi na ryzyko rozwoju synchronicznych lub metachroniczych
zmian nowotworowych - jest subtotalna kolektomia;
• po zabiegu należy prowadzić badania endoskopowe pozostawionej części jelita
grubego - nie rzadziej niż co 2 lata;
• od 30 r.ż. gastroskopia co około 2 lata oraz badanie usg jamy brzusznej;
• u kobiet, od 30 r.ż., należy wykonywać corocznie badania ginekologiczne i USG
narządu rodnego mające na celu wczesne wykrycie raka błony śluzowej trzonu macicy
i ewentualnie raka jajnika oraz oznaczanie stężenia CA125 w surowicy krwi.
Rodzinne raki jelita grubego i błony śluzowej trzonu macicy.
Do tej grupy włącza się rodziny:
• spełniające kryteria z Bethesda, u których nie stwierdzono zaburzeń ekspresji genów
MLH1, MSH2 i MSH6 i nosicielstwa mutacji tych genów;
• w których u 2 krewnych I lub II0 wystąpiły zachorowania na raka jelita grubego,
niezależnie od wieku tych zachorowań;
• w których wśród krewnych I i II0 wystąpiło 3 lub więcej zachorowań łącznie na raka
jelita grubego i odbytnicy, błony śluzowej trzonu macicy, jajnika, żołądka i nerki –
niezależnie od wieku zachorowania;
• w których wśród krewnych I i II0 wystąpiło 3 lub więcej zachorowań na nowotwory ze
spektrum zespołu Lynch w umiejscowieniach pozajelitowych tj. na raki błony
śluzowej trzonu macicy, jajnika, żołądka i nerki.
• kolonoskopię od 40 r.ż., (lub od wieku o 10 lat wcześniejszego niż wiek
najwcześniejszego zachorowania na raka jelita grubego w rodzinie, w zależności od
tego, co przypada wcześniej) w odstępach nie rzadziej niż 5-letnich;
• badanie usg jamy brzusznej w ostępach 2-letnich;
18
• u kobiet badanie ginekologiczne w tym usg ginekologiczne oraz badanie CA125 od
35 r.ż. co roku;
• u mężczyzn – gastroskopia co 2 lata, od 40 r.ż.
Realizacja programu opieki nad rodzinami wysokiego dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka
umożliwi znaczne zwiększenie liczby wyleczeń (do około 80% w przypadkach raka jelita
grubego i do około 90-95% w przypadkach raka trzonu macicy) w przypadkach tzw. raka
rodzinnego i znaczne wydłużenie przeżyć (o około 10-12 lat) w przypadkach raka
dziedzicznego.
III. Nakłady finansowe oraz efekty realizacji programu
Na realizację Programu wydatkowano w roku 2008 środki finansowe w wysokości:
1 143 485 zł.
W ramach realizacji Programu opieki nad rodzinami wysokiego, dziedzicznie
uwarunkowanego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe - Moduł 2: wprowadzono do
rejestru 491 rodzin wysokiego ryzyka, wykonano 369 badań molekularnych oraz objęto
opieką 1 282 rodziny wysokiego ryzyka. Rozpoznano 22 zachorowania na raka jelita grubego
i 2 na raka błony śluzowej trzonu macicy.
II. Programy inwestycyjne ( poz. 6-8)

Ad. 6.
Zakup aparatury diagnostycznej dla wczesnego wykrywania nowotworów.
I. Cele programu
Celem zadania pn. Zakup aparatury diagnostycznej dla wczesnego wykrywania nowotworów
jest poprawa jakości wczesnej diagnostyki nowotworów, poprzez doposażenie zakładów
opieki zdrowotnej w sprzęt i aparaturę medyczną do diagnostyki nowotworów (m. in. zakup
rezonansów magnetycznych, kolonoskopów, itp.) oraz zwiększenie dostępności do metod
wczesnego rozpoznawania nowotworów, wsparcie profilaktyki nowotworów.
II. Opis programu
Osiągnięcie standardów specjalistycznej opieki onkologicznej, odpowiadającej normom Unii
Europejskiej, wymaga dokonania zakupów sprzętu niezbędnego dla diagnostyki stopnia
zaawansowania w momencie podejmowania decyzji o leczeniu, zapewnienie jakości badań, a
w szczególności uzupełnienia sprzętu do badań endoskopowych, ultrasonograficznych,
laparoskopii i analityki klinicznej.
Wczesne rozpoznanie nowotworów złośliwych zależy od:
• stopnia społecznego upowszechnienia wiedzy i aktywnych postaw prozdrowotnych
społeczeństwa;
• stanu wiedzy onkologicznej lekarzy rodzinnych oraz specjalistów podstawowych
dziedzin medycyny (ginekolodzy, chirurdzy, interniści, stomatolodzy, pediatrzy);
• stopnia upowszechnienia masowych badań profilaktycznych prowadzonych przez
wyspecjalizowane ośrodki, umożliwiających rozpoznawanie stanów przedrakowych;
19
• lub nowotworów we wczesnej fazie rozwoju (badania cytologiczne - rak szyjki
macicy, badania mammograficzne - rak piersi, badania endoskopowe - raki jelita
grubego i żołądka, badania PSA - rak gruczołu krokowego);
• dostępności do specjalistycznej diagnostyki (metody obrazowania takie, jak USG,
KT, mammografia, rezonans magnetyczny; badania endoskopowe, patomorfologiczne,
immunohistochemiczne itp.).
III i IV. Nakłady finansowe na realizację programu i efekty realizacji programu
W ramach programu zaplanowano zakup 4 cytomammobusów do interwencyjnego
wykorzystania w ramach programów populacyjnych dla potrzeb poprawy dostępności do
badan mammograficznych i cytologicznych na terenach gdzie licznba świadczeniodawców
jest niewielka. W woj.. Lubelskim, Lubuskim, Podkarpackim.
W ramach realizacji Programu dokonano zakupu 2 cytomammobusów za łączną kwotę
w wysokości 5 000 000 zł co umożliwi upowszechnienie badań profilaktycznych
prowadzonych przez wyspecjalizowany personel medyczny.
Kwota w wysokości 3 995 000 zł została ujęta w wykazie środków niewygasających
z upływem roku budżetowego 2008 – termin wykorzystania do 15 czerwca 2009 roku
(przeznaczona na zakup kolejnych 2 cytomammobusów).
Ad. 7.
Utworzenie w Polsce systemu radioterapii onkologicznej – Doposażenie i modernizacja
zakładów radioterapii.
Radioterapia onkologiczna jako metoda leczenia samodzielnego lub integralna część leczenia
skojarzonego stosowana jest u ok. 70% chorych na nowotwory złośliwe. Oznacza to, że
w najbliższych latach w Polsce, radioterapii będzie wymagało rocznie co najmniej 80.000
chorych, a po roku 2010 ok. 100.000 chorych.
Podstawowym problemem polskiej radioterapii jest zbyt mała dostępność oraz zbyt długi
okres oczekiwania chorych na rozpoczęcie leczenia napromienianiem. Światowa Organizacja
Zdrowia (WHO) przyjmuje wskaźnik 1 aparatu megawoltowego na 300.000 mieszkańców.
Zgodnie z tym w Polsce powinno działać co najmniej 120-130 aparatów tego typu. Na
początku roku 2006 zainstalowanych było w naszym kraju 82 aparaty megawoltowe
(70 akceleratorów i 12 bomb kobaltowych) - lecz 18 z nich tzn. ok. 22% było
wyeksploatowanych i/lub technicznie przestarzałych. Na koniec roku 2007 w Polsce
zainstalowanych było 102 aparaty megawoltowe; niestety 18 z nich tzn. ok. 15% jest
wyeksploatowanych i/lub technicznie przestarzałych i wymaga pilnej wymiany. Trudna jest
również sytuacja w zakresie brachyterapii, której w wielu ośrodkach po prostu nie ma lub
działania terapeutyczne w tym zakresie są bardzo ograniczone. Niedostateczna liczba
aparatów do napromieniania oraz częste awarie wyeksploatowanego sprzętu powodują, że w
wielu ośrodkach czas oczekiwania na radioterapię wydłuża się do 2-3 miesięcy. W
konsekwencji wstępna kwalifikacja do radykalnej radioterapii ulega zmianie na radioterapię
paliatywną, a pacjenci zakwalifikowani do radioterapii paliatywnej są z kolei często
dyskwalifikowani od leczenia promieniami w ogóle. Dłuższa niż 4 tygodnie zwłoka,
zmniejsza szanse wyleczenia, zaburza rytm terapii skojarzonej z chirurgią lub chemioterapią.
Niższe odsetki wyleczeń to przede wszystkim osobisty dramat chorych, ale także dodatkowe
wysokie koszty związane z leczeniem nawrotów i leczeniem paliatywnym oraz objawowym.
W listopadzie 2008 roku, realnie, do bezpiecznej i wydajnej pracy nadawały się w Polsce 102
aparaty megawoltowe (95 przyspieszaczy i 7 bomb kobaltowych) - wskaźnik – 1 aparat na
373 682 mieszkańców.
20
I. Cele programu
Celem programu „Utworzenie w Polsce systemu radioterapii onkologicznej – Doposażenie
i modernizacja zakładów radioterapii” jest wyraźne skrócenie czasu oczekiwania na leczenie
napromienianiem i poprawa jakości tego leczenia - co powinno doprowadzić do znacznej
poprawy skuteczności leczenia nowotworów Polsce. Celem długofalowym jest stopniowe
zbliżenie się do wskaźnika zalecanego przez WHO – 3 aparaty megawoltowe przypadające na
1 mln mieszkańców.
II. Opis programu
W ramach programu dokonywana jest wymiana zużytej aparatury radioterapeutycznej na
nową, zakup nowej aparatury dla wyrównania różnic regionalnych w dostępie do radioterapii
oraz zakup niezbędnego dodatkowego oprzyrządowania, służącemu planowaniu i dozymetrii
radioterapii.
Uwzględniając, że radioterapia jest zalecaną metodą leczenia u około 70% wszystkich
chorych na nowotwory w różnych stadiach zaawansowania, realizacja tego programu ma
priorytetowe znaczenie dla poprawy skuteczności leczenia nowotworów w Polsce.
Etap I: Lata 2006-2010. Celem tego etapu jest osiągnięcie dostępności na poziomie 400.000
mieszkańców / 1 aparat megawoltowy nie starszy niż 7-8 lat. Oznacza to, że w 2010 roku
winno w Polsce pracować ok. 95 przyspieszaczy liniowych. Należy pamiętać, że nie jest
możliwe proste „dokupienie” aparatury, gdyż w latach 2006-2008 czeka nas wymiana wielu
akceleratorów, zakupionych w latach 1997-1998, które osiągną kres możliwości bezpiecznego
funkcjonowania.
W tym etapie kontynuowane winno być, jako pilne, doposażanie istniejących ośrodków
radioterapii. Dotyczy to w szczególności pełnego doposażenia istniejących linii
terapeutycznych dla radio- i brachyterapii oraz zwiększenia liczby stacji planowania w
ośrodkach o III° referencyjności. Równocześnie celowe jest tworzenie Satelitarnych
Ośrodków Radioterapii (SOR) w bliskim sąsiedztwie istniejących ośrodków o III°
referencyjności. Korzyści takiego rozwiązania to: kontrola merytoryczna nad jakością
leczenia w nowo powstałym ośrodku, szerszy dostęp chorych do leczenia standardowego,
oszczędności finansowe; średni koszt utworzenia pełnoprofilowego standardowego Zakładu
Radioterapii (3 bunkry, akcelerator, symulator, aparat do brachyterapii i pełna linia
terapeutyczna) wynosi ok. 50 mln zł, w porównaniu do SOR, którego koszt nie przekracza 16-
18 mln zł.
Etap II: Lata 2010-2015. Celem tego etapu jest osiągnięcie dostępności na poziomie 300.000
mieszkańców / 1 aparat megawoltowy, nie starszy niż 7-8 lat. Oznacza to, że w 2015 roku
winno w Polsce pracować ok. 120-130 przyspieszaczy liniowych. Biorąc pod uwagę, że
liczba chorych wymagających radioterapii może w tym okresie sięgnąć nawet 100.000,
można rozważyć powstanie 8-10 SOR-ów, przy równoczesnej wydatnej rozbudowie
ośrodków istniejących, szczególnie o wysokim stopniu referencyjności.
Program realizowało 24 placówki, tworzące sieć ośrodków radioterapii w Polsce.
117 032 751,11 zł.
W ramach środków niewygasających na przedmiotowy program została ujęta kwota
6 315 452 zł. Do 12 maja 2009 rozliczono 3 210 452 zł.
21
W ramach realizacji programu w roku 2008 zakupiono m.in.:
• 8 akceleratorów,
• 2 tomografy komputerowe,
• 2 symulatory,
• 4 aparaty do brachyterapii,
• 9 stacji planowania leczenia
oraz
• systemy rozbudowujące i uzupełniające dla systemów planowania leczenia,
akceleratorów, kolimatorów, systemów dozymetrii oraz systemy unieruchomień.
Ad. 8.
Tomografia Pozytonowa (PET) – budowa sieci ośrodków PET.
Tomografia Pozytonowa (PET - Positron Emission Tomography) jest nieinwazyjną metodą
diagnostyczną, wykorzystującą techniki radioizotopowe w ocenie procesów metabolicznych
w organizmie. Metoda pozwala na badanie i obrazowanie zmian chorobowych poprzez
elektroniczną detekcję rozkładu radiofarmaceutyków, znakowanych krótkożyciowymi
emiterami pozytonów. Jej stosowanie wymaga wprowadzenia do organizmu (do krwi)
znakowanej radioizotopem substancji, (np. deoxyglukozy znakowanej fluorem 18F).
W metodzie tej używa się izotopów fluoru, węgla, tlenu, i azotu, a więc podstawowych
pierwiastków organizmu człowieka.
Techniki funkcjonalnego obrazowania PET stosuje się zarówno w pracach badawczych, jak
i diagnostyce medycznej.
W diagnostyce medycznej techniki PET znalazły szerokie zastosowanie w:
• onkologii (ok. 80% badań),
• neurologii (ok. 15 % badań),
• kardiologii (ok. 5% badań).
Techniki Tomografii Pozytonowej (PET) pozwalają na obrazowanie procesów
fizjologicznych w żywych organizmach. Przy ich pomocy prowadzone są w wielu ośrodkach
na świecie prace badawcze z zakresu medycyny, biologii, farmakologii, genetyki.
Czułość metody jest na tyle duża, że wynik badania pozwala na dokładne określenie
lokalizacji, a przede wszystkim stopnia zaawansowania schorzenia. Dzięki temu możliwe jest
właściwe planowanie terapii. Dotychczasowe doświadczenia ośrodków zagranicznych
wskazują, że liczba onkologicznych zabiegów operacyjnych po wprowadzeniu metody PET
ulega redukcji nawet o ok. 20-30% (część zmian uważanych za nowotworowe, na podstawie
badania PET zostaje określonych jako łagodne; u części chorych dopiero badanie PET
wykazuje znacznie większe zaawansowanie choroby niż dotychczasowe metody
diagnostyczne).
I. Cele programu
Do głównych celów programu zaliczamy: podniesienie jakości diagnostycznej przede
wszystkim chorób nowotworowych, a także kardiologicznych i neurologicznych.
W odniesieniu do onkologii zakłada się, że zastosowanie tej metody diagnostycznej pozwoli
na ograniczenie o 20 – 30% chorych leczonych operacyjnie.
II. Opis programu
22
W ramach realizacji programu rozpoczęto tworzenie sieci ośrodków PET w Polsce, co
umożliwi podniesienie jakości diagnostyki chorób onkologicznych, kardiologicznych
i neurologicznych.
W ramach przedmiotowego zadania w 2006 roku wyłoniono sieć ośrodków PET oraz
rozpoczęto prace mające na celu przystosowanie infrastruktury oraz zakup aparatury dla
wybranej sieci ośrodków.
Lokalizacja ośrodków PET:
Ośrodki pełnoprofilowe wyposażone w Cyklotron + skaner PET, z lokalizacją
w Bydgoszczy, Warszawie, Gliwicach,
Ośrodki satelitarne wyposażone w Skaner PET-CT, z lokalizacją w Kielcach, Gdańsku,
Poznaniu.
Z zaplanowanej na realizację programu w roku 2008 kwoty w wysokości 45 001 814 zł do
dnia 31 grudnia wykorzystano środki finansowe w wysokości 35 000 000 zł. Kwotę
w wysokości 10 001 814,00 zł. ujęto w wykazie środków niewygasających z upływem roku
budżetowego 2008 (termin ich wykorzystania został określony na 30 czerwca, wskazane
środki już rozliczono i zostały one wykorzystane w całości).
W roku 2008 wyposażono następujące ośrodki:
• CO – Instytut im. Marii Skłodowskiej Curie w Warszawie - 1 Skaner PET-CT,
• CO w Bydgoszczy – zakupiono sprzęt do laboratorium kontroli jakości oraz Skaner
PET-CT,
• CO – Instytut im. Marii Skłodowskiej Curie w Gliwicach - 1 cyklotron,
• Wielkopolskie Centrum Onkologii – Poznań – Skaner PET-CT.
III. Programy edukacyjne (poz. 9-11)
Ad. 9.
Program szkolenia lekarzy rodzinnych i podstawowej opieki zdrowotnej - jednodniowe
minimum onkologiczne
Wobec rosnącej liczby zachorowań i zgonów z powodu nowotworów w Polsce (starzenie się
populacji, wysoki stopień skażenia środowiska naturalnego, palenie tytoniu, złe nawyki
żywieniowe, oraz oświata zdrowotna na ciągle niskim poziomie) należy jednoznacznie
stwierdzić, że oceniając wyniki leczenia w porównywalnych grupach nowotworów w
państwach europejskich, w Polsce można by zmniejszyć liczbę zgonów o kilka, a w dalszej
perspektywie nawet kilkanaście tysięcy ludzi. Liczba ta to przypadki pacjentów, u których
leczenie rozpoczęto zbyt późno, najczęściej w wyniku zgłoszenia się do onkologa ze zbyt
zaawansowanym nowotworem.
80% pacjentów znajduje się w zaawansowanym stadium choroby nowotworowej, której
wyleczenie wymaga kosztownego, wielomiesięcznego i toksycznego leczenia skojarzonego
oraz następowego wdrożenia dodatkowego leczenia wspomagającego łagodzącego i/lub
likwidującego objawy niepożądane. Widać więc wyraźnie jak duże potencjalnie oszczędności
mogą być uzyskane, jeśli większość chorych leczona będzie w Polsce z wcześnie wykrytą
chorobą nowotworową.
23
I. Cele programu
Celem głównym „Programu szkolenia lekarzy rodzinnych i podstawowej opieki zdrowotnej -
jednodniowe minimum onkologiczne” jest poprawa wykrywalności nowotworów we
wczesnej fazie zaawansowania. Efektem realizacji programu będzie poprawa wyleczeń,
spowodowana podnoszeniem kwalifikacji lekarzy rodzinnych i podstawowej opieki
zdrowotnej w zakresie minimum onkologicznego.
II. Opis programu
Program realizowany był przez Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej – Curie
w Warszawie, przy współudziale Polskiej Unii Onkologii i Kolegium Lekarzy Rodzinnych.
W ramach programu prowadzono szkolenia na terenie całego kraju na zasadzie „latającego
uniwersytetu” - dojazd grona wybranych najlepszych popularyzatorów w dziedzinie onkologii
do ośrodków wskazanych przez KLR tak, aby udział w szkoleniach nie kolidował z codzienną
pracą lekarzy rodzinnych.
Program szkoleniowy obejmował tematy z zakresu: minimum onkologicznego (epidemiologia
i profilaktyka nowotworów złośliwych, wczesna diagnostyka i leczenie skojarzone
nowotworów - strategia histologiczna, stany nagłe w onkologii, leczenie wspomagające
w onkologii) oraz podstaw diagnostyki onkologicznej (rozpoznawanie i leczenie najczęściej
występujących nowotworów-obowiązujące minimum lekarza POZ, najczęstsze błędy
i opóźnienia wynikające z zaniechania wykonywania diagnostyki wstępnej).
III i IV Nakłady finansowe na realizację programu oraz efekty realizacji programu

Z zaplanowanej kwoty na realizację programu w roku 2008 w wysokości 533 712 zł
wydatkowano środki finansowe w wysokości 482 507,13 zł.
Lekarzy POZ i Lekarzy rodzinnych oraz pielęgniarki w zakresie minimum onkologicznego
szkolono w ramach konferencji organizowanych w formule uniwersytetów latających na
terenie całego kraju. Łącznie przeszkolono 1538 uczestników.
Ad. 10.
Szkolenie lekarzy rodzinnych z zakresu diagnostyki nowotworów i opieki nad chorymi
po leczeniu onkologicznym
Szacuje się, że co trzeci chory w Polsce traci szansę na wyleczenie z powodu błędnej lub
przedłużającej się diagnostyki przeprowadzanej przez lekarza pierwszego kontaktu. Skutkuje
to niekorzystną strukturą zaawansowania chorych rozpoczynających leczenie specjalistyczne.
Około 70% chorych w Polsce w czasie podjęcia leczenia znajduje się w III lub IV stopniu
zaawansowania, co wpływa nie tylko na złe wyniki leczenia, ale również zwiększa koszty
leczenia. Koszt leczenia chorego z niezaawansowaną chorobą nowotworową jest kilkadziesiąt
razy niższy niż koszt leczenia chorego z zaawansowaną chorobą.
I. Cele programu
Głównym celem programu pn. „Szkolenie lekarzy rodzinnych z zakresu diagnostyki
nowotworów i opieki nad chorymi po leczeniu onkologicznym” jest stopniowa poprawa
struktury zaawansowania nowotworów w momencie podjęcia leczenia - co powinno
doprowadzić do poprawy jego skuteczności w skali populacyjnej, poprawy jakości życia
chorych po przebytym leczeniu onkologicznym oraz do zmniejszenia jednostkowych kosztów
leczenia.
24
II. Opis programu
Cele programu zostaną osiągnięte między innymi przez podnoszenie kwalifikacji lekarzy
rodzinnych i podstawowej opieki zdrowotnej w zakresie diagnostyki nowotworów i opieki
nad chorymi po leczeniu onkologicznym. Szkolenie docelowo powinno objąć wszystkich
lekarzy rodzinnych w Polsce. Program obejmuje szkolenia z zakresu:
• Medycyny paliatywnej, w szczególności: nauczania leczenia objawowego
i komunikacji z chorymi, rozpoznawania i leczenia powikłań po leczeniu, współpracy
z onkologami w opiece nad chorymi pozostającymi w domach.
• Rehabilitacji psychofizycznej po leczeniu onkologicznym, w szczególności:
dostępności do rehabilitacji fizycznej i jej zasad, rehabilitacji psychoonkologicznej –
komunikacji z chorym na nowotwory.
• Podstaw edukacji onkologicznej, w szczególności: wyszkolenia edukatorów
rekrutujących się spośród wyłonionych pracowników ochrony zdrowia, pracujących w
regionalnych ośrodkach onkologicznych, zorganizowania wzorcowych szkoleń
prowadzonych regionalnie przez wyszkolonych edukatorów.
Realizatorem programu było Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej – Curie
w Warszawie, przy współudziale Polskiej Unii Onkologii oraz Kolegium Lekarzy
Rodzinnych.
Z zaplanowanej kwoty na realizację programu w roku 2008 w wysokości 2 434 920 zł
wydatkowano środki finansowe w wysokości 2 160 492,98 zł.
Efektem realizacji tego programu będzie zwiększenie odsetka nowotworów rozpoznawanych
we wczesnych stadiach zaawansowania - co doprowadzi do poprawy skuteczności ich
leczenia w skali populacyjnej, a także do poprawy jakości życia chorych po przebytym
leczeniu onkologicznym oraz do zmniejszenia jednostkowych kosztów leczenia.
W roku 2008 w ramach programu przeszkolono w zakresie diagnostyki nowotworów i opieki
nad chorymi po szkoleniu onkologicznym 1681 lekarzy rodzinnych (z ok. 16 000 lekarzy
rodzinnych w Polsce). Szkolenia odbywały się w ośrodkach w Warszawie, Łodzi, Wrocławiu
i Szczecinie i skierowane były do lekarzy z terenu całego kraju.
Ad. 11.
Modyfikacja i wdrożenie programu nauczania onkologii w polskich uczelniach
medycznych.
Niepokojący stan polskiej onkologii jest spowodowany niską świadomością zdrowotną
społeczeństwa, niedostatecznym kształceniem lekarzy, brakami materialnymi w całej polskiej
medycynie oraz niedofinansowaniem specjalistycznych ośrodków onkologicznych.
Edukacja studentów uczelni medycznych jest jedną z podstawowych dróg do poprawy
wyleczalności nowotworów złośliwych w Polsce.
Istniejące akademickie Zakłady lub Katedry Onkologii tylko w kilku przypadkach mają
charakter pełnoprofilowy. Większość jednostek uczelnianych prowadzi nauczanie
wykorzystując bazę sprzętowo-łóżkową poza jednostką. Onkologia dorosłych, której opiece w
skali kraju podlega corocznie 115 000 kolejnych chorych z nowo rozpoznanymi procesami
25
nowotworowymi, pozostaje dzisiaj ostatnią i jedyną dziedziną medycyny szczątkowo
reprezentowaną w jednostkach akademickich.
Z uwagi na powyższe uwarunkowania konieczne są wieloletnie prace umożliwiające
podniesienie jakości kształcenia studentów medycyny, stomatologii, farmacji i innych
kierunków medycznych, zarówno drogą modyfikacji programu, jak i dostosowania bazy
i kadry poszczególnych uczelni do wymagań stawianych przez nowoczesny, zintegrowany
program nauczania przeddyplomowego onkologii.
I. Cele programu
Celem zadania pn. „Modyfikacja i wdrożenie programu nauczania onkologii w polskich
uczelniach medycznych” było opracowanie a następnie wdrożenie programu nauczania
onkologii na kierunkach medycznym i pielęgniarskim, uwzględniającego doświadczenie
i rekomendacje Europejskiego Towarzystwa Edukacji Onkologicznej oraz Międzynarodowej
Unii Zwalczania Raka
II. Opis programu
Projektowane zmiany w kształceniu przeddyplomowym zmierzają do: koordynacji treści
nauczania onkologii w ramach poszczególnych dyscyplin przedklinicznych i klinicznych,
przyswojenia studentom praktycznej wiedzy o zapobieganiu i wczesnemu rozpoznawaniu
nowotworów w 10 najczęstszych lokalizacjach narządowych, aktualizacji treści nauczania
w miarę postępu wiedzy o przyczynach i sposobach zapobiegania nowotworom, możliwości
wczesnego wykrywania i sposobach najskuteczniejszego leczenia, poprzez organizowanie
systematycznych szkoleń i forum do wymiany doświadczeń pracowników nauczających.
Ponadto w ramach realizacji programu opracowano nowoczesny podręcznik do nauczania
onkologii.
W ramach nauczania przeddyplomowego onkologii działaniami, które mogą poprawić obecną
sytuację są m. in.:
• Wprowadzenie minimum programowego oraz zintegrowanego programu nauczania
odpowiadającego zaleceniom Unii Europejskiej.
• Powołanie na każdej z uczelni medycznych koordynatora nauczania onkologii, który
przewodniczyłby zespołowi nauczycieli dziedzin podstawowych, przedklinicznych
i klinicznych w pracach nad opracowaniem szczegółowego programu zajęć z onkologii.
Osoba ta byłaby odpowiedzialna za uzupełnianie braków programowych oraz usuwanie
sprzeczności i niepotrzebnych powtórzeń w programie.
• Przyjęcie wspólnego podręcznika onkologii dla studentów i lekarzy podstawowej opieki
zdrowotnej.
• Ustanowienie jednolitego egzaminu testowego z onkologii na wszystkich uczelniach
medycznych.
Dalszymi niezbędnymi działaniami będzie kontynuacja dydaktyki onkologicznej w nauczaniu
podyplomowym:
• Wprowadzenie obowiązkowej puli 10% pytań z onkologii w ramach Lekarskiego
Egzaminu Państwowego (LEP), których treść byłaby koordynowana przez specjalistę
w jednej z dziedzin onkologii.
• Kontynuacja edukacji onkologicznej po zakończeniu studiów medycznych.
Realizatorem programu w latach 2006-2008 była Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich
we Wrocławiu.
26
W celu efektywnego wykorzystania środków Narodowego programu zwalczania chorób
nowotworowych, już w roku akademickim 2006/2008, w pierwszym etapie realizacji
projektu, dodrukowano 500 sztuk II poprawionego wydania istniejącego podręcznika
„Onkologia – Podręcznik dla studentów i lekarzy” pod redakcją Radzisława Kordka
(MedicalPress, Gdańsk 2004). Dofinansowanie tego nakładu w kwocie 12 500 zł umożliwiło
jego dostępność w księgarniach w cenie detalicznej 16-20 zł. Egzemplarze podręcznika
oznakowano wklejką z informacją Egzemplarz dofinansowany z funduszu Narodowego
Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych.
Monitorowanie i ocena bieżąca realizacji zadań odbywać się będzie poprzez stworzenie banku
testowych pytań egzaminacyjnych. Przygotowany bank pytań testowych wykorzystany będzie
do ułożenia jednolitego testu dla studentów wszystkich uczelni. Jego analiza umożliwi
obiektywną ocenę realizacji programu nauczania. Ponadto studenci w trakcie zajęć zachęcani
będą do wypełniania anonimowych ankiet dotyczących oceny programu nauczania i sposobu
jego realizacji.
W 2008 roku w ramach realizacji zadania pn. „Modyfikacja i wdrożenie programu nauczania
onkologii w polskich uczelniach medycznych” sfinansowano:
• Zakup i dostawę sprzętu dydaktycznego dla poszczególnych uczelni.
• Wdrażanie programu w poszczególnych uczelniach.
• Monitorowanie i ocena bieżąca realizacji zadań.
• Wydanie podręcznika onkologii.
III i IV Nakłady finansowe na realizację programu i efekty realizacji programu
3 046 124, 89 zł.
• Wdrożono w życie ujednolicony program nauczania onkologii opracowany w

poprzedniej edycji programu. Obecnie modyfikacje programu uwzględniają uwagi
uzyskane w trakcie jego realizacji w praktyce. Umożliwia to lepsze kształcenie
w zakresie onkologii.
• Przeprowadzono liczne spotkania z władzami Dziekańskimi i koordynatorami
nauczania poszczególnych przedmiotów celem ponownej rewizji programów
nauczania poszczególnych przedmiotów w poszczególnych uczelniach medycznych.
• Uzupełniono wyposażenie jednostek nauczających onkologię w sprzęt dydaktyczny
i pomocniczy do prowadzenia dydaktyki.
• Dodrukowano kompleksowy podręcznik do przeddyplomowego nauczania onkologii
na uczelniach medycznych, prezentujący wielospecjalistyczne podejście do
diagnostyki i leczenia onkologicznego i kładący nacisk na elementy praktyczne,
niezbędne przyszłym lekarzom pierwszego kontaktu.
• Na podstawie ujednoliconego programu nauczania onkologii opracowano zestaw
wykładów i seminariów kluczowych dla nauczania onkologii na poszczególnych
wydziałach uczelni medycznych.
• Sfinansowano tłoczenie płyt CD zawierających Europejski kodeks walki z rakiem
(autorzy: P. Boyle, P. Autier, H. Bartelink i wsp.) przeznaczonych do nieodpłatnego
rozpowszechnienia wśród absolwentów wszystkich wydziałów uczelni medycznych.
• Sfinansowano tłoczenie 5000 płyt CD z zaleceniami postępowania diagnostyczno-
terapeutycznego w nowotworach złośliwych pod redakcją M. Krzakowskiego, K.
27
Hermana, J. Jassema, W. Jędrzejczaka, J. R. Kowalczyka, M. Podolak-Dawidziak,i M.
Reinfuss.
• W 2008 r. dokonano ponownego podziału tematycznego pytań testowych. Pytania
zostały poddane wielostopniowej weryfikacji i korekcie. Stworzono ponadto nowe
pytania, szczególnie w dziedzinach, gdzie jest ich najmniejsza ilość.
• Uzupełniono wyposażenie jednostek nauczających onkologię w sprzęt dydaktyczny
(fantomy do badania piersi, jąder i prostaty) i pomocniczy do prowadzenia dydaktyki.
IV. Programy poprawy jakości diagnostyki i leczenia nowotworów

(poz. 12-15)
Ad. 12.
Poprawa standardów leczenia operacyjnego i skojarzonego raka płuca - doposażenie
i modernizacja klinik i oddziałów torakochirurgii.
Rak płuca jest najczęściej występującym w Polsce nowotworem złośliwym. Ważnym elementem
i podstawowym warunkiem realizacji programu pn. „Poprawa standardów leczenia
operacyjnego i skojarzonego raka płuca - doposażenie i modernizacja klinik i oddziałów
torakochirurgii” jest doposażenie w sprzęt niezbędny do utrzymania właściwej jakości
diagnostyki i leczenia raka płuca, zwłaszcza chirurgicznego i skojarzonego. Program
umożliwi poprawę skuteczności leczenia operacyjnego oraz skojarzonego poprzez bardziej
precyzyjny dobór chorych do operacji, radykalizację procedur operacyjnych oraz szersze niż
obecnie stosowanie leczenia skojarzonego. Rak płuca jest przyczyną około 1/6 wszystkich
zgonów z powodu nowotworów w Polsce.
I. Cele programu
Celem ogólnym programu jest poprawa efektywności chirurgicznego leczenia nowotworów
klatki piersiowej, poprzez doposażenie i modernizację klinik i oddziałów torakochirurgii.
Do celów szczegółowych należą:
• dostosowanie bazy i standardów wyposażenia klinik i oddziałów torakochirurgii do
wymogów stawianych w Unii Europejskiej oraz wytycznych krajowych,
• wyrównanie różnic regionalnych w dostępie do leczenia nowotworów płuc.
II. Opis programu
Zakładany cel zostanie zrealizowany, m.in. poprzez doposażenie w sprzęt niezbędny do
utrzymania właściwej jakości diagnostyki i leczenia raka płuca, zwłaszcza chirurgicznego
i skojarzonego.
Realizacja w/w celów wymaga:
• Ujednolicenia dostępu do leczenia operacyjnego w zakresie chirurgii klatki piersiowej
we wszystkich regionach kraju z wydzieleniem jednego ośrodka referencyjnego
w każdym województwie.
• Dostosowania bazy i standardów wyposażenia klinik i oddziałów
torakochirurgicznych do wymogów stawianych w Unii Europejskiej oraz wytycznych
krajowych.
• Standaryzacji procedur medycznych z leczeniem onkologicznym.
28
• Stworzenia narodowego rejestru raka płuca gromadzącego obok danych
epidemiologicznych informacje o przebiegu i wynikach leczenia.
• Rozwoju nowych metod diagnostyki inwazyjnej i leczenia operacyjnego, w tym
technik małoinwazyjnych.
• Ścisłej współpracy z lekarzami innych specjalności celem zwiększenia wskaźników
resekcyjności nowotworów klatki piersiowej, będących pochodną wczesnego
wykrywania przypadków choroby w stadiach kwalifikujących się do leczenia
operacyjnego oraz szerszego stosowania metod leczenia skojarzonego.
Wydatki na realizację programu w roku 2008 wyniosły 7 699 944,80 zł (w tym: 6 500 000 zł
– środki majątkowe i 1 199 944,80 zł – środki bieżące).
IV. Efekty realizacji programu:
Wydatki na realizację programu w roku 2008 wyniosły:
• środki majątkowe w wysokości 6 463 733,89 zł (plan – 6 500 000 zł) –przeznaczono
na zakup aparatury i sprzętu medycznego dla 22 realizatorów Programu; doposażono
oddziały torakochirurgii głównie w: bronchoskopy interwencyjne, mediastinoskopy,
torakoskopy i instrumentarium operacyjne, lasery (YAG i opearcyjne), respiratory
typu Jet, ponadto wyposażono sale operacyjne w stoły operacyjne, lampy, diametrie
i aparaty do znieczulenia,
• środki w wysokości 534 472,20 zł przeznaczono na zakup igieł biopsyjnych
niezbędnych do wykonywania biopsji śródpiersia – zakupiono 1850 szt. igieł,
• kwota w wysokości 599 461,08 zł została przeznaczona na koordynację Programu,
która objęła działania tj.:
9 opracowanie i prowadzenie rejestru danych na temat raka płuca
(w 28 ośrodkach lekarze torakochirurdzy oraz anatomopatolodzy prowadzą rejestr
danych, dane te są przesyłane i opracowywane w Instytucie Gruźlicy
i Chorób Płuc),
9 organizację kursów szkoleniowych dotyczących rejestracji danych dla rejestru
danych raka płuca oraz diagnostyki patomorfologicznej raka płuca,
9 druk podręcznika pn. „Nowotwory płuca i opłucnej – praktyczny przewodnik dla
lekarzy”.
Ad.13. Programy poprawy jakości diagnostyki i leczenia nowotworów u dzieci

13. 1 Wdrożenie programu kontroli jakości w diagnostyce ostrej białaczki u dzieci
W Polsce rozpoznaje się białaczkę u ok. 300 dzieci rocznie, z czego u ok. 250 jest to ostra
białaczka limfoblastyczna, najczęstszy nowotwór wieku dziecięcego. Rozpoznanie ostrej
białaczki szpikowej stawiane jest u ok. 50-60 dzieci rocznie.
I. Cele programu
29
Cel główny:
Poprawa wyników leczenia dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną oraz ostrą białaczką
szpikową poprzez:
• zastosowanie bardziej intensywnego leczenia u dzieci z cechami rokującymi
niekorzystnie,
• zredukowanie intensywności chemioterapii, u dzieci z ALL i AML, u których z dużą
wiarygodnością można wykluczyć obecność cech rokujących niekorzystnie,
Cele szczegółowe:
Poprzez dostosowanie intensywności leczenia do indywidualnej oceny pacjentów
• zmniejszenie toksyczności i późnych następstw leczenia,
• zredukowanie kosztów leczenia.
II. Opis programu
W celu zwiększenia szans na wyleczenie dla dzieci z grupy ALL wysokiego ryzyka, przy
jednoczesnym zachowaniu dotychczasowych wyników leczenia u dzieci z ALL
standardowego ryzyka konieczna staje się zmiana strategii postępowania, która daje szansę na
zmniejszenie toksyczności i kosztów leczenia ostrej białaczki limfoblastycznej u dzieci.
Polskie ośrodki onkologii dziecięcej podjęły pracę, aby przygotować podobny system
stratyfikacji nie potrzebujący jednak zastosowania technik detekcji MRD.
Program proponuje nową strategię postępowania w ostrej białaczce limfoblastycznej u dzieci,
opartą na połączeniu odpowiedzi morfologicznej w 8 dobie leczenia i szpikowej w 15 i 33
dniu leczenia.
Doświadczenia wielu krajów europejskich, które wprowadziły taki system wskazują, że
zmniejsza to ryzyko błędów diagnostycznych, a równocześnie zwiększa precyzję klasyfikacji
poszczególnych pacjentów do grup ryzyka.
Zakłada się, że w efekcie realizacja programu może doprowadzić do:
• poprawy wyników leczenia poprzez zastosowanie bardziej intensywnego leczenia u
dzieci z cechami rokującymi niekorzystnie.
• wyleczenia, przy zredukowanej intensywności chemioterapii, u dzieci z ALL,
u których z dużą wiarygodnością można wykluczyć obecność cech rokujacych
niekorzystnie,
• zmniejszenia:
9 poziomu toksyczności leczenia,
9 liczby przypadków późnych następstw leczenia,
9 kosztów leczenia,
• uzyskania bazy danych wszystkich pacjentów, z uwzględnieniem rejestrowanych na
bieżąco wszelkich niekorzystnych zdarzeń, objawów toksycznych i uzyskiwanych
efektów leczniczych.
W celu zwiększenia szans na wyleczenie dzieci z AML, przede wszystkim z grupy wysokiego
ryzyka, również konieczna jest zmiana strategii postępowania, polegająca na bardziej
precyzyjnej kwalifikacji do grup terapeutycznych, różniących się specyficznością oraz
intensywnością leczenia. Kryteria kwalifikacji do grup ryzyka uwzględniają nie tylko typ
białaczki, ale również charakterystyczne zaburzenia cytogenetyczne i molekularne, a także
odpowiedź na leczenie indukcyjne oceniane w 15 dniu protokołu oraz rodzaj odnowy szpiku
kostnego po wstępnej aplazji (z lub bez odnowy blastycznej). Równoległa analiza
wieloczynnikowa z uwzględnieniem poziomów MRD oznaczanych w określonych etapach
30
realizacji terapii (badanie odrębnie finansowane) pozwoli na znalezienie korelacji z innymi
czynnikami rokowniczymi, co może w przyszłości wyeliminować potrzebę kosztownego
oznaczania MRD. Takie postępowanie pozwoli także na zmniejszenie toksyczności i kosztów
leczenia dzieci z ostrą białaczką mieloblastyczną. Utworzona baza danych umożliwi
prospektywną rejestrację nowych zachorowań, wpisywania danych pacjenta
z uwzględnieniem odnotowywania na bieżąco wszystkich niekorzystnych zdarzeń, objawów
toksycznych i uzyskiwanej odpowiedzi na terapię w poszczególnych etapach programu.
Poprawy wyników leczenia w poszczególnych grupach terapeutycznych.
• w grupie wysokiego ryzyka przez zwiększenie intensywności terapii,
• u dzieci z AML i zespołem Downa przy zredukowanej intensywności chemioterapii
(obniżenie ryzyka zagrażających życiu powikłań),
• u pacjentów z białaczką promielocytową przez zastosowanie specyficznej terapii.
Zmniejszenia ryzyka zarówno wczesnych jak i późnych niepożądanych skutków leczenia.
Obniżenia kosztów terapii.
Uzyskania bazy danych wszystkich pacjentów z AML, z uwzględnieniem odnotowywania na
bieżąco wszystkich niekorzystnych zdarzeń, objawów toksycznych i uzyskiwanej odpowiedzi
na terapię w poszczególnych etapach programu – pozwalającej na dokonanie wiążących
analiz.
Z ogólnej kwoty przeznaczonej na realizację programu w roku 2008 w wysokości 436 850zł,
łącznie wydatkowano środki finansowe w wysokości 412 373,48 zł.
IV. Efekty realizacji programu:
• Poprawa efektywności leczenia.
• Obniżenie toksyczności i kosztów leczenia.
• Uzyskanie bazy danych o pacjentach z rozpoznaniem ALL i AML.
• Zmniejszenie liczby błędów diagnostycznych oraz zwiększenie precyzji klasyfikacji
poszczególnych pacjentów do grup ryzyka.
• Możliwa jest poprawa wyników leczenia poprzez zastosowanie bardziej intensywnego
leczenia u dzieci z cechami niekorzystnymi rokowniczo.
• Zwiększenie liczby przypadków całkowitych wyleczeń u dzieci z ALL i AML, u
których z dużą wiarygodnością można wykluczyć obecność cech niekorzystnych
rokowniczo przy zredukowanej intensywności chemioterapii.
• W roku 2008 w ramach realizacji programu wykonano 126 badań immunofenotypu,
190 badań cytogenetycznych oraz 781 badań cytomorfologicznych.
Ad. 13.2
Ograniczenie niepełnosprawności u dzieci leczonych z powodu nowotworów złośliwych
kości.
Nowotwory złośliwe kości nie są częste i stanowią około 7% wszystkich nowotworów
złośliwych wieku dziecięcego. Według danych Polskiej Pediatrycznej Grupy ds. Leczenia
Guzów Litych, w Polsce notuje się rocznie większą ich liczbę, gdyż około 100 nowych
31
zachorowań, w tym około 70 mięsaków kościopochodnych. Częstotliwość występowania
zwiększa się wraz z wiekiem, osiągając szczyt w II i III dekadzie życia.
Osiągnięcie korzystnych wyników terapii skojarzonej stworzyło możliwość wprowadzenia
mniej okaleczającego leczenia chirurgicznego w nowotworach złośliwych kości u dzieci
i młodzieży, pozwalającego na zachowanie kończyny w wybranej grupie pacjentów. Zaczęto
wykonywać mniej okaleczające amputacje, a tam gdzie to było możliwe, wycięcie guza
z częściową resekcją kości. To spowodowało rozwój nowych technik odtwórczych, których
celem jest uzupełnienie dużych ubytków kości poprzez wykorzystanie: przeszczepów
kostnych, endoprotez onkologicznych, oraz innych form rekonstrukcji. Postępowanie takie
zmniejsza defekt kosmetyczny, umożliwia zachowanie anatomiczne kończyny i utrzymanie
lub poprawę jej funkcji. Nadal dużym problemem jest wykonywanie tego typu operacji
u pacjentów w okresie ich dynamicznego wzrostu (dzieci, młodzież). Dodatkowym
utrudnieniem jest konieczność stosowania chemioterapii wielolekowej w okresie
pooperacyjnym, wywołującej powikłania hematologiczne, infekcyjne oraz powodującej
opóźnione wgajanie się elementów użytych do rekonstrukcji.
I. Cele programu
Ograniczenie niepełnosprawności u dzieci i młodzieży z nowotworami układu kostno-
mięśniowego, poprzez zapewnienie dostępu do postępowania chirurgicznego mniej
okaleczającego, z wykorzystaniem endoprotez onkologicznych, utrzymanie równego dostępu
do tej formy leczenia wszystkim pacjentom.
II. Opis programu
Dane naukowe i kliniczne z ośrodków światowych oraz doświadczenia własne wskazują, że
najkorzystniejszą formą rekonstrukcji u pacjentów po rozległych wycięciach nowotworu
złośliwego kości (wymagających dalszego stosowania chemioterapii wielolekowej) jest
użycie endoprotez tzw. onkologicznych. Postępowanie takie umożliwia radykalne wycięcie
nowotworu (potwierdzone badaniem histopatologicznym śródoperacyjnym), jednoczasowe
uzupełnienie dużego ubytku kości umożliwiające szybkie uruchomienie pacjenta oraz dalsze
kontynuowanie leczenia onkologicznego (chemioterapii).
Uwzględniając lokalizację zmian nowotworowych, zaplanowaną rozległość resekcji kości
oraz wiek pacjentów, implantowane są następujące typy endoprotez:
• endoprotezy bezcementowe, modularne – dla pacjentów powyżej 10 roku życia.
Endoprotezy te ze względu na swoje rozmiary, okazały się bardziej przydatne u dzieci
i młodzieży, umożliwiały większą swobodę w rekonstrukcji ubytku po wycięciu guza,
dokładniejszą korektę ustawienia kończyny oraz lepsze warunki do rekonstrukcji
mięśniowej (zastosowanie polietylenowej osłonki – „anbindungsschlauch”);
• endoprotezy tzw. rosnące, umożliwiające wydłużanie kończyny wraz z postępującym
wzrostem pacjenta – u pacjentów poniżej 10 roku życia;
• endoprotezy rosnące elektromagnetyczne, umożliwiające bezinwazyjne wydłużenie
kończyny wraz z postępującym wzrostem pacjenta.
Koszty leczenia operacyjnego oraz hospitalizacji rozliczane były w ramach kontraktów
z Narodowym Funduszem Zdrowia. Elementem finansowanym przez Ministerstwo Zdrowia
w ramach Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych były zakupy
endoprotez onkologicznych oraz koszty wykonania ekspertyz lekarskich i prowadzenia bazy
danych.
32
W roku 2008 z ogólnej kwoty zaplanowanej na realizację zadania w wysokości 3 980 247,20
zł wykorzystano do końca grudnia kwotę w wysokości 3 531 869,14 zł.
Ponadto 400 000 zł zaliczono do wydatków niewygasających z końcem roku 2008 . Kwota ta
już została w całości rozliczona.
W ramach programu w roku 2008 zakupiono i wszczepiono 40 endoprotez onkologicznych.
Przeprowadzono 40 ekspertyz dotyczących kwalifikacji do określonej protezy oraz
prowadzono bazę danych chorych na nowotwory złośliwe kości, którzy byli kwalifikowani do
leczenia oszczędzającego.
Ad. 13.3
Modyfikacja i wdrażanie ujednoliconego programu diagnostyki i kompleksowego
leczenia nowotworów ośrodkowego układu nerwowego (OUN) u dzieci.
Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego (OUN) stanowią, po białaczkach, najczęstszą
grupę nowotworów złośliwych u dzieci - około 20% wszystkich schorzeń nowotworowych.
Należy podkreślić, że niepomyślne rokowanie dotyczy nie tylko nowotworów o wysokim
stopniu złośliwości, ale również nowotworów o niskim stopniu złośliwości np. gwiaździaków
łagodnych, jeżeli są one zlokalizowane w miejscu uniemożliwiającym radykalne chirurgiczne
usunięcie.
I. Cele programu
Celem głównym programu pn. „Modyfikacja i wdrażanie ujednoliconego programu
diagnostyki i kompleksowego leczenia nowotworów ośrodkowego układu nerwowego (OUN)
u dzieci” jest poprawa wyników leczenia i jakości życia dzieci z nowotworami ośrodkowego
układu nerwowego (OUN).
Cele szczegółowe:
• wypracowanie optymalnych metod kompleksowego leczenia poszczególnych
rodzajów nowotworów OUN u dzieci,
• zastosowanie bardziej intensywnego leczenia u dzieci z cechami rokującymi
niekorzystnie,
• zredukowanie intensywności leczenia u dzieci z korzystnymi cechami ryzyka,
• poprzez dostosowanie intensywności leczenia do grup ryzyka obniżenie toksyczności
leczenia, zredukowanie kosztów leczenia,
• objęcie kompleksową opieką dzieci wyleczonych.
II. Opis programu

Niski odsetek wyleczeń dotyczy szczególnie pacjentów z glejakami o wysokim stopniu
złośliwości, guzami pnia mózgu, medulloblastoma/PNET wysokiego ryzyka oraz dzieci poniżej
3 roku życia. Ponadto jakość życia wyleczonych pacjentów jest najgorsza w grupie
ozdrowieńców z choroby nowotworowej, co związane jest najczęściej z chorobą zasadniczą i
stosowaną radioterapią.
Program proponuje opracowanie ścisłych zasad stratyfikacji do grup ryzyka i dopasowanie
programów leczniczych odpowiednich dla określonego ryzyka.
33
W ramach realizacji II etapu programu dokonywana jest centralna weryfikacja wyników
przesłanych przez jednostki realizujące I etap programu (jednostki I – etapu dokonują analizy
wyników badań oraz weryfikacji rozpoznań i stratyfikacji do grup ryzyka).
III etap realizacji programu obejmuje prowadzenie Centralnej Bazy Danych o wszystkich
zdiagnozowanych pacjentach z nowotworami OUN (rejestracja na bieżąco informacje na temat
wszelkich niekorzystnych zdarzeń, objawów toksycznych i uzyskiwanych efektów leczenia)
oraz organizację sesji weryfikacyjnych.
• poprawy wyników leczenia poprzez zastosowanie bardziej intensywnego leczenia u
dzieci z cechami rokującymi niekorzystnie;
• wyleczenia przy zredukowanej intensywności leczenia, u dzieci z korzystnymi
czynnikami ryzyka;
• obniżenie poziomu toksyczności leczenia, liczby późnych następstw leczenia;
• zredukowanie kosztów leczenia;
• poprzez system kompleksowych szkoleń dla lekarzy pierwszego kontaktu i lekarzy
pediatrów wcześniejszego rozpoznawania guzów OUN, co pozwoli być może na
uzyskiwanie lepszych wyników przy mniej intensywnym programie leczniczym.
Program realizowany był przez Instytut – Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie.
Na realizację programu pn. „Modyfikacja i wdrażanie ujednoliconego programu diagnostyki
i kompleksowego leczenia nowotworów ośrodkowego układu nerwowego (OUN) u dzieci”
w roku 2008 przeznaczono i wydatkowano środki finansowe w wysokości 261 400 zł.
W wyniku wprowadzenia programu zawiązała się współpraca między neurochirugami,
pediatrami, onkologami, radiologami i radioterapeutami zajmującymi się leczeniem
nowotworów OUN u dzieci w Polsce, która zaowocowała poprawą uzyskiwanych wyników
leczenia. Realizacja programu pozwoli na rozszerzenie tej tendencji na wszystkie ośrodki
onkologii dziecięcej w Polsce. Osiągnięcie celu będzie możliwe poprzez wypracowanie
optymalnych metod kompleksowego leczenia poszczególnych rodzajów nowotworów OUN u
dzieci, w tym: zastosowanie bardziej intensywnego leczenia u dzieci z cechami niekorzystnymi
rokowniczo, zredukowanie intensywności leczenia u dzieci z korzystnymi cechami ryzyka
poprzez dostosowanie intensywności leczenia do grup ryzyka, obniżenie toksyczności leczenia,
zredukowanie kosztów leczenia oraz objęcie kompleksową opieką dzieci wyleczonych.
W ramach realizacji programu w roku 2008 Ministerstwo Zdrowia finansowało
przeprowadzanie centralnej weryfikacji i analizy wyników badań, służących do
przeprowadzenia stratyfikacji chorych do odpowiednich grup ryzyka oraz prowadzenie
Centralnej Bazy Danych.
W roku 2008 sfinansowano wykonanie 130 badań patomorfologicznych, 130 badań
immunofenotypu, 50 badań molekularnych wybranych onkogenów. U 130 pacjentów
przeprowadzono weryfikację przebiegu i sposobu leczenia.
Ad. 13.4.
Wdrożenie programu kontroli jakości w diagnostyce guzów litych u dzieci
34
Mięsaki tkanek miękkich są trzecią co do częstości występowania grupą guzów w onkologii
dziecięcej, obejmującą ponad 20 podtypów, różniących się pod względem histologicznym
i biologicznym. Większość z nich należy do grupy rhabdomyosarcoma (RMS). Drugim co do
częstości występowania podtypem są: pozakostny mięsak Ewinga (EES) i obwodowe guzy
neuroektodermalne (PNET). W Polsce rocznie rozpoznaje się mięsaki tkanek miękkich u ok.
90 dzieci, mięsaki Ewinga u ok.20-30 dzieci, nerwiak zarodkowy płodowy u ok. 60 dzieci.
Ogółem nowotwory drobnookrągłokomórkowe są rozpoznawane w Polsce u ok. 200 dzieci
rocznie.
I. Cele programu
Celem głównym programu pn. „Wdrożenie programu kontroli jakości w diagnostyce guzów
litych u dzieci” jest poprawa wyników leczenia dzieci z nowotworami litymi,
w szczególności: mięsaków tkanek miękkich, mięsaków Ewinga, nerwiaka zarodkowego
płodowego poprzez weryfikację wyników badań patomorfologicznych wycinka guza
i zwiększenie wiarygodności badań patomorfologicznych w celu uzyskania pewności
właściwej diagnozy poszczególnych typów nowotworów litych.
Cele szczegółowe:
Poprzez dostosowanie intensywności leczenia do indywidualnej oceny pacjentów
• zmniejszenie toksyczności i późnych następstw leczenia,
• zredukowanie kosztów leczenia.
II. Opis programu
Program proponuje nową strategię postępowania diagnostycznego w nowotworach
drobnookrągłokomórkowych u dzieci opartą na weryfikacji uzyskanego z materiału
bioptycznego rozpoznania patomorfologicznego poprzez ponowną ocenę przez drugi ośrodek
patomorfologii. Doświadczenia wielu krajów europejskich, które wprowadziły taki system
wskazują, że zmniejsza to ryzyko błędów diagnostycznych, a równocześnie zwiększa
precyzję klasyfikacji poszczególnych pacjentów do grup ryzyka. Ponadto poprzez
dostosowanie intensywności leczenia do indywidualnej oceny pacjentów realizacja programu
przyczyni się do zmniejszenia toksyczności i późnych następstw leczenia oraz redukcji
kosztów leczenia.
W ramach realizacji II etapu programu dokonywana jest centralna weryfikacja badań
preparatów przesyłanych przez jednostki realizujące I etap programu (finansowany przez NFZ)
oraz analiza wyników badań (sesje weryfikacyjne).
III etap realizacji programu obejmuje prowadzenie Centralnej Bazy Danych o wszystkich
zdiagnozowanych pacjentach z nowotworami litymi (rejestracja na bieżąco informacji na
temat wszelkich niekorzystnych zdarzeń, objawów toksycznych i uzyskiwanych efektów
leczniczych oraz wszystkich rozbieżności pomiędzy badaniem patomorfologicznym
pierwotnym a weryfikującym).
Z ogólnej kwoty w wysokości 297 600 zł, przeznaczonej na realizację programu w roku 2008,
realizatorzy wydatkowali środki finansowe w wysokości 187 006,39 zł.
przeprowadzanie centralnej weryfikacji wyników oraz prowadzenie Centralnej Bazy Danych.
Przeprowadzono centralną weryfikację wyników leczenia dzieci z nowotworami litymi,
w szczególności: mięsaków tkanek miękkich, mięsaków Ewinga, nerwiaka zarodkowego
płodowego. W ramach programu w roku 2008 sfinansowano wykonanie 250 weryfikacji
35
badań patomorfologicznych, 85 weryfikacji badań immunohistochemicznych podstawowych
i 134 weryfikacji badań immunohistochemicznych uzupełniających.
Ad. 13.5.
Wdrożenie programu kontroli jakości w diagnostyce nieziarniczych chłoniaków
złośliwych u dzieci.
W Polsce rozpoznaje się nieziarniczego chłoniaka złośliwego u ok. 100 dzieci rocznie.
W ciągu ostatnich 20 lat kolejno wprowadzano w kraju szereg bardzo udanych programów
klinicznych leczenia NHL, które opierały się na oryginalnych programach niemieckiej grupy
BFM (Berlin-Frankfurt-Munster) i francuskiej SFOP. W Polsce dotychczas stosowano
modyfikacje kolejnych programów BFM-86, BFM-90, COAMP, LMB-89, LCAL-93
Obecnie Polska Pediatryczna Grupa Białaczek i Chłoniaków u Dzieci jest członkiem
Europejskiej Grupy ds. Leczenia NHL u Dzieci (EICNHL) i w ramach międzynarodowej
współpracy z 11 krajami, przygotowywane są programy leczenia dzieci z chłoniakami i
wspólnie ocenianie wyniki.
W celu zwiększenia szans na wyleczenie dzieci z NHL zachodzi konieczność stosowania
jednolitych protokołów chemioterapii, w których strategia leczenia jest dostosowana do
podtypu histopatologicznego chłoniaka oraz grupy ryzyka.
I. Cele programu
Celem programu pn. „Wdrożenie programu kontroli jakości w diagnostyce nieziarniczych
chłoniaków złośliwych u dzieci” jest poprawa wyników leczenia dzieci z NHL poprzez
zastosowanie bardziej intensywnego leczenia u dzieci z cechami niekorzystnymi rokowniczo
oraz zredukowanie intensywności chemioterapii, u dzieci z NHL, u których z dużą
wiarygodnością można wykluczyć obecność cech niekorzystnych rokowniczo. Ponadto
realizacja programu przyczyni się do zmniejszenia toksyczności i późnych następstw leczenia,
a także - poprzez dostosowanie intensywności leczenia do indywidualnej oceny pacjentów -
do redukcji kosztów leczenia.
II. Opis programu
przeprowadzanie weryfikacji preparatów przesyłanych przez jednostki i analizę wyników
badań służącą do przeprowadzenia stratyfikacji chorych do odpowiednich grup ryzyka (II
etap) oraz prowadzenie Centralnej Bazy Danych (III etap).
Populacja badana:
wszystkie dzieci z NHL w wieku poniżej 18 lat w momencie rozpoznania:
• zdiagnozowane w ośrodkach I i II etapu realizacji programu
• zdiagnozą NHL spełniającą wszystkie kryteria diagnostyczne określone w programie
W roku 2008 na realizację programu pn. „Wdrożenie programu kontroli jakości
w diagnostyce nieziarniczych chłoniaków złośliwych u dzieci” przeznaczono środki
finansowe w wysokości 191 000 zł, z czego wydatkowano kwotę w wysokości 182 611,57 zł.
Poprzez realizację programu uzyskano poprawę wyników leczenia dzieci z nieziarniczymi
chłoniakami złośliwymi - przeprowadzono weryfikację preparatów przesyłanych przez
jednostki i analizę wyników badań służącą do przeprowadzenia stratyfikacji chorych do
36
odpowiednich grup ryzyka. W ramach realizacji programu w roku 2008 wykonano 100 badań
histopatologicznych i 100 badań immunofenotypu.
13.6 Wdrożenie programu monitorowania odległych skutków leczenia i jakości życia

dzieci po zakończonym leczeniu z powodu nowotworów.
I. Cele programu
Cele do osiągnięcia w ramach realizacji zadania
• Identyfikacja odległych następstw w zakresie stanu zdrowia i jakości życia u dzieci
leczonych z powodu nowotworów złośliwych.
• Poprawa jakości życia i zmniejszenie odległych kosztów leczenia działań
niepożądanych po złożonej terapii przeciwnowotworowej u dzieci i młodzieży.
Cele szczegółowe:
• Ocena częstości występowania i rodzaju odległych działań niepożądanych po leczeniu
przeciwnowotworowym.
• Długofalowe monitorowanie jakości życia dzieci i młodzieży leczonych w przeszłości
z powodu choroby nowotworowej.
• Identyfikacja problemów psychospołecznych (funkcjonowanie w szkole , pracy,
środowisku), szczególnie w grupie osób leczonych z powodu nowotworów
ośrodkowego układu nerwowego (OUN).
• Ujednolicenie standaryzacja metod kontroli jakości życia i stanu zdrowia pacjentów;
udostępnienie tych metod wszystkim ośrodkom w Polsce, wdrożenie algorytmu
monitorowania odległych skutków leczenia nowotworów.
• Utworzenie wielodyscyplinarnych zespołów specjalistów monitorujących stan
zdrowia w/w osób, koordynacja działań tych zespołów.
• Promocja zdrowego trybu życia u osób wyleczonych z choroby nowotworowej
(broszury edukacyjne, internet); podniesienie świadomości osób wyleczonych nt.
stanu ich zdrowia, edukacja pacjentów lub opiekunów nt odległych następstw po
leczeniu p/nowotworowym.
• Przygotowanie informacji i edukacja lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej.
• Możliwość dalszych modyfikacji protokołów leczniczych w oparciu o znajomość
toksyczności leczenia.
• Redukcja barier ekonomicznych dotyczących monitorowania odległych skutków
leczenia p/nowotworowego.
II. Opis programu

Propozycje działań do realizacji w ramach wskazanego zadania ze szczegółowym
kosztorysem dla poszczególnych działań:
Badania pacjentów po leczeniu białaczek, chłoniaków i guzów litych i OUN
Uzasadnienie dla konieczności podjęcia realizacji wskazanych zadań, działań.
• Uzyskanie danych nt. wyleczalności chorób nowotworowych u dzieci i jakości życia
po zakończonym leczeniu przeciwnowotworowym;
37
• Ujednolicenie programu opieki medycznej nad osobami wyleczonymi z choroby
nowotworowej;
• Wczesne wykrycie nieprawidłowej funkcji narządów i podjęcie odpowiednich działań
leczniczych, w przypadku problemów psychospołecznych – pomoc psychologa,
ułatwienie zmiany szkoły;
• Poprawa jakości życia pacjentów po leczeniu przeciwnowotworowym poprzez
działani profilaktyczne, wczesne rozpoczęcie terapii powikłań narządowych;
• Zapobieżenie lub ograniczenie stopnia kalectwa zmniejszy obciążenie społeczeństwa
kosztami ich utrzymania;
• Możliwość modyfikacji w przyszłości protokołów terapeutycznych, zastosowanie
terapii o mniejszych odległych toksycznościach;
• Ocena skuteczności dotychczasowych działań prewencyjnych (amifostyna,
deksrazoksan);
• Przekazanie informacji pacjentom nt. ich stanu zdrowia, możliwych lub obecnych
odległych skutkach niepożądanych leczenia przeciwnowotworowego. Umożliwi to
zmianę trybu życia, przyzwyczajeń, diety, nakłoni do samokontroli i okresowych
badań lekarskich;
• Uświadomienie lekarzom podstawowej opieki zdrowotnej istoty problemu
systematycznej oceny stanu zdrowia po leczeniu przeciwnowotworowym.
124 777,49 zł. Kwota zaplanowana na realizacje zadania to 158 400 zł.
W ramach programu zostało w 2008 roku przebadanych:
• 50 pacjentów po zakończonym leczeniu białaczek i chłoniaków (z napromienianiem
OUN),
• 150 pacjentów po zakończonym leczeniu białaczek i chłoniaków (bez napromieniania
OUN),
• 100 pacjentów po zakończonym leczeniu ziarnicy złośliwej,
• 35 pacjentów po zakończonym leczeniu guzów ośrodkowego układu nerwowego,
• 155 pacjentów po zakończonym leczeniu guzów litych (bez napromieniania OUN).
Program daje szansę na kompleksową opiekę i monitorowanie późnych następstw leczenia

choroby nowotworowej. Przygotowany został i wdrożony w poszczególnych ośrodkach
precyzyjny harmonogram badań koniecznych do wykonania u poszczególnych pacjentów
z różnymi typami nowotworów.
Brak finansowania programu będzie skutkował występowaniem późnych powikłań ze strony
praktycznie wszystkich narządów i układów pacjentów leczonych w dzieciństwie z powodu
choroby nowotworowej. Będzie to miało swoje efekty społeczne w postaci
niepełnosprawności, zwiększonej chorobowości oraz obniżonej jakości życia.
Generalnie zadania dotyczące poprawy jakości w diagnostyce ostrej białaczki u dzieci,
chłoniaków złośliwych, guzów litych pozwalają na zmniejszenie liczby błędów
diagnostycznych, zwiększenie precyzji klasyfikacji poszczególnych pacjentów do grup
ryzyka. W konsekwencji pozwalają na uzyskiwanie dobrych i bardzo dobrych wyników
leczenia zwiększając liczbę przypadków całkowitych wyleczeń u dzieci w tych chorobach.
Dokładne sprawozdanie ilościowe będę mógł przedstawić Radzie na początku stycznia 2009
r. po zebraniu informacji merytorycznych z poszczególnych ośrodków z wykonania za rok
38
2008. Brak finansowania tych programów znacznie ograniczyłaby możliwość uzyskiwania
takich efektów.
Ad. 14.
Program doskonalenia diagnostyki białaczek ostrych u dorosłych w Polsce,
z dostosowaniem do zaleceń Unii Europejskiej i współpracy z „European Leukemia
Net”.
Poprawa wyników leczenia białaczek wymaga coraz dokładniejszej diagnostyki na poziomie
genetycznym i biologiczno-molekularnym. Te kryteria stają się obowiązkowe dla
szczegółowej klasyfikacji i określenia ryzyka. Stanowią one podstawę zastosowania
celowanego leczenia i śledzenia jego efektywności. Koszt włożony w pracownie
diagnostyczne pozwala zaoszczędzić na niepotrzebnych wydatkach na mało skuteczne
leczenie i jego powikłania.
W przypadku ostrych białaczek międzynarodowe analizy obejmujące duże grupy pacjentów
wykazały, że wyniki badań molekularnych pozwalają najlepiej określić rokowanie pacjentów
i, co za tym idzie, wyodrębnić chorych, u których terapia powinna być bardziej intensywna
z uwzględnieniem przeszczepiania szpiku. Identyfikacja poszczególnych wskaźników
molekularnych pozwala m.in. na wprowadzanie tzw. terapii celowanej, która
w przeciwieństwie do tradycyjnej chemioterapii umożliwia wybiórcze niszczenie komórek
białaczkowych. Badania molekularne oraz fenotypizacja z użyciem fluorymetrii
przepływowej daje możliwość śledzenia tzw. minimalnej choroby resztkowej, a więc na
wykrywanie komórek nowotworowych w sytuacji, gdy nie pozwalają na to tradycyjne metody
cytologiczne.
Wczesne wykrycie, nowoczesna diagnostyka i monitorowanie choroby resztkowej,
z uwzględnieniem cech molekularnych i fenotypowych, są więc warunkiem poprawy
efektywności i racjonalizacji leczenia oraz w konsekwencji – redukcji kosztów związanych
z terapią białaczek.
PALG w ramach współpracy międzynarodowej została zaproszona do udziału w europejskiej
sieci, gdzie powyższe procedury diagnostyczne są szeroko stosowane, a ich wprowadzenie
jest warunkiem dalszej, efektywnej kooperacji i udziału w europejskich programach
terapeutycznych. Wymaga to utworzenia i wyposażenia odpowiednich pracowni, które
mogłyby wykonywać badania na odpowiednim poziomie referencyjności.
I. Cele programu
Celem głównym „Programu doskonalenia diagnostyki białaczek ostrych u dorosłych
w Polsce, z dostosowaniem do zaleceń Unii Europejskiej i współpracy z European Leukemia
Net” jest udoskonalenie systemu rozpoznawania i leczenia białaczek, dostosowujące je do
zaleceń Unii Europejskiej i umożliwiające współpracę w ramach „European Leukemia Net”.
II. Opis programu
W zakres realizacji programu wchodzą następujące elementy:
• Unowocześnienie pracowni i metod diagnostycznych połączone z ich standaryzacją
i uzupełnieniem niezbędnej aparatury oraz szkoleniem osób ją obsługujących
w zakresie: immunofenotypizacji, biologii molekularnej, cytogenetyki.
• Unowocześnienie metod leczenia opartych na zastosowaniu komórek krwiotwórczych,
polegające na uzupełnieniu niezbędnej aparatury oraz szkoleniu osób w zakresie
pobierania komórek, izolacji, krioprezerwacji i monitorowania chimeryzmu oraz
rekonstytucji immunologicznej.
39
• Udoskonalenie systemu prowadzenia prospektywnych programów
epidemiologicznych i terapeutycznych w ośrodkach hematologicznych zrzeszonych
w PALG.
• Program edukacyjny promujący profilaktykę i wczesne wykrywanie chorób
nowotworowych układu krwiotwórczego.
• Wyposażenie pomieszczeń do leczenia ostrych białaczek - systemem profilaktyki
infekcji obejmujący wolnostojące urządzenie do oczyszczania powietrza.
Nakłady na realizację „Programu doskonalenia diagnostyki białaczek ostrych u dorosłych
w Polsce, z dostosowaniem do zaleceń Unii Europejskiej i współpracy z „European Leukemia
Net” w roku 2008 wyniosły – 4 500 000 zł (w tym: środki majątkowe – 4 000 000 zł; środki
bieżące 500 000 zł).
Z kwoty tej wydatkowano środki finansowe w wysokości 4 391 033,71 zł. Kwota
niewykorzystana to 108 966,29 zł.
W ramach realizacji programu w roku 2008 nastąpiło:
• unowocześnienie pracowni i metod diagnostycznych, połączone z ich standaryzacją i
uzupełnieniem niezbędnej aparatury oraz szkoleniem osób ją obsługujących –
zakupiono m.in. separatory komórkowe, wirówki wysokoobrotowe, cytowirówki,
termocyklery, komory laminarne, zestawy dokumentacji żelowej, aparaty do PRC,
elektroforezy, mikroskopy z wyposażeniem,
• wyposażenie pomieszczeń do leczenia białaczek ostrych w system profilaktyki
infekcji obejmujący wolnostojące urządzenia do czyszczenia powietrza oraz węzeł
sanitarny i śluzę (tzw. System odwrotnej izolacji),
• unowocześnienie metod leczenia opartych na zastosowaniu komórek krwiotwórczych,
• doskonalenie systemu prowadzenia prospektywnych programów epidemiologicznych
i terapeutycznych w ośrodkach hematologicznych zrzeszonych w Polskiej Grupie ds.
Leczenia Białaczek u Dorosłych (PALG),
• opracowanie i wydrukowanie broszur promujących profilaktykę i wczesne
wykrywanie chorób nowotworowych układu krwiotwórczego.
Ad. 15.
Program wykrywania i rozpoznawania chłoniaków złośliwych.
Nowotwory układu chłonnego - chłoniaki złośliwe – to grupa chorób rozrostowych
limfocytów, obejmująca ziarnicę złośliwą, szpiczaka plazmocytowego, białaczki limfoidalne
oraz chłoniaki nieziarnicze. Zgodnie z szacowaną zachorowalnością na chłoniaki wynoszącą
14-18/100 000 ludności, estymowana liczba nowych zachorowań na chłoniaki w Polsce
powinna wynosić około 5 320 - 6 840 nowych przypadków rocznie. Dane epidemiologiczne
na temat chłoniaków złośliwych w Polsce nie są pełne z powodu znacznego
niedorejestrowania. W ramach programu wykrywania i rozpoznawania chłoniaków
złośliwych w Polsce istnieje pilna potrzeba wystandaryzowania metod diagnostyki
patomorfologicznej. W tym celu konieczne jest wyodrębnienie ośrodków referencyjnych
40
(koordynujących) dla diagnostyki patomorfologicznej (cytologia, histopatologia,
immunopatologia i cytometria).
I. Cele programu
• standaryzacja metod diagnostyki patomorfologicznej chłoniaków,
• poprawa działania systemu zbierania danych o częstości występowania poszczególnych
typów chłoniaków klasyfikowanych zgodnie z zaleceniami WHO,
• wdrożenie procedur zapewnienia jakości diagnostyki chłoniaków złośliwych w Polsce,
• edukacja lekarzy patologów w dziedzinie badań immunohistochemicznych i trafnego
rozpoznawania chłoniaków złośliwych zgodnie z klasyfikacją WHO,
• umożliwienie wykonywania oznaczeń immunohistochemicznych we wszystkich
Ośrodkach zajmujących się diagnostyką histopatologiczną chłoniaków złośliwych
w Polsce,
• zapewnienie możliwości badań cytogenetycznych (FISH) i molekularnych (w oparciu
o techniki PCR) w wybranych typach chłoniaków.
II. Opis programu
W ramach realizacji I etapu programu w roku 2006 wybrane zostały 2 Ośrodki Koordynujące
(referencyjne III0), do których zadań należało:
• formułowanie zaleceń w sprawie metod diagnostyki chłoniaków,
• opracowanie panelu immunochistochemicznego, niezbędnego do precyzyjnej
diagnostyki nowotworów układu chłonnego,
• wdrażanie algorytmu postępowania diagnostycznego w ośrodkach regionalnych,
• organizowanie i prowadzenie konferencji szkoleniowo-konsultacyjnych,
• prowadzenie rejestru chłoniaków, w tym: utworzenie oprogramowania - opracowanie
i uruchomienie elektronicznej bazy danych patomorfologicznych,
• kontrola jakości procedur diagnostycznych w ośrodkach regionalnych oraz konsultacja
przypadków trudnych diagnostycznie,
• zakup sprzętu do diagnostyki chłoniaków.
W drugim etapie realizacji programu (rok 2007) wybrano ośrodki regionalne (referencyjne
IIo). Do zadań ośrodków regionalnych należy:
• współpraca z Ośrodkami Koordynującymi w zakresie diagnostyki chłoniaków,
• udział w programie kontroli jakości procedur diagnostycznych,
• udział w konferencjach szkoleniowo-konsultacyjnych,
• dostarczanie danych do Rejestru Chłoniaków,
• wdrażanie algorytmu postępowania diagnostycznego,
• zakup sprzętu do diagnostyki nowotworów.
III. Nakłady na realizację programu
1 703 341,90 zł z ogólnej kwoty zaplanowanej na realizację zadania w wysokości
1 740 000 zł.

W ramach realizacji programu wybrano i doposażono w sprzęt diagnostyczny 2 ośrodki
referencyjne, pełniące rolę szkoleniową, konsultacyjną i koordynacyjną oraz 12 ośrodków
regionalnych.
W roku 2008 w ramach programu zakupiono m. in.:
41
• 5 mikrotomów,
• procesor tkankowy,
• 5 mikroskopów,
• zamrażarka laboratoryjna,
• dygestorium metalowe,
• 2 nakrywarki preparatów,
• aparat do barwienia preparatów,
• zaklejarka do szkiełek,
• centrum zatapiania z zimną płytą,
• cytowirówka,
• zamknięty próżniowy procesor tkankowy.
Ponadto, zorganizowano konferencje diagnostyczne dla patologów specjalizujących się
w diagnostyce chłoniaków oraz hematologów.
V. Pozostałe pogramy (poz. 16 -17)

Ad. 16.
Program rozwoju opieki paliatywnej w onkologii
Opieka paliatywna rozpoznawana jest jako niezbędny element w leczeniu onkologicznym.
Dotyczy przede wszystkim chorych w zaawansowanych stadiach choroby, ale jej elementy
powinny być wprowadzane na każdym etapie leczenia (chodzi tu przede wszystkim
o zwalczanie dokuczliwych objawów takich jak ból, duszność, wyniszczenie oraz
wszechstronna pomoc w radzeniu sobie z chorobą przez chorego i jego najbliższych).
I. Cele programu
Celem „Programu rozwoju opieki paliatywnej w onkologii” jest poprawa jakości życia
chorych na nowotwory zaawansowane. Oczekiwanym efektem programu oprócz poprawy
jakości życia, będzie zwiększenie poczucia bezpieczeństwa chorych na nowotwory złośliwe,
zyskanie aprobaty społecznej dla racjonalizacji działań medycznych oraz obniżenie kosztów
leczenia, poprzez rozwój opieki domowej oraz rezygnację z nieuzasadnionych medycznie,
kosztownych procedur diagnostycznych i leczniczych.
II. Opis programu

W programie zaproponowano wielokierunkowe działania w celu stworzenia nowych struktur,
standaryzacji leczenia oraz pozyskiwania „opinii społecznej”. Działania te mają wzmocnić
udział medycyny paliatywnej w leczeniu onkologicznym.
Program jest kontynuacją i uzupełnieniem dotychczasowych działań zmierzających z jednej
strony do stworzenia kompleksowej propozycji zwalczania chorób nowotworowych,
a z drugiej strony, powstawaniu i rozwoju medycyny paliatywnej w Polsce.
Faktyczne wprowadzenie medycyny paliatywnej do ośrodków onkologicznych oraz
współdziałanie ośrodków onkologicznych z opieką paliatywną poza terenem szpitala pozwoli
na poprawę jakości leczenia i obniżenie jego kosztów.
Elementy programu:
42
1. Wprowadzenie zespołów wsparcia do wszystkich ośrodków onkologicznych w Polsce -
przygotowanie personelu zdolnego prowadzić taką działalność na terenie szpitali (szczególne
znaczenie ma wyszkolenie pielęgniarek mogących organizować i prowadzić zespoły
wsparcia).
2. Dostosowanie wybranych ośrodków do realizacji programu Europejskiego Towarzystwa
Onkologii Klinicznej (ESMO) i uzyskanie akredytacji tej organizacji - obecnie, żaden polski
ośrodek onkologiczny nie jest w pełni przygotowany do spełnienia kryteriów stawianych
przez ESMO. Oprócz infrastruktury brakuje też doświadczenia organizacyjnego jak i
fachowego. Niezbędne jest przeszkolenie grupy lekarzy, pielęgniarek lub psychologów w
ośrodkach zagranicznych, posiadających odpowiednie doświadczenie i rekomendowanych
przez ESMO (obecnie w Europie jest 8 takich ośrodków).
3. Rozwijanie istniejących i tworzenie nowych struktur opieki paliatywnej w poszczególnych
ośrodkach, zgodnie z indywidualnymi planami - przyjęto założenie, że w każdym ośrodku
onkologicznym minimalną, a jednocześnie niezbędna formą opieki paliatywnej jest zespół
wsparcia. Inne struktury są lub będą rozwijane w miarę lokalnych możliwości i potrzeb.
III. Nakłady na realizację programu
W roku 2008 z ogólnej kwoty przeznaczonej na realizację „Programu rozwoju opieki
paliatywnej w onkologii” w wysokości 199 827 zł, wydatkowano środki finansowe
w wysokości 180 644,75 zł.
Pierwsze efekty realizacji zauważalne były jako wzrost zainteresowania problemami
medycyny paliatywnej w ośrodkach onkologicznych. Do realizacji programu przystąpiło
5 jednostek w zakresie realizacji szkoleń oraz 19 wymagających doposażenia w sprzęt.
1. Zakończono cykl szkoleń podstawowych personelu dla tworzonych szpitalnych zespołów
wsparcia w skali kraju (szkoleniami w zakresie sposobów leczenia bólu, zwalczania
innych objawów choroby i całościowej opieki nad nieuleczalnie chorymi objęto ponad
400 osób, członków personelu medycznego - koszt przeprowadzenia szkoleń przekroczył
kwotę 83 000zł).
2. W 11 ośrodkach onkologicznych powstały Szpitalne Zespoły Wsparcia.
3. Doposażono w specjalistyczny sprzęt zespoły wsparcia oraz oddziały i zespoły opieki
paliatywnej, za łączną kwotę w wysokości 95 711,21 zł zakupiono m.in. łózka
rehabilitacyjne z wyposażeniem, aparaty do masażu limfatycznego, ssaki oraz wózki
do przewożenia chorych w pozycji leżącej.
Ad. 17.
Poprawa działania systemu zbierania i rejestrowania danych o nowotworach
Sieć rejestrów nowotworów jest jedynym źródłem danych dotyczących zachorowań na
nowotwory złośliwe występujących na terenie całej Polski. Od kilkudziesięciu lat rejestry te
zajmuję się gromadzeniem informacji o zachorowalności i umieralności na nowotwory
złośliwe w Polsce według płci, wieku, umiejscowienia nowotworu, miejsca zamieszkania oraz
ich analizą i interpretacją. Krajowy Rejestr Nowotworów sprawuje nadzór merytoryczny
i koordynuje pracę 16 rejestrów regionalnych.
I. Cele programu
43
Celem programu pn. „Poprawa działania systemu zbierania i rejestrowania danych
o nowotworach” jest tworzenie warunków do ciągłego epidemiologicznego monitorowania
skuteczności interwencji podejmowanych w ramach Narodowego programu zwalczania
chorób nowotworowych, poprzez analizy zachorowań i zgonów z powodu nowotworów w
poszczególnych regionach i w całym kraju oraz analizy stopnia zaawansowania tych chorób
w czasie ich rozpoznania oraz odsetków wyleczeń i przeżyć 5-letnich.
II. Opis programu
Jedynym źródłem danych epidemiologicznych o nowotworach złośliwych występujących na
terenie całej Polski jest Krajowy Rejestr Nowotworów, współpracujący z 16 rejestrami
regionalnymi oraz rejestrami prowadzonymi w obszarze poszczególnych specjalności.
Krajowy Rejestr Nowotworów jest jednym z niewielu w Europie rejestrów populacyjnych
(obejmujących populację całego kraju). Program zapewnia stabilne finansowanie Krajowego
Rejestru Nowotworów i 16 rejestrów regionalnych, a także rejestrów specjalistycznych oraz
stwarza warunki do poprawy kompletności rejestracji nowych zachorowań i do podjęcia
nowych zadań, w tym zwłaszcza gromadzenia danych o stopniu zaawansowania nowotworów
oraz o wyleczeniach i przeżyciach 5-letnich chorych na nowotwory w różnych
umiejscowieniach w poszczególnych regionach Polski.
Realizacja programu powinna przynieść poprawę mierzalnych wskaźników pracy rejestrów,
poprawę bezpieczeństwa przechowywanych i przesyłanych danych zgodnie z wysokimi
normami bezpieczeństwa transmisji danych, a także łatwy dostęp szerokiej publiczności do
analiz epidemiologicznych tworzonych na podstawie danych z rejestrów.
Praca Krajowego Rejestru Nowotworów i rejestrów regionalnych jest działaniem ciągłym,
wymagającym wieloletnich doświadczeń. Efekty prezentowanego programu będą
oddziaływać na pracę rejestrów przez wiele lat. Program jest kontynuacją dotychczasowych
działań mających na celu jak najlepszą rejestrację nowotworów w Polsce i w perspektywie
osiągnięcie standardów europejskich w tym zakresie.
Rejestracja nowotworów złośliwych jest jednym z ważnych zadań Narodowego Programu
Zwalczania Chorób Nowotworowych. W programie tym podkreślona jest waga rejestrów jako
jedynego źródła populacyjnych danych na temat zachorowań na nowotwory złośliwe, które są
podstawą zarówno podstawowych analiz dotyczących statystyki medycznej jak i szacowania
jedynego miernika skuteczności leczenia chorób nowotworowych, którym są
populacyjne wskaźniki 5-letnich przeżyć pacjentów. Najważniejszą informacją do
obliczenia wskaźnika jest oszacowanie szansy przeżycia jak najdłuższego okresu czasu od
chwili diagnozy. Szanse te zależą od wielu czynników: rodzaju nowotworu, wieku pacjenta,
stopnia zaawansowania choroby, skuteczności metod leczenia, szybkości podjęcia leczenia.
Aby analiza tego typu była możliwa konieczne są ścisłe informacje o dacie rozpoznania
nowotworu, typie nowotworu, metodach diagnozy i leczenia, ale przede wszystkim czy i
kiedy nastąpił zgon. Źródłem tych informacji są rejestry nowotworów złośliwych.
Możliwości analizy przeżyć są również podstawą do obiektywnej oceny pracy
poszczególnych ośrodków onkologicznych oraz porównanie różnych grup pacjentów, a
także porównania międzynarodowe, a w dłuższej perspektywie także ocenę działań
wdrażanych ostatnio w Polsce populacyjnych programów badań przesiewowych.
Głównymi zadaniami związanymi z funkcjonowaniem rejestrów nowotworowych, zawartymi
w Narodowym programie zwalczania chorób nowotworowych są:
• weryfikacja i aktualizacja danych przechowywanych w bazach rejestrów, co
spowoduje dalszą poprawę jakości i kompletności danych dotyczących wielkości
44
zagrożenia populacji Polski i populacji poszczególnych województw nowotworami
złośliwymi;
• publikacja cyklicznych biuletynów prezentujących dane o zachorowaniach i zgonach
w poszczególnych województwach oraz w całej Polsce;
• podniesienie bezpieczeństwa baz danych nowotworowych;
• szkolenia pracowników rejestrów i ich uczestnictwo w kursach i konferencjach
organizowanych przez międzynarodowe instytucje związane z rejestracją
nowotworów na świecie;
• przygotowanie danych do międzynarodowego badania zachorowalności na nowotwory
organizowanego pod auspicjami WHO (Cancer Incidence In Five Continents);
• wprowadzenie współczesnych metod rejestracji dostosowujących pracę rejestrów do
standardów przyjętych w Unii Europejskiej;
• poprawa bezpieczeństwa przechowywanych danych;
• unowocześnienie bazy technicznej oraz warunków pracy biur rejestrowych.
W roku 2008 na realizacje w/w programu zostały przeznaczone środki finansowe
w wysokości 2 100 000 zł, z czego wydatkowano kwotę 2 016 413, 26 zł, w tym
1 634 337,96 zł środki bieżące i 382 075,30 zł środki majątkowe.
W ramach realizacji programu w roku 2008 prowadzono:
• weryfikację i aktualizację danych przechowywanych w bazach rejestrów, co
spowoduje dalszą poprawę jakości i kompletności danych dotyczących wielkości
zagrożenia populacji Polski i populacji poszczególnych województw nowotworami
złośliwymi;
• publikację cyklicznych biuletynów prezentujących dane o zachorowaniach i zgonach
w poszczególnych województwach oraz w całej Polsce;
• działania na rzecz podniesienia bezpieczeństwa baz danych nowotworowych;
• szkolenia pracowników rejestrów i ich uczestnictwo w kursach i konferencjach
krajowych oraz organizowanych przez międzynarodowe instytucje związane
z rejestracją nowotworów na świecie;
• przygotowywano dane do międzynarodowego badania zachorowalności na nowotwory
organizowanego pod auspicjami WHO (Cancer Incidence In Five Continents);
• działania na rzecz wprowadzenia współczesnych metod rejestracji dostosowujących
pracę rejestrów do standardów przyjętych w Unii Europejskiej;
• unowocześniano bazę techniczną oraz warunki pracy biur rejestrowych.
45
Załączniki do uchwały Nr ………../2009
Rady Ministrów z dnia ………… 2009 r.
Załącznik nr 1
HARMONOGRAM
ZADAŃ WYKONYWANYCH W RAMACH PROGRAMU WIELOLETNIEGO
„NARODOWY PROGRAM ZWALCZANIA CHORÓB NOWOTWOROWYCH”
W ROKU 2009.
WSTĘP
Każde z niżej przedstawionych zadań Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych realizowane będzie na zasadach
określonych w zarządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 4 kwietnia 2008 r w sprawie prowadzenia prac nad opracowaniem i realizacją zadań
stanowiących elementy „Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych” (Dz.Urz. MZ z 2008 r. Nr 3, poz. 11).
Dokument każdego z zadań, sporządzony będzie zgodnie ze schematem programu zdrowotnego i zostanie przedłożony Ministrowi
Zdrowia w celu uzyskania akceptacji. Podstawowym trybem wyboru realizatorów Programu będzie konkurs ofert. Konkurs ofert na
realizację zadań Programu Minister Zdrowia ogłasza w swojej siedzibie oraz na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia, co najmniej 30
dni przed upływem wyznaczonego terminu składania ofert. Rozpatrzenia ofert i wyboru realizatora lub realizatorów zadań Narodowego
Programu dokonają Komisje Konkursowe powołane przez Ministra Zdrowia.
W przypadku większości zadań wchodzących w zakres Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych,
w przeprowadzonych postępowaniach konkursowych w roku 2006, realizatorzy zostali wybrani na lata 2006-2008. Wyjątek stanowią
Populacyjny program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy oraz Populacyjny program wczesnego wykrywania raka
piersi, gdzie realizatorzy programu zostali wybrani w roku 2005 na lata 2005-2010. Na rok 2009 realizatorzy programu pozostałych, poza
wymienionymi, zadań Narodowego programu muszą zostać wybrani ponownie. Konkursy na wybór realizatorów poszczególnych zadań
programu organizowane będą w I i II kw. 2009 r. Umowy z realizatorami zadań zawierane będą natychmiast po zakończeniu procedur
konkursowych również w I i II kw. 2009 r.
2
HARMONOGRAM REALIZACJI ZADAŃ WYKONYWANYCH W RAMACH NARODOWEGO PROGRAMU
ZWALCZANIA CHORÓB NOWOTWOROWYCH W ROKU 2009.
Termin ogłoszenia postępowania Termin podpisania umów na

Lp. Nazwa zadania Terminy realizacji zadania
konkursowego. realizacje zadania.
PROGRAMY PROFILAKTYKI
I WCZESNEGO WYKRYWANIA NOWOTWORÓW
od dnia podpisania umowy

1. Prewencja pierwotna nowotworów I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
do 31 grudnia 2009r.
Po przyjęciu przez Radę Ministrów uchwały w

Populacyjny program profilaktyki i Realizatorzy wybrani do sprawie Harmonogramu realizacji zadań
wykonywanych w ramach narodowego
2. wczesnego wykrywania raka szyjki realizacji programu do roku programu zwalczania chorób nowotworowych styczeń – grudzień 2009 r.
macicy 2010 w roku 2009. oraz kierunków realizacji zadań
programu na lata 2010-2011
Realizatorzy wybrani do Po przyjęciu przez Radę Ministrów uchwały w

sprawie Harmonogramu realizacji zadań
Populacyjny program wczesnego realizacji programu do roku wykonywanych w ramach narodowego
3. programu zwalczania chorób nowotworowych styczeń – grudzień 2009 r.
wykrywania raka piersi 2010 w roku 2009. oraz kierunków realizacji zadań
programu na lata 2010-2011
3
Program badań przesiewowych dla

4. wczesnego wykrywania raka jelita I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
do 31 grudnia 2009 r.
grubego
Program opieki nad rodzinami

wysokiego, dziedzicznie
5. uwarunkowanego ryzyka
zachorowania na nowotwory
złośliwe,, w tym:
Moduł 1 - Wczesne wykrywanie

nowotworów złośliwych w rodzinach
5.1. wysokiego, dziedzicznie od dnia podpisania umowy
uwarunkowanego ryzyka zachorowania
I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
na raka piersi i raka jajnika
Moduł 2 - Wczesne wykrywanie i

prewencja nowotworów złośliwych w
rodzinach wysokiego, dziedzicznie
5.2.
uwarunkowanego ryzyka zachorowania
na raka jelita grubego i błony śluzowej
trzonu macicy
4
PROGRAMY INWESTYCYJNE
Zakup aparatury diagnostycznej dla od dnia podpisania umowy

6. I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
wczesnego wykrywania nowotworów do 31 grudnia 2009 r.
Utworzenie w Polsce systemu

radioterapii onkologicznej - od dnia podpisania umowy
7. I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
doposażenie i modernizacja do 31 grudnia 2009 r.
zakładów radioterapii
Tomografia Pozytonowa (PET) - od dnia podpisania umowy

8. I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
budowa sieci ośrodków (PET) do 31 grudnia 2009 r.
PROGRAMY EDUKACYJNE
5
Program szkolenia lekarzy

rodzinnych i podstawowej opieki od dnia podpisania umowy
9 I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
zdrowotnej - jednodniowe minimum do 31 grudnia 2009 r.
onkologiczne
Szkolenie lekarzy rodzinnych z

zakresu diagnostyki nowotworów i od dnia podpisania umowy
10. I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
opieki nad chorymi po leczeniu do 31 grudnia 2009 r.
onkologicznym
Modyfikacja i wdrożenie programu

nauczania onkologii w polskich od dnia podpisania umowy
11. I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
uczelniach, prowadzących kierunek do 31 grudnia 2009 r.
lekarski
PROGRAMY POPRAWY JAKOŚCI DIAGNOSTYKI I LECZENIA NOWOTWORÓW
Poprawa standardów leczenia

operacyjnego i skojarzonego raka od dnia podpisania umowy
12. I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
płuca - doposażenie i modernizacja do 31 grudnia 2009 r.
klinik i oddziałów torakochirurgii
6
Programy poprawy jakości

13. diagnostyki i leczenia nowotworów u I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
dzieci
Ograniczenie niepełnosprawności u
13.1 dzieci leczonych z powodu I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
nowotworów złośliwych kości
Wdrożenie programu kontroli jakości

13.2 w diagnostyce ostrej białaczki u I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
dzieci
Wdrożenie programu kontroli jakości od dnia podpisania umowy

13.3 I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
w diagnostyce guzów litych u dzieci do 31 grudnia 2009 r.
Wdrożenie programu kontroli jakości

13.4 w diagnostyce nieziarniczych I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
chłoniaków złośliwych u dzieci
7
Modyfikacja i wdrażanie
ujednoliconego programu diagnostyki
13.5 i kompleksowego leczenia I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
nowotworów ośrodkowego układu
nerwowego (OUN) u dzieci
Wdrożenie programu oceny jakości

życia i stanu Zdrowia dzieci i od dnia podpisania umowy
13.6 I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
młodzieży po zakończonym leczeniu do 31 grudnia 2009 r.
przeciwnowotworowym
Program doskonalenia diagnostyki

białaczek ostrych u dorosłych w
Polsce, z dostosowaniem do zaleceń od dnia podpisania umowy
14. I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
Unii Europejskiej i współpracy z do 31 grudnia 2009 r.
„European Leukemia Net”
Program wykrywania i od dnia podpisania umowy

15. I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
rozpoznawania chłoniaków złośliwych do 31 grudnia 2009 r.
POZOSTAŁE PROGRAMY
8
Program rozwoju opieki paliatywnej w od dnia podpisania umowy

16. I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
onkologii do 31 grudnia 2009 r.
Poprawa działania systemu zbierania

17. i rejestrowania danych o I i II kw. 2009 r. I i II kw. 2009 r.
nowotworach
OPIS ZADAŃ REALIZOWANYCH W ROKU 2009.
ad. 1.
Pierwotna prewencja nowotworów złośliwych stanowi jeden z najważniejszych elementów prewencji chorób nowotworowych
i obejmuje wszystkie sposoby zapobiegania zachorowaniom na nowotwory. Celem programu jest dalszy rozwój i upowszechnienie metod
zapobiegania nowotworom polegających na wyeliminowaniu lub ograniczeniu działania czynników ryzyka nowotworów,
w szczególności związanych ze stylem życia. Istotnym elementem tego programu będą działania w zakresie edukacji zdrowotnej
i promocji zdrowia. W ramach programu przewiduje się także upowszechnienie i implementację w Polsce zaleceń Europejskiego
Kodeksu Walki z Rakiem, zapobieganie i leczenie uzależnienia od tytoniu, upowszechnienie zasad zdrowego żywienia.
9
ad. 2.
Populacyjny program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy – celem programu jest zapewnienie - we współpracy
z Narodowym Funduszem Zdrowia - sprawnego funkcjonowania programu i wykrywania stanów przedrakowych i raka szyjki macicy
poprzez zorganizowanie systemu nadzoru, promocję i stopniowe dalsze wdrażanie podwyższonych standardów jakości badań
diagnostycznych, co powinno doprowadzić w kolejnych latach do znacznego zmniejszenia zachorowalności i umieralności z powodu tego
nowotworu.
W pierwszych latach realizacji tego programu w ramach Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych konieczna była jego
stopniowa przebudowa z uwzględnieniem zaleceń Unii Europejskiej - zwłaszcza w zakresie zgłaszalności i kontroli jakości badań
diagnostycznych, co będzie nadal kontynuowane. Program realizowany jest i będzie przez 16 Wojewódzkich Ośrodków Koordynujących
(WOK) oraz Centralny Ośrodek Koordynujący (COK), których zadaniem będzie stworzenie baz danych kobiet uczestniczących w
programie, promocja programów dla poprawy zgłaszalności kobiet, wdrażanie kontroli jakości badań diagnostycznych i monitorowanie
losów pacjentek z wykrytymi zmianami nowotworowymi oraz sprawowanie nadzoru i koordynacja programu w poszczególnych
województwach i w całym kraju. W roku 2009 przewiduje się ponadto kontynuację szkolenia pielęgniarek i położnych pod kątem potrzeb
tego programu oraz dalsza kontrola świadczeniodawców uczestniczących w programie pod kątem standardów jakości badań.
Niezbędne będzie również wypracowanie skutecznych i płynnych metod zapraszania pacjentek do programu.
ad. 3.
Populacyjny program wczesnego wykrywania raka piersi – celem programu jest ograniczenie umieralności z powodu tego
nowotworu poprzez zwiększenie odsetka raków piersi rozpoznawanych we wczesnych fazach zaawansowania, w wieku najwyższego
ryzyka zachorowania na ten nowotwór (50-69 lat). Osiągnięcie tego celu wymaga stopniowego zwiększania - we współpracy z
Narodowym Funduszem Zdrowia - efektywności programu i dostosowanie standardów jakości badań diagnostycznych do zaleceń
Komisji Unii Europejskiej oraz zapewnienia sprawnego funkcjonowania programu i wykrywania stanów przedrakowych i raka piersi
poprzez zorganizowanie systemu nadzoru, promocję i stopniowe dalsze wdrażanie podwyższonych standardów jakości badań
diagnostycznych, co powinno doprowadzić w kolejnych latach do znacznego zmniejszenia zachorowalności i umieralności z powodu tego
nowotworu.
10
W tym celu w roku 2009 przewiduje się kontynuację realizacji programu przez 16 Wojewódzkich Ośrodków Koordynujących (WOK),
których zadaniem będzie koordynacja, monitorowanie i sprawowanie nadzoru nad programem profilaktyki raka piersi na podległym
terenie oraz Centralny Ośrodek Koordynujący (COK), sprawujący nadzór i koordynację nad całością programu. Zadaniem tych ośrodków
będzie ponadto stworzenie baz danych kobiet uczestniczących w programie, promocja programów dla poprawy zgłaszalności kobiet,
wdrażanie kontroli jakości diagnostycznych i weryfikacja placówek uczestniczących w programie pod kątem standardów jakości oraz
monitorowanie losów pacjentek z wykrytymi zmianami nowotworowymi. W roku 2009 przewiduje się ponadto kontynuację realizacji
szkoleń dla kadry obsługującej realizację badań przesiewowych oraz dalszą kontrolę świadczeniodawców uczestniczących w programie
pod kątem standardów jakości badań. Niezbędne będzie również wypracowanie z Narodowym Funduszem Zdrowia skutecznych i
płynnych metod zapraszania pacjentek do programu.
ad. 4.
Program badań przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego
Badania przesiewowe są jedyną szansą na wczesne wykrycie nowotworu jelita grubego u osób, które nie mają jeszcze dolegliwości.
Programem objęta zostanie populacja:
- osób bez objawów klinicznych sugerujących rozwój raka jelita grubego,
- osób w wieku 50 – 65 lat, niezależnie od wywiadu rodzinnego,
- osób w wieku 40 – 65 lat, które mają krewnego pierwszego stopnia, u którego rozpoznano raka jelita grubego,
- osób w wieku 20 – 65 lat z rodzin HNPCC (rodzinnego raka jelita grubego nie związanego z polipowatością) i FAP (raka jelita
grubego na podłożu rodzinnej polipowatości jelit).
Przedmiotem finansowania przez Ministerstwo Zdrowia będzie organizacja i realizacja programu badań przesiewowych w kierunku raka
jelita grubego w danym ośrodku, co obejmie:
1) organizację systemu zaproszeń osób na badania,
11
2) wykonanie badań kolonoskopowych diagnostycznych wraz z usunięciem polipów o średnicy do 10 mm,
3) wykonanie badań histologicznych wykrytych raków jelita grubego oraz usuniętych polipów o średnicy do 10 mm.
Program umożliwia wykrywanie i leczenie stanów przedrakowych (usuwanie polipów jelitowych) i wczesne wykrywanie raka jelita
grubego, który jest jednym z najczęstszych nowotworów w Polsce, dotychczas w przeważającej liczbie zachorowań rozpoznawanym
w stadium znacznego zaawansowania.
Ponadto, finansowana będzie również działalność biura programu oraz koszty szkoleń w zakresie kolonoskopii oraz koordynacja
programu.
ad. 5.
Program opieki nad rodzinami wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe - celem
programu, realizowanego przez genetyczne poradnie onkologiczne, jest identyfikacja rodzin wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego
ryzyka zachorowania na raka piersi, jajnika, jelita grubego i błony śluzowej trzonu macicy, które występuje w 10-20% zachorowań na te
nowotwory oraz objęcie tych rodzin opieką obejmującą profilaktykę i wczesne wykrywanie nowotworów.
Rodziny wysokiego ryzyka są w tym programie identyfikowane na podstawie analizy wcześniejszych zachorowań wśród krewnych oraz
badania nosicielstwa genów silnych predyspozycji do zachorowań na nowotwory. Programy opieki nad członkami rodzin wysokiego
ryzyka zachorowania obejmują coroczne badania diagnostyczne od 20-25 r.ż., ukierunkowane na wykrywanie nowotworów we
wczesnym stadium zaawansowania a w rodzinach najwyższego ryzyka - jako opcję - interwencje profilaktyczne (adneksektomia,
kolektomia).
Program umożliwia ograniczenie wczesnej umieralności z powodu nowotworów w rodzinach wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego,
ryzyka zachorowania.
ad. 6
Zakup aparatury diagnostycznej dla wczesnego wykrywania nowotworów – celem zadania jest poprawa jakości wczesnej
diagnostyki nowotworów, poprzez doposażenie zakładów opieki zdrowotnej w sprzęt i aparaturę medyczną do diagnostyki nowotworów
(m. in. zakup rezonansów magnetycznych, kolonoskopów, tomografów komputerowych itp.).
12
ad. 7.
Utworzenie w Polsce systemu radioterapii onkologicznej – Doposażenie i modernizacja zakładów radioterapii – celem programu
jest znaczące skrócenie czasu oczekiwania na leczenie napromienianiem i poprawa jakości tego leczenia - co powinno doprowadzić do
znacznej poprawy skuteczności leczenia nowotworów Polsce. W ramach programu przewiduje się wymianę zużytej aparatury
radioterapeutycznej na nową, zakup nowej aparatury dla wyrównania różnic regionalnych w dostępie do radioterapii oraz zakup
niezbędnego dodatkowego oprzyrządowania, służącemu planowaniu i dozymetrii radioterapii.
Celem długofalowym jest stopniowe zbliżenie się do wskaźnika zalecanego przez WHO – 1 aparat megawoltowy przypadający na
300 tys. mieszkańców. Uwzględniając, że radioterapia jest zalecaną metodą leczenia u około 70% wszystkich chorych na nowotwory
w różnych stadiach zaawansowania, realizacja tego programu ma priorytetowe znaczenie dla poprawy skuteczności leczenia
nowotworów w Polsce.
ad. 8.
Tomografia Pozytonowa – budowa sieci ośrodków PET – celem zadania jest stworzenie sieci ośrodków PET w Polsce, co umożliwi
podniesienie jakości diagnostyki chorób onkologicznych, kardiologicznych i neurologicznych.
Tomografia Pozytonowa (PET - Positron Emission Tomography) jest nieinwazyjną metodą diagnostyczną, wykorzystującą techniki
radioizotopowe w ocenie procesów metabolicznych w organizmie. Metoda pozwala na badanie i obrazowanie czynnościowe poprzez
detekcję rozkładu radiofarmaceutyków, znakowanych krótkożyciowymi emiterami pozytonów (np. deoxyglukozy znakowanej 18; używa
się również izotopów węgla, tlenu, i azotu, a więc podstawowych pierwiastków organizmu człowieka). W diagnostyce medycznej techniki
PET znajdują rosnące zastosowanie w onkologii (ok. 80% badań), neurologii (ok. 15 % badań) oraz kardiologii (ok. 5% badań).
W onkologii diagnostyka PET ma istotne znaczenie w wyborze optymalnej metody leczenia. Ponadto, prowadzi się diagnostykę chorób
zakaźnych, w tym również HIV, czy też diagnostykę zaburzeń funkcjonalnych w pediatrii.
W roku 2009 proponowana jest kontynuacja programu w celu utworzenia w północnym regionie Polski ośrodka PET. W ramach
realizacji programu w roku 2009 finansowany będzie koszt zakupu urządzenia skanera PET – CT dla ośrodka utworzonego w
północnym regionie Polski .
13
ad. 9.
Program szkolenia lekarzy rodzinnych i podstawowej opieki zdrowotnej - jednodniowe minimum onkologiczne – celem
programu jest osiągnięcie poprawy w zakresie wczesnego rozpoznawania nowotworów poprzez prowadzenie intensywnego,
podstawowego szkolenia wszystkich lekarzy rodzinnych i podstawowej opieki zdrowotnej w Polsce.
Podniesienie poziomu wiedzy lekarzy rodzinnych i podstawowej opieki zdrowotnej, powinno doprowadzić do zwiększenia liczby chorych
kierowanych do specjalistycznych ośrodków onkologicznych we wczesnych stopniach zaawansowania choroby nowotworowej.
ad. 10.
Program szkolenia lekarzy rodzinnych z zakresu diagnostyki nowotworów i opieki nad chorymi po leczeniu onkologicznym
W ramach programu przewidziane jest również szkolenie pielęgniarek oraz lekarzy specjalistów. Szkolenie obejmie:
- wczesną diagnostykę nowotworów złośliwych, prowadzoną w warunkach przychodni lekarskich, uwzględniającą możliwości, którymi
dysponują lekarze rodzinni,
- szkolenie z zakresu opieki nad chorymi w trakcie i po leczeniu onkologicznym - poza placówką leczącą - ukierunkowane na
zwiększenie wykrywalności wczesnych i późnych powikłań po leczeniu,
- elementy opieki nad chorymi nieuleczalnie, które są w zakresie możliwości lekarza rodzinnego: zwalczanie bólów, leczenie
antydepresyjne, leczenie anaboliczne,
- zasady kierowania chorych do zakładów opieki paliatywnej,
- zasady rehabilitacji chorych po leczeniu, w tym: renty; leczenie sanatoryjne,
- propagowanie Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem,
- szkolenia w zakresie wczesnej diagnostyki nowotworów złośliwych u dzieci.
Efektem wdrożenia tego programu będzie zwiększenie odsetka nowotworów rozpoznawanych we wczesnych stadiach zaawansowania -
co doprowadzi do poprawy skuteczności ich leczenia w skali populacyjnej, a także do poprawy jakości życia chorych po przebytym
leczeniu onkologicznym oraz do zmniejszenia jednostkowych kosztów leczenia.
14
ad. 11.
Modyfikacja i wdrożenie programu nauczania onkologii w polskich uczelniach prowadzących kierunek lekarski
Jednym z podstawowych celów operacyjnych Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych jest modyfikacja
przeddyplomowego nauczania onkologii, uwzględniając doświadczenia i rekomendacje Europejskiego Towarzystwa Edukacji
Onkologicznej oraz Międzynarodowej Unii Zwalczania Raka. Program został opracowany i był wdrażany w latach 2006-2008. Uczelnie
prowadzace kierunek lekarski zostały przygotowane do jego realizacji.
W roku 2009 przewiduje się przede wszystkim koordynację i monitorowanie działań w zakresie prowadzenia przez uczelnie jednolitego
programu nauczania onkologii.
ad. 12.
Poprawa standardów leczenia operacyjnego i skojarzonego raka płuca – doposażenie i modernizacja oddziałów torakochirurgii
ważnym elementem i podstawowym warunkiem realizacji programu jest doposażenie w sprzęt niezbędny do utrzymania właściwej
jakości diagnostyki i leczenia raka płuca, zwłaszcza chirurgicznego i skojarzonego. Program umożliwi poprawę skuteczności leczenia
operacyjnego oraz skojarzonego poprzez bardziej precyzyjną kwalifikację chorych do operacji, radykalizację procedur operacyjnych oraz
szersze niż obecnie stosowanie leczenia skojarzonego. Rak płuca jest przyczyną około 1/6 wszystkich zgonów z powodu nowotworów w
Polsce. Część inwestycyjna tego programu obejmie zakupy sprzętu podstawowego (bronchoskopy, bronchofiberoskopy, pulsoksymetry,
pompy infuzyjne, rtg, itp.) oraz wysokospecjalistycznego (lasery, videomediastinoskopy, usg przezprzełykowe i przezoskrzelowe,
respiratory itp.).
ad. 13.1.
Ograniczenie niepełnosprawności u dzieci leczonych z powodu nowotworów złośliwych kości – celem programu jest zapewnienie
dzieciom i młodzieży z nowotworami złośliwymi układu kostnego kompleksowych świadczeń medycznych, uwzględniających
15
chemioterapię, napromienianie, implantację endoprotez onkologicznych oraz rehabilitację. Elementem finansowanym przez Ministerstwo
Zdrowia będą zakupy endoprotez onkologicznych.
ad. 13.2.
Wdrożenie programu kontroli jakości w diagnostyce ostrej białaczki u dzieci - celem programu jest wdrożenie nowej strategii
postępowania w ostrej białaczce limfoblastycznej (ALL) oraz ostrej białaczce szpikowej (AML) u dzieci dla dalszej poprawy wyników
leczenia, przy jednoczesnym zmniejszeniu toksyczności i kosztów leczenia. Dzieci z ALL i AML będą sklasyfikowane do odpowiednich
grup ryzyka zgodnie ze ściśle przestrzeganymi zasadami.
Głównym zagadnieniem warunkującym wprowadzenie programu staje się zapewnienie możliwości centralnej weryfikacji badań
cytomorfologicznych krwi obwodowej w dobie 8 i szpiku w dobie 15 i 33, oraz wyników badań immunofenotypu i cytogenetycznych oraz
kariotypowania komórek białaczkowych metodami cytogenetyki klasycznej i przy użyciu fluorescencyjnej hybrydyzacji in situ (FISH) a
także genotypowania komórek białaczkowych.
W Polsce dotychczas takich możliwości nie było i w praktyce tylko w wyjątkowych przypadkach wyniki badań były weryfikowane w innym
ośrodku.
ad. 13.3.
Wdrożenie programu kontroli jakości w diagnostyce guzów litych u dzieci - celem głównym programu jest poprawa wyników
leczenia dzieci z nowotworami litymi, w szczególności: mięsaków tkanek miękkich, mięsaków Ewinga i nerwiaka zarodkowego
płodowego.
Program zakłada zwiększenie wiarygodności badań patomorfologicznych w celu uściślenia diagnozy poszczególnych typów nowotworów
litych a także zmniejszenie toksyczności i późnych następstw leczenia oraz zredukowanie kosztów leczenia.
ad. 13.4.
Wdrożenie programu kontroli jakości w diagnostyce nieziarniczych chłoniaków złośliwych u dzieci - celem programu jest
poprawa wyników leczenia dzieci z nieziarniczym chłoniakiem złośliwym oraz zmniejszenie toksyczności i późnych następstw leczenia,
16
a także zredukowanie kosztów leczenia. Program przewiduje stałą, centralną weryfikację wycinków z węzłów chłonnych, wycinków
badań cytomorfologicznych krwi obwodowej, szpiku, płynu mózgowo – rdzeniowego, immunofenotypu oraz badań cytogenetycznych, co
umożliwi poprawę jakości diagnostyki i terapii tych nowotworów.
ad. 13.5.
Modyfikacja i wdrażanie ujednoliconego programu diagnostyki i kompleksowego leczenia nowotworów ośrodkowego układu
nerwowego (OUN) u dzieci - celem programu jest poprawa wyników leczenia i jakości życia dzieci z nowotworami ośrodkowego układu
nerwowego (OUN), a także wypracowanie optymalnych metod kompleksowego leczenia poszczególnych rodzajów nowotworów OUN,
zmniejszenie toksyczności i późnych następstw leczenia oraz obniżenie kosztów leczenia. W ramach programu prowadzona będzie
centralna weryfikacja wyników oraz polska baza danych o wszystkich zdiagnozowanych pacjentach z nowotworami OUN. W ramach
programu przewiduje się opracowanie zasad klasyfikacji do grup ryzyka i dopasowanie programów leczniczych odpowiednich dla
określonego ryzyka.
ad. 13.6
Wdrożenie programu oceny jakości życia i stanu zdrowia dzieci i młodzieży po zakończonym leczeniu przeciwnowotworowym -
celem programu jest identyfikacja odległych następstw w zakresie stanu zdrowia i jakości życia u dzieci leczonych z powodu
nowotworów złośliwych oraz poprawa jakości życia i zmniejszenie odległych kosztów leczenia działań niepożądanych po złożonej terapii
przeciwnowotworowej u dzieci i młodzieży. Program wdrożony został w roku 2008 i planowana jest dalsza kontynuacja jego realizacji
Program realizowany jest w trzech etapach, z czego I etap finansowany jest przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Ministerstwo Zdrowia
finansuje II i III etap realizacji programu.
W II etapie ośrodki specjalistyczne zakwalifikowane do programu wykonują badania specjalistyczne oceny funkcji narządów po
zakończonym leczeniu przeciwnowotworowym natomiast w III etapie finansowane jest prowadzenie przez wybrany ośrodek Centralnej
Bazy Danych w zakresie leczonych pacjentów.
17
ad. 14.
Program doskonalenia diagnostyki białaczek ostrych u dorosłych w Polsce, z dostosowaniem do zaleceń Unii Europejskiej i
współpracy z „European Leukemia Net” – celem głównym programu jest udoskonalenie systemu rozpoznawania i leczenia białaczek,
dostosowujące je do zaleceń Unii Europejskiej i umożliwiające współpracę w ramach „European Leukemia Net”.
Cele szczegółowe: unowocześnienie pracowni i metod diagnostycznych, połączone z ich standaryzacją i uzupełnieniem niezbędnej
aparatury oraz szkoleniem osób ją obsługujących, opracowanie systemów prognostycznych, tworzenie baz danych, unowocześnienie
systemów leczenia z uwzględnieniem metod opartych na zastosowaniu komórek krwiotwórczych, stała wymiana informacji
i dostosowanie do wymogów europejskiej sieci białaczkowej – European Leukemia Net, doskonalenie systemu prowadzenia
prospektywnych programów w ośrodkach hematologicznych zrzeszonych w PALG (Polska Grupa ds. Leczenia Białaczek u Dorosłych).
ad. 15.
Program wykrywania i rozpoznawania chłoniaków złośliwych - w ramach programu przewiduje się poprawę jakości leczenia
chłoniaków u dorosłych oraz stworzenie rejestru pacjentów ze zdiagnozowanym chłoniakiem złośliwym. Głównym zadaniem będzie:
organizacja i włączenie do systemu diagnostycznego 15 ośrodków referencyjnych II stopnia,
ujednolicenie techniki wykonywania preparatów histologicznych i barwień immunohistochemicznych,
kontrola jakości rozpoznań mikroskopowych.
ad. 16.
Program rozwoju opieki paliatywnej w onkologii – celem programu jest poprawa jakości życia chorych na nowotwory zaawansowane
poprzez:
tworzenie i rozbudowę referencyjnych jednostek opieki paliatywnej w ośrodkach onkologicznych w kraju,
wdrożenie standardów opieki paliatywnej,
przygotowanie i prowadzenie informacji dla chorych,
18
inicjowanie i prowadzenie informacyjno - edukacyjnych akcji społecznych dotyczących możliwości i sposobów leczenia bólu,
zwalczania innych objawów choroby i całościowej opieki nad nieuleczalnie chorymi.
Oczekiwanym efektem programu będzie poprawa jakości życia, zwiększenie poczucia bezpieczeństwa chorych na nowotwory złośliwe,
zyskanie aprobaty społecznej dla racjonalizacji działań medycznych. Obniżenie kosztów leczenia można będzie osiągnąć poprzez rozwój
opieki domowej oraz rezygnację z nieuzasadnionych medycznie, kosztownych procedur diagnostycznych i leczniczych.
ad. 17
Poprawa działania systemu zbierania i rejestrowania danych o nowotworach – celem programu jest tworzenie warunków do
ciągłego epidemiologicznego monitorowania skuteczności interwencji podejmowanych w ramach „Narodowego programu zwalczania
chorób nowotworowych”, poprzez dokonywanie analizy zachorowań i zgonów z powodu nowotworów w poszczególnych regionach i w
całym kraju oraz analizy stopnia zaawansowania tych chorób w czasie ich rozpoznania oraz odsetków wyleczeń i przeżyć 5-letnich.
Jedynym źródłem danych epidemiologicznych o nowotworach złośliwych występujących na terenie całej Polski jest Krajowy Rejestr
Nowotworów, współpracujący z 16 rejestrami regionalnymi oraz rejestrami prowadzonymi w obszarze poszczególnych specjalności.
Krajowy Rejestr Nowotworów jest jednym z niewielu w Europie rejestrów populacyjnych (obejmujących populację całego kraju). Program
powinien zapewnić stabilne finansowanie Krajowego Rejestru Nowotworów i 16 rejestrów regionalnych, a także rejestrów
specjalistycznych oraz stworzyć warunki do poprawy kompletności rejestracji nowych zachorowań i do podjęcia nowych zadań, w tym
zwłaszcza gromadzenia danych o stopniu zaawansowania nowotworów oraz o wyleczeniach i przeżyciach 5-letnich chorych na
nowotwory w różnych umiejscowieniach w poszczególnych regionach Polski.
Dane gromadzone przez rejestry nowotworowe umożliwiają ponadto:
1) opracowanie wieloletnich prognoz dotyczących zachorowań i zgonów na nowotwory w poszczególnych umiejscowieniach;
2) określenie potrzeb rozwoju lecznictwa onkologicznego, w tym liczby łóżek w szpitalach onkologicznych, wielkości personelu i
wyposażenia;
3) oszacowanie kosztów leczenia onkologicznego, możliwość porównania kosztów w poszczególnych jednostkach
administracyjnych;
19
4) ocenę efektywności rozpoznawania (skuteczność badań przesiewowych) i leczenia nowotworów złośliwych (analiza przeżyć);
5) wykrywanie i ocenę na podstawie badań epidemiologicznych i laboratoryjnych czynników ryzyka nowotworów złośliwych oraz
ocenę skuteczności profilaktyki zdrowotnej.
20
Załącznik nr 2
KIERUNKI REALIZACJI ZADAŃ PROGRAMU WIELOLETNIEGO
„NARDOWY PROGRAM ZWALCZANIA CHORÓB NOWOTWOROWYCH”

NA LATA 2010-2011
Zgodnie z ustawą z dnia 1 lipca 2005 o ustanowieniu programu wieloletniego „Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych”
(Dz.U. Nr 143, poz. 1200 oraz z 2008 r. Nr 54, poz. 325) program realizowany będzie co najmniej w latach 2006-2015. Uchwalenie ww.
ustawy stworzyło gwarancję stabilnego finansowania programu z budżetu państwa na poziomie nie niższym, niż 250 mln. zł rocznie.
Przewiduje się, że realizacja „Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych” w zakresie zapobiegania, wcześniejszego
wykrywania oraz upowszechnienia i zwiększenia dostępności do leczenia odpowiadającego obecnemu poziomowi sprawdzonej
w praktyce wiedzy medycznej, z uwzględnieniem postępu tej wiedzy, doprowadzi do zmniejszenia zachorowalności na nowotwory o
około 10% oraz do poprawy skuteczności leczenia chorób nowotworowych w Polsce do poziomu osiąganego w krajach Zachodniej i
Północnej Europy, czyli do osiągnięcia ok. 40% wyleczeń i przeżyć 5-letnich u mężczyzn i ok. 50% wyleczeń i przeżyć 5-letnich u kobiet.
W ramach programu, w latach 2010-2011 kontynuowane będą wszystkie kierunki działań wymienione w ustawie, dotyczące
w szczególności:
1) rozwoju profilaktyki pierwotnej nowotworów złośliwych, w tym zwłaszcza zależnych od palenia tytoniu i niewłaściwego żywienia,
2) wdrożenia populacyjnych programów wczesnego wykrywania, a w szczególności raka szyjki macicy, piersi, jelita grubego oraz
wybranych nowotworów u dzieci,
3) zwiększenia dostępności do metod wczesnego rozpoznawania oraz wdrożenia procedur zapewnienia jakości diagnostyki i terapii
nowotworów,
4) standaryzacji procedur leczenia napromienianiem,
5) uzupełnienia oraz wymiany wyeksploatowanych urządzeń do radioterapii i diagnostyki nowotworów;
6) upowszechnienia metod leczenia skojarzonego,
2
7) rozwoju i upowszechniania współczesnych metod rehabilitacji chorych, ograniczania odległych następstw leczenia oraz opieki
paliatywnej w onkologii,
8) rozwoju i upowszechnienia nauczania onkologii w kształceniu przed i podyplomowym lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek,
położnych i przedstawicieli innych zawodów medycznych,
9) poprawy działania systemu zbierania danych o stopniu zaawansowania nowotworów,
10) upowszechniania wiedzy w społeczeństwie na temat profilaktyki, wczesnego rozpoznawania i leczenia nowotworów.
W zakresie profilaktyki priorytetami będą upowszechnienie wiedzy o najczęstszych przyczynach zachorowania na nowotwory,
kontynuowanie działań na rzecz ograniczenia palenia tytoniu zwłaszcza wśród kobiet i osób w młodszym wieku oraz zasad zdrowego
żywienia.
W zakresie wczesnego wykrywania nowotworów szczególny nacisk zostanie położony na rozwój populacyjnych programów wczesnego
wykrywania nowotworów złośliwych szyjki macicy i piersi poprzez objęcie nimi grup kobiet, które dotychczas tymi programami nie były
objęte oraz na dalsze podnoszenie standardów jakości badań diagnostycznych w tych programach. Rozwijane będą: program
wczesnego wykrywania nowotworu złośliwego jelita grubego oraz programy opieki nad rodzinami wysokiego, dziedzicznie
uwarunkowanego, ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe.
Kontynuowane będą programy edukacyjne, w tym zwłaszcza przed i podyplomowe szkolenia lekarzy i pielęgniarek, programy
doposażenia i modernizacji aparatury do leczenia nowotworów, w tym zwłaszcza do radioterapii oraz aparatury diagnostycznej,
programy wdrażania i upowszechniania standardów kontroli jakości w badaniach diagnostycznych i terapii nowotworów, działania na
rzecz poprawy jakości opieki nad chorymi na nowotwory zaawansowane oraz gromadzenie w poszerzonym zakresie danych
epidemiologicznych o zachorowaniach, zaawansowaniu, przeżyciach i zgonach chorych na nowotwory złośliwe w Polsce.

2082

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2082

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Druk nr 2082

Warszawa, 28 maja 2009 r.

- Sprawozdanie z realizacji Narodowego

- Harmonogram zadań wykonywanych w

(-) Jakub Szulc

WARSZAWA, maj 2009

majątkowe i 60 277 241 zł – środki bieżące).

Realizowane w ramach Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych zadania

Lp. Tytuł zadania Str.

1. Prewencja pierwotna nowotworów 5

Program badań przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita

Poprawa standardów leczenia operacyjnego i skojarzonego raka płuca –

13 Programy poprawy jakości diagnostyki leczenia nowotworów u dzieci 30

I. Programy profilaktyki i wczesnego wykrywania nowotworów

II. Programy inwestycyjne ( poz. 6-8)

II. Opis programu

III. Programy edukacyjne (poz. 9-11)

III i IV Nakłady finansowe na realizację programu oraz efekty realizacji programu

• Wdrożono w życie ujednolicony program nauczania onkologii opracowany w

IV. Programy poprawy jakości diagnostyki i leczenia nowotworów

Ad.13. Programy poprawy jakości diagnostyki i leczenia nowotworów u dzieci

II. Opis programu

13.6 Wdrożenie programu monitorowania odległych skutków leczenia i jakości życia

II. Opis programu

Program daje szansę na kompleksową opiekę i monitorowanie późnych następstw leczenia

IV. Efekty realizacji programu

V. Pozostałe pogramy (poz. 16 -17)

II. Opis programu

Termin ogłoszenia postępowania Termin podpisania umów na

od dnia podpisania umowy

Po przyjęciu przez Radę Ministrów uchwały w

Realizatorzy wybrani do Po przyjęciu przez Radę Ministrów uchwały w

Program badań przesiewowych dla

Program opieki nad rodzinami

Moduł 1 - Wczesne wykrywanie

Moduł 2 - Wczesne wykrywanie i

Zakup aparatury diagnostycznej dla od dnia podpisania umowy

Utworzenie w Polsce systemu

Tomografia Pozytonowa (PET) - od dnia podpisania umowy

Program szkolenia lekarzy

Szkolenie lekarzy rodzinnych z

Modyfikacja i wdrożenie programu

PROGRAMY POPRAWY JAKOŚCI DIAGNOSTYKI I LECZENIA NOWOTWORÓW

Poprawa standardów leczenia

Programy poprawy jakości

Wdrożenie programu kontroli jakości

Wdrożenie programu kontroli jakości od dnia podpisania umowy

Wdrożenie programu kontroli jakości

Wdrożenie programu oceny jakości

Program doskonalenia diagnostyki

Program wykrywania i od dnia podpisania umowy

Program rozwoju opieki paliatywnej w od dnia podpisania umowy

Poprawa działania systemu zbierania

OPIS ZADAŃ REALIZOWANYCH W ROKU 2009.

KIERUNKI REALIZACJI ZADAŃ PROGRAMU WIELOLETNIEGO

„NARDOWY PROGRAM ZWALCZANIA CHORÓB NOWOTWOROWYCH”

You might also like