Interakcje lekw z ywnoci ywno moe zmienia si dziaania leku, czas wystpienia i trwania jego dziaania, a nawet spowodowa

nasilenie dziaa niepodanych i toksycznych. Interakcje lekw z ywnoci dotycz gwnie wpywu pokarmu na losy lekw w organizmie, tzn. zmian dostpnoci biologicznej lekw spowodowanych gwnie zmniejszeniem lub zwikszeniem ich wchaniania z przewodu pokarmowego, a ponadto zmian metabolizm i wydalania. Interakcje lekw z ywnoci na etapie ich wchaniania z przewodu pokarmowego Wchanianie substancji leczniczych z przewodu pokarmowego moe by utrudnione przy wypenieniu treci pokarmow z powodu rozcieczenia leku w tej treci. ywno najczciej opnia lub ogranicza proces wchaniania lekw. Nie jest to jednak regu, zaley od leku, jego postaci i rodzaju pokarmu. Ograniczenie lub opnienie wchaniania leku przez poywienie moe by spowodowane: Adsorbcj leku tak dziaaj pektyny zawarte w owocach lub uywane w przemyle spoywczym; niektre skadniki pokarmowe jak polisacharydy, biako, a ponadto(uwaane za zdrow ywno) produkty i pokarmy zawierajce duo bonnika; bonnik moe powodowa adsorbcj glikozydw naparstnicy, zwaszcza digoksyny, oraz trjpiercieniowych lekw przeciwdepresyjnych, co wie si ze znacznym zmniejszeniem ich skutecznoci w leczeniu niewydolnoci serca oraz zespow depresyjnych. Zawarty w sokach cytrusowych, zwaszcza w soku pomaraczowym, kwas cytrynowy adsorbuje niektre antybiotyki, np. erytromycyn, benzylopenicylin, utrudniajc ich wchanianie. Kompleksowaniem produkty zawierajce due iloci jonw wapnia(mleko, sery, jogurty) lub jonw elaza (niektre jarzyny zielona saata, szpinak, buraki) tworz z tetracyklinami i fluorochinolonami trudno rozpuszczalne lub nierozpuszczalne kompleksy, utrudniajc wchanianie tych antybiotykw o 50-90%, co jest przyczyn braku skutecznoci leczniczej. Znaczne zmniejszenie (o okoo 50%) stenia we krwi leku przeciwpadaczkowego fenytoiny moe by spowodowane czeniem jej z takimi skadnikami pokarmowymi jak kazeina, skrobia kukurydziana, w wyniku czego powstaj trudno wchanialne kompleksy. Posiek zawierajcy duo wglowodanw zoonych moe utrudnia wchanianie niektrych antybiotykw, takich jak fluorochinolony (pefloksacyna) lub makrolidy (azytromycyna). Leki przeciwwirusowe (zydowudyna, indinawir, zalcytabina) stosowane w leczeniu zakae HIV, nie powinny by zaywane tu przed, w czasie lub tu po posiku, gdy pokarm zmniejsza ich dostpno biologiczn; Wytrcaniem leku np. alkaloidw, niektrych neuroleptykw pochodnych fenotiazyny, a zwaszcza preparatw elaza przez garbniki (przede wszystkim tanin) zawarte w herbacie i kawie; Zmian pH treci pokarmowej przez skadnik pokarmu o oddziaywaniu kwanym lub zasadowym Jonizacja lekw jest istotnym czynnikiem zmieniajcym ich wchanianie z przewodu pokarmowego, dlatego dieta zmieniajca pH treci odkowej i jelitowej moe upoledza lub uatwia wchanianie lekw. Poywienie zawierajce soki z owocw, miso, ryby i sery powoduje zakwaszenie treci odkowo-jelitowej, zwikszajc wchanianie lekw o

charakterze kwanym. Dieta jarska alkalizuje tre odkowo-jelitow, uatwiajc wchanianie lekw zasadowych, a utrudniajc wchanianie lekw kwanych. Podobny wpyw diety kwanej lub zasadowej obserwuje si na etapie zwrotnego wchaniania lekw przez kanaliki nerkowe, czyli ich wydalania. Czas utrzymywania si pH>4 w odku jest krtszy u osb, ktre spoyway posiki, dlatego leki z grupy antagonistw receptorw histaminowych H2 (ranitydyna, famotydyna) powinny by zaywane 1-2 godz po posiku, a nie przed posikiem wieczornym. Pozwala to na utrzymanie podanych wartoci pH w odku przez duszy czas w cigu nocy. Na szczegln uwag zasuguj niektre leki, ktrych wchanianie moe by upoledzone przez wiele skadnikw pokarmowych i napojw oraz tzw suplementw, jak sole mineralne i witaminy. Bifosfoniany, np.: kwas alendronowy stosowane w leczeniu osteoporozy powinny by zaywane na pusty odek i popijane czyst wod, a spoycie jakiegokolwiek posiku nie moe nastpi wczeniej ni po upywie30-60 min od zaycia leku, poniewa wchanianie tej grupy lekw moe by znacznie zmniejszone przez rne skadniki pokarmowe, zwaszcza zawierajce wap, oraz napoje, takie jak sok pomaraczowy, herbata i kawa. Tak zwane suplementy zawierajce witaminy (E, C, B6, kwas foliowy), zawierajce wap, magnez, cynk, mog utrudnia wchanianie z przewodu pokarmowego wielu lekw, zwaszcza antybiotykw tetracyklinowych; wit E natomiast, zmniejszajca lepko krwi, moe nasili dziaanie lekw hamujcych krzepnicie krwi (warfaryny, acenokumarolu), naraajc chorego na niebezpieczne nastpstwo w postaci krwawie. Na proces wchaniania lekw wpywa niekorzystnie osabienie ruchliwoci przewodu pokarmowego wyduajce czas oprniania odka i jelit z pokarmu. Moe to nasili interakcje zachodzce w wietle przewodu pokarmowego midzy skadnikami pokarmu a lekiem. Dusze przebywanie leku w przewodzie pokarmowym powoduje jednake rozpuszczenie wikszej iloci substancji leczniczej, co wpywa na zwikszenie jej wchaniania. Dotyczy to zwaszcza takich lekw jak: spironolakton, acenokumarol, fenytoina, karbamazepina, nitrofurantoina. Tuszcze zawarte w znacznej ilociw niektrych pokarmach (bekonie, smaonych jajkach, smalcu, duej iloci masa, penotustym mleku) nasilaj i przyspieszaj wchanianie lekw o duej lipofilnoci, co wpywa na bardzo dobr rozpuszczalno tych lekw w tuszczach emulgowanych przez kwasy ciowe. Emulsja tuszczowa, ktra staje si nosicielem dla leku, zwiksza jego wchanianie. Zjawisko to zachodzi nie tylko w czasie posiku, lecz nawet w czasie krtszym ni godzina przed i 2 godz. po spoyciu pokarmu bogatotuszczowego. Do lekw, ktrych wchanianie zwiksza si podczas jednoczesnego spoycia tuszczu pokarmowego, nale: - leki przeciwgrzybicze (gryzeofulwina) - leki przeciwpierwotniakowe (atokawon) - leki przeciwpasoytnicze (albendazol, mebendazol) - trjpiercieniowe leki przeciwdepresyjne - leki beta-adrenolityczne (atenolol, metoprolol, propranolol) - preparaty teofiliny Zwikszone wchanianie wymienionych lekw zastosowanych w standardowych dawkach moe sta si przyczyn nasilenia ich dziaania oraz wystpienia dziaa niepodanych i toksycznych. Dlatego naley zawsze przestrzega chorych przed t niebezpieczn interakcj, przedstawiajc jak temu zapobiec. Jak wynika z przedstawionych danych, pokarm nie tylko upoledza, lecz rwnie w niektrych przypadkach uatwia i przyspiesza wchanianie niektrych lekw. Stwierdzono zwikszenie dostpnoci biologicznej itrakonazolu o 31-163% pod wpywem jednoczenie spoytego pokarmu oraz zwikszenie dostpnoci biologicznej sakwinawiru a o 600-1800% pod wpywem cikostrawnego pokarmu spoytego jednoczenie z zaytym lekiem.

Nastpstwa takiej interakcji, pomimo zwikszenia siy dziaania lekw, mog by jednak niepodane z powodu ujawnienia si ich dziaa toksycznych. Chorzy zaywajcy leki alkilujce zawierajce sole glinu (Alusal, Gealcid, Maalox) nie powinni ich popija sokiem pomaraczowym, poniewa wtedy wchanianie glinu (nawet 10krotnie) znacznie wzrasta, co powoduje ze wzgldu na due stenie we krwi, ujawnienie si dziaa toksycznych tego pierwiastka, zwaszcza na OUN. Interakcje lekw z ywnoci na etapie ich metabolizmu Wystpienie interakcji skadnikw pokarmowych z lekami na etapie biotransformacji jest uwarunkowane w duej mierze udziaem tych samych enzymw cytochromu P 450w procesie ich metabolizmu. Bardzo wanym dla praktyki lekarskiej spostrzeeniem byo odkrycie ponad pitnacie lat temu soku grejpfrutowego z niektrymi lekami. Okazao si, e skadniki soku grejpfrutowego, takie jak flawonoidy (naringenina), a przede wszystkim dihydroksybergamotyna, zwikszaj wchanianie z jelit, zatem i dostpno biologiczn, lekw podlegajcych metabolizmowi pierwszego przejcia w cianie jelita przez zahamowanie aktywnoci izoenzymu CYP3A4, odpowiedzialnego za ten proces. Dodatkowym mechanizmem jest zahamowanie przez skadniki soku grajpfrutowego aktywnoci P-glikoproteiny, ktra na zasadzie pompy wyrzuca leki z komrek zapobiegajc ich kumulacji. Charakterystyczn cech lekw, ktrych wchanianie jest zwikszone pod wpywem soku grejpfrutowego, jest ich niewielka dostpno biologiczna, zwizana ze znacznym efektem pierwszego przejcia. Do tych lekw nale: (leki. Ktrych metabolizm pierwszego przejcia wcianie jelita jest zahamowany przez skadniki soku grejpfrutoego) - leki blokujce kana wapniowy (felodypina, nimodypina, nitrendypina, werapamil) - leki immunosupresyjne (cyklosporyna, takrolismus) - leki hipolipemiczne (statyny atorwastatyna, simwastatyna) - leki przeciwhistaminowe (loratydyna) - leki dziaajce na OUN (karbamazepina, diazepam, midazolam) - inne (metadon, sildenafil) Popicie wymienionych lekw, stosowanych w standardowych dawkach, 1 szklank soku grejpfrutowego moe znacznie zwikszy ich dostpno biologiczn, nasili dziaanie i ujawni niebezpieczne skutki toksyczne, jak np.: dziaanie nefrotoksyczne, wystpienie wieloksztatnego czstoskurczu komorowego typu torsade de pointes, rabdomioliza i inne W wietle tych obserwacji konieczne jest poinformowanie chorego, eby leki popijali tylko zwyk wod. Nasilenie metabolizmu lekw (teofiliny, tolbutamidu, fenacetyny) zaobserwowano podczas stosowania diety wysokobiakowej i niskowglowodanowej. Dieta o przeciwnym skadzie wywoaa efekt odwrotny. Zarwno jakociowy jak i ilociowy niedobr biaek zmniejsza aktywno enzymw mikrosomalnych wtroby, zwikszajc toksyczno wielu lekw i innych ksenobiotykw. Kwas foliowy zawarty w jarzynach liciastych i drodach nasila metabolizm sulfonamidw. Zahamowanie dezaminacji tyraminy, zawartej w pokarmach poddanych fermentacji (dojrzae sery, marynowane ledzie, kurze wtrbki), wywoane przez zastosowanie inhibitorw MAO moe spowodowa na skutek kumulacji przeom nadcinieniowy.

Jednoczasowe spoycie duej iloci alkoholu powoduje zahamowanie, a przewleke naduywanie alkoholu indukcj aktywnoci enzymw rozkadajcych leki. Obecno poywienia w przewodzie pokarmowym osabia efekt pierwszego przejcia propranololu, metoprololu, lidokainy, paracetamolu, hydrochlorotiazydu, czyli metabolizm lekw w wietle jelit i w wtrobie przed ich dotarciem do krenia oglnego. Spoywanie produktw bogatych w witamin K (brokuw, fasoli, kalafiora, kapusty, otrbw, saaty zielonej, szpinaku, wtroby) moe osabia dziaanie doustnych lekw przeciwkrzepliwych (warfaryna, acenokumarol) Interakcje lekw z ywnoci na etapie ich wydalania Wydalanie lekw przez nerki do moczu jest wypadkow procesu filtracji, wydalania kanalikowego i resorbcji zwrotnej w kanalikach nerkowych. Niezdysocjowane i rozpuszczalne w lipidach czsteczki leku s na skutek dyfuzji biernejwchaniane zwrotnie z moczu do krenia oglnego. Wielko kanalikowej resorbcji zwrotnej zaley od odczynu moczu Diet majc wpyw na pH moczu za porednictwem tego mechanizmu reguluje si wydalanie nerkowe lekw. Dieta zakwaszajca mocz miso, jaja, ryby, sery, chleb, makaron, rabarnbar, owoce cytrusowe, liwki zwiksza resorbcj zwrotn w kanalikach nerkowych, a tym samym zmniejsza wydalanie lekw o odczynie kwanym jak: salicylany, barbiturany, pochodne kumaryny, ampicylina, atropina; zwiksza nataomiast wydalanie lekw o odczynie zasadowym jak amfetamina, chinidyna, prokaina, teofilina, erytromycyna. Dieta alkalizujca mocz mleko, jarzyny, wikszo owocw wywouje efekt przeciwny do opisanego powyej. Zbyt due ograniczenie spoycia soli kuchennej (NaCl), zalecane w leczeniu nadcinienia ttniczego, niewydolnoci serca oraz profilaktyce niektrych chorb nowotworowych) moe by u niektrych osb, zwaszcza po 60 roku ycia, przyczyn zaburze czynnoci nerek. Interakcje wynikajce z synergizmu skadnikw ywnoci z lekami Kofeina zawarta w herbacie, kawie, napojach coca-cola, pepsi, red bull nasila dziaanie teofiliny zawartej w rnych preparatach; wypicie 2-3 filianek kawy dziennie moe spowodowa u osb leczonych teofilin wystpienie dziaa niepodanych tego leku jak bl gowy, niepokj, bezsenno, tachykardia. Popijanie napojami zawierajcymi kofein preparatw zawierajcych leki przeciwblowe i przeciwgorczkowe z dodatkiem kofeiny moe wywoa objawy przedawkowania kofeiny, charakteryzujce si pobudzeniem OUN (bezsennoci, niepokojem, zaburzeniami rytmu serca, tachykardi) Takich preparatw z dodatkiem kofeiny jest w handlu bardzo duo. Korze lukrecji, stosowany jako lek wykrztuny i przeczyszczajcy, oraz dodatek w browarnictwie, cukiernictwie i przemyle tytoniowym, zawierajcy substancj o sodkim smaku glycyrrhizyn, moe w nadmiarze spowodowazaburzenia rnych czynnoci organizmu (niedowady, senno, wzrost RR, zaburzenia hormonalne), a pzrede wszystkim niedobr potasu w organizmie. Ta waciwo stwarza ogromne niebezpieczestwo gronych interakcji z glikozydami naparstnicy, powodujcych nasilenie jej dziaania oraz zwikszenie niedoboru potasu u osb stosujcych diuretyki ptlowe co moe by przyczyn osabienia, bolesnych skurczw mini, zaburze przewodzenia i rytmu serca, a nawet mierci. Podobnie niebezpieczny moe by nadmiar potasu w organizmie spowodowany cznym stosowaniem substytutw soli kuchennej (NaCl), zawierajcych sole potasowe, z diuretykami oszczdzajcymi potas (spironolakton) lub inhibitorami konwertazy angiotensyny (enalaprylem) poniewa leki te powoduj wzrost stenia potasu we krwi. Ta kumulacja

potasu moe wywoa grone dla ycia powikania w postaci zaburze przewodzenia i rytmu, a nawet zatrzymanie akcji serca rodki ostronoci pozwalajce na uniknicie ryzyka interakcji midzy ywnoci i lekami: 1. Leki naley popija czyst wod (1 szklank). Inne napoje, takie jak mleko, soki owocowe, zwaszcza sok grejpfrutowy, kawa, herbata mog powodowa zaburzenia dziaania lekw 2. Leki, ktrych dziaanie ulega zburzeniu pod wpywem pokarmu, naley zaywa 1-2 godz przed posikiem lub 2 godz po posiku 3. nie naley zaywa suplementw zawierajcych witaminy i sole mineralne oraz substytutw soli kuchennej, zawierajcych potas w tym samym czasie co leki poniewa moga zmieni ich dziaanie 4. Nie naley zaywa lekw jednoczenie z alkoholem.