2013-06-08

SYTUACJA POLITYCZNOGOSPODARCZA W EUROPIE

Dr Anna Matysek-Jdrych
Katedra Konkurencyjnoci Midzynarodowej anna.jedrych@ue.poznan.pl

PROGRAM WYKADU
rda kryzysu gospodarczego w Europie Ewolucja zjawisk kryzysowych Mechanizmy przeciwdziaania szokom i skuteczno ich wykorzystania w Europie Dylematy polityki antykryzysowej na szczeblu ponadnarodowym Cypr tonca wyspa Kryzys w Grecji historia z innej bajki
Anna Matysek- J dr yc h

2013-06-08

RDA KRYZYSU W EUROPIE

Perspektywa Niemiec: rozrzutno jako podstawowa przyczyna kryzysu w Europie ( rdem rozrzutnoci w wikszoci
krajw Europy nie byy celowe dziaania rzdw, ale utrzymujcy si przez dekad niskie stopy procentowe):

pompowanie bbli na rynkach aktyww, zaduanie si przedsibiorstw, gospodarstw domowych i rzdw nieracjonalna polityka handlowa prowadzca do budowania deficytu na rachunku biecym (niskie stopy
procentowe nakrcay popyt i jednoczenie presj pacow i inflacj na rynku dbr eksport jest coraz droszy, a import relatywnie taszy; wyjtek Niemcy nadwyka na rachunku biecym i wzrost oszczdnoci, inwestowanych m.in. na rynku finansowym USA i w Grecji)
Anna Matysek- J dr yc h

JAKO POLITYKI GOSPODARCZEJ W KRAJACH STREFY EURO

Rozwana polityka fiskalna i utrzymujca si nadwyka budetowa Hiszpanii i Irlandii do 2008 r.

Anna Matysek- J dr yc h

2013-06-08

JAKO POLITYKI MAKROEKONOMICZNEJ DUGOTERMINOWE KONSEKWENCJE

Anna Matysek- J dr yc h

KRYTYKA NIEMIECKIEJ WIZJI AKCJI RATUNKOWEJ

By pushing for immediate austerity the euro zone is deepening recession in the troubled economies, which will only make their debt harder to service
[The Economist 2011]

Anna Matysek- J dr yc h

2013-06-08

ZNACZENIE NIEMIEC W WYCHODZENIU Z KRYZYSU GOSPODARCZEGO

Someone, somewhere must be consuming

[J.M. Keynes, analizujc sytuacj po Wielkim Kryzysie lat 30. ]

Anna Matysek- J dr yc h

EWOLUCJA KRYZYSU W STREFIE EURO

W kocu 2009 r. globalny kryzys finansowy wszed w now faz. rdem impulsw kryzysowych sta si rynek papierw skarbowych krajw strefy euro KRYZYS ZADUENIA
Bezporednim powodem kryzysu bya (i jest) obawa inwestorw przed niewypacalnoci szeregu zaduonych krajw strefy euro

KRYZYS STRUKTURALNY
Jest pierwotnym i gwnym problemem strefy euro zwizanym z brakiem spenienia wymogw jednolitego obszaru walutowego Do strefy euro weszy kraje, ktre nie speniamy kryteriw konwergencji i nie posiaday instrumentw fiskalnych niezbdnych dla zagodzenia skutkw naturalnych procesw stymulowanych przez sam fakt utworzenia wsplnego obszaru walutowego

KRYZYS INSTYTUCJONALNY
Instytucje i rzdy krajw strefy euro nie byy w stanie podj efektywnych dziaa antykryzysowych, co rzutowao na zaufanie obywateli, inwestorw i przedsibiorcw
Anna Matysek- J dr yc h

2013-06-08

KRYZYS ZADUENIOWY W EUROPIE

Program pomocy finansowej dla trzech gospodarek: Grecja, Irlandia i Portugalia na ponad 250 mld euro Program realizowany gwnie w formie poyczek z EFSF (Europejski Fundusz Stabilnoci Finansowej) oraz poluzowanie ilociowe (ang. Quantitative Easing) EBC Najwikszym uczestnikiem programu pomocowego byy 1) Niemcy 2) Francja 3) Wochy 4) Hiszpania 5) Stany Zjednoczone
Anna Matysek- J dr yc h

KTO I DLACZEGO POMAGA?

Anna Matysek- J dr yc h

2013-06-08

EUROPA DWCH PRDKOCI

Problem Europy dwch prdkoci by zawsze polityczn zmor strefy euro. Kryzys urealni j jednak w wymiarze ekonomicznym na niespotykan dotychczas skal.

Anna Matysek- J dr yc h

KRYZYS INSTYTUCJONALNY W EUROPIE

Anna Matysek- J dr yc h

2013-06-08

POZYTYWNY WIZERUNEK INSTYTUCJI UNIJNYCH

[2013]
65% 60% 55% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20%
IT PL BE DE EL EE MT LU DK PT LT SK BG FR EU27 RO NL CY HU CZ ES SI IE SE AT FI UK LV

rdo: Eurobarometer 2013.

Anna Matysek- J dr yc h

MECHANIZMY ANTYKRYZYSOWE I MOLIWOCI ICH ZASTOSOWANIA

Anna Matysek- J dr yc h

2013-06-08

MECHANIZM DOSTOSOWAWCZY RYNKU PRACY I RYNKU DBR I USUG [ELASTYCZNO RYNKW]

Kraj przystpujcy do unii walutowej powinien przeprowadzi niezbdne reformy, ktre zapewni sprawne funkcjonowanie rynku pracy oraz rynku dbr i usug Cechy strukturalne gospodarki polskiej
Niska jako zasobw pracy i niska zdolno adaptacyjna Nadmierne regulacje wybranych sektorw Niewaciwie przeznaczane wydatki socjalne Duy udzia w gospodarce sektorw schykowych

Duy udzia rolnictwa w gospodarce

Niedokoczona prywatyzacja

Niski poziom techniczny gospodarki mae nakady na R&D

Sabo rozwinita struktura techniczna

Anna Matysek- J dr yc h

FISKALNY MECHANIZM DOSTOSOWAWCZY

Polityka fiskalna stanowi instrument dostosowawczy, alternatywny w stosunku do dostosowa na rynku pracy, ograniczajcy zmienno produkcji i zatrudnienia w warunkach wstrzsw asymetrycznych. AUTOMATYCZNE STABILIZATORY zapewniaj natychmiastowe dostosowania w sferze fiskalnej DYSKRECJONALNE DZIAANIA WADZ FISKALNYCH reagowanie na wstrzsy gospodarcze Czynniki warunkujce skuteczno: Zrwnowaenie salda budetu w rednim terminie Przejrzyste reguy fiskalne
Anna Matysek- J dr yc h

2013-06-08

KANA FINANSOWY RWNOWAENIA WZROSTU

Stwarzajc warunki swobodnego przepywu kapitau, wsplny rynek strefy euro zmniejsza zaleno rozwoju poszczeglnych gospodarek od krajowego zasobu oszczdnoci. MOLIWO PROCYKLICZNEGO ODDZIAYWANIA KANAU FINANSOWEGO KLUCZOWA ROLA NADZORU FINANSOWEGO
Kana rynku kapitaowego Poprzez dywersyfikacj portfela pozwala podmiotom krajowym czerpa dochody z aktyww zagranicznych (agodzenie wpywu szoku asymetrycznego na dochody) Kana kredytowy Umoliwia podmiotom krajowym dostp do zagranicznego rynku depozytowo-kredytowego w sytuacji szoku (lokowanie nadwyek lub poszukiwanie finansowania zewntrznego)

Anna Matysek- J dr yc h

DYLEMATY I DOWIADCZENIA POLITYKI PRZECIWDZIAANIA KRYZYSOWI W EUROPIE

Anna Matysek- J dr yc h

2013-06-08

POLITYKA PRZEZWYCIENIA KRYZYSU W UE

POCZTKOWO NASTAWIONA NA WSPIERANIE INSTYTUCJI FINANSOWYCH (WSPARCIE PYNNOCI SEKTORA FINANSOWEGO)

MATERIALIZACJA KRYZYSU W SFERZE REALNEJ GOSPODARKI I NASILENIE PROBLEMW W SEKTORZE FINANSOWYM

KONIECZNO ROZSZERZENIA INSTRUMENTW NA: POLITYK MONETARN, REKAPITALIZACJ GWARANCJE KREDYTOWE, BODCE FISKALNE, etc.

Anna Matysek- J dr yc h

KRYZYS GLOBALNY A GOSPODARKA REALNA

Odpyw kapitau

Wystpienie zaburze na wiatowych rynkach finansowych

Spadek cen aktyww

Przeniesienie si zaburze na sfer realn gospodarek

Ograniczenie popytu (efekt majtkowy)

Silne pogorszenie nastrojw podmiotw gospodarczych

Ograniczenie w dostpie do kredytu

Kryzys w sferze realnej gospodarki wiatowej (recesja)

Zmniejszenie obrotw handlowych

Anna Matysek- J dr yc h

Spadek cen surowcw

10

2013-06-08

ZNACZENIE KOORDYNACJI DZIAA ANTYKRYZYSOWYCH W UE

KOORDYNACJA WERTYKALNA koordynacja pomidzy
rnymi politykami (fiskalna, strukturalna, finansowa, monetarna) i czasem ich zastosowania [podkrelenie znaczenia niezalenoci polityki monetarnej dla jej efektywnoci i wiarygodnoci]

KOORDYNACJA HORYZONTALNA koordynacja

pomidzy poszczeglnymi krajami czonkowskimi w zakresie realizacji polityki antykryzysowej [efekt wzajemnego uczenia si i zasada jednego gosu w kwestiach interesw UE na rynku globalnym]
Anna Matysek- J dr yc h

POLITYKA MONETARNA WOBEC KRYZYSU

rdo: The Economist, April 2013.

Kiedy na przeomie 2008 i 2009 roku banki centralne obniyy stopy procentowe i rozpoczy akcj kupowania obligacji (QUANTITATIVE EASING, poluzowanie ilociowe), istniao bdne jak si okazuje przekonanie, e te nadzwyczajne rodki szybko wyprowadz gospodarki z kryzysu.
Anna Matysek- J dr yc h

11

2013-06-08

POLITYKA FISKALNA WOBEC KRYZYSU

rdo: Economic Crisis in Europe , European Commission 2009

Anna Matysek- J dr yc h

TRYLEMAT FINANSOWY W EUROPIE

STABILNO FINANSOWA

INTEGRACJA FINANSOWA

NARODOWA POLITYKA FINANSOWA

Anna Matysek- J dr yc h

12

2013-06-08

CZY EBC POWINIEN STABILIZOWA CENY AKTYWW?

Zjawisko paradoksu wiarygodnoci polityki banku centralnego niska i stabilna inflacja i jednoczesne znaczce wahania cen na rynku aktyww, wraz z powstawaniem bbli spekulacyjnych Problem stabilizowania cen aktyww przez banki centralne ma co najmniej dwa oblicza:
Wczenie cen aktyww do wykorzystywanego przez bank centralny wskanika inflacji (co jednoczenie oznaczaoby automatyczn reakcj banku centralnego na zmiany tych cen) Zasadno przekuwania przez bank centralny powstajcych na rynku bbli spekulacyjnych (identyfikacja bbli i dziaanie w celu przekucia bbla)

Anna Matysek- J dr yc h

SCENARIUSZ NAPRAWY STREFY EURO PERSPEKTYWA DUGOTERMINOWA

Anna Matysek- J dr yc h

13

2013-06-08

Cz krajw unii utracia konkurencyjno wobec gospodarki Niemiec W warunkach staego kursu walutowego nie ma moliwoci wykorzystania dewaluacji jako mechanizmu przywracania konkurencyjnoci W miejsce dewaluacji musz pojawi si:
Gbokie reformy strukturalne (niech spoeczna) Kombinacja niskich pac, niskich kosztw produkcji i wyszej produktywnoci (+ ewentualnie wysza inflacja w Niemczech)

Recesja i bezrobocie jako czynniki wymuszajce reformy

Anna Matysek- J dr yc h

DRUGI PROBLEM (OBOK KONKURENCYJNOCI)

Walka z problemem rosncego zaduenia (i kosztw jego obsugi)

Kombinacja wyszych podatkw, ci w wydatkach budetowych i wzrostu gospodarczego

Plus problem starzejcego si spoeczestwa i skala dotychczasowego zaduenia (szacunki IMF: obnienie dugu do poziomu 60% PKB w 2030 r. bdzie wymagaa poprawienia wyniku budetowego o warto 8% PKB do 2020 r.)
Anna Matysek- J dr yc h

14

2013-06-08

CYPR TONCA WYSPA

Anna Matysek- J dr yc h

CYPR TONCA WYSPA

1. Propozycja opodatkowania depozytw o wartoci powyej 100 000 (130 000 USD) w wysokoci 9,9% 2. 6,75% opodatkowania depozytw o niszej wartoci 3. Depozyty poniej wartoci 20 000 nie podlegayby opodatkowaniu 4. Gosowanie 19/03 aden parlamentarzysta nie popar rozwizania
rdo: The Economist 2013.
Anna Matysek- J dr yc h

15

2013-06-08

CYPR TONCA WYSPA

Problemy gospodarki cypryjskiej znajduj odzwierciedlenie w spadkach wartoci akcji bankw krajw strefy euro i Rosji Zaduenie sektora bankowego Cypru 9 krotno PKB Cypru (ponad banki cypryjskie) Dug publiczny 145% PKB (61% PKB w 2010 r.) 17 mld kwota, ktra pomoe uratowa gospodark cypryjsk (PKB?) 7 mld Cypr (1,4 mld z prywatyzacji, 5,8 mld opodatkowanie depozytw)
rdo: The Economist 2013.
Anna Matysek- J dr yc h

BAIL-OUT DLA CYPRU

25 marca uzgodniono na szczeblu unijnym wparcie finansowe UGW dla Cypru w wysokoci 10 mln euro (pity kraj, ktry skorzysta z tej formy wsparcia: Grecja, Irlandia, Portugalia, czciowo Hiszpania) Sektor bankowy podzia banku Laiki (no. 2) na dobry bank [rentowne aktywa plus gwarantowane depozyty 100 000] i zy bank [4,2 mld depozytw przekraczajcych gwarantowan wielko]; restrukturyzacja Bank of Cyprus [prawdopodobne 35% umniejszenie depozytw o wartoci powyej 100 000] Prywatyzacja?
Anna Matysek- J dr yc h

16

2013-06-08

KRYZYS GOSPODARCZY W GRECJI HISTORIA Z INNEJ BAJKI

Anna Matysek- J dr yc h

RDA KRYZYSU GRECKIEJ GOSPODARKI

Ideologia pobudzania gospodarki oparta na teorii keynesowskiej Wzrost deficytu budetowego zwiksza czny popyt w gospodarce (a ograniczenie deficytu uszczupla ten popyt) Ludzie otrzymujc rodki z budetu czciowo je wydaj, przysparzajc dochodu innym ludziom, a ci z kolei znowu cz dochodu wydaj, etc.
Anna Matysek- J dr yc h

17

2013-06-08

BDY W PODEJCIU OPARTYM NA TEORII KEYNESA

1) Pastwo, ktre zwiksza deficyt budetowy (wydaje wicej ni uzyskuje dochodw) musi od kogo te dodatkowe rodki poyczy (koszt i ograniczenie czyich moliwoci wydawania) 2) Brak skutkw wpywu zapoyczania si rzdu na postrzeganie danej gospodarki i jej tendencji rozwojowych przez spoeczestwo i przedsibiorstwa, co z kolei determinuje:
a) b) Skonno ludzi do wydawania pienidzy Skonno ludzi i przedsibiorstw do podejmowania produktywnych dziaa (praca, oszczdzanie i inwestowanie oraz innowacyjno)

Anna Matysek- J dr yc h

POLITYKA RZDU GRECJI OCENA KRYTYCZNA

1981 rok Grecja przystpuje do UE Masowe zaciganie dugu przez Grecj (czonkowstwo w UE jako symbol wiarygodnoci w oczach wierzycieli) Wzrost dugu publicznego w latach 1980-1990 z poziomu 25% PKB w 1980 do ponad 80% PKB w 1990 Poowa lat 90. chwilowe opamitanie: redukcja deficytu budetowego z ponad 10% (1995) do 4% PKB (2001-2003), ale popeniono bdy rachunkowe Wymierne korzyci z owych bdw: spadek odsetek od wczeniej zacignitego dugu (postrzeganie Grecji przez poyczkodawcw)
Anna Matysek- J dr yc h

18

2013-06-08

KORZYCI GRECJI Z BDW

Przekonanie wierzycieli o determinacji rzdu w zakresie redukcji nierwnowagi fiskalnej Przekonanie KE i EBC o gotowoci Grecji do wejcia do strefy euro

Wejcie do strefy euro byo rwnie gwarantem ewentualnego wsparcia czonkw strefy dla Grecji

Wejcie do strefy euro byo gwarantem dla wierzycieli, e nie bdzie obnienia dugu realnego poprzez podbicie inflacji

Anna Matysek- J dr yc h

RENTOWNO OBLIGACJI SKARBOWYCH W NIEMCZECH I GRECJI (1992-2009)

rdo: A. Rzoca, Jak Grecja pada na popytowym FOR A n n a Mdopingu, a t y s e k -ANALIZY Jdrych

19

2013-06-08

ZMIANY SZACUNKU DEFICYTU I DUGU PUBLICZNEGO W GRECJI PRZEZ KE (2008-2010, w % PKB)

DEFICYT Wiosna 2010 Wiosna 2009 Wiosna 2008

2006 3,6 2,8 2,6

2007 5,1 3,6 2,6

2008 7,7 3,6 2,8

2009 13,6 5,1 2,0

2010 9,3 5,7

DUG Wiosna 2010 Wiosna 2009 Wiosna 2008

2006 97,8 95,9 95,3

2007 95,7 94,8 94,5

2008 99,2 97,6 92,4

2009 115,1 103,4 90,2

2010 124,9 108,0

rdo: A. Rzoca, Jak Grecja pada na popytowym dopingu, ANALIZY FOR

Anna Matysek- J dr yc h

WZROST PKB W GRECJI W LATACH 1981-2009

rdo: A. Rzoca, Jak Grecja pada na popytowym dopingu, ANALIZY FOR

Anna Matysek- J dr yc h

20

2013-06-08

POLITYKA GOSPODARCZA W GRECJI I JEJ KONSEKWENCJE

Popyt nakrcany by poprzez systematyczny wzrost wydatkw

rzdu (2006-2007 dynamika popytu sigaa 5,5%)

Oficjalnie publikowane dane (zawierajce bdy i braki)

wskazyway na zdecydowanie lepsz kondycj finansw publicznych ni byo faktycznie, to skaniao spoeczestwo do dodatkowych wydatkw i ograniczenie oszczdnoci
Wierzyciele Grecji przekonani o dobrej kondycji gospodarczej

kraju chtnie i tanio poyczali rodki

Szybki wzrost popytu generowa podwyki cen towarw greckich

(pogorszenie konkurencyjnoci greckich przedsibiorstw trzykrotny spadek dynamiki eksportu w latach 2002-2007)
Anna Matysek- J dr yc h

DZIAANIA W OBLICZU KRYZYSU [2009]

Budet na rok 2009: programy finansowego wsparcia dla rolnictwa, budownictwa i turystyki, subsydia do zakupw nowych samochodw, granty pienine dla samo zatrudnionych, dopaty do kredytw dla maych przedsibiorstw, dodatkowe zasiki dla emerytw o niskich dochodach i bezrobotnych, pomoc w spacie kredytw mieszkaniowych zacignitych przed rokiem 2009 przez osoby, ktre straciy prac
CAKOWITY BRAK REDUKCJI DEFICYTU!!!!!
Anna Matysek- J dr yc h

21

2013-06-08

DZIAANIA REDUKUJCE DEFICYT W GRECJI

Rzd Grecji:

zapowiedzia zamroenie wynagrodze w sektorze publicznym oraz zmniejszenie liczby pracujcych w nim ludzi poprzez zatrudnianie nowych osb tylko na co drugie miejsce zwalniane, ale jednoczenie przyj plan zatrudnienia w samorzdach do 60 tys. bezrobotnych ogosi, e tnie o 10% wydatki elastyczne budetu (stanowiy one mniej ni 5% cznych wydatkw publicznych, to oszczdnoci = 0,2% PKB) podnis akcyz na papierosy i alkohol, wprowadzi opodatkowanie dywidend oraz opcji na akcje, naoy jednorazowy podatek na podatnikw o dochodach przekraczajcych 60 tys. euro w cigu roku, przy jednoczesnym nie zmniejszeniu liczby stawek podatku VAT (6 stawek)
Anna Matysek- J dr yc h

DLACZEGO GRECJA NIE OPUCIA STREFY EURO?

Anna Matysek- J dr yc h

22

2013-06-08

KRAJE SKANDYNAWSKIE MODEL KAPITALIZMU

Dr Anna Matysek-Jdrych
Katedra Konkurencyjnoci Midzynarodowej anna.jedrych@ue.poznan.pl

PROGRAM WYKADU
Rozwizania instytucjonalne a cechy gospodarczo-spoeczne krajw skandynawskich Kraje skandynawskie jako wzorzec gospodarczy Charakterystyka gospodarek nordyckich Koncepcja pastwa dobrobytu Skandynawska wizja pastwa dobrobytu Problem imigrantw Norwegia bogatszy kuzyn krajw skandynawskich
Anna Matysek- J dr yc h

23

2013-06-08

MYL PRZWODNIA WYKADU

The welfare state we have is excellent in most ways. We only have this little problem. We cant afford it.
[V. Mogensen, a Danish historian]

Anna Matysek- J dr yc h

KRAJE SKANDYNAWSKIE ROZWIZANIA INSTYTUCJONALNE

Finlandia kraj czonkowski Unii Europejskiej i strefy euro Szwecja kraj czonkowski Unii Europejskiej, czasowa derogacja i pynny kurs walutowy Dania kraj czonkowski Unii Europejskiej, trwaa derogacja i sztywny kurs walutowy (1% wobec ) Norwegia kraj pozostajcy poza Uni Europejsk i stref euro

Szereg wsplnych cech ekonomicznych politycznych i spoecznych

Anna Matysek- J dr yc h

24

2013-06-08

WIELKO RYNKU
czna wielko zaludnienia w krajach skandynawskich wynosi niespena 26 mln We wszystkich, poza Dani, krajach wystpuj wyrane dysproporcje w zakresie gstoci zaludnienia Potencja drzemicy w sabo zaludnionych regionach bariera klimatyczna

Anna Matysek- J dr yc h

KRAJE SKANDYNAWSKIE JAKO WZORZEC?

1) Jako pierwsza grupa krajw osigny przyszo, stajc przed problemami, z ktrymi pozostae kraje europejskie bd si musiay zmierzy [granice udziau pastwa w gospodarce, organizacja ycia spoecznego w warunkach niemal penego zatrudnienia kobiet] 2) Jako jedyne w Europie, kraje te wprowadziy innowacyjne rozwizania gospodarczo-spoeczne, odbiegajce od ortodoksji lewicowej i prawicowej [realizowana w praktyce tzw. trzecia droga pomidzy socjalizmem i kapitalizmem, ang. Middle Way]

Anna Matysek- J dr yc h

25

2013-06-08

KRAJE SKANDYNAWSKIE JAKO WZORZEC? cont.

3) Dominacja krajw skandynawskich w rankingach konkurencyjnoci i dobrobytu spoecznego [czynniki stymulujce: innowacyjno i tzw. inkluzja spoeczna wykorzystanie talentu poszczeglnych obywateli, najwyszy na wiecie wskanik spoecznej mobilnoci, bardzo wysoki wskanik zatrudnienia kobiet (np. Dania: 72% kobiety i 79% mczyni)] 4) Testowy rynek dla najwikszych korporacji wiatowych (chonno innowacji i wysoki poziom akceptacji konsumenckiej): sie mobilna telefonii 1980., GSM 1990., wprowadzenie e-rzdu i gospodarki bezgotwkowej obecnie
Anna Matysek- J dr yc h

CHARAKTERYSTYKA KRAJW SKANDYNAWSKICH

Zbliona, niska wielko populacji skala problemw spoecznych

Poziom dobrobytu spoecznego wysoki, zbliony w trzech krajach z wyran dominacj Norwegii

Stosunkowo wysoka stopa wzrostu PKB, wyranie gorsza sytuacja w Danii efekt atakw spekulacyjnych i sztywnego kursu

Anna Matysek- J dr yc h

26

2013-06-08

CECHY WSPLNE KRAJW SKANDYNAWSKICH

Wysoki udzia zatrudnienia w sektorze publicznym (okoo 30% zatrudnionych, porwnujc z 15% dla krajw OECD) Otwarte gospodarki, oparte na inwestycjach midzynarodowych

Anna Matysek- J dr yc h

Anna Matysek- J dr yc h

27

2013-06-08

CECHY WSPLNE KRAJW SKANDYNAWSKICH

Wysoki rating (klub AAA)

Anna Matysek- J dr yc h

PASTWA Z KLUBU AAA

Country Australia Canada Moody's Aaa Aaa S&P AAA AAA Fitch AAA AAA Budget balance as % of GDP* -1.3 -3.7 Debt as % of GDP* 27.1 87.5

Denmark Finland
Germany Luxembourg Netherlands

Aaa Aaa
Aaa Aaa Aaa

AAA AAA
AAA AAA AAA

AAA AAA
AAA AAA AAA

-3.6 -1.9
0.1 -1.1 -4.1

47.1 52.6
83.0 21.7 68.2

Norway
Singapore

Aaa
Aaa

AAA
AAA

AAA
AAA

13.8
1.1

49.6
106.2

Sweden
Switzerland

Aaa
Aaa

AAA
AAA

AAA
AAA

0.0
0.0

37.1
46.7

rdo: dane z oficjalnych stron agencji (luty 2013 r.)

Anna Matysek- J dr yc h

28

2013-06-08

CECHY WSPLNE KRAJW SKANDYNAWSKICH

Stabilno finansw publicznych

Anna Matysek- J dr yc h

Anna Matysek- J dr yc h

29

2013-06-08

CECHY WSPLNE KRAJW SKANDYNAWSKICH

Rosncy indeks wolnoci gospodarczej (przy jednoczesnym wysokim udziale pastwa w redystrybucji dochodu narodowego)

Anna Matysek- J dr yc h

CECHY WSPLNE KRAJW SKANDYNAWSKICH

Wysoki, ale zrwnowaony udzia inwestycji publicznych w kapita spoeczny (jako systemu edukacji;
wydatki na edukacj w Finlandii: 6,4% PKB w porwnaniu z USA: 7,3% PKB)

Fenomen Finlandii: stabilno i zaufanie Szwecja: wprowadzenie systemu voucherw na edukacj w szkoach publicznych i prywatnych (finansowanie z publicznych rodkw)
Anna Matysek- J dr yc h

30

2013-06-08

PISA Programme for International Student Assessment

Anna Matysek- J dr yc h

KONCEPCJA PASTWA DOBROBYTU (ang. welfare state)

ZAOENIA: Wysoka jako ycia spoecznego Wysoki poziom zalenoci jednostek od pastwa Rozlegy system zabezpieczenia spoecznego (w tym redystrybucja dochodu narodowego i transfery midzypokoleniowe na poziomie pastwa) System oparty na wczesnym przejciu na emerytur Zbiorowe negocjacje pac Silne zwizki zawodowe Redukcja godzin pracy Prawodawstwo chronice zatrudnienie
Anna Matysek- J dr yc h

31

2013-06-08

NORDYCKA DEFINICJA PASTWA DOBROBYTU

A welfare state which is primary based on upon tax contributions and which redistributes considerable parts of the GDP via general transfers such as a national pension or child maintenance allowances to all citizens; it also secures a decent minimum standard of living for everyone through social security []. To a Nordic welfare state belongs a well-equipped public sector which provides free general services to all citizens []. A well-developed system of active labor market policy is in place to combat unemployment and social marginalization
[W. Zank 2002]

Anna Matysek- J dr yc h

PASTWO DOBROBYTU W KRAJACH SKANDYNAWSKICH

Pocztkowo silnie oparte na wysokich wydatkach publicznych
(67% PKB w 1993 r., redukcja do 49% w 2013 r., wyszy udzia miay m.in. Belgia, Grecja, Francja)

Dochody publiczne oparte na systemie wysokich podatkw

(podatki s systematycznie obniane, np. najwyszy podatek dochodowy obniono w Szwecji o 27 pkt. proc. od 1983 r., podatek dla przedsibiorstw w2013 r. obniony zostanie z 26,3% do 22%)

Ograniczane wydatki socjalne (2012 r.: 16,7% PKB w Szwecji, 22,6% w Grecji, 19,5% we Francji, 19,3% we Woszech) Wysoki poziom konkurencji na rynku i elastyczny rynek pracy
[wzrost jednostkowych kosztw pracy 2000-2010 w Szwecji 13%, Grecja 37%, Hiszpania 29%, Portugalia 25%, Francja 23%, Niemcy poniej 12%]
Anna Matysek- J dr yc h

32

2013-06-08

ZMIANY W POLITYCE EFEKT KRYZYSW

STABILNO FINANSW PUBLICZNYCH: przywrcenie rwnowagi budetowej (w Szwecji zredukowano dug publiczny z 84% PKB w 1996 r. do 49%PKB w 2011 r.); ustalanie limitw wydatkw w budecie pastwa, priorytet ma obsuga dugu publicznego, obowizek rwnowaenia budetw jednostek samorzdu terytorialnego SYSTEM EMERYTALNY: reformy systemu emerytalnego w odpowiedzi na problem starzejcego si spoeczestwa (wiek emerytalny 67 lat; kilkaset instytucji inwestycyjnych dla emerytw plus ulgi podatkowe dla prywatnych oszczdnoci niemal poowa Skandynaww oszczdza dobrowolnie)
Anna Matysek- J dr yc h

IMIGRANCI A PASTWO DOBROBYTU

Masowa imigracja z krajw pozaeuropejskich stanowi zagroenie dla skandynawskiej koncepcji pastwa dobrobytu Realizacja koncepcji wymaga zatrudnienia 80% dorosych obywateli krajw skandynawskich (skala dochodw budetowych determinowana jest skal podatkw) W Szwecji tylko 51% imigrantw pracuje i tym samym dostarcza dochodw podatkowych (w porwnaniu z 84% Szwedw)
For Somali immigrants coming do Sweden is like being transported to Mars
Anna Matysek- J dr yc h

33

2013-06-08

PROBLEM IMIGRANTW
Ponad 25% winiw stanowi imigranci spoza Europy 46% bezrobotnych stanowi imigranci spoza Europy 40% imigrantw spoza Europy klasyfikowanych jest do grupy biednych (w porwnaniu z 10% Szwedw) Problem wzrostu nierwnoci spoecznej jako bariera dla realizacji koncepcji pastwa dobrobytu
Anna Matysek- J dr yc h

ZAUFANIE SPOECZNE FUNDAMENT PASTWA DOBROBYTU

Wysoki stopie zaufania do instytucji pastwowych + wysokie podatki + wysoki udzia pastwa w procesie redystrybucji dochodu

Anna Matysek- J dr yc h

34

2013-06-08

KORPORACJE SKANDYNAWSKIE DRUGA STRONA MEDALU PASTWA DOBROBYTU

Globalni gracze:
Novo Nordisk (poowa wiatowej produkcji insuliny) Maersk (globalny lider w zakresie transportu morskiego) Lego Carlsberg Oticon (aparaty suchowe) Ikea H&M Kone (producent wind, schodw ruchomych) Sandvik (maszyny i narzdzia) Statoil

Wielcy przegrani:
Volvo (sprzedane chiskiej firmie Geely) Ericsson (czciowe przejcie przez Sony) Danisco (przejcie przez amerykask firm DuPont) Nokia (?)

Anna Matysek- J dr yc h

35