32/6.,(,6=:('=.

,(063:2%(&:<=:$&65
:<1,.,%$'$1,$::2-(:'=7:,(320256.,0,5(*,21,(.$/0$5 STAN OBECNY 5(.20(1'$&-( .20(17$5=((.63(57: '2%5(35$.7<.,35=('6,%,2567:32/6.,&+,6=:('=.,&+

POLSKIE I SZWEDZKIE MSP WOBEC WYZWA CSR

Praca zbiorowa pod redakcj naukow: prof. nadzw. dr hab. Anny M. Nikodemskiej-Woowik, Uniwersytet Gdaski, Wydzia Ekonomiczny Recenzent: prof. nadzw. dr hab. Sylwia Pangsy-Kania, Instytut Wiedzy i Innowacji Koordynator publikacji: Marcin Grzybek Autorzy tekstw: dr Grzegorz Baran Natalia wik Mats Dalberg Jacek Dymowski Marcin Grzybek Annika Karpfors Monika Michaowska prof. nadzw. dr hab. Anna M. Nikodemska-Woowik Monika Probosz Marcelina Przybysz ISBN: 978-83-932564-0-2 Warszawa, 2011 Opracowanie graczne i skad: Agnieszka cisowska Wydrukowano na papierze CLAROSILK z certykatami PEFC i FSC. Publikacja bezpatna

Wejd na: www.responsiblesme.eu i dowiedz si wicej o CSR w sektorze MSP.

Projekt wspnansowany przez Uni Europejsk (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego).

/ Wprowadzenie /

Niniejsza publikacja stanowi rezultat pracy interdyscyplinarnego zespou specjalistw z Polski i Szwecji, czynnie zaangaowanych w upowszechnianie idei spoecznej odpowiedzialnoci biznesu. Osoby uczestniczce w tym przedsiwziciu wywodz si z rnych rodowisk: naukowego, biznesowego i z organizacji pozarzdowych, tote reprezentuj nieco odmienne punkty widzenia na rzeczony temat. Zgodnie z zamierzeniem autorw, w opracowaniu odzwierciedlono wiele pogldw dotyczcych znaczenia spoecznej odpowiedzialnoci biznesu we wspczesnej gospodarce. Starano si bowiem uzyska walor bezstronnoci i zapobiec subiektywnej ocenie zjawiska. Natomiast wspln myl przewodni wszystkich zawartych tu rozwaa jest sentencja jednego z najwybitniejszych twrcw nowoczesnych metod zarzdzania, P. F. Druckera: kada organizacja gospodarcza ponosi pen odpowiedzialno za swj wpyw na spoeczno lokaln i spoeczestwa, w ktrych dziaa.1 Naley podkreli midzynarodowy wymiar publikacji, przygotowanej przez partnerw ze Szwecji i z Polski. Oba kraje zacieniaj kooperacj ekonomiczn (czego wyrazem jest m.in. realizacja wsplnych projektw nansowanych ze rodkw UE, czy deklaracje krla Szwecji Karola XVI Gustawa podczas wizyty w Polsce w maju 2011), ale ich gospodarki ksztatoway si w zupenie innych warunkach rynkowych, w odmiennej tradycji prowadzenia biznesu. Ma to bezporedni wpyw na podejcie do kwestii spoecznej odpowiedzialnoci. Przedsibiorstwa szwedzkie, od lat znane ze swego zaawansowania w obszarze CSR, w wielu aspektach mog suy za wzr implementacji tej koncepcji. Celem opracowania jest ukazanie korzyci, jakie niesie ze sob wdraanie idei CSR, stajce si stopniowo standardem w codziennych dziaaniach wspczesnego europejskiego przedsibiorstwa. Publikacja ta ma take stanowi rdo informacji na temat postaw wobec spoecznej odpowiedzialnoci biznesu w sektorze MSP. Tote zawarto w niej przegld dotychczasowej wiedzy na temat rozpowszechnienia koncepcji CSR zwaszcza wrd przedsibiorstw ww. sektora, a take przedstawiono najnowsze wyniki bada zrealizowanych na prbie 251 mikro, maych i rednich przedsibiorstw w wojewdztwie pomorskim oraz 35 podmiotw w szwedzkim regionie Kalmar. Sonda ten przeprowadzono w okresie od grudnia 2010 do marca 2011 r. rwnolegle w Polsce i Szwecji, w ramach projektu RespEn Odpowiedzialna przedsibiorczo sposobem na podniesienie konkurencyjnoci maych i rednich przedsibiorstw podczas kryzysu gospodarczego. Wyniki badania wzbogacono o rekomendacje oraz komentarze przedstawicieli rodowiska akademickiego, organizacji pozarzdowych oraz praktykw gospodarczych. W gronie tych autorw znaleli si nie tylko dogbni badacze problematyki CSR, ale i wielcy jej entuzjaci, z powodzeniem propagujcy t ide w obu krajach. Do nich nale przedstawiciele polskiego Forum Odpowiedzialnego Biznesu oraz szwedzkiego IUC Kalmar ln. Niniejsze opracowanie skierowane jest do przedsibiorcw, szczeglnie z maych i rednich przedsibiorstw, do przedstawicieli wiata nauki, gwnie z dziedziny zarzdzania i ekonomii, a take do studentw tych kierunkw oraz do wszystkich zainteresowanych problematyk spoecznej odpowiedzialnoci biznesu, zwaszcza jej praktycznymi aspektami. Zapraszamy do lektury, Anna M. Nikodemska-Woowik Monika Michaowska
1

P. F. Drucker, Spoeczestwo pokapitalistyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 87.

spis treci

s. 7

01 02 03

Wstp
s. 9 / Projekt RespEn / s. 10 / Koncepcja CSR /

s. 13

Informacje wprowadzajce
s. 14 / Gospodarka i kultura biznesowa w Polsce / s. 16 / Gospodarka i kultura biznesowa w Szwecji / s. 18 / Charakterystyka wojewdztwa pomorskiego / s. 20 / Charakterystyka regionu Kalmar / s. 21 / Rozwj CSR w Polsce / s. 24 / Rozwj CSR w Szwecji /

s. 29

CSR w segmencie MSP

s. 30 / Humanizacja ycia gospodarczego w wymiarze midzynarodowym / s. 33 / Spoeczna odpowiedzialno jako skadowa strategii konkurencyjnej w maych i rednich przedsibiorstwach /

s. 47

04 05 06 07

Wyniki badania
s. 48 / Komentarz redaktora / s. 49 / Metodologia badania / s. 50 / Analiza wynikw i rekomendacje / s. 72 / Komentarz eksperta /

s. 75

Dobre praktyki
s. 76 / Polix / s. 78 / Viking Toys / s. 81 / Mercatus /

s. 85

Glosariusz

s. 95

Aneks - ankieta badania RespEn

01

Wstp
/ Projekt RespEn / / Koncepcja CSR /

01. Wstp
/ Projekt RespEn /
Monika Michaowska, Marcelina Przybysz

Projekt RespEn Odpowiedzialna przedsibiorczo, realizowany w okresie od czerwca 2010 do listopada 2012 roku, zosta zainicjowany przez Agencj Rozwoju Pomorza S.A. i jest wdraany przez konsorcjum partnerw, w ktrego skad wchodz: Stowarzyszenie Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Pomorska Izba Rzemielnicza Maych i rednich Przedsibiorstw oraz Centrum Rozwoju Przemysu z Kalmaru (Szwecja). Celem inicjatywy jest promowanie spoecznej odpowiedzialnoci biznesu jako efektywnej strategii zarzdzania przedsibiorstwem w sektorze MSP, oraz wyposaenie rm biorcych udzia w projekcie w narzdzia i umiejtnoci niezbdne do przygotowania przez nie takich strategii. Bdzie to moliwe dziki wykorzystaniu potencjau reprezentowanego przez konsorcjum projektowe oraz wsppracujcych z nim ekspertw zewntrznych. Partnerzy projektu maj do zaoferowania bogate dowiadczenie oraz szeroki wachlarz kompetencji z zakresu wspierania rozwoju mikro, maych i rednich przedsibiorstw w krajach o zrnicowanej tradycji biznesowej i odmiennej historii rozwoju wolnego rynku. Kompetencje te s wspierane wiedz eksperck z zakresu CSR dostarczan przez FOB najstarsz organizacj zajmujc si t tematyk w Polsce. Realizacji tego celu su seminaria, konferencje i debaty z udziaem przedsibiorcw organizowane w ramach projektu, a w kolejnym etapie cykl warsztatowych, bezpatnych szkole dla MSP z wojewdztwa pomorskiego oraz z regionu Kalmar. Szkolenia bd miay za zadanie przygotowanie uczestniczcych w nich rm do opracowania i wdroenia strategii spoecznej odpowiedzialnoci biznesu, przygotowanych na miar, przy wsparciu merytorycznym trenerw. Badanie, ktrego wyniki przedstawia niniejszy raport, jest pierwszym krokiem przybliajcym konsorcjum projektu RespEn do opracowania programu szkole, odpowiadajcego realnym potrzebom sektora MSP, funkcjonujcego na mniej (tj. Polska) i bardziej zaawansowanych rynkach (tj. Szwecja) w odniesieniu do stopnia powszechnoci i zaawansowania praktyk CSR realizowanych przez rmy. Promocj strategii CSR skutecznie wspiera konkurs organizowany przez Pomorsk Izb Rzemielnicz MSP - Firma z Przyszoci i nowo utworzona w jego ramach kategoria Firma Odpowiedzialna w Biznesie. RespEn Odpowiedzialna przedsibiorczo sposobem na zwikszenie konkurencyjnoci maych i rednich przedsibiorstw podczas kryzysu gospodarczego projekt wspnansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Wsppracy Transgranicznej Poudniowy Batyk 2007 - 2013. Czas realizacji projektu: czerwiec 2010 listopad 2012.

10

/ Koncepcja CSR /
Marcin Grzybek

Spoeczna odpowiedzialno biznesu (ang. corporate social resposibility, skrt: CSR) to koncepcja pozwalajca zarzdza rm w sposb uwzgldniajcy szersze interesy otoczenia spoecznego przedsibiorstwa. W literaturze pojawia si wiele rnych denicji tego pojcia, niejednokrotnie znaczco si od siebie rnicych. Popularna denicja Komisji Europejskiej okrela CSR jako koncepcj dobrowolnego uwzgldniania przez przedsibiorstwa aspektw spoecznych i ekologicznych w swoich dziaaniach handlowych oraz w kontaktach ze swoimi interesariuszami2. Rozwj idei spoecznej odpowiedzialnoci biznesu powoduje konieczno ujednolicenia uytkowanych norm i przystosowanie ich do potrzeb nie tylko najwikszych korporacji, ale te przedsibiorstw maych i rednich oraz innych instytucji, w tym agend rzdowych, czy organizacji pozarzdowych. Zadanie to podjte zostao przez Midzynarodow Organizacj Normalizacyjn, ktra w 2004 r. rozpocza prace nad projektem normy zawierajcej wytyczne dotyczce spoecznej odpowiedzialnoci. Proces ten zakoczony zosta w roku 2010, kiedy to ogoszono norm ISO 26000. Denicja w niej zawarta okrela CSR jako odpowiedzialno organizacji za wpyw jej decyzji i dziaa na spoeczestwo i rodowisko, poprzez przejrzyste i etyczne zachowanie, ktre:

przyczynia si do zrwnowaonego rozwoju, zdrowia i dobrobytu spoeczestwa, uwzgldnia oczekiwania interesariuszy (osb lub grup, ktre s zainteresowane decyzjami lub dziaaniami organizacji), jest zgodne z obowizujcym prawem i spjne z midzynarodowymi normami zachowania, jest wprowadzone w caej organizacji i praktykowane w jej relacjach3.

ISO 26000 przedstawia 7 zasad spoecznej odpowiedzialnoci. S to:

1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)
2 3

Odpowiedzialno (accountability) Przejrzysto (transparency) Etyczne zachowanie (ethical behaviour) Uwzgldnianie potrzeb interesariuszy (respect for stakeholder interests) Przestrzeganie prawa (respect for the rule of law) Poszanowanie midzynarodowych norm zachowania (respect for international norms of international behaviour) Respektowanie praw czowieka (respect for human rights)

Za: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/site/en/com/2001/com2001_0366en01.pdf, stan na: 20.05.2011 Ocjalne polskie tumaczenie normy zostanie opublikowane przez Polski Komitet Normalizacyjny najprawdopodobniej jesieni 2011 r.

11

Norma deniuje take 7 obszarw spoecznej odpowiedzialnoci, ktre obejmuj peny zakres dziaa przedsibiorstwa. ad korporacyjny to zasady oraz wytyczne odnoszce si do szeroko rozumianego zarzdzania rm. W przedsibiorstwie powinny zosta wprowadzone takie rozwizania, ktre poprawiaj efektywno zarzdzania organizacj z uwzgldnieniem interesu spoecznego, poszanowania interesariuszy oraz zasad etycznych. Prawa czowieka. Kada organizacja zobligowana jest do przestrzegania wszystkich praw czowieka, w szczeglnoci praw obywatelskich, politycznych, ekonomicznych, spoecznych i kulturowych. Uwzgldnione s tu rwnie sytuacje, w ktrych prawa czowieka amane s przez instytucje zwizane z przedsibiorstwem (np. jego dostawcw). Praktyki w miejscu pracy. Obszar ten wykracza poza relacje organizacji z jej pracownikami, dotykajc rwnie sfery pracy wykonywanej przez innych w imieniu organizacji. Dobre praktyki w tym zakresie powinny dotyczy relacji z zatrudnionymi, warunkw pracy, wsparcia socjalnego, dialogu spoecznego, bezpieczestwa i higieny pracy, rozwoju pracownikw, szkole w miejscu pracy. rodowisko. Wbrew powszechnie panujcej opinii, dziaalno kadego przedsibiorstwo, nawet najmniejszego, wywiera negatywny wpyw na rodowisko naturalne. W zwizku z tym wszystkie instytucje powinny podejmowa dziaania majce na celu minimalizowanie tego wpywu. Norma wyszczeglnia tutaj: zapobieganie zanieczyszczeniom, zrwnowaone zuycie surowcw, zmniejszanie zmian klimatycznych, ochron i restytucj rodowiska przyrodniczego. Praktyki handlowe. W tym obszarze mieszcz si w szczeglnoci etyczne zachowania przedsibiorstwa w relacjach z innymi organizacjami, w tym z organizacjami rzdowymi, partnerami, dostawcami, wykonawcami, konkurencj oraz zrzeszeniami, ktrych jest ono czonkiem. Szczeglny nacisk pooony jest na praktyki zwizane z przeciwdziaaniem korupcji, odpowiedzialnym zaangaowaniem politycznym, uczciw konkurencj, respektowaniem praw autorskich, a take promowaniem spoecznej odpowiedzialnoci w sferze swojego dziaania. Kwestie konsumenckie. Relacje przedsibiorstwa z konsumentami powinny by oparte na uczciwoci i transparentnoci. W szczeglnoci zwrcona musi zosta uwaga na wiarygodny marketing, rzeczow i obiektywn informacj, uczciwe praktyki przy zawieraniu umw, zapewnienie zdrowia i bezpieczestwa konsumentw, zrwnowaon konsumpcj, zagwarantowanie waciwej obsugi oraz zapewnienie potrzebnych usug i wsparcia (w tym rozpatrywanie reklamacji), ochron danych i prywatnoci klientw, jak rwnie kwestie ochrony zdrowia i bezpieczestwa konsumentw. Zaangaowanie spoeczne i rozwj spoecznoci lokalnej. Przedsibiorstwo powinno by zaangaowane w aktywne wspieranie spoecznoci lokalnych w rozwizywaniu ich problemw. Objawia si to moe realizowaniem projektw zwizanych z edukacj, kultur, kreowaniem przedsibiorczoci i zatrudnienia, rozwojem technologii, tworzeniem dobrobytu, inwestycjami spoecznymi. W projekcie RespEn korzystano z wyej przedstawionej denicji CSR, w szczeglnoci bya ona wskazwk przy budowaniu metodologii badania, ktrego wyniki przedstawione zostan w kolejnych rozdziaach.

13

02

Informacje wprowadzajce
/ Gospodarka i kultura biznesowa w Polsce / / Gospodarka i kultura biznesowa w Szwecji / / Charakterystyka wojewdztwa pomorskiego / / Charakterystyka regionu Kalmar / / Rozwj CSR w Polsce / / Rozwj CSR w Szwecji /

14

02. Informacje wprowadzajce

/ Gospodarka i kultura biznesowa w Polsce /
Monika Michaowska, Marcelina Przybysz

Pod wzgldem wielkoci PKB, Polska jest szst gospodark Unii Europejskiej i dwudziest gospodark wiata (dane za 2010 r.). Tempo wzrostu gospodarczego plasuje Polsk wrd najszybciej rozwijajcych si krajw Europy w 2009 roku PKB wzrs o 1,7%, co byo jedynym dodatnim wynikiem w UE (rednia: -4,1%). W 2010 roku gospodarka wzrosa o 3,7%. Pod wzgldem globalnej konkurencyjnoci Polska w 2010 roku zaja 39. miejsce w rankingu 139 pastw. Polska gospodarka jest gospodark mieszan. Sektor pastwowy wytwarza obecnie okoo 25% PKB, stanowic poziom porwnywalny do takich krajw, jak Francja czy Norwegia. Sektor usug odpowiada za wytworzenie 67,3% caego PKB, przemys 28,1%, rolnictwo za 4,6%. Najistotniejszymi czynnikami spowalniajcymi rozwj polskiej gospodarki s trudnoci w prowadzeniu dziaalnoci gospodarczej wynikajce z nadmiernej biurokracji i niejasnego prawa, jak i niewystarczajco rozwinita infrastruktura, w tym szczeglnie ograniczona sie drg oraz dostpno internetu. Polska zostaa zakwalikowana do grupy pastw o umiarkowanej wolnoci gospodarczej i zaja 71 miejsce na 179 pastw. Pomidzy regionami Polski notuje si due zrnicowanie pod wzgldem rozwoju gospodarczego. Najbogatszym wojewdztwem kraju pozostaje mazowieckie ze stolic Warszaw, ktrego produkt brutto na mieszkaca wynosi 87,1% redniej unijnej. Blisko oglnopolskiej redniej dla PKB sytuuj si wojewdztwa dolnolskie i wielkopolskie (odpowiednio 59,2 oraz 56,9% redniej unijnej). W wojewdztwach: pomorskim, dzkim, zachodniopomorskim, maopolskim i lubuskim dochd ksztatuje si w okolicach 50% unijnej redniej. Najbiedniejszymi regionami Polski s wojewdztwa podkarpackie i lubelskie (37% redniej). Bezrobocie na koniec 2010 r. wynioso 13,4%. Od pocztku 2004 r. do koca 2008 r. nastpowa jego systematyczny spadek. Pierwszy wzrost, do poziomu 11,9%, zanotowano w 2009 roku, w efekcie globalnego spowolnienia gospodarczego. Najistotniejszymi partnerami handlowymi Polski pod wzgldem eksportu s Niemcy (23% obrotu), Francja (6%) i Wochy (6%). Najistotniejsz cze polskiego eksportu stanowi maszyny i urzdzenia transportowe, w tym samochody (41,4% dochodw z eksportu), towary przemysowe (21,8%) i produkty przemysu chemicznego (13%).

15

Niemcy s rwnie najwaniejszym rdem importu (23% obrotu), na drugim miejscu plasuje si Rosja (10%), a nastpnie Chiny (8%). Importuje si przede wszystkim maszyny i urzdzenia transportowe (35,5% wydatkw zwizanych z importem), towary przemysowe (18,7%) i paliwa mineralne, w tym gaz ziemny (11,2%). Rozwj wolnego rynku w Polsce rozpocz si we wczesnych latach dziewidziesitych prb przejcia z gospodarki planowo-socjalistycznej do gospodarki rynkowej podjt przez Leszka Balcerowicza, wicepremiera i ministra nansw w pierwszym polskim niekomunistycznym rzdzie. Dziki Planowi Balcerowicza moliwe byo zmniejszenie hiperinacji z poziomu 585,8% w 1990 roku do 70,3% rok pniej, ponadto zosta urealniony kurs walutowy zotego, wprowadzono jego wewntrzn wymienialno, zrwnowaono detaliczny rynek wewntrzny, przeprowadzono reform bankowoci, rozpoczto reformy podatkowe i ubezpieczeniowe, ktre byy pniej kontynuowane przez kolejnych ministrw. Pod koniec urzdowania, w grudniu 1991 r., Leszek Balcerowicz podpisa take Ukad Stowarzyszeniowy Polski z Europejsk Wsplnot Gospodarcz. Plan Balcerowicza zapocztkowa cykl przemian gospodarczych, w wyniku ktrych od 1992 r. wzrosa niemal dwukrotnie liczba rm zarejestrowanych w Polsce (z ok. 2 mln do 3,7 mln w 2009 roku).4 W tym okresie wzrosy rwnie wielokrotnie minimalna i rednia paca, odpowiednio od 3,80 z i 20,68 z w 1989 r. (ale ju 44,00 z i 102,96 z w 1990 r.) do 1 317,00 z i 3 150,00 z w 2010 roku.5 Zmienne uwarunkowania spoeczno-gospodarcze ostatnich dwudziestu lat pozostay nie bez wpywu na Polakw i ich kultur biznesow. W oparciu o szacunkowe dane dotyczce Polski prezentowane przez prof. Geerta Hofstede badajcego rnice kulturowe rnych spoeczestw, mona stwierdzi, e Polacy, w wikszym stopniu ni wynosi rednia dla krajw europejskich, oczekuj i akceptuj nierwnoci w rozkadzie wadzy6. Poziom indywidualizmu jest rwnie dosy wysoki, jednak zbieny z oglnym trendem europejskim, natomiast znacznie wyszy (o ok. 10%) jest Wskanik Mskoci, ktry wiadczy m.in. o duym przywizaniu Polakw do tradycyjnego podziau rl na kobiece i mskie (w przeciwiestwie do Szwedw, w ktrych przypadku wskanik ten jest skrajnie niski)7. Ciekawie prezentuje si take warto Wskanika Unikania Niepewnoci opisujcego tolerancj spoeczestwa w stosunku do dwuznacznoci i niepewnoci, ktra jest dosy wysoka (nieco wysza od redniej europejskiej i ponad trzykrotnie wysza od wskanika dla Szwecji) i charakterystyczna dla spoeczestw, w ktrych wystpuj rozbudowane normy prawne, a take religia odnoszca si do prawdy absolutnej. Spoeczestwa o niskiej wartoci tego wskanika (np. Szwecja) s bardziej tolerancyjne, staraj si ustanawia tak mao zasad i regulacji jak to moliwe, na poziomie religijno-lozocznym s relatywistami, a w odbiorze czsto wydaj si egmatyczni8.

Money.pl w oparciu o dane Gwnego Urzdu Statystycznego http://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/zbudowalismy;kapitalizm;na;kapitaliku;spod;materaca,209,0,578257.html Money.pl w oparciu o dane Gwnego Urzdu Statystycznego i Ministerstwa Pracy i Polityki Spoecznej; http://praca.money.pl/wiadomosci/artykul/historia;bezrobocia;prace;tracilo;nawet;9;tysiecy;osob;dziennie,17,0,575761.html; kwoty za lata 1989-1994 przeliczone zostay na zote po denominacji z 1995 roku. G. Hofstede, G.J. Hofstede, Kultury i organizacje. Zaprogramowanie umysu, PWE, Warszawa 2007, s. 91-95. Ibidem, s. 132-137. Ibidem, s. 178-183.

6 7 8

16

/ Gospodarka i kultura biznesowa w Szwecji /

Mats Dalberg, Annika Karpfors

Szwecja przesza ewolucj od gospodarki rolniczej w poowie XIX wieku do nowoczesnej gospodarki uprzemysowionej, z wysokiem udziaem sektora usug. rednia roczna stopa wzrostu PKB wynosi 2%. Proces rozwoju charakteryzowa si wystpujcymi naprzemiennie okresami regeneracji i stabilizacji. Szwecja odnotowywaa bardzo wysoki wzrost gospodarczy poczwszy od pocztku XX wieku, przez okres okoo 60 lat. Powstao wiele nowych przedsibiorstw, a rynek nansowy odgrywa wan i coraz wiksz rol w procesie rozwoju. Ustanowiono kontrole celne zgodnie z tendencjami midzynarodowymi. Nastpi rozwj miast, co wpyno na zmian struktur spoecznych. Powstay zwizki zawodowe pracownikw i organizacje pracodawcw, umoliwiajc rozwj stosunkw pracy na podstawie porozumie zawieranych pomidzy pracownikami i pracodawcami. Tzw. ukad Saltsjbaden (szw. Saltsjbadsavtalet) to szwedzki ukad dotyczcy rynku pracy, zawarty w roku 1938 pomidzy Szwedzk Konfederacj Zwizkw Zawodowych (szw. Landsorganisationen, LO) i Stowarzyszeniem Szwedzkich Pracodawcw (szw. Svenska Arbetsgivarefreningen, SAF), ktry sta si modelowym rozwizaniem dla innych umw. Zasady prowadzenia sporw pracowniczych zostay uznane za niemal ogln podstaw rozwizywania koniktw pomidzy podmiotami rynku pracy. Take system partyjny podlega ewolucji, a do jego obecnego ksztatu, ktry stworzony zosta w oparciu o partie prawicy i lewicy. Nawet po roku 1980, kiedy rozwj gospodarczy nastpowa w wielu krajach, w Szwecji by on szczeglnie silny ze wzgldu na udane przejcie z produkcji przemysowej opartej o surowce, do przemysu bazujcego na przetwrstwie. Szwecja skorzystaa take z rozwoju elektrotechniki, swoich zasobw naturalnych oraz dobrze umocowanych instytucji. Szwecja jest monarchi konstytucyjn z systemem parlamentarnym i dobrze rozwinit gospodark. Kraj zajmuje czwart pozycj na licie rankingowej "Democracy Index" (Wskanik demokracji) tygodnika The Economist, oraz sidme miejsce w klasykacji ONZ Wskanika rozwoju spoecznego (Human Development Index). PKB per capita wynosi 37 526 USD w roku 2008. Szwecja cieszy si wysokim wzrostem gospodarczym w porwnaniu do wikszoci krajw europejskich; w czwartym kwartale 2010 roku jej PKB wzrs o rekordowe 7,3%. W listopadzie 2010 roku bezrobocie w Szwecji wynosio 7,1%. Szwecja posiada gospodark rynkow, z istotnym udziaem sektora publicznego i szerok redystrybucj dochodu. Okoo 90% produkcji przemysowej przypada na rmy prywatne. Sektor usug stanowi okoo 70% PKB. Rolnictwo wytwarza jedynie 2% PKB, zatrudniajc take 2% ogu zatrudnionych

17

w gospodarce narodowej. Kraj posiada nowoczesn, dobrze dziaajc infrastruktur oraz wysoko wykwalikowan si robocz. Handel z innymi krajami europejskimi stanowi znaczc cz szwedzkiej wymiany z zagranic, przy czym gwnym partnerem handlowym s Niemcy. Maszyny i sprzt transportowy stanowiy 47,5% wartoci eksportu w roku 2007. Od roku 1995 Szwecja jest czonkiem wewntrznego rynku UE, jednak nie jest penym uczestnikiem Unii Gospodarczej i Walutowej. Szwecja jest czonkiem OECD (Organizacji Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju). Pocztki spoecznej odpowiedzialnoci biznesu mona datowa na czasy spoeczestwa sprzed epoki przemysowej. Od poowy XVII do poowy XIX wieku niewielkie spoecznoci rozkwitay w Szwecji wok drobnych papierni. Ostateczn instancj odpowiedzialn za pracownikw w zakadach by Zarzdca, dbajcy rwnie o rozwj usug dla spoecznoci lokalnej, co obecnie uznawane jest za element szwedzkiego pastwa dobrobytu, w ktrym ostateczn odpowiedzialno ponosi Pastwo. Nawet duo pniej w poowie XX wieku istniej przykady wiadczce o tym, w jak rny sposb przedsibiorstwa uczestniczyy w dodatkowych wiadczeniach na rzecz pracownikw. Szwedzi kochaj przyrod, co znajduje swoje potwierdzenie w zasadzie Wolnoci Przebywania (zwanej te Prawem Wszystkich Ludzi), dajcej spoeczestwu dostp do pewnych terenw publicznych lub prywatnych, w celach rekreacji i sportu. Jest to stara szwedzka tradycja obecnie ujta w ramy ustawowe, umoliwiajca wszystkim ludziom podrowanie po prywatnych terenach poza miastami, i do czasowego przebywania na tych terenach. Ustawa zobowizuje te do szanowania i dbania o or i faun, co dotyczy zarwno wacicieli terenw, jak i wszystkich innych osb.

Szwedzka kultura biznesu Wikszo szwedzkich przedsibiorstw posiada tzw. pask struktur, w ktrej hierarchia i status nie s tak bardzo istotne. Wzorce komunikacji midzy ludmi s bardzo zrnicowane i elastyczne. W celu przyspieszenia i uatwienia podejmowania decyzji, kontakty czsto maj miejsce w poprzek hierarchii. Wan rol odgrywa wsplny cel i zwarto grupowa. Delegowanie odpowiedzialnoci i kompetencji to zazwyczaj kwestia robocza. Przywdztwo nie jest tak wyranie okrelone i autorytatywne, jak w wikszoci midzynarodowych kultur biznesowych. Tytuy zniesiono. Sposb ubierania si pracownikw jest swobodny, czsto nieformalny. Szwed zwykle prowadzi rozmow w sposb otwarty, przechodzc bezporednio do meritum bez stosowania tzw. small talk (czyli niezobowizujcej rozmowy wstpnej), sucej do oceny nowopoznanego rozmwcy. Wielu szwedzkich biznesmenw obojga pci zaskakuje swoich zagranicznych partnerw tym, e oglnie si nie wyrniaj i sprawiaj wraenie skromnych i penych rezerwy, pomimo posiadania szerokiego zakresu wadzy.

18

/ Charakterystyka wojewdztwa pomorskiego /

Monika Michaowska, Marcelina Przybysz

Potencja ekonomiczny regionu opiera si z jednej strony na tradycyjnych gaziach przemysu, takich jak przemys maszynowy, stoczniowy, raneryjny, meblowy, spoywczy oraz na turystyce. Z drugiej natomiast strony mona obserwowa dynamiczny rozwj bran: informatycznej, biotechnologicznej, elektronicznej, w ktrych upatrywane s najwiksze nadzieje rozwojowe regionu9. Jedn z najlepiej rozwijajcych si bran pozostaje obszar wysokich technologii, w ktrym dominuj przede wszystkim mae i rednie przedsibiorstwa. Zapleczem stymulujcym rozwj sektora s wysze uczelnie w regionie: Politechnika Gdaska, Uniwersytet Gdaski, Akademia Morska i Akademia Marynarki Wojennej. Handel zagraniczny odgrywa istotn rol w gospodarce Pomorza. Regionalny rynek eksportowy i importowy wyrnia silna koncentracja produktowa oraz geograczna. Najwikszy udzia w eksporcie oraz imporcie maj kraje Unii Europejskiej. Czoowe miejsca na licie najwaniejszych kierunkw eksportu zajmuj: Niemcy, Finlandia, Rosja, Szwecja oraz Niderlandy. Wrd rde importu wymienia si z kolei odpowiednio: Rosj, Niemcy, Norwegi, Chiny oraz Szwecj. Najwaniejszymi produktami eksportowymi wojewdztwa s przede wszystkim: statki, odzie wycieczkowe, odbiorniki telewizyjne i radiowe, urzdzenia do rejestracji i odtwarzania dwiku i obrazu oraz akcesoria do nich, produkty ranacji ropy naftowej, papier i tektura, a take konstrukcje metalowe, natomiast importowymi: ropa naftowa i gaz ziemny oraz statki i odzie10. Pod wzgldem przedsibiorczoci, mierzonej stosunkiem liczby przedsibiorstw do liczby ludnoci, wojewdztwo plasuje si w czowce krajowej. W wojewdztwie pomorskim funkcjonuje 260 202 podmiotw gospodarki narodowej przy populacji wynoszcej okoo 2,23 milionw mieszkacw (stan na 31.12.2010 r.).11 Jednoczenie wskanik bezrobocia jest stosunkowo wysoki i wynosi 13,3%. Tym samym jest zaledwie nieco niszy ni redni poziom bezrobocia w skali kraju, ktre wynosi 14,4% (stan na 31.03.2011 r.).12 Ponad 99% rm zarejestrowanych w wojewdztwie pomorskim to mae i rednie przedsibiorstwa. Najwicej z nich koncentruje swoj dziaalno w usugach, handlu i naprawach oraz obsudze nieruchomoci i rm.

9 10 11 12

Na podstawie portalu www.madeinporskie.pl Na podstawie Handlu zagranicznego wojewdztwa pomorskiego w latach 2000 - 2006 Dane Gwnego Urzdu Statystycznego, 2010 r. Dane Gwnego Urzdu Statystycznego, 2011 r.

19

Warto zauway, e pomorscy przedsibiorcy w badaniach kondycji swoich rm wskazuj na nastpujce ograniczenia rozwoju: utrudniony dostp do rde nansowania, wysokie koszty pracy oraz skomplikowane procedury biurokratyczne13. Jednoczenie w odniesieniu do wasnych przedsibiorstw obserwuje si optymistyczne, ekspansywne podejcie do biznesu. Dominujca wikszo przedsibiorcw deklaruje ch dalszego rozwoju14. Wojewdztwo pomorskie jest otwarte dla inwestorw zagranicznych, ktrych liczba i zaangaowanie wci rosn. Zainteresowanie rynkiem regionalnym istotnie wzroso wraz z wejciem Polski do Unii Europejskiej w maju 2004 roku. Najwikszych inwestycji dokonay rmy pochodzce z USA, Niemiec, Skandynawii, Holandii i Francji, w takich obszarach jak: elektronika, artykuy spoywcze, papier i celuloza, meble, kosmetyki, opakowania, a take centra handlowo-usugowe15. W wojewdztwie pomorskim dziaaj dwa parki naukowo-technologiczne i utworzono dwie specjalne strefy ekonomiczne, w ktrych dziaaj m.in. nowoczesne zakady elektroniczne i farmaceutyczne. Pooenie geograczne wojewdztwa pomorskiego, specyka potencjau gospodarczego oraz polska polityka zagraniczna determinuj charakter wsppracy midzynarodowej, ktrej gwne obszary obejmuj zrwnowaony rozwj regionalny, transfer technologii, ochron rodowiska, rozwj rynku pracy oraz edukacj i wymian modziey. Region jest dobrze skomunikowany dziki krzyujcym si na jego terenie dwm kluczowym dla ruchu tranzytowego paneuropejskim korytarzom transportowym tj. korytarz IA (Helsinki Tallin Ryga Kaliningrad Gdask), bdcy odgazieniem korytarza I (Helsinki Tallin Ryga Kowno Warszawa) i korytarz VI (Gdask Katowice ylina), czcy Skandynawi z Europ rodkowo-Wschodni oraz krajami basenu Morza rdziemnego. Sie pocze drogowych i kolejowych uzupeniona jest poczeniami lotniczymi, ktre obsugiwane s przez rozbudowujcy si obecnie Midzynarodowy Port Lotniczy im. Lecha Wasy w Gdasku. Port ten oferuje najwicej pocze lotniczych z krajami skandynawskimi w Polsce. Planowana jest rwnie budowa drugiego portu lotniczego w regionie, ktry bdzie umiejscowiony w Gdyni Babich Doach. Ponadto wojewdztwo pomorskie dysponuje dwoma, najwikszymi w regionie Morza Batyckiego, portami morskimi w Gdyni i Gdasku. Od stycznia 2010 r., wojewdztwo pomorskie posiada bezporednie poczenie z Azj, obsugiwane przez Mearsk Line. Dotychczas, gdaski port by odbiorc towarw azjatyckich za porednictwem portw niemieckich. W chwili obecnej jednostki pynce z Szanghaju obsugiwane s przez gbokowodny terminal w Gdasku (DCT). Terminal ten oferuje obsug najwikszych statkw jakie mog wpyn na Morze Batyckie, dziki torowi wodnemu o gbokoci 15 metrw16.

13 14 15 16

Na podstawie badania zrealizowanego przez Maison Institute na zlecenie Zwizku Przedsibiorcw i Pracodawcw, 2011 r. Na podstawie badania Pomorskie Obserwatorium Gospodarcze 2010 Na podstawie portalu www.midwig.woj-pomorskie.pl Na podstawie publikacji Invest in Pomerania 2011

20

/ Charakterystyka regionu Kalmar /

Mats Dalberg, Annika Karpfors

Od czasw historycznych, strategiczne pooenie regionu Kalmar na wybrzeu Morza Batyckiego, oraz bliskie kontakty z krajami batyckimi, wywieray znaczny wpyw na rozwj handlu i transportu morskiego w regionie. Region Kalmar skada si z 12 gmin i liczy okoo 234 000 mieszkacw. Pooony jest centralnie, w samym rodku ekspansywnego, dynamicznego regionu Morza Batyckiego. Posiada dug tradycj zarwno maej jak i duej przedsibiorczoci, uniwersytet z bogat ofert dydaktyczn, jak rwnie korzystne warunki dla dziaalnoci badawczo-rozwojowej; wszystko to stanowi o charakterystyce regionu. Silna tosamo regionalna zapewnia doskonae warunki dla skrcenia procesu decyzyjnego w organach wadzy i wrd decydentw oraz przyjazn atmosfer dla biznesu. Region charakteryzuj podejmowane dugofalowe inicjatywy w zakresie rodowiska naturalnego i energii oraz zaangaowanie w sprawy zrwnowaonego rozwoju. Zarwno gocie jak i mieszkacy maj dostp do rodowiska oferujcego dobre warunki codziennego ycia; jest to ponad 5500 km linii wybrzea i pla, oraz bogate w zasoby natury obszary wewntrzldowe. Dobrze tu mieszka, atwo rozpocz dziaalno gospodarcz i prowadzi rmy. Przemys skada si gwnie z maych przedsibiorstw produkcyjnych, jak rwnie lenictwa i rolnictwa rozwinitych wzdu wikszych rzek, oraz dostawcw zaopatrujcych te sektory; wyjtkiem jest przemys ciki, reprezentowany przez marki takie jak Scania i OKG (elektrownia jdrowa) w Oskarshamn. Inne wane przedsibiorstwa przemysowe w regionie to ITT Water & Wastewater (ITT Woda i cieki), Trelleborg Automotive Kalmar AB, Be-Ge Industrial Group (Grupa Przemysowa Be-Ge), SAFT Sweden AB, Norden Machinery AB, Khrs AB, Yaskawa Nordic AB, Storebro, Gunnebo Industries i SlipNaxos AB. Zrwnowaony stan rodowiska W regionie Kalmar, pi obszarw dziaa uznano za szczeglnie wane dla pomylnego rozwoju regionalnego. S to:

Zmniejszony wpyw na klimat (region pragnie zaj czoowe miejsce w deniu do redukcji emisji gazw cieplarnianych i promowaniu zrwnowaonego rozwoju. Celem jest uzyskanie przez Region Kalmar statusu regionu wolnego od paliw kopalnych w roku 2030). Poprawa jakoci wody, zwaszcza zmniejszenie spywu substancji odywczych do wody. Redukcja iloci odpadw, zwaszcza niebezpiecznych. Poprawa stanu bezpieczestwa na morzu. Ochrona cennych obszarw przyrodniczych i obiektw kultury.

21

/ Rozwj CSR w Polsce /

Natalia wik

Koncepcja spoecznej odpowiedzialnoci biznesu, ze wzgldu na uwarunkowania historyczne i kulturowe kraju, rozwija si w Polsce nieco innym torem ni w krajach zachodnich, z ktrych wywodz si midzynarodowe przedsibiorstwa uznawane za liderw zrwnowaonego zarzdzania. Mwic o CSR w Polsce naley pamita, e jest to kraj o stosunkowo modej gospodarce rynkowej, ksztatujcej si dopiero od 1989 r. Wczeniejsze dowiadczenia, zwizane z wieloletnim okresem ustroju komunistycznego, w duej mierze zdeterminoway charakter polskiej przedsibiorczoci oraz to, w jaki sposb spoeczestwo postrzega rol sektora prywatnego. Polska nie jest krajem pozbawionym historii etycznego biznesu. Niektre rmy z tradycjami, zwaszcza rodzinne, ktrych korzenie sigaj niekiedy nawet okresu midzywojnia (lata 1918-1939), pozostaj do dzisiaj liderami spoecznej odpowiedzialnoci, przejawiajcej si w dziaaniach lantropijnych, podejciu do pracownikw i kodeksach etycznych. Tradycja ta jednak nie wystarczya, aby etos przedsibiorcy zachowa si w Polsce w pniejszych latach. W okresie komunizmu posta kapitalistycznego przedsibiorcy przedstawiana bya w rzdowej propagandzie w sposb skrajnie negatywny, co umocnio postawy czci spoeczestwa wobec prywatnego biznesu. Po upadku ustroju komunistycznego Polska wesza w faz transformacji. Nastpio gwatowne przejcie od gospodarki centralnie sterowanej do wolnorynkowej, przy czym zmianie tej nie towarzyszyo stworzenie odpowiednich mechanizmw, ktre chroniyby obywateli w trudnej sytuacji spoecznej lub zagroonych wykluczeniem na skutek zmian. Jeffrey Sachs, amerykaski ekonomista, ktry wspiera polski rzd w przygotowaniu planu transformacji, przyzna po latach i brak programu socjalnego by istotnym zaniedbaniem. Cz populacji, ktra nie zdoaa w szybkim czasie zdoby odpowiednich kompetencji do funkcjonowania w nowym systemie, pozostaa na marginesie ycia gospodarczego. Wysokie bezrobocie i brak odpowiednich regulacji rynku w pierwszej fazie transformacji17 (co zaowocowao licznymi przypadkami korupcji i wykorzystywaniem luk prawnych) na wiele kolejnych lat zawayy na sposobie postrzegania biznesu przez Polakw. Przedsibiorczo kojarzona bya czsto z dziaaniem nieuczciwym, czsto na granicy lub cakowicie poza prawem, popularne byo przekonanie o tym, e bogacenie si w wczesnej Polsce nie jest moliwe przy zachowaniu norm etycznych, co odzwierciedla powiedzenie pierwszy milion trzeba ukra. Wszystkie powysze czynniki spowodoway, e zaufanie spoeczne do przedsibiorstw przez wiele lat pozostawao na bardzo niskim poziomie. Dopiero teraz, kiedy rozwj gospodarczy do pewnego stopnia zniwelowa wczeniejsze nierwnoci, rola biznesu zaczyna by postrzegana pozytywnie, a przedsibiorca kojarzony jest z takimi atrybutami jak pracowito i rzetelno. Dziki akcesji do Unii Europejskiej w 2004 r. Polska zyskaa nowe moliwoci rozwoju. Mode pokolenie Polakw, wyksztaconych i wychowanych w nowym ustroju, moe konkurowa o prac i edukacj w dowolnym
17

Chodzi o lata 1989-1995

22

miejscu na wiecie. Przedsibiorczo rozwina si na ogromn skal, a dziki rozwojowi biznesu w Polsce i zagranicznym inwestycjom podnis si poziom zatrudnienia. W konsekwencji znaczco wzrosa jako ycia Polakw. Niezmiennie jednak kapita spoeczny w Polsce pozostaje na niskim poziomie, co zdecydowanie rzutuje na jako relacji midzy rmami a ich otoczeniem spoecznym. CSR w Polsce, w jego wspczesnej postaci, pojawi si wraz z midzynarodowymi korporacjami, ktre przeniosy swoje standardy i kultur do lokalnych oddziaw oraz narzuciy pewne kryteria swoim kontrahentom. Jedn z pierwszych rm, ktra wydaa w Polsce raport zrwnowaonego rozwoju i upowszechnia kodeks etyczny bya rma ABB. Mimo coraz liczniejszych projektw skierowanych do maych i rednich przedsibiorstw, jzyk CSR pozostaje w Polsce jzykiem duych rm i charakteryzuje zarzdzanie w sposb typowy dla korporacji. Ogromn rol w promowaniu odpowiedzialnej przedsibiorczoci odegray instytucje akademickie i pozarzdowe. W 1999 roku, w Wyszej Szkole Przedsibiorczoci i Zarzdzania im. Leona Komiskiego w Warszawie (obecna nazwa: Akademia Leona Komiskiego), powstao Centrum Etyki Biznesu akademicki orodek naukowy zajmujcy si badaniami i studiami na rzecz rozwoju etyki biznesu w Polsce. Wywodzcy si z niego naukowcy, m.in. prof. Wojciech Gasparski, prof. Anna Lewicka-Strzaecka oraz dr Bolesaw Rok to najwybitniejsi przedstawiciele tej dziedziny w Polsce. Obecnie coraz wiksze grono naukowcw, zwaszcza modych doktorantw, podejmuje w swojej pracy naukowej temat CSR, czego przejawem s liczne publikacje i badania na ten temat. Naley jednak zauway, e temat CSR nadal pozostaje niszowym zagadnieniem na wydziaach nauk spoecznych, a koncepcja zrwnowaonego rozwoju wci walczy o legitymizacj w ocjalnym nurcie badawczym ekonomii. Mimo, i coraz wicej uczelni wprowadza do programw studiw elementy tego przedmiotu, powstaj rwnie kierunki podyplomowe, CSR traktowany jest nadal przewanie jako egzotyczny przedmiot dodatkowy, pozostajcy na obrzeach obowizujcego kanonu nauk o zarzdzaniu. Rwnolegle z rozwojem etyki biznesu jako dziedziny akademickiej, przedstawiciele rnych rodowisk podjli inicjatyw stworzenia organizacji, ktra skupiaaby przedsibiorcw i wszystkich zainteresowanych tematem spoecznej odpowiedzialnoci oraz oddziaywaa poprzez szerok promocj koncepcji i edukacj. W 2000 roku powstao stowarzyszenie Forum Odpowiedzialnego Biznesu (FOB), ktre do dzisiaj pozostaje najwiksz organizacj pozarzdow zajmujc si koncepcj spoecznej odpowiedzialnoci biznesu w kompleksowy sposb. FOB prowadzi liczne dziaania umoliwiajce dialog i wymian dowiadcze w zakresie odpowiedzialnego biznesu i zrwnowaonego rozwoju pomidzy rmami, przedstawicielami wadz publicznych, organizacjami pozarzdowymi oraz rodowiskiem akademickim. Obecnie FOB wsppracuje z 36 Partnerami Strategicznymi polskimi oraz zagranicznymi przedsibiorstwami, uznawanymi za liderw CSR w Polsce. Stowarzyszenie organizuje konferencje, spotkania z ekspertami, debaty, przygotowuje badania i publikacje na temat odpowiedzialnego biznesu. Od niedawna Forum stara si edukowa rwnie rodowisko dziennikarzy, m.in. poprzez skierowany do mediw konkurs Piro odpowiedzialnoci, w ktrym laureatami zostaj autorzy najciekawszych publikacji nt. CSR w polskich mediach. Wan rol w promowaniu CSR w Polsce miay i maj rwnie instytucje midzynarodowe, takie jak Agenda ds. Rozwoju ONZ (UNDP) i polska administracja pastwowa. Ze strony rzdu pierwotnie kwesti CSR zajmowao si Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej, obecnie za rol lidera w tej kwestii przejo Ministerstwo Gospodarki, w ramach ktrego w 2009 r. powoano specjalny Zesp

23

ds. Spoecznej Odpowiedzialnoci Przedsibiorstw pod przewodnictwem Podsekretarza Stanu Rafaa Baniaka. Do zada Zespou naley m.in. przygotowywanie rekomendacji w zakresie rozwiza dotyczcych roli administracji w promowaniu CSR w Polsce, upowszechnianie dobrych praktyk z innych pastw oraz tworzenie przestrzeni dialogu na temat zrwnowaonego rozwoju dla reprezentantw rnych sektorw i rodowisk. CSR w Polsce pozostaje nadal gwnie domen duych przedsibiorstw, w przewaajcej czci (cho te proporcje stopniowo ulegaj zmianie) z udziaem kapitau zagranicznego. Od 2007 roku publikowany jest Ranking Odpowiedzialnych Firm - zestawienie najwikszych spek w Polsce ocenianych pod ktem jakoci zarzdzania spoeczn odpowiedzialnoci biznesu. Firmy, biorce udzia w Rankingu, poddawane s audytowi pod ktem kryteriw CSR, za autorem metodologii jest dr Bolesaw Rok z Centrum Etyki Biznesu. W pitej edycji tego projektu, ktra odbya si w 2011 roku, udzia wzio ok. 70 przedsibiorstw. W innym projekcie werykujcym spoeczn odpowiedzialno rm, konkursie Przedsibiorstwo Fair Play, nagrodzonych zostao do tej pory ponad 2 tys. rm rnej wielkoci. Liczby te pokazuj, jak niewielka jest na razie w Polsce skala rozwoju CSR i cho wiele rm deklaruje stosowanie zasad odpowiedzialnego biznesu, nie wszystkie gotowe s podda si zewntrznej werykacji. Bardzo wanym motorem rozwoju CSR w Polsce jest uruchomiony w 2009 roku pierwszy w tej czci Europy indeks giedowy oparty o spki zidentykowane jako spoecznie odpowiedzialne RESPECT Index. W skad indeksu wchodzi aktualnie kilkanacie przedsibiorstw, ktre poddano werykacji pod ktem przestrzegania zasad adu korporacyjnego i informacyjnego, jak rwnie standardw ekologicznych, spoecznych i pracowniczych. Istotnym mankamentem, jeli chodzi o rozwj CSR w Polsce, jest brak silnych organizacji spoeczestwa obywatelskiego, organizacji o charakterze straniczym (watch dog), ktre mogyby w sposb kompetentny i krytyczny monitorowa dziaania polskich przedsibiorstw i uzupeni tym samym krajobraz instytucji tworzcych warunki rozwoju odpowiedzialnej przedsibiorczoci. Brak takich organizacji zwizany jest prawdopodobnie z oglnie nisk jeszcze aktywnoci spoeczn i obywatelsk Polakw. Dziki rodkom nansowym Unii Europejskiej udao si zrealizowa w Polsce kilka duych projektw regionalnych, w ktre wczyy si m.in. zwizki zawodowe i zwizki pracodawcw, jednak wci brakuje silnego orodka straniczego. Impulsw do rozwoju CSR w Polsce nie dostarczaj take dostatecznie konsumenci, cho ich wiadomo w zakresie ekologii i etyki zakupw stale wzrasta. Rynek produktw Fair Trade jest w Polsce bardzo sabo rozwinity (znajomo samego pojcia sprawiedliwy handel deklaruje zaledwie kilka procent spoeczestwa), a moda na tzw. etyczn konsumpcj pozostaje trendem skrajnie niszowym. Naley jednak mie nadziej, e wraz ze wzrostem poziomu ycia i wiedzy Polakw tendencja ta bdzie ulegaa zmianie, czego oznaki obserwujemy ju dzisiaj.

24

/ Rozwj CSR w Szwecji /

Mats Dalberg, Annika Karpfors

W XX wieku spoeczestwo szwedzkie cechowa dynamiczny rozwj spoeczny, a kluczow rol w tym procesie odgrywao pastwo oraz politycy. W drugiej poowie minionego stulecia nastpi rwnie wzrost wiadomoci ekologicznej. Do zwrcenia uwagi na te kwestie przyczyniy si przede wszystkim dziaania podejmowane przez organizacje pozarzdowe. Na rmy oraz pracownikw naoono podatki w celu snansowania systemu opieki spoecznej, istotny wpyw miay te tworzone prawa i przepisy. Kolejnym wanym i silnym graczem na szwedzkiej scenie stay si zwizki zawodowe, goszce hasa odpowiedzialnoci spoecznej, a jednoczenie dziaajce na rzecz stabilnoci na rynku pracy. Z historycznego punktu widzenia, Szwecja do poowy XIX wieku bya w duej mierze krajem rolniczym. Z czasem gospodark w coraz wikszym stopniu zdominowa przemys. Kiedy proces uprzemysowienia ruszy pen par, rozwin si silny ruch robotniczy, a na arenie politycznej coraz mocniejsz pozycj zdobywali Socjaldemokraci. Obowizujc wczeniej zasad patriarchatu zastpiy pogldy demokratyczne. Gwarantowana miaa by wolno i niezaleno, wprowadzono regulowany system gotwkowych wynagrodze za prac. Zwizki zawodowe, organizacje pracodawcw, instytucje rzdowe oraz pastwo dysponoway potn wadz. Firmy miay dziaa wydajnie i zarabia pienidze. Nadwyki traay do kieszeni pastwa w formie podatkw, z ktrych oono na edukacj, opiek zdrowotn i spoeczn oraz infrastruktur. W okresie midzywojennym koncepcja ta zyskaa szersz akceptacj i staa si podstaw tak zwanego modelu szwedzkiego. Do spoecznej odpowiedzialnoci biznesu wobec pracownikw i spoecznoci przykadano coraz mniejsz wag. Mona pokusi si o stwierdzenie, e w pewnym sensie rmy zostay pozbawione spoecznej odpowiedzialnoci, na ktr monopol zyskao pastwo. Spoeczna odpowiedzialno biznesu w dzisiejszym rozumieniu nie bya elementem modelu szwedzkiego, skupiano si bowiem na innych aspektach spoecznych zobowiza, a w szczeglnoci na centralnych ukadach rynku pracy i innych kwestiach gospodarczych. W sporcie funkcjonoway na przykad oparte na wsppracy zwizki midzy duymi miejscowymi pracodawcami a lokalnymi zespoami sportowymi. W ostatnich dziesicioleciach model szwedzki zosta w znacznym zakresie poddany ponownej ocenie i wprowadzono w nim wiele zmian. W latach 80. XX wieku zarwno w Szwecji jak i na arenie midzynarodowej da si zauway nasilony liberalizm polityczny. Deregulacja, internacjonalizacja przemysu szwedzkiego oraz ekspansja globalnych rynkw nansowych przyczyniy si do rozpadu modelu szwedzkiego. W debacie dotyczcej rodowiska naturalnego, ktra miaa miejsce w latach 70. i 80. XX wieku, podkrelano, e zarwno rmy, jak i spoeczestwo, musz wykaza si wiksz odpowiedzialnoci

25

ekologiczn i nauczy si myle w perspektywie dugofalowej. Zwikszy si te nacisk ze strony konsumentw oraz organizacji pozarzdowych. Jedn z nowych politycznych wizji tamtych czasw, prezentowan przez Socjaldemokratw i przewidujc midzy innymi zrwnowaony rozwj w kontekcie dbaoci o rodowisko naturalne, byo Zielone Pastwo Opiekucze. W tym czasie dziaalno kilku szwedzkich rm doprowadzia do problemw ekologicznych, a temat ten z upodobaniem podchwyciy media. Kwestie zwizane z ochron rodowiska naturalnego stay si wanym elementem debaty publicznej. Przyczynio si to do poprawy sytuacji m.in. w przypadku zanieczyszcze przemysowych, ktrych poziom zdecydowanie si zmniejszy w cigu ostatnich 30 lat. Ostatnimi laty wanym tematem stay si te w Szwecji zmiany klimatyczne, dziki czemu udao si zwikszy wiadomo ekologiczn szwedzkich konsumentw, przedsibiorcw oraz gmin. Dla przykadu, region Kalmar podj pionierskie dziaania majce na celu redukcj emisji gazw cieplarnianych, a jednoczenie dba o zrwnowaony rozwj. Za cel postawiono sobie cakowite wyeliminowanie stosowania paliw kopalnych do roku 2030, a wysiki koncentruj si pod wsplnym hasem Mwimy ropie nie. Na arenie midzynarodowej Szwecja jako pastwo angauje si w rnego rodzaju inicjatywy zwizane z ochron rodowiska naturalnego, m.in. dziaa na rzecz ochrony Morza Batyckiego oraz zmniejszenia poziomu zanieczyszczenia powietrza w Europie. W polityce pomocowej, ochrona rodowiska naturalnego odgrywa wan rol i wikszo szwedzkich gmin bierze aktywny udzia w pracach w ramach przyjtego przez ONZ programu dziaa na rzecz zrwnowaonego rozwoju Agenda 21. Inn istotn kwesti z zakresu spoecznej odpowiedzialnoci biznesu, w ktrej Szwecja zdecydowanie przoduje, jest rwno. W drugiej poowie XX wieku kobiety gremialnie rezygnoway z penienia funkcji pani domu na rzecz podejmowania studiw oraz pracy. Z bada wynika, e w dziedzinie rwnoci pci osignito ju w Szwecji bardzo wiele, nadal jednak pozostaje sporo do zrobienia. Dua cz najwikszych, notowanych na giedzie szwedzkich spek ju od duszego czasu przynajmniej od dziesiciu lat podejmuje dziaania z zakresu spoecznej odpowiedzialnoci biznesu, chocia do niedawna na okrelenie tych dziaa uywano owego terminu dosy rzadko. Od duych i rednich przedsibiorstw oczekuje si sformuowania wasnego systemu wartoci oraz kodeksu postpowania, za inwestorzy, analitycy, a take inne zainteresowane strony poszukuj tego rodzaju informacji dla celw biznesowych. Przekada si to na podejcie rm do rnego typu inicjatyw z zakresu spoecznej odpowiedzialnoci biznesu. W roku 2010 ponad 100 szwedzkich przedsibiorstw podpisao inicjatyw ONZ Global Compact, a 83 rmy sporzdziy swoje raporty w oparciu o wytyczne wiatowej Inicjatywy Sprawozdawczej (ang. GRI - Global Reporting Initiative). Liczba ta wzrasta od roku 2009, kiedy na spki publiczne naoono obowizek skadania raportw zgodnych z zasadami GRI. Dlaczego rmy szwedzkie decyduj si dziaa spoecznie odpowiedzialnie? Co je do tego motywuje? Z przeprowadzonego w roku 2003 badania, w ktrym pytano spki, dlaczego sporzdzaj raporty w oparciu o wytyczne GRI, wynika, e kieruje nimi przede wszystkim denie do praworzdnoci oraz ch zwikszenia swojej wiarygodnoci w kontekcie odpowiedzialnoci spoecznej. Wiele rm przyznao rwnie, e byo to przydatne z punktu widzenia samego przedsibiorstwa, poniewa

26

pozwolio na ocen podjtych dziaa oraz faktycznych osigni organizacyjnych. Inn wan przyczyn, dla ktrej rmy chc by spoecznie odpowiedzialne, jest obawa przed atakiem ze strony mediw. Ten strach przed mediami prowadzi jednak rwnie do sytuacji, w ktrej niektre szwedzkie przedsibiorstwa nie informuj o swoich inicjatywach z zakresu spoecznej odpowiedzialnoci biznesu. Wol nie mwi o wszystkim, czego si podejmuj, aby nie skupia na sobie uwagi i nie podlega ocenie. Szwecja i rmy szwedzkie funkcjonuj w zglobalizowanym wiecie i co oczywiste znajduj si pod duym wpywem wiatowych trendw i wydarze. Szwecja od roku 1995 jest czonkiem Unii Europejskiej, a na szwedzk kultur oddziauje to, co dzieje si w innych krajach, a w szczeglnoci w Stanach Zjednoczonych. Rosnce zaangaowanie Unii Europejskiej w inicjatywy z dziedziny spoecznej odpowiedzialnoci biznesu, takie jak Zielona Ksiga opublikowana w roku 2001, jest dla wielu drogowskazem w ich wasnych przedsiwziciach o tym charakterze. Wiele rm uznaje spoeczn odpowiedzialno biznesu za istotne rdo przewagi konkurencyjnej oraz czynnik wzrostu. Firmy spoecznie odpowiedzialne nie maj problemu z rekrutacj pracownikw o odpowiednich kwalikacjach i umiejtnociach przydatnych dla pracodawcy.

29

03

CSR w segmencie MSP

/ Humanizacja ycia gospodarczego w wymiarze midzynarodowym / / Spoeczna odpowiedzialno jako skadowa strategii konkurencyjnej w maych i rednich przedsibiorstwach /

30

03. CSR w segmencie MSP

/ Humanizacja ycia gospodarczego w wymiarze midzynarodowym /
Anna M. Nikodemska-Woowik

CSR, okrelane rwnie jako budowanie biznesu z ludzk twarz, stanowi nakaz chwili i dugofalowo przynosi korzyci oglnospoeczne. Dowodz tego coraz liczniejsze, rwnie w wymiarze midzynarodowym, inicjatywy przedsibiorstw prospoecznie zorientowanych, wdraajcych standardy etycznego postpowania, pojmowanego oglnie jako uczciwo w gospodarowaniu. Stanowisko wobec tytuowej problematyki zajmuj te organizacje midzynarodowe na poziomie instytucjonalnym. Dalej podano przykady takich przedsiwzi, uszeregowanych wg kryterium zasigu i znaczenia danej instytucji: zapocztkowany w 1999 r. przez Ko Annana, byego Generalnego Sekretarza ONZ, program Global Compact, w 1999 r. program ONZ i Global Reporting Initiative United Nations Environment Programme (chodzi o tzw. raportowanie spoeczne), dokumenty Komisji Europejskiej z 2001 r. Green Paper on CSR oraz z 2002 r. Communication from the Commission Concerning CSR: A Business Contribution to Sustainable Development, forum interesariuszy European Multistakeholders Forum on CSR, w 1973 r. tzw. Manifest z Davos ogoszony na Trzecim Europejskim Forum Zarzdzania. Day one impuls dziaaniom przedsibiorcw, pragncym skutecznie realizowa zaoenia CSR. Wdraanie postulatw CSR powinno wynika z rzeczywicie podjtej aktywnoci przedsibiorcw, gdy deklaratywne tylko opieranie si na nonych hasach prospoecznych godzi w reputacj organizacji bardziej ni rzeczywisty brak udziau w takich inicjatywach. Implementacja wypracowywanych na poziomie midzynarodowym zasad, przynajmniej w pewnej czci, jest moliwa. Nie chodzi o spenianie lantropijnej misji, gdy temu su organizacje, majce zapisane t dziaalno w swych statutach, ale o harmoni wspistnienia i wzajemnego wspierania przy uwzgldnieniu dobra oglnospoecznego. Tego oczekuje rynek, jednoczenie odrzucajc goosowny populizm i demagogi. Przy czym koncepcja prospoeczna nie kwestionuje prawa organizacji do powikszania bogactwa przedsibiorstwo musi osiga cele ekonomiczne, by speni spoeczn misj18. Realizacji strategii rynkowej towarzyszy powinna odpowiedzialno zarwno ekonomiczna (np. racjonalne wykorzystanie zasobw, zapewnienie godziwej pacy zaodze, zyskw udziaowcom), jak i prawna (bezwzgldne przestrzeganie przepisw). Do priorytetw funkcjonowania przedsibiorstwa naley bowiem osiganie rentownoci na zasadach uczciwoci zgodnie z liter prawa, regularne pacenie podatkw, czy zapewnienie godnych warunkw zatrudnionym. Bez zdrowej kondycji nansowej wiarygodne zaangaowanie spoeczne staje si nieosigalne. Aktywno w zakresie CSR wymaga konkretyzacji korzyci dla adresatw, a take wyranego zdeniowania rozmiarw pomocy i jej benecjentw. Poza tym w przypadku niektrych przedsibiorstw
18

W. urawik, Marketing. Podstawy i kontrowersje, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, Sopot 2005, s. 322.

31

mona dostrzec przejawy hipokryzji, kiedy eksponowanie postaw etycznych i zaangaowanie w przedsiwzicia lantropijne suy jako parawan dla nieuczciwej dziaalnoci19. Warto tutaj przypomnie cigle aktualne sowa T. Veblena, twierdzcego, i faktyczne motywy o charakterze konkurencyjnym i zawistnym mona wykry w kadej dziaalnoci charytatywnej20. Przyczyn rozdwiku midzy rzeczywistym a deklarowanym zaangaowaniem prospoecznym organizacji bywa inercja jej interesariuszy, zwaszcza klientw, dajcych swoj postaw przyzwolenie na dualizm zachowa przedsibiorcw. Jednak dzieje si tak coraz rzadziej ze wzgldu na skuteczno reagowania nabywcw. W tym miejscu naley zwrci uwag na zmieniajc si rol konsumenta, susznie zwanego prosumentem21, opierajc si na jednym, wybranym przykadzie. Ot coraz silniejsze spoecznoci internetowe (web social networks), w tym rwnie konsumenckie, z zaoenia krytyczne, bacznie obserwuj zachowania przedsibiorstw. Niejednokrotnie w swych dziaaniach solidaryzuj si z szeregowymi pracownikami monitorowanego podmiotu. Na bieco zamieszczaj w sieci informacje dotyczce poczyna organizacji, uwypuklajc zwaszcza te kontrowersyjne i negatywne, czsto poparte konkretnymi dowodami w postaci rzeczywistego obrazu. Implikuje to zmiany postaw przedsibiorcw, ktrzy zdajc sobie spraw z tej swoistej inwigilacji, zmuszeni s do przestrzegania pewnych zasad CSR. Denie do transparentnoci wynika zatem czsto nie z rzeczywistych przekona, czy z tradycji przedsibiorstwa, ale z pragmatyzmu, stanowic wynik zoonych uwarunkowa turbulentnego otoczenia rynkowego oraz przenikania wiatw realnego i wirtualnego. Naley tutaj wspomnie o zarysowujcej si nowej tendencji na rynku. Wspczesny konsument poruszajcy si na co dzie w wiecie zaawansowanych technologii, to jednostka poszukujca, traktujca dobra trwae jako rodki do celu, nie za jako cele same w sobie. Stopniowo przyjmuje postaw anti-tech, powracajc do natury, wartoci niematerialnych, tradycji, co skutkuje m.in. zaangaowaniem w ochron rodowiska naturalnego, budow stabilnych relacji w spoecznociach lokalnych i kultywowaniem regionalnych zwyczajw. Stawia to nowe wyzwania przed przedsibiorcami, kierujcymi ofert do takich segmentw docelowych. Jeli zaangaowanie prospoeczne ma stanowi atrybut tosamoci przedsibiorstwa, powinno by dugofalowe, nie za o charakterze doranej akcji, do ktrej potem przez lata, nawet bezpodstawnie, ono nawizuje. Z kolei informowanie o jednoczesnym zaangaowaniu w wiele przedsiwzi podwaa wiarygodno organizacji, co moe udaremni powstanie stabilnego i czytelnego wizerunku. Poza tym eksponowanie przez organizacj otoczeniu rynkowemu swych dokona w zakresie CSR, stanowi wielokrotnie jedynie swoist samoocen, pozbawion waloru obiektywnoci. Std te wynikaj pozostae wskazwki dla podmiotw podkrelajcych zaangaowanie w CSR, jak na przykad: dokonywanie oceny przez niezalene podmioty zewntrzne, potwierdzajce skuteczno aktywnoci prospoecznej, czy poddawanie dziaalnoci przedsibiorstwa ocenie interesariuszy, szczeglnie klientw i ich stowarzysze.

19 20 21

Szerzej: R. J. Neuhaus, Biznes i Ewangelia. Wyzwanie dla chrzecijanina kapitalisty, Pozna 1993, s. 52. T. Veblen, Teoria klasy prniaczej, Pastwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971, s. 310. To poczenie roli producenta i konsumenta. Nabywca nie tylko dokonuje zakupu dobra, ale ma bezporedni wpyw na jego ksztatowanie (np. uczestniczc w ocenach prototypw produktw), jest aktywnym i wiadomym uczestnikiem rynku, z jego opini licz si inni konsumenci danych dbr.

32

Obserwacja tendencji w zachowaniu podmiotw rynkowych ujawnia wzrost znaczenia budowy biznesu z ludzk twarz, (co wyraa m.in. troska o rodowisko naturalne, internalizacja wartoci ekologicznych, przestrzeganie praw czowieka, zapobieganie przejawom dyskryminacji pracownikw). Wypywa std potrzeba ksztatowania regu gry rynkowej i instytucjonalnego ich egzekwowania, czyli regulacji prawnych take na poziomie midzynarodowym. Przykadw dostarcza wsplna polityka UE m.in. w zakresie ochrony rodowiska (obejmujca od dnia akcesji rwnie Polsk) i wdraania koncepcji zrwnowaonego rozwoju. Komisja Europejska wyranie podkrela konieczno wczenia si obu stron rynku w zmian wzorcw produkcji i konsumpcji na sprzyjajce zrwnowaonemu rozwojowi oraz uniezalenienia wzrostu gospodarczego od degradacji rodowiska22. Wanie w tego typu inicjatywy wpisuje si projekt RespEn, wielokierunkowo propagujc koncepcj CSR w Polsce i w Szwecji, czcy oba kraje we wsplnych przedsiwziciach.

22

The 2005 Review of the EU Sustainable Development Strategy: Initial Stocktaking and Future Orientations, Communication from the Commission to the Council and European Parliament, CEC /2205/ 225, s. 6.

33

/ Spoeczna odpowiedzialno jako skadowa strategii konkurencyjnej w maych i rednich przedsibiorstwach /

Grzegorz Baran

Wprowadzenie Zainteresowanie ide CSR w Polsce ronie niezmiennie od kilkunastu lat. Koncepcja spoecznej odpowiedzialnoci biznesu zostaa po raz pierwszy sformuowana w 1899 roku przez Andrew Carnagiego w ksice Gospel of Wealth. Rozumia on spoeczn odpowiedzialno jako praktyczn realizacj dwch zasad: dobroczynnoci i powierniczoci. Od tego czasu podejcie do spoecznej odpowiedzialnoci znacznie si zmienio. Koncepcja CSR silnie ewoluowaa w kierunku utrzymania i rozwijania relacji, ktre s korzystne zarwno dla przedsibiorstwa jak i jego interesariuszy. Mae i rednie przedsibiorstwa powinny utrzymywa korzystne relacje ze wszystkimi grupami, ktre s powizane z ich dziaaniami bd wynikami tych dziaa. Za cel opracowania przyjto ukazanie roli spoecznej odpowiedzialnoci w ksztatowaniu skutecznej strategii konkurencyjnej dla maych i rednich przedsibiorstw. Opracowanie jest prb syntezy wynikw bada przeprowadzonych w ramach projektu RespEn w latach 2010 2011. W ramach projektu przeprowadzono wywiady ankietowe na prbie 251 mikro, maych i rednich przedsibiorstw z wojewdztwa pomorskiego w Polsce oraz na prbie 35 przedsibiorstw z regionu Kalmar w Szwecji. Badania ilociowe zostay poprzedzone wywiadami pogbionymi z 10 przedsibiorcami z sektora MSP. W artykule wykorzystano rwnie szereg wnioskw z bada wasnych autora przeprowadzonych w latach 2005 2006 na prbie 60 przedsibiorstw z Maopolski wskazanych przez otoczenie spoeczne jako wyrniajce si pod ktem spoecznej odpowiedzialnoci. Na podstawie analizy wynikw bada empirycznych, literatury przedmiotu oraz opracowa zawierajcych podsumowanie innych bada podjto prb okrelenia moliwoci i wyzwa w procesie zaangaowania maych i rednich przedsibiorstw w dziaania zwizane ze spoeczn odpowiedzialnoci biznesu. Formuujc koncepcj spoecznej odpowiedzialnoci MSP, zwrcono uwag na specyk badanego sektora. W szczeglnoci poddano analizie aktualne i potencjalne relacje maych i rednich przedsibiorstw z szeroko pojtym otoczeniem spoecznym, ich rol w tym otoczeniu oraz motywacj do zaangaowania w sprawy lokalnych spoecznoci. Wan czci przeprowadzonej analizy bya spoeczna odpowiedzialno za ksztatowanie dobrych relacji rynkowych, ktre stanowi fundament dziaalnoci kadego przedsibiorstwa. Zagadnienia te wymagaj

34

powanej reeksji zwaszcza w kontekcie spoecznej legitymizacji i budowania zaufania w relacjach z klientami, partnerami handlowymi czy wasnymi pracownikami.

MSP jako cz wikszej caoci spoecznej Upowszechnianie spoecznej odpowiedzialnoci stao si w ostatnich kilkunastu latach wan kwesti spoeczn. Na przeomie XIX i XX wieku oraz w czasie pierwszej wojny wiatowej waciciele i akcjonariusze sami zarzdzali wasnymi przedsibiorstwami i wszelkie dziaania spoeczne zalene byy od ich uznania. Od tego czasu w Stanach Zjednoczonych i Europie zaszy istotne zmiany w sposobie widzenia spoecznej odpowiedzialnoci ze strony teoretykw, przedsibiorcw, administracji publicznej, jak i szerokiej opinii publicznej.23 Koncepcja spoecznej odpowiedzialnoci biznesu zostaa pierwszy raz sformuowana w 1899 roku w Ewangelii bogactwa (The Gospel of Wealth, 1899) amerykaskiego magnata stalowego Andrew Carnagiego, jako realizacja dwch zasad: dobroczynnoci (ang. charity) i powierniczoci (ang. stewardship). Realizacja tych zobowiza powinna w dugim okresie czasu by korzystna zarwno dla spoeczestwa jak i dla samego przedsibiorcy.24 Mae i rednie przedsibiorstwa powinny utrzymywa i rozwija korzystne relacje ze wszystkimi grupami, ktre s powizane z ich dziaaniami bd wynikami tych dziaa. Koncepcja ta jest zgodna z deklaracj dyrektora jednego z amerykaskich przedsibiorstw, ktry twierdzi, e kady obywatel jest interesariuszem przedsibiorstwa, bez znaczenia czy ma w nim udziay czy nie, czy jest w nim zatrudniony czy nie, czy kupuje jego produkty czy tego nie robi. Ju sam fakt, e yje w amerykaskim spoeczestwie czyni z niego interesariusza25. To twierdzenie, cho sformuowane w odniesieniu do amerykaskich przedsibiorstw, nic nie stracio na swojej aktualnoci. Tak naprawd, kady obywatel jest czci pastwa i spoeczestwa i ma prawo do rwnego dostpu do wszelkich jego dbr. Przedsibiorstwa zaniedbujce potrzeby swoich interesariuszy, trac moliwo ksztatowania pozytywnego otoczenia spoecznego dla swoich dziaa, co w konsekwencji przekada si na koszty w wymiarze ekonomicznym. Wedug P. Druckera, spoeczna odpowiedzialno menederw wymaga takiego postpowania, aby wszystko, co rzeczywicie ley w interesie publicznym, stao si interesem wasnym przedsibiorstwa.26 Stwierdzenie to doskonale obrazuje ewolucj percepcji idei odpowiedzialnego biznesu. W wielu, szczeglnie duych przedsibiorstwach, tworzone s odrbne strategie CSR. W maych i rednich rmach wiksze moliwoci stwarza poszukiwanie moliwoci integracji idei CSR z misj i strategi organizacji. Zasady spoecznej odpowiedzialnoci staj si wwczas podstaw modelu biznesowego.

23 24

Rybak M., Etyka menedera spoeczna odpowiedzialno przedsibiorstwa, PWN, Warszawa 2004, s. 15 Rybak M., Etyka menedera spoeczna odpowiedzialno przedsibiorstwa, PWN, Warszawa 2004, s. 15; Post J. E., Frederick W. C., Lawrence A. T., Weber J., Business and Society: Corporate Strategy, Public Policy, Ethics, McGraw-Hill, USA 1996, s. 41-42 Post J. E., Frederick W. C., Lawrence A. T., Weber J., Business and Society: Corporate Strategy, Public Policy, Ethics, McGraw-Hill, USA 1996, s. 43 Drucker P. F., Spoeczestwo pokapitalistyczne, PWN, Warszawa 1999, s. 418

25

26

35

Zdaniem Freemana i Liedtke przedsibiorstwo naley traktowa jako cz wikszej caoci spoecznej, w ramach ktrej funkcjonuje.27 Wwczas idea odpowiedzialnoci spoecznej nabiera znaczenia take z punktu widzenia przedsibiorstwa. Porter i Kramer twierdz, e obecnie programy spoecznej odpowiedzialnoci s wykorzystywane przez przedsibiorstwa jako narzdzie poprawy wizerunku i reputacji. Spoeczna odpowiedzialno jest traktowana jako zo konieczne i trudne do uniknicia obcienie nansowe, ktre nie powinno wykracza poza niezbdne minimum, bo moe by potraktowane jako nieodpowiedzialne marnowanie pienidzy akcjonariuszy28. Ten sposb mylenia ksztatuje take strategie samych przedsibiorstw, dla ktrych kwestie spoeczne le na pograniczu ich dziaalnoci biznesowej, a nie w jej centrum. Tymczasem biznes i spoeczestwo nie funkcjonuj rozcznie, przeciwnie, wzajemnie na siebie wpywaj i wzajemnie od siebie zale. Przedsibiorstwo jest z zaoenia podmiotem spoecznym, gdy (1) realizuje wany interes spoeczny; (2) realizuje swoje cele dziki budowaniu i utrzymywaniu rnego rodzaju relacji o charakterze spoecznym; (3) poprzez swoje dziaania moe negatywnie oddziaywa na interes spoeczny. Trudno nie zgodzi si ze zdaniem Portera i Kramera, e wci brakuje nam ramowych zasad, ktre ukierunkowayby odpowiednio starania zmierzajce do nadania odpowiedniej rangi kwestiom spoecznym w nowoczesnym myleniu o roli organizacji i zarzdzania. Wedug autorw problem ley w duej mierze po stronie samych rm, ktre nie mog wyzwoli si z przestarzaego podejcia do wytwarzania wartoci, jakie uformowao si w cigu kilku ostatnich dekad. Nadal postrzegaj t kwesti w wski sposb: optymalizuj swoje krtkookresowe wyniki nansowe, tworzc baki, rozmijajc si z najwaniejszymi potrzebami klientw i ignorujc szersze oddziaywania, ktre determinuj ich dugookresowy sukces. Czy gdyby byo inaczej rmy przejmowayby si bied swoich klientw, trzebieniem zasobw naturalnych o ywotnym znaczeniu dla ich wasnej dziaalnoci, rentownoci kluczowych dostawcw lub gospodarczym zaniedbaniem spoecznoci, wrd ktrych prowadz swoj dziaalno? Czy gdyby byo inaczej, rmy sdziyby, e przenoszenie dziaalnoci wszdzie tam, gdzie mog paci mniej pracownikom, stanowi trwa recept na problemy z konkurencj?29 Zyskuje to szczeglne znaczenie w przypadku mniejszych rm, w ktrych waciciel czsto skupia niepodzieln wadz. W duych korporacjach decyzje o charakterze strategicznym s najczciej wynikiem konsensusu pomidzy wieloma osobami (np. czonkami zarzdu). Pena niezaleno decyzji waciciela w maym przedsibiorstwie jest jednak iluzoryczna. Maa rma podlega wielu wpywom spoecznym, a niewielkie zasoby sprawiaj, e jej sia oddziaywania take jest niewielka. Dlatego szczeglnie istotna jest waciwa identykacja kluczowych interesariuszy i sposb zarzdzania, dziki ktremu przedsibiorstwo zdobdzie siln legitymizacj spoeczn i bdzie skutecznie wykorzystywa moliwoci swoich interesariuszy. CSR staje si zatem sposobem prowadzenia biznesu, a nie jest czym dodatkowym obok dziaalnoci podstawowej. Takie ujcie CSR nie jest sprzeczne z wczesnymi pogldami na odpowiedzialno spoeczn, a co wicej: (1) pozwala na bardziej kompleksowe podejcie do tych zagadnie; (2) stanowi lepszy punkt wyjcia do operacjonalizacji samej idei poprzez stworzenie konkretnych

27 28 29

Freeman E. R., Liedtka J., Corporate Social Responsibility. A Critical Approach, Business Horizons, Vol. 34, No. 4, 1991, s. 94-95 Porter M. E., Kramer M. R., Tworzenie wartoci dla biznesu i spoeczestwa, Harvard Business Review Polska, maj 2011, s. 39 Ibidem, s. 38

36

metod i narzdzi zarzdzania odpowiedzialnym biznesem; (3) pozwala lepiej zrozumie sens CSR w odniesieniu do przedsibiorstw, ktre przecie z zaoenia maj generowa zysk, a nie prowadzi dziaalno spoeczn. Zdaniem Portera i Kramera przeciwstawianie sobie biznesu i spoeczestwa trwa zbyt dugo. W neoklasycznej teorii ekonomii podnoszenie jakoci ycia spoecznego (np. zapewnienie bezpieczestwa zatrudnienia, zatrudnianie osb niepenosprawnych, itp.) jest traktowane jako pewne ograniczenie nakadane na przedsibiorstwa.30 Dzisiaj potrzebna jest taka koncepcja spoecznej odpowiedzialnoci, ktra nie stawiaaby w sprzecznoci osigania zysku i dostarczania korzyci spoecznych.

Zaangaowanie MSP w sprawy lokalnej spoecznoci Interesujce ujcie spoecznej odpowiedzialnoci zaprezentowaa w 1971 roku Committee for Economic Development (Komisja Rozwoju Gospodarczego). CSR zostaa odwzorowana w postaci trzech koncentrycznych okrgw: najbardziej wewntrzny reprezentowa funkcje ekonomiczne przedsibiorstwa, rodkowy sugerowa, e realizacja funkcji ekonomicznych musi by poczona ze wiadomoci i wyczuleniem na zmieniajce si wartoci spoeczne, a zewntrzny przedstawia nowo pojawiajce si (potencjalne) obszary odpowiedzialnoci, ktre powinny zosta rozwaone w aspekcie zaangaowania w popraw spoecznego otoczenia przedsibiorstwa.31 Ujcie CSR zaproponowane przez Committee for Economic Development jest interesujce poznawczo a zarazem praktycznie, wskazujc na nowo pojawiajce si (potencjalne) obszary odpowiedzialnoci, powizane z zaangaowaniem w popraw spoecznego otoczenia przedsibiorstwa.32 W przypadku wielu problemw i spraw spoecznych do rozwizania, im wiksze zaangaowanie i wkad ze strony interesariuszy, tym wiksza skuteczno podejmowanych dziaa. Dlatego w interesie sektora publicznego i spoecznego jest zarwno ilociowy jak i jakociowy rozwj tego zaangaowania. Czynnikiem wpywajcym istotnie na szanse zaangaowania spoecznego przedsibiorstw jest fakt, czy i jakich korzyci spodziewaj si one dziki takiemu zaangaowaniu. Obecnie przedsibiorstwa musz poszukiwa nowych moliwoci konkurowania na rynku. Coraz trudniej jest im zrnicowa na dugo sam ofert rynkow. Konkurenci bardzo szybko na zasadzie naladownictwa wprowadzaj u siebie zmiany, ktre zostay pozytywnie przyjte na rynku. Bez odrnienia si od konkurentw, rma nie jest w stanie skutecznie konkurowa na rynku. Jedn z moliwoci skutecznego, pozytywnego wyrnienia si, moe by wspczenie spoeczna odpowiedzialno biznesu. Polityka CSR jest coraz czciej w mniejszym lub wikszym stopniu integrowana ze strategi biznesow, w szczeglnoci w tych obszarach, w ktrych przedsibiorstwo moe dziki temu uzyskiwa wymierne korzyci. Najbardziej przekonujce dla przedsibiorstw wydaj si w tym aspekcie korzyci zwizane ze zwikszeniem lojalnoci klientw, polepszeniem relacji z wadz rzdow/samorzdow, polepszeniem relacji z inwestorami oraz zwikszeniem satysfakcji pracownikw, co rysuje szerokie spektrum potencjalnych moliwoci wsppracy sektora komercyjnego z sektorami publicznym i spoecznym.
30 31 32

Ibidem, s. 39 Committee for Economic Development, Social Responsibilities of Business Corporations, CED, New York 1971 Carroll A. B., The Pyramid of Corporate Social Responsibility: Toward the moral management of organisational stakeholders balancing economic, legal, and social responsibilities, Business Horizons, July August, s. 39

37

Na wymienione obszary wskazuj midzy innymi wyniki bada przeprowadzonych na zlecenie Komisji Europejskiej wrd 7662 maych i rednich przedsibiorstw z 19 krajw w 2001 roku [European Commission, 2002, s. 30]. Podobne wnioski wynikaj z bada przeprowadzonych wrd 500 najwikszych przedsibiorstw w Polsce wedug Rzeczpospolitej [Rok, Stolarz, Stanny 2003]. Przedsibiorstwa te wrd korzyci zewntrznych z CSR najwyej ceni popraw wizerunku i reputacji (78% respondentw), na drugim miejscu zwikszenie lojalnoci klientw (73%). Dostrzegaj rwnie korzyci wewntrzne, jak podniesienie poziomu kultury organizacyjnej (57%), przyciganie i utrzymywanie najlepszych pracownikw (40%), czy wzrost motywacji menederw i pracownikw (36%). Analiza wynikw bada przeprowadzonych w 2005 roku w Maopolsce (Badania wasne, 2005) na prbie 60 maych i rednich przedsibiorstw daa bardzo zblione do powyszych wyniki. Badani wrd korzyci z podejmowania spoecznie odpowiedzialnych dziaa wymieniali najczciej:

Popraw wizerunku i reputacji rmy (78% wskaza) Wzrost zaufania pracownikw do rmy (73%) Podniesienie poziomu kultury organizacyjnej (65%) Zwikszenie lojalnoci klientw (55%) Wzrost motywacji pracownikw (53%)

Badani wrd innych korzyci, wymienianych przez mniej ni przez 50% respondentw, wskazywali ponadto na: moliwoci pozyskania i utrzymania najlepszych pracownikw, doskonalenie procesw zarzdzania, atwiejsze rozwizywanie koniktw rmy z ssiadami, atwiejszy dostp do kapitau oraz lepsze warunki prowadzenia biznesu. Najmniej wskaza z powyszej listy uzyskay: atwiejszy dostp do kapitau oraz lepsze warunki do prowadzenia biznesu (poniej 20% wskaza), co pokazuje niewykorzystane moliwoci propagowania spoecznej odpowiedzialnoci w sektorze komercyjnym. W Polsce brakuje profesjonalnego systemu uwzgldniania jak to ma miejsce w USA i niektrych krajach Unii Europejskiej spoecznej odpowiedzialnoci przedsibiorstw jako kryterium oceny potencjalnych benecjentw funduszy krajowych i unijnych. Byoby to z jednej strony motywatorem do zaangaowania sektora komercyjnego w rnorodne programy wsppracy dla dobra wsplnego, a z drugiej strony wanym czynnikiem selekcji benecjentw. Wysoki poziom spoecznej odpowiedzialnoci jest bowiem czsto jedn z gwarancji udanej inwestycji, a tak naley traktowa wsparcie z funduszy. Chcc oceni poziom zaangaowania sektora komercyjnego w sprawy lokalnych spoecznoci warto zatem okreli ilo przedsibiorstw podejmujcych lub wczajcych si w przedsiwzicia/dziaania z zakresu spoecznej odpowiedzialnoci. Wyniki bada (Badania wasne, 2005) wykazay, e tylko 28% respondentw nie podejmuje jakichkolwiek spoecznie odpowiedzialnych dziaa. Na wyniki te naley jednak spojrze bardzo ostronie, gdy zastosowany zosta celowy dobr prby wczono do bada rmy ocenione pozytywnie przez przedstawicieli lokalnych spoecznoci. Uzyskano zupenie inne wyniki, gdy liczba rm podejmujcych spoecznie odpowiedzialne dziaania zostaa oszacowana przez urzdy miast/gmin oraz majce czsto dobre rozeznanie w lokalnej sytuacji gminne orodki promocji i kultury. Wwczas liczba aktywnych spoecznie rm ksztatuje si na poziomie 12% oglnej liczby przedsibiorstw.

38

Spoeczna rola misji w zarzdzaniu MSP Kada organizacja istnieje po to, aby co osign: produkowa okrelone towary, sprzedawa te towary, poycza pienidze, oferowa ubezpieczenia, oferowa okrelone usugi, etc. Konkretna misja organizacji jest zazwyczaj jasna od momentu rozpoczcia dziaalnoci, cho z biegiem czasu moe ona ulec zmianie.33 W celu okrelenia misji organizacja powinna sobie zada zaproponowane przez P. Druckera34 klasyczne ju pytania: czym jest nasz biznes; kto jest naszym klientem; co stanowi warto dla tego klienta; jaki powinien by nasz biznes; czym bdzie nasz biznes w przyszoci? Wiele bada empirycznych prowadzonych w celu okrelenia waciwej konstrukcji misji potwierdzio suszno przekonania Druckera, i odpowiedzi na te pytania powinny stanowi fundament dobrze sformuowanej misji.35 Dla Ch. K. Barta misja stanowi formaln odpowied na podstawowe, aczkolwiek bardzo istotne pytania: jaki jest szczeglny cel rmy, dlaczego rma istnieje oraz jak zamierza wypenia swoj misj.36 Z kolei F. R. David po zbadaniu 75 deklaracji misji z listy 1000 rm publikowanej przez Business Week, zidentykowa dziewi czsto powtarzajcych si w badanych misjach komponentw (David, 1989, s. 9097): klienci, produkty, lokalizacja, technologia, troska o przetrwanie, lozoa dziaania, sposb, w jaki rma postrzega sam siebie, wizerunek, pracownicy. Wiele z tych komponentw, wyrnionych przez F. R. Davida na podstawie badanych misji, odnosi si do otoczenia organizacji, jednake obejmuj one rwnie elementy zwizane z sam organizacj (szczeglnie pracownikami) oraz te zwizane z konkretnymi decyzjami (lozoa dziaania, czy stosowana technologia). Ma to due znaczenie dla zarzdzania maymi i rednimi przedsibiorstwami, ktre z jednej strony musz mie wiadomo dziaania w okrelonym otoczeniu, a z drugiej strony powinny podj prb identykacji tych decyzji i dziaa, na ktre mog swobodnie wpywa. Zdaniem J. H. Wanta, oprcz zasadniczego celu dziaania celu, dla ktrego rma zostaa powoana w misji powinny znale odzwierciedlenie take gwne cele biznesowe. Wrd podstawowych komponentw wymienia on rwnie polityk rmy, jej tosamo oraz wyznawane wartoci.37 Ch. K. Bart38 sugeruje uzupenienie listy o obowizujce w rmie specyczne standardy zachowania. Obecno w misji takich elementw, jak wartoci i standardy zachowania sprawia, e jest ona doskonaym kanaem wczania CSR do codziennej dziaalnoci przedsibiorstw. Wedug Kotlera jasna, przemylana misja daje pracownikom poczucie wsplnego celu, kierunku i moliwoci. Sprawia, e personel dziaajcy w rnych miejscach pracuje indywidualnie, ale zarazem wsplnie nad osigniciem celw przedsibiorstwa.39 Misja stanowi take nieocenione narzdzie pomocne w formuowaniu i implementacji strategii organizacyjnej. W rzeczywistoci jednak, mimo i formuowanie
33 34 35 36 37 38 39

Kotler Ph., Marketing, Dom Wydawniczy Rebis, Pozna 2005, s. 91 Drucker P., Management. Tasks, Responsibilities and Practices, Harper and Row, New York 1973, rozdz. 3 Kotler Ph., Marketing, Dom Wydawniczy Rebis, Pozna 2005, s. 91 Bart Ch. K., Industrial Firms and the Power of Mission, Industrial Marketing Management, No. 26, 1997, s. 371 Cyt. za: Bart Ch. K., Industrial Firms and the Power of Mission, Industrial Marketing Management, No. 26, 1997, s. 371 Bart Ch. K., Industrial Firms and the Power of Mission, Industrial Marketing Management, No. 26, 1997, s. 371 Kotler Ph., Marketing, Dom Wydawniczy Rebis, Pozna 2005, s. 91

39

misji stao si bardzo popularne w dziaalnoci organizacyjnej, badania pokazuj ogromne rnice nie tylko w dugoci i zawartoci poszczeglnych misji, ale take pod wzgldem ich przeznaczenia.40 Na silne powizanie misji z koncepcj CSR wskazuje take czsty cel jej formuowania. Wedug R.D. Irelanda i M.A. Hitta, misja ma za zadanie publiczne okrelenie celw, produktw, rynkw oraz lozoi organizacji. Ponadto misja powinna wspomaga procesy motywowania i inspirowania do dziaania.41 Publiczna deklaracja zawarta w misji jest zobowizaniem do przestrzegania okrelonych zasad i hodowania okrelonym wartociom. Sformuowanie takiej deklaracji wymaga od przedsibiorcw i menederw analizy i przemylenia swoich zamierze i aspiracji na znacznie gbszym poziomie ni jedynie w kontekcie chci osignicia korzyci ekonomicznych.

// Odpowiedzialno maych i rednich przedsibiorstw w relacjach rynkowych //

W poszukiwaniu spoecznej legitymizacji misji Powizanie tradycyjnego zarzdzania z ide spoecznej odpowiedzialnoci moe stworzy solidn podstaw do funkcjonowania i dalszego rozwoju maych i rednich przedsibiorstw. Przetrwanie i rozwj kadego przedsibiorstwa s uzalenione od spoecznego przyzwolenia do dziaania ze strony kluczowych interesariuszy (spoecznej legitymizacji). Spoeczna legitymizacja moe by rdem motywacji do wdraania bardziej odpowiedzialnego zarzdzania. Realizacja dugookresowych celw jest dla wielu przedsibiorstw zwizana z koniecznoci przyjcia orientacji spoecznej, ktra jest warunkiem dobrych relacji z interesariuszami. Spoecznie odpowiedzialne zarzdzanie jest procesem podejmowania decyzji uwzgldniajcych niejednokrotnie sprzeczne potrzeby i oczekiwania kluczowych interesariuszy. Jest to czsto warunek konieczny do uzyskania spoecznej legitymizacji. Z chci uzyskania spoecznego przyzwolenia do dziaania ze strony kluczowych interesariuszy wynika motywacja do wdraania zasad spoecznie odpowiedzialnego zarzdzania. Mogoby si wydawa, e proces ten jest zbyt zoony dla maych i rednich przedsibiorstw. Przedsibiorstwa te wyczuwaj jednake, jak wane s dobre relacje z poszczeglnymi grupami interesariuszy. Mae i rednie przedsibiorstwa doskonale rozumiej choby potrzeb przyjcia orientacji marketingowej. W tym konkretnym przypadku spoeczna legitymizacja przejawia si w okrelonych decyzjach zakupowych. Brak legitymizacji ze strony klientw oznacza, e przestaj oni kupowa produkty danego przedsibiorstwa. Nie dziwi wic fakt, e w badaniach przeprowadzonych w ramach projektu RespEn, odpowiedzialno w relacjach z rynkiem docelowym (kwestie zwizane z klientami oraz praktyki handlowe) jest wana dla ponad 90% badanych. Przy mniejszym poziomie oczekiwa spoecznych wobec przedsibiorstwa przyjcie orientacji marketingowej doskonale si sprawdza i gwarantuje jednoczenie wysoki stopie odpowiedzialnoci

40 41

Baetz M. C., Bart Ch. K., Developing Mission Statements Which Work, Long Range Planning, Vol. 29, No. 4, 1996, s. 526 Cyt. za: Bartkus B., Glassman M., McAfee R. B.,Mission Statements. Are They Smoke and Mirrors?, Business Horizons, November December 2000, s. 23

40

w relacjach z rynkiem docelowym. Dopiero wobec nasilonej krytyki spoecznej biznesu, przedsibiorstwa zmuszone s do wikszej wraliwoci na kwestie spoeczne.42 Nacisk na orientacj spoeczn w marketingu jest obok zwikszonego zainteresowania koncepcj CSR, kolejnym tego potwierdzeniem. Cz przedsibiorcw wykorzystujc zaoenia marketingu spoecznego, prbuje uwzgldnia szerszy interes spoeczny na gruncie zarzdzania marketingowego. Podejcie takie jest bardziej naturalne dla maych i rednich przedsibiorstw, gdy moe by rozwijane na gruncie dziaalnoci marketingowej. Umiejtnoci i dziaania marketingowe s znane i podane take w maych i rednich przedsibiorstwach, w odrnieniu od czsto zupenie obcej dla nich koncepcji CSR. Celem spoecznie odpowiedzialnego zarzdzania jest uzyskanie spoecznej legitymizacji i dlatego w szczeglnoci jest ono powizane z dugookresow perspektyw dziaania i rozwoju przedsibiorstwa. Ze spoecznego punktu widzenia warunkiem legitymizacji jest takie zarzdzanie, ktre przynosi spoeczne efekty dziaalnoci. Dlatego spoecznie odpowiedzialne zarzdzanie jest warunkowane nieustannym poszukiwaniem konsensusu/rwnowagi pomidzy spoecznymi i ekonomicznymi efektami dziaalnoci. Organizacja dca do dugookresowego rozwoju musi mie wiadomo, e nie dziaa w izolacji, a przeciwnie, podlega rnorodnym wpywom spoecznym. Trwae relacje z kluczowymi interesariuszami uatwiaj przewidywanie, a nawet ksztatowanie tych wpyww. Naley jednak pamita, e relacje takie nie s uksztatowane raz na zawsze, lecz musz by nieustannie odtwarzane poprzez spoecznie odpowiedzialne zarzdzanie. Przez odtwarzanie relacji naley rozumie podejmowanie dziaa, ktre potwierdzaj, przeksztacaj, bd rozwijaj istniejce relacje. Analiza socjokulturowego obszaru otoczenia marketingowego wskazuje na szereg zwizkw pomidzy czynnikami wpywu umiejscowionymi w otoczeniu, a moliwociami wykorzystania szans zwizanych z zaspokojeniem oczekiwa spoecznych, co jest jednym z wyznacznikw odpowiedzialnoci biznesu. Organizacje, ktre chc odnosi sukcesy na rynku, musz analizowa swoj dziaalno nie tylko z punktu widzenia wasnych interesw, ale take interesw swojego otoczenia. Takie podejcie wspgra z koncepcj misji oraz marketingu spoecznego. Mae i rednie przedsibiorstwa w sposb naturalny koncentruj swoj dziaalno na deniu do osigania zysku, co stanowi podstaw ich egzystencji. Zgodnie z wymaganiami misji, nie mog jednake dziaa jedynie dla zysku, ale powinny realizowa szersze potrzeby spoeczne, dziaa dla interesu publicznego. Interes publiczny wyranie czy koncepcje marketingu spoecznego z koncepcj spoecznej odpowiedzialnoci biznesu. Marketing spoeczny pokazuje moliwoci czenia dziaania w interesie publicznym z zaspokajaniem potrzeb klientw, przy jednoczesnym osiganiu korzyci nansowych. Co wicej, marketing spoeczny zakada osiganie dodatkowych korzyci w wyniku uwzgldniania oczekiwa spoecznych. Do najwaniejszych korzyci niewtpliwie naley zaliczy budowanie i rozwijanie pozytywnego wizerunku, dobrej reputacji, uwiarygodnienie misji, uatwienie funkcjonowania w spoecznoci lokalnej, wzrost lojalnoci klientw, czy wzrost satysfakcji i zadowolenia pracownikw.

42

Carroll A. B., Buchholtz A. K., Business & Society. Ethics and Stakeholder Management, Thompson Learning, South-Western College, USA 2003, s. 32

41

Organizacje d do sformuowania misji, gdy przynosi im to szereg korzyci. Do czterech najczciej wymienianych zalicza si:43

Komunikowanie celu i kierunkw rozwoju organizacji. Dziki misji organizacja moe wypracowa spjny zestaw dugo i krtkookresowych celw, zada i planw dziaania. Misja wskazuje pracownikom, udziaowcom i klientom, dokd rma zmierza. Mechanizm utrzymywania organizacji na waciwym torze. Misja moe powstrzymywa rm przed angaowaniem si w nowe, niezwizane z podstawow dziaalnoci rmy obszary dziaalnoci. Jest ona czym w rodzaju linii granicznej, wyznaczajcej dopuszczalny obszar dziaania rmy. Pomoc w podejmowaniu szerokiego zakresu codziennych decyzji. W przypadku koniecznoci podjcia nowej decyzji, misja moe suy jako zbir kryteriw, wskazujcych pracownikom waciwe dziaania. Inspirowanie i motywowanie pracownikw. Misja nadaje pracy znaczenie i dostarcza pracownikowi poczucie celu, podzielanego w ramach caej organizacji. Pozwala to pracownikom czu, e ich wysiki su realizacji szerszego celu, ktry staje si dla nich waniejszy ni ich partykularne interesy.

Dla maych i rednich przedsibiorstw misja nie powinna by tylko abstrakcyjnym narzdziem zarzdzania, wykorzystywanym gwnie przez due przedsibiorstwa. Nie powinna rwnie by pust deklaracj, ktr mona wyeksponowa na stronach internetowych czy w materiaach promocyjnych. Badania prowadzone w ramach projektu RespEn potwierdziy du ograniczono zasobw MSP, co stanowi istotn przeszkod w rozwoju spoecznej odpowiedzialnoci w tym sektorze. Misja dla maych i rednich przedsibiorstw moe by narzdziem waciwej koordynacji wewntrznych i zewntrznych dziaa. Jest ona tak wana dlatego, e jej celem jest komunikowanie charakterystyki rmy, co pozwala aktualnym i potencjalnym pracownikom, dostawcom, inwestorom, czy klientom ustali, czy s zainteresowani wspprac z dan organizacj. Misja moe stanowi dla otoczenia wiarygodne rdo informacji o zamierzeniach menederw i wacicieli wobec przyszoci przedsibiorstwa. W ten sposb misja jest dla interesariuszy rmy wskazwk, czy potrzebuje ona ich zasobw (np. pracy w przypadku pracownikw, kapitau w przypadku inwestorw) oraz czy bdzie ona ceni te zasoby w przyszoci. Ostatecznie, jeeli interesariusze s w stanie dopasowa swoje indywidualne cele do celw rmy, staj si oni samoistnie motywowani do wsppracy z t rm. Innymi sowy, misja poprzez czytelny komunikat o charakterze i kierunku rozwoju rmy przyciga waciwych interesariuszy, ktrzy podejmuj z ni wspprac i przyczyniaj si do jej rozwoju, gdy posiadaj niezbdn do tego motywacj.44 Interesariusze mog oceni, czy okrelony prol dziaania rmy i kierunek, w ktrym zmierza, pasuje do tego, czego oni chc i podj decyzj o ewentualnym zaangaowaniu swoich zasobw.

43

Bartkus B., Glassman M., McAfee R. B.,Mission Statements. Are They Smoke and Mirrors?, Business Horizons, November December 2000, s. 24 Ibidem, s. 27-28

44

42

Zaufanie jako warunek spoecznej legitymizacji MSP Jednym z wyzwa stawianych dobrej misji jest powizanie przyjtych zasad i wartoci odrniajcych dan organizacj od konkurentw z celami i strategi dziaania. Zaufanie w odniesieniu do MSP jest emocj opart na przekonaniu, e bd one dziaa w deklarowany sposb lub posiada deklarowane waciwoci. W opracowaniach naukowych, pojcie to jest rozumiane jako pewno, nadzieja, przekonanie lub zbir przekona, predyspozycja, zmienna sytuacyjna, strukturalna lub interpersonalna, zmienna spoecznego stosunku powiernictwa.45 Zaufanie jest silnie powizane z odpowiedzialnym dziaaniem. Ludzie obdarzajc zaufaniem innych, wierz, e bd oni dziaali w sposb odpowiedzialny. Zaufanie czsto oznacza przekonanie, e dziaania drugiej strony s wobec nas uczciwe i wynikaj z chci czynienia dobra. Wedug P. Sztompki zaufaniem obdarowujemy osob - podmiot, ktrej wierzymy, e bdzie doradza nam dobrze, mylc o nas, a nie o sobie46. Dla R. Hardina ufa komu to znaczy wierzy, e osob t kieruj dobre intencje oraz e jest zdolna do tego, czego od niej oczekujemy47. Odnoszc to do maych i rednich przedsibiorstw, ich odpowiedzialno warunkuje zaufanie ze strony klientw, pracownikw, kontrahentw i lokalnych spoecznoci. Wzajemne zaufanie jest warunkiem koniecznym do funkcjonowania i rozwoju wzajemnych relacji i efektywnej wsppracy. Zaufanie ma kluczowe znaczenie dla maych i rednich przedsibiorstw. Wiele transakcji i dziaa w przypadku MSP jest obarczonych duym ryzykiem. Wwczas wzrasta znaczenie zaufania, jako czynnika stabilizujcego relacje. Brak zaufania ogranicza pole moliwych relacji, zarwno zewntrznych jak i wewntrznych. W przypadku ograniczenia relacji zewntrznych, przedsibiorstwo traci wiele cennych moliwoci potencjalnie korzystnych transakcji: z klientami, kontrahentami, a nawet konkurentami. Ograniczenie relacji wewntrznych hamuje rozwj i wykorzystanie potencjau wasnych pracownikw. Bez wystarczajcego poziomu zaufania ze strony kluczowych interesariuszy misja pozostaje jedynie deklaracj. Zaufanie jest warunkiem koniecznym do uzyskania spoecznej legitymizacji misji, strategii i dziaa organizacji. Szczeglnie wanym dla MSP jest zaufanie rozpatrywane w kontekcie budowania wizi spoecznych. Zaufanie jest wwczas budulcem wsppracy przedsibiorstwa z innymi podmiotami w danej spoecznoci. Dobra wsppraca zwiksza z kolei szanse realizacji celw biznesowych.

Uwagi kocowe Stwierdzenie P. Druckera, i spoeczna odpowiedzialnoci menederw wymaga takiego postpowania, aby wszystko, co rzeczywicie ley w interesie publicznym, stao si interesem wasnym przedsibiorstwa nie tylko dobrze ilustruje ewolucj koncepcji CSR, ale doskonale pasuje do wyzwa lecych przed maymi i rednimi przedsibiorstwami. Idea CSR narodzia si w wyniku wzmoonej krytyki spoecznej biznesu. N.C. Smith i H. Ward pisz, e dotychczasowy sposb prowadzenia
45 46 47

Lewicka Strzaecka A., Zaufanie w relacji konsument biznes, Prakseologia 2003 nr 143, s. 195-207 Sztompka P., Zaufanie. Fundament spoeczestwa, Wyd. Znak, Krakw 2007 Hardin R, Zaufanie, SIC, Warszawa 2009, s. 25

43

biznesu nie rozwizuje spoecznych problemw48. Zdaniem Portera i Kramera ustrj kapitalistyczny znalaz si w potrzasku. Od paru lat biznes coraz czciej jest postrzegany jako gwna przyczyna spoecznych, ekologicznych i gospodarczych problemw. Istnieje powszechne przekonanie, e rmy prosperuj kosztem wikszych spoecznoci49. Krytyka spoeczna najpierw dotkna due korporacje. Nie oznacza to, e z czasem nie przesunie si w kierunku maych i rednich przedsibiorstw. Bd one musiay znale sposb, aby mc sprosta rosncym wymaganiom ze strony spoecznego otoczenia. Wraz z narastajc fal krytyki wobec biznesu, nieustannie ronie potrzeba skutecznego wczania elementw spoecznej odpowiedzialnoci do misji i strategii dziaania. Potwierdzaj to wyniki bada przeprowadzonych w ramach projektu RespEn w latach 2010 2011, jak rwnie wyniki innych bada empirycznych (m.in. badania wasne autora) i coraz liczniejsze opracowania literaturowe. W opracowaniu przyjto tez, e podstaw dobrych relacji z otoczeniem, w tym zwaszcza relacji rynkowych jest spoeczna legitymizacja i zaufanie wobec przedsibiorstwa i jego misji. W przypadku relacji rynkowych legitymizacja oznacza korzystne dla rmy decyzje zakupowe. Klienci udzielaj w ten sposb rmie przyzwolenia do dalszego dziaania. Podejcie to wspgra ze wspczesnymi tendencjami w marketingu. Amerykaskie Stowarzyszenie Marketingu w padzierniku 2007 r. przyjo zupenie now denicj marketingu, w ktrej pojawia si silny nacisk na tworzenie wartoci spoecznej. Wedug tej denicji marketing jest zbiorem instytucji i procesw tworzenia, komunikowania, dostarczania oraz wymiany ofert posiadajcych warto dla klientw, odbiorcw, partnerw oraz spoeczestwa jako caoci50. Wspczesna orientacja marketingowa wymaga poszukiwania sposobw osigania zysku poprzez dziaania z poytkiem dla spoeczestwa. Skuteczne strategie konkurencyjne opieraj si na zdolnoci do czenia dziaania w interesie spoecznym z zaspokajaniem potrzeb klientw, przy jednoczesnym osiganiu korzyci nansowych. Powizanie tradycyjnego zarzdzania z ide spoecznej odpowiedzialnoci moe stworzy solidn podstaw do funkcjonowania i dalszego rozwoju maych i rednich przedsibiorstw. Przetrwanie i rozwj kadego przedsibiorstwa s uzalenione od spoecznego przyzwolenia do dziaania ze strony kluczowych interesariuszy. Stanowi to rdo motywacji do wikszego zaangaowania w rozwj idei spoecznej odpowiedzialnoci we wasnym przedsibiorstwie. Mae rmy podlegaj wielu wpywom spoecznym, a niewielkie zasoby sprawiaj, e ich sia oddziaywania take jest niewielka. Dlatego szczeglnie istotna jest waciwa identykacja kluczowych interesariuszy i sposb zarzdzania, dziki ktremu przedsibiorstwo zdobdzie siln legitymizacj spoeczn i bdzie skutecznie wzmacnia wizi z kluczowymi interesariuszami.

48

Smith N.C., Ward H., Dotychczasowy sposb prowadzenia biznesu nie rozwizuje spoecznych problemw, w: N.C. Smith, G. Lenssen, Odpowiedzialno biznesu. Teoria i praktyka, Wyd. Studio Emka, Warszawa 2009, s. 31-32 Porter M. E., Kramer M. R., Tworzenie wartoci dla biznesu i spoeczestwa, Harvard Business Review Polska, maj 2011, s. 36-38 Za: www.marketingpower.com, 2007

49 50

44

Literatura:

/1/ /2/ /3/

Andrews K.R., The Concept of Corporate Strategy, Dow Jones-Irwin, Homewood, IL 1971. Baetz M. C., Bart Ch. K., Developing Mission Statements Which Work, Long Range Planning, Vol. 29, No. 4, 1996, s. 526533. Baran G., Przejrzysto i legitymizacja dziaa jako skadowa spoecznie odpowiedzialnego zarzdzania w organizacjach publicznych, (w:) Organizacje komercyjne i niekomercyjne wobec wzmoonej konkurencji oraz wzrastajcych wymaga konsumentw, Wyd. WSB-NLU, Nowy Scz 2010, s. 172 187. Baran G., Spoeczna odpowiedzialno biznesu a lantropia, (w:) Trzeci Sektor. Kwartalnik o problematyce spoeczestwa obywatelskiego, nr 6, lato 2006, s. 104112. Baran G., Wybrane sposoby rozwizywania wanych problemw i kwestii spoecznych, (w:) G. Prawelska-Skrzypek (red.), Rozwj przez partnerstwo, Wyd. Uniwersytetu Jagielloskiego, Krakw 2008, s. 2540. Bart Ch. K., Industrial Firms and the Power of Mission, Industrial Marketing Management, No. 26, 1997, s. 371383. Bartkus B., Glassman M., McAfee R. B.,Mission Statements. Are They Smoke and Mirrors?, Business Horizons, November December 2000, s. 23 28. Berkowitz E. N., Kerin R. A., Hartley S. W., Rudelius W., Marketing, McGraw-Hill, USA 1997. Black L., Hrtel Ch. E. J., The ve capabilities of socially responsible companies, Journal of Public Affairs, Vol. 4, No. 2, August 2003, s. 125 144. Brammer S., Pavelin S., Building a Good Reputation, European Management Journal, Vol. 22, No. 6, 2004, s. 704 713. Carroll A. B. (red.), Managing Corporate Social Responsibility, Little, Brown and Company, Boston 1977. Carroll A. B., (1979), A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Social Performance, Academy of Management Review, Vol. 4, No. 4, s. 497 505. Carroll A. B., (1991), The Pyramid of Corporate Social Responsibility: Toward the moral management of organisational stakeholders balancing economic, legal, and social responsibilities, Business Horizons, July August, s. 39 48. Carroll A. B., A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Social Performance, Academy of Management Review, Vol. 4, No. 4, 1979, p. 497 505. Carroll A. B., Buchholtz A. K., Business & Society. Ethics and Stakeholder Management, Thompson Learning, South-Western College, USA 2003. Carroll A. B., The Pyramid of Corporate Social Responsibility: Toward the moral management of organisational stakeholders balancing economic, legal, and social responsibilities, Business Horizons, July August 1991, s. 39 48. Committee for Economic Development, Social Responsibilities of Business Corporations, CED, New York 1971.

/4/ /5/

/6/ /7/ /8/ /9/ /10/ /11/ /12/ /13/

/14/ /15/ /16/

/17/

45

/18/ /19/ /20/ /21/ /22/ /23/

Deniz M. C., Suarez M. K. C., Corporate Social Responsibility and Family Business in Spain, Journal of Business Ethics, 56/2005, s. 27 41. Drucker P. F., (1992), Innowacje i przedsibiorczo. Praktyka i zasady, PWE, Warszawa. Drucker P. F., Spoeczestwo pokapitalistyczne, PWN, Warszawa 1999. Drucker P., Management. Tasks, Responsibilities and Practices, Harper and Row, New York 1973. Drucker P., Zarzdzanie organizacj pozarzdow. Teoria i praktyka, Fundusz Wsppracy, Warszawa 1995. Dunham L., Freeman R. E., Liedtka J., The Soft Underbelly of Stakeholder Theory: The Role of Community, Darden Business School Working Paper No. 01-22, http://ssrn.com/abstract=284973, USA 2001. Flis M., W poszukiwaniu kryterium kultury symbolicznej, Kwartalnik lozoczny, T. XXXIX, Z. 3, 2001. Freeman E. R., Corporate Social Responsibility, (w:) E. R. Freeman, P. Werhane, C. Wellman, R. Frey (red.), The Blackwell Handbook of Applied Ethics, Basil Blackwell, Oxford 2003, s. 552 569. Freeman E. R., Divergent Stakeholder Theory, Academy of Management Review, Vol. 24, 1999, s. 233 236. Freeman E. R., Liedtka J., Corporate Social Responsibility. A Critical Approach, Business Horizons, Vol. 34, No. 4, 1991, s. 92 98. Gellner E., Relativism and the Social Sciences, Cambridge 1985. Hardin R, Zaufanie, SIC, Warszawa 2009. Kotler Ph., Armstrong C., Saunders J., Wang V., Marketing. Podrcznik Europejski, PWE, Warszawa 2002. Kotler Ph., Marketing, Dom Wydawniczy Rebis, Pozna 2005. Lewicka Strzaecka A., Zaufanie w relacji konsument biznes, Prakseologia 2003 nr 143, s. 195 207. Martin R. L., Calculating the Return on Corporate Responsibility, (w:) Harvard Business Review on Corporate Social Responsibility, Harvard Business School Press, Boston 2003, s. 83 103. Porter M. E., Kramer M. R., Tworzenie wartoci dla biznesu i spoeczestwa, Harvard Business Review Polska, maj 2011, s. 36 58. Post J. E., Frederick W. C., Lawrence A. T., Weber J., Business and Society: Corporate Strategy, Public Policy, Ethics, McGraw-Hill, USA 1996. Rybak M., Etyka menedera spoeczna odpowiedzialno przedsibiorstwa, PWN, Warszawa 2004. Smith N.C., Ward H., Dotychczasowy sposb prowadzenia biznesu nie rozwizuje spoecznych problemw, w: N.C. Smith, G. Lenssen, Odpowiedzialno biznesu. Teoria i praktyka, Wyd. Studio Emka, Warszawa 2009, s. 31 32. Sztompka P., Zaufanie. Fundament spoeczestwa, Wyd. Znak, Krakw 2007.

/24/ /25/

/26/ /27/ /28/ /29/ /30/ /31/ /32/ /33/

/34/ /35/ /36/ /37/

/38/

47

04

Wyniki badania
/ Komentarz redaktora / / Metodologia badania / / Analiza wynikw i rekomendacje / / Komentarz eksperta /

48

04. Wyniki badania

/ Komentarz redaktora /
Anna M. Nikodemska-Woowik Podejmujc problematyk badawcz powicon realizacji koncepcji CSR w Polsce i w Szwecji, autorzy opracowania zdawali sobie spraw z rnic w podejciu do niej w obu krajach. Jednak wyniki bada empirycznych, zwaszcza przeprowadzanych w Polsce, zaskoczyy zarwno osoby bezporednio odpowiedzialne za ich przebieg, jak i ekspertw komentujcych rezultaty zrealizowanych wywiadw. Wyniki bada w rzeczywistoci przedstawiaj samoocen przedsibiorcw z obu krajw, odkrywajc przy tym nadspodziewane zadowolenie rodzimych biznesmenw z ich zaangaowania w CSR. Przyczyn tego zjawiska naley upatrywa w samej istocie przedmiotu bada sformuowanie spoeczna odpowiedzialno biznesu moe per se narzuca respondentowi polityczn poprawno, sprawia, i wybiera on odpowiedzi nie tyle zgodne z realiami, co z powszechnie obowizujcymi w biznesie dobrymi obyczajami. Zatem wyniki te nie stanowi odzwierciedlenia stanu faktycznego, ale nieco wyidealizowany obraz stworzony przez respondentw. Warto w tym miejscu zacytowa fragment tekstu eksperta Jacka Dymowskiego, komentujcego rezultaty bada: obawy budzi choby fakt, e 87,2% pomorskich przedsibiorcw uwaa swoje rmy za spoecznie odpowiedzialne, podczas gdy wg wynikw tego samego badania jedynie 57% deklaruje, e termin spoeczna odpowiedzialno biznesu jest im w ogle znany. W przypadku szwedzkich przedsibiorcw, te rnica taka wystpuje, lecz dysproporcje s znaczco mniejsze (odpowiednio: 97,2% i 88,6%). Peen komentarz zamieszczono na stronie 72 publikacji. Natomiast postawy Szwedw wobec CSR wydaj si powcigliwe, a opinie na temat stopnia ich zaawansowania w budowanie biznesu z ludzk twarz - wrcz skromne (w porwnaniu z polskimi). W przeciwiestwie do szwedzkich przedsibiorcw, majcych dugoletnie i udokumentowane osignicia w obszarze CSR, polscy biznesmeni, jeszcze znajdujc si w fazie planowania pewnych dziaa z zakresu CSR, niejako awansem przypisuj sobie zasugi z nimi zwizane. Powstaje pytanie, z czego wynikaj tak ostrone opinie szwedzkich przedsibiorcw? Po pierwsze m.in. z mentalnoci Szwedzi nie nale do spoeczestw epatujcych otoczenie swoimi osigniciami, po drugie z przewiadczenia, i nigdy nie jest tak dobrze, by nie mogo by lepiej, a po trzecie - z wysokiego poziomu wiadomoci konsumenckiej w krajach skandynawskich. Tamtejsi nabywcy na bieco werykuj dziaania przedsibiorstw, wystawiajc im cenzury, na jakie faktycznie zasuguj. Ponadto na rynku szwedzkim istotn rol w ocenie podmiotw gospodarczych odgrywaj posiadane przez nie certykaty, zwaszcza midzynarodowe, potwierdzajce konkretne osignicia i/lub wdroenia, np. z zakresu ochrony rodowiska. W Polsce za niewiele ponad 10% badanych deklaruje otrzymanie takich dokumentw. Nasuwa si wobec powyszych rozwaa pytanie, czy w przypadku newralgicznych tematw sensowne jest przeprowadzanie bada dajcych wyniki na poziomie deklaratywnym. Zdecydowanie tak, gdy dziki nim mona dostrzec rnice midzy dziaaniami a deklaracjami, okreli obszary, gdzie s one najgbsze i na tych wanie obszarach koncentrowa programy edukacyjne dedykowane przedsibiorcom. Temu midzy innymi suy niniejsza publikacja, a take szkoleniowa cz projektu RespEn.

49

/ Metodologia badania /
Monika Probosz

Badawcza cz projektu skadaa si z dwch faz jakociowej i ilociowej. W fazie jakociowej przeprowadzono 10 indywidualnych wywiadw pogbionych z przedstawicielami mikro, maych i rednich przedsibiorstw reprezentujcymi rne brane (handel, usugi, produkcja). Umoliwio to poznanie wiadomoci respondentw zwizanej ze sfer spoecznej odpowiedzialnoci biznesu oraz ich zwyczajw i przekona dotyczcych praktyk CSR. Zgromadzona wiedza zostaa wykorzystana przy konstrukcji kwestionariusza wywiadu do fazy ilociowej. Kwestionariusz wywiadu powsta w wyniku wsppracy midzynarodowego zespou, w oparciu o norm ISO 26000 i wyniki uzyskane w czci jakociowej. Kwestionariusz, jako podstawowy instrument pomiarowy, dostosowano do realiw krajw o bardziej i mniej zaawansowanym rozwoju CSR. W rezultacie wsplnej pracy stworzono jego dwie wersje: prostsz dla rynkw rozpoczynajcych rozwijanie praktyk CSR i bardziej zoon odpowiedni dla rynkw zaawansowanych pod tym wzgldem. Badanie ilociowe objo przedsibiorcw reprezentujcych mikro, may i redni biznes, dziaajcych w wojewdztwie pomorskim (Polska) i regionie Kalmar (Szwecja). W badaniu wzio udzia 251 przedsibiorcw polskich i 35 szwedzkich. Prba zawara odpowiednio 14% i 26% rednich przedsibiorstw, 41% i 60% maych oraz 44% i 14% mikro. Podobnie jak w czci jakociowej, przebadano reprezentantw wszystkich 3 bran (w Polsce i Szwecji odpowiednio: 21% i 31% - usugi, 22% i 6% - handel, 29% i 54% - produkcja, 28% i 9% - brane mieszane). W Polsce badaniu poddane zostay tylko i wycznie przedsibiorstwa ju wsppracujce (81%) lub planujce wspprac z zagranic (19%). W Szwecji byo to odpowiednio 63% i 6%, natomiast 31% przebadanych szwedzkich rm nie wsppracuje i nie zamierza wsppracowa z zagranic. Midzy badaniami przeprowadzonymi w obu krajach wystpiy rnice w podejciu metodologicznym. Polska cz badania zostaa zrealizowana metod wspieranych komputerowo wywiadw telefonicznych (CATI). Wywiady przeprowadzono gwnie z wacicielami lub wspwacicielami rm (64,1% respondentw). Drug grup respondentw stanowiy osoby wspdecydujce o rozwoju przedsibiorstwa lub majce wpyw na podejmowanie strategicznych decyzji. W Szwecji zastosowan metodologi bya ankieta internetowa. W badaniu szwedzkim grupa respondentw zostaa rozszerzona o osoby zajmujce wysokie stanowiska w rmie, ale nie wywierajce wpywu na decyzje strategiczne w regionie Kalmar waciciele stanowili 17,1% badanych.

50

/ Analiza wynikw i rekomendacje /

Grzegorz Baran

Wprowadzenie Wedug P. Druckera, spoeczna odpowiedzialno menederw wymaga takiego postpowania, aby wszystko, co rzeczywicie ley w interesie publicznym, stao si interesem wasnym przedsibiorstwa.51 Stwierdzenie to obrazuje ewolucj percepcji idei odpowiedzialnego biznesu, w ktrej nacisk pooony ju jest nie na stworzenie strategii CSR - co byo pierwszym etapem przejcia od samej idei do konkretnych dziaa - lecz na pen integracj spoecznej odpowiedzialnoci na poziomie strategii, a coraz czciej take ju na poziomie misji i modelu biznesu. Wwczas nastpuje to postulowane przez P. Druckera wczanie wszystkiego, co ley w interesie spoecznym w interes wasny organizacji. Okrelenie interes spoeczny sugeruje, e przedsibiorstwo, tak jak kady czowiek i kada organizacja, jest podmiotem spoecznym. Przedsibiorstwo jest z zaoenia podmiotem spoecznym, gdy:

(a) Realizuje wany interes spoeczny - i nie chodzi w tym stwierdzeniu o dziaania o charakterze
lantropijnym, czy cele stawiane przedsibiorstwom spoecznym w ramach ekonomii spoecznej, lecz o dziaania na rzecz interesu spoecznego poprzez penienie funkcji, dla ktrych ta instytucja zostaa stworzona, jak m.in.: umoliwienie wacicielom i inwestorom pomnaania swojego kapitau poprzez jego zaangaowanie w okrelone przedsiwzicia, a przez to pomnaanie dobrobytu caego pastwa; tworzenie miejsc pracy; wytwarzanie i dostarczanie potrzebnych spoeczestwu produktw i usug.

(b) Realizuje swoje cele dziki budowaniu i utrzymywaniu rnego rodzaju relacji o charakterze
spoecznym zatrudnia pracownikw i nimi kieruje, wspdziaa z rnego rodzaju partnerami biznesowymi, sprzedaje produkty i wiadczy usugi dla klientw, nawizuje szereg relacji okoobiznesowych w spoecznoci lokalnej, w ktrej funkcjonuje.

(c) Poprzez swoje dziaania moe negatywnie oddziaywa na interes spoeczny gwnie poprzez szkodliwo podejmowanych dziaa lub zaniedbanie podjcia okrelonych dziaa dla otoczenia, w ktrym funkcjonuje (w tym: rynkw, na ktrych dziaa, otoczenia naturalnego, spoecznego, ekonomicznego).
CSR staje si zatem sposobem prowadzenia biznesu, a nie jest czym dodatkowym obok dziaalnoci

51

Drucker P., Spoeczestwo pokapitalistyczne, PWN, Warszawa 1999, s. 418

51

podstawowej. Takie ujcie CSR nie jest sprzeczne z wczesnymi pogldami na temat odpowiedzialnoci spoecznej, jednake:

(1) (2) (3)

pozwala na bardziej kompleksowe podejcie do tych zagadnie; stanowi lepszy punkt wyjcia do operacjonalizacji samej idei poprzez stworzenie konkretnych metod i narzdzi zarzdzania odpowiedzialnym biznesem; pozwala lepiej zrozumie sens CSR w odniesieniu do przedsibiorstw, ktre z zaoenia maj generowa zysk, a nie prowadzi dziaalno spoeczn (w rozumieniu lantropijnym).

Z obszernego materiau empirycznego wybrano te wyniki, ktre w sposb szczeglny ukazuj specyk dziaania maych i rednich przedsibiorstw. Jest to o tyle wane, e specyka ta nie pozwala na bezporedni adaptacj metod upowszechniania CSR znanych ze wsppracy z duymi przedsibiorstwami. Analiza wynikw bada posuya w szczeglnoci do stworzenia rekomendowanych rozwiza majcych na celu wzmacnianie spoecznej odpowiedzialnoci maych i rednich przedsibiorstw w taki sposb, aby lepiej suyy one spoecznociom, w ktrych i na rzecz ktrych dziaaj.

wiadomo i znaczenie koncepcji spoecznej odpowiedzialnoci biznesu Na podstawie wynikw bada ankietowych i wywiadw pogbionych dokonano oceny wiadomoci koncepcji spoecznej odpowiedzialnoci biznesu w sektorze mikro, maych i rednich przedsibiorstw z wojewdztwa pomorskiego (na prbie 251 przedsibiorstw). Wyniki bada zestawiono i porwnano z wynikami szwedzkiej edycji badania (na prbie 35 przedsibiorstw z regionu Kalmar). Naley przy tym podkreli, e z powodw znacznej rnicy w wielkoci i sposobach doboru prby w Polsce i Szwecji, wyniki te nie s w peni porwnywalne.

43% 3ROVNDHG\FMDEDGDQLD 57%

Tak Nie

Tak Nie

11% 6]ZHG]NDHG\FMDEDGDQLD 89%

Rys. 1. Znajomo terminu spoeczna odpowiedzialno biznesu rdo: Badania RespEn, 2011.

52

Wprawdzie w wikszoci badanych rm (57% w Polsce i 88,6% w Szwecji) zadeklarowano znajomo koncepcji CSR, lecz dalsze wyniki bada mog sugerowa znaczn rnorodno zjawisk i dziaa zaliczanych przez badanych do teje koncepcji. Znaczna cz badanych kojarzy CSR z etycznoci dziaa, rozumian jako odpowiedzialno za podjte decyzje i dziaania, rzetelno, uczciwo, moralno czy stosowanie si do zasad fair play, co moe by zwizane z dotychczasowym procesem edukacji menederskiej. Nadal w programach ksztacenia menederw znacznie czciej wystpuje etyka biznesu ni przedmioty zwizane ze spoeczn odpowiedzialnoci. Moe to wskazywa na due znaczenie roli edukacji i innych form ksztacenia w formowaniu przyszego menedera, a tym samym sposobw prowadzenia biznesu. Wysok liczb wskaza uzyskay take cznie odpowiedzi: zaangaowanie spoeczne i rozwj lokalnej spoecznoci oraz poczucie misji (jako dziaania na rzecz wsplnego dobra). S to dziaania blisko powizane z silnie promowanym w Polsce modelem wczania przedsibiorstw w realizacj celw spoecznych. W wyniku wielu, czsto gonych medialnie, akcji spoecznych z udziaem duych i znanych przedsibiorstw ronie spoeczna wiadomo samych akcji, jak rwnie korzyci wizerunkowych z nimi zwizanych. Koncepcja CSR jest rwnie czsto kojarzona z praktykami w miejscu pracy oraz trosk o rodowisko naturalne. Obszary te ju na stae wrosy w koncepcj spoecznej odpowiedzialnoci biznesu, a jednoczenie maj t zalet, e przy odpowiednim zarzdzaniu mog przynosi wymierne korzyci biznesowe. Znacznie mniejsz liczb wskaza, jako powizane z CSR, uzyskay odpowiedzialne praktyki handlowe i kwestie zwizane z klientami, co moe oznacza, e s one bardziej kojarzone z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej, ni spoeczn odpowiedzialnoci. Spoeczna odpowiedzialno jest bowiem nadal czsto traktowana jako dziaalno dodatkowa, ktra wrcz nie powinna by kojarzona z biznesem. Uzyskiwanie korzyci z bycia odpowiedzialnym, w opinii niektrych umniejsza zasugi przedsibiorstwa. Praktyki handlowe i kwestie zwizane z klientami s natomiast gwnie kojarzone z marketingiem, jako czysto biznesow koncepcj zarzdzania. W tym miejscu pojawia si pytanie o sposb postrzegania koncepcji CSR przez przedsibiorstwa. A. M. Quazi i D. OBrien52 mwi o postrzeganiu CSR albo w kategoriach korzyci albo kosztw dla organizacji. Rysuje si wwczas podzia na te przedsibiorstwa, ktre postrzegaj dziaania zwizane ze spoeczn odpowiedzialnoci jako obcienie (koszt) oraz te, ktre zwizane z tym koszty rozwaaj w aspekcie inwestycji, podobnie jak dziaania marketingowe, czy rozwj jakoci. Jest to z jednej strony spowodowane rnic pomidzy rozwaaniem funkcjonowania organizacji w krtkim i dugim okresie, a z drugiej strony umiejtnoci lub brakiem umiejtnoci w wykorzystaniu spoecznej odpowiedzialnoci w strategiach biznesowych. Umiejtne zintegrowanie polityki spoecznej odpowiedzialnoci ze strategi organizacji moe bowiem prowadzi w dugim okresie do jej rozwoju. Warto podkreli rwnie fakt braku zalenoci poziomu deklarowanej znajomoci terminu CSR od wielkoci przedsibiorstwa. Z jednej strony moe to wynika po czci z rosncej oglnospoecznej wiadomoci i popularyzacji idei CSR. Z drugiej strony nie mona wykluczy, e cz mniejszych rm nie do koca chce si przyzna do rzeczywistego poziomu wiedzy o spoecznej odpowiedzialnoci.
52

Quazi A. M., OBrien D., An Empirical Test of a Cross-national Model of Corporate Social Responsibility, Journal of Business Ethics, nr 25, 2000, s. 3351

53

Niewykluczone, e cz badanych, ktrzy zadeklarowali znajomo tego terminu posiada albo bardzo ogln wiedz o spoecznej odpowiedzialnoci albo kojarzy j tylko z wybranymi aspektami. Potwierdza to analiza danych na tle wynikw innych bada, ukazujcych czsto dominacj wikszych rm pod wzgldem wiadomoci i poziomu wdroenia koncepcji CSR.

Wnioski

(1)

Rola wiadomoci spoecznej. Ten stopniowo wzrastajcy, take wrd mniejszych przedsibiorstw, poziom wiedzy o spoecznej odpowiedzialnoci wskazuje, e naley kontynuowa i rozwija dziaania upowszechniajce tego typu wiedz w spoeczestwie. Przedsibiorcy i pracownicy przedsibiorstw, szczeglnie z sektora MSP, wywodz si czsto z lokalnych spoecznoci. Zwikszenie wiadomoci na temat CSR w lokalnych spoecznociach powinno da pozytywne wzmocnienie spoecznej odpowiedzialnoci w przedsibiorstwach. Po drugie zbudowanie wiadomoci jest pierwszym krokiem na drodze do akceptacji i stosowania tej czsto dla MSP nowej idei. Rola edukacji. Analizujc podzia, ktry zaproponowali Quazi i OBrien na przedsibiorstwa, ktre postrzegaj CSR jako koszty i te, dla ktrych jest to inwestycja, pojawiaj si wnioski zwizane z niewystarczajc wiedz, jak powiza polityk spoecznej odpowiedzialnoci ze strategi biznesow. Takie podejcie moe znacznie powikszy zarwno liczb przedsibiorstw zainteresowanych CSR, jak i wachlarz realizowanych dziaa i inicjatyw. Nie powinno si bowiem sprowadza spoecznej odpowiedzialnoci do ujcia lantropijnego, w ktrym przedsibiorstwa decyduj si na zaangaowanie w kwestie spoeczne, nawet jeeli postrzegane jest ono jako dodatkowy koszt dla organizacji. W przypadku takiego podejcia odpowiedzialno wyrasta z czysto etycznych lub altruistycznych pobudek oraz z chci dziaania dla dobra spoecznego. Jednake takie ujcie spoecznej odpowiedzialnoci nie tylko nie pasuje do zaoe instytucjonalnych wspczesnego biznesu ale przede wszystkim moe sta w sprzecznoci z odpowiedzialnoci ekonomiczn przedsibiorstw. W duszej perspektywie moe generowa rwnie niekorzystne efekty spoeczne (np. redukcj zatrudnienia, czy gorsze warunki pracy wynikajce z pogorszenia sytuacji ekonomicznej przedsibiorstwa). Trudno stworzenia jednolitego modelu spoecznej odpowiedzialnoci dla MSP. Badane przedsibiorstwa nie widz powizania pomidzy drobnymi dziaaniami, a ide CSR. Wykonuj pewne dziaania, ale nie postrzegaj tego caociowo jako CSR. Ponadto specyka MSP, ich zasig dziaania oraz rnice pomidzy poszczeglnymi przedsibiorstwami sprawiaj, e nie jest moliwe stworzenie okrelonego modelu spoecznej odpowiedzialnoci w odniesieniu do tego sektora. Rne aspekty spoecznej odpowiedzialnoci s istotne dla rnych przedstawicieli sektora MSP.

(2)

(3)

54

Obszary CSR wane dla maych i rednich przedsibiorstw Na podstawie wynikw bada mona wskaza te obszary realizacji dziaa spoecznie odpowiedzialnych, ktrych rozwj z jednej strony jest bardzo wany z punktu widzenia interesu spoecznego, a z drugiej strony ma due szanse powodzenia uwzgldniajc obecny stan zainteresowania i akceptacji koncepcji CSR wrd mikro, maych i rednich przedsibiorstw. Wrd wspomnianych obszarw szczeglne znaczenia maj:

Odpowiedzialne relacje rynkowe Praktyki w miejscu pracy Zaangaowanie spoeczne i rozwj lokalnej spoecznoci Odpowiedzialno za rodowisko naturalne

3UDZDF]RZLHND

86% 83% 54% 57% 96% 63% 90% 83% 85% 94% 73% 100%
0% 20% 40% 60% 80% 100%

=DDQJDRZDQLHVSRHF]QH LUR]ZyMORNDOQHMVSRHF]QRFL

.ZHVWLH]ZL]DQH]NOLHQWDPL

3UDNW\NLKDQGORZH

URGRZLVNRQDWXUDOQH

3UDNW\NLZPLHMVFXSUDF\

Z3ROVFH Z6]ZHFML

Rys. 2. Znaczenie poszczeglnych obszarw CSR w badanych przedsibiorstwach rdo: Badania RespEn, 2011.

55

Odpowiedzialne relacje rynkowe Koncepcja CSR zyskaa swoj popularno w wyniku poszukiwania przez przedsibiorstwa sposobw wzmacniania swojego wizerunku. Zosta on w ostatnich latach mocno nadszarpnity przez rosnc krytyk spoeczn. W tej nastawionej wizerunkowo koncepcji, zbyt sabo, cho coraz silniej, podkrelana jest rola relacji. Quazi i OBrien53 w swojej typologii CSR, szczegln rol przypisali nowoczesnemu podejciu do spoecznej odpowiedzialnoci. W tym przypadku mona obserwowa szerokie relacje biznesu ze spoeczestwem, z ktrych przedsibiorstwo moe czerpa dugo- lub krtkoterminowe korzyci. To nowoczesne podejcie w duej mierze jest zbiene z koncepcj interesariuszy, jako poszerzonej perspektywy patrzenia na organizacj. W tej perspektywie najistotniejsz skadow z punktu widzenia MSP okazuj si by relacje rynkowe. Spoeczna odpowiedzialno w odniesieniu do relacji rynkowych zostaa najbardziej doceniona w deklaracjach badanych przedsibiorstw. Na rys. 2 zsumowane zostay odpowiedzi: zdecydowanie wane i raczej wane na pytanie o znaczenie poszczeglnych obszarw odpowiedzialnoci dla przyszego rozwoju przedsibiorstwa wedug polskich respondentw. Odpowiedzialno w relacjach z rynkiem docelowym (kwestie zwizane z klientami oraz praktyki handlowe) jest wana dla ponad 90% badanych. Interesujce jest zestawienie powyszych wynikw z odpowiednimi wynikami szwedzkiej edycji badania. Praktyki handlowe i kwestie zwizane z klientami, cho nadal istotne, nie s w tym przypadku najwaniejsze. Dla szwedzkich respondentw najwaniejsze okazay si by praktyki w miejscu pracy a nastpnie troska o rodowisko naturalne. Mona w zwizku z powyszymi wynikami zaryzykowa postawienie tezy dotyczcej pewnych rnic w wiadomoci i postawach pomidzy Polsk i Szwecj. Szczeglnie warto podkreli due znaczenie dla szwedzkich respondentw odpowiedzialnoci w miejscu pracy. Przekonanie polskich przedsibiorstw o tym, e odpowiedzialno wobec pracownikw stanowi dugookresow inwestycj, ktra przekada si na konkretne efekty biznesowe, jest jednym z wanych wyzwa rwnie dla CSR. Niestety, cz przedsibiorstw, wykorzystujc wci niestabilny polski rynek pracy, woli zwalnia mao efektywnych pracownikw i zatrudnia na ich miejsce nowych, zamiast inwestowa w rozwj ich efektywnoci. Respondenci deklarowali bardzo wysoki stopie spoecznej odpowiedzialnoci zarwno praktyk handlowych (informacje zwrotne od partnerw biznesowych, uczciwo i wysoka jako umw i transakcji biznesowych, uczciwe relacje z konkurencj, wsparcie dla stowarzysze i organizacji biznesowych czy gospodarczych) jak i w kwestiach konsumenckich (informacje o procesie powstawania produktw, informacje o zagroeniach zwizanych z produktami, komunikacja z konsumentami, informacje marketingowe, poufno informacji o klientach).

53

Ibidem, p. 28

56

Zdecydowanie wane 5ac]eMwane 7UXdnoSowied]ie

81% 15% 2,8%

Zdecydowanie wane 5ac]eMwane 7UXdnoSowied]ie 5ac]eMniewane

34% 29% 20% 9% 9%

0% 10% 20% 30% 40%

Zdecydowanie niewane

0,8%
0% 20% 40% 60% 80% 100%

Zdecydowanie niewane

3ROVNDHG\FMDEDGDQLD

6]ZHG]NDHG\FMDEDGDQLD

Rys. 3. Rola kwestii zwizanych z klientami dla rozwoju przedsibiorstwa rdo: Badania RespEn, 2011.

Trzeba uwzgldni ryzyko zbyt wysokiej oceny w wyniku deklaratywnego charakteru odpowiedzi udzielanych przez badanych, niewerykowanych poprzez analiz danych z innych rde. Nawet jeeli respondenci zawyyli poziom swojej odpowiedzialnoci, to i tak wyranie wida, e uwaaj odpowiedzialno w obszarze relacji rynkowych za wan. Przekonanie takie stanowi mocn podstaw do dalszego budowania spoecznie odpowiedzialnych postaw w badanym sektorze maych i rednich przedsibiorstw. Oznacza to bowiem, e coraz wicej badanych przedsibiorstw dostrzega wymierne korzyci ekonomiczne wynikajce z wdraania koncepcji CSR w obszarze relacji z klientami. Ponad 96% polskich respondentw uznao kwestie zwizane z klientami za wane (w tym ponad 81% za zdecydowanie wane) dla przyszego rozwoju rmy.

Praktyki w miejscu pracy Obecnie obserwuje si coraz wikszy wzrost wiadomoci spoecznej konsumentw. Rosn ich wymagania zarwno wobec produktw jak i zachowa producentw. Klienci w swoich decyzjach zakupowych coraz czciej kieruj si zaufaniem do danej rmy oraz jej wizerunkiem. Spoeczna odpowiedzialno biznesu moe wpyn na zwikszenie lojalnoci klientw i interesariuszy MSP. Prospoeczna i proekologiczna dziaalno organizacji moe rwnie uatwi jej pozyskanie zaufania i przychylnoci wadz samorzdowych oraz spoecznoci lokalnej. Taka dziaalno organizacji stanowi element pozanansowej motywacji pracownikw, ktrzy zaczynaj lepiej postrzega pracodawc ze wzgldu na stosowany przez niego kodeks etyczny oraz angaowanie si w sprawy istotne dla zwykych ludzi. Przyczynia si to take do poprawy wizerunku rmy na rynku pracy.

57

Nie dotyczy mojej firmy Zdecydowanie pasuje do mojej firmy Raczej pasuje do mojej firmy 7rudno powiedzie Raczej nie pasuje do mojej firmy Zdecydowanie nie pasuje do mojej firmy 0%

10% 21% 35%

15%
Zdecydowanie pasuje do mojej firmy Raczej pasuje do mojej firmy 7rudno powiedzie Raczej nie pasuje do mojej firmy Zdecydowanie nie pasuje do mojej firmy 20% 30% 40% 0%

26% 40% 20% 11% 2,9%

10% 20% 30% 40% 50%

13% 6%
10%

3ROVNDHG\FMDEDGDQLD

6]ZHG]NDHG\FMDEDGDQLD

Rys. 4. Zachcanie pracownikw do rozwijania swoich umiejtnoci i dugoterminowego planowania kariery rdo: Badania RespEn, 2011.

Innym wanym elementem spoecznej odpowiedzialnoci, ktry moe tworzy konkretn warto w miejscu pracy s wszelkiego rodzaju inwestycje w pracownikw, m.in. poprzez szkolenia. 43,8% badanych w Polsce i 34,3% w Szwecji nie zachca swoich pracownikw do rozwijania swoich umiejtnoci i dugoterminowego planowania kariery (np. poprzez szkolenia). Wyniki te wydaj si korespondowa z wynikami badania przeprowadzonego przez Polsk Agencj Rozwoju Przedsibiorczoci. Z danych PARP wynika, e 56% pracownikw sektora MSP nie podnosi w aden sposb swoich kompetencji. Pracodawcy prawdopodobnie nie dostrzegaj korzyci z inwestowania w rozwj pracownikw. Winne takiej sytuacji s obie strony. Pracodawcy powinni zadba o rozwj pracownikw i mc oceni ich braki kompetencyjne, z kolei pracownicy powinni dy do doskonalenia swoich umiejtnoci. Jest to zdecydowana korzy dla nich i ich przyszej kariery; take na wypadek zmiany pracy. Tymczasem 77,8% pracownikw czeka na ruch po stronie przeoonego. PARP zwraca rwnie uwag na to, e pracownicy s zbytnio obcieni prac i nie maj czasu na szkolenia. Naleaoby zatem zaprojektowa taki system szkole, ktry bdzie dla pracownikw sektora MSP atrakcyjny, nie tylko pod wzgldem tematyki, ale przede wszystkim pod wzgldem formy zorganizowania kursu czy czasu jego trwania. 61% badanych w Polsce i 88,5% w Szwecji zadeklarowao, e w ich przedsibiorstwie odbywaj si regularne spotkania z pracownikami, podczas ktrych zgaszane s pomysy, potrzeby oraz omawiane sukcesy i poraki rmy.

58

Nie dotyczy mojej firmy Zdecydowanie pasuje do mojej firmy Raczej pasuje do mojej firmy 7rudno powiedzie Raczej nie pasuje do mojej firmy Zdecydowanie nie pasuje do mojej firmy 0%

9% 30% 32% 17% 11% 2,4%

10% 20% 30% 40% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
Zdecydowanie pasuje do mojej firmy Raczej pasuje do mojej firmy 7rudno powiedzie Raczej nie pasuje do mojej firmy

51% 37% 9% 2,9%

3ROVNDHG\FMDEDGDQLD

6]ZHG]NDHG\FMDEDGDQLD

Rys. 5. Zwoywanie regularnych spotka, podczas ktrych pracownicy i zarzd mog dzieli si informacjami na temat osigni przedsibiorstwa rdo: Badania RespEn, 2011.

Pogbiona i efektywna komunikacja jest wartoci trudn do przecenienia. Szczeglna dbao o ten aspekt funkcjonowania przedsibiorstwa moe uchroni je od wielu problemw. Najczstsz przyczyn nieprawidowoci i narastajcych problemw w rmie jest wanie niedostateczna komunikacja. Naley wyranie zaznaczy, e w kadej organizacji, niezalenie od jej wielkoci, brak jasnych, czytelnych i potwierdzonych komunikatw powoduje powstanie niepotrzebnych domysw, plotek, nadinterpretacji, ktre w konsekwencji mog zaburzy rytm funkcjonowania przedsibiorstwa. Dlatego te wewntrzna komunikacja jest dziedzin, ktra wymaga szczeglnej uwagi bez harmonii wewntrz, wypracowania wsplnego stanowiska, nie bdzie moliwe zbudowanie relacji z podmiotami zewntrznymi.

Zaangaowanie spoeczne i rozwj lokalnej spoecznoci W takich obszarach jak edukacja, ochrona zdrowia, bezpieczestwo, rynek pracy, komunikacja, etc. potrzebne s nie tyle zmiany pozorne, pomagajce krtkotrwale rozwiza biece problemy nansowe, lecz prawdziwe, dugotrwae zmiany strukturalne. Konieczna jest wsppraca z biznesem, ktra potra dogbnie przeksztaci sposb podejcia do rozwizywania okrelonych problemw spoecznych i publicznych, np. zaangaowanie lokalnego biznesu, ktre pomoe gruntownie zmieni funkcjonowanie lokalnej szkoy, da nowe perspektywy zawodowe dla jej absolwentw, a nawet zmieni cae lokalne otoczenia. Intensywny rozwj realizacji idei CSR stanowi jednoczenie szans, e lokalni przedsibiorcy nie pozostan obojtni na to, jak zaatwiane s sprawy spoeczne i publiczne w ich lokalnych spoecznociach.

59

Tradycyjnie przedsibiorstwa bardzo wsko postrzegay moliwoci wsppracy z sektorem spoecznym. Taka wsppraca ograniczaa si do relacji darczyca obdarowany, a organizacje spoeczne peniy rol porednika. Obecnie wzrasta wiadomo, a co za tym idzie, rwnie oczekiwania przedsibiorstw w odniesieniu do podejmowanej wsppracy. Organizacje biznesowe dostrzegaj, i zaangaowanie spoeczne daje moliwoci rozwoju nowych idei, prezentowania swoich technologii, rozwiza i produktw, znajdowania i kreowania nowych rynkw, a nawet tworzenia nowych rozwiza biznesowych. Powodzenie takiego podejcia wymaga rwnie wikszego zaangaowania ze strony partnerw spoecznych i publicznych. Chcc oceni poziom zaangaowania sektora komercyjnego w sprawy lokalnych spoecznoci warto okreli ilo przedsibiorstw podejmujcych lub wczajcych si w przedsiwzicia/ dziaania z zakresu spoecznej odpowiedzialnoci. Okoo 35% polskich respondentw i a 65% szwedzkich aktywnie angauje si w sprawy lokalnej spoecznoci. Pokazuje to znaczn luk po stronie polskich MSP, ktr naley wypeni.

Nie dotyczy mojej firmy Zdecydowanie pasuje do mojej firmy Raczej pasuje do mojej firmy 7UXGQRSRZLHG]LH Raczej nie pasuje do mojej firmy Zdecydowanie nie pasuje do mojej firmy 0%

5% 14% 21% 17% 20% 23%

10% 20% 30%

Brak danych Zdecydowanie pasuje do mojej firmy Raczej pasuje do mojej firmy 7UXGQRSRZLHG]LH Raczej nie pasuje do mojej firmy Zdecydowanie nie pasuje do mojej firmy 0%

11% 17% 49% 17% 2,9% 2,9%

10% 20% 30% 40% 50% 60%

3ROVNDHG\FMDEDGDQLD

6]ZHG]NDHG\FMDEDGDQLD

Rys. 6. Zaangaowanie w sprawy lokalnej spoecznoci rdo: Badania RespEn, 2011.

Dla lepszego zrozumienia otoczenia organizacji, a tym samym skuteczniejszego dziaania, konieczne jest prowadzenie pogbionego dialogu spoecznego. Przedsibiorstwa powinny by otwarte na moliwoci i potrzeby dialogu z lokalnymi spoecznociami. Szczeglnie powinny by podejmowane tematy i problemy lokalnej spoecznoci zwizane z nieakceptowanymi lub niepodanymi aspektami dziaalnoci przedsibiorstw. Przeprowadzone badania pokazay, e w tej kwestii wiele jeszcze naleaoby zmieni.

60

Nie wiem Nie dotyczy mojej firmy Zdecydowanie pasuje do mojej firmy Raczej pasuje do mojej firmy 7rudno powiedzie Raczej nie pasuje do mojej firmy Zdecydowanie nie pasuje do mojej firmy

0,8% 16% 13% 19% 14% 16% 20%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 0% 10% 20% 30% Brak danych Zdecydowanie pasuje do mojej firmy Raczej pasuje do mojej firmy 7rudno powiedzie Raczej nie pasuje do mojej firmy

26% 17% 23% 26% 9%

3ROVNDHG\FMDEDGDQLD

6]ZHG]NDHG\FMDEDGDQLD

Rys. 7. Dialog ze spoecznoci lokaln w procesie podejmowania decyzji, ktre mog wpywa na otoczenie przedsibiorstw rdo: Badania RespEn, 2011.

Jedynie w 31,8% badanych rm polskich i 40% szwedzkich zadeklarowano, e w procesie podejmowania decyzji, ktre mog wpywa na otoczenie przedsibiorstwa, nawizywany jest dialog ze spoecznoci lokaln. W przypadku tematw trudnych wyniki te s jeszcze mniej zadowalajce.

Nie dotyczy mojej firmy Zdecydowanie pasuje do mojej firmy Raczej pasuje do mojej firmy 7UXGQRSRZLHG]LH Raczej nie pasuje do mojej firmy Zdecydowanie nie pasuje do mojej firmy

19% 11% 17% 17% 8% 28%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

Rys. 8. Otwarty dialog z lokaln spoecznoci na temat niepodanych i draliwych spraw, ktre dotycz przedsibiorstwa (polska edycja badania) rdo: Badania RespEn, 2011.

61

Dla 28,3% badanych polskich rm dialog ze spoecznoci lokaln na temat niepodanych, kontrowersyjnych i draliwych spraw zwizanych z dziaalnoci ich rmy jest wypracowan norm, podczas gdy 35,5% respondentw deklaruje, i to zagadnienie raczej lub zdecydowanie nie pasuje do ich rmy. 17,1% badanych nie potra udzieli jednoznacznej odpowiedzi, a a 19,1% uznaje, e to zagadnienie nie dotyczy ich organizacji. Jedynie 33,9% badanych przedsibiorcw polskich oraz 45,7% szwedzkich deklaruje, e rma dziaa aktywnie na rzecz trwaego rozwoju lokalnej spoecznoci czy organizacji poprzez dzielenie si swoim know-how. 41% badanych rm polskich i 8,6% szwedzkich nie angauje si w takie dziaania. Wyniki te s zaskakujce, przede wszystkim dlatego, e lokalna spoeczno, szczeglnie w przypadku sektora MSP powinna by niejako naturalnie grup, wobec ktrej kieruje si wsparcie. To wanie dziki lokalnej spoecznoci przedsibiorstwo moe odnosi sukcesy, to wanie std pochodz jego pracownicy, to tutaj znajduj si ich klienci. Naley zatem uwiadamia przedsibiorcw o tym fakcie. Naley im pokaza, e wspdzielenie pewnych rozwiza i wiedzy, wsplne wypracowywanie pomysw jest dziaaniem, ktre przynosi efekty zarwno w krtko- jak i dugofalowej perspektywie. Takie praktyki buduj zaufanie, wzmacniaj wizerunek przedsibiorstwa jako organizacji, ktra dba nie tylko o siebie i swoje interesy, ale take zaspokaja lokalne potrzeby.

Odpowiedzialno za rodowisko naturalne Jedynie 27,8% badanych przedsibiorcw w Polsce w porwnaniu z 71,5% w Szwecji zgadza si z twierdzeniem, e dziaalno ich rmy ma wpyw na rodowisko naturalne. A 56,2% polskich respondentw twierdzi, e dziaalno ich rm nie wywiera takiego wpywu.

Nie wiem Nie dotyczy mojej firmy Zdecydowanie pasuje do mojej firmy Raczej pasuje do mojej firmy 7UXGQRSRZLHG]LH Raczej nie pasuje do mojej firmy Zdecydowanie nie pasuje do mojej firmy 0%

0,8% 1,2% 15% 13% 14% 20% 37%

10% 20% 30% 40% 0% 20% 40% 50% Brak danych Zdecydowanie pasuje do mojej firmy Raczej pasuje do mojej firmy 7UXGQRSRZLHG]LH

23% 43% 29% 6%

3ROVNDHG\FMDEDGDQLD

6]ZHG]NDHG\FMDEDGDQLD

Rys. 9. Wpyw na rodowisko naturalne rdo: Badania RespEn, 2011.

62

Powysze wyniki badania mog wskazywa na powany problem braku wiadomoci polskich przedsibiorcw. Wrd wielu z nich pokutuje pogld, i znaczcy wpyw na rodowisko naturalne mog mie tylko due przedsibiorstwa produkcyjne. Jednake kwestia ta dotyczy wszystkich, bez wzgldu na wielko czy rodzaj dziaalnoci. Tak jak gospodarstwa domowe, tak i sektor MSP odpowiedzialny jest za gospodark odpadami, racjonalne zuycie energii czy wody. Z uwagi na fakt znacznego udziau maych i rednich przedsibiorstw w gospodarce, poprawa ich wiadomoci ekologicznej jest niezwykle wanym zadaniem. Na 3,74 mln przedsibiorstw w Polsce, sektor mikro, maych i rednich liczy a 3,62 mln podmiotw. Dla zilustrowania skali problemu wystarczy poda prosty przykad. Niedokrcony kran to strata nawet 20 litrw wody podczas doby. Jeli takich kranw bdzie chociaby 1,81 mln (czyli nie dokrci ich poowa polskich mikro, maych i rednich przedsibiorcw), to strata wyniesie tylko w trakcie jednej doby ponad 36 milionw litrw wody. Naley si zatem zastanowi co trzeba zrobi, by zachci przedsibiorcw do odpowiedzialnych wzgldem rodowiska zachowa. Wydaje si, e w pierwszej kolejnoci naley wykorzysta pewien istniejcy ju w nich potencja. Znaczna cz z nich oszczdza energi (72,5% badanych w Polsce i 85,7% w Szwecji), czy te minimalizuje ilo wytwarzanych odpadw (76,1% polskich i a 97,1% szwedzkich). Rozumiejc sposb mylenia przedsibiorcw, mona z duym prawdopodobiestwem przypuszcza, e dominujcym powodem tego typu zachowa s jednak pobudki ekonomiczne, a nie podana troska o rodowisko. Naley zatem przekonywa przedsibiorcw, i odpowiedzialne podejcie do rodowiska jest realnym rdem korzyci biznesowych, e takie proste metody, jak zakup energooszczdnych arwek czy wymiana starego sprztu na bardziej efektywny energetycznie, wpywaj na obnik kosztw. Warto podkrela, e jest wiele takich spoecznie odpowiedzialnych dziaa, ktre mog przyczyni si do redukcji kosztw dziaalnoci przedsibiorstwa.

Wnioski

(1)

Sprowadzanie idei CSR do redystrybucji przez przedsibiorstwa czci zysku na wane cele spoeczne nie ley w oglnym interesie spoeczestwa. Naley zrozumie poszczeglne grupy spoeczne, np. potrzebujcych, ktrzy poszukuj pomocy wszelkimi sposobami, ale wprowadzenie kompleksowych rozwiza w zakresie zaangaowania przedsibiorstw do wsppracy powinno by oparte na propozycjach korzystnych zarwno z punktu widzenia spoeczestwa jak i sektora biznesu. Skanianie przedsibiorstw do dziaa, ktre bd korzystne dla okrelonych interesariuszy/ benecjentw, lecz przyczyni si do pogorszenia sytuacji ekonomicznej darczycw, nie bdzie efektywne w dugim okresie. Nie jest to korzystne take dla lokalnych spoecznoci, ktrych rozwj spoeczno-gospodarczy jest zaleny take od kondycji ekonomicznej przedsibiorstw. Naley rozway stworzenie kompleksowych propozycji w zakresie rozwijania wsppracy sektora biznesu z sektorami publicznym i spoecznym, opartej na profesjonalnym zarzdzaniu i strategii zgodnej ze strategi rozwoju regionalnego/ lokalnego.

(2)

63

(3)

W analizie wynikw naley uwzgldni ryzyko zbyt wysokiej oceny w wyniku deklaratywnego charakteru udzielanych odpowiedzi. Nawet jeeli badani zawyyli poziom swojej odpowiedzialnoci, to prawdopodobnie z tego powodu, i uwaaj spoeczn odpowiedzialno za wan i aspiruj do bycia spoecznie odpowiedzialnymi. Przekonanie takie stanowi siln podstaw do budowania spoecznie odpowiedzialnych postaw w badanym sektorze maych i rednich przedsibiorstw. Dla MSP wikszo podejmowanych dziaa i decyzji jest oceniana z punktu widzenia ich efektywnoci ekonomicznej. Ograniczono zasobw maych przedsibiorcw sprawia, e nie mog oni ryzykowa dziaa, ktre nara przedsibiorstwo na niepotrzebne koszty. Naley dlatego uwiadamia przedsibiorcw o korzyciach zwizanych z CSR, szczeglnie o oszczdnociach wynikajcych z zastosowania nowoczesnych ekologicznych technologii lub nowych praktyk zarzdzania zmniejszajcych zuycie zasobw, oraz o redukcji kosztw transakcyjnych, wynikajcej z zaufania i partnerstwa budowanego z interesariuszami.

(4)

Specyka spoecznej odpowiedzialnoci maych i rednich przedsibiorstw Na podstawie wynikw bada mona stwierdzi, e MSP dziaaj czsto w zbyt maej skali, aby byy zainteresowane w jednakowym stopniu wszystkimi obszarami CSR. Nie jest moliwe zbudowanie jednego, spjnego modelu CSR w odniesieniu do sektora maych i rednich przedsibiorstw. Ich rnorodno determinuje rnice w zakresie postaw, potrzeb, relacji z otoczeniem etc. Dane przedsibiorstwo musi znale swj wasny sposb na spoeczn odpowiedzialno, blisko powizany z prowadzon dziaalnoci, miejscem w otoczeniu i sytuacj rynkow. Mona wskaza kilka cech szczeglnych dla MSP, mogcych wpywa na efektywno wdraania koncepcji CSR w tym sektorze.

Podejmowanie decyzji W MSP waciciel podejmuje wikszo wanych decyzji i decyduje o kierunkach rozwoju przedsibiorstwa. Potwierdzaj to rwnie wyniki tego badania, gdzie w przypadku 64% respondentw wywiady byy prowadzone z wacicielami, gdy zadeklarowali, e jako waciciele lub wspwaciciele to oni ostatecznie podejmuj wszystkie decyzje. Jest to wany wniosek w odniesieniu do upowszechniania CSR w sektorze MSP, gdy przekonanie przedsibiorstwa do okrelonych dziaa jest tak naprawd tosame z przekonaniem waciciela, a spoeczna odpowiedzialno przedsibiorstwa pochodn odpowiedzialnoci waciciela. W pozostaych przypadkach s to rwnie pojedyncze osoby, prawdopodobnie reprezentujce wacicieli w podejmowaniu wanych decyzji biznesowych. Znacznie rzadziej w MSP mamy do czynienia z modelem zarzdzania opartym na szerokim delegowaniu uprawnie i odpowiedzialnoci.

64

0DPZS\ZQDZV]\VWNLHVWUDWHJLF]QHGHF\]MH GRW\F]FHUR]ZRMXILUP\

16%

'HF\GXMOXEZVSyGHF\GXMRUR]ZRMXILUP\

20%

-HVWHPZDFLFLHOHPZVSyZDFLFLHOHPILUP\ LRVWDWHF]QLHWRMDSRGHMPXMZV]\VWNLHGHF\]MH

64%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Rys. 10. Wpyw osoby badanej na wane decyzje w organizacji (polska edycja badania) rdo: Badania RespEn, 2011.

Wykorzystanie lokalnych liderw Mniejsze rmy czsto dziaaj lokalnie, jeeli nie pod wzgldem rynku zbytu, to bardzo czsto pod wzgldem zlokalizowania swojej dziaalnoci i miejsca rekrutacji pracownikw. To sprawia, e s czsto silnie zakorzenione w lokalnych spoecznociach i dobre relacje z nimi s dla nich korzystne. Jednoczenie zaangaowanie takich przedsibiorstw w sprawy lokalnej spoecznoci czsto odbywa si przy duym udziale swego rodzaju lokalnych liderw, ktrzy potra tak wspprac nawizywa i organizowa. Tacy ludzie rzadko siedz w biurze, najczciej dziaaj w terenie walczc o pienidze na wsparcie celw spoecznych, ktre realizuj. Wsppraca zawizuje si wanie dziki zaangaowaniu tych osb, ktre znaj lokalne uwarunkowania i lokalnych przedsibiorcw. Wsppraca z takimi lokalnymi liderami wydaje si naturalnym krokiem na drodze do rozwoju spoecznie odpowiedzialnej wsppracy z maymi przedsibiorstwami.

Udzia zewntrznych organizatorw Wsppraca z przedsibiorcami odbywa si na podstawowym poziomie nie jest integrowana w szerszym zakresie; zachodzi na linii: przedsibiorstwo benecjent/ interesariusz. Wynika z zakresu dziaania mniejszych przedsibiorstw, ktre rzadko posiadaj dostp do zasobw umoliwiajcych inicjowanie i organizowanie przedsiwzi spoecznych. W przypadku mniejszych przedsibiorstw, czsto spoeczna odpowiedzialno wynika z potrzeby chwili i konkretnych ludzi poszukujcych wsparcia. Przeszkod dla wczania si MSP w wiksze akcje spoeczne jest brak zaufania do duych, anonimowych instytucji.

65

Zasig zaangaowania przedsibiorstw W przypadku sektora MSP zaangaowanie ograniczone jest lokalnie, do terenu miasta czy gminy. Mae rmy raczej nie angauj si w przedsiwzicia o szerszym zasigu. Wynika to z jednej strony z moliwoci mniejszych przedsibiorstw, a z drugiej strony z moliwych do osignicia korzyci. Nawet te rmy, ktre dziaaj na oglnopolskim rynku, czsto preferuj zaangaowanie w sprawy lokalnej spoecznoci, ni udzia w duych wizerunkowych akcjach spoecznych. Zwizane jest to prawdopodobnie z ich przywizaniem i zakorzenieniem w lokalnej spoecznoci. Odpowiedzialno mniejszych rm czsto wynika bardziej z potrzeby serca ni strategicznego planu wizerunkowego.

Spoeczna odpowiedzialno a cykl ycia przedsibiorstwa Firmy dziaajce duej na rynku s bardziej skonne do wsppracy. W fazie wejcia na rynek oraz wzrostu rma jest bardziej skupiona na sobie. Dopiero rma z pewnym staem na rynku, z silniejsz ni w pocztkowym okresie pozycj, otwiera si na potrzeby innych. Jest to bardzo istotny wniosek dla zarzdzania upowszechnianiem CSR. Nie naley go jednak traktowa jako wskazwki do pominicia modych rm, ale zwrcenia uwagi na poczenie ich wsparcia z upowszechnianiem spoecznie odpowiedzialnego zarzdzania. Obecnie istnieje bowiem wiele programw wsparcia dla pocztkujcych przedsibiorcw i umiejtne ich powizanie z CSR odpowiednio ukierunkuje tych modych przedsibiorcw.

Powtarzalno wsppracy Najtrudniej jest nawiza wspprac o charakterze CSR po raz pierwszy. Obserwuje si wwczas znaczcy brak zaufania do organizacji zewntrznych. Udana wsppraca powoduje jednak, e przedsibiorstwa chtnie angauj si w kolejne dziaania i coraz atwiej je do tego zachci.

Rola kontaktw nieformalnych W przypadku mniejszych przedsibiorstw rola kontaktw nieformalnych w nawizywaniu wsppracy o charakterze CSR jest bardzo dua. Znaczna cz tych przedsibiorstw opiera swoje dziaania biznesowe przynajmniej czciowo wanie na kontaktach nieformalnych. Nie jest wcale rzadkie, e do mniejszych rm dociera si za porednictwem kontaktw towarzyskich. Np. osoba, ktra poszukuje wsparcia dla okrelonej inicjatywy poszukuje informacji wrd znajomych przedsibiorcw, aby znale w ten sposb wartociowy kontakt; dawni harcerze (obecnie przedsibiorcy) wspieraj harcerstwo w miecie; a dawni pikarze lokalny klub sportowy. S to wizi, ktre naley podtrzymywa oraz mechanizmy, ktrych nie mona pomija na drodze rozwoju idei CSR w sektorze MSP. Zdarza si, e mali przedsibiorcy postrzegaj CSR jako skomplikowany system (typu ISO), ktrego wdroenie wymaga duych nakadw nansowych, czasu i energii. Kojarz oni CSR gwnie z duymi przedsibiorstwami i sdz, e takie systemy mog zaburzy intuicyjnie wypracowane i sprawdzone ju wasne sposoby zarzdzania.

66

Rekomendacje Specyka sektora MSP narzuca konieczno odmiennego podejcia do upowszechniania i rozwoju CSR w tych przedsibiorstwach. Wyniki bada potwierdzaj przypuszczenie, e mae i rednie przedsibiorstwa mog, a co wicej, czsto chciayby by spoecznie odpowiedzialne. Znaczn barier jest jednak niska wiadomo zarwno samej koncepcji, korzyci z bycia spoecznie odpowiedzialnym, jak rwnie wasnych moliwoci i perspektyw rozwoju. Formuujc rekomendacje wzito pod uwag t specyk, pamitajc jednoczenie, e warto rekomendacji jest zdeterminowana ich uytecznoci z punktu widzenia skutecznoci wzmacniania spoecznej odpowiedzialnoci MSP. Czstkowe rekomendacje zostay dlatego poczone ze szczegowymi wnioskami z poszczeglnych czci raportu, a w tym miejscu podjto prb powizania ich w spjny model wzmacniania spoecznej odpowiedzialnoci MSP. Model ten zosta zbudowany w oparciu o sformuowanie podstawowych grup dziaa, ktre naley podj, aby skutecznie zwiksza spoeczn odpowiedzialno i zaangaowanie maych i rednich przedsibiorstw. Rekomendacje sprowadzaj si zatem do trzech grup dziaa, ktre, uwzgldniajc specyk sektora MSP i obecny stan rozwoju CSR, maj szans na wysok skuteczno w dalszym wzmacnianiu odpowiedzialnoci maych i rednich przedsibiorstw. Do grup tych zostay zaliczone:

Odpowiedzialna edukacja menederska Wzmacnianie wizi spoecznych Rozwj organizacji zrzeszajcych przedsibiorcw

ROZWJ ORGANIZACJI ZRZ(6ZAJC<C+ 3RZ('6I%IORCW

CSR
ODPOWIEDZIALNA EDUKACJA 0ENEDERSKA WZMACNIANIE WIZI SPOECZN<C+

Rys. 11. Dziaania wzmacniajce CSR w sektorze MSP rdo: Opracowanie wasne.

67

Zaproponowane grupy dziaa skadaj si na spjny model wzmacniania spoecznej odpowiedzialno MSP poprzez kreowanie odpowiedzialnych postaw i dziaa, ale take wzmacnianie wizi ze spoecznoci lokaln oraz samych przedsibiorstw w wymiarze ekonomicznym, wskazujc im szanse i moliwoci dalszego rozwoju. Odpowiedzialna edukacja menederska, rozwj organizacji zrzeszajcych przedsibiorcw czy wzmacnianie wizi przedsibiorstw ze spoecznoci lokaln s dziaaniami generujcymi okrelone korzyci spoeczne, ale przyczyniaj si jednoczenie do wzmacniania pozycji konkurencyjnej zaangaowanych w te dziaania przedsibiorstw. Silna pozycja ekonomiczna jest solidn podstaw do podejmowania dziaa i inicjatyw CSR. Zaproponowany model, czerpic z wiedzy o logice mylenia i dziaania MSP, jest zbudowany na zasadzie wzajemnych korzyci.

Odpowiedzialna edukacja menederska Wyniki bada wskazuj jednoznacznie, e mae i rednie przedsibiorstwa s bardziej zainteresowane tymi obszarami spoecznej odpowiedzialnoci, ktre mog im da konkretne korzyci biznesowe. Czsto brak im jednak wiedzy na temat takich korzyci oraz sposobw realizacji odpowiedzialnych dziaa, ktre by takie korzyci generoway. Wiele spotka z przedsibiorcami koczy si na przekazaniu informacji o potencjalnych korzyciach bez wskazania w jaki sposb je osign. Przedsibiorstwom, szczeglnie z sektora MSP, brakuje natomiast wiedzy i umiejtnoci w tym zakresie. Odpowiedzialna edukacja menederska musi by oparta nie tylko na przekonywaniu do podejmowania spoecznej odpowiedzialnoci, ale rwnie na rozwijaniu konkretnych umiejtnoci osigania korzyci biznesowych poprzez dziaania z poytkiem dla spoeczestwa. Moe to by o tyle skuteczne, e mniejszym przedsibiorstwom czsto brakuje wiedzy typowo menederskiej, zwizanej z zarzdzaniem pracownikami, marketingiem, pozyskiwaniem funduszy na inwestycje, innowacyjnoci etc. To nie moe by jednak lista korzyci, lecz:

(a) dobre praktyki, pokazujce, e inni odnosz korzyci poprzez takie dziaania, take w innych
krajach (np. w Szwecji);

(b)

silne powizanie korzyci z praktykami biznesowymi, wiedza typu know-how pokazanie, jak uzyskiwa takie korzyci prowadzc okrelony biznes. Odpowiedzialna edukacja menederska powinna opiera si na kilku grupach dziaa: uwiadamianiu korzyci, szkoleniach, doradztwie oraz tworzeniu programw szkole na zasadzie open-source.

UWIADAMIANIE KORZYCI. (1) Wyksztacenie w powszechnej opinii przekonania, e prawdziwa spoeczna odpowiedzialno musi przynosi korzyci nie tylko spoeczne ale take biznesowe (obecnie czsto panuje przekonanie, e uzyskiwanie korzyci biznesowych z dziaalnoci spoecznej umniejsza jej warto); (2) uwiadamianie korzyci przedsibiorstwom, bo to stanowi gwn motywacj do podejmowania tego typu dziaa.

68

SZKOLENIA. Formua takich szkole powinna uwzgldnia fakt, e przedstawiciele mniejszych przedsibiorstw rzadko mog si wyczy z biecej dziaalnoci na duszy czas. W takich rmach za poszczeglne procesy s odpowiedzialne pojedyncze osoby i nie ma kto przej ich obowizkw na czas szkolenia. Jednym z atrakcyjnych pomysw wydaje si wykorzystanie e-learningu, co pozwala na znaczne ograniczenie czasu i samodzielne dostosowywanie harmonogramw szkole do potrzeb. DORADZTWO. Uwzgldniajc due zrnicowanie MSP, szkolenia skierowane do wikszej liczby przedsibiorcw nie bd wystarczajce, aby skutecznie przekona ich i nauczy, jak mog zmieni swoje przedsibiorstwa na spoecznie odpowiedzialne. TWORZENIE PROGRAMW SZKOLE JAKO WIEDZY OPEN-SOURCE. Celem jest stworzenie bazy wiedzy w postaci gotowych programw szkoleniowych, ktre nie tylko byyby oglnodostpne, ale te nieustannie rozwijane i wzbogacane przez zainteresowane tym osoby i organizacje. W ten sposb mona znacznie zwikszy zasig pozytywnego oddziaywania. Naley rwnie zadba o atrakcyjn z punktu widzenia MSP tematyk tego typu programw szkoleniowych, a wic powizan z codziennymi problemami zarzdczymi, np.:

Jak skutecznie komunikowa si z klientami? Jak zwikszy lojalno i zaangaowanie pracownikw? Jak wykorzysta wspprac z organizacjami spoecznymi i publicznymi do budowania przewagi konkurencyjnej? Jak zbudowa siln i wiarygodn mark?

Sama problematyka CSR nie przycignie tak skutecznie maych i rednich przedsibiorcw, jak jej powizanie z codziennymi problemami, z ktrymi musz mierzy si przedsibiorcy.

Wzmacnianie wizi spoecznych Przedsibiorstwa s obecnie zbyt sabo zakorzenione w lokalnych spoecznociach. Wprawdzie 53,8% badanych polskich przedsibiorcw i 57,1% szwedzkich uwaa, e zaangaowanie spoeczne i rozwj lokalnej spoecznoci s wane dla przyszego rozwoju rmy, ale ju tylko niewiele ponad 30% polskich respondentw zadeklarowao aktywne zaangaowanie w sprawy lokalnej spoecznoci, aktywne dziaania na rzecz jej rozwoju i podejmowanie dialogu z szerszym otoczeniem spoecznym przed podjciem decyzji mogcych oddziaywa na lokaln spoeczno. Jednoczenie wyniki bada wskazuj na znaczcy wpyw otoczenia i inicjatywy zewntrznej na wzmacnianie spoecznej odpowiedzialnoci MSP. Bardzo skutecznym narzdziem wpywu s np. decyzje konsumenckie. Wikszo badanych przedsibiorstw podejmuje spoecznie odpowiedzialne dziaania uwaajc, e przekada si to na konkretne wyniki rynkowe.

69

Przedsibiorcom nie s rwnie obojtne opinie spoecznoci, w ktrych prowadz dziaalno gospodarcz, ale czsto i yj na co dzie. Uwaaj, e naley si dostosowa do wymogw tych spoecznoci. D oni do dopasowania si do spoecznoci, w ktrej funkcjonuj; pragn spoecznej akceptacji i legitymizacji swoich dziaa. Silne wizi spoeczne, w tym z dziaajcymi w lokalnych spoecznociach przedsibiorcami, sprawiaj, e ludzie przestaj by dla siebie anonimowi, wicej o sobie wiedz, interesuj si sob nawzajem. Wytworzenie takiego klimatu otwarcia na siebie nawzajem i wzajemnego zaufania zdecydowanie sprzyja wzmacnianiu spoecznie odpowiedzialnych postaw. Bdem w rozwijaniu CSR byoby podejmowanie inicjatyw ukierunkowanych jedynie na przedsibiorcw, ktrzy przecie nie funkcjonuj w spoecznej prni, a ich postawy i zachowania s czsto pochodn akceptowanych w danej spoecznoci wartoci.

Rozwj organizacji zrzeszajcych przedsibiorcw Obecnie obserwuje si pewien decyt organizacji o charakterze branowym, skupiajcych przedsibiorcw na wzr dawnych cechw rzemiosa, speniajcych bardzo wan rol spoeczn i gospodarcz. Cech jest organizacj o charakterze spoecznym, zawodowym i gospodarczym. Zrzesza rzemielnikw bdcych przedstawicielami jednego lub kilku podobnych zawodw. Do jego gwnych zada naley:

upowszechnianie postaw zgodnych z zasadami etyki i godnoci zawodu wzmacnianie wizi rodowiskowych podnoszenie kwalikacji zawodowych czonkw reprezentowanie interesw czonkw wobec organw administracji, samorzdw terenowych i sdw prowadzenie na rzecz czonkw dziaalnoci spoeczno egzaminacyjnej, owiatowej i gospodarczej

Cechy peniy szczegln rol w rodowiskach maych miejscowoci, gdzie poprzez swoj dziaalno byy w zasadzie jedynymi instytucjami, ktre aktywizoway miejscow spoeczno. Ich rola i zadania byy bardzo bliskie idei CSR i mona powiedzie, e wrcz stay na stray odpowiedzialnoci zrzeszonych w nich czonkw. Zmniejszenie roli i znaczenia tego typu organizacji z pewnoci nie przyczynio si do wzrostu spoecznej odpowiedzialnoci drobnej przedsibiorczoci. Wzrost znaczenia organizacji zrzeszajcych przedsibiorcw okrelonej brany, integrujcych ich w wymiarze zawodowym, gospodarczym i spoecznym, uatwiby dotarcie do mniejszych przedsibiorstw w celu wzmocnienia ich spoecznej odpowiedzialnoci. Ogromna rnorodno maych i rednich przedsibiorstw oraz ograniczono ich zasobw, a przez to skupienie gwnie na codziennej dziaalnoci podstawowej, sprawiaj, e nie sposb zbudowa dla nich jednego modelowego rozwizania w zakresie CSR.

70

Budowanie na rnorodnoci Na podstawie wynikw bada mona stwierdzi, e MSP dziaaj czsto w zbyt maej skali, a ich prole dziaalnoci s zbyt rnorodne, aby byy zainteresowane jednakowo wszystkimi aspektami CSR. Nie jest moliwe zbudowanie jednego, spjnego modelu CSR w odniesieniu do maych i rednich przedsibiorstw. Ich rnorodno determinuje rnice w zakresie postaw, potrzeb, relacji z otoczeniem. Dane przedsibiorstwo musi znale swj wasny sposb na spoeczn odpowiedzialno, blisko powizany z prowadzon dziaalnoci, miejscem w otoczeniu i sytuacj rynkow. Organizacje zrzeszajce MSP okrelonej brany znayby dobrze ich specyk, otoczenie, problemy, moliwoci, motywacj etc.

Ograniczono zasobw MSP Wyniki bada wskazuj take na ograniczono zasobw jako istotn przeszkod w rozwoju spoecznej odpowiedzialnoci w sektorze maych i rednich przedsibiorstw. Organizacje zrzeszajce wiksz liczb mniejszych przedsibiorstw mog czy ich zasoby we wsplne akcje i inicjatywy, wzmacniajc tym samym z jednej strony ich wkad spoeczny, a z drugiej strony pozytywne efekty biznesowe wynikajce z podjtych dziaa.

Literatura /1/ Baran G., Raportowanie jako wany element powizania spoecznej odpowiedzialnoci ze strategi organizacji, (w:) Organizacje komercyjne i niekomercyjne wobec wzmoonej konkurencji oraz wzrastajcych wymaga konsumentw, Wyd. WSB-NLU, Nowy Scz 2009, s. 102 115. Baran G., Sektor komercyjny jako potencjalny partner midzysektorowej wsppracy w wojewdztwie maopolskim, (w:) E. Bogacz-Wojtanowska, G. Prawelska-Skrzypek (red.), Wsppraca organizacji pozarzdowych z jednostkami samorzdu terytorialnego w wojewdztwie maopolskim, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Maopolskiego, Krakw 2006, s. 4861. Baran G., Spoeczna odpowiedzialno biznesu a lantropia, (w:) Trzeci Sektor. Kwartalnik o problematyce spoeczestwa obywatelskiego, nr 6, lato 2006, s. 104112. Black L., Hrtel Ch. E. J., The ve capabilities of socially responsible companies, Journal of Public Affairs, Vol. 4, No. 2, August 2003, s. 125 144. Carroll A. B. (red.), Managing Corporate Social Responsibility, Little, Brown and Company, Boston 1977. Carroll A. B., A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Social Performance, Academy of Management Review, Vol. 4, No. 4, 1979, p. 497 505. Carroll A. B., Buchholtz A. K., Business & Society. Ethics and Stakeholder Management, Thompson Learning, South-Western College, USA 2003.

/2/

/3/ /4/ /5/ /6/ /7/

71

/8/

Carroll A. B., The Pyramid of Corporate Social Responsibility: Toward the moral management of organisational stakeholders balancing economic, legal, and social responsibilities, Business Horizons, July August 1991, s. 39 48. Deniz M. C., Suarez M. K. C., Corporate Social Responsibility and Family Business in Spain, Journal of Business Ethics, 56/2005, s. 27 41. Doppelt B., Leading Change Toward Sustainability. A Change Management Guide for Business, Government and Civil Society. Greenleaf Publishing, Shefeld, 2003. Drucker P., Spoeczestwo pokapitalistyczne, PWN, Warszawa 1999. Freeman E. R., Corporate Social Responsibility, (w:) E. R. Freeman, P. Werhane, C. Wellman, R. Frey (red.), The Blackwell Handbook of Applied Ethics, Basil Blackwell, Oxford 2003, s. 552 569. Freeman E. R., Divergent Stakeholder Theory, Academy of Management Review, Vol. 24, 1999, s. 233 236. Martin R. L., Calculating the Return on Corporate Responsibility, (w:) Harvard Business Review on Corporate Social Responsibility, Harvard Business School Press, Boston 2003, s. 83 103. Quazi A. M., OBrien D., An Empirical Test of a Cross-national Model of Corporate Social Responsibility, Journal of Business Ethics, nr 25, 2000, s. 3351.

/9/ /10/ /11/ /12/

/13/ /14/

/15/

72

/ Komentarz eksperta /
Jacek Dymowski Niepoprawni optymici? Przyznam szczerze: mam ogromny problem ze skomentowaniem badania. Nie umiem jednoznacznie odczyta i zinterpretowa jego wynikw. Najoglniej rzecz ujmujc wypadaj one znakomicie. Pozytywnym zaskoczeniem s bardzo dobre wyniki dla polskich przedsibiorstw. Powinno to cieszy. Powinno cieszy, zwaszcza e respondentami byli zarzdzajcy maymi i rednimi rmami, czy wrcz mikro przedsibiorcy. Wprowadzenie zasad zarzdzania spoecznie odpowiedzialnego wanie do tych niewielkich organizacji jest wyzwaniem, przed ktrym stoi caa Unia Europejska. Tymczasem, deklaracje osb zarzdzajcych wskazuj na to, e by moe obawy unijnych urzdnikw s obawami na wyrost, bo przecie mae i rednie przedsibiorstwa s bardzo odpowiedzialne. Jak napisaem powyej: wyniki powinny mnie cieszy. Jednak z jaki wzgldw nie ciesz. Moe to tylko mj wrodzony pesymizm i malkontenctwo, a moe zbytnia polityczna poprawno i atwo przedsibiorcw do skadania deklaracji. Pewnie gdybym by socjologiem, pracujcym na jednym z amerykaskich uniwersytetw, podkrelibym bardzo wysok rol jak Polscy przedsibiorcy upatruj w wartociach etycznych (94,8% badanych rm polskich i jedynie 45,7% szwedzkich deklaruje, e w ich dziaalnoci obowizuj zasady majce zapewni uczciwo i dobr jako zawieranych umw i transakcji). Pewnie pisabym w tym miejscu o uwarunkowaniach kulturowych, silnym przywizaniu Polakw do tradycji i zasad wiary Kocioa Katolickiego, o niespotykanym fenomenie Wielkiej Orkiestry witecznej Pomocy, wspieranej rwnie przez przedsibiorcw itp. Pewnie by tak byo, gdybym na co dzie nie y w polskich realiach, nie prowadzi wasnej dziaalnoci gospodarczej i sam nie spotyka si z do elastycznym podejciem do etyki i wartoci danego sowa przez niektrych naszych przedsibiorcw. Jeeli byoby tak dobrze, to czy mielibymy do czynienia z kryzysami pynnoci wywoywanymi niedotrzymywaniem przyrzeczonych terminw patnoci? Czy w kraju, w ktrym 95% rm w swojej dziaalnoci kieruje si uczciwoci, mielibymy tak niski poziom zaufania, jakim spoeczestwo darzy przedsibiorcw? Chyba nie. Oczywicie nie mona tych krytycznych ocen rozciga na wszystkich przedsibiorcw. Byoby to zwyczajnie krzywdzce, zwaszcza e jest wrd nich wiele osb godnych naladowania. Mam dziwne odczucie, e deklaracje ankietowanych s bardzo optymistyczne. Czsto zbyt optymistyczne. Oczywicie mwi tu wycznie o odczuciach, bo tez t do trudno udowodni. Nie wtpi w poprawno metody badawczej. Badanie odzwierciedla nasze polskie mniemanie o sobie i analogiczn samoocen Szwedw. Moe, zwaszcza my, patrzymy na siebie przez pryzmat zbyt rowych okularw. Moje obawy budzi choby fakt, e 87,2% pomorskich przedsibiorcw uwaa swoje rmy za spoecznie odpowiedzialne, podczas gdy wg wynikw tego samego badania jedynie 57% deklaruje, e termin spoeczna odpowiedzialno biznesu jest im w ogle znany. W przypadku szwedzkich przedsibiorcw, te rnica taka wystpuje, lecz dysproporcje s znaczco mniejsze (odpowiednio: 97,2% i 88,6%). Jeeli przyjrzymy si uwarunkowaniom spoeczno-gospodarczym, raczej w stereotypowo spoecznej i ekologicznej Szwecji spodziewalibymy si znacznie silniejszej presji na spoeczne aspekty funkcjonowania biznesu. Tymczasem, w sytuacji, w ktrej w Polsce ruch konsumencki jest praktycznie

73

nieobecny, nasi przedsibiorcy, na poziomie deklaracji, wydaj si by bardziej zaawansowani jeli chodzi o odpowiedzialno za produkt i klienta. Natomiast w wymiarze rodowiskowym wyniki potwierdzaj przywizanie Szwedw do ekologii, a dokadniej wysz od polskiej wiadomo ekologiczn: 27,8% badanych przedsibiorcw w Polsce w porwnaniu z 71,5% przedsibiorcw szwedzkich zgadza si z twierdzeniem, e dziaalno ich rmy ma wpyw na rodowisko naturalne. Niemniej, kiedy pytania dotycz dziaa takich jak oszczdno energii, czy produkcja odpadw, rnice nie s ju tak widoczne. Czybymy jako Polacy mieli wiksz tendencj do udzielania politycznie poprawnych odpowiedzi? Nasza statystyczna rma nie wywiera wpywu na rodowisko, ale z drugiej strony deklaruje, e ten wpyw w rnych wymiarach ogranicza. Czyby pewna niekonsekwencja w skadaniu deklaracji? Chyba tak. Czy niska wiadomo wpywu na otoczenie przyrodnicze nie powinna martwi? Warto byoby wobec tego pogbi analiz i sprawdzi na ile deklaracje s spjne z czynami i codziennym postpowaniem. Warto sprawdzi, na ile pozytywny wynik odzwierciedla lepsz od spodziewanej sytuacj, a na ile jest zawyony niepoprawnym optymizmem w dokonywaniu samooceny i polityczn poprawnoci odpowiedzi respondentw. Nie chodzi tu bynajmniej o poszukiwanie dowodw analogicznie do metod stosowanych przez audytorw prowadzcych niezalen werykacj w duych rmach. Trudno oczekiwa od maych rm, by byy w stanie twardo udokumentowa spjno deklaracji i czynw. Ostatecznie, si maych rm jest ich dua elastyczno w dziaaniu, wynikajca m.in. z tego, e nie posiadaj spisanych regulaminw, polityk, procedur itd. Cakowite odbiurokratyzowanie jest ich si, sprawia, e nie cechuje ich inercja typowa dla bardzo duych organizacji. Szukajc dowodw bardziej naleao by zmusi te 94,8% badanych rm, deklarujcych dbao o uczciwo oraz dobr jako zawieranych umw i transakcji, do tego, by przyznay si do niedotrzymania terminw patnoci wobec dostawcw czy pracownikw lub przekroczenia czasu wykonania zlecenia. Jaki odsetek przedsibiorcw, mwicych o etyce zrezygnowa ze wsppracy z partnerem biznesowym ze wzgldw etycznych? Ile z nich miao w swojej historii taki epizod? Ilu z przedsibiorcw mwicych o elastycznych godzinach pracy rozumie pod tym pojciem niepatne i nierejestrowane nadgodziny, o ktrych czsto mwi inspekcje pracy? By moe pozwolioby to odmitologizowa wyaniajcy si z badania optymistyczny obraz maej i redniej przedsibiorczoci Pomorza. Warto zwrci uwag na fragment badania dotyczcy relacji ze spoecznoci lokaln. Tam gdzie chodzi o konkretne, mierzalne dziaania na rzecz swojej lokalnej spoecznoci polskie rmy wypadaj znacznie sabiej od szwedzkich (35% badanych respondentw polskich oraz 65,7% szwedzkich deklaruje, e rma jest zaangaowana w sprawy spoecznoci lokalnej. Nie angauje si w nie 42,6% rm polskich oraz 4,8% szwedzkich). Czytajc wyniki badania warto pokusi si o jeszcze jedn reeksj. wiadomo problemw spoecznych to tylko poowa drogi do sukcesu. Druga poowa sukcesu to umie zidentykowany problem spoeczny zamieni w rynkow szans. Pisa o tym ju Peter Drucker: Funkcjonowanie biznesu [] polega na zaspokajaniu potrzeb spoecznych przy jednoczesnym zaspokajaniu potrzeb wasnych przez przeksztacenie spoecznych problemw w szanse dla biznesu. Niestety z tym bywa gorzej. Jak pokazuj inne badania, przykadowo w ekologii nasi przedsibiorcy widz raczej koszty, a nie rynkow szans. Jeeli dooymy do tego, sugerowane przeze mnie, patrzenie na otoczenie w sposb zbyt optymistyczny, czyli brak trzewej oceny sytuacji, optymizm towarzyszcy lekturze bada bezpowrotnie pryska. Brak realnej presji rynku, presji spoeczestwa obywatelskiego (nawet w ujciu mikrospoecznoci), pozwala by moe podkrca deklaracje. Niemniej wolny rynek jest w duszym terminie niezmiernie bezlitosny w rozliczaniu si z niepoprawnym optymizmem.

75

05
/ Polix / / Viking Toys / / Mercatus /

Dobre praktyki

76

05. Dobre praktyki

/ Polix /
Marcelina Przybysz

POLIX jest rm rodzinn, ktra istnieje od 1982 roku. Firma jest wiodcym polskim producentem elastycznych przewodw z PCW, ktre ciesz si uznaniem odbiorcw z Europy, Kanady i Stanw Zjednoczonych. Elastyczne wyroby z PCW znajduj coraz powszechniejsze zastosowanie w rnych dziedzinach gospodarki, takich jak szeroko rozumiany przemys, rolnictwo, ogrodnictwo, przetwrstwo, budownictwo, meblarstwo, a take w gospodarstwach domowych oraz wszelkiego rodzaju laboratoriach. Przedsibiorstwo stale modykuje swoje wyroby, ledzc na bieco rynek nowoci chemicznych. Siedziba rmy mieci si w ukowie. Firma POLIX jest przykadem przedsibiorstwa z segmentu MSP, ktre osiga doskonae wyniki rynkowe poprzez konsekwentne realizowanie zrwnowaonych dziaa w obszarach kluczowych dla strategii spoecznej odpowiedzialnoci biznesu. Jej wzrost oparty jest na silnych fundamentach transparentnej komunikacji z klientem, dbaoci o warunki pracy pracownikw oraz wiadomym zarzdzaniu ryzykiem rodowiskowym. W rozumieniu POLIX spoeczna odpowiedzialno biznesu realizowana jest poprzez:

Zaangaowanie na rzecz rodowiska Firma wdroya zintegrowany system zarzdzania jakoci (PN EN ISO 9001:2001), rodowiskiem (PN EN 14001:2005) oraz bezpieczestwem i higien pracy (PN N 18001:2004). Wszystkie produkowane wyroby s przyjazne dla rodowiska oraz w 100% podlegaj recyklingowi. Firma dba o ekologi rwnie na etapie transportu i magazynowania komponentw. POLIX wykorzystuje silosy oraz zasobniki do przetankowywania komponentw wytwarzane jedynie ze stali nierdzewnej, eliminujc w ten sposb procesy korozji odpowiadajce za przedostawanie si szkodliwych zwizkw chemicznych do rodowiska.

77

Praktyki konsumenckie POLIX dokada stara aby prowadzi dobr komunikacj z konsumentem. W rozumieniu przedsibiorstwa oznacza to przede wszystkim uczciwe praktyki handlowe, moliwo penego dostpu do informacji oraz tworzenie indywidualnych rozwiza dla konsumentw. Firma przykada du wag do zapewnienia klientowi przejrzystych informacji o oferowanych produktach, takich jak cena, charakterystyka techniczna i warunki uytkowania. Opis produktw wraz z cennikiem dostpny jest na stronie internetowej rmy. Tam te, na podstawie dostarczonych informacji, klienci mog wyceni swoje zamwienie, zdecydowa o doborze najefektywniejszego rodka transportu i dokona zakupu. POLIX stawia klienta w centrum uwagi, dlatego kadorazowo oferowany jest najbardziej dogodny system patnoci, transportu oraz system rabatowy. W ten sposb klient otrzymuje produkt speniajcy jego potrzeby zidentykowane podczas rozmw handlowych. By rozwija swoj ofert oraz proponowane warunki wsppracy pracownicy zachcaj swoich klientw do zgaszania uwag oraz sugestii na temat oferowanych produktw. Stawianie klienta w centrum organizacji oznacza take dbao o niezawodno produktw. Kadorazowo gdy klient zgasza wad uytkowanego produktu, towar jest niezwocznie wymieniany na nowy.

Praktyki w miejscu pracy POLIX to nie tylko maszyny i technologie, to przede wszystkim pracownicy. Przedsibiorstwo w relacji z pracownikami deklaruje gotowo do przyjmowania informacji zwrotnych oraz umoliwia im wpywanie na zmiany w rmie. W przedsibiorstwie dba si o rodzinn atmosfer i partnerskie relacje. Wszyscy pracownicy rmy s regularnie informowani o kierunkach jej rozwoju oraz o realizowanych dziaaniach, zapewniajc w ten sposb szerok partycypacj pracownikw w yciu przedsibiorstwa. Kady kto ma pomys na popraw funkcjonowania poszczeglnych obszarw dziaalnoci rmy, moe zgosi swj projekt prezesowi rmy i podzieli si swoimi sugestiami. O zaistniaych problemach czy bdach pracownicy rozmawiaj wsplnie ze swoimi przeoonymi, razem wypracowujc najlepsze rozwizania. Firma oferuje rwnie, w zalenoci od zajmowanego stanowiska, elastyczny czas pracy, ktry pozwala na godzenie ycia prywatnego z zawodowym.

78

/ Viking Toys /
Mats Dalberg, Annika Karpfors

Szwedzka rma rodzinna Viking Toys jest dobrym przykadem skutecznego dziaania zgodnie z zasadami spoecznej odpowiedzialnoci biznesu. Zaoona w roku 1975, zajmuje si projektowaniem, produkcj oraz sprzeda wysokiej jakoci, bezpiecznych i trwaych plastikowych zabawek dla dzieci. Siedziba Viking Toys mieci si w Torss, niewielkiej miejscowoci pooonej w poudniowej czci regionu Kalmar. Firma zatrudnia 5 pracownikw i skada si z dziaw administracji, projektw, rozwoju produktw oraz marketingu. Jej obroty w roku 2009 wyniosy 35 mln koron szwedzkich (ok. 15,5 mln zotych). Do roku 1996 produkcja odbywaa si w Szwecji, potem przeniesiono j do zakadw T.T. Technoplast w Tajlandii. Dziay marketingu i sprzeday wsppracuj z lokalnymi rmami handlowymi dziaajcymi w ponad 60 krajach, przy czym kady kraj posiada wasny funkcjonalny kana dystrybucji. W 2009 roku rma Viking Toys wyprodukowaa ponad 5 milionw zabawek. W rozumieniu Viking Toys spoeczna odpowiedzialno biznesu wyraa si poprzez:

Gbok lojalno wobec klientw kocowych. Uczciw wspprac z dostawcami oraz partnerami, np. dystrybutorami czy sprzedawcami. Dbao o rodowisko naturalne.

Lojalno wobec klientw. Firma od samego pocztku postpuje zgodnie z surowymi zasadami oraz swoimi wyobraeniami na temat tego, jak powinni dziaa producenci zabawek. Zasady te mona podsumowa jako 5 S:

Safe czyli bezpieczne. Zabawki s bezpieczne nawet dla najmodszych dzieci. Soft czyli mikkie. Zabawki maj gadkie, zaokrglone ksztaty i s wykonane z mikkiego, nieprzetworzonego plastiku. Strong czyli wytrzymae. Wysokiej jakoci plastik, wytrzymae osie oraz solidna konstrukcja zapewniaj zabawkom niezwyk trwao. Simple czyli proste. Zabawki Viking maj klasyczne, ponadczasowe wzornictwo.

79

Silent czyli ciche. Dziki oponom z mikkiej gumy zabawki s ciche i nie niszcz podg ani mebli.

Zgodnie z obietnic dan klientom:

(a) (b) (c) (d) (e) (f)

plastik, z ktrego produkowane s zabawki, posiada certykat jakoci, moe mie kontakt z ywnoci, nie zawiera toksyn ani ftalanw; mae czci nie maj prawa odpa; zabawki mona uywa w domu i na dworze; zabawki Viking speniaj wszystkie midzynarodowe standardy bezpieczestwa dotyczce zabawek; wszystkie zabawki mona my w zmywarce; zabawki s objte gwarancj penej satysfakcji lub mog zosta zwrcone bez podania przyczyny.

Wsppraca z dostawcami i partnerami. Firma Viking Toys od 35 lat, czyli od momentu powstania, ma tego samego waciciela. Swj sukces zawdzicza w duej mierze dostawcy odpowiedzialnemu za produkcj, a take swoim dystrybutorom i sprzedawcom. T.T. Technoplast wytwarza zabawki Viking nieprzerwanie od roku 1996, czyli od kiedy produkcja zostaa przeniesiona ze Szwecji do Tajlandii. Firma Viking Toys dba o pracownikw fabryki i angauje si w dziaania, gwarantujce przestrzeganie zasad uczciwoci i etyki w procesie produkcji. Nigdy nie wykorzystuje do pracy dzieci. Przestrzega ustalonych stawek minimalnych i popiera wszelkie ulepszenia w miejscu pracy i w procesie produkcji. Raz do roku organizuje uroczyste spotkanie dla wszystkich pracownikw. T.T. Technoplast posiada certykat wydawany w ramach procesu ICTI CARE. (ICTI = International Council of Toy Industries czyli Midzynarodowa Rada Przemysu Zabawkarskiego, ktra promuje midzynarodowe standardy bezpieczestwa zabawek oraz odpowiedzialn postaw wobec reklamy i marketingu dziecicego, CARE = Caring, Awareness, Responsible, Ethical czyli Troska, wiadomo, Odpowiedzialno, Etyka) Wielu dystrybutorw i sprzedawcw, czyli przyjaci, jak s nazywani w Viking Toys, wsppracuje z rm nieprzerwanie od ponad 30 lat, a rodzina ta stale si powiksza. Wsplnie tworzy to zesp, stanowicy podstaw dobrze funkcjonujcego partnerstwa. Firma Viking Toys projektuje i produkuje zabawki, ale najwaniejsze ogniwo stanowi dystrybutorzy i sprzedawcy, dziki ktrym traaj one na rynek. Przez lata rma Viking Toys AB w rnych czciach wiata otrzymywaa nagrody i wyrnienia za wzornictwo i funkcjonalno swoich zabawek:

Piecz Doskonaoci magazynu Creative Child - USA, 2009 Dostawca Roku Australia, 2007

80

Nagroda Rodzicw USA, 2007 Nagroda Trissan, Handlowiec Roku Szwecja, 2007 Nagroda Rodzicw USA, 2006 Zabawka Rekomendowana, brytyjska organizacja Toy & Hobby Wielka Brytania, 2004 Dobra Zabawka Tajlandia, 2004 Zabawka Roku RPA, 2004 Dobra Zabawka / Play Matters Wielka Brytania, 2004 Dr. Toy / Najlepszy Produkt na Wakacje USA, 2003 Oppenheim Toy Portfolio Gold USA, 2000

Dbao o rodowisko naturalne Firma Viking Toys troszczy si rwnie o rodowisko naturalne, a wszystkie jej produkty i opakowania w 100% nadaj si do recyklingu. Wszystkie zabawki Viking s zgodne z nastpujcymi standardami i regulacjami:

EN71, ASTM oraz ISO 8124 CPSIA (amerykaska Ustawa o Bezpieczestwie Produktw Konsumenckich, ang. Consumer Product Safety Improvement Act) Rozporzdzenie WE w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwole i stosowanych ogranicze w zakresie chemikaliw (ang. REACH, Registration Evaluation and Restriction) europejska Dyrektywa Bezpieczestwa Zabawek

Fabryka w Tajlandii posiada:

certykat wydawany w ramach procesu ICTI CARE certykat CCC dla rynku chiskiego certykat ISO 9001.

Dodatkowe informacje na temat zabawek Viking Toys s dostpne na stronie internetowej www.vikingtoys.se

81

/ Mercatus /
Mats Dalberg, Annika Karpfors

Mercatus to prywatna rma zatrudniajca 17 pracownikw. Rozpocza swoj dziaalno na pocztku lat 70. Jest dostawc technologii oczyszczania i recyklingu skaonych pynw dla przemysu, wodocigw i elektrowni cieplnych na skal wiatow. Ma swoj siedzib w Vimmerby, rodzinnym miecie Astrid Lindgren, synnej autorki ksiek dla dzieci. Vimmerby pooone jest w pnocnej czci regionu Kalmar. Mercatus zajmuje czoow pozycj w dwch gwnych dziedzinach:

(1) (2)

Gospodarka odpadami (wirami/cinkami/opikami) metalowymi, prasowanie brykietowe i oczyszczanie pynem obrbkowym, zarwno dla przemysu wytwrczego, jak i metalowego. (Wiry/cinki/opiki powstaj w wyniku obrbki metalu, wcznie z frezowaniem i szlifowaniem). Membranowa technologia oczyszczania i recyklingu zuytego pynu, wody, energii i materiaw dla przemysu, wodocigw i elektrowni cieplnych.

Firma rozwija si stabilnie. Od roku 1996 jej obroty wzrosy z 1,1 mln euro do okoo 3,3 mln euro. Ambicj rmy jest osignicie perfekcji w zakresie technologii i metod pracy przyjaznych dla rodowiska. Oto niektre z najwaniejszych czynnikw sukcesu, ktre sobie wyznaczya:

Konsekwencja w dziaaniu, z naciskiem na planowanie w dugiej perspektywie Wsplna wizja i kluczowe wartoci dla wszystkich pracownikw Wysokie umiejtnoci i kreatywno pracownikw Niezaleno od technologii i/lub jednego dostawcy Nieprzerwana realizacja projektw badawczo-rozwojowych

Gwne dziaania rmy w zakresie spoecznej odpowiedzialnoci biznesu:

Zdecydowane zaangaowanie w walce z zanieczyszczaniem i degradacj rodowiska. Stworzenie jak najlepszych warunkw pracy dla dobra zarwno pracownikw, jak i rmy jako caoci.

Wysiki rmy w tych dziedzinach s naprawd imponujce i stanowi dobry przykad osigni w zakresie CSR.

82

Zaangaowanie na rzecz rodowiska Firma Mercatus postrzega sam siebie jako rycerza, zmagajcego si z zagraajcym rodowisku smokiem. Przyszo bez czystej wody wyglda blado. Przy wykorzystaniu najnowszej technologii budujemy obiekty i urzdzenia do recyklingu i oczyszczania zuytych pynw dla maych i duych przedsibiorstw produkcyjnych. Poprzez zlecanie wszelkiej dziaalnoci produkcyjnej wybranym szwedzkim podwykonawcom, rma utrzymuje swoj elastyczno i moe si skupia na tym, co robi najlepiej rozwoju technologii, projektowaniu, budowie, dostawach, odbiorze, usugach i dziaalnoci posprzedaowej. Serce funkcjonowania rmy znajduje si w wietnie wyposaonych i cakowicie odnowionych pomieszczeniach, czyli w zaktku testowym, gdzie zarwno zuyte pyny jak i odpady metalowe s sprawdzane przed przekazaniem dalej. Jest to te miejsce wdraania licznych innowacji technologicznych, czsto we wsppracy z klientami, instytucjami badawczymi, uczelniami. Przy zastosowaniu waciwego rozwizania, moliwe jest zaosczdzenie zarwno czasu jak i pienidzy, przy jednoczesnej poprawie otoczenia miejsca pracy i zmniejszaniu iloci przekazywanych rodowisku odpadw. Ju w roku 1973 rma Mercatus dostrzega potencja wykorzystywania nowych technologii do recyklingu i oczyszczania zuytej wody i materiaw produkowanych przez przemys przetwrczy. Od tego czasu rma cigle si rozwija. Osoby, ktre od lat 70. znaj rynek, wiedz, e musiao upyn kilka dekad zanim technologia ochrony rodowiska w peni si rozwina. Jednak teraz, ponad trzydzieci lat po zaoeniu rmy, istnieje due zapotrzebowanie na takie technologie. Kierujc si gbokim zaangaowaniem i dbaoci o jako, Mercatus projektuje i zaopatruje zakady dla duych i maych przedsibiorstw, aktywnych w przemyle przetwrczym, oraz dla rm energetycznych. Technologia oferowana przez rm Mercatus pomaga wszystkim tym klientom w podnoszeniu jakoci produktu, obnianiu kosztw, polepszaniu warunkw pracy oraz redukcji iloci przekazywanych do rodowiska zanieczyszcze. Anders Adolfsn, Dyrektor Zarzdzajcy rmy, mwi: Dajcie nam wyzwanie, a my zaoferujemy wam nowe moliwoci dobrych inwestycji dla waszego przedsibiorstwa, waszych pracownikw, dla przyszoci i dla rodowiska. Warunki pracy Organizacja rmy jest od zawsze oparta na zasobach ludzkich. Od samego pocztku rma Mercatus dya do stworzenia efektywnej struktury, bazujcej na umiejtnociach pracownikw. Podstaw pracy s kreatywno i kompetencje personelu, z powodzeniem czcego w sobie zalety pracy zespoowej i niezalenoci indywidualnej. Elementem kluczowym caej koncepcji jest dynamika grupowa. Personel jest szkolony w zespoowym rozwizywaniu problemw, przekazywana mu jest take wiedza o teorii rozwoju grupy, czyli Fundamentalna Orientacja na Zwizki Interpersonalne (FIRO Fundamental Interpersonal Relationship Orientation). Teoria ta zostaa sformuowana przez amerykaskiego psychologa Willa Schulza, opisuje ona rne poziomy rozwoju przy tworzeniu zespou. Umoliwia take zrozumienie, jak uczyni ten rozwj bardziej skutecznym i jak sobie radzi z pojawiajcymi si rnymi problemami.

83

Rozwj zespou, dyskusje o zdrowej organizacji funkcjonujcej w rodowisku pracy umoliwiajcym ludziom podejmowanie odpowiedzialnoci, regularne spotkania dla omawiania celw, wizji i strategii, przegldy personelu, rozwijanie kompetencji i dobrze rozbudowany intranet, to tylko niektre z elementw, dziki ktrym proces udoskonalania trwa w rmie Mercatus nieprzerwanie. Starania rmy w celu stworzenia efektywnej struktury bywaj niekiedy stanowcze i wymagajce, potrzeba do nich sporej dawki cierpliwoci. Jednak bardziej ni cokolwiek innego, wysiki te stanowi inwestycj, ktrej codziennym owocem jest peen entuzjazmu zesp i wysoka efektywno bez stresu. A pracownicy rmy s zawsze gotowi do podzielenia si swoimi dowiadczeniami z innymi.

Rozwj TAO i partnerstwo Firma Mercatus jest dumna z tego, e zbudowane przez ni ponad trzydzieci lat temu zakady cigle funkcjonuj. A to dziki temu, e wiedza i nieustanny rozwj nauczyy jej pracownikw stawiania sobie wysokich wymaga w zakresie jakoci i solidnoci. Podstaw dla takiej postawy jest praca z jasno wyznaczonym celem oraz konkretna strategia dalszego rozwoju technologicznego. Take udoskonalanie przez samych pracownikw rmy zarwno stosowanych technologii, jak i rozwijanie projektw badawczych wsplnie z klientami i uczelniami, dodatkowo umacnia rynkow pozycj rmy. Od samego pocztku istnienia rmy jest ona bardzo zaangaowana w sprawy rodowiska i zasobw ludzkich. Mercatus bya jedn z pierwszych rm sektora technologii ochrony rodowiska, ktre uzyskay wiadectwo rodowiskowe ISO 14001. Metafora o rycerzu i szkodzcym rodowisku smoku jest wymowna i uywana jako prawdziwa metafora wszystkiego, czym zajmuje si rma. Gdy do rmy przychodzi nowy pracownik, zaczyna on(a) jako giermek. Po jakim czasie, gdy ju udowodni(a) swoj warto, zostaje pasowany(a) na rycerza. Wielka sala konferencyjna nosi nazw Komnaty Rycerskiej. Jest te w rmie izba tortur, w ktrej pracownicy mog zay masau na koszt rmy. Firmowy zintegrowany system zarzdzania TAO obejmuje rodowisko, jako, rozwj oraz warunki pracy. Po chisku TAO znaczy droga; dla pracownikw rmy Mercatus oznacza ono cakowit odpowiedzialno i staranno. Po szwedzku Totalt Ansvar med Omtanke.

Wyrnienia Firma zyskaa uznanie i zostaa wyrniona za swoj strategi budowania solidnej, zorientowanej na rozwj organizacji. Oto kilka przykadw: 2006 Nominowana przez Alecta jako najlepsze miejsce do pracy w Szwecji. 2006 Nagroda Krlewska za godne reprezentowanie szwedzkiej technologii ochrony rodowiska. 2005 Nagroda w dziedzinie rodowiska, przyznana przez miasto Vimmerby. 2004 Nagroda przechodnia PA Forum - Sticka ut hakan (Trzymaj fason). 2003 Grant szkoleniowy Prevent 2003. 2003 Nagroda za postp, przyznana przez region Kalmar. 2002 Doskonae przywdztwo w zakresie ochrony rodowiska.

85

06

Glosariusz

86

06. Glosariusz
Wszystkie hasa na podstawie encyklopedii ze strony www.odpowiedzialnybiznes.pl

Biaa Ksiga (White Paper: Communiaction on CSR) Dokument ogoszony przez Komisj Europejsk w 2002 roku, zawierajcy strategi realizacji i upowszechniania koncepcji spoecznej odpowiedzialnoci biznesu. Biaa Ksiga przedstawia 4 obszary koniecznych dziaa UE w zakresie spoecznej odpowiedzialnoci biznesu:

(1) (2) (3) (4)

Edukacja, wymiana dowiadcze i dobrych praktyk Rozwj instrumentw spoecznej odpowiedzialnoci biznesu Uruchomienie Europejskiego Forum Interesariuszy (European multi-Stakeholder Forum on CSR) Wczenie CSR do wszystkich polityk UE

Adresatami dokumentu s m.in.: instytucje europejskie, pastwa czonkowskie, partnerzy spoeczni, stowarzyszenia biznesowe i konsumenckie oraz indywidualne przedsibiorstwa.

Dobra praktyka Pozytywne w skutkach dziaania/inicjatywy podejmowane przez rm bd instytucj/organizacj, w wybranym obszarze. Dobra praktyka moe stanowi przykad dla innych rm (benchmarking). Przykadem mog by np. dobre praktyki CSR, czyli dziaania rm podejmowane w obszarach zwizanych z CSR, majce na celu pozytywne efekty w rmie i/lub jej otoczeniu.

Ekoznakowanie, Eco-labeling Ekoznaki to informacje o produktach, speniajcych normy dotyczce rodowiska wysze ni okrelone prawnie. Ubieganie si o ekoetykiet jest dobrowolne, a otrzymanie jej uzalenione jest od oceny jak produktowi wystawi komisja przyznajca znak. Najczciej przyznawane s na okres 3 lat, po ktrym produkt musi podda si kolejnej werykacji. Oznakowanie ekologiczne zostao ustanowione jako dobrowolny symbol, majcy na celu zachcenie przedsibiorstw do wytwarzania produktw przyjaznych dla rodowiska. Firmy, ktre uzyskay odpowiedni certykat, mog oznacza swoje wyroby specjalnym symbolem. Symbol ten umieszczony na wyrobach wskazuje konsumentom, e s one mniej szkodliwe dla rodowiska ni podobne wyroby w cigu caego cyklu ycia produktu.

87

Etyka biznesu Termin uywany dla okrelenia zasad etycznych (moralnych) stosowanych w odniesieniu do wszelkich form dziaalnoci gospodarczej, prowadzenia biznesu, zarzdzania rm. Etyka biznesu deniowana jest jako zesp norm rzetelnego i odpowiedzialnego postpowania przedsibiorcw we wzajemnych relacjach z klientami, kontrahentami, pracownikami, wsplnikami oraz spoecznoci, wadz lokaln i pastwow, norm zgodnych z obowizujcym prawem i powszechnie przyjtymi normami spoecznymi. Etyka biznesu moe by rozpatrywana w trzech paszczyznach:

etyka menadera (etyka indywidualna, odnosi si do dziaania czowieka w gospodarce/ przedsibiorstwie) etyka przedsibiorstwa (etyka rmy, jako jednego tworu, etyka w tym wymiarze odnosi si moe do etycznego zarzdzania relacjami z pracownikami, kontrahentami, konkurencj) etyka biznesu (etyka w szerokim rozumieniu zwizana z yciem gospodarczym i funkcjonowaniem rm i innych podmiotw wzgldem siebie)

Fair Trade (inaczej: sprawiedliwy handel) Ruch Sprawiedliwego Handlu powsta w odpowiedzi na niedostatki wiatowej polityki handlowej. Celem inicjatywy jest pomoc mieszkacom krajw rozwijajcych si w wyjciu z ndzy poprzez udzia w globalnej wymianie handlowej, a nie poprzez dotacje i pomoc charytatywn. Najwaniejsze zaoenia Sprawiedliwego Handlu to:

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)

gwarancja ceny minimalnej dla rolnikw/producentw pozwala im lepiej planowa i rozwija swoj dziaalno, premia nansowa - przeznaczona na projekty rozwojowe spoecznoci lokalnych np. budow szk, placwek medycznych, stabilno dochodw rolnikw/producentw zachcanie importerw do podpisywania dugoterminowych kontraktw z dostawcami, zmniejszanie roli porednikw w acuchu dostaw, demokratyczne procesy decyzyjne - rolnicy s organizowani w spdzielnie i razem decyduj, na co przeznaczy nadwyki nansowe, nacisk na produkcj zrwnowaon np. zakaz stosowania niektrych pestycydw, wysokie standardy pracy np. zakaz pracy dzieci, moliwo organizowania si z zwizki zawodowe.

88

Global Compact (inaczej: Inicjatywa Sekretarza Generalnego ONZ Global Compact, GC) Global Compact powstao w 1999 roku z inicjatywy Koego Annana wczesnego Sekretarza Generalnego ONZ. Opiera si ono na dobrowolnym uczestnictwie przedsibiorstw, stanowic platform dialogu i nauki. Jest to forum wymiany wiedzy i dowiadczenia oraz promocji spoecznej odpowiedzialnoci biznesu. Obecnie, Global Compact jest najwiksz na wiecie inicjatyw na rzecz odpowiedzialnoci korporacyjnej i zrwnowaonego rozwoju. Do inicjatywy przystpio ju ponad 8700 czonkw ze 130 krajw. Global Compact stanowi skierowane do biznesu wezwanie, aby w swojej dziaalnoci kierowa si 10 podstawowymi zasadami z zakresu praw czowieka, praw pracowniczych, ochrony rodowiska i przeciwdziaania korupcji oraz promowa spoeczn odpowiedzialno biznesu. Do Inicjatywy Global Compact moe wczy si kade przedsibiorstwo (z wyjtkiem mikroprzedsibiorstw zatrudniajcych do 10 osb), ktre zaangauje si w implementacj podstawowych zasad Global Compact. Inicjatywa ta jest dobrowolna i jako taka nie pobiera od swoich czonkw adnych opat. GC akceptuje jedynie donacje rzdowe dla swojej gwnej dziaalnoci.

Greenwashing (ekociema) Wprowadzanie w bd konsumentw poprzez prezentowanie nieprawdziwych informacji na temat ekologicznoci produktw lub usug; czsto towarzyszy temu odciganie uwagi od szkodliwej dziaalnoci rmy w innych obszarach dziaania. Termin ten jest rwnie stosowany, gdy wicej czasu i pienidzy zostao wydane na reklamowanie zielonych produktw, a nie na prawdziwe ekologiczne praktyki. Narzdziami ekociemy mog by niejasne lub przejaskrawione teksty reklamowe, niezgodne z rzeczywistoci graki/efekty wizualne itp.

GRI (inaczej: Wytyczne do raportowania kwestii zrwnowaonego rozwoju, ang. Global Reporting Initiative) Wytyczne Global Reporting Initiative (GRI) stanowi midzynarodowy wzorzec raportowania odpowiedzialnego biznesu i zrwnowaonego rozwoju dla rm. Celem Ramowych Zasad Raportowania GRI jest stworzenie oglnie przyjtych ram dla raportowania ekonomicznych, rodowiskowych oraz spoecznych aspektw funkcjonowania organizacji; ram zaprojektowanych do uytku przez organizacje dowolnego rozmiaru, sektora oraz o dowolnej lokalizacji. Uwzgldniaj one praktyczne aspekty funkcjonowania rnorodnych organizacji, od maych rm do organizacji/przedsibiorstw midzynarodowych prowadzcych operacje na caym wiecie. W 2011 roku GRI opublikowao najnowsze i najpeniejsze wytyczne raportowania spoecznego G3.1. G3.1 poszerza zakres raportowania spoecznego w obszarze praw czowieka, pci i oddziaywania na lokalne spoecznoci. W tej chwili s to najpeniejsze wytyczne dotyczce raportowania spoecznego na wiecie. Wytyczne GRI dostpne s bezpatnie.

89

Innowacje Zgodnie z denicj OECD z 2005 roku innowacja to wdroenie nowego lub istotnie ulepszonego produktu (wyrobu lub usugi), nowego lub istotnie ulepszonego procesu, nowej metody marketingu lub nowej metody organizacji w zakresie praktyk biznesowych, organizacji miejsca pracy lub relacji ze rodowiskiem zewntrznym. Koncepcja spoecznej odpowiedzialnoci biznesu moe by sama w sobie postrzegana jako innowacja w tym sensie, e w oparciu o ni powstaj lub rozwijaj si takie paradygmaty zarzdzania czy ekonomii, ktre odbiegaj od powszechnych lub dotychczas stosowanych. Firmy, ktre jako pierwsze ocjalnie zintegroway swoje strategie z zasadami CSR i wykorzystay koncepcj do budowania przewagi konkurencyjnej, odniosy sukces m.in. ze wzgldu na innowacyjne, niestosowane przez pozostaych uczestnikw rynku podejcie do prowadzenia biznesu. Ponadto, jeli z wprowadzenia zasad CSR powstaj inspiracje dla dalszego rozwijania rnych aspektw funkcjonowania przedsibiorstwa, daje to impuls dla dalszych innowacji, ktre w wielu przypadkach okazuj si efektywne i dochodowe.

Interesariusze (inaczej: grupy interesu; ang. stakeholders) Grupy bd osoby zainteresowane dziaalnoci przedsibiorstwa i wysuwajce wobec niego dania. Obejmuj zarwno podmioty dostarczajce przedsibiorstwu zasobw tej rmy, podmioty ponoszce ryzyko jak i wpywajce na poziom tego ryzyka, podmioty pozostajce w przymusowym lub dobrowolnym zwizku z przedsibiorstwem itp. Interesariusze mog by klasykowani wedle rnych kryteriw (np. stopnia zwizku z rm, siy oddziaywania, charakteru relacji itp.). Najbardziej podstawowy podzia to interesariusze wewntrzni oraz zewntrzni. Do interesariuszy wewntrznych zaliczy mona:

pracownikw udziaowcw rady nadzorcze

Interesariuszami zewntrznymi mog by:

klienci dostawcy konkurenci wadze pastwowe media zwizki zawodowe organizacje pozarzdowe

90

ISO 14 000 Seria norm zarzdzania rodowiskowego opracowana przez Midzynarodow Organizacj Normalizacyjn. Jej celem jest udoskonalenie wynikw dziaalnoci rodowiskowej rmy, czyli spenienie przez ni standardw i wymogw dotyczcych rodowiska, co dokonuje si poprzez minimalizowanie wykorzystywania zasobw naturalnych, energii i wody, przy rwnoczesnym zachowaniu jakoci produkcji na tym samym poziomie. Normy ISO serii 14000 regulujc system zarzdzania, swoj struktur i budow opieraj si na systemie zapewnienia jakoci zgodnie z normami ISO serii 9000. Wprowadzenie systemu zarzdzania rodowiskowego obejmuje nastpujce etapy:

opracowanie polityki rodowiskowego dziaania przedsibiorstwa, pomiar zanieczyszczenia rodowiska (audyt wewntrzny), organizowanie i budowa systemu zarzdzania rodowiskowego uwzgldniajcego rodowiskowe priorytety, szkolenie pracownikw, wdraanie i rozwijanie zarzdzania rodowiskowego, rejestrowanie i monitorowanie efektw i kosztw realizacji systemu, doskonalenie systemu i funkcjonowania przedsibiorstwa z punktu widzenia ochrony rodowiska.

ISO 26 000 Stworzona przez Midzynarodow Organizacj Normalizacyjn norma zawierajca wytyczne dotyczce spoecznej odpowiedzialnoci. Przedstawiony w listopadzie 2010 r. dokument z zaoenia nie jest adn form certykacji ani obowizkowej regulacji. Norma ta ma stanowi praktyczny przewodnik po koncepcji odpowiedzialnego biznesu, deniowa jego ramy oraz przyblia wartoci i idee. Norma deniuje spoeczn odpowiedzialno jako odpowiedzialno organizacji za wpyw jej decyzji i dziaa na spoeczestwo i rodowisko, poprzez przejrzyste i etyczne zachowanie, ktre:

przyczynia si do zrwnowaonego rozwoju, zdrowia i dobrobytu spoeczestwa uwzgldnia oczekiwania interesariuszy (osb lub grup, ktre s zainteresowane decyzjami lub dziaaniami organizacji), jest zgodne z obowizujcym prawem i spjne z midzynarodowymi normami zachowania jest wprowadzone w caej organizacji i praktykowane w jej relacjach

ISO 26 000 ma charakter przewodnika, ktry moe by zastosowany w kadego rodzaju organizacjach, zarwno biznesowych, jak te dla organw administracji rzdowej oraz instytucji trzeciego sektora, w krajach rozwinitych i rozwijajcych si. Norma wyrnia siedem obszarw spoecznej odpowiedzialnoci biznesu: ad korporacyjny; prawa czowieka; praktyki w miejscu pracy; rodowisko; praktyki rynkowe; kwestie konsumenckie; zaangaowanie spoeczne i rozwj spoecznoci.

91

acuch dostaw Obejmuje wszystkie czynnoci produkcji towarw, poczwszy od pozyskania podstawowych surowcw (takich, ktrych rdem jest ziemia, woda lub powietrze), a skoczywszy na sprzeday kocowemu nabywcy produktu nalnego i utylizacji tego, co z niego zostaje po zuyciu.

acuch wartoci Opisuje rne procesy, ktrych celem jest jak najwiksze powikszanie przez dan rm wartoci wasnych wyrobw. Model acucha wartoci zosta opracowany przez M. E. Portera pod koniec lat siedemdziesitych XX wieku. Jest to jedna z metod analizy potencjau strategicznego organizacji. Metoda Portera pozwala na poznanie i zrozumienie caego zbioru relacji midzy systemem zasobw organizacji a poziomem osigania przez ni przewagi konkurencyjnej. Umoliwia stwierdzenie na ile prowadzone przez organizacj dziaania wspieraj i przyczyniaj si do osigania przewagi konkurencyjnej. Model przedstawia w uproszczony sposb przedsibiorstwo jako sekwencj dziaa (funkcji), od fazy pozyskiwania surowcw, materiaw i technologii poprzez przetwarzania ich w wyroby nalne i dostarczenie odbiorcy. W acuchu wartoci wyrniono funkcje podstawowe i funkcje pomocnicze. Funkcje podstawowe obejmuj dziaania majce na celu: przyjmowanie surowcw, materiaw i podzespow, produkcj oraz sprzeda i serwis. Wyrnione funkcje pomocnicze obejmuj dziaania takie jak: badania i rozwj, marketing, zarzdzanie zasobami ludzkimi, zarzdzanie informacjami i inne.

Raportowanie Raportowanie zwizane jest z prowadzeniem sprawozdawczoci oraz postulatem jawnoci i transparentnoci dziaa organizacji. Zakada te przepyw informacji. Raport spoeczny przedstawia skondensowany obraz zarzdzania i publikuje wyniki odpowiedzialnego prowadzenia dziaalnoci gospodarczej. Powinien zatem deniowa okres sprawozdawczy, zawiera owiadczenia dotyczce polityki, celw i strategii oraz przegld wynikw, pozwalajcy na porwnanie ich w kolejnych latach. Raportowanie w zakresie CSR przeszo znaczc ewolucj, od pocztkw raportowania w latach 70. koncentrujcych si na kwestiach rodowiska, zdrowia i bezpieczestwa pracy i bdcych jedynie dodatkiem do klasycznego raportu rocznego. Wspczenie mamy do czynienia z raportowaniem zintegrowanym. Wytyczne dla raportowania:

wiatowa Inicjatywa Sprawozdawcza (Global Reporting Initiative, GRI) Wytyczne G3.

92

AA 1000 ISO 26000 SA 8000

SA 8000 (Social Accountability 8000) Norma SA 8000 powstaa w 1997 roku jako standard okrelajcy w jakim stopniu przedsibiorstwo zapewnia pracownikom podstawowe i fundamentalne prawa zagwarantowane w midzynarodowych konwencjach. Opiera si na omiu kluczowych obszarach:

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)

Zakazu pracy dzieci Zakazu pracy przymusowej Bezpieczestwa i higienie pracy Wolnoci zrzeszania si Braku dyskryminacji Praktyki dyscyplinarnej Godzin pracy elastycznych w razie moliwoci, dostosowanych do potrzeb pracownikw Wynagrodzenia adekwatnego do wykonywanej pracy oraz wypacanego na czas.

Trzyletni certykat zgodnoci z t norm daje rmie moliwo systematycznego dokumentowania i monitorowania efektywnoci. Wraz z programem SA 8000 dostpny jest bowiem pakiet samooceny oraz inne narzdzia, pomagajce we wdraaniu polityki spoecznej odpowiedzialnoci biznesu.

Zielona Ksiga (Green Paper: Promoting framework for Corporate Social Responsibility). Zielona Ksiga opublikowana zostaa przez Komisj Europejsk 18 lipca 2001 roku. By to pierwszy dokument okrelajcym szczegowo zarwno zasady, jak rwnie sposoby wdraania CSR. Dziki niemu koncepcja odpowiedzialnego biznesu staa si jednym z kluczowych tematw w polityce gospodarczej UE. Wedug denicji spoecznej odpowiedzialnoci biznesu w nim zawartej przedsibiorstwa dobrowolnie uwzgldniaj aspekty spoeczne i ekologiczne w swoich dziaaniach handlowych oraz w kontaktach ze swoimi interesariuszami.

Zrwnowaony rozwj Pojcie zrwnowaonego rozwoju pojawio si w 1987 roku w raporcie kocowym wiatowej Komisji ds. rodowiska i Rozwoju zatytuowanym Nasza wsplna przyszo (Our Common Future, tzw. Raport Brundtland od nazwiska przewodniczcej komisji, Gro Harlem Brundtland), ktry sformuowa zaoenia Konferencji Narodw Zjednoczonych rodowisko i Rozwj (UNCED), ktra odbya si w 1992 r. w Rio de Janeiro (tzw. Szczyt Ziemi). Na teje konferencji przyjto program Agenda 21 jako oglnowiatow strategi zrwnowaonego rozwoju. Wedug tego raportu zrwnowaony rozwj jest rozwojem zaspokajajcym potrzeby teraniejszoci bez ryzyka, e przysze pokolenia nie bd mogy zaspokoi swoich potrzeb.

95

07

Aneks - ankieta badania RespEn

96

07. Aneks - ankieta badania RespEn

Scenariusz wywiadu jakociowego (czas 110 min)
I.
1) 2)

Wstp (10 min)

Moderator wyjania cel badania i zasady wywiadu. Respondent przedstawia si imi, sta pracy w rmie, stanowisko w rmie (zakres obowizkw).

II.
1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9)

Podstawowe informacje o charakterze i prowadzeniu rmy (15 min)

Jak dugo rma istnieje? Jeli rozmwc jest wacicielem/k dlaczego postanowi/a Pan/i zaoy tak rm? Jeli rozmwc jest pracownikiem dlaczego zdecydowa/a si Pan/i na prac w tej rmie? Jakie s Pana/i poprzednie dowiadczenia zawodowe? Co mona uzna za najwiksze sukcesy rmy w cigu ostatniego roku/ dwch lat (przed kryzysem, jeli rma go odczua)? Co jeszcze? Dlaczego nazywa Pan/i to sukcesem? A z jakimi kopotami, barierami spotkaa si rma w ostatnim roku? Skd si wziy te kopoty? Jak Pan/i sobie z nimi radzi/a? Na jakim etapie jest obecnie Pana/i rma, w jakiej fazie rozwoju? Co jest charakterystyczne dla Pana/i rmy czym rni si ona od innych? Skd czerpie Pan/i informacje o tym, jak prowadzi rm, jak rozwizywa problemy, w jakim kierunku si rozwija? Czy korzysta Pan/i ze szkole? Z innych sposobw rozwoju zawodowego dla siebie czy pracownikw? Jeli tak jakich? Dlaczego? Jeli nie dlaczego?

III. ad organizacyjny (10 min)

1) 2) 3) 4) 5) 6) Jakie s cele, do ktrych Pan/i dy w prowadzeniu rmy? Po co j Pan/i zaoy/a? Czym si Pan/i kieruje prowadzc rm? Jakie zasady s dla Pana/i wane? Co wolno, a czego nie wolno? Dlaczego? Czy Pana/i pracownicy znaj te zasady? Jeli tak, to skd? Jeli nie dlaczego? Czy te zasady, cele maj jakie praktyczne znaczenie? Jeli tak po czym to mona zauway? Czy posiadanie kodeksu etycznego, okrelenie celw prowadzenia biznesu jest Pana/i zdaniem korzystne dla rmy czy nie? Dlaczego? Gdyby istniao szkolenie pomagajce ustali te zasady, cele dla Pana/i rmy, okreli ich praktyczne znaczenie wziby/wziaby Pan/i w nim udzia? Dlaczego?

IV. Prawa czowieka (10 min)

1) 2) 3) 4) Czy zetkn/a si Pan/i z dyskryminacja na rynku pracy (z dowiadczenia, ze syszenia)? Jeli tak prosz o tym opowiedzie, jeli nie jak Pan/i sdzi, dlaczego? Czy przedsibiorca moe zapobiega dyskryminacji? Jeli tak jak, co zaliczy/a/by Pan/i do takich dziaa? Jeli nie dlaczego? Czy okrelenie prawa czowieka odnosi si Pana/i zdaniem do rynku pracy? Dlaczego? (Dlaczego tak, dlaczego nie?) Gdyby istniao szkolenie pomagajce ustali zwizek przestrzegania praw czowieka z prowadzeniem biznesu i okreli praktyczne znaczenie takiego zachowania wziby/wziaby Pan/i w nim udzia? Dlaczego?

V.
1) 2)

Praktyki w miejscu pracy (10 min)

W jaki sposb wybiera Pan/i swoich pracownikw? Na co zwraca uwag? Jak ich szuka? Jakie osoby w tej chwili pracuj u Pana/i i na jakich stanowiskach?

97

3) 4) 5) 6) 7) 8) 9)

Czy podejmuje Pan/i jakie dziaania majce na celu zachowanie dobrych relacji z pracownikami? Jeli tak jakie i dlaczego? Jeli nie dlaczego? Czy macie jakie zwyczaje? Czy si spotykacie, robicie zebrania (tak jak czsto, po co? nie dlaczego?) W jaki sposb nagradza Pan/i i kae swoich pracownikw? Jakie s relacje midzy pracownikami? Co si dzieje w sytuacjach trudnych choroba dziecka, cia, konikt midzy pracownikami, nieuczciwo? Czy Pana/i pracownicy tworz zesp? Dlaczego? Jakie to ma znaczenie? Czy Pana/i zdaniem dbanie o pracownikw przekada si na korzyci dla rmy czy nie? Dlaczego?

10) Gdyby istniao szkolenie pomagajce ustali dobre relacje i otwart komunikacj z pracownikami wziby/wziaby Pan/i w nim udzia? Dlaczego?

VI. rodowisko (10 min)

1) 2) Porozmawiajmy teraz o rodowisku - jaki Pan/i jako przedsibiorca ma stosunek do ochrony rodowiska? Czy podejmuje Pan/i jakie dziaania w kierunku dbania o rodowisko w swojej dziaalnoci biznesowej? Jakie (oszczdno prdu, wody, segregacja mieci)? A prywatnie? Jakie? (jeli jest niezgodno w jednej sferze tak, w drugiej nie moderator dopytuje o przyczyny) Jaki wpyw na rodowisko ma prowadzona przez Pana/i rm dziaalno? Czy stara si Pan/i w jaki sposb wyrwnywa ten wpyw? Czy Pana/i zdaniem dziaania wobec rodowiska przekadaj si na korzyci dla rmy czy nie? Dlaczego? Gdyby istniao szkolenie pomagajce wypracowa praktyki odpowiedzialnego postpowania wobec rodowiska wziby/wziaby Pan/i w nim udzia? Dlaczego?

3) 4) 5)

VII. Praktyki rynkowe (10 min)

1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) Rozmawialimy o relacjach z pracownikami pomylmy teraz o szerszym, handlowym otoczeniu rmy. Kto odnosi korzyci z powodu prowadzonej przez Pana/i dziaalnoci? Z czyjej dziaalnoci korzysta rma? (zidentykowanie otoczenia handlowego) Jak wygldaj relacje z tym otoczeniem? Na jakich zasadach s oparte? A konkurencja? Jakie s relacje Pana/i rmy z konkurencj? Czy zetkn/a si Pan/i z nieuczciw konkurencj? Czy uwaa Pan/i, e takie zagadnienie jak etyczne praktyki handlowe to jest sprawa teoretyczna czy praktyczna? Dlaczego Pan/i tak myli? Czy widzi Pan/i wok siebie rmy przestrzegajce i nieprzestrzegajce zasad etycznych w swojej praktyce handlowej? Moe Pan/i da jaki przykad postpowania wobec partnerw biznesowych, ktre Pan/i ocenia jako etyczne lub nieetyczne? Czy Pan/i sam/a podejmuje jakie dziaania w celu budowania prawidowych relacji ze swoimi zewntrznymi partnerami? Jeli tak dlaczego i jakie? Jeli nie dlaczego? Czy Pana/i zdaniem postawa wobec partnerw handlowych przekada si na korzyci dla rmy czy nie? Dlaczego? Gdyby istniao szkolenie pomagajce ustali dobre relacje z zewntrznymi partnerami wziby/wziaby Pan/i w nim udzia? Dlaczego?

VIII. Kwestie konsumenckie (10 min)

1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) Porozmawiajmy teraz o konsumentach kto w przypadku Pana/i rmy moe by uznany za konsumenta/klienta (jeli to nie jest jasne)? W jaki sposb dba Pan/i o swojego konsumenta? Jakie dziaania Pan/i podejmuje? Dlaczego s podejmowane? Co wolno klientowi? A czego nie wolno? Jak wyglda sprawa reklamacji, zwrotw, umw co jest dla Pana/i wane w tym zakresie? Jakie znaczenie ma sam produkt czy ma zwizek z dbaniem o klienta? Czy Pana/i zdaniem postawa wobec konsumentw przekada si na korzyci dla rmy czy nie? Dlaczego? Gdyby istniao szkolenie pomagajce rozwija dziaania podejmowane w tym zakresie wziby/wziaby Pan/i w nim udzia? Dlaczego?

98

IX. Zaangaowanie spoeczne i rozwj spoecznoci (10 min)

1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) Ostatni temat to spoeczne otoczenie rmy lokalna spoeczno, organizacje pozarzdowe. Czy zna Pan/i spoeczne otoczenie swojej rmy? Mieszkacw, organizacje, placwki? Czy utrzymuje Pan/i z nimi jakie relacje, ma jakie kontakty? Jeli tak, to jakie i dlaczego? Jeli nie, to dlaczego? Czy dziaalno Pana/i rmy ma jaki zwizek z lokaln spoecznoci? Czy w jakimkolwiek aspekcie swojej dziaalnoci rma jest zalena od swojego otoczenia spoecznego? Czy widzi Pan/i dziaania na jej rzecz, w ktre Pana/i rma mogaby si zaangaowa? Czy takie zaangaowanie przekada si na korzyci dla rmy czy nie? Dlaczego? Gdyby istniao szkolenie pomagajce rozwija zaangaowanie w sprawy lokalnej spoecznoci wziby/wziaby Pan/i w nim udzia? Dlaczego?

X. Podsumowanie (15 min)

1) 2) 3) Co dla Pana/i znaczy: prowadzi biznes w sposb spoecznie odpowiedzialny? Jak to Pan/i rozumie, z czym to okrelenie si kojarzy? Czy chcia/a/by Pan/i prowadzi swoj rm w sposb odpowiedzialny spoecznie? Czy to jest dla Pana/i istotne? Dlaczego? Omwilimy wiele aspektw prowadzenia rmy. Tematy, ktre proponowaam, byy zgodne z nowo powsta norm ISO (26000) dotyczc prowadzenia biznesu w sposb odpowiedzialny spoecznie. Przypomnijmy sobie jakie zagadnienia byy poruszane (moderator prezentuje kartk z list poruszanych tematw). Czy wszystkie one kojarzyy si Panu/i z odpowiedzialnym spoecznie prowadzeniem biznesu? Moe ktre bardziej, a ktre mniej? Czy bycie rm odpowiedzialn spoecznie przekada si Pana/i zdaniem na korzyci biznesowe? Jak Pan/i to widzi? Na zakoczenie przedstawi Panu/i list moliwych szkole, dotyczcych odpowiedzialnego spoecznie prowadzenia rmy. Prosz ustawi je w kolejnoci od tych, w ktrych wziby/wziaby Pan/i udzia najchtniej, do tych, na ktre zapisa/a/by si Pan/i w ostatniej kolejnoci. Respondent wykonuje zadanie i wyjania powody zastosowanego rankingu. Czy czego tu brakuje?

4) 5)

6) 7)

To ju wszystko. Bardzo dzikuj za Pan/i czas i pomoc.

Ankieta badania ilociowego

Ponisza ankieta zawiera podstawowy zestaw pyta. Pytania dla rynkw zaawansowanych uwzgldnione zostay w wersji angielskiej. Szwedzkie tumaczenie ankiety dostpne jest na stronie: www.responsiblesme.eu/se

Informacje o rmie
1) Ile osb zatrudnionych jest obecnie w Pana/i rmie? (Chodzi o osoby stale wsppracujce z rm na zasadzie umowy o dzieo, umowy zlecenia czy etatu). (Ankieter nie odczytuj)
/1/ /2/ /3/ /4/

Do 9 osb 10 - 49 osb 50 249 osb Powyej 250 osb

Mikro rma sprawdzi kwoty Maa rma sprawdzi kwoty rednia rma sprawdzi kwoty Zakoczy

Kwoty zwizane z wielkoci rmy (dla badania 250 rm):

Liczba mikro rm 75 - 115 Liczba maych rm 100 - 140 Liczba rednich rm 35

99

2) 3)

Jaki jest prol dziaalnoci Pana/i rmy? (Ankieter, zanotuj) Jak bran rma reprezentuje? (Ankieter, odczytaj)
/1/ /2/ /2a/ /2b/ /3/ /3a/ /3b/ /4/

Produkcja Usugi dopyta i zaznaczy Dla biznesu Dla klienta indywidualnego Handel dopyta i zaznaczy Hurtowy Detaliczny Mieszane brane prosz wpisa

Kwoty zwizane z bran:

4)

W kadym sektorze wielkoci rm bd reprezentowane wszystkie 3 brane Produkcja 10% mikro rm i maych rm oraz 5 (sztuk) rm rednich

Od jak dawna istnieje rma? (Ankieter nie odczytuj)

/1/ /2/

Krcej ni rok Rok lub duej

Zakocz Przejd do pytania 5

5)

Czy Pana/i rma prowadzi wspprac z zagranic? (Ankieter odczytaj)

/1/ /2/ /3/

Tak, wsppracujemy z zagranic Nie wsppracujemy, ale planujemy rozpocz wspprac z zagranic Nie wsppracujemy i nie zamierzamy wsppracowa z zagranic

Przejd do pytania 6 Przejd do pytania 6 Zakocz

6)

Prosz powiedzie, na czym polega ta wsppraca/planowana wsppraca? (Ankieter odczytaj tylko, gdy respondent nie wie co odpowiedzie.) a) b) c) d) e) f) Importujemy Eksportujemy jestemy poddostawc zagranicznej rmy Eksportujemy bezporednio do konsumenta nalnego Mamy przedstawicielstwo za granic Mamy oddzia za granic Inne

7)

Ktre z poniszych okrele najlepiej opisuje Pana/i stanowisko i zakres obowizkw w rmie (mona wybra tylko jedno okrelenie)? (Ankieter odczytaj)
/1/ /2/ /3/ /4/ /5/

Jestem wacicielem/wspwacicielem rmy i ostatecznie to ja podejmuj wszystkie decyzje Mog wyraa swoje opinie, ale decyzje podejmuje mj szef Decyduj lub wspdecyduj o rozwoju rmy Mam wpyw na wszystkie strategiczne decyzje dotyczce rozwoju rmy Mam swoj dziedzin i nie mam wpywu na decyzje dotyczce caej rmy

Kontynuuj Zakocz Kontynuuj Kontynuuj Zakocz

8)

Czy Pana/i rma ma jaki certykat rodowiskowy np. ISO 14001, EMAS lub inny?
/1/ /2/

Tak, mamy certykat/certykaty Nie, nie mamy

Przejd do pytania 9 Przejd do nastpnej sekcji

9)

Jaki to certykat/ jakie to certykaty? (Ankieter, zanotuj)

100

CSR wstp
1) Czy znany jest Panu/i termin spoeczna odpowiedzialno biznesu?
/1/ /2/

Tak Nie

Kontynuuj Kontynuuj

2)

Prosz powiedzie jakie sowa kojarz si Panu/i z tym terminem prosz po prostu wymieni swoje pierwsze skojarzenia. (Ankieter, zanotuj)

Praktyki w miejscu pracy

(Ankieter odczytaj wstp) Zadam Panu/i kilka pyta dotyczcych sposobu, w jaki prowadzona jest Pana/i rma. Pierwszy temat to pracownicy. Przeczytam kilka stwierdze, a Pana/i zadaniem bdzie powiedzie, w jakim stopniu dotycz one Pana/i rmy. Podczas caego wywiadu bdzie Pan/i posugiwa/a si 5 stopniow skal, gdzie poszczeglne oceny oznaczaj: 5 Zdecydowanie pasuje do mojej rmy 4 Raczej pasuje do mojej rmy 3 Trudno powiedzie 2 Raczej nie pasuje do mojej rmy 1 Zdecydowanie nie pasuje do mojej rmy Dodatkowe odpowiedzi dla ankietera nie do odczytywania:

1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8)

Nie dotyczy mojej rmy t odpowied zaznaczamy, gdy respondent wymienia powody, dla ktrych dane stwierdzenie nie moe by odniesione do jego rmy Nie wiem Odmowa odpowiedzi

Pracownicy s zachcani do zgaszania pomysw na ulepszenie rmy. W naszej rmie s regularne spotkania, podczas ktrych pracownicy i zarzd mog dzieli si informacjami na temat osigni rmy, sukcesw i poraek, zgasza swoje potrzeby. Jestemy elastyczni jeli chodzi o zrnicowanie godzin pracy w cigu dnia, moliwo pracy z domu, mamy elastyczny czas pracy. Pracownicy s zachcani do rozwijania swoich umiejtnoci i dugoterminowego planowania kariery na przykad przez plan szkole. Dbamy o to, eby warunki i bezpieczestwo pracy byy u nas na najwyszym poziomie. Czy Pana/i rma prowadzi z wasnej woli jakie dodatkowe dziaania dotyczce pracownikw? Prosz odpowiedzie tak lub nie. Jeli tak, prosz je wymieni. (Ankieter, zanotuj) Czy ma Pan/i jakie komentarze lub uwagi do dodania? (Ankieter, zanotuj)

rodowisko
(Ankieter odczytaj wstp) Teraz zadam Panu/i kilka pyta dotyczcych kwestii rodowiska naturalnego. Przeczytam kilka stwierdze, a Pana/i zadaniem bdzie powiedzie w jakim stopniu dotycz one Pana/i rmy. (Ankieter przypomnij skal powtarzajc znaczenie skrajnych ocen) 1) 2) Dziaalno naszej rmy wywiera wpyw na rodowisko naturalne. Nasza rma korzysta z zasobw rodowiska w sposb odpowiedzialny, na przykad poprzez oczyszczanie ciekw lub korzystanie z materiaw pochodzcych z recyklingu (z odzysku).

101

3) 4) 5) 6) 7) 8) 9)

Prowadzimy dziaania na rzecz zmniejszenia wpywu naszej rmy na rodowisko poprzez oszczdzanie energii. Prowadzimy dziaania na rzecz zmniejszenia wpywu naszej rmy na rodowisko poprzez minimalizacj odpadw. Znamy przepisy ochrony rodowiska, ktre maj zwizek z nasz dziaalnoci. Dymy do ograniczenia zuycia w naszych dziaaniach paliw kopalnianych (wgiel, ropa naftowa, gaz ziemny). Czy Pana/i rma prowadzi z wasnej woli jakie dodatkowe dziaania dotyczce ochrony rodowiska? Prosz odpowiedzie tak lub nie. Jeli tak, prosz je wymieni. (Ankieter, zanotuj) Czy ma Pan/i jakie komentarze lub uwagi do dodania? (Ankieter, zanotuj)

Praktyki handlowe
(Ankieter odczytaj wstp) Teraz zadam Panu/i kilka pyta dotyczcych relacji z konkurencj i rmami wsppracujcymi. Przeczytam kilka stwierdze, a Pana/i zadaniem bdzie powiedzie w jakim stopniu dotycz one Pana/i rmy. (Ankieter przypomnij skal powtarzajc znaczenie skrajnych ocen) 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) Prosimy o informacj zwrotn od naszych partnerw biznesowych klientw i dostawcw. W naszej rmie obowizuj okrelone zasady, ktre maj zapewni uczciwo i dobr jako wszystkich naszych umw i transakcji biznesowych. Staramy si budowa uczciwe relacje z konkurencj. Firmy, z ktrymi wsppracujemy, mona generalnie okreli jako etyczne. Mamy kodeks postpowania, ktry obowizuje w caej naszej rmie i zaley nam na tym, aby by on przestrzegany. Aktywnie wspieramy spoecznie odpowiedzialne dziaania w krgach, w ktrych jestemy aktywni (stowarzyszenia biznesowe, sieci, dziaalno polityczna itp.). Czy Pana/i rma prowadzi z wasnej woli jakie dodatkowe dziaania z obszaru dobrych praktyk handlowych? Prosz odpowiedzie tak lub nie. Jeli tak, prosz je wymieni. (Ankieter, zanotuj) Czy ma Pan/i jakie komentarze lub uwagi do dodania? (Ankieter, zanotuj)

Kwestie konsumenckie
(Ankieter odczytaj wstp) Teraz zadam Panu/i kilka pyta dotyczcych klientw rmy budowanych z nimi relacji, dziaa podejmowanych by ich zadowoli. Przeczytam kilka stwierdze, a Pana/i zadaniem bdzie powiedzie w jakim stopniu dotycz one Pana/i rmy. (Ankieter zapytaj, czy przypomnie skal. Jeli tak odczytaj ca skal) 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) Otwarcie pokazujemy jak powstaj nasze produkty lub w jaki sposb dostarczamy nasze usugi, jak rwnie jakich surowcw uywamy. Informujemy o wszystkich potencjalnych zagroeniach zwizanych z naszymi produktami i/lub usugami, by zmniejszy ryzyko zagroenia dla zdrowia i bezpieczestwa klientw. Konsumenci mog si z nami atwo skontaktowa i zada pytania dotyczce naszych produktw czy usug, a my gwarantujemy im pomoc. W naszej rmie obowizuj okrelone zasady dla zapewnienia rzetelnej i penej informacji marketingowej. Nie przekazujemy informacji o kliencie innym rmom lub organizacjom bez zgody tego klienta. Czy Pana/i rma prowadzi z wasnej woli jakie dodatkowe dziaania dotyczce klientw? Prosz odpowiedzie tak lub nie. Jeli tak, prosz je wymieni. (Ankieter, zanotuj) Czy ma Pan/i jakie komentarze lub uwagi do dodania? (Ankieter, zanotuj)

102

Zaangaowanie spoeczne i rozwj spoecznoci

(Ankieter odczytaj wstp) Teraz zadam Panu/i kilka pyta dotyczcych rodowiska spoecznego, spoecznoci lokalnej, w ktrej funkcjonuje rma. Przeczytam kilka stwierdze, a Pana/i zadaniem bdzie powiedzie w jakim stopniu dotycz one Pana/i rmy. (Ankieter zapytaj, czy przypomnie skal) 1) Prowadzimy otwarty dialog z lokaln spoecznoci na temat niepodanych, kontrowersyjnych i draliwych spraw, ktre dotycz naszej rmy na przykad gromadzenie si mieci przy naszej nieruchomoci, niszczenie drg lub chodnikw przez nasze pojazdy itp. Staramy si zamawia od lokalnych dostawcw. Zanim podejmiemy decyzje, ktre mog wpywa na teren, na ktrym dziaamy, prowadzimy w lokalnej spoecznoci dialog z przedstawicielami wszystkich zainteresowanych stron. Dziaamy aktywnie na rzecz trwaego rozwoju lokalnej spoecznoci czy organizacji poprzez przekazywanie naszych umiejtnoci lub dzielenie si technologi. Jestemy aktywnie zaangaowani w sprawy spoecznoci lokalnej. Czy Pana/i rma prowadzi z wasnej woli jakie dodatkowe dziaania na rzecz spoecznoci lokalnej? Prosz odpowiedzie tak lub nie. Jeli tak, prosz je wymieni. (Ankieter, zanotuj) Czy ma Pan/i jakie komentarze lub uwagi do dodania? (Ankieter, zanotuj)

2) 3) 4) 5) 6) 7) 8)

Prawa czowieka
(Ankieter odczytaj wstp) Teraz zadam Panu/i kilka pyta dotyczcych praw czowieka. Przeczytam kilka stwierdze, a Pana/i zadaniem bdzie powiedzie w jakim stopniu dotycz one Pana/i rmy. (Ankieter zapytaj, czy przypomnie skal) 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) Upewniamy si, e nasze dziaania nie przyczyniaj si do naruszania praw czowieka w Polsce. Upewniamy si, e nasze dziaania nie przyczyniaj si do naruszania praw czowieka w innych pastwach. Warunkiem stawianym naszym dostawcom jest przestrzeganie praw czowieka. Nasi pracownicy mog wyraa swoje opinie i zgasza skargi nie ponoszc z tego powodu adnych sankcji. Podejmujemy odpowiednie kroki, aby zapobiec wszelkim formom dyskryminacji zarwno w miejscu pracy jak i podczas procesu rekrutacji (np. wobec kobiet, grup etnicznych, osb niepenosprawnych, itd.). Czy Pana/i rma prowadzi z wasnej woli jakie dodatkowe dziaania zwizane z ochron praw czowieka? Prosz odpowiedzie tak lub nie. Jeli tak, prosz je wymieni. (Ankieter, zanotuj) Czy ma Pan/i jakie komentarze lub uwagi do dodania? (Ankieter, zanotuj)

103

Dalszy rozwj rmy

(Ankieter odczytaj wstp) Omwilimy wiele aspektw prowadzenia rmy. Wszystkie tematy, ktre zostay zaproponowane, s zgodne z nowo powsta norm ISO dotyczc prowadzenia rmy w sposb odpowiedzialny spoecznie, czyli zgodnie z zasadami CSR. (Ankieter odczytaj skal (okrelenia zmieniy si)) 1) Czy uwaa Pan/i swoj rm za odpowiedzialn spoecznie? 5 Zdecydowanie tak 2) 4 Raczej tak 3 Trudno powiedzie 2 Raczej nie 1 Zdecydowanie nie

Czy chciaby/aby Pan/i, eby Pana/i rma bya prowadzona w sposb zgodny ze standardami spoecznej odpowiedzialnoci? 5 Zdecydowanie tak 4 Raczej tak 3 Trudno powiedzie 2 Raczej nie 1 Zdecydowanie nie

3)

Dlaczego chcia/a/by Pan/i lub nie chciaa/a/by Pan/i, aby Pana/i rma bya prowadzona w sposb zgodny ze standardami spoecznej odpowiedzialnoci? (Ankieter, zanotuj) Wedug Pana/i jak wane dla przyszego rozwoju rmy s nastpujce obszary? T sam liczb punktw mona przyzna wicej ni raz. (Ankieter odczytaj skal) 5 Zdecydowanie wane 4 Raczej wane /1/ /2/ /3/ /4/ /5/ /6/ 3 Trudno powiedzie 2 Raczej niewane 1 Zdecydowanie niewane Praktyki w miejscu pracy rodowisko naturalne Praktyki handlowe Kwestie zwizane z klientami Zaangaowanie spoeczne i rozwj lokalnej spoecznoci Prawa czowieka

4)

5)

Czy informujecie swoich pracownikw o podejmowanych przez Wasz rm dziaaniach spoecznie odpowiedzialnych? (Ankieter odczytaj skal) 5 Zdecydowanie tak 4 Raczej tak 3 Trudno powiedzie 2 Raczej nie 1 Zdecydowanie nie Czy informujecie swoich klientw, kontrahentw lub lokaln spoeczno o podejmowanych przez Wasz rm dziaaniach spoecznie odpowiedzialnych? 5 Zdecydowanie tak 4 Raczej tak 3 Trudno powiedzie 2 Raczej nie 1 Zdecydowanie nie

6)

Konsumenci i rynek
Ostatnie pytanie czy zgadza si Pan/i z poniszym zdaniem? Nasi klienci s przygotowani, eby paci wysz cen za nasze produkty i usugi, dziki czemu my i nasi dostawcy moemy by przyjani dla rodowiska. 5 Zdecydowanie tak 4 Raczej tak 3 Trudno powiedzie 2 Raczej nie 1 Zdecydowanie nie

Bardzo dzikuj za rozmow.