Model obiektywnego przypisania skutku przy przestpstwach materialnych (skutkowych) dokonanych przez zaniechanie: Dla przypisania skutku przestpnego

przy przestpstwach dokonanych przez zaniechanie konieczne jest stwierdzenie, e zrealizowane zostay wszystkie przesanki przypisywalnoci, ktre z jednej strony s okrelone wziej ni przy przestpstwach z dziaania (brak paszczyzny przyczynowej) a z drugiej strony szerzej (co wynika z art. 2 k.k., gdzie ograniczono podmiotowo i przedmiotowo zakres odpowiedzialnoci za przestpstwa skutkowe dokonane przez zaniechanie). Dla przypisania skutku przy przestpstwach z zaniechania konieczne jest wykazanie wycznie powizania normatywnego. Zaniechanie rozumiane jako brak ruchu w nakazanym przez prawo kierunku nie pozostaje nigdy w zwizku przyczynowym ze skutkiem (odrzucenie koncepcji przyczynowoci zaniechania). Pamitaj jednak trzeba, e wiedza z zakresu powiza kauzalnych na gruncie obiektywnego przypisania skutku przy przestpstwach z zaniechania ma tak samo wane znaczenie jak w przypadku obiektywnego przypisania skutku przy przestpstwach z dziaania. Rwnie w przypadku oceny moliwoci obiektywnego przypisania skutku przy przestpstwach z zaniechania konieczne jest oparcie si na wskazaniach wiedzy i dowiadczenia yciowego na temat wystpujcych powiza przyczynowo-skutkowych. Rnica sprowadza si tu do tego, e w przypadku obiektywnego przypisania skutku przy przestpstwach z zaniechania opieramy si na tzw. przyczynowoci alternatywnej, badajc czy, gdyby osoba zachowaa si zgodnie z wymaganymi od niej w konkretnej sytuacji reguami postpowania, doszoby do skutku przestpnego. Gdy wynik operacji mylowej polegajcej na przeprowadzeniu hipotetycznego przebiegu przyczynowego, w ktrym zakadamy, e osoba podjaby wymagane od niej zachowanie alternatywne, pozwala na stwierdzenie, e moliwe byo uniknicie skutku przestpnego to skutek ten moemy sprawcy obiektywnie przypisa. Natomiast, gdy wynik operacji mylowej polegajcej na przeprowadzeniu hipotetycznego przebiegu przyczynowego nie pozwala na stwierdzenie, e skutku mona byo unikn, pomimo zachowania si osoby zgodnie z reguami postpowania z dobrem prawnym, to skutku tego obiektywnie sprawcy przypisa nie mona. Do normatywnych przesanek przypisania odpowiedzialnoci za przestpstwa materialne z zaniechania naley zaliczy: 1) Sprawca musi by GWARANTEM nienastapienia skutku. Obiektywne przypisanie negatywnego skutku przy zaniechaniu moe nastpi tylko w stosunku do gwaranta nienastpienia skutku, czyli podmiotu, na ktry porzdek prawny nakada z uwagi na jego szczeglny stosunek do chronionego dobra prawny obowizek zapobiegania wszystkim, bd te niektrym niebezpieczestwom grocym dobru. Gwarant osoba, na ktrej ciy szczeglny prawny obowizek zapobiegnicia skutkowi Trzy rodzaje gwaranta: a) dana osoba jest zobowizana do ochrony okrelonego dobra przed wszelkimi zagroeniami (np. matka majca obowizek sprawowania opieki nad dzieckiem) b) dana osoba jest zobowizana do ochrony wszelkich dbr prawnych przed okrelonym zagroeniem (np. waciciel psa ma obowizek chroni inne osoby przed zagroeniem ze strony zwierzcia) c) dany podmiot jest zobowizany do ochrony okrelonej kategorii dbr przed okrelonymi zagroeniami (np. osoba zobowizana do czuwania nad higien i bezpieczestwem pracy pracownikw) Obowizek prawny wynikajcy z przepisw prawa; nie jest on moralny, etyczny

2)

3)

4)

5)

6)

Obowizek szczeglny osoby musz si charakteryzowa wskazanymi cechami wyrniajcymi je ze wzgldu na stosunek do dobra chronionego norm prawn rda obowizku gwaranta: a) ustawa, (ale np. w stosunku do maonkw ten obowizek, tylko wtedy kiedy maestwo funkcjonuje faktycznie, a nie prawnie - formalnie), b) dobrowolne przyjcie na siebie funkcji gwaranta (np. z umowy o prac, ale musi by faktyczne przystpienie do wykonywania funkcji, z ktr zwizane jest bycie gwarantem), take podjcie si funkcji gwaranta doranie (np. zaopiekowanie si zagubionym dzieckiem) c) uprzednie stworzenie zagroenia dla dobra chronionego prawem sporne (niekiedy powouje si art. 439 k.c., jako na rdo tego obowizku) aktualizacja obowizku gwaranta, czyli stwierdzenie, e obowizek gwaranta zapobieenia skutkowi istnia w chwili, gdy do skutku doszo Przykad: nie jest moliwe obiektywne przypisanie skutku w postaci nieumylnego spowodowania mierci ratownikowi, jeli do utonicia doszo zanim obj on swoj wart, natomiast moliwe jest przypisanie mu takiego skutku, jeli nie obj stanowiska pracy w czasie penionego przez niego dyuru np. z powodu choroby, jeli nie poinformowa o tym fakcie przeoonych w celu zapewnienia mu zastpstwa naruszenie reguy ostronoci (regu postpowania z dobrem prawnym) jakich mona byo od gwaranta nienastpienia skutku wymaga w danych okolicznociach zdarzenia, przez co stworzy on swym zachowaniem niedopuszczalne spoecznie ryzyko wystpienia negatywnie ocenianego skutku Przykad: nie bdzie moliwe przypisanie skutku w postaci mierci pacjenta lekarzowi, ktry wprawdzie zaniecha przeprowadzenia zabiegu jednake biegli orzekli, i to zaniechanie byo dopuszczalne z punktu widzenia regu sztuki lekarskiej istnieje, oceniana ze stanowiska ex ante, obiektywna moliwo przewidzenia przez podmiot wystpienia skutku przestpnego w razie nie podjcia przez niego wymaganego przez prawo dziaania Przykad: nie bdzie moliwe przypisanie skutku w postaci mierci pacjenta pielgniarce, ktra nie opatrzya rany dziecku nie obejrzawszy jej dobrze, mwic, e sama si zagoi, a okazao si, e dziecko miao hemofilie i umaro na skutek wykrwawienia istnieje, oceniana ze stanowiska ex ante, moliwo podjcia wymaganego od gwaranta dziaania w konkretnych okolicznociach danego zdarzenia, przy czym moe zaistnie sytuacja, e pomimo tego, e podmiot nie bdzie w chwili zdarzenia mie moliwoci podjcia dziaania (np. ze wzgldu na brak odpowiednich narzdzi lub ze wzgldu na brak wymaganej od niego wiedzy) bdzie mona mu przypisa skutek przestpny, jeli moliwe bdzie mu postawienie zarzutu, e mimo powinnoci przewidzenia moliwoci wystpienia skutku nie podj dziaa zmierzajcych do zapewnienia sobie moliwoci wypenienia obowizku cicego na nim jako gwarancie Przykad: nie bdzie moliwe przypisanie skutku w postaci mierci pacjenta lekarzowi, ktry w nagym przypadku zaniecha waciwej akcji ratowniczej z uwagi na fakt, e z uwagi na brak odpowiedniego sprztu w danym szpitalu nie by w stanie przeprowadzi odpowiedniego zabiegu ratujcego ycie; jeeli to byby jednak lekarz pogotowia, ktry nie zadba o to, aby w karetce znajdowa si sprawny sprzt, co uniemoliwio mu przeprowadzenie nakazanej reguami sztuki lekarskiej akcji ratowniczej ta niemono podjcia nakazanego zachowania bdzie irrelewantna ustalenie, e zachowanie potencjalnego sprawcy byo normatywnie powizane ze skutkiem przestpnym poprzez stwierdzenie, e w skutku urzeczywistnio si niebezpieczestwo przed, ktrego konkretyzacj przestrzeganie danej zasady postpowania miao chroni, co ocenia si ze stanowiska ex post. Zbadaniu istnienia

zwizku normatywnego pomidzy zaniechaniem podmiotu a skutkiem przestpnym suy test warunku koniecznego (warunku sine qua non). Wiedza na temat powiza przyczynowych jest w tym wypadku jednak nie mniej wana jak przy przypisaniu przestpstw skutkowych dokonanych przez dziaanie. W tym wypadku istotne jest ustalenie, e posiadana wiedza na temat powiza kauzalnych pozwala stwierdzi, e gdyby podmiot podj ostatecznie zaniechane dziaanie to do skutku przestpnego nie doszoby. Jeeli okazaoby si, i nawet podjcie wymaganego od gwaranta w danych okolicznociach zachowania z prawdopodobiestwem graniczcym z pewnoci nie zapobiegoby konkretnemu skutkowi, wykluczone jest przypisanie takiego skutku. Przykad: nie bdzie moliwe przypisanie skutku w postaci mierci pacjenta lekarzowi, ktry w nagym przypadku zaniecha waciwej akcji ratowniczej, jeli na podstawie opinii biegych dojdzie do ustalenia, e pacjent i tak zmary z uwagi na fakt, e znalaz si on pod opiek lekarza ju w chwili, kiedy obiektywnie rzecz biorc jego ycia nie dao si ju uratowa Negatywne przesanki przypisywalnoci skutku (odnosz si zarwno do przestpstw z dziaania jak i do przestpstw z zaniechania) 1) autonomia ofiary 2) wczenie si cudzego zakresu odpowiedzialnoci Obiektywne przypisanie skutku przy przestpstwach konkretnego naraenia na niebezpieczestwo: Naley pamita o tym, e przestpstwa konkretnego naraenia na niebezpieczestwo s zawsze przestpstwami materialnymi, w ktrych skutek zosta okrelony w sposb specyficzny w postaci stworzenia bezporedniego niebezpieczestwa dla danego dobra. Pamita wic naley, e wykluczenie moliwoci obiektywnego przypisania skutku w postaci naruszenia chronionego dobra prawnego (np. pobawienia ycia lub odniesienia uszczerbki na zdrowiu) nie wyklucza automatycznie moliwoci obiektywnego przypisania skutku w postaci naruszenia tego dobra na konkretne niebezpieczestwo (np. przestpstwo stworzenia konkretnego niebezpieczestwa) rda: K. Buchaa, A. Zoll; Komentarz do czci oglnej, Zakamycze 2000 (komentarz do art. 1, teza 57-59 i art.. 2) K. Buchaa, A. Zoll; Polskie prawo karne; Warszawa 1997, str. 177 - 194