Dania. Poradnik Dla Polskiego Przedsiebiorcy 2013

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze
DANIA
Poradnik dla polskiego przedsibiorcy
Wydanie zaktualizowane Maj 2013 r.
Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012
Niniejsza publikacja ma charakter wycznie informacyjny oraz uwzgldnia stan prawny i faktyczny na dzie 31 maja 2013 r. Poradnik zosta opracowany przez zesp pracownikw Wydziau Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze w skadzie: Jacek Wjcikowski kierownik Marcin Karaskiewicz I sekretarz Bartomiej Chabierski II sekretarz Monika G. Lewinski ekspert WPHI korzysta rwnie z materiaw opracowanych przez Wydzia Politycznoekonomiczny Ambasady RP.
Kopenhaga, maj 2013 r. Szanowni Pastwo, Oddajemy w Pastwa rce kolejne wydanie naszego Poradnika dla polskiego przedsibiorcy na rynku duskim. Publikacja ta zostaa gruntownie zaktualizowana oraz uzupeniona o nowe czci, omawiajce midzy innnymi zmiany w duskim prawie podatkowym. Wspomniane zmiany, o ktrych wczeniej informowalimy na naszej stronie internetowej, mog mie kluczowe znaczenie przy wyborze formy Pastwa dziaalnoci w Danii. Prosimy zwrci uwag na fakt, i wraz z wprowadzeniem podatku od wynajmu siy roboczej, w Danii przesta funkcjonowa w dotychczasowej formie mechanizm delegowanie pracownikw zagranicznych do wykonywania zlece w tym kraju. Ponadto, znacznemu obostrzeniu ulegy rwnie przepisy dotyczce Rejestru zagranicznych usugodawcw (tzw. RUT). Jako, e brak wiedzy na ten temat moe skutkowa naoeniem na polskiego przedsibiorc kar pieninych, sugerujemy, aby rwnie wnikliwie przestudiowa cz Poradnika powicon temu tematowi. Naley mie wiadomo, i proces zaostrzania wspomnianych regulacji jeszcze si nie zakoczy i na przestrzeni 2013 roku moemy spodziewa si kolejnych zmian w tym zakresie. Wymiana handlowa pomidzy Polsk a Dani za rok 2012 jest nieco nisza zarwno po stronie eksportu, jak i importu, tym niemniej wskazuje jednoznacznie, i po trudnych latach 2009 i 2010 wrcilimy na ciek wzrostu. Cieszy nas fakt, i na licie najwikszych polskich eksporterw na rynek duski, oprcz dowiadczonych graczy pojawiaj si wci nowe firmy. Nie mona nie zauway faktu, i lista ta zawiera rwnie nazwy wielu firm duskich, ktre zainwestoway w naszym kraju, a wytworzone przez siebie produkty eksportuj do Danii. Mamy nadziej, i w kolejnych latach bdzie utrzymywao si zainteresowanie Polsk wrd duskich inwestorw. Rynek duski z pewnoci nie naley do najatwiejszych dla polskich producentw oraz usugodawcw. Ze wzgldu na swoje ograniczone rozmiary, konkurencja o klienta jest tutaj z pewnoci wiksza ni na rynku polskim, podobnie jak wymagania co do jakoci i ceny. Pomimo tych utrudnie, wielu polskim firmom udaje si z sukcesem sprzedawa swoje produkty i usugi w tym kraju. Warto zauway, i wiele firm zagranicznych wykorzystuje Dani jako rynek testowy przed ekspansj na pozostae kraje skandynawskie. Mamy nadziej, i nasz Poradnik bdzie dla Pastwa przydatnym rdem wiedzy na temat rynku duskiego. Tradycyjnie zapraszamy Pastwa do kontaktu z nami oraz do korzystania z naszej strony internetowej www.kopenhaga.trade.gov.pl. yczc wielu sukcesw handlowych w roku 2013, bdziemy oczekiwali na Pastwa sugestie co do zawartoci kolejnych wyda naszego Poradnika.
Jacek Wjcikowski Kierownik WPHI
Spis treci 1. INFORMACJE OGLNE ............................................................................................7 1.1. Pooenie i klimat..................................................................................................7 1.2. System polityczny.................................................................................................8 1.3. Stosunki midzynarodowe....................................................................................9 1.4. Podzia administracyjny kraju, samorzd terytorialny..........................................10 1.5. Polityka spoeczna, system owiaty i standard ycia ..........................................11 1.6. Infrastruktura ......................................................................................................12 1.7. Grenlandia..........................................................................................................13 1.8. Wyspy Owcze.....................................................................................................13 2. INFORMACJE PRAKTYCZNE ................................................................................14 2.1. Przyjazd do Danii................................................................................................14 2.2. Podrowanie w Danii ........................................................................................15 2.3. Transport ciarowy oraz przewozy autokarowe ................................................15 2.4. Noclegi w Danii...................................................................................................16 2.5. Przepisy i formalnoci celne ...............................................................................17 2.6. Waluta i banki.....................................................................................................17 2.7. Funkcjonowanie placwek handlowych i usugowych .........................................18 2.8. Opieka medyczna dla obywateli polskich............................................................18 2.9. Elektryczno .....................................................................................................18 2.10. Jzyk ................................................................................................................18 2.11. wita publiczne...............................................................................................19 2.12. Religia i kocioy ...............................................................................................19 3. GOSPODARKA DANII..............................................................................................19 3.1. Sytuacja gospodarcza Danii ...............................................................................19 3.2. Krtka charakterystyka podstawowych sektorw gospodarki..............................21 3.2.1. Rolnictwo i przemys spoywczy ..................................................................21 3.2.2. Przemys......................................................................................................22 3.2.3. Budownictwo ...............................................................................................24 3.2.4. Usugi ..........................................................................................................26 3.3. Inwestycje zagraniczne.......................................................................................27 3.4. Samorzd gospodarczy w Danii .........................................................................28 3.5. Waniejsze imprezy targowe w Danii..................................................................29 4. POLSKO-DUSKIE STOSUNKI GOSPODARCZE ..................................................31 4.1. Wymiana handlowa ............................................................................................31 4.2. Warunki dostpu do rynku dla polskich towarw i usug .....................................35 4.3. Perspektywy dalszego rozwoju...........................................................................38 4.4. Informacje dodatkowe z zakresu eksportu do Danii ............................................40 4.5. Certyfikacja wyrobw przemysowych.................................................................41 4.6. Certyfikaty ekologiczne.......................................................................................43 4.7. Bazy teleadresowe, wywiadownie gospodarcze, doradztwo finansowe, windykacja nalenoci...............................................................................................44 4.7.1. Bazy teleadresowe ......................................................................................44 4.7.2. Wywiadownie gospodarcze .........................................................................44 4.7.3. Doradztwo finansowe ..................................................................................45 4.7.4. Zawieranie kontraktw i windykacja nalenoci ...........................................45 5. OCHRONA WASNOCI PRZEMYSOWEJ W DANII...........................................48 6. OCHRONA PRAW AUTORSKICH W DANII ...........................................................50 7. SYSTEM BANKOWY W DANII .................................................................................51 7.1. Charakterystyka oglna......................................................................................51
7.2. Gwne instytucje sektora bankowego................................................................52 7.2.1. Bank Centralny ............................................................................................52 7.2.2. Gieda papierw wartociowych...................................................................53 7.2.3. Banki komercyjne ........................................................................................53 8. SYSTEM PODATKOWY W DANII ............................................................................53 8.1. Rodzaje podatkw ..............................................................................................53 8.2. Prawne regulacje podatkowe..............................................................................55 8.3. Instytucje podatkowe ..........................................................................................55 8.4. Podatki bezporednie .........................................................................................56 podatek od dochodw osb prawnych................................................................56 podatek od dochodw osb fizycznych...............................................................57 8.5. Podatki porednie...............................................................................................58 podatek od towarw i usug (VAT) ......................................................................58 podatek akcyzowy ..............................................................................................59 opaty rejestracyjne samochodw .......................................................................59 inne podatki porednie........................................................................................60 8.6. Umowy podatkowe Danii ....................................................................................60 9. PROWADZENIE DZIAALNOCI GOSPODARCZEJ W DANII............................60 Zasady zakadania i prowadzenia dziaalnoci gospodarczej..................................60 9.1. Omwienie form prowadzenia dziaalnoci gospodarczej ...................................60 Prowadzenie czasowej dziaalnoci gospodarczej w Danii przez polskie firmy usugowe ...............................................................................................................61 Pobyt pracownikw delegowanych ........................................................................62 Samozatrudnienie..................................................................................................64 Spka z ograniczon odpowiedzialnoci /Anpartsselskab - ApS/ ........................65 Spka akcyjna A/S................................................................................................66 Przedstawicielstwo firmy zagranicznej /Salgskontor/ .............................................66 Oddzia firmy zagranicznej /Filial af udenlandsk selskab/.......................................66 Spka jawna /Interesselskab I/S ........................................................................67 Spka komandytowa /Kommanditselskab K/S ...................................................67 9.2. Rejestracja podmiotu..........................................................................................67 Firma delegujca pracownikw do pracy w Danii...................................................67 Procedura rejestracyjna w przypadku samozatrudnienia .......................................68 Rejestracja spki ApS...........................................................................................69 Rejestracja spki A/S............................................................................................69 Rejestracja oddziau ..............................................................................................70 Rejestracja spki jawnej .......................................................................................71 Rejestracja spki komandytowej...........................................................................71 9.3. Przepisy dotyczce podatku VAT .......................................................................72 9.3.1. Turystyczne przewozy autokarowe ..............................................................73 9.3.2. Kabota .......................................................................................................73 9.4. RUT rejestr zagranicznych zleceniobiorcw ....................................................74 9.5. Koszty zwizane z dziaalnoci firmy ................................................................75 9.6. Obszary dziaalnoci regulowanej.......................................................................76 9.6.1. Uznanie kwalifikacji zawodowych hydraulikw i elektrykw w Danii. ............77 9.6.2. Autoryzacja przedsibiorcy ..........................................................................78 9.6.3. Spawanie oraz prace przy azbecie.............................................................78 9.7. Duski Urzd Inspekcji Pracy (Arbejdstilsynet)...................................................78 9.8. Zwizki zawodowe..............................................................................................79 9.9. Zamwienia publiczne. .......................................................................................81 9.10. Zasady nabywania nieruchomoci przez cudzoziemcw ..................................82
10. REGULACJE PRAWNE W ZAKRESIE POBYTU I PRACY OBYWATELI POLSKICH NA TERENIE DANII.................................................................................84 10.1. Agencje pracy tymczasowej..............................................................................84 10.2. Pobyt osoby pracujcej.....................................................................................84 10.3. Pobyt czonkw rodziny ...................................................................................85 10.4. Utrzymanie si z przywiezionych z zagranicy rodkw finansowych.................85 10.5. Podejrzenie o nielegaln prac w Danii ............................................................85 11. SOLVIT ...................................................................................................................86 Czym jest Solvit?.......................................................................................................86 Jak dziaa system? ....................................................................................................86 Solvit a rynek duski..................................................................................................87 Jak zgasza sprawy do Solvitu? ...............................................................................88 12. PRACA OBYWATELI POLSKICH W DANII ........................................................88 12.1. Poszukiwanie pracy..........................................................................................88 12.2. Czas pracy .......................................................................................................89 12.3. Urlop wypoczynkowy ........................................................................................90 12.4. Ubezpieczenia spoeczne w Danii.....................................................................90 12.5. Ubezpieczenia zdrowotne.................................................................................91 12.6. Zasiki chorobowe.............................................................................................91 12.7. Zasiki chorobowe osb samozatrudnionych.....................................................92 12.8. Urlop macierzyski i zwizany z tym zasiek.....................................................92 12.9. wiadczenia z tytuu wypadkw przy pracy i chorb zawodowych....................92 12.10. Zasiki rodzinne...............................................................................................93 12.11. Emerytura.......................................................................................................93 12.12. Emerytura uzupeniajca ................................................................................94 12.13. Renta inwalidzka ............................................................................................94 12.14. Wczeniejsza emerytura.................................................................................94 12.15. Powrt z Danii do kraju po duszym okresie zatrudnienia..............................95 12.16. Pracownicy tymczasowi..................................................................................95 12.17. Moliwo korzystania z zasikw przez polskich pracownikw ......................95 13. PRZYDATNE ADRESY INTERNETOWE..............................................................97 13.1. Adres internetowy Parlamentu Danii.................................................................97 13.2. Adresy internetowe ministerstw rzdu Danii: ....................................................97 13.3. Adresy internetowe lokalnych wadz administracyjnych ....................................98 13.4. Adresy internetowe agencji rzdowych.............................................................98 13.5. Adresy internetowe izb handlowych..................................................................99 13.6. Adresy internetowe branowych stowarzysze i organizacji gospodarczych ....99 13.7. Adresy internetowe organizatorw targw i wystaw ..........................................99 13.8. Konsulowie honorowi RP w Danii ...................................................................100 13.9. Ambasady ......................................................................................................100 14. Inne ...................................................................................................................101 15. Przykady praktycznych zapyta polskich przedsibiorcw wpywajcych do WPHI ................................................................................................................................101
1. INFORMACJE OGLNE 1.1. Pooenie i klimat Krlestwo Danii naley do grupy najstarszych monarchii na wiecie i jest jednoczenie najmniejszym z pastw nordyckich. W skad Krlestwa Danii wchodzi 406 wysp na obszarze Cienin Duskich, jak rwnie terytoria autonomiczne - Grenlandia i Wyspy Owcze oraz. Dania posiada krtk granic ldow z Niemcami (69 km), od Szwecji oddzielona jest Cienin resund oraz Cieninami Kattegat i Skagerrak od Norwegii.Kraj posiada powierzchni 43.098 km. Wiksza cz obszaru to tereny rwninne, na ktrych przewaaj grunty uprawne i pastwiska oraz w znacznej czci lasy i jeziora. Najwysze wzniesienie ma 173 metry. Klimat jest agodny, morski, z duym oddziaywaniem ciepego prdu morskiego Golfsztrom, ze redni temperatur 0 zim i 17C latem. Rzadko zdarza si, by temperatura latem osigaa 30C i bardzo rzadko wystpuj zimy, kiedy temperatura spada poniej -20C.
Dania liczy 5,5 milionw ludnoci, a gsto zaludnienia wynosi 126,4 mieszkacw na 1 km. Okoo 1,6 mln ludzi mieszka w Kopenhadze i na jej przedmieciach, a 0,6 mln yje w trzech innych najwikszych miastach, ktrymi s: Odense na wyspie Fionia (168 tys.), rhus (319 tys.) oraz Aalborg (126 tys.) na Pwyspie Jutlandzkim. Ogem w miastach zamieszkuje 85% ludnoci. Jzykiem urzdowym kraju jest jzyk duski. Powszechna jest znajomo jzyka angielskiego (80% osb dorosych) i jzyka niemieckiego, gwnie na Poudniowej Jutlandii.
Dani cechuje niski przyrost naturalny, okoo 0,2%. Kraj w ponad 90% zamieszkuj Duczycy (prawie 5 mln) oraz mniejszoci narodowe turecka, norweska, miemiecka, szwedzka, angielska oraz polska (ok. 650 tys.). Ponad 66% imigrantw w Danii posiada wschodnie korzenie kulturowe. W skad Krlestwa Danii wchodzi rwnie terytorium zamorskie Grenlandii (2.166.086 km2 i 56,1 tys. ludnoci) i Wysp Owczych (1.399 km2 i 46,9 tys. ludnoci). Wicej informacji na ten temat znajduje si w dalszej czci opracowania (pkt. 1.7 i 1.8). 1.2. System polityczny Dania od 1849 r. jest monarchi konstytucyjn z systemem parlamentarnogabinetowym. Gow pastwa jest krlowa Magorzata II panujca od 1972 r. Wewntrzna sytuacja spoeczno-polityczna Danii charakteryzuje si stabilnoci gwarantowan sprawnym funkcjonowaniem demokracji parlamentarnej oraz wysokim autorytetem monarchii. Jednoizbowy parlament Folketing liczy 179 posw. Izb wysz zlikwidowano w 1953 r. Po dwch posw wybieranych jest na Grenlandii i Wyspach Owczych. Obowizuje proporcjonalny system wyborczy z 2% progiem uzyskanych gosw dla partii politycznych biorcych udzia w wyborach. Rzd jest formowany przez zwycisk parti polityczn lub koalicj partii politycznych, a formalnie powouje go krlowa. Wybory odbywaj si co cztery lata lub wczeniej, jeli rzd utraci poparcie w parlamencie. Od dnia 3 padziernika 2011 r. istnieje nowy rzd Danii, na czele ktrego stoi Pani Premier Helle Thorning-Schmidt. W skad rzdu weszli przedstawiciele Socialdemokraterne (S), socjalliberalnej Radykalnej Lewicy (RV),Socjalistycznej Partii Ludowej (SF) oraz Lista Jednoci (EL). Gabinet powsta po wyborach w 2011 r., ktre wygraa rzdzca dotd liberalna partia Venstre, jednak wikszo uzyskaa lewicowa opozycja (przy wsparciu w parlamencie ze strony koalicji skrajnej lewicy). Podstawowym aktem prawnym Danii jest konstytucja uchwalona w 1952 r., z pniejszymi poprawkami. W strukturze Folketingu dziaaj 24 stae komisje, ktrych gwnym zadaniem jest przygotowywanie aktw prawnych przyjmowanych w debacie plenarnej, w trzech czytaniach. Wiodc rol odgrywaj: Komisja Finansw, w ktrej dyskutowany jest rzdowy projekt budetu pastwa i Komisja Europejska, na forum ktrej cotygodniowo zatwierdzane jest duskie stanowisko w sprawach dotyczcych problematyki Unii Europejskiej. Dania jest krajem, ktry ma najwicej obszarw wyczonych z zakresu dziaania wsplnego dorobku Unii, tzw. opt-outs. Naley do nich polityka obronna, wsplna polityka imigracyjna, wsppraca w zakresie spraw wewntrznych i sdownictwa oraz unia walutowa. W Danii uksztatowaa si tradycja rozstrzygania najwaniejszych kwestii politycznych drog referendum. W okresie powojennym odbyo si ich jedenacie. W drodze referendum decydowano w 1972 r. o kwestii czonkostwa tego kraju we Wsplnotach Europejskich, dwukrotnie wypowiadano si w sprawie ratyfikacji Traktatu z Maastricht (w 1992 i 1993 r.) oraz w sprawie ratyfikacji Traktatu Amsterdamskiego. 28 wrzenia 2000 r. duscy obywatele wypowiedzieli si w referendum przeciwko przystpieniu Danii do unii walutowej mimo, e rzd i przewaajca wikszo ekonomistw bya za
przystpieniem do strefy euro. Obecnie poparcie dla zastpienia duskiej korony przez euro nie jest zbyt wysokie. W sytuacji wiatowego kryzysu finansowego i pozostawania gospodarki Danii w fazie recesji nie naley oczekiwa, iz rzd w najbliszym czasie podejmie decyzj o zorganizowaniu referendum w tej sprawie. 1.3. Stosunki midzynarodowe Dania jest czonkiem Organizacji Narodw Zjednoczonych, NATO, OECD, Rady Pastw Morza Batyckiego i od 1973 r. Wsplnot Europejskich (od 1993 r. Unia Europejska). Jako kraj zaoycielski, Dania aktywnie uczestniczy w pracach OECD, monitorujc dziaalno wielu komitetw. Dania jest take czonkiem Komitetu ds. Rozwoju (DCDDAC), Europejskiej Konferencji Ministrw Transportu (ECMT), Midzynarodowej Agencji Energii (IEA), Agencji Energii Nuklearnej (NEA) oraz Klubu Afryki Zachodniej i Sahel (Sahel & West Africa Club). Ponadto, od 1 stycznia 1995 r. Dania jest czonkiem wiatowej Organizacji Handlu (WTO), uznajc kompetencje wsplnotowe w obszarze polityki handlowej. Dania jest rwnie czonkiem i aktywnie uczestniczy w pracach regionalnych organizacji ekonomicznych: Unii Europejskiej (od 1973 r.); Rady Pastw Morza Batyckiego z siedzib w Sztokholmie (od czasu jej utworzenia w Kopenhadze w dniu 6 marca 1992 r.); Rady Nordyckiej (od momentu jej utworzenia w 1952 r.); Komisji Helsiskiej ds. ochrony rodowiska Morza Batyckiego (HELCOM) - od wejcia w ycie Konwencji Helsiskiej w 1980 r.; Wsppracy Energetycznej Pastw Regionu Morza Batyckiego Baltic Sea Region Energy Cooperation (BASREC) - od utworzenia w 1999 r. przez Rad Pastw Morza Batyckiego; Batyckiego Forum Rozwoju (Baltic Development Forum, BDF) utworzonego Kopenhadze w 1998 r. Poza tym, Dania jest udziaowcem i uczestniczy w dziaalnoci gospodarczej Grupy Banku Rozwoju Afryki (The African Development Bank Group), Grupy Banku Rozwoju Azji (The Asian Development Bank Group) oraz Grupy Banku Rozwoju Pastw Ameryki (The Inter-American Development Bank Group). W Kopenhadze ma swoje siedziby wiele organizacji midzynarodowych, ktrych Dania jest czonkiem: 1) Europejska Agencja d/s rodowiska (European Environment Agency, EEA); 2) Europejskie Biuro Radiokomunikacji (European Radiocommunications Office, ERO); 3) Europejska Organizacja Rybowstwa (Eurofish); 4) Centrum Informacyjne Globalnej Information Facility, GBIF); Biornorodnoci (Global Biodiversity
5) Biuro Obsugi Zamwie Publicznych UNDP (Inter-Agency Procurement Services Office, IAPSO UNDP); 6) Midzynarodowa Rada Bada Morza (International Council for the Exploration of the Sea, ICES); 7) Zgromadzenie Parlamentarne OBWE (Parliamentary Assembly Organization for Security and Cooperation in Europe, OSCE); of the
8) Nordyckie Biuro cznikowe Funduszu Ludnociowego ONZ (UN Population Fund); 9) Fundusz ONZ ds. Pomocy Dzieciom (United Nations Childrens Fund UNICEF); 10) Agencja Zamwie Publicznych ONZ (United Nations Office for Project Services, UNOPS); 11) wiatowy Program ywnociowy (World Food Program, WFP); 12) Europejskie Biuro Regionalne wiatowej Organizacji Zdrowia (Regional Office for Europe World Health Organization, WHO). Dania udziela te znacznej pomocy midzynarodowej. Ocenia si, e pomoc midzynarodowa stanowi okoo 3% duskich wydatkw na cele publiczne. W obliczu kryzysu finansowego zmniejsza sie liczba popierajcych, a ronie liczba osb optujcych za ciciami w wydatkach na pomoc dla krajw rozwijajcych si. Obecnie ok. 30% populacji uwaa, ze wydatki te powinny zosta zmniejszone. Dania aktywnie popieraa poszerzenie UE o kraje batyckie oraz kraje Europy rodkowej i Wschodniej. Stanowisko to cieszyo si szerokim poparciem spoeczestwa duskiego, ktre w porwnaniu do pozostaych spoeczestw pastw unijnych znajdowao si na czele listy popierajcych nowych czonkw Unii Europejskiej. Obecnie stanowisko Danii w sprawie dalszego rozszerzenia UE nie jest ju tak entuzjastyczne, szczeglnie w odniesieniu do Turcji. Dania jednak oficjalnie popara decyzj KE o rozpoczciu negocjacji akcesyjnych z Turcj pod koniec 2005 r. Wrd priorytetw realizowanych przez Dani, od wielu lat, niezalenie od charakteru politycznego rzdu, znajduj si problemy ochrony rodowiska i zatrudnienia. Obejmujc w dniu 1 stycznia 2012 r. prezydencj w Radzie UE, rzd Danii opowiedzia si za odpowiedzialn, dynamiczn, zielon i bezpieczn Europ. Priorytetem duskiej prezydencji byo pobudzenie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w UE. 1.4. Podzia administracyjny kraju, samorzd terytorialny Dania jest pastwem o duym stopniu decentralizacji. Od 1 stycznia 2007 r., po przeprowadzonej reformie administracyjnej, kraj jest podzielony na 5 Regionw: Pnocna Jutlandia z siedzib wadz w Aalborgu; rodkowa Jutlandia z siedzib wadz w Viborgu; Poudniowa Jutlandia wraz z Fioni i szeregiem mniejszych wysp z siedzib wadz w Vejle; Zelandia, z siedzib wadz w Sor; Okrg stoeczny, wraz z wysp Bornholm, z siedzib wadz w Hillerd
Regiony, ktre dziel si na 98 gmin, mona porwna pod wzgldem obszarowym, jak i zakresu kompetencji do polskich wojewdztw. Administracja pastwowa obejmuje zakresem swojego dziaania cay kraj. Przedmiotem jej wycznego dziaania s stosunki midzynarodowe i polityka zagraniczna, problematyka obronnoci i bezpieczestwa wewntrznego, telekomunikacja i szkolnictwo wysze typu uniwersyteckiego.
10
Administracj samorzdow stanowi wybierane na okres czterech lat rady regionw i rady komun oraz stojcy na ich czele merowie okrgw i burmistrzowie komun. Na obydwu szczeblach administracji samorzdowej znajduj si organy wykonawcze realizujce ustalenia wadz samorzdowych, czyli rad regionw i komun. W gestii regionw znajduj si nastpujce obszary kompetencyjne: szpitale, ochrona zdrowia, budowa oraz utrzymanie autostrad i drg, transport publiczny, planowanie regionalne, ochrona rodowiska. Komuny zajmuj si na swoim terenie: szkolnictwem, opiek spoeczn, planowaniem lokalnym, oczyszczaniem ciekw i utylizacj mieci, budow i utrzymaniem drg lokalnych. Regiony s obecnie odpowiedzialne jedynie za lecznictwo szpitalne, planowanie przestrzenne, rodowisko, turystyk, rozwj regionu, regionalny transport publiczny i niektre instytucje opieki socjalnej. Pozostae ich funkcje zostay rozdzielone miedzy komuny i administracj centraln. Uproszczony zosta, w zwizku z tym, sposb pobierania podatku dochodowego, ktry obecnie jest pobierany na rzecz dwch podmiotw komuny i administracji centralnej. Nowe regiony nie maj bezporednich wpyww podatkowych, lecz s finansowane z dotacji rzdu. Pewne kontrowersje wzbudzia decyzja o pominiciu trzech najwikszych miast Danii Kopenhagi, Aarhus i Odense przy ustalaniu siedzib wadz regionw. Zostay one zlokalizowane odpowiednio w Hillerod, Viborg i Vejle. Do pastwa naley odpowiedzialno za szkolnictwo wysze i ciganie podatkw. Podstawowym rdem finansowania wydatkw samorzdw s wpywy z podatkw od dochodw osobistych, ktre maj charakter liniowy. Okoo 60% podatku dochodowego przekazywane jest do budetw lokalnych, a tylko 40% podatku trafia do budetu centralnego. W Danii obowizuje trjinstancyjny system sdownictwa. Sdy grodzkie jako sdy pierwszej instancji, sdy apelacyjne jako sdy drugiej instancji i Sd Najwyszy. Ponadto oddzielnie dziaaj sdy podatkowe i sdy gospodarcze. Grenlandia oraz Wyspy Owcze posiadaj wasne systemy sdownicze, jednake decyzje sdw najwyszych w/w terytoriw autonomicznych mog by zaskarane do Sdu Najwyszego Danii. 1.5. Polityka spoeczna, system owiaty i standard ycia Dania jest krajem rozwinitym gospodarczo, o wysokim standardzie ycia. Niezalenie od sposobw obliczania dochodu na gow mieszkaca, kraj ten sytuuje si wrd najbogatszych krajw wiata. Standard i zakres wiadcze socjalnych w Danii jest jednym z najwyszych na wiecie (obok Finlandii, Nowej Zelandii, Australii i Kanady), co wyraa si wysokimi nakadami na poszczeglne dziedziny opieki socjalnej i na spoycie zbiorowe. Od wielu lat w Danii realizowany jest program pastwa socjalnego, z szeroko rozwinitymi wiadczeniami w zakresie ochrony zdrowia, opieki medycznej, pomocy rodzinie, z bezpatnym szkolnictwem na wszystkich szczeblach i szeroko rozbudowanym systemem stypendialnym dla uczcej si modziey, wiadczeniami na wypadek bezrobocia, rozbudowanym systemem opieki spoecznej dla niepenosprawnych i ludzi w podeszym wieku.
11
Wydatki na szeroko rozbudowany program opieki zdrowotnej s pokrywane nie z odrbnych funduszy socjalnych, a z relatywnie wysokich podatkw, ktre niweluj rnice w dochodach. Wydatki na ochron zdrowia wynosz 9,8% PKB Danii. Obcienia podatkowe nale do jednych z najwyszych w Europie. Jak wykazuj badania opinii publicznej spoeczestwo godzi si na wysokie podatki pod warunkiem efektywnego funkcjonowania systemu zabezpiecze spoecznych, ochrony zdrowia i edukacji. Dania posiada rozwinity system szkolnictwa na wszystkich szczeblach. Na nauk i owiat przeznacza si okoo 9% wydatkw publicznych. Jedynie 28% dorosej ludnoci legitymuje si wyksztaceniem podstawowym (10-klasowym), a pozostaa cz wyksztaceniem rednim i wyszym. Dania posiada 5 uniwersytetw: w Kopenhadze, rhus, Odense, Aalborgu i Roskilde oraz uczelnie uniwersyteckie techniczne, rolnicze i medyczne. 1.6. Infrastruktura Infrastruktura w Danii uwaana jest za najbardziej rozwinit w wiecie, a kraj ten wedug opinii specjalistw posiada najlepsz w Europie sie dystrybucji. Przesyki pocztowe docieraj do adresatw w cigu 24 godzin. Kosztem olbrzymich nakadw inwestycyjnych oddano do uytku w czerwcu 1998 r. most drogowo-kolejowy czcy Zelandi z Fioni umoliwiajcy bezporedni transport drogowy z Niemcami i Europ Zachodni. W lipcu roku 2000 tunel i most kolejowodrogowy poczyy Kopenhag i Malm (szwedzkie miasto w poudniowej Skanii). Obydwa poczenia pozwalaj na bezporedni transport drogowy z Finlandii, Szwecji i Norwegii do Europy Zachodniej. W latach 2015-2021 bdzie realizowana kolejna dua inwestycja, tj. poczenie tunelowo-mostowe czce poudnowe wybrzee Danii z miejscowoci Rdby Havn na wyspie Lolland, z pnocnymi landami Niemiec w miejscowo ci Puttgarden. Dania posiada 11 lotnisk. Najwiksze znajduje si w Kopenhadze i obsuguje wszystkie najwaniejsze poczenia midzynarodowe, bdc jednym z najbardziej efektywnie obsugujcych loty tranzytowe portw lotniczych w Europie. Pod wzgldem liczby obsuonych pasaerw zajmuje ono 16 miejsce w Europie. Poza lotniskiem kopenhaskim, na Jutlandii, Fionii i Bornholmie znajduje si 10 lotnisk obsugujcych poczenia lotnicze krajowe i zagraniczne. Dania posiada rwnie du liczb portw morskich, zdolnych do przyjcia wszelkiego rodzaju morskich jednostek pywajcych. Porty duskie wyposaone s w nowoczesne urzdzenia do przeadunku towarw. W Kopenhadze swoj siedzib ma jeden z najwikszych na wiecie operatorw kontenerowych A.P. Mller-Mrsk A/S, duski konglomerat znany bardziej jako Maersk. Firma prowadzi dziaalno w rnych sektorach biznesu, gwnie zwizanych z logistyk i transportem oraz w zakresie energii. Z filiami i oddziaami w ponad 135 krajach na caym wiecie oraz okoo 120.000 pracownikw, prowadzi usugi kontenerowe, logistyczne i spedycj. Dania posiada rwnie rozwinit sie pocze drogowych i kolejowych. W tym niewielkim kraju jest ponad 72 tysicy km drg publicznych z czego prawie 1000 km wysokiej jakoci autostrad. Linie kolejowe o dugoci ponad 2.600 km cz wszystkie wiksze miasta kraju.
12
1.7. Grenlandia W skad Krlestwa Danii wchodz dwa terytoria zamorskie: Grenlandia i Wyspy Owcze. Grenlandia jest najwiksz wysp wiata o powierzchni 2.166.086 km, z czego 85% jest pokryte wiecznym lodem. Zamieszkana jest przez okoo 56 tys. osb. Stolic jest miasto Nuuk (dawniej Godthb) liczce 13 tys. mieszkacw. Jzykiem urzdowym jest jzyk grenlandzki. Ramy autonomii wyspy zostay okrelone w akcie prawnym z 1 maja 1979 r. Na jego podstawie Kancelaria Premiera Danii jest odpowiedzialna za caoksztat spraw administracyjnych zwizanych z zewntrznymi i niektrymi wewntrznymi funkcjami pastwa. I tak np. w gestii Ministerstwa Obrony znajduje si obszar wyspy, Ministerstwo Sprawiedliwoci odpowiedzialne jest za wymiar sprawiedliwoci, sub wizienn i policj, za Ministerstwo Spraw Zagranicznych nadzoruje stosunki zagraniczne Grenlandii. Cao dziaa pastwowych jest koordynowana przez Wysokiego Komisarza. Grenlandia ma dwa stae miejsca w duskim parlamencie Folketingu. Wyniki duskiego referendum pozwoliy rzdowi Grenlandii kontrolowa polityk morsk, zasoby naturalne wyspy oraz dziaania policji czy sdownictwa. cznie ok. 30 obszarw. Jzyk grenlandzki otrzyma status jzyka urzdowego. Nie zmienia si natomiast polityka zagraniczna i obronna. Nowe przepisy dotyczce poszerzenia autonomii weszy w ycie 21 czerwca 2009 r. Na wyspie dziaaj sdy lokalne i Sd Najwyszy. Apelacje skadane s do duskiego Sdu Najwyszego. Wsppraca midzynarodowa Grenlandii skoncentrowana jest na problemach Arktyki i krajw pnocnych. Kraj ten jest od 1984 r. czonkiem Rady Nordyckiej i uczestniczy w pracach Nordyckiej Rady Ministrw. Powoana w 1996 r. Rada Arktyczna skadajca si z przedstawicieli 8 narodw z rejonu Arktyki, suy ma aktywizacji wsppracy w zakresie ochrony rodowiska, szkolnictwa, transportu i ochrony zdrowia. Obecnie Dania corocznie przekazuje Grenlandii wsparcie w wysokoci okoo 450 mln EUR. Gospodarka Grenlandii oparta jest na rybowstwie i przemyle wydobywczym. Poza poowem ryb prowadzi si polowania na morsy, foki i zwierzta futerkowe. Prowadzona jest hodowla owiec i reniferw. W przemyle wydobywczym podstawowe znaczenie ma eksploatacja rud metali kolorowych. Grenlandia posiada due zoa kriolitu, zoa szpatu islandzkiego, kruszcw oowiu, zoa wgla, cynku i uranu. Wiele midzynarodowych firm prowadzi poszukiwania geologiczne cennych surowcw i mineraw. Wan dziedzin gospodarcz jest rwnie turystyka. Szersza informacja na temat Grenlandii dostpna jest na stronie internetowej www.nanoq.gl, www.visitnuuk.com. 1.8. Wyspy Owcze Wyspy Owcze (Faroe Islands) to drugie terytorium zamorskie Danii. Skada si ono z 18 wysp, ktrych obszar wynosi 1.399 km zamieszkaych przez ok. 47 tys. osb. Stolic Wysp jest miasto Trshavn liczce 18 tys. mieszkacw. Wyspy uzyskay du autonomi ju w 1948 r. Posiadaj wasny 33 osobowy parlament Lgtingi (pena, oficjalna nazwa: Froya lgting), odpowiedzialny przed nim rzd Landsstri tworzony przez premiera oraz szeciu ministrw (Handlu i Przemysu, Finansw, Rybowstwa, Kultury i Edukacji, Usug Socjalnych i Zdrowotnych oraz Spraw Wewntrznych). Kraj dysponuje rwnie dwoma deputowanymi w parlamencie duskim
13
oraz Radzie Nordyckiej. W kompetencji rzdu duskiego ley prowadzenie polityki zagranicznej, obronnej i konstytucyjnej Wysp, cho ludno moe wypowiada si w referendach w kwestiach midzynarodowych, czego dowodem jest odrzucenie w referendum czonkostwa w UE. Reprezentantem Danii na Wyspach Owczych jest krlewski administrator (inaczej wysoki komisarz, farer. rkisumbosmaur, du. rigsombudsmand). Cho Wyspy Owcze nie nale do UE, to jednoczenie korzystaj ze wszystkich swobd, jakie niesie ze sob jednolity rynek UE. W gospodarce Wysp dominuje rybowstwo i przetwrstwo rybne, co stanowi 98% eksportu. Pozostae gazie gospodarki s cile powizane z sektorem pooww i przetwrstwa ryb. Prowadzone s rybne gospodarstwa hodowli ososia. Zwiksza si te udzia sektora wydobycia ropy naftowej i gazu. Szersza informacja na temat Wysp Owczych dostpna jest na stronie internetowej www.framtak.com. 2. INFORMACJE PRAKTYCZNE 2.1. Przyjazd do Danii Na terytorium Danii mona dojecha przy wykorzystaniu kadego rodzaju transportu. Najczciej odwiedzajcy Dani przybywaj drog lotnicz. Wikszo midzynarodowych pocze lotniczych do i z Danii obsugiwana jest przez Midzynarodowy Port Lotniczy Kastrup, usytuowany na obrzeu Kopenhagi, bdcy najwikszym portem lotniczym w Skandynawii. Polskie Linie Lotnicze LOT (www.lot.com.pl) oraz linie skandynawskie SAS (www.flysas.com) oferujpoczenia bezporednie pomidzy Kopenhag a Warszaw i innymi miastami w Polsce (Pozna, Gdask, Krakw, d). Lot trwa ok. 1,5 godziny, a do centrum miasta mona dojecha kolej/metrem, przejazd trwa ok. 20 min.- koszt biletu to 36 DKK, lub autobusem, ktrym przejazd zajmuje ok. 40 minut. Drog morsk do Danii mona dotrze przez Szwecj, wykorzystujc w tym celu poczenia promowe midzy winoujciem a Ystad lub miedzy Gdyni a Karlskrone (prom linii Stena Line - www.stenaline.pl) a nastpnie most czcy Malmoe i Kopenhag przez cienin Sund. Z terytorium Niemiec mona dosta si na obszar Danii promem linii Scandlines (www.scandlines.dk). Przeprawa promem z Rostocku do Gedser trwa prawie 2 godziny, a promy odprawiane s co 2 godziny. Natomiast z Puttgarden promy odpywaj do Rodby w kadej 15 i 45 minucie godziny, a przeprawa zajmuje ok. 45 minut. Poczenie pocigiem z Dani zapewniaj PKP od dworca Warszawa Centralna przez Berlin, Hamburg do Puttgarden promem do Rodby i dalej do Kopenhagi. Podr zajmuje ok. 12:19 godz. (www.pkp.pl). Poczenia autobusowe z Kopenhag i 23 innymi miastami duskimi realizowane s przez firmy Eurolines Polska i Eurobus rozkad jazdy i rezerwacja biletw na stronie www.bilety.pl . Lubicy podrowa samochodem mog dosta si do Kopenhagi rwnie z obszaru Niemiec poprzez Pwysep Jutlandzki i most nad cienin Wielki Bet czcy wyspy Fioni i Zelandi. Przejazd przez most jest patny (www.storebaelt.dk). Rwnie patny jest przejazd przez cienin Sund mostem czcym Malmoe z Kopenhag przeprawa ta dugoci 16 km skada si z mostu i tunelu dla samochodw i pocigw (www.oresundbron.com).
14
2.2. Podrowanie w Danii - samochodem W Danii honorowane jest wane polskie prawo jazdy, jednoznacznie okrelajce na jaki typ pojazdu jest wystawione. Samochd musi by zaopatrzony w tablice z numerem rejestracyjnym i znak kraju pochodzenia, a kierowca jest zobowizany legitymowa si obowizkowym ubezpieczeniem od odpowiedzialnoci cywilnej. W trakcie jazdy kierowca oraz pasaerowie maj obowizek zapicia pasw bezpieczestwa, a dzieci do 3 lat musz podrowa w specjalnych fotelikach samochodowych. Przez cay rok obowizuje jazda z wczonymi wiatami mijania. Na autostradach duskich obowizuj ograniczenia prdkoci do 110 km/h (w niektrych miejscach prdko dozwolona to 130 km/h), a na drogach poza terenami zabudowanymi do 80 km/h W miastach prdko poruszania si samochodem jest ograniczona do 50 km/h. Korzystajc z parkingw niepatnych naley ustawi odpowiednio krek zegarowy (do nabycia na kadej stacji benzynowej) zamocowany po wewntrznej stronie przedniej szyby samochodu, za na parkingach patnych naley wykupi bilet w najbliszym parkomacie i umieci go za przedni szyb samochodu. W przypadku awarii na autostradzie mona skorzysta z telefonw awaryjnych usytuowanych przy autostradach. Znane midzynarodowe oraz lokalne wypoyczalnie samochodw oferuj swoje usugi, pobierajc znikowe ceny na okres weekendu oraz preferujc zapat kart kredytow. Samochody wypoyczane s osobom, ktre ukoczyy 20 lat. Maksymalna zawarto alkoholu we krwi prowadzcych pojazdy samochodowe i jednoladowe moe wynosi 0,5 mg/ml. - pocigiem Duskie Koleje Pastwowe (DSB) tworz gst sie pocze kolejowych na terenie caej Danii. Podrni maj do dyspozycji nowoczesne pocigi InterCity i Lytong, oferujce szybkie poczenia Kopenhagi z gwnymi miastami Zelandii oraz Jutlandii i Fionii. Rezerwacja biletw nie jest konieczna, ale mona jej dokona w biurach DSB adres www.dsb.dk Duskie Koleje oferuj szybkie poczenie Midzynarodowego Portu Lotniczego w Kopenhadze z centrum miasta oraz z gwnymi miastami w Danii. 2.3. Transport ciarowy oraz przewozy autokarowe Warto zwrci uwag, i w Danii obowizuj zielone strefy dla pojazdw powyej 3.5 ton, ktre musz spenia co najmniej norm Euro 4. Kada gmina posiada na swojej stronie internetowej mapk "zielonych stref". Przedsibiorstwa zainteresowane uzyskaniem waciwych certyfikatw celem poruszania si po wspomnianych strefach oraz chcce uzyska wicej szczeglowych informacji powinny kontaktowa si z jednym z departamentw Urzdu ds. Ruchu Drogowego: www.trafikstyrelsen.dk. Wicej informacji na temat zielonych stref w jz. angielskim i wymogw dotyczcych wjazdu znajduje si na stronach www.miljozone.dk/vognmand_english.php. Link do mapki "zielonej strefy http://www.miljozonen.dk/google_map.php miljoezone" gminy Kopenhaga:
Ponadto w przypadku turystycznych przewozw autokarowych naley zwrci uwag, i zgodnie z przepisami rozporzdzenia o VAT nr 633 z dnia 16 czerwca 2006 r., z pn. zm., takie przewozy podlegaj opodatkowaniu VAT.
15
W wypadku, gdy transport turystw do Danii odbywa si sporadycznie, tzn. maksymalnie dwa razy w roku, wystarczy kadorazowo wypeni deklaracj formularz nr. 31.024: http://virk.dk/myndigheder/SKAT/Afgifts-angivelse_-_Moms_af_turistbus_-_31024/1484, ktry umoliwia obliczenie podatku VAT w odniesieniu do liczby przejechanych kilometrw i liczby pasaerw. W powyszym przypadku nie ma obowizku rejestracji przedsibiorstwa jako patnika VAT. W pozostalych wypadkach, naley zarejestrowa przedsibiorstwo w urzdzie skarbowym SKAT dla potrzeb VAT formularz: http://www.virk.dk/myndigheder/EOGS/Registration_of_NonDanish_Company_and_Services__Start_-_40112/pid/7499 a nastpnie wypeni deklaracj kwartaln z 25% stawk podatku VAT od usug transportowych (tzw. busmoms"). Rejestracja pozwala na uniknicie wielokrotnego wypeniania formularza 31.024. Rozlicze dokonuje si kwartalnie na podstawie deklaracji VAT i na tej podstawie przedsibiorstwo dokonuje odlicze kosztw zakupu paliwa. W przypadku uiszczenia przez przedsibiorstwo wszystkich opat w duskim urzdzie celnym (na granicy), naley wysa do SKAT deklaracj kwartaln z podaniem zerowej wysokoci zobowizania podatkowego w zakresie VAT. W zwizku z faktem, i przewozy turystyczne nale z reguy do dziaalnoci sezonowej, przedsibiorstwa mog po zakoczeniu sezonu wyrejestrowa dziaalno, a nastpnie j reaktywowa z chwil rozpoczcia aktywnoci, ktre podlegaj opodatkowaniu. 2.4. Noclegi w Danii - hotele Wikszo hoteli duskich jest zrzeszona w organizacji turystycznej HORESTA i podlega klasyfikacji pod wzgldem kategorii oznaczonej gwiazdkami od 1 do 5. Ceny za nocleg w hotelach zale od ich kategorii i wynosz od 460,- DKK do ponad 2.000,DKK. Ceny hoteli zawieraj podatek VAT w wysokoci 25% oraz 15% opat za obsug, a w odniesieniu do zdecydowanej wikszoci hoteli rwnie koszt niadania. Pen informacj o hotelach w Danii oraz ich rezerwacji mona uzyska pod adresami www.hotel.dk, www.hotellist.com lub www.visitdenmark.com. Kopenhaskie biuro informacji turystycznej rwnie oferuje rezerwacj hoteli on-line pod adresem www.visitcopenhagen.dk lub www.woco.dk. Naley podkreli, i turyci odwiedzajcy Dani pac stosunkowo wysokie koszty manipulacyjne za korzystanie z zagranicznych kart kredytowych Nowy system opat za korzystanie z kart kredytowych zosta wprowadzony w Danii 1 lipca 2011 r. i wynosi obecnie 0,75%. Korzystanie z innych kart patniczych/debetowych, nie generuje kosztw po stronie klienta. - orodki, zamki i kwatery prywatne Rwnie orodki wypoczynkowe oraz zamki i dworki szlacheckie, jak te wiejskie zajazdy oferuj moliwoci zatrzymania si i wypoczynku podczas pobytu w Danii. Szczegowe informacje w tym zakresie znajduj si na stronach internetowych www.folkeferie.dk oraz www.krohotel.dk.
16
Relatywnie rozpowszechnione w Danii jest korzystanie z noclegw oferowanych przez niedrogie prywatne kwatery, ktrych rezerwacji mona dokona za porednictwem internetu www.bbdk.dk lub www.bedandbreakfast.dk. W regionie Kopenhagi funkcjonuje organizacja Citilet Apartments oferujca elegancko urzdzone, nowoczesne apartamenty. Istnieje ezerwacja za porednictwem internetu www.citilet.dk. 2.5. Przepisy i formalnoci celne - pobyt w Danii Obywatele polscy mog przebywa w Danii bez jakichkolwiek formalnoci przez okres 90 dni. Planujc pobyt w Danii na okres duszy ni 90 dni, obywatel polski powinien z odpowiednim wyprzedzeniem podj starania o uzyskanie certyfikatu pobytowego w urzdach regionalnych (Statsforvaltning), skadajc wypeniony formularz ze zdjciem i kopi dowodu osobistego we waciwym miejscowo urzdzie. Wspomniany okres 90 dni mona wyduy o kolejne 3 miesice pod warunkiem, e zainteresowana osoba bdzie w stanie udokumentowa, i aktywnie poszukuje pracy. Lista i adresy urzdw regionalnych znajduj si na stronie www.statsforvaltning.dk. Wicej informacji na temat w jz. angielskim znajduje si on-line www.nyid.dk. - przepisy celne Dania stosuje do rygorystyczne przepisy dotyczce wwozu wieej ywnoci, zwaszcza misa i wdlin. Nie wolno wwozi na obszar Danii, m.in. surowego misa i ryb, produktw zawierajcych miso wieprzowe, dziczyzny. czna waga produktw zwierzcych wwoonych przez 1 osob nie moe by wiksza ni 1 kg. Osoby wwoce leki winny posiada zawiadczenie lekarskie potwierdzajce konieczno ich stosowania. Zabroniony jest wwz do Danii noy i scyzorykw sprynowych niezalenie od dugoci ostrza oraz wszelkich innych noy o dugoci ostrza powyej 7 cm. 2.6. Waluta i banki - waluta Jednostk monetarn w Danii jest korona duska (DKK) dzielona na 100 ore. Kurs korony duskiej do polskiej zotwki oscyluje wok 0,54 PLN/1 DKK. W obiegu znajduj si banknoty wartoci 50 DKK, 100 DKK, 200 DKK, 500 DKK oraz 1000 DKK, oraz monety o nominale 20 DKK, 10 DKK, 5 DKK, 2 DKK, 1 DKK oraz 50 ore. Naley zwrci uwag na fakt, i wikszo duskich sklepw zaokrgla ceny do 1 DKK, w zwizku z czym uywanie monet o nominale 50 ore jest ograniczone. Wicej informacji na temat vide on-line: http://www.nationalbanken.dk/DNUK/NotesAndCoins.nsf/side/New_Danish_banknote_s eries!OpenDocument - banki Duskie banki czynne s kadego dnia tygodnia z wyjtkiem sobt i niedziel w godzinach 10.0016.00 (w czwartki do godz.18.00). Midzynarodowe karty patnicze nie wszdzie s akceptowane.
17
W znacznej iloci sklepw i supermarketw mona korzysta jedynie z duskiej karty DANKORT. Posiadane euroczeki i czeki podrne najkorzystniej jest wymieni w banku na miejscow walut. Czeki osobiste nie s akceptowane w Danii. 2.7. Funkcjonowanie placwek handlowych i usugowych Sklepy i domy towarowe w Danii, w zalenoci od regionu, s czynne od poniedziaku do czwartku w godz. 9.00 lub 10.00 do 19.00, a w pitki do godz. 20.00-22.00 oraz w soboty do godz. 13.00 lub 14.00. W duych miastach wikszo supermarketw w dni powszednie pracuje do godz. 19.00 lub 20.00, a w soboty do godz. 17.00 lub 18.00. Wikszo sklepw jest zamknita w niedziele, a supermarkety pracujce w niedziele czynne s nie duej ni do godz. 17.00. Supermarkety w regionach turystycznych pracuj sezonowo, take w niedziele. Stacje benzynowe i kioski oferuj ograniczony wybr artykuw i s czynne przez 7 dni w tygodniu, w wikszoci do godz. 21.00 lub 22.00. Wikszo placwek handlowych i usugowych jest rwnie otwarta w pierwsz i ostatni niedziel miesica. Urzdy pocztowe s otwarte od poniedziaku do pitku w godzinach od 9.00 do 17.00, a w soboty od godz. 10.00 do godz. 13.00. 2.8. Opieka medyczna dla obywateli polskich Pracownicy wysani przez polskiego pracodawc do pracy w Danii uzyskali od 1 maja 2004 r. prawo do bezpatnych wiadcze zdrowotnych. Przysuguj im wiadczenia zdrowotne niezbdne ze wskaza medycznych, biorc pod uwag rodzaj wiadcze i planowany czas pobytu. Kwalifikacji leczenia dokonuje lekarz, ktry udziela wiadczenia. Prawo do wiadcze w tym samym zakresie maj take czonkowie rodzin delegowanych pracownikw, zgoszeni przez nich do ubezpieczenia zdrowotnego i towarzyszcy im podczas pobytu w Danii. Podstaw udzielenia wiadcze w Danii pracownikowi jest karta EKUZ (Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego) wystawiana przez Narodowy Fundusz Zdrowia, na podstawie powiadczonego przez ZUS druku A-1 (dawniej E-101). Placwki farmaceutyczne czynne s od poniedziaku do pitku w godzinach od 9.00 do 17.00, a w soboty do godz.13.00 lub 14.00. Apteki dyurne czynne s codziennie przez 24 godziny. 2.9. Elektryczno Napicie prdu elektrycznego wynosi 220V/50Hz. Zdarza si, e wtyczki i gniazdka s inne ni w Polsce, zatem przyjedajcy winni zaopatrzy si w adaptory. 2.10. Jzyk Jzykiem urzdowym jest jzyk duski, ale posugiwanie si jzykiem angielskim jest powszechne, w szczeglnoci w wikszych miastach na Zelandii. Wiele osb na Jutlandii posuguje si jzykiem niemieckim.
18
2.11. wita publiczne W Danii obowizuj nastpujce wita publiczne i religijne: Nowy Rok, wita Wielkanocne, wito Wniebowstpienia, wito Dzikczynienia, Dzie Konstytucji, Zielone witki, wita Boego Narodzenia, Sylwester. 2.12. Religia i kocioy Wikszo Duczykw naley do Kocioa Ewangelicko-Luteraskiego, do ktrego naley ok. 80% obywateli, ktrzy pac podatek kocielny, jednake regularnie do kocioa uczszcza jedynie 2% Duczykw. Najbardziej dynamiczn religi jest obecnie islam. Muzumanie, ktrzy jeszcze kilkanacie lat temu nie byli wymieniani w statystykach, dzi stanowi okoo 4% ludnoci. Inne grupy religijne to katolicy 0,7% oraz wyznawcy judaizmu 0,1%. Kady obywatel Danii ma swobod wyboru wiary oraz uprawiania praktyk religijnych. W rezultacie w duskim spoeczestwie funkcjonuje wiele wyzna, a znaczc cz spoecznoci stanowi ateici. W wikszych miastach w kocioach protestanckich raz w tygodniu odbywaj si naboestwa w jzyku angielskim. W niektrych koscioach katolicy mog uczestniczy we mszy w jzyku hiszpaskim i woskim. Naboestwa w jzyku polskim odbywaj si w niedziele o godz. 12.00 w kociele Sankt Annae Kirke przy ulicy Hansh Bogbindersalle 2, 2300 Kopenhaga. Wicej informacji praktycznych o Danii mona uzyska w jzyku polskim na stronach www.visitdenmark.dk i www.denmark.dk. 3. GOSPODARKA DANII 3.1. Sytuacja gospodarcza Danii Dania naley do grona szeciu najbogatszych pastw UE z PKB per capita na poziomie 40 tysicy euro i pozostaje jednym z najdroszym pastw Unii. Wysoki poziom rozwoju kraju wynika przede wszystkim z zaawansowania technologicznego i dobrze rozpoznanych nisz rynkowych. O potencjale duskiej gospodarki decyduje wysoka specjalizacja, szczeglnie w zakresie czterech obszarw gospodarczych, tj. czystych (zielonych) technologii (ok. 15% eksportu), technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT), nauk biologicznych (w tym farmacji, ochrony zdrowia i opieki nad osobami starszymi), przemysu morskiego oraz, w co raz wikszym stopniu, przemysu rozrywkowego (szczeglnie filmowego). Gospodark charakteryzuje model flexicurity, wynikajcy z poczenia bezpieczestwa socjalnego z atwoci w zatrudnianiu i zwalnianiu pracownikw. Liberalny gospodarczo kraj, szczeglnie pod wzgldem zasad rynkowych i praw czowieka, opiera si na zasadach solidarnoci spoecznej, gwarantujcej rwny dostp i traktowanie obywateli w ramach wiadczenia opieki medycznej, edukacji, kultury, zabezpieczenia spoecznego, co finansowane jest z wysokich i progresywnych podatkw. Nadrzdnym celem pastwa pozostaje utrzymanie wysokiego poziomu dobrobytu spoecznego. Przed gbsz recesj dusk gospodark ratoway wczeniejsze rzdowe programy wsparcia, tzw. kick start (due inwestycje publiczne, jak m.in. realizowana budowa 2 linii
19
metra i rozpoczynajca si budowa poczenia tunelowego z Niemcami, zamroenie podatkw od nieruchomoci do 2020 r., remonty mieszka socjalnych, inwestycje energetyczne, umoliwienie jednorazowych odlicze do 115% kosztw inwestycji firm oraz wypata funduszy zgromadzonych na kontach wczeniejszych emerytur). Duy zasig kick startu nie przekada si na bezporednie efekty gospodarcze i sytuacj na rynku pracy, a bdzie widoczny we wzrocie deficytu budetowego. Poziom bezrobocia jest stabilny i wynosi w 1 kw. 2013 r. wg. duskich statystyk 6,2%1. Handel midzynarodowy, inwestycje firm oraz konsumpcja prywatna pozostaj na stosunkowo niskim poziomie. Nie wida poprawy na rynku nieruchomoci, ktry wrci do poziomu cen z 2002 r. (spadek o 25%), co bezporednio wpywa na stan gospodarki. Wedug prognoz niewykorzystanie penych mocy gospodarki bdzie utrzymywa si do co najmniej 2018 r. (output gap). Problemem pozostaje malejca konkurencyjno Danii w stosunku do jej najwikszych partnerw handlowych, tj. Niemiec i Szwecji. Za silne strony gospodarki duskiej uznaje si: 1) elastyczny rynek pracy o niskim stopniu regulacji, 2) wysok mobilno pracy, 3) wysok motywacj pracownikw, 4) wysoki udzia dorosych w dalszej edukacji i szkoleniach, 5) dobrze funkcjonujce instytucje demokratyczne z b. niskim poziomem korupcji. Sabe strony dotycz przede wszystkim: 1) wysokich kosztw pracy, 2) wysokich podatkw, 3) niskiego redniego czasu pracy, 4) niskiego poziomu przedsibiorczoci, 5) w perspektywie kilku lat odczuwalne bd efekty starzenia si spoeczestwa. Wzmocnienie sytuacji gospodarczej Danii warunkowane jest w znacznej mierze popraw sytuacji globalnej, zwaszcza na tradycyjnych rynkach eksportowych Danii, tj. w Niemczech, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Ponadto istotn kwesti jest poprawa konkurencyjnoci czci sektorw zwikszajcej wydajno, ktra od wielu lat stanowi sabe ogniwo systemu, jak rwnie poprawa sektora finansowego. Jednoczenie kluczowym czynnikiem mogcym zagodzi negatywne skutki przyszych wstrzsw gospodarczych, jest dziaanie stymulujce podejmowanie pracy przez osoby pozostajce na zasikach socjalnych, tj. szeroko zakrojona reforma systemu opieki spoecznej i wzmocnienie polityki fiskalnej na rzecz konsolidacji wydatkw publicznych.
W 1 kw. 2013 r. Duski Gwny Urzd Statystyczny (www.dst.dk/en) poda poziom bezrobocia na poziomie 6,2%. Wedug danych EUROSTAT, bezrobocie w Danii w 2013r./3m wynioso 7,2% (www.ec.europa.eu/eurostat).
20
Tabela gwnych wskanikw makroekonomicznych

jednostka PKB PKB dynamika PKB per capita Nadwyka budetowa Dug publiczny Inflacja (12 m-cy) Dynamika eksportu Dynamika importu Bezporednie inwestycje zagraniczne w Danii Bezporednie inwestycje zagraniczne Danii Bezrobocie (metodologia Eurostat) * prognoza mld EUR % tys. EUR % PKB % PKB % % % mld EUR 121 mld EUR 94 131 96 147 96 100,7 2008 235,1 -0,8 42,8 3,3 33,4 3,4 2,8 2,7 2009 223,6 -3,8 40,5 -2,7 40,6 1,3 -9,7 -12,5 2010 236,5 1,3 42,6 -2,7 42,9 2,3 3,2 3,5 2011 240,5 1,1 43,2 -2,0 46,6 2,8 6,5 5,6 160,5 2012 244,5 -0,5 43,7 -4,1 42,0 2,4 0,9 2,5 2013 * 249,2 0,7 44,5 -1,7 40,7 1,3 1,0 2,0 -
3,3
6,0
7,4
7,6
7,5
7,2
rdo: Ministerstwo Finansw Danii, Statistics Denmark, Narodowy Bank Danii. 3.2. Krtka charakterystyka podstawowych sektorw gospodarki 3.2.1. Rolnictwo i przemys spoywczy Duskie rolnictwo uwaane jest za jedno z najbardziej nowoczesnych na wiecie. Dominuje w nim hodowla, produkcja zwierzca, gwnie misa wieprzowego oraz mleka i jego przetworw, co stanowi ok. 70% cznej wartoci sprzeday, a produkcja rolinna to pozostae 30%. W Danii uytki rolne obejmuj 61,5% powierzchni kraju, na ktrych znajduje si ok. 44 tys. gospodarstw. W produkcji rolinnej dominuj: pszenica, jczmie, ziemniaki i buraki cukrowe. Duskie rolnictwo charakteryzuje trwae powizanie rolnikw z odbiorcami ich produktw, majce korzenie w rozwinitym jeszcze w XIX w. ruchu spdzielczym. Ta niemal monopolistyczna struktura pozwala na przeznaczanie przez wielkich producentw ywnoci znacznych rodkw na prace badawcze i rozwojowe, ktrych wyniki, skoordynowane z wymaganiami firm przetwrczych, s wdraane przez rolnikw. Taka sytuacja powoduje, z jednej strony uzalenienie rolnikw od firm przetwrczych, dajc im z drugiej strony gwarancj odbioru produktw speniajcych wymagania przemysu spoywczego. Cho Dania ju od szeregu lat jest krajem uprzemysowionym, to jednak rolnictwo i przemys z nim zwizany odgrywaj znaczn rol w gospodarce kraju. W rolnictwie zatrudnione jest 3% siy roboczej i wytwarza ono 3,7% PKB. W ostatnich latach w przemyle spoywczym nastpia olbrzymia koncentracja produkcji. Dominuj wielkie firmy, powstae w wyniku wieloletniego procesu fuzji i koncentracji, majce nadal form prawn spdzielni. Pord nich na rynku misnym dominuje Danish Crown (94% udziau w rynku) bdca szst co do wielkoci przychodw firm dusk i najwikszym na wiecie eksporterem misa. Na rynku mlecznym firma Arla opanowaa ponad 90% rynku mleka i jego przetworw. Jest ona
21
pit firm w Danii pod wzgldem wielkoci przychodw. Rynek napojw jest zdominowany przez koncern Carlsberg, ktry na przestrzeni lat przej szereg lokalnych browarw i rozlewni wd, aczkolwiek w ostatnim okresie firma ta systematycznie traci udzia w duskim rynku piwa na rzecz licznie powstajcych na terenie caego kraju minibrowarw. Duy stopie monopolizacji produkcji wielu towarw ma rwnie swoje odbicie w sektorze handlu detalicznego w Danii, gdzie dwie dominujce na rynku firmy handlowe Coop Danmark i Dansk Supermarked dysponuj ponad 65% udziaem w rynku detalicznym ywnoci. Oba wyej wymienione podmioty posiadaj ok. 1900 punktw sprzeday w postaci hipermarketw, supermarketw, minimarketw oraz sklepw dyskontowych. Ponadto, w Danii dziaa okoo 30 innych, znaczcych, niezalenych importerw produktw ywnociowych. Funkcjonuj ponadto trzy sieciowe domy towarowe: Magasin du Nord, Illum, oraz Salling. Na rynku duskim praktycznie nie istniej znane w Polsce sieci europejskie (brytyjskie, niemieckie czy francuskie). Jedyny wyjtek stanowi sklepy niemieckiej sieci Aldi oraz Lidl, ktre legitymuj si relatywnie krtkim staem w tym kraju. Podobnie przedstawia si sytuacja w odniesieniu do sprzeday hurtowej owocw i warzyw. Funkcjonujce w Danii dwa gwne podmioty - Gasa Nord Grnt A.m.b.a oraz Gasa Odense Frukt-Grnt A.m.b.a. stowarzyszenia spdzielcze z ograniczon odpowiedzialnoci zaopatruj w warzywa i owoce gwne sieci supermarketw oraz hurtownikw. 3.2.2. Przemys Dania jest krajem ubogim w surowce mineralne inne ni ropa naftowa i gaz naturalny, w zwizku z tym rozwj przemysu, ktry nastpi po II wojnie wiatowej nie by zwizany z wystpowaniem konkretnych surowcw. Obecnie do bran charakteryzujcych si wysok energochonnoci zalicza si bran chemiczn (koncern Cheminova A/S), farmceutyczna (koncerny NovoNordisk, H. Lundbeck) oraz ca bran spoywcza (Danish Crown, Arla Foods, DanCake, Carlsberg). Ostatnie lata przyniosy dynamiczny rozwj przemysw zwizanych z wysoko wyspecjalizowan produkcj (tworzywa sztuczne i metale), wykorzystujcych nisze rynkowe, a take opartych na osigniciach naukowych, jak np. produkcja specjalistycznych chemikaliw i farmaceutykw, elektronika profesjonalna i projekty inynierskie. Najwaniejsze sektory przemysowe: Wydobycie ropy i gazu - po odkryciu w latach 70. z ropy i gazu w duskim sektorze Morza Pnocnego, Dania osigna samowystarczalno w zakresie zaopatrzenia w rop w 1992 r. Wraz z wydobyciem rozwin si przemys towarzyszcy tej dziedzinie, w tym budowa platform wiertniczych, a take zostay rozwinite nowoczesne techniki poszukiwa i wydobycia ropy i gazu jak np. wiercenie horyzontalne. Utworzona zostaa krajowa sie dystrybucji gazu. Od 1997 r. Dania eksportuje rop i gaz, przede wszystkim do Niemiec i Szwecji. Gwnymi firmami dziaajcymi w tej dziedzinie s pastwowy koncern DONG Energy i Mrsk Olie og Gas, jedna ze spek nalecych do najwikszego konsorcjum duskiego o ponad stuletniej tradycji A.P. Mller- Mrsk A/S. Jednoczenie warto zaakcentowa, i od 2005 r. wydobycie gazu i ropy systematycznie zmniejsza si o 3-9% rok do roku. Wydobycie w okresie 5 lat ropy spado z ok. 24 mln m, a gazu z ok. 10 mld Nm do ok. 7 mld Nm.
22
Przemys stoczniowy - rwnie duski przemys stoczniowy lata swojej wietnoci ma ju za sob. Wprawdzie lista firm zajmujcych si budow jednostek pywajcych liczy kilkanacie pozycji, jednak s to w wikszoci mae stocznie jachtowe lub produkujce wyspecjalizowany sprzt jak: platformy wiertnicze, holowniki czy sprzt do robt podwodnych. W Danii do niedawna funkcjonowaa tylko jedna dua stocznia Odense Staalskibsvrft /Lindvrftet/, zaoona na przeomie lat 1917/1918 przez konsorcjum A.P. Mller- Mrsk A/S. Stocznia budowaa m.in. wielkie zbiornikowce o podwjnym kadubie, najwiksze na wiecie kontenerowce oraz inne statki specjalistyczne o rnym przeznaczeniu. Stocznia od lat zmagaa si z ostr konkurencj azjatyck, ktra bya przyczyn utraty jej rentownoci, a narastajcy kryzys wicy si z brakiem napywu nowych zamwie ostatecznie przekreli nadziej na uczynienie jej rentown poprzez budowanie wikszych statkw. Stocznia zostaa ostatecznie zamknita w 2012 r. Przemys odzieowy i obuwniczy - duski przemys tekstylny i odzieowy straci w ostatnich latach, na skutek silnej konkurencji krajw o niskich kosztach siy roboczej (Europa rodkowa i Wschodnia, Azja) sw siln pozycj na europejskim rynku. Obecnie duskie firmy wikszo swoich wyrobw wytwarzaj w swych filiach zagranicznych, lub zlecaj do przerobu usugowego. W Danii pozostaa na og produkcja wyspecjalizowana, krtkie serie ekskluzywnej odziey oraz specjalistyczne ubrania ochronne i robocze. Przemys tekstylny i odzieowy jest od wielu lat dziedzin kontaktw gospodarczych midzy Polsk a Dani. Wiele firm duskich zaoyo swoje filie w Polsce. Liczne s te powizania kooperacyjne (przerb usugowy). Przemys farmaceutyczny - duski przemys farmaceutyczny jest bardzo nowoczesny, rozwija si dynamicznie i odnosi sukcesy na caym wiecie. Oprcz firm duych, jak przede wszystkim NovoNordisk, wytwarzajcej niemal 50% wiatowej produkcji insuliny, H. Lundbeck, Novoenzyms,filii Astra Zeneca czy Rochea, jest tu wiele mniejszych firm, wykorzystujcych niewielkie nisze rynkowe. Specjalno duskiego przemysu, to oprcz insuliny enzymy, leki hormonalne, psychotropowe i antybiotyki. Rozwj przemysu farmaceutycznego i biotechnologicznego jest jednym z priorytetw duskiej polityki przemysowej. W oparciu o baz naukow w Kopenhadze (Uniwersytet Kopenhaski, Pastwowy Instytut Serologiczny) i w Lund w Szwecji, przy wsparciu wadz samorzdowych jest realizowany projekt Medicon Valley, ktrego celem jest wsparcie rozwoju nowych, dynamicznych i innowacyjnych firm farmaceutycznych. Obecnie w tym regionie, oprcz gigantw jak Novo Nordisk czy Lundbeck funkcjonuje blisko 100 firm biotechnologicznych, co przeksztacio region resund w miejsce o najwikszym nasyceniu firm biotechnologicznych w Europie. Oprcz lekw duski przemys specjalizuje si w produkcji sprztu medycznego, w tym aparatw suchowych. Przemys maszynowy - duski przemys maszynowy charakteryzuje daleko posunita specjalizacja. Najwiksze firmy to Danfoss, wiatowy lider w produkcji termostatw, systemw klimatyzacyjnych, ciepowniczych i kompresorw oraz Grundfoss, jeden z najwikszych na wiecie producentw pomp i zarazem najwikszy producent pomp cyrkulacyjnych, pokrywajcy okoo 50% globalnego zapotrzebowania na te urzdzenia. Firmy duskie specjalizuj si take w produkcji urzdze i maszyn dla rolnictwa i przemysu spoywczego, elektrownie wiatrowe, a take urzdze chodniczych. Dania wprawdzie zaprzestaa produkcji samochodw jeszcze w latach 60-tych, jednake kraj nadal specjalizuje si w produkcji szerokiej gamy komponentw, czci samochodowych oraz zaawansowanych technologicznie rozwiza dla fabryk samochodowych w Unii Europejskiej. Firmy duskie specjalizuj si take w produkcji urzdze sucych ochronie rodowiska (Krger), maszyn i urzdze dla cementowni i przemysu wydobywczego (FL
23
Smidth), maszyn i urzdze dla rolnictwa i przemysu spoywczego (APV, Kongskilde, Skako), elektrowni wiatrowych (Vestas), a take urzdze chodniczych (Vestfrost). Jednak o sile duskiego przemysu wiadczy przede wszystkim dua ilo maych i rednich firm, oferujcych specjalistyczne technologie i produkty na najwyszym wiatowym poziomie. Przemys elektroniczny - przemys elektroniczny jest rwnie przykadem daleko posunitej specjalizacji. Praktycznie nie wytwarza si tu produktw masowych. W elektronice konsumpcyjnej duska firma Bang & Olufsen jest znana na caym wiecie ze swego luksusowego i oryginalnego wzornictwa. Dania jest te najwikszym w Europie producentem kolumn gonikowych (firma JAMO) i gonikw, ktre montowane s w kolumnach wiodcych firm wiatowych. Jednak najsilniejsz pozycj ma Dania w zakresie elektroniki profesjonalnej. Prawie 30% produkcji to elektronika medyczna, znaczn cz zajmuje aparatura pomiarowa i elektroniczny sprzt laboratoryjny. Duski przemys elektroniczny eksportuje ponad 75% swojej produkcji i przeznacza rwnowarto ponad 10% obrotw na prace badawcze i rozwojowe. Duski sektor przemysowy zatrudnia ok. 21% siy roboczej i ma ponad 26- procentowy udzia w PKB. 3.2.3. Budownictwo Duski rynek budowlany i konstrukcji infrastrukturalnych to przede wszystkim maa grupa firm duych, wsppracujcych z licznymi maymi i rednimi firmami podwykonawczymi. Zdecydowana wikszo polskich przedsibiorstw obecnych w Danii dziaa wanie w brany remontowo-budowlanej. Szczegowe informacje na temat wyzwa, z jakimi musz zmierzy si polscy przedsiedsibiorcy budowlani opisana zostaa w czci 4.2. Warunki dostpu do rynku dla polskich towarw i usug Konkurencja midzy najwikszymi firmami wykonujcymi zlecenia w ramach zamwie publicznych jest relatywnie niewielka. To m.in. wynik barier i wymogw stawianych przez reguy wspomnianych zamwie, ktre eliminuj cz potencjalnych mniejszych wykonawcw przy ograniczonej liczbie klientwi zlece. W Danii rynek budynkw niemieszkalnych (komercyjnych) z udziaem 54,2% jest wikszy od budownictwa mieszkalnego, ktrego udzia wynosi 45,8% Cakowity udzia duskiego sektora budownictwa w rynku europejskim wynosi 3,1%. Dla porwnania, udzia firm niemieckich wynosi 14,5%. Ilo zamwie publicznych i wielko rodkw finansowych na nie przeznaczanych, tj. w efekcie sia nabywcza zamawiajcych, uzaleniona jest od oglnej kondycji gospodarczej w kraju. W efekcie, im wiksza jest liczba zamwie publicznych, w ktre mog zaangaowa si firmy z brany, tym lepsza jest ich oglna kondycja finansowa umoliwiajca dalszy rozwj i odwrotnie. Duy wpyw na sytuacj ekonomiczn brany maj take podwykonawcy oferujcy specjalistyczne usugi oraz dostawcy surowcw naturalnych wykorzystywanych, m.in. przy pracach budowlanych. Skutki recesji gospodarczej wpyny na znaczny wzrost cen wielu surowcw i materiaw. Powysze wpyno na osabienie brany, co w poczeniu z restrykcyjnymi regulacjami prawnymi zamwie publicznych stanowi skuteczn barier wejcia dla nowych firm i jednoczenie eliminuje najsabszycyh uczestnikw rynku. Zamwienia publiczne i organizowane przetargi s skomplikowane i zniechcaj do udziau, a jednoczenie generuj znaczne koszty zarwno po stronie firm, jak i instytucji
24
zamawiajcych. Niewielki dostp do zamwie publicznych maj rwnie firmy zagranicze. Najczciej szans na liczce si kontrakty budowlane maj jedynie due firmy o dobrej reputacji. Jednoczenie warto podkreli, i sama marka nie jest czynnikiem najistotniejszym. W Danii najwaniejszym kapitaem pozostaje jako, cena i wydajno. Rys. 1 Udzia procentowy w rynku budownictwa w Danii
Budownictwo mieszkaniowe 45.8%
Budynki komercyjne 54.2%
Rys. 2 Udzia procentowy w rynku budownictwa w Europie
Niemcy 14.5% Wielka Brytania 11.9%
Dania 3.1% Pozostaa cz Europy 65.5% Szwecja 2.6% Norwegia 2.4%
Do najwikszych firm duskich w brany budowlanej nale: MT Hjgaard NCC
25
Skanska
Firma MT Hjgaard zaangaowana jest zarwno w due prace konstrukcyjne, jak rwnie w mniejsze cywilne prace budowlane. Dziaalno firmy obejmuje, m.in. roboty i usugi uytecznoci publicznej, konstrukcj budynkw mieszkalnych, wyposaanie wntrz i instalacj urzdze, budownictwo komercyjne, budynki uytecznoci publicznej, konstrukcje sportowe i kulturalne, modernizacj, rozwj i projektowanie. Firma wykonuje prace budowlane i remontowe na ldzie i morzu w Europie, na Bliskim Wschodzie, w Azji i Afryce. Aktualnie firma zatrudnia ok. 4 700 osb. Firma NCC specjalizuje si w budowaniu i projektowaniu autostrad i innych obiektw infrastruktury ldowej, w tym rwnie m.in. infrastruktury telekomunikacyjnej, biur, szk, budynkw komercyjnych i instytucjonalnych, a take budynkw mieszkalnych. Firma dziaa w Szwecji, Norwegii, Danii, Finlandii oraz Niemczech. NCC oferuje rwnie surowce naturalne stosowane w budownictwie, w tym m.in. kruszywa do asfaltu i wiadczy usugi remonotwe drg. Organizacyjnie firma podzielona jest na trzy gwne segmenty, tj.: budownictwo, nieruchomoci oraz drogi. Cz NCC Budownictwo odpowiada za budow mieszka i budynkw, biur, obiektw przemysowych, drg, obiektw inynierskich i infrastruktur. NCC Nieruchomoci opracowuje strategie marketingowe koncentrujc si na budynkach mieszkalnych i komercyjnych. NCC Drogi odpowiada za produkcj i dostawy kruszyw oraz mieszanek asfaltu, w tym rwnie za rozbudow chodnikw i usugi remontowe drg. Aktualnie firma zatrudnia ok. 17 500 osb. Firma Skanska jest jedn z najwikszych firm budowlanych na wiecie. Tworzy i rozwija projekty komercyjne i mieszkaniowe oraz wykonuje due przedsiwzicia w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. Firma prowadzi dziaalno w wielu krajach europejskich (m.in. Szwecji, Wielkiej Brytanii, Danii, Finlandii, Norwegii, Polsce, Czechach, Estonii) oraz na kilku kontynentach, w tym m.in. w USA i Argentynie. Firma dziaa w czterech branach: inynieria, budownictwo mieszkaniowe, budownictwo komercyjne, rozwj infrastruktury. Skanska jest jedn z czoowych firm deweloperskich w krajach skandynawskich. Od podstaw zajmuje si wykupem gruntw, projektowaniem i nadzorowaniem do momentu ostatecznej finalizacji inwestycji. Przy inwestycjach komercyjnych, firma inicjuje projekty i rozwija je, opracowuje plany dzierawy, aktywnie dziaa na rynku deweloperskim skupujc i odsprzedajc aktywa komercyjne, tj. gwnie nieruchomoci z przeznaczeniem na powierzchnie biurowe, centra handlowe oraz logistyczne w gwnych miastach europejskich. Aktualnie firma zatrudnia ok. 57 000 osb na caym wiecie. 3.2.4. Usugi Jeszcze w 1980 r. gospodark Danii bazowaa gwnie na rolnictwie. Obecnie rolnictwo wytwarza tylko 3,7% wartoci dodanej, przemys 17,5% a sektor usug prawie 80%. Istotn rol odgrywa tu sektor publiczny, w ktrym zatrudniona jest niemal poowa osb zatrudnionych w usugach. Administracja pastwowa, gminy i regiony s gwnymi pracodawcami w rozbudowanym sektorze opieki socjalnej, lecznictwie, szkolnictwie i administracji publicznej. Jednak du rol odgrywaj te firmy prywatne. Znaczna cz dziaalnoci najwikszej duskiej firmy, koncernu A.P.Mller zwizana jest z usugami, transportem (Mrsk - najwiksza kontenerowa firma wiata) czy handlem (Dansk Supermarked). W Danii znajduje si take najwiksza w Europie firma zajmujca si sprztaniem ISS International Service Systems , ktrej pracownicy s obecni niemal wszdzie, czy Sophus Berendsen, gigant na rynku usug pralniczych. wiatow renom
26
maj take duskie firmy doradcze i projektanckie, jak COWI Consult, Rambll czy Niras oraz biura architektoniczne, jak Utzon-Arkitekter, czy Henning Arsen Architects A/S. Dania z pomoc oficjalnego programu rzdowego Invest in Denmark stawia zdecydowanie na dalszy rozwj usug, w tym na lokalizacj w tym kraju centrw logistyczno-dystrybucyjnych, rozwj usug softwareowych oraz kompleksowe wiadczenie usug, tzw. Shared Service Centers. 3.3. Inwestycje zagraniczne Wedug The Economist Intelligence Unit Dania ma najlepsze w wiecie warunki do prowadzenia biznesu na lata 2008-2012. W Danii jest te najlepsza w wiecie infrastrukura IT. Zgodnie z opublikowanym przez The Economist Peace Index, Dania zajmuje 2 miejsce (po Islandii) w rankingu najbardziej spokojnych krajw do ycia, wyprzedzajc Norwegi, Now Zelandi i Japoni oraz 135 pozostaych krajw ujetych w tym rankingu. Wrd zalet Danii jako kraju atrakcyjnego dla inwestorw wymienia si: stabilno polityczn, ekonomiczn i legislacyjn, utrzymujc si nadwyk w bilansie handlowym i patniczym, bardzo dobry stan finansw publicznych, atwy dostp do duych potencjalnych rynkw zbytu (kraje skandynawskie, kraje regionu Morza Batyckiego, Polska), atwo zakadania przedsibiorstw, jeden z najwyszych w UE dochd na mieszkaca, nisk stop inflacji, stosunkowo niski poziom podatku CIT 25%, wysoko wykwalifikowan i mobiln si robocz, wysok wydajno pracy, wysoki poziom innowacyjnoci, wzornictwa i solidno w produkcji, znakomicie rozwinit infrastruktur. Promocj Danii jako kraju inwestowania zajmuje si agencja rzdowa Invest in Denmark, usytuowana w strukturze Ministerstwa Spraw Zagranicznych (www.investindenmark.com). Wedug danych tej agencji, przycigna ona w 2012 r. 57 firmy zagraniczne zainteresowane inwestowaniem w Danii, gwnie z sektora czystych technologii, nauk biologicznych oraz ICT. Jedyn stref wolnego handlu w Danii jest Port Kopenhaga-Malm (Copenhagen Malm Port), uywany gwnie do bezcowego skadowania towarw importowanych przeznaczonych do dystrybucji lub bdcych w tranzycie. Dopuszcza si przepakowywanie skadowanych tam towarw. Do najwikszych inwestorw zagranicznych w Danii nale: Szwecja, ktrej inwestycje stanowi 25% wszystkich bezporednich inwestycji zagranicznych w Danii, nastpnie Luksemburg (18%), Holandia (10%) i Wielka Brytania (8,5%), USA (7%) i Norwegia
27
(6,5%). Najwicej inwestycji zagranicznych jest lokowanych w sektorze usug dla przedsibiorstw 32%, usug finansowych 15%, w hotelarstwie i handlu 15% oraz w sektorze wytwrczym 14%. Natomiast bezporednie inwestycje Danii za granic lokowane s gwnie w krajach czonkowskich UE 76%, m.in. w Wielkiej Brytanii, Norwegii, Szwecji, RFN. Duczycy inwestuj gwnie w sektorze usug finansowych i handlowych 34%, w produkcji przemysowej 26% oraz hotelarstwie i handlu 10%. Wrd powanych firm wiatowych, ktre poczyniy due inwestycje w Danii s: Microsoft, IBM, Compaq, Hewlett-Packard, Intel, Motorola, Texaco, 3M, Pfizer, Merck, Eli Lilly, Ericsson, APV, Bayer i Q8 Oil. 3.4. Samorzd gospodarczy w Danii Samorzd gospodarczy ma w Danii bardzo siln pozycj. Naley do niego wikszo duskich firm pomimo, e przynaleno jest dobrowolna. Duskie organizacje samorzdu gospodarczego s bardzo aktywne w yciu politycznym Danii, zwaszcza przy opracowywaniu nowych ustaw i innych regulacji prawnych zwizanych z dziaalnoci gospodarcz i ocenie polityki gospodarczej rzdu. Organizacje te reprezentuj duskie rodowisko gospodarcze w negocjacjach ze zwizkami zawodowymi w sprawach umw zbiorowych oraz na forum midzynarodowym, w tym w Unii Europejskiej i OECD, a take opracowuj szereg publikacji dla swoich czonkw i wiadcz im szerok gam usug. Organizacje samorzdu gospodarczego w Danii nie otrzymuj dotacji rzdowych na sw dziaalno statutow, a rdem ich finansowania s skadki czonkowskie. Konfederacja Pracodawcw Duskich (DA) (www.da.dk) Gwna organizacja duskich pracodawcw, utworzona w 1896 r., zrzeszajca 14 organizacji pracodawcw prywatnych z sektorw: przemysu, handlu, transportu, budownictwa i usug (ponad 28 tys. firm prywatnych). Do gwnych zada Konfederacji nale koordynacja i pomoc w wypracowaniu wsplnego stanowiska przedsibiorcw w negocjacjach umw zbiorowych, reprezentowanie interesw pracodawcw na forum politycznym i zapewnienie przedsibiorcom takich warunkw dziaania, ktre wzmacniayby ich zdolno konkurencyjn na otwartym europejskim rynku. DA reprezentuje rodowisko przedsibiorcw na forum parlamentu, w kontaktach z rzdem i lokaln administracj oraz organizacjami pracobiorcw. DA ma take swoje biuro w Brukseli, ktrego celem jest prowadzenie lobbingu w interesie swoich czonkw oraz ledzenie zgaszanych propozycji i podejmowanych dziaa w zakresie rynku pracy przez Komisj Europejsk, Rad Europy i Midzynarodow Organizacj Pracy. Konfederacja Przemysu Duskiego Dansk Industri (DI) (www.di.dk) Najwiksza organizacja duskiego samorzdu gospodarczego czonek DA. Powstaa w 1992 r. z poczenia Federacji Duskiego Przemysu z Rad Przemysu, do ktrych w 2008 r. doczya Federacja Handlu, Transportu i Usug. Konfederacja skada si z 8 wsplnot branowych i 96 branowych stowarzysze pracodawcw, do ktrych naley ponad 10 tys. firm. Czonkostwo w Konfederacji daje rwnie automatycznie czonkostwo w 18 regionalnych organizacjach, obejmujcych obszar caego kraju. Konfederacja wiadczy swoim czonkom szereg usug konsultingowych w zakresie prawa pracy, ochrony rodowiska, oszczdnoci energii, wzrostu produktywnoci, nowoczesnych technik produkcji i zarzdzania oraz dostarcza informacje marketingowe i statystyczne. DI jest czonkiem Europejskiej Konfederacji Pracodawcw Przemysu
28
(UNICE), Midzynarodowej Izby Handlu Zagranicznego (ICC) oraz reprezentuje Dani w Doradczym Komitecie ds. Handlu i Przemysu OECD (BIAC). Duska Izba Handlowa (www.danskerhverv.dk) Duska Izba Handlowa powstaa 1 stycznia 2007 roku w wyniku poczenia organizacji pracodawcw sektora handlu i usug z dawn izb handlow. Jest to organizacja zawodowa i zarazem federacja pracodawcw reprezentujca okoo 17 tys. przedsibiorstw i 100 organizacji branowych z dziedziny handlu, doradztwa, transportu i usug. Zamierzeniem Izby jest zosta uznanym wiodcym politycznym reprezentantem i doradc duskich przedsibiorstw, a jej misj jest uczyni atrakcyjnym prowadzenie dziaalnoci gospodarczej i dbao o interesy przedsibiorstw w sprawach m.in. prawa pracy i ustawodawstwa. Duska Izba Handlowa oferuje swoim czonkom fachowe doradztwo marketingowe, pomagajc im rozwizywa problemy i jest czci midzynarodowej sieci izb handlowych, a jej gbokie transgraniczne zaangaowanie sprawia, e jest ona w stanie rwnie doradza przedsibiorstwom w sprawach wybiegajcych poza granice Danii. Duska Izba Handlowa posiada biura w wikszych miastach na terenie caego kraju oraz w Brukseli. Prowadzi ona wspprac z organizacjami zawodowymi z innych pastw i jest reprezentowana w Eurocommerce, Eurochambers oraz w European Business Services Round Table. Izba jest w staym kontakcie z rzdem duskim i Komisj Europejsk w zakresie warunkw prowadzenia dziaalnoci gospodarczej w kraju, jak i poza jego granicami. Duska Rada Rzemiosa (www.hvr.dk) Jest gwn organizacj maych i rednich firm. Zostaa zaoona w 1897 roku jako federacja cechw i organizacji rzemielniczych, a od 1910 r. zajmuje si wycznie reprezentowaniem maych i rednich firm. Duska Rada Rzemiosa zrzesza ponad 20 tys. Firm, w wikszoci poprzez ktr z 30 organizacji branowych lub 65 organizacji terytorialnych. Jej zadaniem jest ochrona warunkw dziaania maych i rednich firm, ktrych interesy Rada reprezentuje w licznych komitetach, radach i zespoach ekspertw zajmujcych si sprawami polityki przemysowej i handlowej, w tym wspierania eksportu, ochrony rodowiska i oszczdnoci energii, budownictwa oraz szkolenia zawodowego. Rada reprezentuje Dani w Europejskim Stowarzyszeniu Rzemiosa i Handlu (UEAPME). Duska Rada Rolnictwa (www.lf.dk) Rada jest zrzeszeniem reprezentujcym gwne organizacje rolnicze i dbajcym o ich interesy. Jest centralnym forum, na ktrym przygotowuje si, dyskutuje i koordynuje gwne aspekty krajowej i zagranicznej polityki rolnej. Rada powstaa w wyniku poczenia piciu organizacji: Danish Agriculture, the Danish Bacon and Meat Council, the Danish Agricultural Council, the Danish Dairy Board and Danish Pig Production. 3.5. Waniejsze imprezy targowe w Danii W Danii znajduj si cztery centra wystawienniczo-targowe, ktre organizuj imprezy o charakterze midzynarodowym. S to Bella Center A/S w Kopenhadze, Odense Congress Center na Fionii oraz MesseCenter w Herning i Fredericia Messecenter na pwyspie Jutlandzkim. Kalendarze targw i wystaw dostpne s w internecie pod adresami: www.bellacenter.dk, www.messecenter.dk, www.occ.dk i www.messec.dk. Peny wykaz targw duskich znajduje si na stronie www.xpo.dk. Informacje o targach branowych mona znale na stronie www.fagmesser.dk. Duskie targi maj na og
29
charakter regionalny, a firmy zagraniczne s na nich reprezentowane przez swoich duskich dystrybutorw. Wizyty na targach s dobr okazj do nawizania bezporednich kontaktw z duskimi dystrybutorami. Poniej krtka charakterystyka kilku imprez, ktre ze wzgldu na swj charakter oraz struktur polsko-duskiej wymiany handlowej mog si cieszy zainteresowaniem polskich przedsibiorcw. AGROMEK midzynarodowe targi maszyn rolniczych do uprawy roli, hodowli byda i trzody chlewnej oraz wyposaenia gospodarstw rolniczych (International Trade Fair for Agricultural Machinery, Cattle and Pigs), organizowane s co dwa lata, zwykle pod koniec roku kalendarzowego ( listopad-grudzie ). Agromek jest najwiksz wystaw organizowan przez Messecenter w Herning i jedn z najwikszych w caej Danii. Regularnie odwiedza j ok. 40 tysicy osb, z czego 13% stanowi gocie zagraniczni. Bior w niej udzia rwnie firmy polskie od lat wsppracujce z duskimi dystrybutorami maszyn rolniczych (Praestbro Maskiner, czy Grene A/S) jak rwnie znanymi producentami, ktrzy cz swojej produkcji realizuj w naszym kraju (Kongskilde Industries A/S i Brdr. Holst Sorensen A/S) www.agromek.dk. FOODEXPO midzynarodowe targi produkcji i dystrybucji ywnoci Oprcz produktw ywnociowych reprezentowane s na nich wszystkie gazie przemysu spoywczego ( maszyny i oprzyrzdowanie do produkcji ywnoci ), wyposaenie restauracji, barw, hoteli, stowek i zakadw gastronomicznych oraz firm cateringowych. Targi te, odbywajce si w Herning na Jutlandii co 2 lata, ciesz si niezmiennie duym zainteresowaniem wystawcw i odwiedzajcych. Zwykle ponad 300 wystawcw z 15 krajw zajmuje powierzchni wystawow w piciu - siedmiu halach. W cigu czerech dni trwania targw odwiedza je ponad 25.000 osb. Copenhagen Food Fair skandynawskie targi artykuw ywnociowych organizowane s co 2 lata w kompleksie wystawienniczym Bella Center w Kopenhadze, w latach, w ktrych nie odbywaj si targi FOODEXPO w Herning. Oprcz produktw ywnociowych reprezentowane s na nich wszystkie gazie przemysu spoywczego (maszyny i oprzyrzdowanie do produkcji ywnoci), wyposaenie restauracji, barw, hoteli, stowek i zakadw gastronomicznych oraz firm cateringowych. Targi te przycigaj wielu wystawcw i odwiedzajcych. Zwykle ok. 400 wystawcw z ponad 30 krajw zajmuje powierzchni wystawow ponad 14.000 metrw kwadratowych. W cigu czerech dni trwania targw odwiedza je okoo 35.000 osb. Kopenhaskie midzynarodowe targi odzieowe poczone z targami obuwia i wyrobw skrzanych (Copenhagen International Fashion Fair). Impreza ta odbywa si dwa razy w roku zazwyczaj w lutym i sierpniu. Jej gwnym organizatorem jest Federacja Duskiego Przemysu Tekstylnego i Odzieowego (www. www.dmogt.dk). Uczestniczy w niej ponad 1000 wystawcw, a odwiedza ok. 35 tysicy osb z wielu krajw. www.ciff.dk FORMLAND targi sztuki uytkowej, upominkw, wzornictwa i wyposaenia wntrz w Herning odbywaj si dwa razy w roku, w lutym i sierpniu. Targi te s imprez zamknit dla wystawcw i kontrahentw profesjonalnych prowadzcych dziaalno gospodarcz. Uczestniczy w nich ponad 700 wystawcw z 45 krajw, a odwiedza ok. 20 tys. goci. www.formlandupgraded.dk/. Skandynawskie Targi Przemysowe HI - targi przemysowe HI organizowane s raz na dwa lata w centrum wystawienniczym w centrum targowo-wystawienniczym Herning na
30
Pwyspie Jutlandzkim. S to najwiksze skandynawskie targi przemysowe. Gromadz firmy z nastpujcych sektorw: automatyka przemysowa, elektronika i robotyzacja, przemys opakowaniowy i transport wewntrzny oraz urzdzenia przemysowe, narzdzia i komponenty do produkcji przemysowej. Zwykle bierze w nich udzia ponad 600 wystawcw z 40 pastw. www.hi-industri.dk Wakacje dla wszystkich (Ferie for Alle Targi turystyczne). Odbywaj si corocznie w centrum targowo-wystawienniczym Herning na Pwyspie Jutlandzkim. Powierzchnia wystawowa 62.000 m2 Bierze w nich udzia ponad 700 wystawcw z ponad dwudziestu krajw. Impreza jest podzielona na nastpujce bloki tematyczne: turystyka zagraniczna, krajowa, campingowa, golf, zdrowie i wypoczynek. Targi te s imprez rozwijajc si bardzo dynamicznie i przycigaj ponad 50 tysicy zwiedzajcych. www.ferie-for-alle.dk Targi turystyczne (Ferie & Fritid i Bella) odbywaj si w Kopenhadze zazwyczaj w styczniu. W targach tych uczestniczy rokrocznie ponad 500 wystawcw z 40 krajw, a odwiedza je okoo 30 tys. goci z Danii i zagranicy. Impreza ta moe by atrakcyjna dla polskich firm i przedsibiorcw turystycznych w ich dziaalnoci marketingowej na terenie Skandynawii. www.ferieibella.dk 4. POLSKO-DUSKIE STOSUNKI GOSPODARCZE 4.1. Wymiana handlowa W aspekcie gospodarczym, w 2012 r. Dania pozostawaa wanym inwestorem zagranicznym w Polsce, za Polska w dalszym cigu pia si w gr w hierarchii partnerw handlowych Danii, co stopniowo przebija si do wiadomoci duskiej opinii publicznej, mediw i politykw, cho czsto niestety z wieloma problemami (za przykad mog posuy polskie artykuy spoywcze, ktre nie bez blu toruj sobie drog na duskie pki sklepowe). Polska tradycyjnie utrzymaa nadwyk w wymianie handlowej w wysokoci ok. 662 mln EUR, generowan nie tylko przez polskie, ale i duskie firmy ulokowane w Polsce. Prawdziwym wyzwaniem w naszych relacjach gospodarczych jest z jednej strony zdolno obu stron do otwarcia si na projekty bardziej innowacyjne ni nieskomplikowany monta duskich produktw przez tasz si robocz w Polsce, a take zaakceptowanie obecnoci polskich produktw i pracownikw w Danii, co w czasach kryzysu pozostaje kwesti wysoce draliw. Wyzwania stojce przed gospodark dusk przekadaj si na relacje handlowe z Polsk, szczeglnie jest to widoczne w poziomie wymiany handlowej. Szczliwie dla Polski, lepiej radzi sobie eksport, ktry wg. danych wstpnych w 2012 r. by niewiele mniejszy od tego w 2011 r., podczas gdy import z Danii spad o ponad 12% i wrci do wielkoci sprzed kryzysu. Obniona konkurencyjno gospodarki duskiej sprzyjaa rwnie relokowaniu produkcji i outsourcingowi usug, a nieraz i przenoszeniu caych firm do Polski. Pozytywnie naley odnotowa stopniow zmian charakteru duskich inwestycji w Polsce, ktre obecnie w 31% dotycz porednictwa finansowego, 27% wytwrstwa, 19% transportu i handlu i 7% usug komunalnych. Dania, relatywnie do swego potencjau gospodarczego, jest znaczcym inwestorem zagranicznym w Polsce. Skumulowana warto duskich inwestycji przekroczya w 2011
31
r. 4,9 mld PLN2. Tego samego roku duscy przedsibiorcy zainwestowali w Polsce 790 mln PLN, tj. o 4% wicej anieli w 2010 r., co stanowi 2,98% caoci kapitau zagranicznego w Polsce3. Szacuje si, e na rynku polskim dziaalno prowadzi 857 duskich firm. Wrd najwikszych inwestorw Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych (PAIiIZ) odnotowuje 58 spki (zob. za. nr 6). Gwne obszary inwestycji dotycz sektora finansowego, usug biznesowych, handlu (hurtowego i detalicznego), w drugiej kolejnoci sektora spoywczego, alkoholu i papierosw; budowy maszyn i usug komunalnych. Okoo 37% inwestycji zwizanych jest z porednictwem finansowym, 20% z produkcj (ywnoci, papierosw i napojw w tym alkoholu 6%, metali i maszyn 6%), 19% z handlem i transportem, 14% stanowi usugi biznesowe. Wedug raportu Amerykaskiej Izby Handlowej Business Barometr 2012, najwikszym problemem dla amerykaskich inwestorw w Danii jest wysoki koszt prowadzenia dziaalnoci gospodarczej w tym kraju. Z tego powodu a 84% czonkw tej Izby rozwaa przeniesienie swoich inwestycji oraz utworzenie miejsc pracy w innych krajach. Powysza diagnoza dotyczy rwnie polskich firm, ktre nie decyduj si na masowe inwestowanie w Danii. Uwarunkowania rynku duskiego stymuluj odwrotny kierunek inwestycyjny: to firmy duskie znajduj w Polsce taszych pracownikw korzystajc jednoczenie z przywilejw duego rynku wewntrznego. Duscy inwestorzy z atwoci s w stanie rekrutowa wyksztaconych pracownikw w specjalnociach uwaanych w Danii za deficytowe, a niemal bezporednie ssiedztwo naszych krajw i rosnca liczba pocze lotniczych powoduje, i czas dotarcia do firmy w Polsce moe by zbliony do przelotu z Kopenhagi np. do miejscowoci Aalborg pooonej na pwyspie jutlandzkim. Tabela: 30 najwikszych eksporterw 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Nazwa przedsibiorstwa Animex Sp. z o.o. 16 Hempel Manufacturing Sp. z o.o. Crist Sp. z o.o. 17 Iryd Sp. z o.o. Electrolux Poland Sp. z o.o. 18 KGHM Polska Mied S.A. Elstar Oils spka akcyjna 19 KK-Electronic Sp. z o.o. Farm Equipment International Sp. z 20 o.o. Oticon Polska Production Sp. z o.o. Hjort Knudsen Polen Sp. z o.o. 21 Polski Koncern Naftowy Orlen S.A. Philips lighting Poland S.A. 22 Press-Glas S.A. Arcelormittal Poland S.A. 23 Royal Greenland Seafood Sp. z o.o. Borg Automotive Sp. z o.o. 24 Sauer - Danfoss Sp. z o.o. Can-Pack S.A. 25 Sondex Poland Sp. z o.o. Celsa Huta Ostrowiec Sp. z o.o. 26 Stocznia Remontowa Nauta S.A. Danfoss Sp. z o.o. 27 Swedwood Poland Sp. z o.o. Dovista Polska Holding Sp. z o.o. 28 Volkswagen Pozna Sp. z o.o. Espersen Polska Sp. z o.o. 29 Zakady Azotowe Anwil S.A. Fiat Auto Poland S.A. 30 Zakady Misne Nove Sp. z o.o.
2 3
Wicej zob. aneks, za. nr 7. GUS.
32
Tabela: 30 najwikszych importerw 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Nazwa przedsibiorstwa Aanimex Sp. z o.o. 16 Lm Glasfiber Poland Sp. z o.o. Cemat-Silicon S.A. 17 Logstor Holding Sp. z o.o. Crist Sp. z o.o. 18 Lundbeck Poland Sp. z o.o. Jysk Sp. z o.o. 19 NB Polska Spka Sp. z o.o. Mmarkisol International ltd. Sp. z 20 o.o. Oticon Polska Production Sp. z o.o. Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o. 21 Pandora Jewelry Cee Sp. z o.o. Ship-Service S.A. 22 NIK-POL Sp. z o.o. Sokow S.A. 23 Royal Greenland Seafood Sp. z o.o. Arla Foods S.A. 24 Sauer Danfoss Sp. z o.o. Chr. Hansen Poland Sp. z o.o. 25 Siemens Sp. z o.o. Danfoss Sp. z o.o. 26 Stocznia Remontowa Nauta S.A. Dovista Polska Holding Sp. z o.o. 27 Vestas-Poland Sp. z o.o. Espersen Polska Sp. z o.o. 28 Zakady Misne Olewnik-Bis Sp. z o.o. Grupa Lotos S.A. 29 Zakady Misne Carnis Sp. jawna Kk-Electronic Polska Sp. z o.o. 30 Zakady Misne Nove Sp. z o.o.
Tabela: Wymiana handlowa z Dani w 2012 r.

2012r. [mln EUR] Eksport 2 402,716 Import 1 740,072 Obroty 4 142,788 Saldo 662,645 Eksport 2 516,817 2011r. [mln EUR] Import 1 989,417 Obroty 4 506,234 Saldo 527,401 Dynamika 2012 [%] Eksport 95,466 Import 87,466 Obroty 91,935
Wykres: Wymiana handlowa Polski z Dani w mln EUR
33
Zobowizania Danii z tytuu zagranicznych inwestycji bezporednich w Polsce na koniec roku w mln EUR
Na podstawie danych PAIiIZ, na licie najwikszych duskich inwestorw zagranicznych za 2012 rok znajduje si 58 firm duskich (wg. kraju zarejestrowania), ktre podjy dziaalno gospodarcz na polskim rynku przy zaangaowaniu rodkw wasnych o wartoci przynajmniej 1 mln EUR4 (wszystkie wspomniane firmy zostay wymienione w za. nr 6). Regionem, w ktrym obserwujemy najwiksz aktywno firm duskich oraz ich liczebno jest woj. mazowieckie (z zainwestowanymi 2,1 mld PLN), woj. zachodniopomorskie (761 mln PLN), woj. pomorskie (571,2 mln PLN), woj. wielkopolskie (455,8 mln PLN) i woj. lubuskie (306,4 mln PLN)5. Ze wzgldu na blisko geograficzn, inwestorzy duscy kontaktujcy si z WPHI w Kopenhadze najczciej przekazuj zapytania dotyczce lokalizacji przyszej dziaalnoci w Polsce na terenie Szczecina lub okolic. W efekcie, to wanie woj. zachodniopomorskie (poprzez swoje COIE) oraz miasto Szczecin najchtniej angauj si we wsporganizacj imprez z WPHI na terenie Danii. Napyw kapitau z Danii do Polski z tytuu zagranicznych inwestycji bezporednich w Polsce na koniec roku w mln EUR 2004 Dania 195,2 2005 491,3 2006 187,1 2007 513,9 2008 199,9 2009 2010 2011 151,0
227,3 220,0
Polskie inwestycje w Danii ograniczaj si do trzech duych przedsiwzi. Amica Wronki w 2001 r. kupia duskiego producenta AGD firm GRAM Domestic A/S. W maju 2008 r. PGNiG SA utworzyo swj oddzia w Danii, w zwizku z przygotowaniami do prowadzenia prac poszukiwawczych ropy i gazu. Koncesja dotyczy poszukiwa ropy i
4 5
PAIiIZ, wicej zob. www.paiz.gov.pl/publikacje/inwestorzy_zagraniczni_w_polsce. Wicej nt. zob. za. nr 6.
34
gazu w poudniowej czci Jutlandii, w pobliu granicy z Niemcami. PGNiG SA ma 80% udziaw, a 20% naley do pastwowej firmy Danish North Sea Fund. W 2010 r. grupa informatyczna Asseco Poland zakupia pakiet wikszociowy duskiej firmy IT Practice, specjalizujcej si w budowie aplikacji oraz kompletnych rozwiza informatycznych, a take w usugach z zakresu integracji systemw, optymalizacji architektury i infrastruktury informatycznej dla firm z sektora bankowo-finansowego oraz biotechnologicznego. Warto transakcji wyniosa 10 mln EUR. 4.2. Warunki dostpu do rynku dla polskich towarw i usug Rok 2012 by okresem wzmoonej aktywnoci duskiej administracji skarbowej oraz inspekcji pracy w zakresie kontroli polskich przedsibiorstw delegujcych pracownikw do pracy w Danii. Delegowanie pracownikw w celu realizacji zlece na terenie Danii byo dotychczas najprostsz i najczciej wybieran form funkcjonowania polskich przedsibiorstw na rynku duskim. Za wyborem tego typu dziaalnoci przemawiaa gwnie uproszczona procedura rejestracji oraz rozliczanie podatku dochodowego w Polsce. Niestety, wraz z rosnc presj ze strony duskiej administracji majc na celu ograniczenie do minimum iloci przedsibiorstw zagranicznych nie plccych podatku dochodowego w Danii, moliwo delegowania pracownikw przez polskie firmy dziaajce na zasadzie podwykonawstwa w stosunku do duskich firm, zostaa ograniczona do minimum. Dotychczasowa moliwo prowadzenia dziaalnoci gospodarczej przez polskie firmy zostaa ograniczona m.in wskutek wejcia w ycie nowej ustawy L921 z dnia 18 wrzenia 2012 r. wprowadzajcej pojcie podatku od wynajmowanej siy roboczej. Polskie firmy delegujce czasowo swoich pracownikw do wykonywania zlece w Danii, musz stawi czoa regulacjom, wedug ktrych nalene im wynagrodzenie za wykonan usug jest pomniejszane przez duskich zleceniodawcw o 35,6% wartoci zlecenia netto z tytuu podatku od wynajmowanej zagranicznej siy roboczej. Tego typu zjawisko jest powszechne w stosunku do zagranicznych firm podwykonawczych w brany budowlanej, rolniczej, lenej i ogrodniczej. W przypadku zawierania umw o podwykonawstwo przez polskie firmy usugowe, ktrych zakres dziaalnoci jest zbliony do zakresu dziaalnoci duskiego zleceniodawcy istnieje obowizek ponoszenia przez polskie firmy ww. podatku. Przedmiotowe regulacje podatkowe skutkuj ograniczeniem opacalnoci realizacji wikszych projektw budowlanych w Danii, w ktrych polskie firmy mogyby dziaa jako podwykonawcy. Niezalenie od w/w ogranicze, polskie firmy nadal musiay stawia czoa administracyjnym ograniczeniom wprowadzonym przez Dani w celu ochrony rynku wewntrznego. Cz polskich firm zdecydowaa si na zoenie formalnej skargi do systemu Solvit oraz polskiego MSZ. Obecny rzd pani premier Helle Thorning Schmidt, utworzony przez parti Socjaldemokratyczn, wspieran przez mniejsze partie lewicowe i rodowiska zwizkowe, nie ukrywa swojej niechci wobec dumpingu socjalnego ze strony firm wschodnioeuropejskich, stwarzajcych rzekomo nieuczciw konkurencj dla duskich firm z sektora budowlano-montaowego. Dla polskich przedsibiorcw oznacza to rwnie, e bez zdecydowanej reakcji ze strony polskiej administracji naley oczekiwa dalszego zaostrzania duskiego kursu wobec polskich firm obecnych w Danii. Pomimo korzystnego, z punktu widzenia interesw polskich firm usugowych, wyroku Trybunau Sprawiedliwoci UE w sprawie belgijskiego rejestru Limosa, duski rejestr zagranicznych zleceniobiorcw, bdcy duo bardziej uciliw wersj rejestru Limosa,
35
nadal dziaa, dajc duskim zwizkom zawodowym oraz duskiej konkurencji doskonae narzdzie do walki z polsk konkurencj. Naley zauway, e w dalszym cigu polskie firmy masowo karane s dotkliwymi karami finansowymi na poziomie 10.000 DKK w przypadku uchybienia obowizkowi rejestracji. Dane klientw polskich firm, opublikowane na stronach RUT su zwizkom zawodowym do zastraszania zleceniodawcw polskich przedsibiorstw oraz skutkuj wielokrotnymi, uciliwymi kontrolami ze strony inspekcji pracy oraz administracji skarbowej (SKAT). Upublicznianie danych adresowych kontrahentw polskich firm na terenie Danii, umoliwia duskim zwizkom zawodowym wyszukiwanie polskich firm w celu zmuszania ich do przystpienia do ukadw zbiorowych. W ramach zwalczania tzw. dumpingu pacowego ze strony przybywajcych z nowych krajw czonkowskich UE firm usugowych, duskie zwizki zawodowe staraj si zmusi takie firmy do przystpienia do ukadu zbiorowego okrelajcego pace minimalne w danej brany, co w zdecydowanej wikszoci przypadkw koczy si upadoci firmy. Wprowadzenie przez Dani rejestru RUT przeoyo si na ograniczenie dziaalnoci polskich firm usugowych na duskim rynku, m.in. ze wzgldu na obawy prywatnych klientw przed odpowiedzialnoci finansow w sytuacji niedopenienia - bliej niejasnych dla przecitnego Duczyka - formalnoci przez polskiego zleceniobiorc oraz kontrolami ze strony administracji skarbowej oraz inspekcji pracy. W/w dziaania kontrolne, poza swoj podstawow funkcj, skutkuj rwnie rosnc niechci ze strony duskich przedsibiorstw i klientw indywidualnych do korzystania z usug firm z Polski, co przekada si na malejc ilo zlece dla polskich firm. Rok 2012 by rwnie okresem rosncej aktywnoci duskich zwizkw zawodowych, w strukturze ktrych wyodrbniy si specjalne komrki zajmujce si kontrolowaniem polskich firm. Pomimo sabncego zainteresowania duskich pracodawcw i pracownikw czonkostwem w zwizkach zawodowych i organizacjach branowych pracodawcw, pozycja zwizkw zawodowych w 2012 r. bya nadal silna. Przemawiao za tym zarwno stanowisko nowego duskiego rzdu, jak rwnie wci relatywnie wysokie bezrobocie w brany budowlano-montaowej. Wobec kryzysu w brany budowlanej, zwizkom zawodowym udao si w ubiegych latach przeforsowa szereg nowych zapisw do ukadu zbiorowego dla brany budowlano-montaowej, dyskryminujcych przedsibiorstwa zagraniczne oraz wymuszajcych na duskich firmach umieszczanie specjalnych klauzul umownych, dotyczcych koniecznoci stosowania przez zagranicznego podwykonawc zapisw ukadu zbiorowego. Duskie zwizki zawodowe w rny sposb prboway wymusi na polskich firmach przystpienie do ukadw zbiorowych niejednokrotnie poprzez blokady placw budowy, wpywanie na zleceniodawcw zatrudniajcych polskie firmy, dostawcw materiaw budowlanych i innych podwykonawcw. Doprowadzio to do sytuacji, w ktrej polskie przedsibiorstwa, nie bdce stron ukadw zbiorowych, w przypadku wsppracy z dusk firm zwizan umow z jednym ze zwizkw zawodowych, s zobowizywane do przestrzegania rygorystycznych przepisw ukadu zbiorowego. Wobec rnic w systemach zabezpieczenia spoecznego w obu krajach oraz praktyki duskich zwizkw zawodowych, polskie firmy chcc speni kryteria ukadw zbiorowych s zmuszone de facto do opacania podwjnych skadek na ubezpieczenie spoeczne swoich pracownikw. Warto przy tym zauway, e ukady zbiorowe nie maj charakteru powszechnie obowizujcego w Danii i tylko ok. 50% duskich firm stosuje si do ich postanowie. Jednoczenie, pracownicy zwizkw zawodowych maj odgrne
36
zalecenie wymuszania na polskich firmach przystpowania do ukadw zbiorowych, nawet w sytuacji speniania przez polsk firm kryteriw okrelonych w ukadach zbiorowych. WPHI podjo rwnie prb uzyskania oficjalnego potwierdzenia ze strony urzdu zajmujcego si ubezpieczeniami spoecznymi w Danii, i wymuszany przez zwizki zawodowe obowizek ponoszenia przez polskie firmy podwjnych skadek na ubezpieczenie spoeczne - jak ATP, Pension Denmark i inne - jest sprzeczne z prawem. W wietle prawa europejskiego, polskie przedsibiorstwa posiadajce wane powiadczenia drukw A1 s zwolnione z obowizku ponoszenia jakichkolwiek opat na zabezpieczenie spoeczne pracownikw poza tymi opacanymi w Polsce. Stanowisko polskie zostao oficjalnie potwierdzone przez waciwy merytorycznie urzd Pensionsstyrelsen, z czym nadal jawnie nie zgadzaj si duskie zwizki zawodowe. W 2012 r. administracja skarbowa SKAT w dalszym cigu prowadzia dziaalno kontroln, polegajc na doranej kontroli polskich firm na przejciach granicznych, stacjach paliw oraz parkingach, podczas ktrych zobowizywano pracownikw polskich przedsibiorstw do wypeniania formularzy zawierajcych pytania na temat sytuacji finansowej firmy, sposobu zarzdzania, kontrahentw, wynagrodze, kontaktw itp. Tego typu kontrole byy przeprowadzane z reguy bez udziau wacicieli polski firm. Zebrane w ten sposb dane stanowiy podstaw do wszczcia kontroli skarbowej w stosunku do polskiego przedsibiorstwa w pniejszym terminie. Dziaalno SKAT w przedmiotowym zakresie bya przedmiotem skarg przedsibiorcw do Solvit oraz MSZ. Do pozostaych czynnikw utrudniajcych prowadzenie dziaalnoci gospodarczej przez polskie przedsibiorstwa remontowo-budowlane naley traktowa w dalszym cigu fakt braku zharmonizowania duskich standardw dotyczcych materiaw budowlanych ze standardami unijnymi. W praktyce oznacza to konieczno kupowania przez polskie przedsibiorstwa duskich materiaw budowlanych, co ograniczao polski eksport oraz generowao dodatkowe koszty dla polskich firm, w szczeglnoci w kontekcie odwrconego obowizku podatkowego i moliwoci odzyskiwania nadpacownego podatku VAT przez polskie przedsibiorstwa. Procedura autoryzacyjna przed Duskim Urzdem Bezpieczestwa Technicznego Sikkerhedsstyrelsen moe by potraktowana jako kolejna forma ograniczenia konkurencji na rynku usug budowlanych. Uzalenienie moliwoci wykonywania niektrych robt przez firmy zagraniczne od uzyskania autoryzacji wydawanej przez Sikkerhedsstyrelsen, oznacza w praktyce, i pewne prace, jak np. usugi elektryczne czy hydrauliczne, s poza zasigiem polskich firm usugowych. Konieczno uzyskania uprzedniej autoryzacji oraz wysokie koszty otrzymania wymaganego certyfikatu systemu oceny jakoci, skutkuj najczciej tym, i polskie przedsibiorstwa maj bardzo ograniczon moliwo kompleksowej realizacji inwestycji pod klucz. To z kolei wymusza konieczno kooperacji z autoryzowanymi duskimi firmami hydraulicznymi czy elektrycznymi, ktre za firmowanie prac instalacyjnych zrealizowanych przez polskie przedsibiorstwa pobieraj wysokie opaty. W stosunku do polskich firm zainteresowanych eksportem, najwikszy problem dla potencjalnych polskich eksporterw stanowi wysoki stopie monopolizacji poszczeglnych bran, w szczeglnoci brany spoywczej. W sektorze handlu detalicznego w Danii, dziaaj dwie dominujce na rynku firmy handlowe Coop Danmark (do ktrego nale takie sklepy jak Fakta, Fakta Quick, Irma, Irma City, Brugsen, Dagli' Brugsen, Lokal Brugsen, Kvickly, i Kvickly Xtra) oraz Dansk Supermarked (do ktrego nale Bilka, Ftex, Netto i Dgn Netto).
37
W przypadku moliwoci sprzeday hurtowej owocw i warzyw do Danii, polscy eksporterzy powinni nawiza wspprac z dwoma gwnymi podmiotami - Gasa Nord Grnt A.m.b.a oraz Gasa Odense Frukt-Grnt A.m.b.a. stowarzyszeniami spdzielczymi, ktre zaopatruj w warzywa i owoce gwne sieci supermarketw oraz hurtownikw. Ze wzgldu na funkcjonowanie licznych nieformalnych powiza pomidzy producentami, hurtownikami i detalistami oraz duy stopie monopolizacji produkcji wielu towarw duski rynek jest w praktyce trudno dostpny dla polskich produktw. Dua cz duskich przedsibiorcw preferuje importowanie towarw za porednictwem agentw i dystrybutorw, istniejcych na rynku od wielu lat i cieszcych si duym zaufaniem lokalnych przedsibiorcw. W praktyce zawieranie nowych kontraktw biznesowych oraz promocja towarw odbywa si z reguy poprzez agentw handlowych. Polskie przedsibiorstwa, ktre nie chc angaowa duych rodkw finansowych na wstpnym etapie postpowania przetargowego, maj relatywnie niewielkie szanse na sukces. Duskie przetargi, w ktrych w zdecydowanej wikszoci materiay powinny by tumaczone na jzyk duski, wi si dla polskich przedsibiorcw ze zbyt duymi nakadami finansowymi na tumaczenia niezbdnej dokumentacji. Ze wzgldu na obowizek tumaczenia materiaw przetargowych oraz wymg komunikacji w tym jzyku na placu budowy, polskie firmy odstpuj od zoenia ofert, zadowalajc si podwykonawstwem przy realizacji poszczeglnych projektw. W 2012 r. WPHI kontynuowa wspprac z kilkoma kopenhaskimi kancelariami prawnymi, ktre oferoway polskim firmom pomoc prawn w zakresie windykacji nalenoci od nierzetelnych duskich dunikw. W/w kancelarie oferuj polskim podmiotom uzgodnione, preferencyjne stawki godzinowe wynagrodzenia, co sprawia, e coraz wicej polskich przedsibiorcw sta jest na profesjonalne dochodzenie swoich wierzytelnoci. W dalszym cigu jednak duy problemem stanowi kwestia sprawnego odzyskiwania nalenoci. Biorc pod uwag relatywnie wysokie koszty zastpstwa procesowego w Danii (od 1500 do 2500 DKK/godzin) oraz fakt, i w Danii nie stosuje si Europejskiego Tytuu Egzekucyjnego, europejskiego nakazu zapaty ani europejskiego postpowania w sprawie drobnych roszcze, wiele polskich firm w ogle odstpuje od dochodzenia swoich roszcze. 4.3. Perspektywy dalszego rozwoju Pomimo przedstawionych powyej problemw i wyzwa, przed ktrymi staj polskie przedsibiorstwa w Danii oraz ewidentnie niesprzyjajcej atmosfery politycznej dla aktywnoci zagranicznych przedsibiorstw usugowych, Dania nadal powinna by postrzegana jako kraj interesujcy z punktu widzenia polskiego biznesu. Na podstawie analiz WPHI mona wnioskowa, e nowe uregulowania podatkowe ogranicz do minimum dziaalno polskich firm usugowych wiadczcych usugi jako podwykonawcy dla duskich firm. Dua cz podmiotw tego typu opuci rynek duski lub zmuszona bdzie, w sytuacji braku zlece w Polsce, do zarejestrowania dziaalnoci w Danii, z czym bd si wizay wymierne straty finansowe dla polskiego budetu w postaci utraty patnika podatku dochodowego i VAT. W naszej opinii, pozostawienie kwestii podatku od wynajmowanej siy roboczej bez odzewu z polskiej strony, bdzie skutkowao wymiernym osabieniem wartoci eksportu usug do Danii.
38
Niezalenie od powyszego, polscy przedsibiorcy bez wikszych przeszkd podatkowych, mog wiadczy usugi dla osb prywatnych i podmiotw, ktrych przedmiot dziaalnoci znacznie odbiega od gwnego profilu dziaalnoci zleceniodawcy. Z punktu widzenia polskiego biznesu, interesujca wydawa si moe perspektywa realizacji przez Dani kilku duych projektw inwestycyjnych, zarwno tych planowanych przez Dani od wielu lat, jak i nowych, deklarowanych przez duski rzd w ramach programu oywienia wzrostu gospodarczego kraju. Jednym z ostatnich rzdowych projektw jest pomys przeznaczenia 28 mld DKK na rozwj duskiej sieci kolejowej oraz zakupu nowego taboru kolejowego umoliwiajcego ograniczenie czasu przejazdu pomidzy gwnymi miastami Danii do jednej godziny. Jednake zdecydowanie najwiksz projektowan inwestycj infrastrukturaln w Danii jest budowa podmorskiego poczenia tunelowego pomidzy Dani i Niemcami Femern, ktrego szacunkowy koszt przekroczy 5,5 mld euro w latach 2014-2021. Zaplanowana na przeom 2013-2014 r. kluczowa faza wyboru wykonawcw dla tej inwestycji powinna by okresem wzmoonej dziaalnoci zainteresowanych firm inynieryjnych i budowlanych z Polski. Polskie konsorcja i indywidualne przedsibiorstwa bd musiay zmierzy si z ogromn konkurencj ze strony potencjalnych podwykonawcw z Danii, Niemiec, Szwecji, Wlk. Brytanii, jak i krajw batyckich, ywotnie zainteresowanych udziaem w realizacji tej sztandarowej dla pnocnej Europy inwestycji. Poza midzynarodow konkurencj, przed polskimi firmami stoi rwnie konieczno zmierzenia si ze specyficznymi wymaganiami duskiego rynku pracy. Z oficjalnego stanowiska duskiej administracji rzdowej wynika, i przy realizacji przedmiotowego projektu wymagane bd stawki wynagrodze okrelone w duskich ukadach zbiorowych, co ze wzgldu na wyej opisane rozbienoci moe znacznie utrudni udzia polskich firm w realizacji tego projektu. Nieco mniej atrakcyjnie przedstawia si perspektywa dla polskich firm transportowych, dziaajcych w Danii. Wprawdzie zniesione zostay podstawowe ograniczenia wobec polskich firm wiadczcych usugi kabotaowe na terenie Danii, jednake wiadczenie usug transportowych taborem nalecym do polskiego przedsibiorstwa moe by wykonywane w wymiarze maksymalnie 3 przewozw w cigu 7 dni. Zgodnie z w/w przepisami, kabota na terenie UE moe wykonywa kady przewonik, ktry posiada licencj wsplnotow, a jego kierowca, jeli jest obywatelem pastwa trzeciego, posiada wiadectwo kierowcy. W praktyce, polskie firmy spedycyjne s coraz czciej wypierane z duskiego rynku przez tasz ofert ze strony firm z Bugarii i Rumunii. Ze wzgldu na fakt, i wiele polskich firm spedycyjnych dziaao na terenie Danii, duskie zwizki zawodowe zaczy wywiera presj na zwalczanie niedozwolonej konkurencji i dumpingu pacowego ze strony polskich firm transportowych. Efektem tego byo kilka kampanii informacyjnych, ukazujcych polskie firmy transportowe w negatywnym wietle, jak rwnie wzmoona aktywno duskiej policji, ktra skupia swoj aktywno kontroln na polskich firmach. Do WPHI w Kopenhadze wpyno wiele skarg na wygrowan wysoko mandatw przyznawanych przez dusk policj polskim firmom transportowym oraz na uznaniowy sposb ustalania ich wysokoci przez funkcjonariuszy. Naley rwnie zauway, i wrd nierzetelnych dunikw polskich firm w Danii zdecydowan wikszo stanowi wanie duskie firmy spedycyjne zalegajce z patnociami za wykonane usugi.
39
4.4. Informacje dodatkowe z zakresu eksportu do Danii Po akcesji Polski do UE eksport towarowy do Danii odbywa si zgodnie z zasadami funkcjonowania jednolitego rynku wewntrznego, bez barier administracyjnych (kontroli celnej, procedur kontroli weterynaryjnej, czy fitosanitarnej), co oznacza dla polskich przedsibiorcw istotne uatwienie w wymianie handlowej i znaczne obnienie jej kosztw. Taryfe celne UE oraz TARIC, zawierajcy dodatkowo informacje o kontyngentach, zawieszeniach ce i rodkach ochronnych, znajduje si na stronie internetowej Ministerstwa Gospodarki www.mg.gov.pl. Krajowe przepisy celne, tj. ustawa Prawo celne i przepisy wykonawcze do ustawy s opublikowane na stronie Ministerstwa Finansw www.mf.gov.pl. Akcesja do UE oznacza przeniesienie kompetencji w zakresie prowadzenia polityki handlowej ze szczebla krajowego na szczebel wsplnotowy, gdzie naley to do kompetencji Komisji Europejskiej. rodkami polityki handlowej w odniesieniu do towarw przemysowych zarzdza Ministerstwo Gospodarki, Departament Polityki Handlowej. Szczegowe informacje na temat rodkw taryfowych (kontyngenty taryfowe, plafony, zawieszenia poboru ce), pozataryfowych (nadzr obrotu, kontyngenty ilociowe, zakazy eksportu/importu) oraz rodkw ochronnych (antydumpingowe, antysubsydyjne, rodki ochronne przed nadmiernym przywozem) znajduj si na stronie internetowej http://www.mg.gov.pl/Wspolpraca+miedzynarodowa/Handel+zagraniczny/Srodki+taryfow e rodkami polityki handlowej w odniesieniu do towarw rolno-spoywczych zarzdza Agencja Rynku Rolnego. W UE dla kadego rynku towarowego obowizuj odmienne zasady handlu zagranicznego. Tak wic ustalono zrnicowane zasady odnonie rynkw: mleka i przetworw mlecznych, zb, cukru, woowiny i cielciny, wieprzowiny, baraniny i koziny, drobiu i jaj, olejw i tuszczw, ryu, wieych owocw i warzyw, bananw, przetworzonych owocw i warzyw, wina, lnu i konopi, alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego, nasion oraz towarw przetworzonych. Wszystkie niezbdne informacje dotyczce zasad handlu zagranicznego towarami rolnospoywczymi znajduj si na stronie internetowej www.arr.gov.pl Naley jednak pamita, e aby mc eksportowa firmy przetwrcze musz uzyska uprawnienia eksportowe. Zaley to od przestrzegania zasad bezpieczestwa ywnoci i spenienia wymogw okrelonych w dyrektywach UE oraz wynikw kontroli przeprowadzonych przez odpowiednie suby UE. Najsurowsze s uregulowania dotyczce wyrobw przemysu misnego i mleczarskiego. Wszelkie niezbdne informacje na temat wymogw eksportowych w stosunku do tych towarw oraz rodzajw dokumentw wymaganych przy wprowadzaniu tych towarw na rynek (wiadectwa zdrowia, zawiadczenia i certyfikaty ) mona znale na stronie internetowej Gwnego Inspektoratu Weterynarii http://www.wetgiw.gov.pl/ Kontrol fitosanitarn rolin, produktw rolinnych i nasion przeprowadza Pastwowa Inspekcja Ochrony Rolin i Nasiennictwa, www.piorin.gov.pl. Kontrola jakoci handlowej artykuw rolno-spoywczych w produkcji i w obrocie, w tym wywoonych na eksport i importowanych z zagranicy, jak rwnie wydawanie wiadectw jakoci ley w kompetencji Inspekcji Jakoci Handlowej Artykuw Rolno-Spoywczych, www.ijhar-s.gov.pl.
40
Rwnorzdn instytucj w Danii jest Urzd ds. Weterynarii i ywnoci (The Danish Veterinary and Food Administration http://www.foedevarestyrelsen.dk/english/Pages/default.aspx), znajdujcy si w strukturze Ministerstwa ywnosci, Rolnictwa i Rybowstwa. Stoi on na stray wprowadzania dyrektyw unijnych w zakresie obrotu towarami spoywczymi. Od roku 2010 dzieli sie on na 2 urzdy regionalne: Urzd Zachodni z siedzib w Aarhus, obejmujcy ca Jutlandi i Urzad Wschodni z siedzib w Ringsted, obejmujacy Zelandi, Fioni i mae wyspy, w tym Bornholm. Kontrola ywnoci i inspekcje weterynaryjne dokonywane s przez regionalne jednostki, ktre weryfikuj i wydaj dokumenty zwizane z importem artykuw pochodzenia zwierzcego do Danii. S one take odpowiedzialne za nadzorowanie skadw i magazynw firm importujcych ywno. 4.5. Certyfikacja wyrobw przemysowych Wyroby przemysowe sprowadzane do Danii winny by zgodne z wymogami okrelonymi przez przepisy UE dla poszczeglnych wyrobw i usug. Dla swobodnego przepywu towarw podstawowe znaczenie ma zasada wzajemnego uznawania, oznaczajca, e towar legalnie wyprodukowany i dopuszczony do obrotu na terytorium jednego pastwa czonkowskiego musi by dopuszczony do obrotu na terytorium pozostaych pastw. aden kraj czonkowski nie moe nakada na produkt znajdujcy si ju na rynku UE dodatkowych wymaga, np. obowizku przeprowadzenia wskazanych przez siebie bada. Odpowiedzialno za produkt, tj. przyjcie na etapie projektowania i produkcji cakowitej odpowiedzialnoci za zgodno procesu technologicznego z wymaganiami odpowiednich dyrektyw spoczywa wycznie na producencie. Dokumentem wystarczajcym dla wprowadzenia towarw na rynek wewntrzny UE jest deklaracja producenta. Naley jednak podkreli, e odpowiedzialno za wadliwy wyrb, wczajc w to wypat odszkodowa, spoczywa na producencie i dotyczy rwnie podwykonawcw w zakresie wykonanych przez nich prac. Polscy przedsibiorcy maj wic obowizek dostosowania si do standardw rynku unijnego. Obowizek ten dotyczy zarwno towarw objtych dyrektywami tzw. starego podejcia, charakteryzujcymi si bardzo szczegowymi przepisami technicznymi (np. wyroby przemysu motoryzacyjnego, chemicznego, farmaceutycznego i spoywczego) jak rwnie towarw objtych dyrektywami nowego podejcia, okrelajcymi podstawowe wymagania, jakie musi spenia produkt aby by uznany za bezpieczny i dopuszczony na rynek. Kady towar objty dyrektywami nowego podejcia musi by oznaczony znakiem CE, potwierdzajcym spenienie wszystkich wymaga, po uprzednim przeprowadzeniu oceny zgodnoci z wynikiem pozytywnym. Dotyczy to produktw z takich dziedzin jak: niskonapiciowe wyroby elektryczne, proste zbiorniki cinieniowe, zabawki, wyroby budowlane, kompatybilno elektromagnetyczna, maszyny,
41
rodki ochrony indywidualnej, nieautomatyczne urzdzenia wagowe, aktywne implanty medyczne, urzdzenia gazowe, sprawno energetyczna kotw wodnych, materiay wybuchowe do uytku cywilnego, urzdzenia medyczne, wyposaenie uywane w atmosferach potencjalnego wybuchu, jachty i odzie rekreacyjne, dwigi, sprawno energetyczna chodziarek i zamraarek, urzdzenia cinieniowe, wyposaenie terminali telekomunikacyjnych, urzdzenia diagnostyczne in vitro, instalacje linowe do przewozu osb. aparatura pomiarowa opakowania i odpady opakowaniowe
Wybr procedury oceny zgodnoci pozostaje w gestii producenta moe j przeprowadzi samodzielnie, lub przy udziale jednostki notyfikowanej. Polskie jednostki oceny zgodnoci ( laboratoria badawcze i pomiarowe, jednostki certyfikujce i jednostki kontrolujce ) uzyskay status jednostek notyfikowanych po przystpieniu do UE. Wykaz jednostek notyfikowanych znajduje si na stronie internetowej Polskiego Centrum Akredytacji www.pca.gov.pl Szczegowe informacje na ten temat mona rwnie znale na stronie internetowej Polskiego Centrum Bada i Certyfikacji www.pcbc.gov.pl Obowizek oceny, czy produkt podlega dyrektywie nowego podejcia ciy na producencie. W przypadku, gdy dany produkt objty jest jedn z tych dyrektyw , producent lub w jego imieniu importer dokonuj notyfikacji wyrobu w jednej z akredytowanych przez UE jednostek certyfikujcych, przy czym nie musi to by jednostka dziaajca w Danii. Raz uzyskany znak CE w jednym z pastw unijnych obowizuje na terenie caej Unii Europejskiej. Informacje na temat norm "nowego podejcia" mona znale na stronie Unii Europejskiej http://europa.eu.int/comm/enterprise/newapproach oraz www.newapproach.org. Instytucj zajmujc si w Danii sprawami certyfikacji i standaryzacji jest Duskie Centrum Standaryzacji (Danish Standards Association) w Kopenhadze, Kollegievej 6, Charlottenlund, tel: 45 39966101, e-mail: dansk.standard@ds.dk. Wikszo niezbdnych informacji mona znale na stronie internetowej www.ds.dk.
42
4.6. Certyfikaty ekologiczne Dania jest krajem o wysokim stopniu dbaoci o rodowisko, nie tylko ze strony pastwa, ale rwnie i obywateli. S oni skonni paci wysze ceny za produkty ekologiczne i ich udzia w caoci sprzeday systematycznie ronie. Istotne znaczenie ma tutaj wysoki poziom zamonoci spoeczestwa duskiego i dbao o wasne zdrowie. W Danii coraz powszechniejsze s wymagania, by produkty bdce w obrocie miay wiadectwo, e ani one same, ani procesy ich wytwarzania nie s grone dla rodowiska naturalnego. S dwa rodzaje takich "eko-certyfikatw" - europejski "kwiatek" (eco-flower) i nordycki "abd" (nordic swan). Nie s one obowizkowe, ale w przypadku wielu produktw brak takiego oznakowania praktycznie zamyka drog do tutejszego rynku. O wydanie certyfikatu wystpuje duski importer danego produktu i dlatego wikszo informacji w tej sprawie jest dostpna tylko w jzyku duskim. Europejski kwiatek jest systemem certyfikacyjnym, ktry powsta w 1992 r., aby pomaga konsumentom w wyborze towarw i usug przyjaznych dla rodowiska naturalnego. Wszystkie produkty oznaczone tym znakiem s dokadnie przebadane przez niezalene organy pod ktem speniania kryteriw ekologicznych. Systemem objte s obecnie 23 grupy produktw, jak np. obuwie, tekstylia, materace, farby, arwki, rodki czyszczce, detergenty, rodki uzdatniania gleby, wyroby papiernicze, sprzt AGD, sprzt elektroniczny, a w zakresie usug baza hotelowa dla turystw. Nie obejmuje on jednak produktw ywnociowych i farmaceutykw. System ten jest administrowany przez European Eco-Labelling Board i koordynowany przez Komisj Europejsk, DG Environment, E-mail: ecolabel@cec.eu.int, strona internetowa www.ecolabel.dk Certyfikat abdzia zosta wprowadzony przez Nordyck Rad Ministrw. Zakres towarw objtych systemem jest zbliony do kwiatka. Wydana licencja jest wana przez 3 lata, po upywie ktrych ponownie sprawdzana jest zgodno towaru z kryteriami. W ten sposb uzyskuje si pewno, e produkty lepiej su rodowisku i s cigle ulepszane. Na stronie internetowej duskiego Sekretariatu ds. Certyfikatw Ekologicznych Ecolabeling Denmark (Miljmrkesekretariatet), organizacji niezalenej od producentw i interesw finansowych, znajduje si wykaz produktw, na ktre s wydawane "ekocertyfikaty" wraz z tekstami w jzyku angielskim odpowiednich przepisw, zawierajcych szczegowe wymagania dotyczce danego produktu - http://www.ecolabel.dk/da/inenglish/. O informacj mona te zwrci si bezporednio do Sekretariatu: Miljmrkesekretariatet, Dansk Standard, Kollegievej 6 2920 Charlottenlund, Denmark, tel.: +45-72300450, fax: +45-72300451, e-mail: info@ecolabel.dk. Produkty oznaczone czerwonym znakiem mona kupi w duym wyborze nie tylko w supermarketach, ale prawie w kadym sklepie spoywczym. Wymogi dla uzyskania tego znaku oraz wszelkie informacje zwiazane z tym tematem s dostpne na stronie internetowej Organic Denmark www.organicdenmark.dk
43
4.7. Bazy teleadresowe, wywiadownie gospodarcze, doradztwo finansowe, windykacja nalenoci 4.7.1. Bazy teleadresowe W Danii istnieje kilka baz tele adresowych, umoliwiajcych bezpatny dostp do podstawowych danych firm duskich. Glwn z nich jest centralny rejestr firm, znajdujcy si na stronie internetowej www.cvr.dk. Baza zawiera dane wszystkich firm duskich zarejestrowanych w Urzdzie ds. Przedsibiorstw. S tam zarejestrowane zarwno firmy majce form osb prawnych, jak i osoby fizyczne prowadzce dziaalno gospodarcz. W bazie mona dodatkowo zamwi patne informacje na temat bilansw handlowych spek, informacje finansowe i inne dane o statusie poszczeglnych firm. CVR funkcjonuje w sieci podobnych firm z kilku krajw europejskich. Informacje na jej temat mona znale w Internecie pod adresem: www.ebr.org . Odpatn baz teleadresow jest baza firmy Dun & Bradstreet. Informacje na jej temat znale mona na stronie: www.dnb.com. Wspomniana firma funkcjonuje take jako wywiadownia gospodarcza. Inne (bezpatne) bazy danych teleadresowych to: www.krak.dk www.eniro.dk www.degulesider.dk www.danishexporters.dk Firma Eniro posiada biuro w Polsce: Eniro Polska Sp. Z o.o. ul.Domaniewska 41 02-672 Warszawa www.eniro.pl 4.7.2. Wywiadownie gospodarcze Informacje o kondycji finansowej firm duskich, ich zadueniu oraz inne dane przydatne przy ocenie wiarygodnoci potencjalnego partnera duskiego mona zamwi w nastpujcych firmach: Coface Danmark Compnode Danmark A/S Centrale Virksomhedsregister (CVR) Dan & Bradstreet Intrum Justitia A/S Experian A/S RKI Kredit Information A/S www.coface.dk www.kompassonline.dk www.cvr.dk www.dnb.com/dk www.intrum.com www.experian.dk www.rki.dk
Firma DUN & BRADSTREET posiada take biuro w Polsce:
44
DUN & BRADSTREET , ul. Jana Olbrachta 94, 01-102 Warszawa, e-mail: info@dnb.com.pl, www.dnb.com.pl. Firma Intrum Justitia rwnie posiada biuro w Polsce: Intrum Justitia ul. Domaniewska 41 02-672 Warszawa e-mail: info@intrum.pl 4.7.3. Doradztwo finansowe W Danii istnieje wiele renomowanych firm zajmujcych si szeroko pojtym doradztwem finansowym dla firm. Ich usugi obejmuj take cakowity lub czciowy outsourcing funkcji ksigowo-finansowych i pacowych firm, doradztwo podatkowe, konsulting w zakresie reorganizacji firm, czy obsug teleinformatyczn systemw finansowych. Waniejsze firmy doradcze to: Amicorp Denmark A/S Kresten Foged Visma Services A/S RSM Plus BDO ScanRevision Deloitte & Touche Ernst & Young Grant Thornton KPMG Denmark PriceWaterhouseCoopers Horwath Revisorerne Forum Advokater www.amicorp.com www.krestenfoged.dk www.visma.dk www.rsmplus.dk/ www.bdo.dk www.deloitte.dk www.ey.dk www.grantthornton.dk www.kpmg.dk www.pwc.dk www.revisor.com www.forumadvokater.dk
4.7.4. Zawieranie kontraktw i windykacja nalenoci W prawie duskim sprawy zwizane z zawieraniem kontraktw, warunkami wejcia w ycie, interpretacj, a take zwizane z ich uniewanieniem, regulowane s przez odrbn ustaw - Prawo o kontraktach. Dania, ktra podobnie jak Polska jest sygnatariuszem Konwencji ONZ w sprawie Kontraktw na Midzynarodow Sprzeda Towarw (Konwencja Wiedeska), zoya derogacje odnonie rozdziau II tej Konwencji, dotyczcego sporzdzania kontraktw. W zwizku z tym sprawy te na terenie Danii reguluj przepisy ww. ustawy. Ustalenia rozdziau II Konwencji s tylko wtedy obowizujce, jeli w kontrakcie jest jasno sprecyzowane, e w sprawie sporzdzania kontraktu nie obowizuj przepisy duskie.
45
Prawo duskie nie precyzuje adnych wymaga co do formy umowy (kontraktu), ktry moe mie obok formy pisemnej take form ustn, jednak w tym ostatnim przypadku problematyczne staje si udowodnienie swoich praw. WPHI Ambasady RP w Kopenhadze spotyka si z przypadkami, w ktrych firmy polskie realizuj eksport na podstawie ustnych zamwie partnerw duskich bez okrelania szczegowych warunkw dostawy i patnoci. W tych przypadkach wsppraca ukada si pomylnie do momentu, w ktrym jedna ze stron przestanie wywizywa si z przyjtych na siebie zobowiza. Trudno jest wtedy dochodzi swoich praw nie majc argumentw w rku. Sytuacje, w ktrych firmy duskie nie reguluj swoich nalenoci nie s czste, na ogln liczb kilkunastu tysicy polskich przedsibiorstw eksportujcych do Danii informowani jestemy o kilkunastu do kilkudziesiciu przypadkach niesolidnych podmiotw duskich w cigu roku kalendarzowego. Aby unikn kopotw zwizanych ze ciganiem nie paconych przez podmioty zagraniczne, w tym duskie, nalenoci za zrealizowany eksport naley przestrzega kilku podstawowych zasad. Przede wszystkim, eksport powinien nastpowa w oparciu o pisemne zamwienie /traktowane jako odpowied na ofert/ a najlepiej kontrakt midzy dostawc polskim i odbiorc zagranicznym, w ktrym okrelone zostan midzy innymi warunki patnoci i sposb rozstrzygania ewentualnych sporw, tzw. klauzula arbitraowa. Dania jest stron Konwencji Nowojorskiej o uznawaniu i egzekwowaniu wyrokw zagranicznych sdw arbitraowych, jednak sdy duskie mog w przypadku nawet drobnych uchybie zakwestionowa taki wyrok i nie dopuci do egzekucji. Dlatego naley zawsze przestrzega podstawowych zasad ostronoci przy zawieraniu kontraktu. Przedsibiorcom zaleca si: sprawdzenie (przed zawarciem kontrahenta, przez np. kontraktu) wiarygodnoci potencjalnego
stron internetow (czy wyglda profesjonalnie, rzetelnie, wiarygodnie), zasignicie informacji wrd innych kontrahentw, wycig z rejestru przedsibiorcw, przy wikszych kontraktach wycig z rejestru dunikw;
sprawdzenie (przed zwarciem kontraktu) naleytego umocowania przedstawiciela danego przedsibiorcy do dokonywania okrelonych czynnoci prawnych (penomocnictwo, prokura, etc.); dokadne i precyzyjne okrelenie terminu, miejsca i sposobu patnoci (tj. gotwka, przelew bankowy, etc.), take przy patnociach okresowych (np. wynagrodzenie za prac, raty); wskazanie koniecznoci wystawienia potwierdzenia odebrania patnoci przez wierzyciela (zwaszcza przy patnociach gotwk); wskazanie stopy procentowej (odsetki) na wypadek przekroczenia terminu patnoci; naley pamita, e ich wysoko nie moe przekroczy tzw. odsetek maksymalnych; okrelenie sposobu porczenie, weksel); zabezpieczenia patnoci (np. gwarancja bankowa,
46
wskazanie koniecznoci sporzdzenia protokou odbioru opisujcego stan fizyczny i prawny przedmiotu wiadczenia (po odebraniu caoci, a w przypadku odbioru w czciach po odebraniu kadej czci), okrelenie jzyka roboczego; okrelenie sposobu rozwizywania sporw (np. okrelenie jurysdykcji danego pastwa, zapis na sd polubowny, mediacja) i prawa waciwego.
W przypadku niesolidnego partnera, rozwizanie zaistniaego sporu po wyczerpaniu drogi polubownej nastpi moe w dwojaki sposb. Pierwszym jest skierowanie sprawy do sdu arbitraowego, pod warunkiem, e w kontrakcie istnieje odpowiedni zapis, drugim za jest zaangaowanie wyspecjalizowanej instytucji /na og firmy prawniczej lub wywiadowni handlowej/, zajmujcej si windykacj nalenoci. W przypadku Danii przekazanie sprawy adwokatowi powoduje wszczcie procedury, ktra obejmuje kilka etapw dziaania, poczwszy od wezwania do zapaty w ustawowym terminie 10 dni do ewentualnego skierowania pozwu przeciwko dunikowi do sdu rejonowego. Firmy zajmujce si windykacj pobieraj za swoje usugi opat, najczciej w wysokoci 1015% kwoty bdcej przedmiotem windykacji oraz sta stawk przed rozpoczciem procedury tzw. start-up - ok. 100 (750 DKK). Niektre z nich stosuj jednak zasad no cure-no pay, tzn. w razie bezskutecznej windykacji odstepuj od swego wynagrodzenia. Wicej na ten temat przeczyta mona w opracowaniu Dochodzenie roszcze pieninych w Krlestwie Danii umieszczonym na naszej stronie internetowej www.kopenhaga.trade.gov.pl w zakadce Publikacje o rynku duskim Opracowania tematyczne. Jednoczenie poniej podajemy list duskich firm adwokackich oraz kancelarii podatkowych, zajmujcych si, m.in. wiadczeniem pomocy prawnej, w tym take windykacj nalenoci: MAGNUSSON Jesper Kronborg tel.: +45 82 51 51 22 kom. +45 20 49 44 79 e-mail: jesper.kronborg@magnussonlaw.com Firma CPH LEX Christian Emmeluth tel.: +45 33 12 79 13 fax: +45 33 93 03 13 e-mail: ce@cphlex.dk Firma Nordia Sren Sloth kom. +45 20 20 63 25 tel.: +45 70 20 18 10 fax: +45 70 20 18 07 e-mail: ssn@nordialaw.com Firma BDO Danmark (biegli rewidenci; informacje nt. zalegoci podatkowch itp.). Havneholmen 29, 1561 Kbenhavn V tel. : +4539155200 fax: +4539155201 e-mail: koebenhavn@bdo.dk
47
Firma RSM Plus (biegli rewidenci; informacje nt. zalegoci podatkowch itp.). Jess Sebbelin RSM Plus Revision Kalvebod Brygge 45, 2. DK-1560 Kbenhavn V tel.: +45 33 38 98 00 fax: +45 33 38 98 01 e-mail: js@rsmplus.dk Odpowiednikiem polskiego Biura Informacji Kredytowej w Krlestwie Danii jest rejestr RKI prowadzony przez spk Experian A/Sobecn rwnie z Polsce). Dane negatywne opracowywane s na podstawie informacji publikowanych w duskiej Gazecie Urzdowej (w oparciu o orzeczenia sdowe, bankructwa oraz wpisy klientw RKI). RKI nie ma charakteru publicznego, za przetwarzanie danych osobowych odbywa si na podstawie ustawy o Danych osobowych (http://www.datatilsynet.dk/lovgivning/persondataloven/) - uprawnionymi do zgaszania informacji do rejestru uprawnione s podmioty gospodarcze (spki prawa handlowego, przedsibiorstwa, banki), nie ma moliwoci zgaszania dunikw do RKI przez osoby fizyczne. Podmioty uzyskuj dostp do rejestru, w ktrym, w ramach wykupionego pakietu, mog dokonywa samodzielnie wpisw. - istniej dwa rejestry RKI: otwarty (gromadzcy informacje nt. zobowiza potwierdzonych sdowymi nakazami zapaty) i zamknity (zawierajcy informacje wprowadzane przez klientw RKI w ramach dostpnych kredytw uprawniajcych do edycji danych). Gromadzone s m.in. dane nt. zaduenia w bankach, wyrokach sdowych, zalegych zalenociach wobec innych przedsibiorstw itp. - organem nadzorujcym RKI jest urzd Datatilsynet (http://www.datatilsynet.dk/english/) nadzorowany przez duskie Ministerstwo Sprawiedliwoci; - informacje s bezpatnie udzielane wszystkim osobom zainteresowanym, ktrych dotycz wpisy - dane przechowywane s przez okres 5 lat; - dane musz by aktualizowane przez podmioty uprawnione do dokonywania wpisw (klientw RKI) oraz spk zarzdzajc rejestrem; - do usuwania wpisw do rejestru zobowizani s sami klienci (w momencie uregulowania nalenoci przez dunika) oraz administrator na wniosek sdu/dunika; - odpowiedzialno karna za ujawnianie nieaktualnych informacji regulowana jest przez ww. ustaw. 5. OCHRONA WASNOCI PRZEMYSOWEJ W DANII Duski Urzd Patentw i Znakw Towarowych (Danish Patent and Trademark Office www.dkpto.org), podlegy Ministerstwu Gospodarki, jest organem administracji pastwowej odpowiedzialnym za rejestracj patentw, wzorw uytkowych, zdobniczych i znakw towarowych, ochron praw ich wacicieli, legislacj w tym zakresie oraz udzielanie informacji zainteresowanym.
48
Oprcz wydawania patentw, praw ochronnych na wzory uytkowe, zdobnicze i znaki towarowe, wiadczy w szerokim zakresie usugi komercyjne zwizane z ochron wasnoci przemysowej. Specjalizuje si w ekspertyzach prawnych i technicznych z tego zakresu. Dziaajcy w ramach Urzdu serwis internetowy PVS on-line daje elektroniczny dostp do wszystkich opublikowanych duskich praw z zakresu IPR i moliwo ich przegldania. W ramach tego serwisu mog rwnie by wypeniane aplikacje o patenty, ochron wzorw uytkowych, zdobniczych i znakw towarowych. Naley tutaj zaznaczy, ze firmy duskie nale do najbardziej aktywnych w UE pod wzgldem zabezpieczania swoich praw wasnoci przemysowej, a w skali wiatowej pod wzgldem wzrostu aktywnoci patentowej plasuj si na trzecim miejscu. W okresie od 1990 r. do 2007 r. ilo duskich aplikacji patentowych potroia si, co daje Danii 3 miejsce za Kanad i Finlandi. Istotne jest rwnie, e w Danii nakady na badania i rozwj procentuj w postaci wikszej iloci patentw ni w innych krajach europejskich. Duski Urzd Patentw i Znakw Towarowych szczyci si wydajnoci swojej pracy. Podczas gdy w Europejskim Urzdzie Patentowym, w USA i w Japonii przecitny czas oczekiwania przed rozpoczciem waciwego procesu aplikacyjnego trwa od 17 do 24 miesicy, w Danii wynosi on 7 miesicy. Urzd ds. Patentw i Znakw Towarowych Helgeshoej Alle 81 2630 Taastrup, Denmark tel: 45 43508000 fax: 45 43508001 E-mail: pvs@dkpto.dk; www.dkpto.org Ustawa o patentach z dnia 22.09.2000 r. z pniejszymi zmianami. Na mocy tej ustawy osoby bdce autorami wynalazkw nadajcych si do zastosowania przemysowego mog wystpowa o wydanie patentu i otrzyma wyczne prawo uywania go w celach komercyjnych. Ustawa okrela definicj wynalazku, zakres ochrony, zasady i tryb skadania aplikacji, procedur wydawania patentu. Cudzoziemcy aplikujcy o wydanie patentu s przedstawiciela prawnego z terenu Danii. zobowizani do wyznaczenia
Wydane patenty s wpisywane do rejestru patentw prowadzonego przez Duski Urzd Patentw i Znakw Towarowych. Patenty s chronione przez 20 lat, o ile regularnie s wnoszone coroczne opaty. Ustawa reguluje wydawanie i transfer licencji na wykorzystanie patentu, kary za naruszenie praw patentowych oraz wydawanie patentw Wsplnotowych. Ustawa o wzorach uytkowych z dnia 9.06.1998 r. z pniejszymi zmianami. Ustanawia ona zasady ochrony nowych wytworw nadajcych si do zastosowania przemysowego, stanowicych rozwizanie problemu technicznego, ktre mog by zarejestrowane jako wzr uytkowy, co daje prawo do wycznego uywania w celach komercyjnych. Ustawa okrela definicj wzoru uytkowego, wymogi aplikacyjne, procedur rejestracji, wydawanie i transfer licencji itp.
49
Wzory uytkowe rejestrowane s na 3 lata, z moliwoci przeduenia na kolejne 3 lata i ostatecznie na 4 lata (razem 10 lat), po wniesieniu odpowiednich opat. Ustawa zawiera podobne uregulowania jak ustawa o patentach odnonie aplikujcych cudzoziemcw, Ustawa o znakach towarowych z dnia 21.02.1997 r., z pniejszymi zmianami z 2000 r. Na mocy tej ustawy osoby prywatne i firmy mog otrzyma wyczne prawo do uywania znaku towarowego ( nazwy handlowej, firmowej, etykiety, opakowania). Ustala ona definicj znaku towarowego oraz okrela, z jakich elementw moe si on skada, sposb jego rejestracji i zakres prawa do znaku towarowego. Okrela te zakres praw waciciela znaku i sposb rozwizania ewentualnych sporw, wynikajcych z wykonywania praw do podobnych znakw. Znak towarowy jest chroniony przez 10 lat od daty rejestracji, z moliwoci przeduania na kolejne 10 lat. Jeli rejestracja nie zostaje odnowiona, nastpuje wykrelenie z rejestru. Ustawa zawiera te postanowienia odnonie rejestracji zagranicznych znakw towarowych. Cudzoziemcy s zobowizani do wyznaczenia przedstawiciela prawnego z terenu Danii. Dania jest sygnatariuszem Porozumienia Madryckiego z 1891 r. oraz Protokou Madryckiego z 1989 r. o midzynarodowej rejestracji znakw towarowych. Ustawa o wzorach zdobniczych z dnia 20.12.2000 r. ustala definicj wzoru zdobniczego, zasady jego ochrony i skadania wniosku o rejestracj w Duskim Urzdzie Patentw i Znakw Towarowych oraz trybu jego rejestracji. Rejestracja jest publikowana. Chroni ona prawo waciciela wzoru zdobniczego przez okres 5 lat, z moliwoci odnowienia na nastpne okresy picioletnie a do 25 lat. Urzd ma prawo da od aplikujcego o rejestracj wzoru zdobniczego z innego kraju, wyznaczenia przez niego przedstawiciela prawnego z terenu Danii do reprezentowania go w procesie rejestracji. Dania jest sygnatariuszem Porozumienia Genewskiego z 1999 r. o midzynarodowej rejestracji wzorw zdobniczych. 6. OCHRONA PRAW AUTORSKICH W DANII Problematyka ochrony praw autorskich jest nadzorowana przez Ministerstwo Kultury, Departament Praw Autorskich Dyrektor Mrs. Bente Skovgaard Kristensen Danish Ministry of Culture Nybrogade 2, 1203 Copenhagen K Tel: + 45 33923370 E-mail: kum@lkum.dk; www.kum.dk Ustawa o prawie autorskim (tekst jednolity) z 30.06.2006 r. definiuje podlegajce ochronie dzieo jako wytwr literacki lub artystyczny, w formie pisanej lub mwionej, graficznej, plastycznej, muzycznej, dramatycznej, filmowej, fotograficznej, jako dzieo architektury i sztuki stosowanej oraz w innych formach, np. programy komputerowe. Ustawa okrela zakres ochrony dziea, przypadki i cele, w ktrych wykonywanie kopii jest dozwolone (np. w celach edukacyjnych, dla wasnych potrzeb, w instytucjach do ich uytku wewntrznego, w szpitalach i zakadach opieki spoecznej, z przeznaczeniem dla inwalidw, itp.), specjalne postanowienia dotyczce audycji radiowych i telewizyjnych, specjalne postanowienia dotyczce programw komputerowych.
50
7. SYSTEM BANKOWY W DANII 7.1. Charakterystyka oglna Dania jest jednym z niewielu krajw Unii Europejskiej, ktre w narodowym referendum odmwiy przystpienia do unii monetarnej. W zwizku z tym, z dniem 1 stycznia 2002 roku, kiedy w wikszoci krajw Unii Europejskiej wprowadzono euro, Dania pozostaa przy swojej starej walucie. System bankowy w Danii wywodzi si z rozwinitego jeszcze w XIX wieku systemu bankw spdzielczych, ktry z upywem czasu podlega licznym przeksztaceniom i koncentracji. Pomimo, i w Danii funkcjonuje obecnie ponad 190 bankw i instytucji finansowych, koncentracja na rynku usug bankowych jest bardzo dua. Charakterystyczn cech duskiego systemu bankowego jest due znaczenie bankw hipotecznych. W caoci aktyww bankw i instytucji finansowych ok. 40% przypada na klasyczn dziaalno bankow, 30% to dziaalno zwizana z kredytami hipotecznymi, 19% to ubezpieczenia na ycie i fundusze emerytalne, pozostae to inna dziaalno ubezpieczeniowa. Oficjaln walut Danii jest duska korona (DKK). Dziaalno sektora bankowego w Danii jest regulowana ustaw o bankowoci (Banking Act). Ustawa definiuje krajowe i zagraniczne podmioty gospodarcze korzystajce z usug bankowych. Podmiot krajowy prawa bankowego to firma posiadajca siedzib lub efektywnie zarzdzana na terytorium Danii, za podmiot zagraniczny to firma umiejscowiona poza terytorium Danii. Krajowe podmioty prawa bankowego mog otwiera i posiada konta bankowe w walucie krajowej oraz zagranicznej w Danii i zagranic. Zasoby kont bankowych w walucie krajowej s w caoci wymienialne na waluty zagraniczne. Zagraniczne podmioty take mog posiada konta w bankach duskich w walucie duskiej lub zagranicznej. Nie istniej prawne lub administracyjne ograniczenia dla podmiotw zagranicznych w dostpie do usug duskiego sektora bankowego. Wwz lub wywz z Danii pienidzy lub papierw wartociowych o wartoci przewyszajcej 15.000 euro podlega obowizkowemu zgoszeniu. Wszystkie transakcje midzy podmiotami krajowymi i zagranicznymi, otwarcie rachunkw za granic oraz wszelkie patnoci otrzymane lub dokonane przez podmioty krajowe musz by zgaszane do Narodowego Banku Danii, dla potrzeb biecej analizy bilansu patniczego kraju. Bdc czonkiem Unii Europejskiej Dania zaprzestaa stosowania mechanizmw kontroli wymiany walut. Transfery kapitaowe zostay cakowicie zliberalizowane w 1988 roku. Od 1 stycznia 1999 roku Dania uczestniczy w systemie ERM II (European Exchange Rate Mechanizm mechanizm stabilizacji walut krajowych niezbdny m.in. w procesie wprowadzania wsplnej waluty euro). Duskie banki zaadoptoway Midzynarodowy Numer Rachunku Bankowego (IBAN) oraz przyjmuj i przekazuj transfery pienine stosownie do jego wymogw. Duski numer rachunku bankowego skada si z 14 cyfr, z ktrych pierwsze cztery stanowi identyfikacj filii banku, a pozostae s waciwym numerem konta. IBAN banku duskiego jest poprzedzony kodem ISO dla Danii literami DK, za w przypadku Grenlandii i Wysp Owczych odpowiednio literami GL i FO. W okresie ostatnich kilkunastu lat banki wprowadzay na szerok skal nowe technologie usug bankowych, dc jednoczenie do zmniejszenia kosztw oraz
51
redukcji liczby filii i pracownikw. Trend ten kontynuowany jest wraz z rozwojem usug bankowych, w szczeglnoci bankowoci internetowej. W Danii istnieje system kart patniczych "Dankort", rozliczany za pomoc systemu PBS Danish Payment System Ltd., ktry dziaa samodzielnie oraz w porozumieniu z systemami "VISA" i "Eurocard/MasterCard". Maleje natomiast znaczenie transakcji dokonywanych za pomoc czekw. W Danii nie istniej adne ograniczenia w zakresie otwierania i posiadania rachunkw bankowych przez obywateli polskich ani przez polskie firmy. 7.2. Gwne instytucje sektora bankowego 7.2.1. Bank Centralny Funkcj banku centralnego w Danii peni Duski Bank Narodowy (Danish National Bank www.nationalbanken.dk). Duski Bank Narodowy jest odpowiedzialny za stabilno systemu finansowego pastwa oraz reguluje funkcjonowanie rynku pieninego i kredytowego, bdc jednoczenie doradc finansowym i bankierem rzdu. Podstaw prawn funkcjonowania banku centralnego w Danii jest Ustawa o Banku Narodowym z 1936 roku. Bdc czonkiem Europejskiego Systemu Bankw Centralnych (European System of Central Banks) Duski Bank Narodowy jest cakowicie niezaleny, ale decyzje o szczeglnym wpywie na gospodark narodowa jest zobowizany konsultowa z rzdem przed ich podjciem. Bank centralny reprezentuje Dani w Radzie Europejskiego Banku Centralnego. Instytucje kontrolno-doradcze W ramach duskiego sektora bankowo-finansowego funkcjonuje kilka instytucji kontrolnych i doradczych, ktrych dziaalno ma na celu rozwj systemu usug bankowych. Zarzd Nadzoru Finansowego (Danish Financial Supervisory Authority www.ftnet.dk) podlegy Ministerstwu Gospodarki, jest odpowiedzialny za monitorowanie operacji finansowych, formuowanie propozycji regulacji prawnych oraz gromadzenie podstawowych danych statystycznych sektora. Instytucja ta posiada ponadto kompetencje kontrolne wobec krajowego rynku usug finansowych oraz ubezpieczeniowych, w tym audytu sektora bankowego. Rada Finansowo-Gospodarcza (Financial Business Council) jest organem doradczym powoanym przez Ministerstwo Gospodarki. W pracach Rady uczestnicz przedstawiciele rzdu, przedsibiorcw i organizacji konsumentw. Zadaniem Rady jest doradzanie Zarzdowi Nadzoru Finansowego w kwestiach dotyczcych kontroli sektora. Stowarzyszenie Duskich Bankw (Danish Bankers Association - www.finansraadet.dk) jest organizacj branow zrzeszajc i reprezentujc interesy duskich bankw komercyjnych, oddziaw i przedstawicielstw bankw zagranicznych oraz instytucji finansowych sektora. Stowarzyszenie odgrywa istotn rol w rozwoju usug sektora bankowego.
52
7.2.2. Gieda papierw wartociowych Kopenhaska Gieda Papierw Wartociowych (Copenhagen Stock Exchange www.nasdaqomxnordic.com) wchodzi obecnie w skad gied NASDAQ OMX. Jest jedyn w Danii gied walutow, na ktrej dokonywany jest obrt handlowy papierami wartociowymi. Funkcjonowanie giedy walutowej w Danii reguluje Ustawa o Handlu Papierami Wartociowymi (Securities Trading Act) oraz zarzdzenia wykonawcze (Statutory Orders). Obrt akcjami na giedzie jest stosunkowo niewielki obecnie na giedzie notowanych jest tylko 200 spek. 7.2.3. Banki komercyjne W wyniku poczenia si w 2000 roku najwikszego duskiego banku Danske Bank z trzecim co do wielkoci Real Kredit oraz wejciem drugiej co do wielkoci grupy bankowo-ubezpieczeniowej UniDanmark do Nordic Baltic Holding NORDEA, oba powstae podmioty objy ok. 70% duskiego rynku usug bankowych. Istniej jeszcze trzy banki redniej wielkoci, ktre dziaaj na terenie caej Danii - Jyske Bank, Sydbank i Amager Bank. Pozostae podmioty to mae banki o lokalnym zasigu. Stowarzyszenie Duskich Bankw szacuje, e banki zagraniczne maj okoo 15% udzia w rynku usug bankowych w Danii. Barier dla bankw zagranicznych, z ktrych zaledwie 20 ma oddziay w Danii jest rozwinity lokalny system bankowy, dostosowany do potrzeb miejscowej gospodarki oraz ograniczony rynek wewntrzny (tylko 5,5 mln mieszkacw). Pewn przeszkod jest te fakt istnienia jednego tylko systemu rozlicze transakcji midzy bankami (PBS), stworzonego przez BG Bank (obecnie cz Danske Bank), do ktrego przystpiy wszystkie banki duskie. Akces do tego systemu jest otwarty dla bankw zagranicznych, ale wie si ze znacznymi kosztami, ktre mog by opacalne tylko przy operacjach na wiksz skal. Duskie banki oferuj kompleksowe usugi finansowe, za najwiksze z nich rwnie usugi ubezpieczeniowe. W sektorze finansowo-bankowym Danii funkcjonuj ponadto wyspecjalizowane instytucje finansowe zajmujce si ubezpieczeniami, funduszami powierniczymi oraz kredytami hipotecznymi. Przedsibiorstwa leasingowe w Danii oferuj peny zakres usug leasingowych i w wikszoci stanowi wasno wikszych bankw. Oba najwiksze banki duskie prowadz w Polsce dziaalno operacyjn. Unibank, wchodzcy w skad Nordic Baltic Holding "NORDEA", zakupi wikszociowy pakiet akcji Banku Wasnoci Pracowniczej w Gdasku i Banku Komunalnego w Gdyni, za Danske Bank przej Polsko-Kanadyjski Bank w. Stanisawa i zmieni jego nazw na Danske Bank Polska. 8. SYSTEM PODATKOWY W DANII 8.1. Rodzaje podatkw Dania jest krajem, w ktrym obcienia podatkowe s jednymi z najwyszych w Europie. Minimaln stawk opodatkowania dochodw w 2013 r. okrelono na poziomie 44,63%, a maksymaln w wysokoci 51,7%. Jak podaje EUROSTAT, w 2011 r. przecitny duski obywatel odda pastwu 48,6% swojego dochodu w formie podatkw. System
53
podatkowy w Danii jest progresywny, bardzo rozbudowany i obejmuje zarwno podatki bezporednie, jak i podatki porednie. Podatki bezporednie - podatek odliczany od rda dochodu (osb fizycznych i prawnych) - podatek nie odliczany od rda dochodu - podatki bezporednio kierowane do budetu pastwa - podatek miejski - skadki zdrowotne - podatek kocielny - skadki pracownicze - skadki ATP (skadka emerytalna) - podatek od wartoci nieruchomoci obliczany na podstawie wyceny publicznej - podatek od nieruchomoci (podatek gruntowy) - podatek od wynajmu zagranicznej siy roboczej Wiksza cz wpyww do budetu pastwa pochodzi z podatkw bezporednich, w tym podatkw od dochodw osb prawnych i osb fizycznych, podatkw pobieranych od firm uczestniczcych w wydobyciu gazu ziemnego i ropy, podatkw od dochodw od kapitau osb fizycznych i prawnych oraz skadek na fundusz pracy. Podatki porednie to podatki i ca, w tym rwnie opaty rejestracyjne od samochodw, ktre s odprowadzane do budetu pastwa w momencie nabywania towarw lub usug. Podatki porednie odprowadzane s przy kadorazowej operacji. Podatki porednie s wliczane w cen towarw i usug. Sprzedawca jest zobowizany do odprowadzania podatkw VAT, ce i akcyzy do budetu pastwa. Warto w tym miejscu wspomnie, i Dania po okresie niepenego roku wycofaa si z wprowadzonego 1 padziernika 2011 r. podatku tuszczowego (fat tax), jak rwnie zrezygnowaa z planowanego wprowadzenia podatku cukrowego (sugar tax), ktry mia obowizywa od 1 stycznia 2013 r. Podatek tuszczowy by nakadany w wysokoci 16 DKK na kilogram misa, wyrobw mlecznych oraz oleju o zawartoci powyej 2,3% tuszczw nasyconych. Wywoa on sprzeciw nie tylko konsumentw, ale rwnie producentw ywnoci, ktrzy musieli ponosi zwikszone koszty obsugi zwizanej z rozliczaniem nowego podatku. Niektre koncerny zagraniczne wrcz zagroziy ograniczeniem inwestycji w przypadku, jeli podatek ten nie zostanie zaniechany. Jak pokazay badania, w czasie pierwszych trzech miesicy od wprowadzenia podatku, sprzeda masa, oleju i margaryny w Danii spada o 10-20%. W tym samym czasie sprzeda tych samych towarw w regionach nadgranicznych, szczeglnie przy granicy z Niemcami, znaczco wzrosa. Pobierane w Danii podatki stanowi wpywy do budetu pastwa oraz wadz municypalnych. Podobnie jak w wielu innych pastwach Unii Europejskiej, obowizek podatkowy w Danii jest cile zwizany z rezydencj podatkow. Za duskiego rezydenta podatkowego uznawana jest osoba, ktra wyrazi ch posiadania takiej rezydencji lub te kupujc dom w Danii, postanowi si tam osiedli. Duskim rezydentem podatkowym staje si ponadto osoba, ktrej pobyt na terytorium Danii przekroczy sze kolejnych miesicy. Jednoczenie Dania nie oferuje wakacji podatkowych ani ulg podatkowych dla inwestorw zagranicznych. Podatki porednie - VAT - podatki rodowiskowe - akcyza - ca
54
8.2. Prawne regulacje podatkowe Interpretacja ustaw podatkowych opiera si na rozporzdzeniach wykonawczych i werdyktach sdowych. Orzeczenia podatkowe posiadajce moc wic wydawane s przez dusk Rad Orzecznictwa Podatkowego (National Assessment Council), do ktrej wnioski o wydanie orzeczenia naley skada przed powstaniem zobowizania podatkowego. Cao dochodu uzyskiwanego przez osoby prawne i fizyczne posiadajce siedzib/miejsce pobytu w Danii podlega duskim ustawom podatkowym, niezalenie od miejsca uzyskania dochodu. Natomiast jeli osoby prawne i fizyczne nie posiadaj w Danii siedziby/miejsca pobytu, to duskie regulacje podatkowe maj zastosowanie tylko wobec uzyskanego przez te osoby dochodu na obszarze Danii. Dochd podlegajcy opodatkowaniu jest rwnowany caoci uzyskanego przychodu w roku podatkowym, pomniejszonemu o dozwolone odpisy. Zarwno duscy rezydenci, jak i nierezydenci podatkowi podlegaj obowizkowi podatkowemu od wszystkich dochodw majcych rdo w Danii, przy uwzgldnieniu umw o unikaniu podwjnego opodatkowania, jakie zawara Dania z innymi pastwami. Polsko-duska umowa stanowi, i przy unikaniu podwjnego opodatkowania dochodu uzyskanego w Danii naley uwzgldni metod proporcjonalnego odliczenia. Oznacza to, e osoba, bdca polskim rezydentem podatkowym, osigajca dochody w Danii powinna je uwzgldni przy obliczaniu efektywnej stawki podatkowej stosowanej do dochodw osignitych ze rde polskich. Przepisy o podatku dochodowym maj zastosowanie wobec osb fizycznych, osb prawnych, firm, oddziaw firm zagranicznych, fundacji oraz nieruchomoci. Dyrektywy unijne oraz rekomendacje duskiego stowarzyszenia autoryzowanych ksigowych publicznych (Institute of State Authorized Public Accountants FSR www.fsr.dk) okrelaj zawarto wymaganych dokumentw finansowych i podatkowych firm. W Danii od lat funkcjonuje system wicych interpretacji podatkowych. Wikszo tych interpretacji jest publikowana w Internecie, a take w biuletynach skarbowych, ktre ukazuj si ju od blisko 20 lat. Interpretacje s wice dla urzdu skarbowego, nie wi za podatnika, jeli uwaa on, e interpretacja narusza jego interes prawny. Uzyskanie interpretacji wicej z urzdu skarbowego kosztuje 300 DKK i jest patne z gry. Interpretacj wic otrzymuje si po wypenieniu formularza na stronie http://www.skat.dk/SKAT.aspx?oId=1757489&vId=0 i uiszczeniu powyszej opaty. Kontrole finansowe firm przeprowadzane s przez 2 niezalenych rewizorw podatkowych, z ktrych jeden musi posiada autoryzacj pastwow. Powysze wymogi oraz duy stopie zoonoci duskiego systemu podatkowego sprawiaj, i firmy s zobowizane korzysta z usug niezalenych rewizorw ksigowo-podatkowych, zarejestrowanych i posiadajcych uprawnienia pastwowe. 8.3. Instytucje podatkowe Organem waciwym w sprawach regulacji podatkowych jest Ministerstwo Podatkw Skatteministeriet. Biecym egzekwowaniem i kontrol przestrzegania przepisw podatkowych i celnych zajmuje si Centralny Urzd Podatkw i Ce (Central Customs and Tax Administration), ktry wraz z 30 regionalnymi jednostkami podatkowo-celnymi
55
stanowi administracj celno-podatkow - SKAT. Obecnie SKAT zatrudnia ok. 5200 osb, z ktrych ok. 800 pracuje w Centralnym Urzdzie Podatkw i Ce. Nadzr nad prawidowym stosowaniem ustaw podatkowych peni Duska Rada Orzecznictwa Podatkowego (wydawane dyrektywy i przepisy wykonawcze). Instytucj odwoawcz w zakresie obcie podatkowych jest Narodowy Trybuna Podatkowy (National Tax Tribunal). 8.4. Podatki bezporednie podatek od dochodw osb prawnych Wpywy z podatkw od osb prawnych (CIT) stanowi rednio 8% caoci wpyww podatkowych w Danii. Ze wzgldu na rosnc midzynarodow konkurencj w zakresie pozyskiwania inwestycji zagranicznych, Dania na przeomie lat sukcesywnie obniaa wysoko stawek podatkowych od dochodw osb prawnych z 50% do 25%, ktra rwnie obowizuje w 2013 r. W ramach uatwie dla przedsibiorcw zakada si poczynajc od 2014 r., stopniowe obnianie podatku CIT z 25% na 22% w 2016 r. W opinii wiodcych duskich przedsibiorcw plan rzdu pozwoli zahamowa negatywny rozwj gospodarczy, a niszy podatek CIT wyhamuje przenoszenie miejsc pracy za granic i dalszy spadek zatrudnienia w Danii. Podstaw naliczenia podatku stanowi cakowity dochd firmy, cznie z dochodem od kapitau. System podatku dochodowego od osb prawnych jest stosowany w jednakowym zakresie wobec spek akcyjnych i spek z ograniczon odpowiedzialnoci, zwizkw spdzielczych i stowarzysze.
Dochody powyej 421.000 DKK

Ulga za skadk na fundusz pracy
Drugi prg podatkowy
15,0 % 5,83 % 6,0 %
Pierwszy prg podatkowy

Ulga (zatrudnienie) 22.300 DKK Kwota wolna 42.000 DKK
Skadka na ubezpieczenie zdrowotne
P o d a t e k
Podatek municypalny na rzecz wadz lokalnych i koci.
24,8%
Skadka na fundusz pracy
8%
dochd
System ten jest stosowany take wobec oddziaw i innych staych przedstawicielstw oraz nieruchomoci stanowicych cakowit lub udziaow wasno zagranicznych przedsibiorstw.
56
Wszystkie duskie osoby prawne, jak rwnie oddziay firm zagranicznych, majce sta siedzib w Danii, s zobowizane do rozliczenia podatku dochodowego nie pniej ni 6 miesicy po zakoczeniu roku podatkowego. Moliwe jest przeduenie terminu zoenia rozliczenia podatkowego przez firm na podstawie zoonego wniosku. Dochody osb prawnych w caoci podlegaj duskiemu systemowi podatkowemu, jeli s one podmiotami zarejestrowanymi w Danii lub firmami zagranicznymi, ktrych rzeczywisty zarzd znajduje si w Danii. Cao dochodw (cznie z dochodami kapitaowymi oraz dochodami z nieruchomoci) staych przedstawicielstw w Danii, prowadzcych dziaalno handlow w imieniu firm zagranicznych nie posiadajcych siedziby w Danii, podlega opodatkowaniu zgodnie z duskim systemem podatku dochodowego od osb prawnych. Dochody zagranicznych oddziaw firm duskich podlegaj opodatkowaniu cznie z dochodami firmy macierzystej w Danii, aczkolwiek jest moliwe wyczenie z opodatkowania w Danii dochodw oddziau zagranicznego firmy. podatek od dochodw osb fizycznych Kada osoba fizyczna w wieku powyej 15 lat oraz osoba poniej 15 lat, jeli uzyskuje wasny dochd, jest zobowizana zoy zeznanie podatkowe za zakoczony rok podatkowy w terminie do 1 lipca, jeli termin ten nie zosta przeduony na wniosek zainteresowanej osoby. Ogln zasad jest oddzielne rozliczanie podatku dochodowego przez on i ma pozostajcych w zwizku maeskim. Osoby fizyczne, ktre w wyniku dziaalnoci zarobkowej uzyskuj dochody wycznie na terytorium Danii, lub nie uzyskuj adnego dochodu, s zobowizane do zoenia zeznania podatkowego w uproszczonej formie do 1 maja po zakoczonym roku podatkowym. Obywatele pastw obcych posiadajcy stae miejsce pobytu w Danii podlegaj tym samym regulacjom podatkowym co obywatele duscy. Duski system podatku od dochodw osb fizycznych rozrnia cakowite i ograniczone zobowizania podatkowe. Osoba podlegajca cakowitemu obowizkowi podatkowemu w Danii jest zobowizana do zapacenia podatku od wszystkich dochodw, cznie z dochodami od kapitau, uzyskanymi zarwno w Danii, jak i poza granicami kraju. Natomiast osoba podlegajca ograniczonemu obowizkowi podatkowemu opaca podatek od dochodu uzyskanego tylko w Danii. Podstawowe kryteria okrelajce cakowity lub ograniczony obowizek podatkowy to pobyt stay w Danii, okres pobytu, miejsce zatrudnienia, miejsce staej siedziby pracodawcy, rodzaj uzyskiwanego wynagrodzenia. Obowizek podatkowy osoby fizycznej wobec duskiego wymiaru podatkowego wygasa z dniem opuszczenia przez t osob terytorium Danii. Obywatelstwo osoby fizycznej nie wpywa na rodzaj posiadanego obowizku podatkowego. Wynagrodzenie oraz dochody od kapitau osb fizycznych podlegaj progresywnemu opodatkowaniu. Dozwolone odpisy od podstawy opodatkowania nie mog przekracza 33% wartoci nalenego podatku od dochodu w danym roku podatkowym. Podatek od dochodw osb fizycznych skada si z dwch czci: liniowego podatku municypalnego paconego na rzecz wadz lokalnych, okrelany jest przez kady z regionw indywidualnie i waha si od 22,7% do 27,8%, a podatek kocielny, ktry jest opcjonalny, waha si od 0,44% do 1,5%.
57
progresywnego podatku paconego na rzecz skarbu pastwa, ktrego stawka jest uzaleniona od wartoci uzyskiwanego dochodu: 5,64% dla dochodw wyszych od kwoty wolnej od podatku 42.000,- DKK, powikszonych o dochody od kapitau; dodatkowo 15% dla dochodw wyszych od kwoty 421.000,- DKK, powikszonych o dochody od kapitau. Ponadto od dochodw osb fizycznych pobierany jest podatek w wysokoci 8% na rzecz funduszu zatrudnienia oraz 6% skadka na ubezpieczenie zdrowotne. Dochody osb fizycznych mog by obcione podatkami do poziomu 51,7% ustalonego jako maksymalny. Na kady okres podatkowy ustalana jest kwota wolna od podatku oraz maksymalny puap obcie podatkowych (vide rysunek s. 60). Pracownicy zagraniczni nie posiadajcy staego miejsca pracy lub nie przebywajcy w Danii przez okres duszy ni 6 miesicy, s zobowizani do opodatkowania dochodw uzyskiwanych tylko w Danii. Natomiast pracownicy zagraniczni przebywajcy w Danii ponad 6 miesicy podlegaj duskiemu obowizkowi podatkowemu. Przy spenieniu okrelonych w ustawie warunkw pracownicy zagraniczni zatrudnieni czasowo w Danii mog opodatkowa uzyskiwane dochody wg. liniowej stawki 25%, jednak wwczas nie maj zastosowania dopuszczalne odpisy od podstawy opodatkowania. Obowizujca stawka 8% podatku od dochodu na fundusz zatrudnienia ma zastosowanie wobec wszystkich pracownikw zagranicznych w Danii. W Danii pobierany jest ponadto podatek od dochodw kapitaowych, tj. od akcji i dywidend oraz innych przychodw z tytuu udziau w zyskach osb prawnych. Zyski kapitaowe z tytuu akcji i dywidend s opodatkowane progresywnie w wysokoci 27% dla dochodw do 48.300 DKK oraz w wysokoci 42% powyej wspomnianej kwoty. 8.5. Podatki porednie podatek od towarw i usug (VAT) W Danii obowizuje jednolita stawka VAT (dun. moms) w wysokoci 25%. Obejmuje ona import oraz dostawy towarw i wikszo usug. Nie ma stawek obnionych, preferencyjnych czy specjalnych dla wybranych grup towarw. Istnieje natomiast lista towarw i usug zwolnionych z VAT (m.in. opieka zdrowotna i spoeczna, edukacja, przewz osb, dziaalno ubezpieczeniowa, niektre operacje finansowe, itp.). Transakcje eksportowe nie s obcione podatkiem VAT. Niektre transakcje byy dotychczas wyczone z opodatkowania VAT. Poczwszy od 2011 r. usugi biur turystycznych, obrt nieruchomociami oraz administrowanie nimi s objte podatkiem VAT. Wszystkie duskie firmy, cznie z oddziaami i przedstawicielstwami firm zagranicznych, dostarczajce towary i usugi podlegajce podatkowi VAT oraz realizujce roczny obrt o wartoci ponad 50.000 DKK (6.720 ), s zobowizane dokona wpisu w rejestrze podatkowym i posiada numer VAT. Stan prawny na dzie 1 stycznia 2013 r. nie przewiduje minimalnej warto obrotu firm zagranicznych dla potrzeb rejestracji jako patnik VAT oznacza to obowizek rejestracji
58
VAT wraz z dokonaniem pierwszej transakcji podlegajcej podatkowi od towarw i usug w Danii. Na towary i usugi eksportowane, ktre podlegaj obowizkowi VAT, stawka jest rwna 0%. Oznacza to w praktyce, i nie naley nalicza VAT przy ich sprzeday, ale nabywca zachowuje prawo do redukcji VAT przy nabywaniu tych towarw i usug. Firmy nie posiadajce w Danii numeru VAT mog aplikowa o zwrot podatku stosownie do VIII oraz XIII Dyrektywy UE. Zobacz rwnie Odwrcony obowizek podatkowy w rozdziale 10 podatek akcyzowy Akcyza (du. punktafgift) - w rnej wysokoci zalenie od towaru, nakadana jest m.in. na: piwo, wino, mocne alkohole, wod mineraln (z cukrem i bez cukru), tyto, czekolad, kaw, herbat, lody, oraz paliwa. Patno podatku akcyzowego staje si wymagalna z chwil sprzeday towaru kocowemu nabywcy. Ponadto, podatek akcyzowy jest nakadany na olej opaowy, gaz, wgiel, energi elektryczn, w poczeniu z podatkiem od dwutlenku wgla. Podatki te mog by czciowo odzyskiwane przez firmy. Od podatku akcyzowego zwolniono okrelon grup specjalnych produktw ropopochodnych, uywanych w przemyle m.in. do produkcji farb oraz lakierw. Produkty takie s objte rejestracj i kontrol zgodnie z przepisami podatkowymi dot. produktw ropopochodnych. opaty rejestracyjne samochodw Dochody podatkowe z tytuu rejestracji pojazdw samochodowych okrelane s na poziomie 20-25 mld DKK rocznie. Przy zakupie samochodw w Danii pobierane s bardzo wysokie opaty rejestracyjne, ktrych warto wynosi 105% od pierwszych 79.000 DKK ceny samochodu z podatkiem VAT cznie oraz 180% od pozostaej czci wartoci samochodu. Podatek rejestracyjny opacany jest jednorazowo na cay okres uytkowania pojazdu w Danii. Oznacza to rwnie, i kolejny nabywca pojazdu bdzie z podatku rejestracyjnego zwolniony. Warto zaakcentowa, i w Danii nie ma adnych wyjtkw dla samochodw hybrydowych, ktre rwnie oboone s pen akcyz. Jedynym wyjtkiem s samochody w 100% elektryczne, za ktre akcyza nie jest pobierana. Od 2009 do 2013 bardzo czsto przeprowadzane s poczone akcje policji duskiej oraz SKAT, majce na celu karanie zagranicznych kierowcw posiadajcych pobyt stay na terenie Danii. W skrajnych przypadkach pojazdy byy konfiskowane do czasu uregulowania przez wacicieli nalenoci podatkowych. W celu uzyskania urzdowego potwierdzenia w zakresie moliwoci korzystania z samochodu na polskich numerach rejestracyjnych, naley zwrci si do SKAT i zoy wniosek o wydanie zgody SKAT na poruszanie si pojazdem na zagranicznych tablicach rejestracyjnych - wniosek 21.059 E: (http://www.skat.dk/blanketter/21059E_P216E_0606_ApplicationForMotorVehicleInDen mark.pdf). Polscy obywatele, planujcy pobyt w Danii w okresie od 1 do 3 lat, maj ponadto moliwo zwrcenia si do SKAT z wnioskiem o umoliwienie pacenia podatku
59
rejestracyjnego kwartalnie z gry. Naley przy tym zauway, e w powyszym przypadku spacana jest jedynie cz nalenego podatku rejestracyjnego obliczana proporcjonalnie do okresu korzystania z pojazdu na terenie Danii wniosek 21.036: (http://www.skat.dk/blanketter/21036.pdf). inne podatki porednie Jako podatek poredni w Danii stosowany jest podatek od listy pac, pacony przez firmy sektora finansowego, fundacje, stowarzyszenia i wikszo firm nie bdcych patnikami VAT; podatek od dochodw funduszy ubezpieczeniowych i powierniczych oraz opata skarbowa. 8.6. Umowy podatkowe Danii W zwizku z faktem, i w duskim systemie podatkowym stosowana jest zasada dochodu globalnego, Dania zawara ok. 80 bilateralnych umw podatkowych o unikaniu podwjnego opodatkowania, w formach przewidzianych konwencj OECD. W stosunkach dwustronnych pomidzy Polsk i Dani obowizuje Konwencja midzy RP a Krlestwem Danii w sprawie unikania podwjnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu si od opodatkowania w zakresie podatkw od dochodu i majtku z dnia 6 grudnia 2001 r. Ponadto, w dniu 23 padziernika 2003 r. podpisano Porozumienie midzy Ministrem Finansw RP a Centralnym Zarzdem Ce i Podatkw Krlestwa Danii o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach podatkowych. W dniu 7 grudnia 2009 r. zosta podpisany Protok pomidzy RP a Krlestwem Danii o zmianie Konwencji w sprawie unikania podwjnego opodatkowania z dnia 6 grudnia 2001 r. Protok wprowadzi zmian metody unikania podwjnego opodatkowania w stosunku do dochodw osiganych przez rezydentw polskich, ktre na podstawie Konwencji mog by opodatkowane w Danii. Metody zaliczenia proporcjonalnego zostaa zmieniona na metod wyczenia z progresj. Dochody z dywidend, odsetek, nalenoci licencyjnych itp. podlegaj nadal metodzie zaliczenia proporcjonalnego. 9. PROWADZENIE DZIAALNOCI GOSPODARCZEJ W DANII Zasady zakadania i prowadzenia dziaalnoci gospodarczej 9.1. Omwienie form prowadzenia dziaalnoci gospodarczej Dania naley do pastw realizujcych w gospodarce zasad wolnego rynku, swobodnej konkurencji i braku ogranicze w prowadzeniu dziaalnoci gospodarczej. Wszystkie formy prawne prowadzenia dziaalnoci gospodarczej s dostpne w jednakowym stopniu dla podmiotw krajowych i zagranicznych. Podejmowanie i prowadzenie dziaalnoci gospodarczej na terenie Danii okrelaj nastpujce przepisy: ustawa o podejmowaniu i prowadzeniu dziaalnoci gospodarczej w celach zarobkowych /The Carrying on Bussines for Profit Act z czerwca 1996 r./ ustawa o spkach akcyjnych /The Public Limited Companies Act z czerwca 1973 r. ze zmianami wprowadzonymi w styczniu 2002 r. i czerwcu 2003 r./
60
ustawa o przedsibiorstwach prywatnych /The Private Companies Act z maja 1996 r. ze zmianami wprowadzonymi w kwietniu 2003 r./ ustawa o rachunkowoci spki /The Company Accounts Act z czerwca 1996 r./ ustawa o sporzdzaniu sprawozda finansowych przez firmy /Act on Commercial Enterprises Presentation of Financial Statements nr 448 z 7 czerwca 2001/.
Polscy przedsibiorcy maj swobod wyboru formy prawnej tworzonej firmy /zezwolenie wymagane jest dla utworzenia oddziau przez cudzoziemcw spoza Unii Europejskiej/. Najbardziej powszechnie stosowane s formy prawne spki z ograniczon odpowiedzialnoci - ApS, oddziau firmy zagranicznej - Filial oraz spki akcyjnej - A/S. Obowizkow rejestracj wszystkich podmiotw gospodarczych funkcjonujcych na terenie Danii, niezalenie od ich formy prawnej, zajmuje si Erhvervsstyrelsen. www.eogs.dk. Urzd nadaje firmom numer Centralnego Rejestru Firm/CVR www.cvr.dk. Zajmuje si ona take ewidencjonowaniem (w tzw. systemie RUT) firm zagranicznych wiadczacych na terenie Danii usugi i delegujcych do tego kraju na czas okrelony swoich pracownikw na podstawie dyrektywy unijnej 96/71 z dnia 16 grudnia 1996 r. o delegowaniu pracownikw w ramach wiadczenia usug. Ewidencjonowane przez Urzd na tych zasadach firmy nie otrzymuj numeru CVR. Prowadzenie czasowej dziaalnoci gospodarczej w Danii przez polskie firmy usugowe Czasowe delegowanie pracownikw w celu realizacji umowy z dusk firm lub osob prywatn jest zdecydowanie najprostsz form funkcjonowania polskich przedsibiorstw w Danii. Gwn zalet tego typu rozwizania jest zminimalizowanie formalnoci zwizanych z funkcjonowaniem firmy na rynku oraz rozliczaniem podatku dochodowego przedsibiorstwa w Polsce. Dyrektywa 96/71 z dnia 16 grudnia 1996 r. stanowi, i na terenie Unii Europejskiej zabronione s wszelkie ograniczenia w zakresie wiadczenia usug oparte o przynaleno pastwow lub miejsce zamieszkania. wiadczenie usug w ujciu Dyrektywy polega moe na wykonywaniu prac przez przedsibiorstwo na wasny rachunek i pod kierownictwem wasnych pracownikw, w ramach realizacji umowy zawartej z odbiorc usug, delegowaniu pracownikw zakadu nalecego do grupy przedsibiorcw lub te na wynajmowaniu pracownikw przez polskie agencje pracy tymczasowej. Warunkiem podstawowym we wszystkich przypadkach jest fakt istnienia stosunku pracy midzy firm delegujc a delegowanym pracownikiem przez cay okres delegowania. Wprowadzajca omawian dyrektyw duska ustawa nr 256 z 25 marca 2011 roku o delegowaniu pracownikw (Act Concerning Posting of Workers) wymienia duskie regulacje prawne, ktre musz by przestrzegane przez firmy unijne spoza Danii, wiadczce w tym kraju usugi w oparciu o Dyrektyw 96/71: Ustawa o rodowisku pracy; Ustawa o rwnym traktowaniu mczyzn i kobiet w zakresie zatrudnienia i urlopu rodzicielskiego; Ustawa o rwnoci pac;
61
Ustawa o stosunkach prawnych; Ustawa zakazujca dyskryminacji na rynku zatrudnienia;
Przedmiotowe przepisy mwi m.in. o ochronie praw pracowniczych, bezpieczestwie pracy, przewidzianych prawem urlopach, czasie pracy czy zakazie dyskryminacji pracownikw ze wzgldu na ich pe. aden z wymienionych dokumentw nie okrela minimalnego wynagrodzenia pracownikw, gdy wynagrodzenia minimalne negocjowane s w Danii przez zwizki zawodowe z organizacjami pracodawcw danej brany. System ukadw zbiorowych funkcjonuje w Danii od 100 lat i wpisa si na stae w duski system zatrudnienia. Dlatego, aby unikn, jak to czsto okrelaj zwizkowcy, dumpingu pacowego ze strony przybywajcych z nowych krajw czonkowskich UE firm usugowych, duskie zwizki zawodowe stosujc rne formy zachtlub przymusu, staraj si skoni takie firmy do przystpienia do ukadu zbiorowego okrelajcego pace minimalne w danej brany.Trzeba tutaj podkresli, e ewentulane przystpienie do jednego lub kilku ukadw zbiorowych oznacza automatycznie wiele zobowiza finansowych dla firmy w postaci obowizkowych diet i dodatkw do pensji w razie delegacji, skadek urlopowych i emerytalnych itp. Podstawowymi dokumentami okrelajcymi zasady delegowania pracownikw firm usugowych do pracy w Danii s: na poziomie UE - Dyrektywa 96/71 z dnia 16 grudnia 1996 o delegowaniu pracownikw w ramach wiadczenia usug; Rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemw zabezpieczenia spoecznego (Tekst majcy znaczenie dla EOG i dla Szwajcarii); na poziomie krajowym w Danii - ustawa nr 256 z 25 marca 2011 r. o delegowaniu pracownikw (Act Concerning Posting of Workers) wprowadzajca w ycie zapisy w/w dyrektywy UE.
Pobyt pracownikw delegowanych Na bazie ww. dyrektywy, kada firma usugowa kraju wysyajcego, tzn. kraju pochodzenia firmy, ma prawo delegowa do wykonania okrelonej usugi do innego kraju czonkowskiego UE swoich pracownikw, w tym take tych, ktrzy nie posiadaj obywatelstwa Unii Europejskiej. Aby wiadczenie usug przez pracownikw delegowanych na terenie Danii odbywao si zgodnie z prawem, musz by spenione nastpujce warunki: Pracownik firmy delegujcej musi by zatrudniony w danej firmie. adna inna forma zatrudnienia (na czas prbny, na umow o dzieo czy umow zlecenia) nie jest moliwa. Pracownik przed wyjazdem do Danii musi mie prawo staego pobytu w kraju wysyajcym oraz prawo do wykonywania pracy w tym kraju. Pracownik musi zgodnie z dusk Ustaw o Cudzoziemcach by zwolniony z koniecznoci posiadania wizy albo posiada wiz lub pozwolenie na pobyt. Pracownik po zakoczeniu oddelegowania do pracy na terenie Danii musi mie moliwo oraz zamiar powrotu do kraju z ktrego zosta delegowany.
62
Niezalenie od powyszych postanowie naley zaakcentowa, i w dniu 19 wrzenia 2012 r. wesza w ycie ustawa (L-921) wprowadzajca reform podatkow w Danii, przewidujc m.in. zaostrzenie przepisw podatkowych dla zagranicznych firm usugowych obecnych na tutejszym rynku. Wspomniana ustawa wprowadzaj nowe instytucje prawne umoliwiajce administracji celno-skarbowej SKAT ocen charakteru stosunku prawnego pomidzy duskim zleceniodawc i zagranicznym zleceniobiorc. W przypadku ustalenia, i dziaalno zagranicznej firmy podwykonawczej stanowi istotn i integraln cz dziaalnoci duskiej firmy, SKAT jest uprawniony do dania potrcania od wynagrodzenia zagranicznego pracownika skadki na duski fundusz zatrudnienia 8% oraz podatku od wynajmowanej siy roboczej 30%, co w cznej wysokoci daje 38% (realnie 35,6%). Wedug nowych regulacji, w przypadku uznania przez SKAT w drodze zastosowania nieprecyzyjnych kryteriw oceny i dziaalno zagranicznej firmy stanowi istotn cz dziaalnoci duskiego zleceniodawcy, stosunek zlecenia pomidzy stronami zostanie uznany za pozorny oraz potraktowany jako wynajmowanie siy roboczej i opodatkowany w caoci w Danii.
Przykad midzynarodowego najmu siy roboczej: Duska firma X otrzymaa kontrakt na budow domu. Firma X wynajmuje zagranicznego podwykonawc Z, aby wykona wszystkie prace. Firma Z nie jest opacana do momentu zatwierdzenia odbioru budowy przez waciciela. Jeli pracownicy firmy X mog zbudowa wspomniany dom samodzielnie (jako duska firma), wynajta firma Z bdzie traktowana jako wynajmowana sia robocza firmie X (firma X musi pomniejszy przychd firmie Z i odprowadzi podatek 38%). Przykad sytuacji nie uznawanej za midzynarodowy najem siy toboczej: Duska firma produkcyjna zawiera umow z zagraniczn firm IT na szkolenia pracownikw w zakresie korzystania z nowego, zaawansowanego oprogramowania wymaganego do obsugi produkcji. Szkolenia odbywaj si w duskiej firmie. Szkolenia IT nie s integraln czci dziaalnoci duskiej firmy (duska firma nie musi potrca 38% podatku od wystawionej faktury).
Wspomniane regulacje znaczco wpywaj na ograniczenie aktywnoci polskich przedsibiorstw usugowych w takich branach, jak budownictwo, przemys, rolnictwo i lenictwo, w gwnej mierze ze wzgldu na fakt, i praktycznie kada aktywno podwykonawcy jest obecnie traktowana jako stanowica integraln cz dziaalnoci duskiego zleceniodawcy i opodatkowana w Danii. W sytuacji wtpliwoci, czy polska firma moe dziaa jako podwykonawca dla duskiego przedsibiorstwa, mona zwrci si bezporednio do SKAT z wnioskiem o wydanie wicej interpretacji podatkowej (bindende svar) dotyczcej konkretnego przypadku (zaczajc projekt umowy). Interpretacje s wice dla urzdu skarbowego. Uzyskanie wicej interpretacji podatkowej to obecnie koszt 300 DKK patne z gry. Interpretacj otrzymuje si po wypenieniu formularza na stronie http://www.skat.dk/SKAT.aspx?oId=1757489&vId=0 i wczeniejszym uiszczeniu opaty. Poniej zaczamy link do strony SKAT z informacj o rachunku bankowym, na ktry naley wpaca naleno z ww. tytuu: http://skat.dk/SKAT.aspx?oID=389251.
63
Wicej informacji (w jz. angielskim) dotyczcych nowych regulacji ws. wynajmowania siy roboczej mona zanle on-line SKAT: http://skat.dk/SKAT.aspx?oId=170532. Samozatrudnienie Samozatrudnienie jest w Danii najbardziej popularn form prowadzenia dziaalnoci gospodarczej. Jest ona prowadzona przez osob fizyczn na wasny rachunek. Dziaalno prowadzona jest pod wasnym nazwiskiem lub nazw przyjt dla firmy przez jej zaoyciela. Firma moe, oprcz zaoyciela (waciciela), zatrudnia take inne osoby. Taki rodzaj dziaalnoci gospodarczej jest atwy w prowadzeniu i nie wymaga zgromadzenia kapitau zakadowego. Z drugiej strony, dziaalno w tej formie obarczona jest ryzykiem zwizanym z nieograniczon odpowiedzialnoci majtkiem osobistym za zobowizania firmy. Z punktu widzenia prawa, dziaalno na zasadzie samozatrudnienia wie si cile z zaoycielem (wacicielem) firmy. W przypadku jego mierci firma zaprzestaje dziaalnoci, pozostawiajc po sobie okrelony majtek trway. Poniewa majtek ten nie jest wydzielony z caoci majtku waciciela, trudno jest zby firm jako cao. Przychody z prowadzenia dziaalnoci na zasadzie samozatrudnienia s traktowane jako przychody waciciela firmy. Firma nie moe opodatkowa swoich przychodw osobno. Podatek od dziaalnoci gospodarczej jest w tym przypadku deklarowany na jednym zeznaniu podatkowym waciciela. Taki stan rzeczy powoduje, e przychd jest opodatkowany tylko raz, w przeciwiestwie do przychodw spek kapitaowych, ktre s rozliczane osobno jako podmioty gospodarcze, a nastpnie ma miejsce opodatkowanie dochodw otrzymywanych przez udziaowcw lub akcjonariuszy w formie dywidend. Osoba prowadzca firm odprowadza analogiczne skadki oraz uiszcza takie same podatki jak pracobiorcy. W zwizku z tym przysuguj jej takie same, jak w przypadku pracobiorcw, wiadczenia zdrowotne, emerytalne itd. Duska administracja maksymalnie uatwia zaatwienie wszystkich niezbdnych formalnoci zwizanych z rejestracj i prowadzeniem firmy. Erhvervsstyrelsen, po przyjciu podania o rejestracj sama przesya dokumenty do Urzdu CelnoPodatkowego SKAT w celu nadania numeru identyfikacji podatkowej CVR. Deklaracje podatkowe VAT i w zakresie podatku dochodowego skadane s raz na kwarta lub co p roku, a dokumentacj pacow pracownikw maej firmy mona prowadzi na stronie internetowej Urzdu w specjalnym systemie LetLn (http://www.skat.dk/SKAT.aspx?oId=1709571), ktry po wpisaniu stawki godzinowej pracownika automatycznie oblicza wszelkie skadniki podatkowe i odnotowuje wyliczone dane do pniejszego rozliczenia rocznego. Omawiana usuga jest bezpatna. Firmy dziaajce na zasadzie samozatrudnienia nie musz wynajmowa do prowadzenia ksig rachunkowych i rozlicze podatkowych wyspecjalizowanych ksigowych, cho robi to do czsto w celu uniknicia ewentualnych pomyek. Dwa razy do roku (20 marca oraz 20 listopada) odprowadza si zaliczki na podatek dochodowy. Kwota podatku zaley wycznie od waciciela firmy. W zwizku z tym, e kwoty nadpacone w stosunku do wynikajcego z kalkulacji rocznej poziomu podatkw s oprocentowane. Zdarza si, e waciciele firm decyduj si na wpacanie wyszych
64
zaliczek podatkowych, aby otrzyma zwrot podatku z odsetkami, ktre czsto przewyszaj odsetki bankowe. Moliwe jest to jedynie przy wpacie 20/3. Natomiast pzniejsza wpata tj. 20/11 oznacza obnienie oprocentowania o 0,4 i nie jest wtedy opacaln lokat firmowych pienidzy w porwnaniu do bankw. Oznakowanie pojazdw Istotn kwesti dla wszystkich firm, w tym rwnie dziaajcych na zasadzie samozatrudnienia, s zmiany i wymogi jakie duskie wadze wprowadziy od dnia 12 stycznia 2013 r. wobec firm budowlanych, remontowych i innych, ktre zajmuj si dziaalnoci rzemielnicz. Wszystkie wspomniane firmy s obecnie zobowizane do wyranego oznakowania swoich samochodw nazw lub logotypem firmy oraz numerem CVR. Wedug duskiego Ministerstwa ds. Podatkw, powysze zmiany maj na celu uatwienie identyfikacji przedsibiorcw, w tym rwnie usprawnienie dziaa kontrolnych SKAT, ktry bdzie mg atwo sprawdzi, jaka firma wykonuje prace w danym miejscu i czy robi to legalnie. Powysze rozwizanie ma rwnie zapewni wiksz przejrzysto zlece realizowanych poza standardowymi godzinami pracy. W zwizku z powyszym, polskie firmy usugowe powinny od dnia 1 stycznia 2013 r. oznaczy swoje pojazdy nazw firmy z podaniem numeru firmowego telefonu, lub z logiem firmy i numerem NIP/SE. Polscy przedsibiorcy powinni rwnie podawa numer rejestracji RUT. Przedmiotowe informacje naley umieszcza w widocznym miejscu, litery i cyfry nie powinny by mniejsze ni 3 cm i wykonane w kolorze wyranie odrniajcym si od koloru nadwozia i umieszczone po obu stronach pojazdu. W przypadku pojazdw powyej 3,5t, litery powinny by nie mniejsze ni 10 cm. Powysze informacje mog by umieszczone na pojazdach w formie tablic lub samoprzylepnych folii. Spka z ograniczon odpowiedzialnoci /Anpartsselskab - ApS/ Spka z ograniczon odpowiedzialnoci ApS jest jedn z najczciej stosowanych form prawnych w dziaalnoci gospodarczej rednich firm w Danii. Jest ona stosowana najczciej przez tych przedsibiorcw, ktrzy chc sprawowa cisy, osobisty nadzr nad dziaalnoci spki /np. w przypadku firm rodzinnych/. W celu zaoenia spki z ograniczon odpowiedzialnoci ApS wymagane jest, aby: udziaowcy sporzdzili i podpisali umow zaoycielsk; sporzdzona zostaa umowa spki; dokonana zostaa wpata kapitau zaoycielskiego; rejestracja spki w Erhvervsstyrelsen nastpia nie pniej ni 8 tygodni od daty podpisania umowy zaoycielskiej.
Wraz z wejciem w ycie, w dniu 18 stycznia 2010 r., nowej ustawy Prawo spek, wymagany kapita zakadowy spek z ograniczon odpowiedzialnoci zosta obniony do 80 tys. DKK. Udziay mog by pokryte zarwno poprzez wkad pieniny, jak i niepieniny (aport). Rejestracja spki ApS w Erhvervsstyrelsen jest bezpatna.
65
Tak jak w przypadku A/S, moliwe jest take kupno udziaw ju utworzonej spki, ktra nie podja jeszcze dziaalnoci /tzw. shelf company- spka z pki/, ale jest to rozwizanie drosze i bardziej czasochonne. Spka ApS posiada osobowo prawn, za jej wsplnicy odpowiadaj za zacignite przez spk zobowizania do wysokoci wniesionego kapitau zakadowego. Spka akcyjna A/S Spka akcyjna A/S jest form prawn przeznaczon dla rednich i duych firm oraz jedyn, ktra moe by notowana na giedzie papierw wartociowych w Danii. Aby ustanowi spk akcyjn A/S jest wymagane, aby: zaoyciele sporzdzili i podpisali umow zaoycielsk; sporzdzony zosta statut spki; dokonano emisji kapitau akcyjnego; spotkanie statutowe udziaowcw zatwierdzio wniosek o zaoeniu spki akcyjnej A/S oraz wybrao zarzd i rad nadzorcz.
Ustawa nie wymaga, aby zaoyciele byli wacicielami akcji spki. Spka akcyjna A/S moe zosta utworzona rwnie przez jednego zaoyciela. Spka moe mie minimum 1 akcjonariusza. Indywidualni akcjonariusze musz powiadomi spk w terminie miesica o wejciu w posiadanie minimum 5% kapitau akcyjnego spki. Przedstawicielstwo firmy zagranicznej /Salgskontor/ Firma zagraniczna moe ustanowi przedstawicielstwo w celu podejmowania dziaa promujcych produkty i usugi firmy. Przedstawicielstwo nie moe prowadzi dziaalnoci polegajcej na sprzeday towarw lub usug, nie moe te zawiera umw na ich dostaw. Przedstawicielstwo nie ma osobowoci prawnej, za wszelkie jego zobowizania podejmowane s w imieniu i na rzecz firmy macierzystej, ktra w peni odpowiada za dziaalno swojego przedstawicielstwa. Nie istniej przepisy odnoszce si do obowizku rejestracyjnego przedstawicielstwa w Danii, ani te okrelajce wymagany poziom zaangaowania finansowego przez firm macierzyst. Poza oglnymi regulacjami prawnymi w zakresie pobytu cudzoziemcw na terenie Danii, nie zostay okrelone dodatkowe wymagania w odniesieniu do pracownikw oraz osb zarzdzajcych przedstawicielstwem w Danii. Oddzia firmy zagranicznej /Filial af udenlandsk selskab/ Oddzia firmy zagranicznej /Filial af udenlandsk selskab/ stanowi szczeglnie interesujc dla polskich spek form prawn funkcjonowania na rynku duskim. Utworzenie oddziau nie wymaga angaowania rodkw finansowych /wpaty zaoycielskiego kapitau akcyjnego/, tak jak to jest w przypadku spki akcyjnej A/S lub spki z ograniczon odpowiedzialnoci ApS.
66
Firma polska moe utworzy oddzia w Danii pod warunkiem, e jest zarejestrowana w kraju w formie prawnej zblionej do wystpujcych na rynku duskim form prawnych spek A/S i ApS /odpowiednio spka akcyjna i spka z ograniczon odpowiedzialnoci/. Nazwa oddziau musi zawiera sowo oddzia /filial/ wraz z nazw firmy zagranicznej i kraju jej siedziby. Spka jawna /Interesselskab I/S Spk jawn mog utworzy dwie lub wicej osb fizycznych lub prawnych, podejmujcych wsplne zobowizania. Umowa zaoycielska powinna okrela zalenoci pomidzy wsplnikami. Spka I/S nie posiada osobowoci prawnej, moe jednak zawiera umowy, pozywa i by pozywana. Spka posiada swj majtek, ktry stanowi wkady wniesione do spki oraz mienie nabyte przez spk w czasie jej istnienia. Nazwa firmy musi zawiera skrt I/S wskazujcy jej form prawn. Spka komandytowa /Kommanditselskab K/S Spk komandytow mog utworzy dwie lub wicej osb fizycznych lub prawnych podejmujcych wsplne zobowizania. Spka komandytowa jest spk osobow, w ktrej za zobowizania spki wobec wierzycieli odpowiada w sposb nieograniczony co najmniej jeden wsplnik (komplementariusz), a odpowiedzialno co najmniej jednego wsplnika jest ograniczona (komandytariusz). Nie jest wymagany kapita zakadowy. 9.2. Rejestracja podmiotu Obligatoryjn rejestracj wszystkich podmiotw gospodarczych funkcjonujcych na terenie Danii, niezalenie od ich formy prawnej, zajmuje si Erhvervsstyrelsen (www.eogs.dk). Urzd zajmuje si take ewidencjonowaniem (w tzw. systemie RUT) zagranicznych zleceniobiorcw, wiadczcych na terenie Danii usugi poprzez delegowanie do pracy swoich pracownikw, na podstawie dyrektywy unijnej 96/71 z dnia 16 grudnia 1996 o delegowaniu pracownikw w ramach wiadczenia usug i Rozporzdzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemw zabezpieczenia spoecznego. Firma delegujca pracownikw do pracy w Danii Firma delegujca pracownikw do Danii w ramach wiadczenia usug musi zarejestrowa si w systemie RUT (www.virk.dk/rut), zarzdzanym przez Erhvervsstyrelsen. Rejestracja powinna nastpi najpniej w dniu podjcia pracy. Przy kadorazowym rozpoczciu wykonywania nowego zlecenia przedsibiorstwo ma ponadto obowizek ponownej rejestracji oraz podania informacji na temat wykonujcych je pracownikw oraz miejsca wiadczenia usug. Od stycznia 2009 roku obowizuje zasada tzw. odwrconego VAT-u co oznacza, e firma polska delegujca pracownikw do Danii, wiadczca usugi firmie duskiej, nie nalicza VAT-u na wystawianej fakturze. VAT paci firma-usugobiorca naliczajc go
67
uprzednio sama od wartoci netto wykonanej usugi. Oznacza to, i polskie przedsibiorstwa penice rol podwykonawcw dla duskich firm nie musz rejestrowa si w SKAT jako patnicy podatku VAT. Obowizek rejestracji powstaje w sytuacji wiadczenia usug dla osb prywatnych lub podmiotw nie bdcych patnikami duskiego VAT. Delegowani przez firm polsk pracownicy powinni otrzyma przed wyjazdem powiadczone przez ZUS druki A-1 (dawniej E-101), potwierdzajce opacanie skadek na ubezpieczenie spoeczne oraz okrelajce, jakie przepisy kraju wysyajcego w zakresie ubezpiecze spoecznych odnosz si do pracownikw delegowanych. Zawiadczenia te wydawane w Polsce przez Zakad Ubezpiecze Spoecznych zawieraj nastpujce informacje: imi i nazwisko delegowanego pracownika dat urodzenia narodowo nazw i numer statystyczny firmy delegujcej informacje o miejscu pracy w okresie delegowania okres, na jaki zawiadczenie jest wydawane.
W przypadku firmy usugowej, pracownicy wykonuj swoje obowizki pod kierownictwem pracownika tej firmy, za pracownicy agencji pracy czasowej pod kierownictwem duskiego zleceniodawcy. Duski zleceniodawca wynajmujcy pracownikw agencji jest zobowizany paci podatek zwizany z ich wynagrodzeniem. Musi take odprowadza skadki na fundusz zatrudnienia oraz skadk emerytaln. Skonstruowana w oparciu o Dyrektyw 96/71 duska Ustawa o Delegowaniu Pracownikw z 25 marca 2011 r. nie wyznacza minimalnych stawek zarobkw paconych przez polskie firmy usugowe swoim delegowanym do Danii pracownikom. W w/w ustawie nie wspomina si take o koniecznoci przystpowania przez firmy z nowych krajw czonkowskich UE do ukadw zbiorowych z tutejszymi zwizkami zawodowymi. Powodem takiego stanu rzeczy jest fakt, e Dania nie posiada okrelonego przepisami prawnymi minimalnego wynagrodzenia. Stawki pacowe s ustalane w ukadach zbiorowych, negocjowanych przez zwizki zawodowe z organizacjami pracodawcw. Prawem zwyczajowym w Danii jest podejmowanie przez zwizki zawodowe dziaa w postaci strajkw i bojkotw, w celu skonienia okrelonej firmy duskiej czy zagranicznej do przystpienia do ukadu zbiorowego. Spory w zakresie zdefiniowania legalnoci lub nielegalnoci konkretnej akcji strajkowej, czy innych dziaa zwizkw zawodowych rozstrzygane s w trybie przyspieszonym przez specjalny organ sdowniczy (Industrial Court). Procedura rejestracyjna w przypadku samozatrudnienia Podobnie, jak ma to miejsce w przypadku spek kapitaowych, rejestracji dziaalnoci gospodarczej w opisywanej formie dokonuje si w Erhvervsstyrelsen (www.eogs.dk). Przy rejestracji firmy na zasadzie samozatrudnienia przez obcokrajowca, niezbdne jest, oprcz wypenienia formularza, okazanie si numerem identyfikacji podatkowej CPR
68
oraz dokumentem informujcym o miejscu siedziby firmy lub wskazaniem przedstawiciela na stale zamieszkaym w Danii, posiadajcego duski nr CPR. Obywatel polski, chccy prowadzi dziaalno na zasadzie samozatrudnienia w Danii musi w pierwszej kolejnoci stara si o certyfikat pobytowy obywatela UE/EOG w duskich Urzdach Regionalnych (www.statsforvaltning.dk). Po uzyskaniu certyfikatu pobytowego, obywatel polski powinien zwrci si do waciwego miejscowo urzdu gminy o uzyskanie numeru identyfikacji podatkowej CPR. Wraz z uzyskaniem numeru CPR, dana osoba jest objta duskim ubezpieczeniem zdrowotnym oraz moe podj dziaania zmierzajce do zarejestrowania dziaalnoci gospodarczej, poprzez wypenienie i przesanie do Erhvervsstyrelsen formularza: http://english.virk.dk/integration/54564. Firma musi by zarejestrowana w Erhvervsstyrelsen najpniej na 8 dni przed rozpoczciem dziaalnoci podlegajcej opodatkowaniu lub innym opatom. Rejestracja spki ApS Przedsibiorcy chccy zaoy spk z ograniczon odpowiedzialnoci ApS w Danii mog zarejestrowa j w sposb tradycyjny, poprzez przesanie dokumentw do Erhvervsstyrelsen lub skorzysta z usug kancelarii prawnych. Ze wzgldu na moliwo zoenia wszystkich dokumentw on-line oraz uycie podpisu elektronicznego, skuteczna rejestracja spki moe odby si w cigu jednego dnia. Orientacyjny koszt zaoenia spki przy pomocy profesjonalnej firmy prawniczej to 3-5 tys. DKK, przy czym naleno za obsug prawn moe zosta potrcona z kwoty przeznaczonej na kapita zakadowy spki, przelewanej dla potrzeb rejestracji na konto kancelarii prawnej. Aby wszcz tradycyjn procedur rejestracyjn, naley, poza zgromadzeniem dokumentw wymienionych powyej, wypeni formularz rejestracyjny, ktry naley przesa do Erhvervsstyrelsen: http://www.eogs.dk/sw16080.asp Przekazujc formularz do Erhvervsstyrelsen, naley uzupeni dokumentacj o umow spki z informacjami o podziale udziaw wsplnikw, statut spki oraz sprawozdanie ze zgromadzenia udziaowcw, w ktrym wskazany jest wybr prezesa spki. Celem rozliczania podatku VAT nowo powsta spk naley take zgosi do SKAT: http://webregforum.pro.dir.dk/log/eogs/library/startblanket-revideret2-prod-maj06.pdf Do czasu skutecznej rejestracji spki, wspwaciciele ponosz pen majtkow odpowiedzialno za zobowizania podjte przez spk. Podstawowe informacje o spce mona znale bezpatnie w centralnym rejestrze firm na stronie www.cvr.dk. Rejestracja spki A/S Podobnie jak utworzenie spki z o.o. (ApS), skuteczna rejestracja spki akcyjnej (A/S) poprzez Internet zajmuje jeden dzie, gwnie ze wzgldu na moliwo rejestracji przy uyciu podpisu elektronicznego. Koszt rejestracji spki A/S przez dusk kancelari prawn wynosi ok. 45006000 DKK. Spka moe podj dziaalno od daty podpisania umowy zaoycielskiej, przy zaoeniu, e do nazwy firmy dodane s sowa
69
w trakcie rejestracji /under stiftelse/. Moliwe jest kupno akcji ju utworzonej spki, ktra nie podja jeszcze dziaalnoci /tzw. spka z pki/. Jednake jest to rozwizanie bardziej kosztowne i nie daje oszczdnoci czasu, albowiem organ zarzdzajcy spki w kadym przypadku podlega rejestracji. Nazwa firmy musi wskazywa jej form prawn /zawiera skrt A/S/. Minimalna warto akcyjnego kapitau zaoycielskiego wynosi 500 tys. DKK. Kapita zaoycielski musi by wniesiony w caoci przed rejestracj spki. Rejestracja spki jest bezpatna.Aby wszcz procedur rejestracyjn, naley, poza zgromadzeniem dokumentw wymienionych powyej, wypeni formularz rejestracyjny, ktry naley przesa do Erhvervsstyrelsen: http://www.eogs.dk/sw16080.asp Przekazujc formularz do Erhvervsstyrelsen, naley uzupeni dokumentacj o umow spki, z informacjami o podziale udziaw wsplnikw, statut spki oraz sprawozdanie ze zgromadzenia udziaowcw, w ktrym wskazany jest wybr prezesa spki. Celem rozliczania podatku VAT, naley take zgosi nowo powsta spk do SKAT: http://webregforum.pro.dir.dk/log/eogs/library/startblanket-revideret2-prod-maj06.pdf Zarzd spki A/S powinien wystpi do Erhvervsstyrelsen z wnioskiem o rejestracj spki nie pniej ni 6 miesicy po podpisaniu umowy spki. Do czasu skutecznej rejestracji spki, wspwaciciele ponosz pen majtkow odpowiedzialno za zobowizania podjte przez spk. Dokumenty zaoycielskie spki s publikowane i dostpne do publicznej wiadomoci. Kopie tych dokumentw mona uzyska z Erhvervsstyrelsen za niewielk odpatnoci. Podstawowe informacje o spce mona znale bezpatnie w centralnym rejestrze firm na stronie www.virk.dk. Rejestracja oddziau Aby wszcz procedur rejestracyjn, naley, poza zgromadzeniem dokumentw wymienionych powyej, wypeni formularz rejestracyjny, ktry naley przesa do Erhvervsstyrelsen: http://www.eogs.dk/sw16080.asp. Wniosek o rejestracj oddziau firmy zagranicznej musi zawiera: nazw firmy zagranicznej i jej form prawn, adres siedziby, numer KRS, przedmiot dziaalnoci, warto kapitau akcyjnego oraz roczne sprawozdanie finansowe; nazw, adres siedziby i przedmiot dziaalnoci oddziau, jak rwnie pen informacj o danych personalnych, dziaalnoci oraz miejscu zamieszkania osb upowanionych do podejmowania zobowiza w imieniu oddziau; nastpujce dokumenty: oficjalne zawiadczenie zagranicznej; statut firmy zagranicznej; notarialnie potwierdzone penomocnictwo udzielone osobie penicej funkcj dyrektora oddziau. potwierdzajce prawne funkcjonowanie firmy
Od 2011 r. powysze dokumenty nie musz by tumaczone na jzyk duski. W odniesieniu do oddziaw nie jest wymagane zabezpieczenie rodkw finansowych
70
na poczet kapitau zakadowego, jednake dla celw podatkowych warto kapitau zakadowego spki zaoycielskiej nie powinna by nisza ni 80 tys. DKK. Zaoenie oddziau firmy zagranicznej jest bardziej czasochonne ni zaoenie nowej spki A/S lub ApS. Orientacyjny koszt zaoenia oddziau spki zagranicznej przez kancelari prawn to ok. 6000 DKK. Oddzia spki zagranicznej w Danii nie moe podj dziaalnoci gospodarczej przed zarejestrowaniem w Erhvervsstyrelsen. Nowo powstay oddzia powinien zosta zgoszony do SKAT dla potrzeb rozliczania podatku VAT: http://webregforum.pro.dir.dk/log/eogs/library/startblanket-revideret2-prodmaj06.pdf Zyski oddziau spki zagranicznej podlegaj duskiemu podatkowi dochodowemu od osb prawnych tj. 25%. Dodatkowym obowizkiem jest coroczne przesyanie kopii rocznego sprawozdania finansowego spki zaoycielskiej do Erhvervsstyrelsen. Wszelkie spory oddziau z klientami i duskimi instytucjami musz by rozwizywane stosownie do duskiego prawa, a zaoycielska firma zagraniczna ponosi pen odpowiedzialno za zobowizania oddziau. W zwizku z du iloci aktw prawnych regulujcych podejmowanie i prowadzenie dziaalnoci gospodarczej na rynku duskim oraz z uwagi na aspekt jzykowy zaleca si, aby zagraniczne podmioty podejmujc dziaalno tego typu korzystay ze wsparcia lokalnych firm doradczych i prawnych. Rejestracja spki jawnej Dla potrzeb rejestracji spki naley przedstawi umow zaoycielsk. Spka I/S jest spk osobow, w ktrej kady wsplnik odpowiada za zobowizania spki bez ograniczenia caym swoim majtkiem solidarnie z pozostaymi wsplnikami oraz ze spk. Nie jest wymagany kapita zakadowy. Aby wszcz procedur rejestracyjn, naley, poza zgromadzeniem dokumentw wymienionych powyej, wypeni formularz rejestracyjny i przesa do Erhvervsstyrelsen http://webregforum.pro.dir.dk/log/eogs/library/startblanket-revideret2-prod-maj06.pdf Wsplnicy powinni wystpi do Erhvervsstyrelsen z wnioskiem o rejestracj spki nie pniej ni 8 tygodni po podpisaniu umowy spki. Rejestracja spki komandytowej Spka komandytowa jest tworzona na podstawie umowy zaoycielskiej wymaganej w procesie jej rejestracji. Nazwa spki musi zawiera skrt K/S wskazujcy na jej form prawn oraz powinna zawiera nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy. Jeli komplementariusz spki komandytowej jest osob prawn, wtedy spka musi posiada zarzd. Aby wszcz procedur rejestracyjn, naley, poza zgromadzeniem dokumentw wymienionych powyej, wypeni formularz rejestracyjny, ktry naley przesa do Erhvervsstyrelsen: http://webregforum.pro.dir.dk/log/eogs/library/startblanket-revideret2-prod-maj06.pdf Wsplnicy powinni wystpi do Erhvervsstyrelsen z wnioskiem o rejestracj spki nie pniej ni 8 tygodni po podpisaniu umowy spki.
71
9.3. Przepisy dotyczce podatku VAT Od dnia 1 stycznia 2009 r. dla zagranicznych firm wiadczcych usugi w Danii obowizuje odwrcony obowizek podatkowy. Oznacza to, e firma Polska sprzedajca na terenie Danii usugi duskim firmom-zleceniodawcom, nie nalicza na wystawianych przez siebie fakturach podatku VAT. Duski zleceniodawca jest zobowizany naliczy, na podstawie otrzymanej faktury i zapaci Urzdowi Skarbowemu 25 % VAT wartoci netto zrealizowanej usugi. Odwrcony obowizek podatkowy nie dotyczy jednak firm zagranicznych wykonujcych usugi na rzecz osb fizycznych. Firmy takie s zobowizane do rejestrowania si jako patnicy VAT w SKAT i naliczania 25% VAT-u na wystawianych fakturach. Odwrconym obowizkiem podatkowym s objte wszystkie usugi objte w Danii podatkiem VAT, ktre polska firma dostarcza firmom-zleceniodawcom duskim, bdcym patnikami VAT w Danii. Jako przykad mona tu wymieni usugi zwizane z robotami budowlanymi, naprawami i pracami konserwacyjnymi nieruchomoci i ruchomoci, usugi sprztania, leasing pracowniczy i usugi zwizane z wystawami, konferencjami i wydarzeniami sportowymi i rozrywkowymi. W ramach odwrconego VAT-u, zamiast naliczania tego podatku na fakturze, naley wpisa na niej formu jasno wskazujc na to, e nabywca ma obowizek naliczenia i zapacenia VAT-u od usugi ktrej warto netto obejmuje faktura. Moe to by np. formua: "Reversed charge". Na fakturze naley take poda numer rejestracyjny nabywcy CVR lub SE-nummer. Jeli firma polska zarejestrowana jest jako patnik podatku VAT w Danii (np. w zwizku z faktem wiadczenia usug osobom fizycznym), musi ona poda na fakturze nadany jej przez duski Urzd Skarbowy (SKAT) nr SE. Jeli firma nie jest zarejestrowana jako patnik podatku VAT w Danii, podaje na fakturze swj polski NIP. W przypadku wiadczenia usug firmom, ktre nie s zarejestrowanymi patnikami VAT, duski odbiorca usug ma obowizek dokonania rejestracji do celw podatku VAT i zapacenia duskiego VAT-u od wiadczonej przez firm zagraniczn usugi. Nowe regulacje, pozwalaj firmom polskim nie bdcym patnikami VAT w Danii nadal otrzymywa zwrot tego podatku od opodatkowanych nim kosztw poniesionych na terenie Danii (np. zakup materiaw, narzdzi itd.). Szczegowe informacje na ten temat dostpne s na stronach internetowych duskiego Urzdu Skarbowego (SKAT) www.skat.dk Jeli firma dokonuje zakupw w innym zagranicznym przedsibiorstwie (korzysta z poddostawcy/podwykonawcy), staje si patnikiem podatku VAT i musi dokona rejestracji do celw podatku VAT w Danii. Musi sama naliczy i zadeklarowa VAT zgodnie z przepisami o odwrconym obowizku podatkowym. Musi take zaksigowa VAT w swoim sprawozdaniu finansowym oraz uwzgldni naliczony VAT w swojej deklaracji podatkowej. Dotyczy to take polskich firm, wiadczcych czasowo usugi w Danii, ktre posiadaj polskich podwykonawcw Naley zwrci uwag na fakt, e firma polska korzystajca z zagranicznych poddostawcw/podwykonawcw ma obowizek naliczy i zadeklarowa VAT take w przypadku, kiedy poddostawca/podwykonawca nie napisa na fakturze formuy "Odwrcony obowizek podatkowy nabywca rozlicza VAT. Jeli poddostawca/podwykonawca bdnie naliczy jednak VAT na fakturze, nie mona go odliczy. W takim przypadku naley zwrci si o now, poprawn faktur.
72
Wypeniajc deklaracj VAT, w przypadku korzystania z poddostawcy/podwykonawcy, podatek VAT dotyczcy usug budowlanych i leasingu pracowniczego (dostarczanie siy roboczej) naley poda w oddzielnej rubryce na deklaracji podatkowej. Wszelkie wtpliwoci dotyczce podatku VAT naley wyjania w duskim Urzdzie Podatkowym (SKAT) - (nr tel. +45 72 22 18 18, www.skat.dk). 9.3.1. Turystyczne przewozy autokarowe Zgodnie z przepisami rozporzdzenia o VAT nr 633 z dnia 16 czerwca 2006 r., z pn. zm., turystyczne przewozy autokarowe podlegaj opodatkowaniu VAT. W wypadku, gdy transport turystw do Danii odbywa si sporadycznie, tzn. maksymalnie dwa razy w roku, wystarczy kadorazowo wypeni deklaracj (blankiet nr. 31.024): http://www.virk.dk/myndigheder/stat/SKAT/Afgifts-angivelse_-_Moms_af_turistbus__31024, na ktrej oblicza si VAT w stosunku do liczby przejechanych kilometrw i liczby pasaerw. W tym przypadku nie ma obowizku rejestracji przedsibiorstwa jako patnika VAT. W pozostalych wypadkach, naley zarejestrowa przedsibiorstwo w SKAT dla potrzeb VAT:http://www.virk.dk/myndigheder/EOGS/Registration_of_NonDanish_Company_and_Services__Start_-_40112/pid/7499 (formularz), a nastpnie wypeni deklaracj kwartaln z 25% stawk podatku VAT od usug transportowych (tzw. "busmoms"). Rejestracja pozwala unikn wielokrotnego wypeniania blankietu 31.024. Odbywa sie to tylko raz, kwartalnie, na podstawie deklaracji VAT, jak rwnie na tej podstawie przedsiebiorstwo dokonuje odlicze kosztw zakupu paliwa. Jeli wszystkie opaty zostay uprzednio uiszczone przez przedsibiorstwo w duskim urzdzie celnym na granicy, wtedy naley wysac do SKAT deklaracj kwartaln z podaniem zerowej wysokoci zobowizania podatkowego w zakresie VAT. W zwizku z faktem, i przewozy turystyczne nale z reguy do dziaalnosci sezonowej, przedsibiorstwa mog po zakoczeniu sezonu wyrejestrowa dziaalno, a nastpnie j reaktywowa - z chwil rozpoczcia aktywnoci podlegajacych obowizkowi podatkowemu. 9.3.2. Kabota Z dniem 1 maja 2009 r. zniesione zostay podstawowe ograniczenia wobec polskich firm wiadczcych usugi kabotaowe na terenie Danii. wiadczenie usug transportowych taborem nalecym do polskiego przedsibiorstwa, moe by wykonywane w wymiarze maksymalnie 3 przewozw w cigu 7 dni. Przedmiotowe ograniczenie zostao wprowadzone europejskimi przepisami ograniczajcymi usugi przewonikw w obszarze kraju, w ktrym ich firmy nie maj siedziby - poczwszy od maja 2010 r. Zgodnie z nowymi przepisami, kabota na terenie UE moe wykonywa kady przewonik ktry posiada licencj wsplnotow, a jego kierowca, jeli jest obywatelem pastwa trzeciego, posiada wiadectwo kierowcy. Przyjmujc zlecenie na wykonanie przewozu kabotaowego, naley ustali, czy zleceniodawca jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT w tym kraju, w ktrym kabota bedzie wykonywany. Taki zleceniodawca moe bowiem przej na siebie obowiazek podatkowy i uwolni przewonika polskiego wykonujacego kabota od obowiazku rejestracji na podatek VAT w tym kraju. Zleceniodawca kabotau w skadanej
73
deklaracji VAT w swoim kraju rozlicza podatek od importu usug. Gdyby zleceniodawca nie by podatnikiem zarejestrowanym w kraju, w ktrym usuga zostaa wykonana, na przewoniku ciy wtedy obowiazek rejestracji i zapaty podatku. Wymagane dokumenty do przewozw kabotaowych w Danii W przypadku pojazdw o dopuszczalnej adownoci przekraczajcej 3,5 tony wymagane jest posiadanie powiadczonej kopii licencji Zwizku Przewonikw. Ponadto wymagane s dokumenty spedycji midzynarodowej bez wzgldu na kraj, w ktrym by on realizowany, jak rwnie dokumenty dla kadej z operacji kabotaowych realizowanych na terytorium Danii. Dokumentacja nie musi by zawarta w jednym dokumencie, jednak dla kadego przewozu miedzynarodowego musi zawiera nastpujce informacje: a) nazwa, adres i podpis nadawcy; b) nazwa, adres i podpis spedytora; c) nazwa i adres odbiorcy, jak rwnie jego podpis i data dostawy bdc dniem dostarczenia towarw; d) miejsce i data przkazania towarw i miejsce wyznaczone na dostaw; e) opis towarw sformuowane za pomoc oglnie stosowanego sownictwa oraz sposb pakowania, a w przypadku materiaw niebezpiecznych powszechnie stosowany ich opis, jak rwnie liczba opakowa, ich specjalne oznakowania i numeracje; f) masa brutto towarw, lub ich liczba; g) numery rejestracyjne pojazdu silnikowego i przyczepy. Dokumentacja moe by w formie midzynarodowego listu przewozowego CMR lub innego dokumentu przewozowego, o ile zawiera wymagane informacje. Dokumentacja moe rwnie by w formie elektronicznej. Do udokumentowania midzynarodowego transportu i operacji kabotaowych nie s wymagane inne dokumenty. Nie oznacza to jednak, e nie mona wykorzysta innych dokumentw wymaganych przez przepisy dotyczce transportu, ktre zawiadczayby, e operacja przewozu kabotaowego przebiega zgodnie z tymi przepisami. Mog to by np. nagrania z urzdze monitorujcych zwizane z jazd i odpoczynkiem w podry, lub dane dotyczce opat drogowych. Z uwagi na bardzo siln pozycj Duskiego Stowarzyszenia Spedytorw Danske Speditrer (www.dasp.dk), intensywnie lobbujcego na rzecz ochrony swoich interesw na rynku krajowym, istnieje dua presja na rzecz kontroli przewonikw zagranicznych, w tym rwnie polskich. Celem uniknicia dotkliwych mandatw wystawianych przez dusk policj w trakcie rutynowych kontroli, ktre maj zniechci do wiadczenia usug kabotaowych, proponuje si drobiazgowe przestrzeganie przepisw obowizujcych na terytorium Danii. 9.4. RUT rejestr zagranicznych zleceniobiorcw Obowizkow rejestracj wszystkich podmiotw gospodarczych funkcjonujcych na terenie Danii, niezalenie od ich formy prawnej, zajmuje si Duska Agencja Handlu i Przedsibiorstw (Danish Commerce and Companies Agency). Agencja nadaje firmom numer Centralnego Rejestru Firm, jak rwnie, od dnia 1 maja 2008 r., jest
74
odpowiedzialna za ewidencjonowanie zagranicznych firm wiadczcych usugi na terenie Danii w systemie RUT (Registrering af Udenlandske Tjenesteydelser). Zobligowane do rejestracji w rejestrze RUT s wycznie zagraniczne przedsibiorstwa wiadczce usugi zarwno dla duskich firm jako podwykonawcy, jak i dla inwestorw prywatnych. Od dnia 1 stycznia 2011 r. zacz funkcjonowa portal stworzony dla potrzeb systemu RUT www.rut.dk (rwnie w polskiej wersji jzykowej) odtd rejestracja moe odbywa si tylko elektronicznie. Do najistotniejszych zmian zaliczy naley niewtpliwie objcie rejestrem RUT wszystkich zagranicznych firm wiadczcych usugi w Danii, rwnie podmiotw jednoosobowych. Ponadto, nowe regulacje nakadaj uciliwe kary finansowe na podmioty, ktre pomimo istnienia obowizku nie dopeniy formalnoci rejestracji usug w systemie RUT (do 10 tys. DKK). Nowe przepisy zakadaj ponadto obowizek przedstawienia duskiemu kontrahentowi dowodu zarejestrowania zagranicznej firmy w systemie RUT przed podpisaniem kontraktu na wykonanie usugi. Wyej wymieniony przepis dotyczy usug w sektorze budownictwa, ogrodnictwa, rolnictwa oraz lenictwa. W przypadku stwierdzenia przez dusk firm lub osob fizyczn braku dopenienia przez zagranicznego usugodawc w/w formalnoci, strona zlecajca usug zobowizana jest poinformowania o tym fakcie dusk Inspekcj Pracy, pod rygorem kary finansowej dla obu stron kontraktu. Kada polska firma wiadczca usugi na terenie Danii powinna dokona rejestracji poprzez stron internetow RUT, podajc dane firmy, waciciela, pracownikw oraz rodzaj prac i adres, pod ktrym w Danii wiadczone s usugi. Informacje zawarte w rejestrze RUT s czciowo upubliczniane poprzez stron www.rut.dk, jak rwnie stanowi wsparcie dla duskiej Inspekcji Pracy, ktra z reguy kontroluje wikszo zarejestrowanych podmiotw. Naley przy tym zauway, e kontrole Inspekcji Pracy maj z reguy charakter oglny, podczas ktrych inspektorzy kontroluj posiadanie przez pracownikw ubra i butw roboczych, stan techniczny uytkowanych narzdzi, sposb zamocowania rusztowa, zabezpieczenia pracownikw wykonujcych prace na wysokociach itp. Warto zaakcentowa, i wycznie firmy, ktre przyjedaj do Danii w celu wykonania jedynej w swoim rodzaju wyspecjalizowanej usugi, ktrej czas trwania nie przekracza 8 dni, nie musz rejestrowa si w RUT (przykady: polscy grale celem postawienia wyjtkowej konstrukcji z drewnianych bali technik znanej wycznie tej firmie; lub polscy monterzy stawiajcy metalow konstrukcj dla duskiej firmy, ktra indywidualnie nie mogaby tego dokona przy wykorzystaniu swoich zasobw i ludzi). 9.5. Koszty zwizane z dziaalnoci firmy Utworzenie firmy w Danii jest stosunkowo kosztowne i zaley od stopnia zoonoci oraz iloci wymogw z tym zwizanych. Koszty towarzyszce zaoeniu firmy najczciej wahaj si w granicach od 10 tys. do 15 tys. DKK. Skadaj si na to opaty za usugi firm doradczych, prawnikw, itp. Planujc podjcie dziaalnoci gospodarczej na rynku duskim naley take uwzgldnia koszty zwizane z usugami tumaczy przysigych jzyka duskiego. Powanym kosztem, ktry naley kalkulowa przy wynajmowaniu nieruchomoci przeznaczonej np. na sklep w atrakcyjnym miejscu, jest rodzaj depozytu czy odstpnego
75
(zwanego AFSTAELSE), paconego przez dzierawc lokalu poprzedniemu dzierawcy. Kwota ta siga moe wieluset tysicy koron. Po zakoczeniu dzierawy, dzierawca da wpacenia AFSTAELSE przez kolejnego uytkownika. Odzyskuje on wic wpacon na pocztku dzierawy kwot, ktra jest jednak bezproduktywnie zamroona, czsto przez bardzo dugi okres. Koszty zwizane z funkcjonowaniem firmy na rynku duskim s rne w zalenoci od przedmiotu, skali i zakresu terytorialnego jej dziaalnoci. Dania jest krajem o wysokich kosztach robocizny i dlatego pace s zazwyczaj najwaniejszym skadnikiem kosztw dziaalnoci biznesowej. W wielu przypadkach pace przewyszaj koszt materiaw zakupionych dla potrzeb produkcji. Jednake sia robocza w Danii posiada wysokie kwalifikacje. Zwizki zawodowe maj siln pozycj na rynku pracy i nie s skonne do rezygnacji z wynegocjowanych warunkw pracy. Administracja centralna podejmuje dziaania na rzecz obnienia kosztw pracy oraz utrzymywania tempa wzrostu pac na umiarkowanym poziomie. Jednoczenie wprowadzia wspomniany ju podatek od wynajmowanej (zagranicznej) siy roboczej w wysokoci 38%, co de facto powoduje, i delegowanie pracownikw przestaje by opacalne. Gwnym zaoeniem wprowadzenia przedmiotowego podatku jest z jednej strony ch pozyskiwania i zatrzymania podatkw w duskim budecie, a take prba zachcenia zagranicznych przedsibiorcw do przenoszenia i rejestrowania dziaalnoci gospodarczej do Danii. Warto zaznaczy, i rezygnacja z prowadzenia dziaalnoci gospodarczej w Polsce i zaoenie firmy w Danii (bd zatrudnienie si w duskiej firmie), z jednej strony wie si z akceptacj odprowadzania wikszych skadek z tytuu ubezpiecze spoecznych oraz podatkw dochodowych, jednake z drugiej strony zdecydowanie wpywa na popraw caoksztatu funkcjonowania w Danii. Przedsibiorcy decydujcy si na tak zmian mog oczekiwa, i bd mieli takie same obowizki i prawa, jak firmy duskie (np. nie bd musiay rejestrowa si w systemie RUT, etc.). Szczeglnie istotny jest rwnie fakt, i obecnie obowizujce przepisy powoduj, i finansowo korzystniejsze jest zatrudnienie si w duskiej firmie (bd prowadzenie duskiej firmy). Ponadto dla obywateli polskich tymczasowo zatrudnionych przez firm dusk oznacza to rwnie brak koniecznoci odprowadzania skadek na ubezpieczenia spoeczne w Polsce do ZUS. 9.6. Obszary dziaalnoci regulowanej Podobnie jak ma to miejsce w Polsce, w przypadku dziaalnoci regulowanej, przedsibiorca jest uprawniony do jej wykonywania, jeeli spenia szczeglne warunki i uzyska odpowiedni koncesj/licencj od uprawnionych duskich organw pastwowych. Poza koncesjami na prowadzenie dziaalnoci w zakresie poszukiwania i wydobywania kopalin ze z, wytwarzania, magazynowania i obrotu paliwami i energi, w Danii istnieje szereg ogranicze wymuszajcych na przedsibiorcach uzyskanie stosownych pozwole na prowadzenie okrelonej dziaalnoci gospodarczej. W zalenoci od rodzaju regulowanej dziaalnoci, organami waciwymi mog by: - policja - dla dziaalnoci polegajcej na sprzeday alkoholu. Procedur uzyskania licencji wszczyna si poprzez wypenienie on-line formularza: http://www.virk.dk/myndigheder/stat/POL/Ansoegning_om_alkoholbevilling_for_person er_-_P700-02
76
- Danish Veterinary and Food Administration (Fdevarestyrelsen) - dla dziaalnoci restauracyjnej: http://www.virk.dk/myndigheder/stat/FVST/Foedevarevirksomhed__Autorisation_eller_registrering_samt_ansoegning_efter_autorisationsbekendtgoerelsen _mv Na stronie www.virk.dk, prowadzonej przez dusk administracj, znajduj si wszystkie niezbdne informacje na temat wymaganych zezwole i koncesji na prowadzenie reglamentowanej dziaalnoci gospodarczej w Danii. Ze wzgldu na moliwo realizacji caej procedury elektronicznie, proces uzyskiwania niezbdnych pozwole jest relatywnie krtki. 9.6.1. Uznanie kwalifikacji zawodowych hydraulikw i elektrykw w Danii. Polski pracownik, chccy wykonywa czasowo zawd hydraulika lub elektryka w Danii powinien, przed rozpoczciem wykonywania zawodu, zoy pisemne zgoszenie w Duskim Urzdzie Bezpieczestwa Technicznego (Sikkerhedsstyrelsen). Zgodnie z Zarzdzeniem Nr 1201 wnioskodawca powinien zoy nastpujce dokumenty: informacj o ewentualnej ochronie ubezpieczeniowej lub innym rodzaju indywidualnej lub zbiorowej ochrony w zwizku z wykonywaniem zawodu, dokument powiadczajcy przynaleno pastwow (np. paszport), dokument potwierdzajcy uprawnienia do legalnego wykonywania zawodu hydraulika/elektryka w kraju osiedlenia, potwierdzenie kwalifikacji zawodowych, potwierdzenie wykonywania zawodu hydraulika/elektryka lub odpowiadajcej tym czynnociom dziaalnoci zawodowej, przez co najmniej 2 lata w przecigu ostatnich 10 lat przed zgoszeniem, zawiadczenie o niekaralnoci potwierdzajce, i w cigu ostatnich 3 lat wnioskodawca nie by karany za przestpstwa zwizane z naduyciem stanowiska, zgodnie z 78 pkt 2 duskiego kodeksu karnego. Dokumentacja moe zosta przesana drog elektroniczn na adres Urzdu do Spraw Bezpieczestwa Technicznego sik@sik.dk. Urzd Bezpieczestwa Technicznego jest uprawniony do sprawdzenia kwalifikacji zawodowych przed rozpoczciem wykonywania zawodu przez wnioskodawc. W przypadku, gdyby zaistniay istotne rnice pomidzy kwalifikacjami wnioskodawcy a kwalifikacjami zawodowymi wymaganymi do wykonywania zawodu hydraulika/elektryka na terenie Danii, Urzd Bezpieczestwa Technicznego moe przeprowadzi test przydatnoci. W terminie 1 miesica od wpynicia zgoszenia wnioskodawcy, Urzd Bezpieczestwa Technicznego ma obowizek potwierdzi otrzymanie wniosku i poda do wiadomoci wnioskodawcy czy wniosek jest zasadny, czy potrzebne s dodatkowe dokumenty oraz czy bdzie wymagane przeprowadzenie testu przydatnoci.
77
Jeeli w terminach podanych w Zarzdzeniu nr. 1201 wnioskodawca nie otrzyma zawiadomienia z Urzdu Bezpieczestwa Technicznego, jest on uprawniony do wykonywania, czasowo lub okazjonalnie, zawodu hydraulika/elektryka na terenie Danii. Zgoszenie musi by odnawiane raz w roku. Formularze s dostpne na stronie internetowej Urzdu: http://www.sik.dk/Global/English/Authorisation 9.6.2. Autoryzacja przedsibiorcy Kady przedsibiorca w Danii, dla ktrego pracuje osoba zatrudniona w charakterze hydraulika/ elektryka, ma obowizek posiadania autoryzacji. Oznacza to w praktyce, i bez wzgldu na fakt, czy wnioskodawca prowadzi przedsibiorstwo jednoosobowe, pracuje jako pracownik w innym przedsibiorstwie, wykonuje zawd hydraulika/elektryka tymczasowo lub okazjonalnie, czy te chce pozosta na stae na terenie Danii wymagane jest przeprowadzenie autoryzacji. Wniosek o autoryzacj dla przedsibiorcy jest skadany do Urzdu Bezpieczestwa Technicznego. Formularze s dostpne na stronie internetowej Urzdu: http://www.sik.dk/Global/English/Authorisation Za opracowanie wniosku o autoryzacj dla przedsibiorcy naley uici opat w Urzdzie Bezpieczestwa Technicznego w wysokoci 1.250 DKK. Przedsibiorstwo zamierzajce wiadczy usugi w zakresie instalacji wodnych/elektrycznych jest zobowizane do wdroenia systemu zarzdzania jakoci (np. ISO 9000). 9.6.3. Spawanie oraz prace przy azbecie Polskie firmy, zamierzajce wiadczy usugi w Danii w zakresie spawania powinny uprzednio zwrci si do Inspekcji Pracy (Arbejdstilsynet) na adres e-mail: at@at.dk, informujc o zamiarze wiadczenia usug w przedmiotowym zakresie (wystarczy oglna informacja nt. planowanego miejsca pracy, danych osobowych pracownikw oraz kopie dokumentw potwierdzajcych kwalifikacje i dowiadczenie zawodowe spawaczy). Firmy zamierzajce wiadczy prace przy azbecie w pomieszczeniach zamknitych musz uprzednio przeszkoli swoich pracownikw w zakresie zasad bezpieczestwa pracy. Obligatoryjne szkolenia organizowane s przez Inspekcj Pracy (informacja pod adresem e-mail: at@at.dk). Dla usug zwizanych z usuwaniem azbestu na otwartym powietrzu dodatkowe szkolenia nie sa wymagane, jednake nadal obowizuj cise zasady w zakresie ubioru ochronnego oraz masek dla pracownikw. 9.7. Duski Urzd Inspekcji Pracy (Arbejdstilsynet) Duski Urzd Inspekcji Pracy (Arbejdstilsynet) przeprowadza inspekcje w przedsibiorstwach. Urzd jest organem sprawujcym piecz nad przestrzeganiem duskich przepisw obowizujcych w zakresie warukw i bezpieczestwa pracy. Inspektorzy urzdu maj pene prawo dostpu do publicznych i prywatnych miejsc pracy za okazaniem stosownej legitymacji i w zakresie niezbdnym dla wykonywania swoich obowizkw subowych. Inspekcja odbywa si bez uprzedzenia, a inspektorzy
78
dokonuj kontroli przedsibiorstw i oceniaj, czy firma spenia wymogi w zakresie rodowiska pracy. Inspektorzy sprawdzaj m.in. dziaania, jakie firma realizuje we wasnym zakresie w dziedzinie polepszenia warunkw pracy i ergonomii, ograniczania haasu, ryzyka wypadkw, itp. Jeli firma nie przestrzega przepisw obowizujcych w zakresie bezpieczestwa pracy, urzd moe nakaza wprowadzenie wymaganych zmian i dziaa naprawczych, w tym rwnie w trybie natychmiastowym. Urzd moe rwnie zakaza dalszych prac do momentu doprowadzenia bezpieczestwa pracy do obowizujcych norm. W powaniejszych przypadkach inspektorat moe powiadomi policj o przestpstwie, a take naoy grzywn. Inspektorzy mog nakaza firmie skontaktowanie si z autoryzowanym doradc ds. rodowiska pracy, ktry poradzi, w jaki sposb zapobiega problemom warunkw pracy i jak usun istniejce zagroenia. Koszty takiego doradztwa ponosi firma. Urzd Inspekcji Pracy stworzy dla swoich potrzeb podzia statystyczny 48 bran, do ktrych stosuje indywidualne zasady kontroli. Bardzo specyficznym rozwizaniem jest moliwo kontrolowania przedsibiorstw w tym samym czasie zarwno przez Arbejdstilsynet, SKAT i policj. Dotyczy to gwnie firm usugowych, gwnie budowlanych, ogrodniczych, etc. Takie kontrole dotycz zarwno firm duskich, jak i zagranicznych. W praktyce, najczciej ograniczaj si do duskich firm korzystajcych z zagranicznej siy roboczej, bd do zagranicznych, w tym rwnie polskich usugodawcw. Wicej informacji nt. dziaalnoci urzdu, w tym rwnie o praktycznych informacjach zwizanych z RUT mona znale na stronach internetowych Duskiego Urzdu Inspekcji w jz. polskim http://arbejdstilsynet.dk. 9.8. Zwizki zawodowe Dania jest krajem, w ktrym stosunek pracy nie jest regulowany ustawowo, lecz w drodze ukadw zbiorowych - zawieranych pomidzy zwizkami zawodowymi a zwizkami pracodawcw. Cech charakterystyczn gospodarki duskiej jest dugoletnia tradycja samorzdu gospodarczego. Stowarzyszenia branowe maj bardzo siln pozycj, a ich wewntrzne regulacje w zakresie poszczeglnych zawodw i bran s niejednokrotnie waniejsze ni oficjalna legislacja rzdowa. Stosunki midzy pracodawcami i pracownikami s regulowane ustaw o Stosunkach Pracodawcw i Pracobiorcw (The Employers' and Salaried Employees' Legal Relationship Consolidation Act , ustaw nr 68 z 21 stycznia 2005) oraz branowymi ukadami zbiorowymi (cznie z Gwn Umow Zbiorow - Main Agreement - z 31 padziernika 1973 r. z poprawkami ze stycznia 1993 r.) midzy duskimi organizacjami pracodawcw (www.da.dk) i zwizkw zawodowych (www.lo.dk). Umowy te s negocjowane mniej wicej co 4 lata. Niektre ukady branowe (np. w budownictwie), ze wzgldu na du liczb pracownikw polskich w tej brany na duskim rynku pracy, dostpne s take w jzyku polskim. Poniej zaczamy link do najnowszego ukadu zbiorowego z sektora budownictwa: http://copenhagen.trade.gov.pl/pl/przewodnik/article/detail,529,Uklad_zbiorowy_pracy.ht ml Stowarzyszenia s ywotnie zaangaowane w ustalanie wsplnych norm, negocjowanie cen z sieciami handlowymi, ustalanie warunkw dostpu do wybranych zawodw,
79
kontroluj sprawy wewntrznej konkurencji midzy czonkami, w tym reklamowania towarw oraz dziaalnoci sieci handlowych. Tak silna pozycja zwizkw zawodowych oraz stowarzysze branowych powoduje, i pomimo formalnej otwartoci duskiej gospodarki, dostp do wielu segmentw rynku jest bardzo utrudniony. Duskie zwizki zawodowe w rny sposb prbuj wymusi na polskich firmach przystpienie do ukadw zbiorowych niejednokrotnie poprzez blokady placw budowy, wpywanie na zleceniodawcw zatrudniajcych polskie firmy, dostawcw materiaw budowlanych i innych podwykonawcw. Zapisy proponowanych przez zwizki zawodowe umw zobowizuj firmy polskie do zaakceptowania poziomu pac pracownikw w wysokoci znacznie przekraczajcej przyjte w tym zakresie minimum pacowe. Umowy okrelaj take inne rodzaje wiadcze na rzecz polskich pracownikw oraz wysoko rodkw przekazywanych na fundusz zwizkowy. Formalnie, ukady zbiorowe pracy w Danii nie s traktowane jako ukady powszechne czyli obowizujce wszystkie podmioty danej brany, co potwierdza m.in. duskie Ministerstwo Pracy. W zwizku z powyszym nie ma prawnego obowizku przystpowania do ukadw zbiorowych przez polskie firmy usugowe. W praktyce jednak, zwizki zawodowe poprzez rne, niejednokrotnie niedozwolone prawem dziaania, zmuszaj polskich przedsibiorcw do przystpowania do porozumie, powodujc znaczne obnienie konkurencyjnoci cenowej oferowanych przez nich usug. Wraz z redukcjami zatrudnienia w firmach budowlanych naley oczekiwa wzmoonej dziaalnoci zwizkw i stowarzysze branowych. Polscy przedsibiorcy w kontaktach z przedstawicielami zwizkw zawodowych powinni zachowa ostrono i nie podejmowa decyzji o przystpieniu do umw ani ukadw zbiorowych bez uprzedniego uzyskania szczegowych informacji na temat zasad i kosztw z nich wynikajcych. Naley rwnie pamita, i pracownicy/funkcjonariusze zwizkw zawodowych nie maj adnych uprawnie kontrolnych wobc polskich firm niebdcych stronami ukadw zbiorowych, tak wic polscy przedsibiorcy nie s zobligowani do udostpniania im jakichkolwiek informacji na temat firmy, poziomu wynagrodze, iloci pracownikw itp. W ostatnim okresie do Wydziau Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze wielokrotnie zgaszali si polscy przedsibiorcy, ktrzy pod wpywem presji ze strony przedstawicieli zwizkw zawodowych pochopnie zdecydowali o podpisaniu porozumienia, na podstawie ktrego zobowizali si do pacenia wynagrodze oraz opacania dodatkowych skadek na poziomie uniemoliwiajcym dalsze funkcjonowanie ich przedsibiorstw na duskim rynku. Naley pamita, i po podpisaniu porozumienia przez polsk firm, duski zwizek zawodowy bdzie mia moliwo przegldania dokumentacji firmowej polskiego przedsibiorstwa oraz, w przypadku stwierdzenia nieprawidowoci, do skutecznego pozywania przedsibiorcy przed duskie sdy. Reasumujc, naley pamita, i zawsze istnieje kilka wariantw, ktre umoliwiaj relatywnie pynne funkcjonowanie na duskim rynku. Po pierwsze warto mie na uwadze, i najgorszym rozwizaniem jest brak dialogu ze zwizkami zawodowymi i czekanie na rozwj sytuacji. Naley pamita, i przedkadane przez zwizki zawodowe umowy do podpisania s jedynie szymelami i zawarte w nich stawki godzinowe dla pracownikw s negocjowalne. Jednoczenie zamiast podpisywania takiego ukadu,
80
warto rozway czonkostwo w jednym z duskich zwizkw pracodawcw (np. Dansk Byggeri www.danskbyggeri.dk lub Dansk Industri www.di.dk), ktre mog w imieniu polskiej firmy wynegocjowa lepsze stawki anieli zrobiaby to indywidualnie (opacalno czonkostwa jest cile uzaleniona od dugoci kontraktu). Po drugie aden z duskich zleceniodawcw usugi nie moe zmusi polskiego podwykonawcy do przystpienia do ukadu zbiorowego. W przypadku, gdy duski zleceniodawca nie jest czci ukadu zbiorowego, sia argumentacji zwizkw zawodowych jest waciwie zerowa. Podobnie jest przy wiadczeniu usug dla osb prywatnych, wobec ktrych przeoenie zwizkw zawodowych jest rwnie marginalne. 9.9. Zamwienia publiczne. Dania, jako pierwszy kraj w UE, zaadoptowaa unijne regulacje prawne dotyczce zamwie publicznych i przetargw. Dyrektywa 2004/18/EC i 2004/17/EC z 31.03.2004 r. zostay w peni implementowane Rozporzdzeniem nr 937 z dnia 16.09.2004, ktre weszy w ycie od 1 stycznia 2005 r. Organem rzdowym odpowiedzialnym za stosowanie oraz przestrzeganie procedur przetargowych oraz udzielanie pomocy firmom duskim w tym zakresie jest Duska Agencja Konkurencji (Danish Competition Authority www.ks.dk). Agencja , wychodzc naprzeciw potrzebom duskich firm i instytucji, napotykajcych trudnoci w praktycznym zastosowaniu przepisw prawnych dotyczcych zamwie publicznych i przetargw, opracowaa specjalny przewodnik, zawierajcy omwienie i interpretacj przepisw, jak rwnie konkretne wskazwki i wzory dotyczce organizacji przetargu Przetargi krok po kroku, zamieszczone na stronie internetowej Agencji. Uruchomia ona rwnie szybk telefoniczn/mailow lini pomocow Procurement Hotline, umoliwiajac natychmiastowe uzyskanie odpowiedzi i wyjanie w sprawach dotyczcych przetargw. Duskie regulacje prawne wyszczeglniaj dwa podstawowe rodzaje przetargw: budowlano inynieryjne oraz dot. zakupu towarw i usug. Przetargi budowlano inynieryjne o wartoci powyej 44 mln DKK podlegaj unijnym procedurom przetargowym, za o wartoci od 500 tys. DKK do 44 mln DKK s przedmiotem duskich regulacji narodowych. Przetargi dot. zakupu towarw i usug o wartoci powyej 1 mln DKK /w przypadku inwestorw sektora pastwowego/ oraz powyej 1,7 mln DKK /w przypadku inwestorw sektora regionalnego lub lokalnego/ podlegaj unijnym regulacjom prawnym dot. przetargw publicznych. Przetargi usugowo handlowe o wartoci od 500 tys. DKK do 1,0/1,7 mln DKK podlegaj duskim regulacjom narodowym. Duskie regulacje narodowe ujte s w Ustawie o procedurach przetargowych dotyczcych kontraktw na prace publiczne nr 338 z 18.05.2005 r., ktra wesza w ycie we wrzeniu 2005r. Przepisy szczegowe zawiera Rozporzdzenie Ministra Gospodarki nr 817 z dnia 23.08.2005r.oraz Zarzdzenie nr 1410 z dnia 17.12.2007r. Zarzdzenie to wprowadza obowizek publicznego ogaszania zakupw towarw i usug o wartoci powyej 500.000 DKK. Ma ono rwnie zastosowanie do zamwie na projekty i prace budowlano inynieryjne o wartoci powyej 3 mln DKK, czyli poniej progu dla unijnych procedur przetargowych. Zarzdzenie nie precyzuje, gdzie maj by umieszczane ogoszenia o zakupie towarw i usug. Moe to by strona internetowa Agencji www.udbudsavisen, strony poszczeglnych gmin ( kommune ), prasa codzienna i regionalna. Wane jest, aby by zapewniony dostp do tych informacji dla
81
wszystkich potencjalnych czonkowskich UE.
dostawcw
krajowych
oraz
pochodzcych
krajw
Wszystkie przetargi publiczne organizowane wg procedur unijnych i cz przetargw podlegajcych regulacjom duskim s ogaszane na stronie internetowej www.udbudsportalen.dk nalecej do Narodowej Agencji Budownictwa i Przedsibiorstw /National Agency for Enterprise and Construction www.ebst.dk /. Wielu inwestorw organizatorw przetargw podlegajcych duskim regulacjom narodowym ogasza je take na wasnych stronach internetowych lub/i w regionalnych gazetach. W przypadku naruszenia prawa w zakresie zamwie publicznych, bd procedury przetargowej, naley jak najszybciej tj. przed zakoczeniem przetargu i zawarciem kontraktu, zoy skarg w Duskiej Agencji Konkurencji lub specjalnym Zarzdzie Skarg dot. Zamwie Publicznych. Agencja kontaktuje sie z dostawc i podejmuje interwencj, ktra czsto bywa skuteczna. Jeli kontrakt ju zosta podpisany, mona jedynie wystpi z wnioskiem do Zarzdu Skarg, zaczajc opat w wysokoci 4.000 DKK. Opata ta podlega zwrotowi w przypadku, gdy w wyniku wszcztego postpowania Zarzd Skarg stwierdzi, e skarga bya uzasadniona. Moe on take przyzna wnoszcemu skarg rekompensat za straty poniesione w wyniku naruszenia prawa. Jeli firma duska napotkaa problemy z zamwieniem publicznym w innym kraju UE, moe ona skorzysta z systemu pomocy Public Procurement Network, utworzonego przez Dusk Agencj Konkurencji we wsppracy z agencjami krajw czonkowskich UE, Norwegii, Szwajcarii i Lichtensteinu w styczniu 2003r. PPN ma za zadanie udzielanie praktycznej pomocy firmom napotykajacym bariery przetargowe za granic oraz wymian dowiadcze i najlepszych praktyk dotyczcych zamwie publicznych. Chodzi o uproszczenie i uatwienie interwencji prowadzcej do rozwizania problemu i stworzenie alternatywy dla dugiej i skomplikowanej drogi prawnej. Firma powinna zwrci si jak najszybciej do punktu kontaktowego PPN w swoim kraju, a on po przeprowadzeniu rozpoznania sprawy i ustaleniu, e nastpio naruszenie prawa, zwraca si do punktu kontaktowego danego kraju z prob o wyeliminowanie nieprawidowoci. Czsto interwencje te przynosz zamierzony skutek. Celem dziaania tego systemu jest zapewnienie otwartoci, przejrzystoci i swobodnego dostpu do przetargw w danym kraju dla firm pochodzcych ze wszystkich krajw czonkowskich UE, przy zachowaniu penej konkurencyjnoci. Aktualne informacje o przetargach publicznych w Danii sa zamieszczane w Portalu Promocji Exportu www.exporter.gov.pl. 9.10. Zasady nabywania nieruchomoci przez cudzoziemcw Zasady nabywania nieruchomoci w Danii okrelone zostay przez kilka aktw prawnych ustaw ws. nabywania ziemi z 1969 r., ustaw o nabywaniu nieruchomoci przez cudzoziemcw, rozporzdzenie dot. nabywania nieruchomoci przez obywateli i firmy pochodzce z Unii Europejskiej, ustaw o domkach letniskowych i kempingach oraz ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym. W Traktacie z Maastricht przyjto Protok 1 stanowicy derogacj od zasad zawartych w Traktacie i uwzgldniajcy przepisy obowizujce w Danii w tym zakresie. Generalna zasada stanowi, e osoby nie zamieszkujce na stae w Danii musz uzyska z Ministerstwa Sprawiedliwoci specjalne zezwolenie na nabycie nieruchomoci. Zwolnione z tego obowizku s osoby mieszkajce w Danii co najmniej
82
5 lat lub te w przeszoci zamieszkujce w Danii co najmniej 5 lat. Wobec obywateli Unii Europejskiej przepisy zawieraj zagodzone wymogi, a obowizek uzyskania zezwolenia zastpiony jest obowizkiem zoenia deklaracji przez kupujcego. Chcc naby nieruchomo osoby te nie musz stara si o uzyskanie zezwolenia, jeeli nieruchomo ma by wykorzystywana jako ich pierwsze miejsce zamieszkania podczas pobytu w Danii, albo nieruchomo jest niezbdna do podjcia w Danii dziaalnoci gospodarczej lub zawodowej. W przypadku obywateli pastw czonkowskich Unii Europejskiej prowadzcych dziaalno gospodarcz, zezwolenie na zakup nieruchomoci nie jest wymagane, jeeli nieruchomo ma stanowi stae zamieszkanie dla pracownikw lub ma by wykorzystywana dla dziaalnoci firmy. W przypadku drugich rezydencji /np. domkw letniskowych/ zarwno Duczycy, obywatele pastw czonkowskich Unii Europejskiej oraz osoby spoza UE musz uzyska zezwolenie na nabycie takiej nieruchomoci. Zezwolenia w tym przypadku wydaje Agencja Lasw i Przyrody. (Skov- og Naturstyrelsen) W przypadku niespenienia warunkw uytkowania nieruchomoci /gdy nie jest ona uytkowana jako druga rezydencja/ Ministerstwo Sprawiedliwoci wydaje nakaz sprzeday posiadoci w cigu 6 12 miesicy. Karze podlega zakup nieruchomoci przez osob podstawion oraz wynajmowanie lub wydzierawianie nieruchomoci bez odpowiedniej zgody. Zgodnie z ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym domy pooone na terenie przeznaczonym do rekreacji mog by jedynie domami letnimi. Ustawa o nabywaniu nieruchomoci przez cudzoziemcw i ustawa o nabywaniu ziemi musz by czytane cznie z ustaw o domkach letniskowych i kempingach oraz ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym. Reguy nabycia gospodarstw rolnych okrela ustawa ws. gospodarstw rolnych z 1967 roku, wielokrotnie nowelizowana. W 1973 roku wprowadzono wymg staego zamieszkania nabywcy gospodarstwa rolnego na terenie Danii, a w 1994 roku zaostrzono jej przepisy poprzez wzmocnienie zasady pierwokupu w nabywaniu nieruchomoci rolnych, wprowadzenie limitu produkcji zwierzt hodowlanych oraz obszaru gruntu w przypadku hodowli zwierzt, okrelenie maksymalnego obszaru w przypadku czenia gospodarstw /maks. 150 ha/ i liczby nabywanych gospodarstw /maks. 3/. Na mocy ustawy podejmowana jest decyzja o tym, kto moe naby lub wydzierawi gospodarstwo rolne, grunty rolne, jak mona czy poszczeglne parcele, ile zwierzt moe by hodowanych w ramach posiadanych gruntw. Ustawa ta ma by gwarantem odpowiedniego wykorzystania ziemi rolnej. Odnosi si ona do wszystkich gospodarstw powyej 2 ha zarejestrowanych w krajowym rejestrze katastralnym. Nabywca ziemi rolnej musi by penoletni, posiada obywatelstwo jednego z pastw czonkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, zadeklarowa osiedlenie si w gospodarstwie rolnym nie pniej ni w cigu 6 miesicy po jego nabyciu. Ponadto powinien wykaza si odpowiednim wyksztaceniem i sam prowadzi gospodarstwo w przypadku powierzchni powyej 30 ha. Wszystkie zawarte w ustawie przepisy odnosz si zarwno do cudzoziemcw jak i Duczykw. Kada osoba ubiegajca si o prawo do kupna gospodarstwa rolnego musi uzyska zezwolenie, jeli mieszka w Danii krcej ni 5 lat, oraz wykaza si odpowiednim wyksztaceniem.
83
10. REGULACJE PRAWNE W ZAKRESIE POBYTU I PRACY OBYWATELI POLSKICH NA TERENIE DANII 10.1. Agencje pracy tymczasowej Zgodnie z interpretacj Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci, pracownicy agencji pracy czasowej traktowani s w Danii nie jako pracownicy firmy wykonujcej w Danii usugi lecz jako dostarczana na rynek duski sia robocza. W przeciwiestwie do pracownikw delegowanych przez polskie firmy usugowe, pracownicy agencji pracy czasowej wykonuj swoje zadania pod kierownictwem duskiego zleceniodawcy. Duski zleceniodawca wynajmujcy pracownikw agencji jest zobowizany paci podatek zwizany z ich wynagrodzeniem. Musi take odprowadza skadki na fundusz pracy oraz skadk emerytaln. Polskie agencje pracy tymczasowej s zobowizane poinformowa duskiego zleceniodawc o zarobkach delegowanego pracownika. Na podstawie tej informacji, duski przedsibiorca bdzie potrca z wynagrodzenia polskiego pracownika 8% na poczet skadki na fundusz pracy oraz 30% jako zaliczk podatku dochodowego. W przypadku braku informacji na temat zarobkw pracownikw ze strony agencji pracy tymczasowej, pracodawca potrci ww. skadki od cakowitej wartoci wystawionej faktury. Delegowani przez firm polsk pracownicy powinni otrzyma przed wyjazdem z ZUS druki A1, stwierdzajcy opacanie skadek na ubezpieczenie spoeczne oraz okrelajce jakie przepisy kraju wysyajcego w zakresie ubezpiecze spoecznych odnosz si do pracownikw delegowanych. Pracownicy delegowani do Danii na okres duszy ni 3 miesice, musz stara si o certyfikat pobytowy obywatela UE/EOG w duskich Urzdach Regionalnych (www.statsforvaltning.dk). 10.2. Pobyt osoby pracujcej Poczwszy od dnia 1 maja 2009 r., w Danii nie ma obowizku uzyskiwania przez obywateli polskich zezwolenia na pobyt i prac. Przy pobycie do 3 miesicy, a w przypadku pobytu zwizanego z poszukiwaniem pracy do 6 miesicy, nie istniej w tym kraju adne wymogi zwizane z koniecznoci zaatwiania formalnoci pobytowych. Osoby przyjedajce do Danii w celu podjcia pracy na okres duszy ni 3 miesice musz najpniej przed upywem 3 miesicy od przyjazdu wystpi do wadz duskich o zarejestrowanie i wydanie certyfikatu pobytowego obywatela UE/EOG w duskich Urzdach Regionalnych (www.statsforvaltning.dk). Rejestracja nastpuje po zoeniu formularza wniosku OD1 (link: http://www.nyidanmark.dk/resources.ashx/Resources/Blanketter/Ansoegningsskemaer/2 008/OD1_ansoegning_eu_opholdsdokument_statsforvaltningen.pdf) Do formularza naley doczy umow o prac lub wystawione przez pracodawc zawiadczenie o zatrudnieniu. Powyszy dowd rejestracji pobytu wystawiany jest bezterminowo i zachowuje swoj wano, dopki spenione s warunki, ktre stanowiy podstaw jego wystawienia.
84
Prawo do uzyskania certyfikatu pobytowego maj osoby pozostajce w stosunku pracy, prowadzce indywidualn dziaalno gospodarcz, studiujce oraz osoby posiadajce odpowiednie rodki finansowe w zakresie wystarczajcym na utrzymanie, nie stanowice ryzyka stania si ciarem dla spoeczestwa (posiadanie min. 50 tys. DKK). Niezbdn formalnoci jest take wystpienie do departamentu podatkowego lokalnego urzdu gminy o wyrobienie karty podatkowej. Karta ta powinna zosta przekazana pracodawcy, umoliwiajc mu prawidow kalkulacj wysokoci podatku, o ktry bd pomniejszane zarobki danej osoby. 10.3. Pobyt czonkw rodziny Czonkowie rodzin osb majcych obywatelstwo ktrego z krajw UE lub EOG legalnie przebywajcych na terenie Danii, w tym czonkowie rodzin obywateli nowych krajw czonkowskich Unii Europejskiej mog stara si o pobyt w Danii po spenieniu okrelonych warunkw. Musz oni otrzyma w regionalnym urzdzie samorzdowym certyfikat pobytowy jako czonkowie rodzin osb samozatrudnionych (www.statsforvaltning.dk), utrzymujcych si na terenie Danii z wasnych rodkw finansowych, wykonawcw usug lub studentw. Certyfikat pobytowy wydawany jest tylko w przypadku, kiedy pracownik/osoba samozatrudniona jest w stanie utrzyma na terenie Danii starajcych si o ten dokument czonkw rodziny. 10.4. Utrzymanie si z przywiezionych z zagranicy rodkw finansowych Osoby zamierzajce przebywa na terenie Danii przez okres ponad trzymiesiczny, musz wystpi o certyfikat pobytowy obywatela UE do duskich wadz regionalnych (www.statsforvaltning.dk). Po uzyskaniu deklaracji, e wystpujca o certyfikat pobytowy osoba jest w stanie zapewni sobie utrzymanie na terenie Danii (wykazanie posiadania na koncie co najmniej 50 tys. DKK) oraz przedstawieniu ubezpieczenia zdrowotnego, wydaj odpowiedni certyfikat. Osoby posiadajce certyfikat pobytowy mog bez spenienia dnych dodatkowych wymaga formalnych nawizywa stosunek pracy lub, po uzyskaniu numeru CPR, podejmowa dziaalno gospodarcz w Danii. 10.5. Podejrzenie o nielegaln prac w Danii W przypadku podejrzenia, i obywatel jednego z nowych krajw czonkowskich UE pracuje na terenie Danii z naruszeniem zasad dotyczcych zatrudnienia, regulowanych przez Ustaw o Cudzoziemcach, waciwa miejscowo jednostka policji zobowizana jest do podjcia dziaa wyjaniajcych. Policja kontaktujc si z waciwymi organami (Urzd Imigracyjny, Urzd Skarbowy, regionalny urzd samorzdowy) stwierdza, czy osoba, ktrej dotyczy podejrzenie o nielegaln prac oraz jej pracodawca posiadaj wymagane dokumenty. Obcokrajowcowi pracujcemu na terenie Danii nielegalnie grozi w skrajnych przypadkach kara pozbawienia wolnoci do 1,5 roku oraz kara finansowa w wysokoci 1 tys. koron duskich za pierwszy miesic nielegalnej pracy. Kara wzrasta o 500 koron
85
duskich miesicznie za kady kolejny miesic. Pracodawcy zatrudniajcemu pracownikw na terenie Danii nielegalnie grozi kara do 2 lat pozbawienia wolnoci oraz kary finansowe 10 tys. koron duskich miesicznie za pracownika. 11. SOLVIT Czym jest Solvit? SOLVIT jest bezpatnym i nieformalnym systemem, ktry poredniczy w rozwizywaniu konkretnie zaistniaych problemw, sporw z administracj publiczn innego pastwa czonkowskiego UE (oraz Norwegii, Lichtensteinu i Islandii), powstaych w zwizku z niewaciwym stosowaniem przepisw prawa UE. SOLVIT pomaga zarwno obywatelom, jak i przedsibiorcom. System funkcjonuje w oparciu o sie Centrw SOLVIT utworzonych przez Pastwa Czonkowskie w strukturach administracji krajowej. Centra SOLVIT zajmuj si skargami pochodzcymi zarwno od obywateli jak i przedsibiorcw i zobowizane s znale rozwizanie zaistniaego problemu w krtkim terminie ustalonym na dziesi tygodni. SOLVIT dziaa bezpatnie. SOLVIT rozpocz swoj dziaalno w lipcu 2002 r. Jest obsugiwany przez Pastwa Czonkowskie, a Komisja Europejska zapewnia waciw infrastruktur oraz, jeeli jest to potrzebne, oferuje pomoc zmierzajc do szybszego rozwizania problemw. Komisja rwnie przekazuje do sieci SOLVIT niektre z otrzymanych skarg formalnych, jeeli istnieje szansa, e dany problem bdzie mg zosta rozwizany bez podejmowania formalnych dziaa prawnych. W przypadku uznania, e w wyniku niezgodnego z reguami rynku wewntrznego dziaaniami administracji jednego z pastw czonkowskich, zanegowano czyje prawo do osiedlenia si, podjcia nauki, pracy, czy prowadzenia dziaalnoci gospodarczej na terytorium jednego z pastw Unii Europejskiej, naley skontaktowa si z Centrum Koordynacyjnym SOLVIT, ktre funkcjonuje w Polsce, w Ministerstwie Gospodarki. Jak dziaa system? System funkcjonuje w oparciu o sie Centrw Koordynacyjnych utworzonych w kadym pastwie czonkowskim, wsppracujcych ze sob za porednictwem internetowej bazy danych, aby szybko i skutecznie znale rozwizanie zgoszonego do SOLVITu problemu. Zadaniem systemu nie jest zastpienie istniejcych mechanizmw rozwizywania problemw na rynku zatrudnienia, takich jak postpowanie sdowe na szczeblu krajowym lub wsplnotowym. SOLVIT stanowi dla nich alternatyw. Dochodzenie swoich praw na drodze sdowej jest czsto bardzo kosztowne i dugotrwae. SOLVIT oferuje moliwo uzyskania szybkiego rozwizania. Krajowe Centrum Koordynacyjne przekazuje skarg do bliniaczego Centrum Koordynacyjnego w innym pastwie czonkowskim, w ktrym pojawi si problem. Centrum to potwierdza przyjcie sprawy w cigu tygodnia, a nastpnie, wsppracujc z administracj swojego kraju autorem/rdem problemu, przedstawia ostateczne rozwizanie w cigu 10, najpniej 14 tygodni. Zaproponowane rozwizanie nie jest wice i nie istnieje moliwo jego formalnego zakwestionowania. Chcc zwrci si do SOLVITU o pomoc w rozwizaniu problemu, naley pamita, e organizacja ta nie moe zaj si spraw, jeli:
86
- nie ma ona charakteru transgranicznego, czyli dotyczy sytuacji czysto wewntrznej (problem wynik z niewaciwego stosowania prawa europejskiego przez organ administracji krajowej); - problem pojawi si w relacjach przedsibiorca przedsibiorca, konsument przedsibiorca; - gdy postpowanie sdowe zostao ju wszczte. Solvit a rynek duski W Danii nie odnotowuje si zbyt wielu przypadkw niewaciwego stosowania prawa unijnego w zakresie rynku zatrudnienia przez duskie organy administracji publicznej. Podstawowym problemem na jaki napotykaj polskie firmy usugowe na tutejszym rynku to dziaania tutejszych zwizkw zawodowych, ktre stosujc rne formy nacisku starajc si skoni firmy do przystpienia do ukadw zbiorowych okrelajcych minimalne stawki pac. Podpisanie takiego ukadu nie jest obowizkowe z prawnego punktu widzenia, lecz w zwizku z faktem, i pracownicy polscy akceptujc nisze ni okrelone ukadami zbiorowymi zarobki, zdaniem zwizkw naruszaj zasady funkcjonowania tutejszego rynku pracy. Dlatego zdarza si, e zwizki zawodowe stosuj wobec firm polskich manifestacje i blokady placw budowy. Sprawa nacisku przez duskie zwizki zawodowe na polskich usugodawcw, szczeglnoci w sektorze budowlanym, majce na celu wymuszenie przystpienia do duskich umw zbiorowych bya ju przedmiotem interwencji SOLVIT. Niestety sprawa zostaa odrzucona przez duskie Centrum SOLVIT jako zbyt delikatna politycznie. Poza tym, problemy dotycz zwizkw zawodowych, ktre nie s organami administracji publicznej. W opinii duskiego Ministerstwa Zatrudnienia odnonie przedmiotowej sprawy wynika, e domagajc si przystpienia do ukadu zbiorowego, zwizki zawodowe maj prawo do strajku, blokady lub bojkotu okrelonego pracodawcy, niezalenie od tego, czy jest to firma duska czy zagraniczna. Dziaania te nale do podstawowych praw na tutejszym rynku pracy. Sprawy w ktrych kwestionowana jest legalno podejmowanych przez zwizki dziaa mog by wnoszone do Sdu Rynku Pracy, ktry powinien wyda orzeczenie w trybie pilnym. Jednoczenie Ministerstwo Zatrudnienia stoi na stanowisku, e fizyczna blokada placu budowy nie jest dziaaniem legalnym. W przypadku podjcia decyzji o zoeniu skargi do ww. sdu, polski przedsibiorca moe bezporednio odwoa si do uregulowa unijnych w zakresie transgranicznego wiadczenia usug (gwnie art. 49 Traktatu Wsplnot Europejskich oraz Dyrektywa 96/71 o delegowaniu pracownikw), a nawet zasugerowa zoenie pytania prejudycjalnego do Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci. Problem dziaania zwizkw zawodowych w niektrych krajach by omawiany na spotkaniu krajowych koordynatorw SOLVIT z przedstawicielami Komisji Europejskiej. Zasugerowali oni, aby w przypadku zgaszania podobnych problemw proponowa przedsibiorcom skadanie oficjalnych skarg do Komisji Europejskiej. Z informacji przekazanych przez polskie biuro SOLVIT wynika, e przedsibiorcy unijni (w tym rwnie z innych nowych pastw czonkowskich, np. Estonii), skadali ju podobne skargi. Wydaje si, e dua ilo podobnych skarg moe przyczyni si do podjcia stosownej interwencji przez Komisj Europejsk i wszczcia oficjalnej procedury przed Europejskim Trybunaem Sprawiedliwoci (ETS) o naruszenie przez Dani prawa UE. Przykadem na to, i podobne dziaania maj sens jest wyrok ETS-u w
87
sprawie otewskiej firmy Laval wiadczcej usugi w Szwecji. Trybuna uzna, e zwizki zawodowe nie miay prawa blokowa placu budowy, by wymc na usugodawcy z innego kraju czonkowskiego UE - w tym wypadku otewskiej firmie - zaakceptowanie stawki pac przewidzianej w umowie zbiorowej - o wiele wyszej ni na otwie. Solvit Polska zajmowa si w roku 2009 rwnie tematem polskiego obywatela, ktrego samochd zosta skonfiskowany z powodu nie przerejestrowania pojazdu na numery duskie oraz nie uregulowania nalenego podatku. Niestety, we wszystkich przypadkach gdzie doszo ju do rozprawy sdowej pomoc Solvitu nie ma zastosowania ze wzgldu na nieformalny charakter rozwizywania problemw. Sukcesem SOLVIT w Danii byo rozwizanie problemu jednej ze szwedzkich firm. Waciciele domw w Danii moga otrzyma dotacje od pastwa w wysokosci 20 tys. DKK, jeli zastpi swe stare olejowe systemy grzewcze systemami pomp grzewczych. Jednak klienci szwedzkiej firmy instalujcej pompy w Danii nie otrzymywali pomocy finansowej, poniewa bya ona gwarantowana tylko dla firm z siedzib w Danii, posiadajacych numer rejestracyjny (CVR) w duskim centralnym rejestrze podmiotw gospodarczych. Po interwencji SOLVIT-u wladze duskie ogosiy, e systemy instalowane przez firmy niemajce duskiego numeru CVR rwnie kwalifikuj si do dotacji. Jak zgasza sprawy do Solvitu? Z Solvitem Polska, zlokalizowanym w Departamencie Spraw Europejskich Ministerstwa Gospodarki w Warszawie, mona kontaktowa si telefonicznie w nastpujcych godzinach: poniedziaek, roda, pitek: 12.00-15.00, wtorek, czwartek: 9.00-12.00. Na stronie Ministerstwa Gospodarki www.mg.gov.pl (dolna cz strony) znajduje si link do strony Solvit Polska. Mona z niej pobra formularz sucy do opisu sprawy, ktry nastpnie mona przesa drog elektroniczn, faksem lub poczt do Centrum Solvit. Moliwe jest rwnie zgoszenie sprawy w systemie on-line. W przypadku jakichkolwiek problemw zwizanych ze skladaniem skargi do Solvitu, prosimy uprzejmie o kontakt z WPHI. Bdziemy rwnie wdzieczni za zgaszanie do nas w formie pisemnej wszelkich przypadkw amania lub ograniczania swobody wiadczenia usug przez polskie firmy w Danii. 12. PRACA OBYWATELI POLSKICH W DANII 12.1. Poszukiwanie pracy Poszukiwanie pracy w Danii mona rozpocz jeszcze przed przyjazdem do tego kraju korzystajc z rnych portali internetowych. Kompleksowym portalem tego rodzaju jest portal organizacji EURES, ktry pomaga zarwno pracodawcom jak i osobom poszukujcym pracy w Europejskim Obszarze Gospodarczym skupiajcym kraje czonkowskie Unii Europejskiej oraz Islandi, Lichtenstein, Szwajcari i Norwegi. EURES to skrt od angielskiego European Employment Services czyli Europejskie Suby Zatrudnienia. EURES jest sieci wsppracy publicznych sub zatrudnienia i ich partnerw na rynku pracy. Wspiera mobilno w dziedzinie zatrudnienia na poziomie midzynarodowym i transgranicznym. Sie EURES zostaa powoana przez Komisj Europejsk aby uatwia
88
swobodny przepyw pracownikw na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego poprzez: - midzynarodowe porednictwo pracy, - informowanie na temat warunkw ycia i pracy w krajach czonkowskich oraz sytuacji na rynkach pracy tych krajw. EURES nastawiony jest na informowanie, doradztwo i wspomaganie poszukujcych pracy z Europejskiego Obszaru Gospodarczego, ktrzy chc pracowa w innym kraju czonkowskim oraz pracodawcw, ktrzy chc rekrutowa pracownikw z innych krajw czonkowskich. Do dyspozycji poszukujcych pracy oraz pracodawcw pozostaj: - baza ofert pracy pracodawcw zainteresowanych rekrutacj pracownikw z zagranicy, - baza CV osb poszukujcych pracy, zainteresowanych prac za granic, oraz wiele innych uytecznych informacji, znajdujcych si na stronie internetowej EURES Komisji Europejskiej: www.europa.eu.int/eures Portal duskiego EURES-u znale mona pod adresem: www.eures.dk. Szukajc pracy sezonowej w Danii warto skorzysta z portalu www.seasonalwork.dk Mona tam znale informacje na temat pracy w rolnictwie, ogrodnictwie, czy lenictwie. Na tej stronie znajduje si take formularz zgoszeniowy, ktry mona wypeni za pomoc internetu. Najwiksza duska baza ofert pracy znajduje si pod adresem www.jobnet.dk Jest to baza duskiego Urzdu Porednictwa Pracy (Arbejdsformidlingen). Drog internetow mona przesa tam swj yciorys, ktry bdzie dostpny dla pracodawcw. W Kopenhadze urzd ten znajduje si przy: Vesterbrogade 123, 1620 Kopenhaga V Tel. 33 55 10 20 Inne interesujce bazy danych o zatrudnieniu w Danii to: www.workindenmark.dk, www.jobindex.dk oraz www.job-guide.dk. Pod tym ostatnim adresem znajduj si linki do prasy z ogoszeniami o pracy oraz firmach poszukujcych pracownikw. Odpowiadajc na ofert pracy naley przygotowa zwize podanie, ktre odnosi si do zawartej w ofercie treci, opisuje kwalifikacje zainteresowanego, przekazuje informacje na temat jego indywidualnych predyspozycji mogcych mie pozytywny wpyw na wykonywanie okrelonej pracy. Do podania zaczy naley yciorys (CV), posiadane referencje z poprzednich miejsc zatrudnienia, kopie dokumentw potwierdzajcych kwalifikacje. Przydatno posiadanych dyplomw i innych uprawnie zawodowych na terenie Danii warto sprawdzi w Duskim Centrum Oceny Kwalifikacji Zagranicznych (CVUU). Strona internetowa tej instytucji to www.cvuu.dk. 12.2. Czas pracy W zwizku z brakiem przepisw powszechnie obowizujcych, regulacje w zakresie czasu pracy s ustalane w drodze ukadw zbiorowych. W wikszoci bran usugowych, tygodniowy wymiar pracy jest ustalony na poziomie 37 godzin, od poniedziaku do pitku wcznie. Jeli umowa stosunku pracy nie przewiduje inaczej,
89
wszystkie godziny wykraczajce poza 37 godzin w tygodniu lub wymiar 7,4 h/dziennie to godziny nadliczbowe. Do pracownikw nie objtych ukadami zbiorowymi zastosowanie maj przepisy ustawy implementujcej regulacje wsplnotowe w zakresie czasu pracy, przerw w pracy oraz pracy w godzinach nocnych - The Working Environment Act, art. 50, 51, 53-58. Na podstawie w/w przepisw, pracownik moe wiadczy prac w wymiarze rednio 48h/tygodniowo przez max. okres 4 miesicy. Dodatek za 3 pierwsze godziny nadliczbowe wynosi zazwyczaj 50 % stawki godzinowej, za za kolejne 100 %. W ramach poszczeglnych zbiorowych ukadw pracy zawarty zosta szereg szczeglnych postanowie dotyczcych wypaty wynagrodzenia za godziny nadliczbowe w dni witeczne, wczesne godziny poranne itp. Moliwe jest rwnie ustalenie zmiennego czasu pracy bez obowizku wypacania pracownikom wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, jeeli wymaga tego rodzaj wykonywanej pracy lub jeeli takie warunki korzystniejsze s dla przedsibiorstwa i pracownikw. 12.3. Urlop wypoczynkowy Rok urlopowy w Dani liczony jest od dnia 1 maja i koczy si w dniu 30 kwietnia kadego roku. Osoby zatrudnione w Danii nabywaj prawa do urlopu w wymiarze 2,08 dnia za kady przepracowany miesic. Pracownikom przysuguje ustawowo urlop w wymiarze 5 tygodni rocznie, z czego 15 dni nieprzerwanego urlopu musi przypada na okres od 1 maja do 30 wrzenia. Wynagrodzenie za okres urlopu (feriepenge) pobierane jest ze specjalnej kasy urlopowej. Pracodawca zobligowany jest do wpacania do kasy urlopowej co miesic kwoty odpowiadajcej 12,5% rocznego wynagrodzenia pracownika brutto. Prawo do urlopu oraz zwizanego z nim wynagrodzenia jest zagwarantowane w Danii ustawowo, a wszelkie odstpstwa od tej zasady s bezprawne. 12.4. Ubezpieczenia spoeczne w Danii System zabezpieczenia spoecznego w Danii obejmuje: ubezpieczenie emerytalno-rentowe, ubezpieczenie chorobowe i macierzyskie, ubezpieczenie pielgnacyjne, ubezpieczenie na wypadek bezrobocia, zasiki rodzinne oraz ubezpieczenie od wypadkw przy pracy i chorb zawodowych.
System zabezpieczenia spoecznego w Danii do 1993 r. finansowany by z budetu pastwa. Skadki na zabezpieczenie spoeczne zostay wprowadzone w 1994 r. dla pracownikw i pracujcych na wasny rachunek, a w 1997 r. dla pracodawcw. Zarwno pracownicy jak i osoby funkcjonujce w Danii na zasadzie samozatrudnienia musz, oprcz paconych okrelonych podatkw na rzecz skarbu pastwa i gminy,
90
paci 8 procentow skadk na tzw. fundusz rynku pracy, z ktrego pacone s zasiki dla bezrobotnych. Odprowadzenie tych skadek jest obowizkiem pracodawcy. Zasiki te pacone s w przypadku bezrobocia w jednakowej wysokoci, niezalenie od tego, jak wysok kwot stanowi ww. 8% od zarobkw. Dodatkowym, dobrowolnym zabezpieczeniem w przypadku utraty pracy s ubezpieczenia od bezrobocia. Dobrowolne skadki na ww. ubezpieczenie wpaca si do funduszy celowych (A-kasse), ktre zazwyczaj funkcjonuj przy zwizkach zawodowych. Aby wpaca skadki na taki fundusz nie trzeba by jednak czonkiem zwizku, przy ktrym on funkcjonuje. 12.5. Ubezpieczenia zdrowotne Podobnie jak ubezpieczenia spoeczne, w Danii ubezpieczenia zdrowotne s take finansowane poprzez system podatkowy. Kart ubezpieczenia zdrowotnego (sygesikringskort) otrzymuje si automatycznie po zarejestrowaniu si w rejestrze ludnoci, wraz z numerem identyfikacji podatkowej CPR. Kart naley okazywa podczas wszystkich wizyt u lekarza i w przypadku innych wizyt zwizanych z szeroko pojt ochron zdrowia. W Danii mona wybra jedn z dwch kategorii ubezpiecze w zakresie ochrony zdrowia. Kategoria pierwsza, w ktrej wszystkie wiadczenia s bezpatne a wizyta u specjalisty jest moliwa jedynie po otrzymaniu skierowania od wybranego przez siebie wczeniej lekarza rodzinnego oraz druga, gdzie wiadczenia lekarskie s czciowo patne, natomiast istnieje wolny dostp do lekarzy specjalistw. Decyzj co do zmiany kategorii podejmowa mona raz w roku. Ubezpieczenia zdrowotne pokrywaj cz wydatkw na leki, zabiegi dentystyczne czy fizykoterapi (w przypadku otrzymania skierowania od lekarza rodzinnego). Pobyt w szpitalu jest bezpatny dla osb nalecych do obu w/w kategorii. Istnieje take wolny wybr szpitala, jednak jedynie w okrelonym rejonie. Karta ubezpieczenia zdrowotnego jest wana take w niektrych krajach za granic, jeli pobyt nie przekracza 4 tygodni. Na stronie internetowej: www.sygeforsikring.dk mona dokona takich czynnoci jak zmiana kategorii, zmiana lekarza rodzinnego, zamwienie nowej karty ubezpieczenia zdrowotnego. 12.6. Zasiki chorobowe Pracownicy otrzymuj wiadczenie od pierwszego dnia choroby. Koszty wiadczenia przez pierwsze 21 dni ponosi pracodawca. Po tym okresie wypat zasikw przejmuje gmina. Prawo do zasiku nabywa si po przepracowaniu co najmniej 13 tygodni i minimum 120 godzin. Stawka zasiku na dzie 1 stycznia 2013 r. wynosi 4.005 DKK/tygodniowo6. Warunki w zakresie zasikw chorobowych rni si w zalenoci od ukadu zbiorowego, w ktrym s okrelone. W razie wypadku przy pracy czy chorb zawodowych, pracodawca w niektrych przypadkach wypaca zasiek przez okres nawet 4 miesicy.
6
Wicej informacji nt.: http://bm.dk/da/Tal%20og%20tendenser/Satser%20for%202013/Sygedagpenge.aspx
91
Wypata zasiku chorobowego ustaje, jeli przekroczony jest limit 12 miesicy w cigu 1,5 roku. Lokalne wadze podejmuj okresowe dziaania kontrolne. Pierwsze po 8 tygodniach absencji spowodowanej chorob. Przy pierwszym badaniu lub przy kolejnym, nie pniej jednak ni po 6 miesicach choroby trwajcej 12 miesicy wadze lokalne powinny przedstawi osobie chorej propozycje zabezpieczenia na przyszo. 12.7. Zasiki chorobowe osb samozatrudnionych Osoba pracujca na zasadzie samozatrudnienia moe otrzyma zasiek chorobowy od gminy po 2 tygodniach choroby, ale jedynie w przypadku, kiedy prowadzi dziaalno gospodarcz z zyskiem nie krcej ni 6 miesicy. Osoby z tej kategorii, ktre pac dodatkowe, dobrowolne skadki na ubezpieczenia chorobowe, otrzymuj zasiek od pierwszego dnia choroby. Od dnia 1 stycznia 2013 r., maksymalny zasiek chorobowy wynosi 4.005 DKK/tygodniowo. 12.8. Urlop macierzyski i zwizany z tym zasiek Pracujcy rodzice w Danii s uprawnieni maksymalnie do 52 tygodni urlopu macierzyskiego wraz z dodatkiem na zwrot kosztw utrzymania. Ciarna kobieta moe skorzysta z urlopu macierzyskiego na cztery tygodnie przed planowan dat porodu i jest zobowizana korzysta z tego wiadczenia przez dwa tygodnie po porodzie. Na podstawie pisemnego zawiadczenia wystawionego przez lekarza, urlop mona rozpocz wczeniej z powodw zdrowotnych. Po porodzie matka dziecka uprawniona jest do 14 tygodni urlopu macierzyskiego, a ojciec do dwch tygodni urlopu w cigu 14 tygodni od urodzenia si dziecka. Po tym okresie rodzicom wsplnie przysuguje jeszcze dodatkowe 32 tygodnie urlopu. Podczas trwania urlopu macierzyskiego istnieje moliwo wykonywania pracy w niepenym wymiarze czasu. Zasiek macierzyski jest patny przez gmin lub pracodawc, ktremu gmina zwraca nastpnie kwot wypaconego pracownikowi zasiku. 12.9. wiadczenia z tytuu wypadkw przy pracy i chorb zawodowych Wszyscy zatrudnieni w Danii objci s obowizkowym ubezpieczeniem wypadkowym w zakresie wypadkw przy pracy. Niektre osoby pracujce na zasadzie samozatrudnienia jak np. rybacy i waciciele statkw musz ubezpieczy si osobno. Do ubezpieczenia mona wybra ktrkolwiek z funkcjonujcych na rynku firm ubezpieczeniowych. Koszty ubezpieczenia ponosi pracodawca. Musi on zgosi wypadek przy pracy w cigu 8 dni od jego daty. Jeeli tego nie uczyni, rodzina lub sam poszkodowany mog zgosi wypadek do firmy ubezpieczeniowej w cigu roku od wystpienia wypadku. Wypadki w drodze do i z pracy nie s objte niniejszym ubezpieczeniem. Ubezpieczenie obejmuje wypadki, oraz wiele chorb zawodowych. wiadczenia z ubezpieczenia obejmuj m.in.: leczenie i rehabilitacj, rekompensat za niezdolno do wykonywania pracy, odszkodowanie za trwae kalectwo,
92
rent, czasowe wsparcie dla czonkw rodziny w wypadku mierci. wiadczenia te wypaca firma ubezpieczeniowa. Renta, jak i odszkodowania, mog by take wypacane w innym kraju czonkowskim UE lub EOG. Szczegy dotyczce wypadkw przy pracy znale mona na stronie internetowej National Board of Industrial Injuries: www.ask.dk. 12.10. Zasiki rodzinne Ubezpieczeniem objci s wszyscy obywatele Danii, cudzoziemcy mieszkajcy w Danii przynajmniej 1 rok (3 lata dla specjalnego zasiku) oraz cudzoziemcy objci specjalnymi umowami, majcy dzieci w wieku poniej 18 lat. Wszyscy pracujcy, w zwizku z paconymi przez siebie podatkami, maj prawo do zasikw rodzinnych na kade dziecko, ktre nie ukoczyo 18 roku ycia. Jeeli zarwno dziecko jak i rodzice s zarejestrowani w Rejestrze Ludnoci, zasiek wypacany jest automatycznie i zwyczajowo przelewany na konto matki dziecka. Jeeli dziecko przebywa w innym kraju, naley wystpi do urzdu gminy o przyznanie zasiku. Zasiki nie s zwizane z wysokoci przychodw rodzicw i nie s opodatkowane. Zale natomiast od wieku dziecka. Im dziecko jest starsze, tym zasiek niszy. Wysoko zasikw ksztatuje si nastpujco w poszczeglnych grupach wiekowych: Od 1 stycznia 2010 roku wysoko zasikw ksztatuje si nastpujco: 02 lat 17.196 DKK rocznie; 36 lat 13.608 DKK rocznie; 714 lat 10.716 DKK rocznie; 15-17 lat 893 DKK miesicznie7.
Poza podstawowym zasikiem rodzinnym istniej take dodatkowe zasiki porodowe, adopcyjne, zasiki dla sierot oraz dla dzieci wychowujcych si w rodzinach niepenych. 12.11. Emerytura W Danii funkcjonuj trzy systemy zabezpieczenia na wypadek staroci (3 filary): system powszechny oparty na miejscu zamieszkania (nieskadkowy), uzupeniajcy system emerytalny ATP (oparty na zawodowych systemach emerytalnych, skadkowy), specjalny system emerytalny SP (oparty na indywidualnych systemach oszczdnociowych).
Ubezpieczeniem emerytalnym objci s: w systemie powszechnym - wszyscy mieszkacy Danii,
Wicej nt. http://www.skat.dk/display.aspx?oId=4917&vId=0
93
w uzupeniajcym systemie ATP - obowizkowo wszystkie osoby w wieku 16-66 lat, pracujce 9 i wicej godzin tygodniowo, osoby, ktre otrzymuj dzienne zasiki chorobowe, zasiki porodowe, zasiki z tytuu adopcji lub bezrobocia albo uczestnicz w programie szkolenia.
Dobrowolnie objte s osoby, ktre pobieraj wczeniejsz emerytur, rent inwalidzk lub otrzymuj przejciowy dochd (podczas bezrobocia) oraz pracownicy etatowi majcy niedochodowe zajcie, jeli pacili skadki przez ponad 3 lata. Pena emerytura przysuguje osobom, ktre ukoczyy 65 rok ycia i mieszkaj w Danii przez co najmniej 40 lat po przekroczeniu 15 roku ycia. Jeeli dana osoba mieszka w Danii krcej, jej emerytura bdzie zmniejszana o 1/40 za kady rok krtszego pobytu. Omawiana emerytura jest wiadczeniem bezskadkowym. Emerytura skada si z kwoty podstawowej 63.048 DKK rocznie (przy spenionym warunku zamieszkiwania w Danii przez 40 lat), jednakowej dla wszystkich i moe by pomniejszana, jeeli emeryt uzyskuje jeszcze dochody ze wiadczenia pracy. Emerytura uzupeniana jest dodatkiem w wysokoci 29.640 DKK, uzalenionym od cznej sumy dochodw emeryta i jego wspmaonka. 12.12. Emerytura uzupeniajca Emerytury uzupeniajce pochodz z dodatkowych programw emerytalnych, ktre s obowizkowe dla osb pracujcych wicej ni 9 godzin tygodniowo. Poziom tej emerytury jest wprost proporcjonalny do paconych skadek emerytalnych. Skadki s opacane w 1/3 przez pracownika a w 2/3 przez pracodawc, a ich poziom zaley od iloci przepracowanych tygodniowo godzin. Np. wysoko skadki na ATP w 2010 r. dla pracownika zatrudnionego na cay etat, pracujcej w wymiarze przekraczajcym 117 godzin miesicznie - wynosi cznie 270 DKK miesicznie. Szczegowe informacje dostpne s na stronie internetowej: www.atp.dk. 12.13. Renta inwalidzka Prawo uznaje za inwalid osoby w wieku 18-65 lat, ktrych zdolno do pracy jest czasowo zmniejszona co najmniej o poow ze wzgldu na umysow lub fizyczn uomno. Ubezpieczeniem z tytuu inwalidztwa w systemie powszechnym objci s wszyscy mieszkacy Danii. wiadczenia waloryzowane s corocznie w zalenoci od wzrostu przecitnego wynagrodzenia. Wysoko renty uzaleniona jest od stopnia inwalidztwa i przyczyn spoecznych. Po osigniciu wieku 65-67 lat renta jest automatycznie zamieniana na emerytur. wiadczenia s waloryzowane corocznie, w zalenoci od wzrostu przecitnego wynagrodzenia. wiadczenia z tytuu inwalidztwa mona czy z prac, jednake wwczas wysoko wiadczenia zostanie obniona. 12.14. Wczeniejsza emerytura Pomimo, i wiek emerytalny w Danii to 65 lat, mona stara si o przejcie na wczeniejsz emerytur po ukoczeniu 60 roku ycia. Spenione by przy tym musz nastpujce warunki:
94
naley mie stay pobyt na terenie Danii, by czonkiem ktrego z funduszy ubezpiecze od bezrobocia przez co najmniej 25 lat.
Omawiana tu emerytura nie jest wypacana osobom mieszkajcym przez duszy czas za granic. Aby j otrzyma naley zoy podanie do ww. funduszu ubezpiecze od bezrobocia. Szczegowe informacje dostpne s na stronie internetowej: www.adir.dk. 12.15. Powrt z Danii do kraju po duszym okresie zatrudnienia Przed powrotem do kraju po duszym okresie zatrudnienia w Danii, naley pobra druk E-301, ktry ewidencjonuje okres zatrudnienia oraz opacania skadek na fundusz ubezpieczenia przed bezrobociem. Jeeli pracownik by czonkiem ww. funduszu, z podaniem o wydanie druku E-301 naley zwrci si do tego funduszu. W przypadku nieuczestniczenia w funduszu, druk E-301 bdzie jedynie dokumentowa okresy zatrudnienia, a z podaniem o jego wystawienie naley wrci si do Narodowej Dyrekcji Pracy (Arbejdsdirektoratet) www.adir.dk. Osoby, ktre 14 dni przed opuszczeniem Danii zwrc si do SKAT, mog liczy na wyliczenie nadpaconego podatku lub okrelenie kwoty, jak bd musiay z tytuu podatku dopaci. W pierwszym przypadku pienidze zostan przekazane po upywie okoo miesica - jeeli kwota zwrotu wyniesie co najmniej 20% cznego podatku i przekroczy 1000 DKK. 12.16. Pracownicy tymczasowi Przed powrotem do kraju po duszym okresie zatrudnienia w Danii, naley pobra druk E-301, ktry ewidencjonuje okres zatrudnienia oraz opacania skadek na fundusz ubezpieczenia przed bezrobociem. Jeeli pracownik by czonkiem ww. funduszu, z podaniem o wydanie druku E-301 naley zwrci si do tego funduszu. W przypadku nie uczestniczenia w funduszu, druk E-301 bdzie jedynie dokumentowa okresy zatrudnienia, a z podaniem o jego wystawienie naley wrci si do Narodowej Dyrekcji Pracy (Arbejdsdirektoratet) www.adir.dk. Osoby, ktre 14 dni przed opuszczeniem Danii zwrc si do SKAT, mog liczy na wyliczenie nadpaconego podatku lub okrelenie kwoty, jak bd musiay z tytuu podatku dopaci. W pierwszym przypadku pienidze zostan przekazane po upywie okoo miesica - jeeli kwota zwrotu wyniesie co najmniej 20% cznego podatku i przekroczy 1000 DKK. 12.17. Moliwo korzystania z zasikw przez polskich pracownikw System zabezpieczenia spoecznego w Danii do 1993 r. finansowany by z budetu pastwa. Skadki na zabezpieczenie spoeczne zostay wprowadzone w 1994 r. dla osb zatrudnionych na podstawie umowy o prac oraz pracujcych na wasny rachunek, a w 1997 r. dla pracodawcw.
95
Zarwno pracownicy jak i osoby prowadzce dziaalno w Danii na zasadzie samozatrudnienia, oprcz odprowadzenia podatkw na rzecz pastwa i gminy, musz paci 8 procentow skadk na tzw. fundusz rynku pracy, z ktrego wypacane s zasiki dla bezrobotnych. Odprowadzenie tych skadek jest obowizkiem pracodawcy. Zasiki te wypacane s osobom bezrobotnym w jednakowej wysokoci, niezalenie od tego, jak wysok kwot stanowi ww. 8% od zarobkw. Dodatkowym, dobrowolnym zabezpieczeniem w przypadku utraty pracy s ubezpieczenia od bezrobocia. Dobrowolne skadki na ww. ubezpieczenie wpaca si do funduszy celowych (A-kasse), ktre zazwyczaj funkcjonuj przy zwizkach zawodowych. Aby wpaca skadki na taki fundusz nie trzeba by jednak czonkiem zwizku, przy ktrym on funkcjonuje. Czonkowstwo w kasie zapomogowej dla bezrobotnych tzw A-kasse. Czonkiem funduszu mona zosta jeli: ma si 18 63 lata; mieszka i pracuje w Danii; otrzymuje wynagrodzenie za prac.
Jako czonek funduszu ma si prawo do zasiku w przypadku utraty pracy, jeli byo si czonkiem przez minimum 1 rok i ma si wypracowane 1924 godziny pracy w okresie czonkowstwa. Pracujc i mieszkajc w Danii warto zapisa sie do A-kasse w celu zabezpieczenia finansowego w razie bezrobocia. Aby zosta czonkiem naley wypeni i podpisa formularz zgoszeniowy w wybranej kasie zapomogowej zwanej A-kasse. W Danii rodzaj A-kasse wybiera si wedug wyksztacenia/zawodu lub wykonywanej pracy. Tak wic np. osoby z brany budowlanej powinny stara si o czonkostwo w kasie podlegajcej pod zwizki zawodowe 3F, inynierowie powinni aplikowa do IDA ktra jest ich organizacj zwizkow, osoby z wyksztaceniem wyszym/humanistycznym do MA, a ekonomici i prawnicy do DJF. Prywatni przedsibiorcy mog si zwrci do np ASE. Pomoc w wypenieniu formularza mona uzyska w lokalnym oddziale zwizkw zawodowych, ktry take doradzi we wszystkich kwestiach dotyczcych funduszu bezrobocia w Danii. Stawki na rok 2013 Mieszkajc i pracujc w Danii mona liczy na pomoc w razie utraty pracy ze strony Akasse nie tylko jeli jest si jej czonkiem, ale rwnie mona stara si o szereg wiadcze socjalnych w danej gminie, w ktrej ma si stay adres zamieszkania. Jakich kwot mona si spodziewa z kas zapomogowych dla bezrobotnych oraz z kas zapomogi spoecznej? Ile wynosi stawka zasiku chorobowego? Poniej prezentujemy stawki podane przez Ministerstwo Pracy w Danii. Wybrane stawki na wypadek bezrobocia: Dagpenge - zapomoga dla bezrobotnych pracownikw etatowych (1 dzie) Pene ubezpieczenie - 801 DKK/dzie; Ubezpieczenie, p etatu - 534 DKK/dzie;
96
Absolwent uczelni (Pene ubezpieczenie) 82 % - 657 DKK; Modzie (Pene ubezpieczenie) 50 % - 394 DKK; Dagpenge (zapomoga dla bezrobotnych) - prywatni przedsibiorcy (maksymalna stawka na 1 dzie) 801 DKK.
Wybrane stawki pomocy socjalnej otrzymywanej z gminy: Gminna zapomoga dla bezrobotnych, stawka miesiczna: Ukoczone 25 lat, ma na utrzymaniu dzieci - 13.952 DKK; Ukoczone 25 lat - 10.500 DKK; Poniej 25 lat, wasne mieszkanie - 6.767 DKK; Poniej 25 lat, mieszka z rodzicami - 3.265 DKK8.
Wicej informacji na stronie www.bm.dk (Ministerstwo Pracy w Danii) 13. PRZYDATNE ADRESY INTERNETOWE Urzdy pastwowe, izby handlowe, stowarzyszenia i zwizki, midzynarodowe targi i wystawy, konsulowie honorowi 13.1. Adres internetowy Parlamentu Danii www.ft.dk 13.2. Adresy internetowe ministerstw rzdu Danii: Premier Helle Thorning-Schmidt, www.stm.dk Ministerstwo Gospodarki i Spraw Wewntrznych, Minister Margrethe Vestager, www.oeim.dk Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Minister Villy Svndal, www.um.dk Ministerstwo Wsppracy i Rozwoju, Minister Christian Friis Bach, www.um.dk Misisterstwo Wsppracy Nordyckiej, Minister Manu Sareen, www.um.dk Ministerstwo Spraw Europejskich, Minister Nicolai Wammen, www.um.dk Ministerstwo Handlu i Inwestycji, Minister Pia Olsen Dyhr, www.um.dk Ministerstwo Finansw, Minister Bjarne Corydon, www.fm.dk Ministerstwo Sprawiedliwoci, Minister Morten Bdskov www.justitsministeriet.dk Ministerstwo Nauki, Innowacji i Szkolnictwa Wyszego, Minister Morten stergaard, www.fivu.dk Ministerstwo Kultury, Minister Marianne Jelved, www.kum.dk Ministerstwo Przedsibiorczoci i Wzrostu, Minister Ole Sohn, www.evm.dk Ministerstwo ds. Podatkw, Minister Holger Kirkholm Nielsen, www.skm.dk
8
Wicej nt.: http://bm.dk/da/Tal%20og%20tendeser/Satser%20for%202013/Kontanthjaelp.aspx
97
Ministerstwo Obrony, Minister Nick Hkkerup, www.fmn.dk Ministerstwo Spraw Spoecznych i Integracji, Minister Karen Hkkerup, www.sm.dk Ministerstwo Zdrowia, Minister Astrid Krag, www.sum.dk Ministerstwo Transportu, Minister Henrik Dam Kristensen, www.trm.dk Ministerstwo Pracy: Minister Mette Frederiksen, www.bm.dk Ministerstwo Spraw Miejskich, Wiejskich i Mieszkalnictwa: Minister Carsten Hansen, www.mbbl.dk Ministerstwo rodowiska, Pia Olsen Dyhr, www.mim.dk Ministerstwo Spraw Klimatycznych, Minister Martin Lidegaard, www.kemin.dk Ministerstwo Spraw Dzieci i Modziey, Minister Christine Antorini, www.uvm.dk Ministerstwo ywnoci, Rolnictwa i Rybowstwa, Minister Mette Gjerskov, www.fvm.dk Ministerstwo Spraw Wyznaniowych, Minister Manu Sareen, www.km.dk Linki do wszystkich resortw rzdu duskiego znajduj si na gwnej stronie internetowej Kancelarii Premiera Danii www.stm.dk 13.3. Adresy internetowe lokalnych wadz administracyjnych www.statsforvaltning.dk 13.4. Adresy internetowe agencji rzdowych Urzd Statystyczny www.dst.dk Agencja ds. Inwestycji Zagranicznych www.investindk.dk Duska Rada Eksportu http://um.dk/en/tradecouncil/about/abroad/ Urzd ds. Patentw i Znakw Towarowych www.dkpto.dk Suba Celna www.skat.dk Urzd ds. Przedsibiorstw www.erhvervsstyrelsen.dk Duski urzd ds. Przedsibiorczoci www.deaca.dk Rada ds. Rolnictwa i ywnoci www.lf.dk Urzd ds. Energetyki www.ens.dk Nadzr ds. Energetyki www.energitilsynet.dk Urzd ds. Konkurencji i Konsumentw www.ks.dk Agencja ds. Konsumentw www.forbrug.dk Urzdds. Bezpieczestwa Drogowego i Transportu www.fstyr.dk Duski Urzd Morski www.dma.dk Urzd ds. Ochrony rodowiska www.mst.dk Urzd ds. Zdrowia www.sst.dk
98
Duska Suba Imigracyjna www.udlst.dk 13.5. Adresy internetowe izb handlowych Duska Izba Handlowa www.danskerhverv.dk (posiada liczne przedstawicielstwa we wszystkich 5 regionach Danii) Skandynawsko-Polska Izba Gospodarcza www.spcc.pl Polish Danish Chamber of Commerce pdcc.dk 13.6. Adresy internetowe branowych stowarzysze i organizacji gospodarczych Konfederacja Duskiego Przemysu www.di.dk Duska Federacja Przemysu Farb i Lakierw www.fdlf.dk Duska Federacja Przemysu Tworzyw Sztucznych www.plast.dk Zrzeszenie Duskiego Przemysu Meblarskiego www.danishfurniture.dk Federacja Duskiego Przemysu Tekstylnego i Odzieowego www.textile.dk Duskie Centrum Wzornictwa www.ddc.dk Duskie Zrzeszenie Budownictwa www.danskbyggeri.dk Duskie Centrum Standaryzacji www.ds.dk Duskie Zrzeszenie Transportu i Logistyki www.dtl-dk.dk Duska Agencja Lekw www.dkma.dk Duska Konfederacja Zwizkw Zawodowych www.lo.dk Zrzeszenie Duskiej Prasy Specjalistycznej www.specialmedierne.dk Pena lista stowarzysze branowych znajduje si www.danskerhverv.dk (w zakadce Brancheforeninger). 13.7. Adresy internetowe organizatorw targw i wystaw Centrum Targowo-Konferencyjne w Kopenhadze Bella Center www.bellacenter.dk Centrum Targowe w Herning www.mch.dk Centrum Wystawienniczo-Konferencyjne w Kopenhadze www.forumcopenhagen.dk Centrum Targowe we Fredericii www.dmh.dk Centrum Kongresowe w Aalborg www.akkc.dk Centrum Kongresowe w Odense www.occ.dk Informacje o targach organizowanych w Danii znajduj si rwnie na stronie specjalizujcej si w problematyce targowo-wystawienniczej www.fagmesser.dk. na stronie internetowej
99
13.8. Konsulowie honorowi RP w Danii Konsul Honorowy RP w Svendborg - Fionia Jan Krossteig Hvidkilde Ladeggard Faaborgvej 240 DK 5700 Svendborg tel. (+45) 62 20 25 40 fax (+45) 62 20 25 42 e-mail: polen@krossteig.dk Konsul Honorowy RP w Aarhus - Jutlandia Ole Ravnsbo Strandvejen 94 DK 8100 Aarhus C tel. (+45) 87 34 34 34 fax. (+45) 87 34 34 00 e-mail: office@interlex.dk or@interlex.dk 13.9. Ambasady Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji w Kopenhadze Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Krlestwie Danii Ryvangs Alle 46 Kopenhaga 2900 Hellerup Denmark/Dania tel.: (+45) 39 622 633 fax: (+45) 39 622 554 www.copenhagen.trade.gov.pl e-mail: cph@trade.gov.pl Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Krlestwie Danii Richelieus Alle 12 2900 Hellerup Denmark / Dania tel.: (+45) 39 46 77 00 fax: (+45) 39 46 77 66 www.copenhagen.polemb.net e-mail: copenhagen.info@msz.gov.pl Wydzia Konsularny Ambasady RP w Krlestwie Danii Richelieus Alle 10 2900 Hellerup Denmark/Dania tel.: (+45) 39 46 77 21 fax: (+45) 39 46 77 88 e-mail: kopenhaga.amb.wk@msz.gov.pl Ambasada Krlestwa Danii w Warszawie www.ambasadadanii.pl; www.danishembassy.pl
100
14. Inne Skandynawsko-Polska Izba Gospodarcza - www.spcc.pl Polish Danish Chamber of Commerce www.pdcc.dk 15. Przykady praktycznych zapyta polskich przedsibiorcw wpywajcych do WPHI Na jakich zasadach mog sprzedawa towary do Danii przez internet? Dziaalno polskiej firmy sprzedajcej towary poprzez internet do Danii jest moliwa na zasadach oglnych. Nie istniej adne duskie przepisy regalmentujce tego typu dziaano w stosunku do podmiotw z krajw czonkowskich UE (poza limitem sprzeday wysykowej). Zgodnie z art. 23 ust. 2 i 3 ustawy o VAT (PL), jeeli cakowita warto towarw wysyanych lub transportowanych do danego pastwa UE nie przekroczya w roku podatkowym oraz w poprzednim roku podatkowym limitu sprzeday wysykowej ustalonego przez to pastwo (na dzie 1 stycznia 2013 r. w Danii jest to kwota 280.000 DKK = 37.551 EUR), to dostaw towarw uznaje si za wykonan w Polsce. Firma zajmujca si sprzeda wysykow z Polski do innego pastwa UE moe wybra miejsce opodatkowania dostaw, ktrych cakowita warto nie przekroczya w/w limitu ustalonego w danym pastwie czonkowskim. W przypadku sprzeday towarw podmiotom nie bdcym patnikami podatku Vat w Danii (np. osobom prywatnym) moe Pan wystawi faktur brutto z polskim VAT. Istniej natomiast ograniczenia w zakresie handlu art. spoywczymi. Wymaga to posiadania magazynu na terenie Danii, czyli sprzeda artykuw spoywczych bdzie wymagaa zarejestrowania duskiego przedsibiorstwa jako importera na terenie Danii. Poniej przesyam link do naszego Przewodnika dla przedsibiorcy: http://www.copenhagen.trade.gov.pl/pl/przewodnik/article/detail,381,Poradnik_dla_polski ego_przedsiebiorcy_w_Danii.html Prowadzenie dziaalnosci tego typu (handel art. spoywczymi) jest regulowane przez rozporzdzenie 852/2004 and (EC) No 853/2004, art. 6 and 4. Poniej zaczam link do formularza o udzielenie autoryzacji przedsibiorstwa: http://www.foedevarestyrelsen.dk/Selvbetjening/Blanketter/Sider/Autorisationregistrering.aspx?Listevisning=http://www.foedevarestyrelsen.dk/Selvbetjening/Blankette r/Sider/forside.aspx oraz dodatkowe informacje dla nowych podmiotw gospodarczych sprzedajcych art. spoywcze ze strony Danish Veterinary and Food Administration: http://www.foedevarestyrelsen.dk/Kontrol/Ny_virksomhed_hvordan/Sider/Forside.aspx oraz linki do rejestracji przedsibiorstwa jako importer art. spozywczych: http://www.foedevarestyrelsen.dk/Foedevarer/Import_og_eksport/Import_foedevarer/Sid er/forside.aspx Uprzejmie informuj, e kwestia moliwosci przesyania ofert handlowych w Danii regulowana jest ustaw - Bekendtgrelse af lov om markedsfring (LBK nr 58 af 20/01/2012) poniej podaj link do aktu prawnego: https://www.retsinformation.dk/Forms/R0710.aspx?id=140282
101
Generalnie istnieje moliwos przesyania ofert handlowych osobom fizycznym i prawnym w formie elektronicznej lub faksem, jednake wycznie za uprzedni zgod adresata. Ile w Danii wynosz odsetki ustawowe? Od dnia 1 stycznia 2012 do 30 czerwca 2012 r. odsetki ustawowe w Danii wynosz 7,7% w skali roku: http://www.nationalbanken.dk/DNDK/minfo.nsf/(sysPrintViewDefault)/Morarenteprocesre nte!OpenDocument&popUpWindow+CloseWindow+PrintIcon W okresie czerwiec-grudzie 2011 r. odsetki wynosiy 8,3%. Dla potrzeb wyliczenia wysokoci odsetek od wierzytelnoci poniej podajemy link do pliku zawierajcego informacj nt. zmian w wysokoci odsetek ustawowych na przeomie ostatnich kilku lat (od 2002 r.): http://www.nationalbanken.dk/C1256B730054214F/sysOakFil/Hist_mora_excel/$File/His toriske_mora_excel.xls Kalkulator: http://www.renteberegning.dk/ Co musz zrobi, aby odzyska nalenoci od niesolidnego kontrahenta? W przypadku niesolidnego partnera, rozwizanie zaistniaego sporu po wyczerpaniu drogi polubownej nastpi moe w dwojaki sposb. Pierwszym jest skierowanie sprawy do sdu arbitraowego, pod warunkiem, e w kontrakcie istnieje odpowiedni zapis, drugim za jest zaangaowanie wyspecjalizowanej instytucji (na og firmy prawniczej lub wywiadowni handlowej), zajmujcej si windykacj nalenoci. Przekazanie sprawy adwokatowi powoduje wszczcie procedury, ktra obejmuje kilka etapw dziaania, poczwszy od wezwania do zapaty w ustawowym terminie 10 dni do ewentualnego skierowania pozwu przeciwko dunikowi do sdu rejonowego. Firmy zajmujce si windykacj pobieraj za swoje usugi opat. Z reguy za napisanie pisma wzywajcego do zapaty na papierze kancelaryjnym i wysanie pod wskazany adres, wspomniane firmy pobieraj do 1500 DKK (warto rwnie mie na uwadze pniejsze honorarium kancelarii, ktre pobieraj najczciej wynagrodzenie w wysokoci 10-15% kwoty bdcej przedmiotem windykacji. Ostateczna kwestia honorarium winna by jednak ustalona wycznie z dan kancelari prawn). W zwizku z powyszym, proponujemy bezporedni kontakt z kancelariami prawnymi (np. vide poniej) proszc o wycen skierowania pozwu przeciwko dunikowi (nastpnie wybra t, ktra bdzie np. tasza). 1) MAGNUSSON Jesper Kronborg (jz. angielski) e-mail: jesper.kronborg@magnussonlaw.com tel. +45 82 51 51 22 kom. +45 20 49 44 79 2) Firma CPH LEX Christian Emmeluth (jz. angielski) Monika Szkudlarek (jz. polski) msz@cphlex.dk e-mail: ce@cphlex.dk tel.: +45 33 12 79 13 ; fax: +45 33 93 03 13
102
3) Firma Nordia Sren Sloth (jz. angielski) Cell. +45 20 20 63 25 Phone. +45 70 20 18 10 Fax +45 70 20 18 07 e-mail: ssn@nordialaw.com Jaka jest minimalna stawka godzinowa pracownika niewykwalifikowanego, ktr duskie zwizki zawodowe mogyby zaakceptowa? Korzystajc z oglnego szablonu pac wynagrodzenia niewykwalifikowanych pracownikw budowlanych, naley przyj: Minimalna stawka godzinowa 12,5 % skadka urlopowa (pracodawca) 6,9 % skadka na wita publiczne (pracodawca) 8,5 % Dodatkowy fundusz emerytalny (pracodawca) 4,0 % Dodatkowy fundusz emerytalny (pracownik) Skadka emerytalna do zapacenia DKK 115,20 DKK 14,40 DKK 7,95 DKK 137,55 DKK 11,21 DKK 5.50 DKK 16,71 minimalnego dla
Cakowita stawka godzinowa dla pracownika firmy bez skadki emerytalnej (115,20 + 14,40 + 7,95) wynosi 137,55 DKK. Od kwoty 137,55 DKK naley odj dodatek do funduszu emerytalnego 5,50 DKK, co daje czn kwot 132,05 DKK. Kwota 132,05 DKK jest kwot do opodatkowania, czyli pomniejszenia o 8% na fundusz zatrudnienia oraz 30% z tytuu podatku dochodowego, co daje czn kwot 85,05 DKK (132,05 8% = 121,48 oraz 121,48 30% = 85,05 DKK). Minimalna godzinowa stawka dla niewykwalifikowanego pracownika budowlanego wynosi 85,05 DKK/godz. Przy czym, od powyszej kwoty naleaoby odliczy dodatki wakacyjne (12,5% i 6,9%) co daje 62,7 DKK netto. Zatem kwota 62,7 DKK jest stawk minimaln, jak winien otrzyma pracownik netto, tj. do rki.
103

Dania. Poradnik Dla Polskiego Przedsiebiorcy 2013

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dania. Poradnik Dla Polskiego Przedsiebiorcy 2013

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Wydanie zaktualizowane Maj 2013 r.

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Jacek Wjcikowski Kierownik WPHI

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Tabela gwnych wskanikw makroekonomicznych

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Budownictwo mieszkaniowe 45.8%

Budynki komercyjne 54.2%

Rys. 2 Udzia procentowy w rynku budownictwa w Europie

Niemcy 14.5% Wielka Brytania 11.9%

Dania 3.1% Pozostaa cz Europy 65.5% Szwecja 2.6% Norwegia 2.4%

Do najwikszych firm duskich w brany budowlanej nale: MT Hjgaard NCC

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kopenhadze

Dania - Poradnik dla polskiego przedsibiorcy 2012