Stoicyzm Filozofia stoicka powstaa w III w. p. n. e. Szko stoick zaoy ok. 300 r. p. n. e. Zenon z Kition ( 336-264 r. p. n. e.

), przetrwaa ona pi wiekw, bdc w tym czasie modyfikowan m. in. przez Chryzypa(ur. ok.280 r. p. n. e.). Zenon by pocztkowo czonkiem szkoy cynickiej, jednak po pewnym czasie odstpi od niej i zmodyfikowa stanowisko cynikw inicjujc nowy kierunek w filozofii. Stoicyzm przej od myli cynickiej pogld mwicy o samowystarczalnoci cnoty oraz bezwartociowoci wszystkiego tego, co nie stanowi cnoty. W pogldach fizycznych stoicy czerpali z tradycji staroytnych filozofw przyrody, szczeglnie Heraklita. Fizyka Pogldy fizyczne stoikw wyrosy z przekonania, i budowa wiata jest jednolita. wiat jest materialny, rwnoczenie oywiony i jako twr boski doskonay. Ich system by monistyczny. Zakadali, e bytem jest wycznie to, co podlega dziaaniu oraz dziaa. Z tego wynikao, ze jeli dusza istnieje to jest cielesna, podobnie cnota, czy bg. Stoicy byli materialistami, twierdzili, e nie istnieje aden byt niematerialny, idealny czy te duchowy. Jeli co jest niematerialne to stanowi niebyt, prnie. Wynikao z tego, e przestrze oraz czas take s niebytem, gdy maj niematerialny charakter. Stoicy zajmowali stanowisko nazwane przez pniejszych uczonych nominalizmem. Filozofowie nauczali, e wiat skada si z cia, ktre nie s bytem prostym, ale skadaj si z dwch czynnikw: biernego i czynnego. Za Arystotelesem twierdzili, e materia ma charakter bierny, jest budulcem, za forma jest pierwiastkiem czynnym, stanowicym o jakoci danego ciaa. Jednak w odrnieniu od Arystotelesa take form pojmowali materialnie. Form nazywali "pneum", tchnieniem i wyobraali sobie podobn do powietrza. Stoicy uznali dynamistyczn koncepcj wiata, ktra zakadaa istnienie wycznie materii i ruchu, ktre mog przybiera rne postacie. Wszystko bezustannie si porusza, przy czym kady ruch posiada jak przyczyn. T przyczyn jest pneuma, ktra nie dziaa lepo czy mechanicznie, ale celowo. Pneuma posiada bosk natur, jest si kosmiczn, rdem ycia, jednoci wiata, przenika kad rzecz. Dziki temu tworzy on olbrzymi cao, jest ywy i rozumny, a take nieograniczony. Wedug stoikw istnieje bstwo, nie jest jednak transcendentne, ale yje w wiecie, a wrcz jest z nim identyczne. Takie stanowisko nazywane jest panteizmem. Stoicy prbowali take wyjani powstanie oraz dzieje wszechwiata. Odwoujc si do pierwszych filozofw przyrody stwierdzali, e boska pneuma, ywa, ognista materia stanowi pocztek wiat, z ktrego powstay pozostae

ywioy: woda, ziemia i powietrze. Jako e czowiek jest czci wszechwiata, powinien y z nim w zgodzie i by wiernym prawu, ktre rzdzi ca natur. Etyka stoikw Stoicy nauczali, e dopki czowiek nie uzyska niezalenoci, nie zdobdzie postawy obojtnej na zewntrzne okolicznoci, nie osignie szczcia. Szczcie, cnota, niezaleno i mdro stanowi miay dla czowieka cel. Bdzie to moliwe jedynie wtedy, kiedy czowiek dostosuje si do powszechnej harmonii, ktra panuje w boskiej, rozumnej i harmonijnej przyrodzie. ycie w zgodzie z natur jest tym samym rozumne. Rozum stanowi dla stoikw miar ludzkiego postpowania, rozsdek , wiedza, rozum stanowiy cnot. Byli bardzo radykalni w swych naukach, uznawali, e kto nie posiada penej cnoty, wcale jej nie posiada. Ludzi mona podzieli na dobrych i zych, czyli cnotliwych i tych, nie posiadajcych cnoty. Rzeczami, o ktre czowiek powinien zabiega s wartoci duchowe, czyli talenty; cielesne, czyli sprawnoci zmysw oraz zewntrzne, czyli posiadanie dzieci. Wartoci duchowe s waniejsze od cielesnych o nie bardziej naley si stara. Stoicy dowodzili, i ten kto yje w zgodzie z zasadami rozumu, kieruje si mdroci i cnot, ten jest w stanie y w zgodzie z samym sob oraz ze spoeczestwem. Spoeczestwo, podobnie jak przyroda pojmowane byo jako zoony organiczny zesp. Stoicyzm gosi ideay kosmopolityczne, postulowa o zniesienie granic pomidzy pastwami narodowymi. Etyka stoikw, cho nacechowana bya surow powaga i rozsdn trzewoci, to niosa te w sobie gorc wiar w atwo osignicia dobra i szczcia w yciu. Logika Stoicy jako pierwsi posuyli si terminem logika na okrelenie zagadnie, ktrymi wczeniej zajmoway si dialektyka, analityka i topika. Logika bya przez nich pojmowana jako nauka o logosie, o rozumie oraz mowie. Jako nauka o mowie do logiki zaliczano take gramatyk czy retoryk. Stoicy nazywali logik nauk o znaku oraz o jego znaczeniu. Wedug nich wiedza pochodzia od zmysw, pojmowali j sensualistycznie. Filozof Kleantes widzia postrzeenie jako odcinicie przedmiotw w duszy. Chryzyp stwierdzi, e postrzeenie nie jest, jak to widzia Kleantes odciniciem, ale zmian dokonan w duszy.

Postrzeenia, ktre dokonywane byy w stanie naturalnym, z waciwej odlegoci, trway dostatecznie dugo i byy sprawdzalne poprzez inne postrzeenia nosiy nazw postrzee kataleptycznych. Punktem wyjcia dla rozwaa stoikw byo przekonanie, i kada prawda oraz fasz jest pewn caoci, ktra moe by rozoona na czci skadowe. Postrzeenia takiego nie powinno si traktowa tylko jako poczenia terminw. Filozofia stoicka czya w sobie racjonalizm z materializmem. Oryginalnym pomysem by panteizm, postulat ycia w harmonii z natur, ktr przenika boska sia, charakterystyczny by idea mdrca oraz sposb pojmowania wolnoci. Szkoa stoicka W dziaalnoci szkoy stoickiej wyrni mona trzy okresy: 1. okres starej szkoy ateskiej, naleeli do niej twrcy stoicyzmu, 2. okres redniej szkoy ateskiej ( II / I w. p. n. e.), od czystej nauki Stoikw przesza do nauki eklektycznej, 3. okres modszej szkoy, ktra rozwijajcej si w Rzymie; w pewnym stopniu powrcia do pocztkowej doktryny stoickiej. redni okres filozofii stoickiej zacz si kiedy kierownikiem szkoy zosta, w 129 r. p. n. e. Panaitios z Rodos (185-110 r. p. n. e.). Najwybitniejszym filozofem tamtego okresu by nastpca Panaitiosa, Poseidonios, ktry opar swoj myl na naukach cisych. Wedug niego duch stanowi si natury, t sam, jak jest sia yciowa. Wrd stoikw modszego okresu najsawniejszymi mylicielami byli: Seneka (autor licznych popularnych pism takich jak: "O yciu szczliwym", "O krtkoci ycia", "O gniewie"), Epiktet ( ok. 50 - 130 r. p. n. e.; by niewolnikiem z Frygii, potem zosta nauczycielem filozofii w Rzymie), Marek Aureliusz (cesarz panujcy w Rzymie w latach 161 -180 p. n. e., autor rozmyla). Stoicy ci, zwaszcza Seneka oraz Marek Aureliusz odeszli od pierwotnego materializmu propagowanego przez pierwszych stoikw. Ich pogldy na wiat miay charakter dualistyczny i spirytualistyczny, interesowali si etyk.