PZ - NR 5 - Maj - 2013

KURIER WETERANA KURIER WETERANA KURIER WETERANA
www.polska-zbrojna.pl
w n po ume o rad rze n ni ier k zy
NR 5 (805) MAJ 2013
INDEks 337 374 ISSN 0867-4523
Cena 6,50 z (w tym 8% VAT)
profesor waldemar dziak: O co chodzi korei pnocnej

do pieka i z powrotem, czyli nasi w Gujanie Francuskiej
MACHINA SZKOLENIOWA jak nauczy rzemiosa onierza zawodowego
ISSN 08674523
z szeregu wystp
piotr bernabiuk
Jak sobie wyszkolisz, tak sobie powojujesz...
rzejcie si zbrojnych na zawodowstwo stanowio wyzwanie przede wszystkim dla szkoleniowcw. Przecie do tego czasu przez kolejne dziesiciolecia wojskowe myny mey oniersk mas w rwnomiernym rytmie, wyznaczanym przez kolejne wcielenia. Uczono maszerowania, piewania, meldowania i prostych czynnoci przydatnych w dziaaniach wojennych Zaledwie szkolenie si rozpoczynao, a ju si koczyo. I kolejna partia rezerwistw z triumfaln pieni na ustach wracaa do cywila, a u koszarowych bram czekali nastpni rekruci. Wszystko zaczynao si od nowa po raz pity, dziesity, setny Od kiedy przeszlimy na zawodowstwo, szeregowy przez kolejne lata suby zostaje wyedukowany do maksymalnego poziomu i potrafi niemale wszystko to, czego si od niego na tym etapie oczekuje. Pniej w jeden organizm s zgrywane druyna, nastpnie pluton, kompania i wreszcie batalion. Co dalej? Oczywicie naley ten potencja utrzyma w gotowoci do dziaania. Jak to zrobi, eby uchroni onierzy przed monotoni i rutyn? Jak utrzyma uformowan, gotow struktur bojow w gotowoci? Przecie w misjach poza granicami kraju, bdcych sprawdzianem wyszkolenia i zdolnoci bojowej, uczestniczy jedynie cz si zbrojnych. Czy powtarza zajcia na poziomie druyny i zaogi, czy moe na szczeblu kompanii? A moe niech onierz zdobywa kolejne specjalnoci i staje si uniwersalny? A jak si wybije wrd kolegw, to trzeba mu otworzy furtk do wyszego korpusu, awansowa Od szeregowych nie mniej wani s modzi dowdcy. Szczeglnie podporucznicy, ci po rocznym studium, ktre w skali suby jest ledwie szkoleniem wstpnym i zapoznawczym. To na nich naley si szczeglnie skoncentrowa, wprowadzi ich w ycie pododdziaw, wesprze w szkoleniu idowodzeniu, bo na wojaczk maj jedynie trzyletni kadencj. Jeli tu nie poczuj si dobrze wroli dowdcw i przywdcw, to ju pniej nie bd mieli takiej okazji. Ani jako majorowie, ani jako generaowie.
Od kiedy przeszlimy na zawodowstwo, szeregowy przez kolejne lata suby zostaje wyedukowany do maksymalnego poziomu i potrafi niemale wszystko to, czego si od niego na tym etapie oczekuje.
O s zkoleniu czyt a j na s tro nie 1 2 .
NUMER 5 | MAJ 2013 | POLSKA ZBROJNA
|rejestr|
36 | Sztuka koncentracji
Ewa Korsak, Magdalena Kowalska-Sendek Jak strzelcy wyborowi doskonalili si podokiem byych gromowcw?
38 | Do pieka i z powrotem
Magdalena Kowalska-Sendek Na to szkolenie trafiao si kiedy za kar. Teraz morderczy trening w Gujanie Francuskiej jest tylko dla wybranych.
19 | Przeciwnik na niby
Magdalena Kowalska-Sendek Specjalsi bd mogli wirtualnie walczy wdowolnym miejscu na wiecie.
20 | Wirtualne okopy
Genera Marek Tomaszycki opowiada, jak poczy szkolenie na symulatorach z realnym.
42
46 | Samotni owcy
ukasz Zalesiski Mamy pi okrtw, ktre stanowi najgroniejsz bro marynarki. Bartosz Bera
26 | Dowdca w 800 godzin

Czy podoficerowie s dobrze przygotowywani doroli dowdcw?
Paulina Gliska
30 | Urzdnicza paralaksa
Bogusaw Politowski
Kolejny raz sprawdzamy, kiedy wpolskiej armii pojawi si stanowiska dlasnajperw.
50 | Szkoa mistrzw
Polscy piloci ju trzeci raz pokazali swj kunszt na szkoleniu w Albacete.
55 | Oblicza pokoju
Anna Dbrowska Nasza dziennikarka udowadnia, elekcje prowadzone przez weteranw to znakomity pomys na pokazanie modym ludziom specyfiki pracy onierzy.
30
58 | Ostatni dwik gwizdka

O komandorze podporuczniku Arkadiuszu Kurdybelskim, ktry naORP Mewa przeszed wszystkie szczeble kariery.
ukasz Zalesiski
NUMER 5 | maj 2013 | POLSKA ZBROJNA
BO G U S A W
Piotr Bernabiuk, Tadeusz Wrbel
POL I T OW S K I
armia
12 | Machina szkoleniowa
Piotr Bernabiuk, Tadeusz Wrbel
U K A S Z
O gigantycznym orodku szkoleniowym, jakim w czasie pokoju jest polska armia
12
K ERMEL
42 | Misja wrd umiechnitych ludzi

Dziennikarz Polski Zbrojnej pojecha do Mali razem z naszymi onierzami, ktrzy rozpoczynaj tam sub.
Bogusaw Politowski
prezentuj 68 | Owoce morza dla boga wojny bro
Krzysztof Wilewski
sekretariat wojskowego instytutu wydawniczego tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, faks: 684 55 03; CA MON 845 365, 845 685, faks: 845 503; sekretariat@zbrojni.pl, Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa REDAKTOR NACZELNY POLSKI ZBROJNEJ Wojciech Kiss-Orski, tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; wko@zbrojni.pl Sekretariat redakcji Aneta Winiewska (sekretarz redakcji), tel.: +4822 684 52 13, CA MON 845 213 Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 02 27, CA MON 840 227; Joanna Rochowicz, tel.: +4822 684 52 30, CA MON 845 230; polska-zbrojna@zbrojni.pl, pz@zbrojni.pl WSPPRACOWNICY Piotr Bernabiuk, Anna Dbrowska, Paulina Gliska, Magorzata Schwarzgruber, Tadeusz Wrbel, tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244, +4822 684 56 04, CA MON 845 604; Magdalena Kowalska-Sendek, tel.: +48 725 880 221; Rafa Ciasto, Robert Czulda, Wodzimierz Kaleta, Marek Mejssner, Bogusaw Politowski, Jacek Szustakowski, Krzysztof Wilewski, ukasz Zalesiski DZIA GRAFICZNY Marcin Dmowski (kierownik), Pawe Kpka, Monika Siemaszko, tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170 fotoedytor Andrzej Witkowski, tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170 OPRACOWANIE STYLISTYCZNE Renata Gromska, Urszula Zdunek, tel.: +4822 684 55 02, CA MON 845 502 BIURO REKLAMY I MARKETINGU Adam Niemczak (kierownik), Anita Kwaterowska (tumacz), Magdalena Miernicka, Magorzata Szustkowska, tel. +4822 684 53 87, 684 51 80, Elbieta Toczek (kolporta), tel. +4822 684 04 00, faks: +4822 684 55 03; reklama@zbrojni.pl Zdjcie na okadce: Katarzyna Przepira
Krab, Kryl, Rak i Homar te nazwy pojawiaj si nie tylko wwysublimowanym menu, lecztake wprogramach zbrojeniowych.
74 | Projekt widmo
Robert Czulda Kiedy do armii amerykaskiej wreszcie trafi nastpcy HMMWV?
bezpieczestwo
80 | Pnoc pry muskuy

Czy wojenna retoryka pnocnokoreaska moe przerodzi si w konflikt zbrojny?
Rafa Ciasto
84 | Badanie gry lodowej

Profesor Waldemar Dziak o tym, komu przyniosaby korzyci wojna na Pwyspie Koreaskim.
Tadeusz Wrbel
88 | Kodeks cyberwojen
Uderzenie przez internet mona porwna doataku z uyciem broni konwencjonalnej.
Numer zamknito: 18.04.2013 r. KOLPORTA I REKLAMACJE TOPLOGISTIC, ul. Skarbka z Gr 118/22, 03-287 Warszawa, tel.: +4822 389 65 87, +48 500 259 909, faks: +4822 301 86 61; biuro@toplogistic.pl DRUK Drukarnia Trans-Druk spka jawna, Kranica k. Konina Prenumerata Prenumerata realizowana przez RUCH S.A: Zamwienia na prenumerat w wersji papierowej i na e-wydania mona skada bezporednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl Ewentualne pytania prosimy kierowa na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontaktujc si z Telefonicznym Biurem Obsugi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 czynne w godzinach 7.00 18.00. Koszt poczenia wg taryfy operatora. Partner: Narodowe Archiwum Cyfrowe. 170 tysicy zdj online na www.nac.gov.pl
Robert Czulda
90 | Zabjcze kody
Marek Mejssner Uycie robaka internetowego nie niesie krwawych ofiar, ale jest tanie i moe wywoa dotkliwe szkody.
92 | Machina zmian
Tadeusz Wrbel Rewolucja we woskiej ldwce
wojny 96 | Obz dla VIP-w ipokoje Wielka ucieczka po niemiecku horyzonty 104 | Gapa dla technika
Magdalena Kowalska-Sendek Inynierowie chc nosi takie same odznaki jakpiloci.
Tadeusz Wrbel
110 | Magia wielkich gr

Zdobywanie szczytw na wojskowo
Piotr Bernabiuk
Tre zamieszczanych materiaw nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstw niezamwionych redakcja niezwraca. Zastrzega sobie prawo do skrtw. Egzemplarze miesicznika w wojskowej dystrybucji wewntrznej s bezpatne. Informacje: CA MON 840 400
flesz
onierze zgrupowania bojowego XII zmiany PKW Afganistan osaniaj dziaanie amerykaskich saperw. Wychodz z wozw i poruszaj si wzdu Highway1 wposzukiwaniu odcigw i ajdikw (improwizowanych adunkw wybuchowych).
A D A m RO I K / C OMB A T C A m ERa d O S Z
afganistan
|przegld miesica|
Polski kontyngent przez kolejne p roku zostaje w Afganistanie.
godnie z postanowieniem prezydenta Bronisawa Komorowskiego polscy onierze bd suy wAfganistanie do 13 padziernika 2013 roku. Kontyngent, tak jak do tej pory, ma liczy maksymalnie 1,8 tysica onierzy i pracownikw wojska, a odwd strategiczny w kraju kolejne 200 osb. Od jesieni 2012 roku dwie ostatnie zmiany zostan zmniejszone do okoo tysica onierzy i cywili. Teraz misj w Afganistanie koczy XII zmiana,
ktr w wikszoci tworz onierze 12 Brygady Zmechanizowanej, dowodzeni przez generaa brygady Andrzeja Tuza. Trzonem XIII zmiany bd wojskowi z 25 Brygady Kawalerii Powietrznej, a ich dowdc genera brygady Marek Sokoowski. Zmieniy si zadania polskiego kontyngentu. Od 1 kwietnia za utrzymanie bezpieczestwa w prowincji Ghazni odpowiadaj miejscowe wojsko i policja. Armia afgaska przeja te od Polakw kontrol nad baz w Waghez.
o g o s z e ni e
Teraz gwnym zadaniem naszych onierzy jest szkolenie Afgaskich Si Bezpieczestwa oraz wspieranie wadz i lokalnej administracji tego kraju w odbudowie infrastruktury cywilnej, a take realizacja projektw pomocowych. Polacy nadal patroluj te drog czc Kabul z Kandaharem. W 2014 roku dowodzone przez NATO siy ISAF, w tym Polska, maj opuci Afganistan, a odpowiedzialno za zapewnienie bezpieczestwa kraju przejmie tamtejsze wojsko. A D n
Dowdztwo Operacyjne Si Zbrojnych

poszukuje kandydatw do pracy w zespole reporterskim Combat Camera na stanowisku: podoficer specjalista, STE: chor., U: 8.
Od kandydatw oczekujemy: dowiadczenia w robieniu zdj lub video, znajomoci obsugi programw graficznych (Adobe Premiere), kreatywnoci i zaangaowania. Zapewniamy: prac w gronie ekspertw z uyciem sprztu najwyszej wiatowej klasy, rozwijanie swoich zainteresowa, moliwo podnoszenia kwalifikacji i rozwoju zawodowego.
Zgoszenia w postaci CV prosimy przesya do 31 maja 2013 roku na adres: do@wp.mil.pl
a d a m
Coraz bliej koca
r o ik / c o m b at
ca m e r a
d o s z
przegld miesica
A r tist ' s i m p r e ssi o n o f th e S p a d a 2 0 0 0
Czciej i duej
Szeregowi i podoficerowie chc wyduenia suby kontraktowej i zmian w zasadach podwyszania klas kwalifikacyjnych.
zi suba kontraktowa szeregowych zawodowych moe trwa do 12 lat. Jeli w tym czasie nie podwysz oni swoich kwalifikacji i nie przejd do korpusu podoficerskiego, powinni zwolni miejsce dla kolejnych kadr, mwi genera broni Mieczysaw Gocu, pierwszy zastpca szefa Sztabu Generalnego WP na spotkaniu podoficerw i szeregowych z ministrem Tomaszem Siemoniakiem. Przedstawiciele obu korpusw proponowali jednak, by wyduy ten okres o kilka lat. Argumentowali to tym, e liczby zarwno etatw podoficerskich, jak i miejsc w szkoach podoficerskich, s ograniczone. Jak wyliczali, spord szeregowych, ktrzy rozpoczli sub trzy lata temu, tylko jedna czwarta ma szans zosta podoficerami. Reszta bdzie musiaa poegna si z armi. Minister Siemoniak zapewnia jednak, e prognozy nie s tak pesymistyczne.
Zaley nam na rotacji w siach zbrojnych, ale jednoczenie nie chcemy traci fachowcw, stwierdzi. Szefostwo armii nie zgadza si przy tym na przeduenie czasu trwania suby kontraktowej. Po duszym ni 12 lat okresie w armii szeregowym trudniej bdzie uoy sobie ycie w cywilu i znale tam prac, tumaczy genera Gocu. Podoficerom i szeregowym zaley te na zmianie w rozporzdzeniu w sprawie klas kwalifikacyjnych. Chc, aby po 15 latach suby onierz mg podnosi klas co roku, a nie, tak jak teraz, co trzy lata. Proponujemy kompromis, czyli dwa lata. Takie rozwizanie i w zwizku z tym wiksze wypaty dodatkw motywacyjnych za klasy wedug wstpnych szacunkw i tak bd kosztoway MON dodatkowe 26 milionw zotych rocznie, wyjani minister Siemoniak. Jak doda, resort nie chce te, aby okres dochodzenia do kolejnych klas by zbyt n krtki. A n n
Zgoda na polsk tarcz

Prezydent podpisa ustaw, ktra daje podstawy do budowy naszego systemu obrony powietrznej.
wito Sapera
godnie z tradycj maj w Wojskach Ldowych przebiega pod znakiem rozpoznania, a szkolenie zwiadowcw nabiera szczeglnego tempa. Spotykamy si w tym czasie na drawskim poligonie, aby doskonali specjalistyczne umiejtnoci, porwna poziom wyszkolenia zwiadowcw na zawodach uyteczno-bojowych druyn rozpoznawczych oraz sprawdzi wybrane zdolnoci operacyjne rozpoznania Wojsk Ldowych podczas taktyczno-specjalnych wicze Delta. Chciabym przekaza wszystkim zwiadowcom z okazji ich wita najlepsze yczenia sukcesw w subie, kolegom, ktrzy wykonuj zadania w naszym kontyngencie w Afganistanie, onierskiego szczcia, a nam wszystkim mistrzowskiego opanowania rzemiosa i sprostania nowym wyzwaniom, zarwno zawodowym, jak i w yciu osobistym.
Szef Zarzdu Rozpoznania i Walki Elektronicznej G2 Dowdztwa Wojsk Ldowych pukownik Sawomir Florek wraz z kadr i pracownikami
owelizacja ustawy o modernizacji technicznej i finansowaniu si zbrojnych gwarantuje przeznaczenie pienidzy na jeden z priorytetw modernizacyjnych armii, czyli budow wasnego systemu obrony przestrzeni powietrznej, mwi prezydent Bronisaw Komorowski, zwierzchnik si zbrojnych, po podpisaniu dokumentu. Jak doda minister Tomasz Siemoniak, polski system przeciwrakietowy ma by przede wszystkim dostosowany do obrony przed rakietami krtkiego iredniego zasigu oraz zintegrowany zsystemem budowanym przez NATO. Zmiana przepisw dotyczy sposobw finansowania w latach 20142023 obrony przeciwrakietowej i przeciwlotniczej. Nowelizacja przewiduje, e wramach 1,95 procent PKB, ktry corocznie jest przeznaczany na obronno, kwoty wynikajce ze wzrostu gospodarczego bd przekazywane na budow polskiej tarczy. Zdaniem Stanisawa Kozieja, szefa Biura Bezpieczestwa Narodowego, bdzie to 45 procent budetu MON rocznie. Gwnym elementem naszego systemu obrony przestrzeni powietrznej maj by zestawy rakietowe redniego zasigu mogce zestrzeli pociski balistyczne. Plan modernizacji technicznej armii przewiduje, e wojsko otrzyma midzy innymi sze baterii z przeciwlotniczym zestawem rakietowym redniego zasigu oraz tyle samo artyleryjsko-rakietowych n bliskiego zasigu. A D , T W
patronat pol s k i z b r o j ne j
VI KONFERENCJ NAUKOWO-PRZEMYSOW
BADANIA NAUKOWE W OBSZARZE TECHNIKI I TECHNOLOGII OBRONNYCH
Cele Konferencji:
DEPARTAMENT NAUKI I SZKOLNICTWA WOJSKOWEGO

zaprasza na
15 maja 2013 r.
Prezentacja stanu realizacji i zamierze w zakresie bada naukowych z obszaru obronnoci i bezpieczestwa pastwa w Narodowym Centrum Bada i Rozwoju. Przedstawienie perspektyw udziau polskich podmiotw naukowych i przemysowych w programach i projektach badawczych finansowanych przez Europejsk Agencj Obrony (EDA), NATO-wsk Organizacj ds. Bada i Technologii (NATO STO) oraz Europejsk Agencj Kosmiczn (ESA) wspierajcych potrzeby SZ RP . Prezentacja dokumentu Priorytetowe Kierunki Bada Naukowych na lata 2013-2022, w kontekcie realizacji zapisw Krajowego Programu Bada oraz Strategii Dziaa Resortu Obrony Narodowej w Obszarze Bada i Technologii Obronnych. Rozstrzygnicie i przedstawienie wynikw konkursu na najlepsz prac naukow i badawcz z obszaru obronnoci.
Rejestracja uczestnictwa i szczegy organizacyjne na stronie internetowej www.dnisw.mon.gov.pl Centrum Konferencyjne Wojska Polskiego Warszawa, ul. wirki i Wigury 9/13
felieton
|Do pewnego stopnia|
34 Brygadzie Kawalerii Pancernej od dawna ju nikogo tak tumnie i serdecznie, acz zarazem z alem, nie egnano, jak odchodzcego do rezerwy modszego chorego Konrada wicickiego. Na oficjace mwiono o autorytecie onierza, o jego licznych i cennych dokonaniach, o korzyciach, jakie z jego suby odnosia caa brygada. Dzikowa wic dowdca, dzikowa dowdca batalionu, dzikowali take dowdcy niszego stopnia. A kapitan Maciej Strzygocki napomkn o cudach: Z warsztatem Konrada zetknem si podczas dowodzenia kompani. Jest on takim cudotwrc, ktry w dwadziecia minut potrafi wycign z czogu wkadk uwalon ziemi, wyczyci j i z powrotem zamontowa. Jeli chodzi o mechanik czy uzbrojenie czogu, to podejrzewam, e drugiego takiego Pi o t r wrd nas nie ma i dugo nie bdzie. W kwestii cudw jednake pozostaje w tym wypadku otwarte pytanie zasadnicze: jaB e r na b i u k kim cudem dopuszczono, by po pitnastu ledwie latach suby odesza do cywila taka posta? Cudotwrcw oraz cudakw mamy bowiem pod dostatkiem, ale dobrych fachowcw bardzo nam brakuje. Idmy dalej tropem rzeczy na zdrowy rozum niepojtych. Szeregowy X (sorry, ale imienia i nazwiska nie wspomn) pad ofiar zjawiska znanego powszechnie jako cud domniemany. Przytocz krtki dialog bohatera z dowdc kompanii: Panie szeregowy, jakim cudem si pan do wojska dosta? W odpowiedzi cisza. Ot, i po rozmowie. Dodam wic gwoli wyjanienia, e w tej do przykrej sprawie nie byo cudu ani objawienia. By wujek! Konkretna posta, z krwi i koci, go wysoko postawiony, do tego sympatyczny, a wiatu yczliwy do przesady. Jeden z tych, ktrym si nie odmawia. Bo nie wypada i nie warto. Wujka trzeba zrozumie chcia pomc rodzinie. Chopak si marnowa gdzie poszed, tam obciach, gdzie zacz, tam szybko skoczy. W sumie by miy, po wujku, ale do niczego. A jak do niczego, to moe do wojska? Trzeba pomc. A w wojsku tak jak wszdzie co krok, to poraka. Koledzy si wkurzali i acha z niego darli, dowdcy, od druyny do kompanii, nie wiedzieli, czy kara, czy wzywa doktora. Wszyscy zadawali sobie pytanie: Jakim cudem ten go si do wojska dosta?. Tylko dowdca wyszy stopniem, znajcy na wskro sytuacj, powiedzia wprost: Kto, kto podrzuci nam to kukucze jajo, nie mia wstydu. Bo to niby tylko jeden onierz, ale jak kropla dziegciu w beczce miodu. Mam nadziej, e pozbd si go jakim cudem. Dowdca nie ukrywa, e w zaistniaej sytuacji pozostaa mu jedynie gboka wiara w wypadki nadzwyczajne. Cudownym zrzdzeniem losu pomnaaj si nam rwnie czyny bohaterskie. onierze, ktrzy na misji niemale cudem wyszli z cikiej opresji, niestety nie wszyscy, i nie do koca, z wielkim oburzeniem opowiadali, e jako ich ratownik i wybawca pojawi si osobnik, ktrego w dramatycznym epizodzie nie widzieli. Dla nich, zwykych szarakw, ktrzy dali z siebie wszystko, ponoszc ofiary, bohaterstwo tej miary jest zwykym obciachem. Pytaj wic wok: Jakim cudem?. Jak wic wida, cud goni cud. Na szczcie ustawa pragmatyczna nie Nasz z pozoru racjonalny przewiduje na t okoliczno etatw ani wprowadzenia do si zbrojnych nowej specjalnoci. A to i dobrze, bo zaraz zaczoby wiat ostatnio nieco si si cudowanie jak opisa stanowisko, jak dopasopogmatwa, w efekcie wa stopnie, umieci w korpusie oficerskim czy wrd szeregowych, jak certyfikowa Zapewcoraz wicej ludzi niam wic raz jeszcze zaniepokojonych z pewnoci wierzy w cuda. onierzy: jak na razie, wrd cudotwrcw panuje wolontariat n W wojsku rwnie...
Cuda niepojte
11
armia
peryskop
machina
Czym zajmuj si onierze wczasie pokoju?
Piotr Bernabiuk T a d e u sz W r b e l
|w o jska
l d o w e
s z k o l e ni o w a
12
O sukcesie na polu walki nadal bd decydowa geniusz wojenny dowdcw i wyszkolenie onierzy
U K A S Z
K ERMEL
13
|armia Peryskop|
machina
s z k o l e ni o w a
dowanym, a take czogowisko, gdzie odbywaj si nauka idoskonalenie jazdy we wszystkich moliwych warunkach. onierze musz pozna tajniki wielu innych dziedzin, dlatego na przykoszarowych terenach powinny znale si midzy innymi orodki szkolenia rozpoznawczego, inynieryjno-saperskiego, obrony przeciwchemicznej i przeciwlotniczej. Oczywicie nie mona zapomnie o logistyce. eby szkolenie byo efektywne, konieczne s specjalistyczne urzdzenia szkolno-treningowe. Nie do kadego bowiem Sami na 70 procent treningu wystarcz proste rozwizania. Dlatego niezwykle Szkolenie wojskowe nieodcznie kojarzy si z wielkimi istotn rol odgrywaj trenaery, o rnym poziomie zaawanprzestrzeniami poligonw podzielonych na pasy taktyczne, sowania, do nauki jazdy czy celowania. Wikszo z nich to strzelnice, orodki specjalistyczne, obozowiska, i z duymi bardzo proste urzdzenia, gwnie do szkolenia kierowcw. S wiczeniami, ktre tam si odbywaj. Zanim pododdziay wyrwnie tak rozbudowane, jak przeznaczony do szkolenia strzeleckiego druyny system szkolno-treningowy nienik, pozwalajcy aranowa proste sytuacje taktyczne i proC OMME N T wadzi strzelanie z rnego rodzaju broni. Wyjtkowo zaawansowany J e r z y Z d r o j e w ski pod wzgldem techBaza poligonowa od dziesicioleci jest podzielona na specjalnoci. Swoje zgrupowania maj artylerzyci, przeciwlotnicy, nicznym jest Orosaperzy, chemicy. Szkol si osobno, osigajc perfekcj. W trakcie wielkich wicze, bdcych odzwierciedleniem dziadek Szkolenia Lea bojowych, gwn rol graj pododdziay oglnowojskowe zmotoryzowane, zmechanizowane i pancerne. Nie osign opard w10Bryjednake sukcesu bez wsparcia artylerzystw, osony przeciwlotnikw, zabezpieczenia logistycznego czy medycznego. Niejednokrotnie okazywao si, e dziaanie znakomicie wyszkolonych i przygotowanych do swej roli zespow wsparcia nie przekadao si na wspprac z siami gwnymi. Konieczne jest takie mylenie i wczeniejsze przygotowanie, by uyte siy dziaay jako cao i stanowiy wszechstronny komponent potraficy wykona kade stojce przed nim zadanie bojowe. Pukownik Jerzy Zdrojewski jest szefem Oddziau Bazy Szkoleniowej Wojsk Ldowych. C OMME N T
rmia w warunkach pokoju jest przede wszystkim gigantycznym orodkiem szkoleniowym. Musi przygotowa onierzy, a potem zgra ich w druyny, plutony, kompanie, bataliony. Nastpnie poczy wszystkie elementy w wielk machin wojenn i sprawdzi, jak ona dziaa. Do tego potrzebne jest ogromne zaplecze, od sal szkoleniowo-metodycznych po rozlege poligony, od plansz pogldowych po najnowoczeniejsze systemy symulatorw.
Ra d o s a w S tach o w iak
Baza szkoleniowa brygady jest bardzo dobrze wyposaona w urzdzenia szkolno-treningowe, takie jak LLS, Czantoria czy ORTLES 3 i 3 M (do kompleksowego szkolenia zag BWP-1) oraz trenaery: PPK Spike IDT i ODT dla operatorw przeciwpancernych pociskw kierowanych. Zgodnie z zatwierdzon koncepcj rozwoju infrastruktury szkoleniowej w 1 Batalionie Zmechanizowanym w Lborku bdzie budowany cyfrowy symulator nienik, ktry zostanie wykorzystany w tradycyjnym szkoleniu ogniowym do szczebla druyny zmechanizowanej.
rusz do Drawska Pomorskiego, Nowej Dby czy Orzysza, musz si dobrze przygotowa. U siebie, na miejscu, powinny wykorzysta na szkolenia 70 procent czasu. W batalionie czoMajor Radosaw Stachowiak peni obowizki szefa gw czy zmechanizowanym naley przygotoszkolenia 7 Pomorskiej Brygady Obrony Wybrzea. wa izgra w maych zespoach specjalistw zwielu dziedzin. Do tego potrzebne s garnizonowa baza szkoleniowa i rozbudowane zaplecze gadzie Kawalerii Pancernej z urzdzeniami szkolno-treningowymi, w ktrego wwitoszowie, sucy do jednoczeskad wchodz baza gabinetowa, plac wicze taksnego szkolenia plutonu czogw. Niestety, symulatycznych, obiekty szkolenia specjalistycznego, ogniowego tor tej klasy jest na razie w wojsku tylko jeden. istrzeleckiego, nadto niezbdny jest orodek szkolenia fizycznego. Obiekty powinny by wyposaone w odpowiednie poPuste strzelnice moce dydaktyczne, dobrane do poszczeglnych tematw zaW jednostce oglnowojskowej oprcz pancerniakw czy piej, w sprzt audiowizualny, plansze, makiety, przekroje broni, chocicw znajduj si pododdziay kilku innych specjalnoci, pociskw, min i urzdze. zatem rozmaito zaplecza szkoleniowego jest przeogromna. Do szkolenia z podstaw wojaczki potrzebne s plac wicze Zajmuje te ono odpowiednio duo miejsca, zazwyczaj poza taktycznych z torami stanowicymi miniatury pola walki dla murami koszar, na obszarze otoczonym tablicami w kilku jzypododdziaw pancernych czy zmechanizowanych, z orodkakach: Teren wojskowy, wstp wzbroniony. mi, w ktrych onierze ucz si z uyciem sprztu pokonywaOddzielenie wiatw cywilnego i wojskowego za pomoc nia przeszkd wodnych, z rejonem do szkolenia w terenie zabutych tablic nie gwarantuje jednak bezkonfliktowego funkcjo-
14
armia
Poligony Wojsk Ldowych pod wzgldem powierzchni nale do najwikszych w Europie

nowania garnizonowych obiektw szkoleniowych. Tak jest midzy innymi ze strzelnicami, z ktrymi od okoo dziesiciu lat s kopoty nie tylko w Wojskach Ldowych. Zaczy si od tego, e cz obiektw, zwaszcza w duych i rednich miastach, zostaa w ostatnich dziesicioleciach otoczona przez cywilizacj, w szczeglnoci chodzi tu o osiedla mieszkaniowe. Po wejciu w ycie rozporzdzenia ministra obrony narodowej z 4 padziernika 2001 roku (Dziennik Ustaw nr 132, poz. 1479) w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada strzelnice garnizonowe, ze wzgldu na usytuowanie z dnia na dzie wyczono z uytku znaczn cz obiektw, ktre wczeniej nikomu nie przeszkadzay. Efektem zmian w przepisach s ogromne koszty poniesione nie tylko na modernizacj. atwo je oszacowa, wystarczy pomnoy liczb onierzy w batalionie przez liczb programowych zaj strzeleckich w roku i odlego od najbliszej strzelnicy, wynoszc czasem 50 kilometrw albo nawet i ponad sto. Ostatnio sprawy maj si wprawdzie nieco lepiej, nadal jednak z blisko p setki strzelnic nie mona korzysta, a jedynie okoo trzydziestu jest czynnych. Dostosowane ju do wymaga wynikajcych z przepisw obiekty zdecydowanie pogarszaj jako szkolenia, poniewa uwzgldniaj konieczne strefy bezpieczestwa i przesony chronice przed zabkanymi kulami. W efekcie onierz strzela w tunelu, a na polu walki nie bdzie przecie dziaa w izolacji, musi wsppracowa z kolegami, ubezpiecza ich i dzieli cele. Takie niepene szkolenie odbywa si midzy innymi w otwieranych obecnie obiektach w Midzyrzeczu, w Brzegu czy Lidzbarku Warmiskimi i Wgorzewie. A to jedynie nauka celowania. Wielka czwrka Wojska Ldowe z pewnoci nie mog narzeka na poligony. Pod wzgldem powierzchni nale one do najwikszych w Europie, a dziki rnorodnoci uksztatowania terenu umoliwiaj szkolenie zarwno na podou piaszczystym, jak i na bagnach, rwninach i w lasach. Do wielkiej czwrki nale poli-
gony w Drawsku Pomorskim, aganiu, Nowej Dbie i Bemowie Piskim. Na najwikszym z nich, w Drawsku Pomorskim, moe prowadzi dziaania caa dywizja. Na najwikszym pasie taktycznym Bucierz, o gbokoci 8 kilometrw i szerokoci 47 kilometrw, moe wiczy dziaania ofensywne i obronne wzmocniony batalion czogw lub piechoty zmechanizowanej. Mniej wicej za dwa lata, dziki kompleksowemu systemowi symulacji pola walki, wanie tam bd rozgrywane wielkie gry komputerowe. Program w caoci zobrazuje pole dziaa militarnych i systemy dowodzenia wszystkich szczebli, od gwnego dowdcy po strzelcw w okopach, reagujc na kad wydan decyzj, komend i dziaanie onierzy na polu walki. Pozwoli to na prowadzenie realnych, dwustronnych wicze do szczebla wzmocnionego batalionu czy taktycznej grupy bojowej. O sukcesie nadal bd decydowa geniusz wojenny dowdcw i wyszkolenie onierzy. Na poligonach w Wierzbinach (Orzysz) i Wdrzynie zakadane s nowe bezprzewodowe systemy sterowania polami tarczowymi w systemach WB 03, WSB 04, a take systemy Agat/ Szmaragd. To bardzo wane, bo od sprawnoci, niezawodnoci, liczebnoci i moliwoci wariantowania wojsk przeciwnika zaley jako szkolenia. Istotne s rwnie bilansowanie i analiza dziaania na podstawie komputerowych zapisw. Wwczas kady dowdca i onierz wiedz, co zrobili le, a co dobrze. Ucieczka od cywilizacji Obraz garnizonowej bazy szkoleniowej w jednostkach WL, mimo pewnych brakw, nie jest najgorszy, ale z pewnoci bardzo zrnicowany i jeszcze nie na miar armii zawodowej. Infrastruktura szkoleniowa w zauwaalny sposb si rozwija, i s to dopiero pocztki. W Wojskach Ldowych mwi si o koncepcji modernizacji bazy szkoleniowej i jej wyposaenia uwzgldniajcej wprowadzenie teleinformatycznego wsparcia szkolenia. Naley j jednake oprze na dugofalowej koncepcji rozwoju Wojsk Ldowych po ostatecznej dyslokacji jednostek, by nie inwestowa wco, co za chwil zniknie po reformie struktury dowodzenia oraz po zakoczeniu prac nad modyfikacj programu szkolenia. Aby te plany si powiody, kluczowa bdzie stabilno finansowa si zbrojnych, zapewniajca pynn realizacj inwestycji. Przeoy si to na systemowe wyposaanie WL w trenaery isymulatory, ktrych dobr bdzie uzaleniony od wprowadzanego dzi oraz w najbliszej perspektywie nowego uzbrojenia. Jest jednak pewien szkopu. wietnie skonfigurowane poligony z pewnoci zamieni si w nowoczesne kombinaty szkoleniowe. W usytuowanych w duych miastach garnizonach wojsko, ruchliwe i haaliwe, zawsze bdzie komu wadzi. Idealnym rozwizaniem byaby wic ucieczka od cywilizacji i urzdzenie duych baz wojskowych zintegrowanych z najwikszymi poligonami. Uatwioby to szkolenie i obniyo jego koszty, nie mwic o zakoczeniu konfliktw ze wiatem cywilnym. Zanim jednak zmiany te przyniosyby oszczdnoci, najpierw pochonyby gigantyczne kwoty na budow infrastruktury koszar, garay i osiedli. Pojawiby si rwnie problem o charakterze ludzkim, bo przeprowadzka wie si z trudnociami ze znalezieniem pracy przez cywiln czci rodzin czy szk dla dzieci. Z drugiej jednak strony, jednostki 11 Dywizji Kawalerii Pancernej s w wikszoci tak usytuowane, e z koszar wyjen da si wprost na poligon.
15
|armia peryskop|
polska poligonowa
mamy jedne z najwikszych weuropie poligony. Stanowi one rodowe srebra naszego wojska.
Drawsko Pomorskie
Przeznaczenie szkoleniowe wiczenia do szczebla dywizyjnego Powierzchnia cakowita
340
Szeroko
kilometrw kwadratowych (164,44 obszar operacyjny)
20 20
kilometrw kilometrw Zakwaterowanie 6380 onierzy (w budynkach i namiotach)
Najwaniejsze obiekty pasy taktyczne: Gra Hetmaska, Bucierz, Mielno i Studnica; strzelnice: Garnizonowa, Jaworze, Konotop, Mielno i Studnica; jezioro Ostrowiec (wiczy si na nim pywanie i strzelanie nawodne); orodek Zalane (przygotowuje si tam onierzy do pokonywania gbokich przepraw wodnych po dnie); orodek Czerty (dla wojsk inynieryjnych); orodek Jaworze (dla wojsk rozpoznawczych i specjalnych); Zyg (mona tam wiczy natarcie, przemieszczenia, forsowanie przeszkd wodnych i przeprawy po mostach); Kana Hetmaski (forsowanie przeszkd po mostach); rejon Gbokie Las Kmicica (wicz tam jednostki chemiczne).
Dugo
aga
Powierzchnia cakowita Przeznaczenie szkoleniowe wiczenia do szczebla dywizyjnego
340,56
Najwaniejsze obiekty pasy taktyczne Joanna i witoszw, strzelnice Golnice i Karliki, sze stanowisk strzeleckich dla artylerii (ksztat poligonu umoliwia prowadzenie strzelania do celw odlegych o okoo 35 kilometrw)
Szeroko
kilometra kwadratowego (obszar operacyjny 172,82)
40 20
kilometrw kilometrw OPRA C . T W
Zakwaterowanie od 3008 do 3668 onierzy
16
Dugo
armia
Powierzchnia cakowita
166,68
Najwaniejsze obiekty pas taktyczny, orodek Wyrby (dla wojsk inynieryjnych), orodek Klusy (dla wojsk rozpoznawczych), kana Ruda, lotnisko polowe Rostki
Szeroko kilometra kwadratowego (obszar operacyjny 81,22)
20 15
kilometrw kilometrw
Zakwaterowanie 1400 onierzy
Bemowo Piskie
Przeznaczenie szkoleniowe wiczenia do szczebla brygadowego
Wdrzyn
Przeznaczenie szkoleniowe wiczenia do szczebla brygadowego Powierzchnia cakowita
121,91
Dugo
Szeroko
kilometra kwadratowego (obszar operacyjny 55,48)
12 14
kilometrw kilometrw Zakwaterowanie ponad 1000 ek w budynkach i dwa pola namiotowe dla 1000 onierzy (100 namiotw)
Najwaniejsze obiekty pas taktyczny Trzemeszno, orodek zurbanizowany Nowy Mur (siedem ulic z 52 budynkami i 20 fragmentami ruin), orodek zurbanizowany Ldw (do wiczenia dziaa antyterrorystycznych), Wzgrze 195,0 (w tym miejscu szkol si onierze przed misj w Afganistanie; na wzgrzu odbywa si zgrywanie druyn ze strzelaniem amunicj bojow podczas natarcia pod gr oraz po zdobyciu wzgrza w d), kana Malcz.
Nowa Dba
Powierzchnia cakowita
Przeznaczenie szkoleniowe wiczenia do szczebla brygadowego Szeroko
152,51
Dugo
kilometra kwadratowego
26 25
kilometrw kilometrw Zakwaterowanie 470 onierzy (w hotelach polowych i barakach)
Najwaniejsze obiekty pasy taktyczne Kierunek II i Twierdza, orodek Sitawina (dla wojsk inynieryjnych), centra szkolenia dla jednostek chemicznych i przeciwlotniczych oraz kontyngentw na potrzeby misji ONZ.
Dugo
17
armia
Przeciwnik na niby
Specjalsi dostan najnowoczeniejsze symulatory. Wirtualnie bd mogli walczy w dowolnym miejscu
na wiecie i stawi czoa nawet najgroniejszym przeciwnikom.
M a gd a l e n a K o wa ls k a - S e n d e k
ojska Specjalne chc wesprze szkolenie swoich onierzy nowoczesnymi urzdzeniami. Trening na symulatorach bdzie uzupenieniem tego realnego. Dziki temu operatorzy przewicz dziaanie w dowolnym klimacie i rnorodnej pogodzie, sprawdz si w warunkach maksymalnie zblionych do prawdziwego pola walki. To na razie plany. Jeszcze nie wiadomo, kiedy symulatory zostan kupione. Obecnie Inspektorat Uzbrojenia analizuje rynek i szuka dostpnych rozwiza. Nowa jako Komandosi dotychczas rzadko korzystali z systemw wsparcia szkolenia. Najczciej wiczyli w terenie, na polskich i zagranicznych poligonach. Dziao si tak dlatego, e dostpne wkraju trenaery nie speniay ich oczekiwa. Urzdzenia nie pozwalaj przewiczy skomplikowanych scenariuszy walki, zaplanowa niebezpiecznych misji, a wanie do takich zada komandosi musz by przygotowani. Systemy wsparcia, ktrymi dysponujemy, s do skromne ikonstrukcyjnie zapnione, mwi oficer z pionu szkolenia wDowdztwie Wojsk Specjalnych. Cakowicie nie przystaj do poziomu szkolenia, jaki reprezentuj nasi onierze. Poza tym trenaery, takie jak Cyklop czy Czantoria, su do szkolenia indywidualnego, a specjalsom przede wszystkim zaley na tym, by mg wiczy cay zesp. Dlatego DWS chce kupi symulatory najnowszej generacji: system symulacji pola walki WS, laserowy system taktycznego odwzorowania pola walki i wirtualny system taktycznego pola walki. Nowe urzdzenia zmniejsz koszty szkolenia i uatrakcyjni trening. Z uyciem sprztu onierze bd si uczy waciwego przygotowania i planowania operacji specjalnych. Sprawdzi on take, czy potrafi korzysta z bezzaogowcw, rozpoznawa teren oraz wykrywa improwizowane adunki wybuchowe. Wedug rozmaitych scenariuszy specjalsi bd wiczy dziaanie w rnych szerokociach geograficznych, co dla WS jest bardzo cenne. Swj warsztat bd mogli szlifowa take onierze naprowadzajcy lotnictwo na cele naziemne.
Symulatory przydadz si te do przygotowania do udziau w konkretnych operacjach. Jeeli onierzom przyjdzie na przykad uwolni zakadnikw z miejskiego ratusza w Ghazni, to nie bd omawia akcji, rozrysowawa map i przygotowywa si do dziaania na sucho. Wystarczy wprowadzi konkretne dane do komputera i po prostu przewiczy poszczeglne etapy dziaania, tak jak bdzie to wygldao w rzeczywistoci, wyjania podpukownik Ryszard Jankowski, rzecznik prasowy DWS. Moliwoci symulatorw s prawie nieograniczone. Trening mona przeprowadzi na ldzie, w powietrzu, a w pewnym zakresie take w wodzie. Na wiecie jest tylko kilka takich urzdze, a w Polsce na tym poziomie wirtualny trening jeszcze w ogle nie istnieje, mwi oficer z DWS. Starcie na hali Jak to dziaa? By w peni wykorzysta system, potrzebna jest hala wielkoci boiska sportowego. Dookoa zamontowane s rusztowania, na ktrych znajduj si czujniki ruchu. Kady ztrenujcych operatorw (a wiczy jednoczenie kilka osb tworzcych sekcj) uywa broni, ma na sobie gogle oraz specjalne markery, za ktrych pomoc system ledzi wszystkie ruchy uytkownika. Szkolenie komandosw jest dynamiczne imona je na bieco kontrolowa oraz korygowa. Symulowa da si niemal wszystko, cznie z opadami, nisk temperatur i zamgleniem. Moemy sprawi, e za rogiem czeka bdzie przeciwnik, moemy wiczy dziaanie ze migowcami albo sprawdzi taktyk naszych onierzy w razie zagroenia terrorystycznego, wyjania komandos, ktry o tym, jak dziaa system symulacji, przekona si na pokazie w Stanach Zjednoczonych. Co ciekawe, symulator stworzy take przeciwnika. Bdzie mona z nim rozmawia, wydawa mu konkretne polecenia ikomendy. Zachowanie i sposb dziaania onierzy oraz to taktyczne, animacj i dwik (wszystko to widzi i syszy take n wiczcy) bdzie mona obserwowa na monitorach.
19
armia
spotkania
Wirtualne ok py
20
Z generaem dywizji Markiem Tomaszyckim orealistycznych bataliach przeprowadzanych nasymulatorach iokoniecznoci zaangaowania praktykw pola walki w szkolnictwo wojskowe rozmawiaj Piotr Bernabiuk iTadeusz Wrbel.
Czy czenie szkolenia poligonowego z wiczeniami na nowoczesnych symulatorach pola walki nie wywoa zamieszania zarwno w szykach bojowych, jak i onierskich gowach? Z pewnoci nie, poniewa system wspierania szkolenia trenaerami i symulatorami funkcjonuje od lat. Poprawia si jedynie jako urzdze i zwiksza zakres ich dziaania. Dziki temu uzyskujemy efekty coraz bardziej zblione do rzeczywistego pola walki. Pole walki jest bardzo rozlegym pojciem. Na jakim poziomie bdzie mona rozgrywa wspieran przez komputery batali? Dymy do budowy kompleksowego systemu, rozpoczynajcego si od najwyszego, strategicznego poziomu, a koczcego na druynach i zaogach oraz wchodzcych w ich skad onierzach. Co ju jest gotowe, a na co czekamy? W Centrum Symulacji Komputerowej i Gier Wojennych Akademii Obrony Narodowej znalaz si ju JTLS [The Joint Theater Level Simulation]. Stopie niej, na poziomie taktycznym, czyli dywizji brygady batalionu, jest JCATS [Joint Conflict and Tactical Simulation]. Dwa mobilne wydziay symulacji osigaj wanie zdolno do jego uycia w Centrum Wsparcia Mobilnych Systemw Dowodzenia wBiaobrzegach, a trzeci wydzia z Pionu Systemw Symulacji Pola Walki CWMSD przewidujemy rozwin ju jako stacjonarny w rejonie Centrum Szkolenia Wojsk Ldowych napoligonie w Drawsku Pomorskim. Jeli chodzi o kolejny element systemu, obejmujcy dziaania na szczeblu kompania pluton druyna, to wanie rozpocza si procedura przetargowa. I wreszcie, na najniszym poziomie znajdzie si
k r z y s z t o f
w o jci e w ski
21
|armia spotkania|
LSS [laserowy symulator strzela]. Dziki niemu onierze majcy odpowiednie oprzyrzdowanie i bro przystosowan do strzelania wizk laserow bd mogli prowadzi dziaania dwustronne. Czekajcym nas wyzwaniem jest integracja symulacji konstruktywnej z wirtualn. Czy to bdzie co na wzr Czantorii sprzed kilkudziesiciu laty, ktra bya nowatorska, ale te niezwykle kopotliwa w uyciu? Czantoria to nieustannie rozwijajcy si program. Zmieniamy jednak jego nazw, eby si le nie kojarzya. Nie bdzie mia nic wsplnego ze star, prymitywn jak na obecne czasy Czantori, ktr za kadym razem trzeba byo kilka godzin przygotowywa. Nowy LSS bdzie niezwykle precyzyjny, bardzo skuteczny i wygodny w uyciu. Jak bardzo precyzyjny? Pozwoli na wierne odzwierciedlenie dziaa bojowych, co powinno przynie przeom w szkoleniu taktycznym i taktyczno-specjalnym. Umoliwi prowadzenie zaawansowanych wicze taktycznych z onierzami dziaajcymi niemale tak, jak w warunkach bojowych. Wszystko odbdzie si jak na polu walki, nie bdzie jedynie zabitych i rannych? Jedyne odejcie od autentyzmu to zastpienie amunicji bojowej wizk laserow. W razie trafienia na czytniku wywietli si informacja, czy onierz zosta zabity, czy te ciko lub lekko ranny. A to spowoduje odpowiednie dziaanie dowdcy, ktry zadecyduje o udzieleniu poszkodowanemu pierwszej pomocy lub wezwaniu ewakuacji medycznej. Jeli wezwie migowiec Medevac, to ten przyleci, bo rwnie bdzie podczony do systemu. Co wic zadecyduje o ostatecznym sukcesie? Wygra ten, kto przewyszy przeciwnika pomysem taktycznym i lepiej poprowadzi walk. A bdzie mia wielkie pole do popisu: jeli zaplanuje dziaania artylerii, to ona wesprze go ogniem; jeli onierz rzuci granatem, to on wybuchnie; jeli zaoona mina nie zostanie rozpoznana i kto na ni nadepnie, spowoduje to wybuch i bd ranni; jeli przywoa migowce, to one przylec, poniewa bd w tym samym systemie. Wszystko, co si wydarzy realnie w polu, zostanie spite z systemem kompania batalion, nastpnie batalion brygada i dywizja, i wyej. Bdzie mona zatem prowadzi pene wiczenia, zarwno dowdczo-sztabowe, jak i z wojskami w polu. Czy dziki tak nowoczesnym rozwizaniom metoda pieszo jak czogi przejdzie do historii? Niepotrzebnie stare rozwizania uwaane s za przejaw betonowego mylenia. Szkolenie pieszo jak czogi stosuje si w wielu armiach wiata. I wcale nie z powodu biedy. Co wicej, wiczy si rwnie metod pieszo jak migowiec czy pieszo jak samolot. Wtedy dowdca ma okazj zobaczy, jakie bdy popeniaj onierze. Ci za rozwijaj wyobrani i widz wszystko dookoa nie tylko spod pancerza czy przez peryskopy. Nie atwiej byoby wsi do czogu czy transportera i ruszy do boju? Dziaanie ze sprztem jest kwintesencj szkolenia. Po opanowaniu teorii, kiedy ju zadania przewiczymy na piaskownicy czy na rysuneczkach, gdy pjdziemy w pole i pieszo jak czogi sprawdzimy, jak to dziaa, wsiadamy do wozu bojowego i powtarzamy wszystkie czynnoci i manewry przy otwartych wazach, a potem przy zamknitych. Dopiero po takim przygotowaniu powinnimy rozpoczyna zajcia taktyczne i strzelanie amunicj bojow. Od planw komputerowo-elektronicznych, ktre niedawno byy jedynie wirtualnymi marzeniami, przejdmy do dziaa w realu. 1 kwietnia 2013 roku ruszy nowy program szkolenia Wojsk Ldowych Program jest ten sam niezmiennie. W Dowdztwie Wojsk Ldowych pracujemy jedynie nad udoskonaleniem, usystematyzowaniem szkolenia na jego drugim etapie, polegajcym na utrzymaniu zdolnoci bojowej. Co si zmienio w systemie szkolenia od czasu przejcia si zbrojnych na sub w peni zawodow? Wraz z uzawodowieniem si zbrojnych opracowalimy trzyletni cykl szkolenia. Przez dwa lata, w pierwszym etapie, prowadzilimy szkolenie specjalistyczne czyli onierze szkolili si w swoim rzemiole. Odbywao si te zgrywanie ich dziaania kolejno na poziomie druyny, plutonu, kompanii, a do szczebla batalionu. Czyli bataliony powinny ju by gotowe do wykonywania zada. Dwa lata temu jako pierwsze uzyskay kolejno gotowo dwa bataliony 12 Brygady Zmechanizowanej. Po certyfikowaniu, czyli osigniciu zdolnoci bojowej, przeszlimy do kolejnego etapu podtrzymania tej zdolnoci na odpowiednim poziomie. Niestety, ze wzgldu na due zmiany strukturalne oraz znaczce ubytki kadrowe, cz batalionw musiaa wrci do niszego poziomu szkolenia i ponownie odtwarza zdolno do prowadzenia dziaa. Dopiero w 2012 roku i biecym wikszo z nich ponownie osigna gotowo lub wkrtce j osignie. Czy to brak szeregowych spowodowa tak sytuacj? Szeregowych brakowao wczeniej, gdy zwikszalimy ich liczb, jednoczenie zmniejszajc stany osobowe podoficerw i oficerw. Teraz problem mamy wanie z oficerami ipodoficerami, poniewa w cigu ostatnich kilku lat odeszo wielu dowiadczonych onierzy. Brakuje rwnie najmodszych oficerw, podporucznikw. Sytuacja jest coraz lepsza, szeregi zapeniaj si onierzami zawodowymi. Mam nadziej, e w tym roku rwnie podporucznicy wypeni luki w plutonach. Po osigniciu stabilizacji kadrowej bardzo rzadko bdziemy wraca ze szkoleniem do poziomu wyjciowego i powszedni praktyk stanie si okres podtrzymania zdolnoci bojowej. W jaki sposb w czasach pokoju sprawdza si poziom wyszkolenia? Najwyszym poziomem szkolenia s wiczenia taktyczne ze strzelaniem amunicj bojow, w ktrych wyprowadza si
22
armia
Dziki misjom osignlimy stopie utechnicznienia, jakiego nie musimy si wstydzi.
do dziaania dowdztwa i sztaby oraz wojska. Poczenie wszystkich elementw w jeden organizm, a potem sprawne jego funkcjonowanie daj peen obraz wyszkolenia pododdziaw, oddziaw i zwizkw taktycznych. Raz do roku Wojska Ldowe organizuj wielkie manewry. Jest to wanie najwysza forma sprawdzianu. Co drugi rok odbywaj si wiczenia Dragon, w ktrych bierze udzia dywizja wraz z brygadami. Na zmian z nimi odbywaj si kolejne Anakondy, czyli wiczenia dowdczo-operacyjne, angaujce co najmniej jedn dywizj z jej wojskami oraz samodzieln brygad i jednostki innych rodzajw si zbrojnych. Wrmy na niszy szczebel. Gospodarowanie potencjaem szkoleniowym Dowdztwo Wojsk Ldowych w znacznym stopniu zostawia batalionom. Dowdcom brygad i batalionw. Ci drudzy s gwnymi moderatorami szkolenia, ukadaj plan stosownie do swoich potrzeb, mog w nim dokonywa rwnie pewnych zmian ramowych. A wic ci dowdcy dziaaj zgodnie z zasad: dowodzisz, szkolisz, odpowiadasz? Tej zasady nie udao si nam do koca wiernie utrzyma. W dotychczasowych programach szkolenia dowdcy plutonu, kompanii czy batalionu prowadzili zajcia na swoim szczeblu dowodzenia. Nastpnie meldowali o osigniciu gotowoci, apotem byli certyfikowani. Sprawdzao si to we wszystkich dziedzinach oprcz taktyki. Czy dlatego, e szkolili samych siebie? A jak szkolili sami siebie, to nie zawsze uzyskiwali oczekiwany poziom. Dlatego postanowilimy, e szkolenie taktyczne dowdca plutonu poprowadzi z druyn, dowdca kompanii z plutonem, dowdca batalionu z kompaniami. W ten sposb dowdca kompanii, ktry ma dowdcw plutonw przygotowanych na zrnicowanym poziomie, osignie jednolite wyszkolenie caego pododdziau. Podobnie jest na innych szczeblach.
Dlaczego trzeba byo zmienia system? By to efekt kilku niewaciwych rozwiza. Midzy innymi tego, e po wprowadzeniu nowej instrukcji dziaalnoci metodyczno-szkoleniowej zaniechano jednej z podstawowych form przygotowania, czyli przeprowadzania instruktau dla kierownika zaj. Zostao to zakazane? Wystarczyo, e nie byo bezwzgldnie wymagane. A e ludzie s leniwi, to wikszo dowdcw dawaa woln rk swoim podwadnym. Plutony s dowodzone przez najmodszych oficerw, po szkole oficerskiej, akademii bd studium. Jeli na pocztku nie nauczymy ich waciwego prowadzenia szkolenia, to nie bd pniej dobrymi dowdcami kompanii ani batalionw. Czy w szczeglnoci dotyczy to przygotowania absolwentw studium oficerskiego? Dugo miaem o nich ze zdanie, ale w ostatnim czasie je zmieniem. Bardzo sobie ceni onierzy przychodzcych po studiach cywilnych, ktrzy chc zosta oficerami. To do zaskakujca opinia. S bardzo ambitni i zmotywowani do suby. Czsto, jak sami twierdz, zaznali w yciu cywilnym upokorzenia zwizanego z bezrobociem. Wiedz, e zawd onierza jest trudny, ale zapewnia nieze ycie i jest pewn przygod. Dokonuj wyboru bardzo wiadomie. Nowa koncepcja szkolnictwa wojskowego zakada jednak wygaszanie tej formy szkolenia oficerskiego. No wanie. A moje pogldy, po licznych obserwacjach, ewoluoway w cigu ostatnich dwch lat. Mam bardzo pozytywne dowiadczenia, jeli chodzi o zaangaowanie tych ludzi, ich chci i szacunek do pracy. Wielu absolwentw akademii i szk oficerskich nie szanuje tego, co ma. Uwaaj, e wszystko im si naley. Oczywicie w jednym i drugim wypadku s ludzie nienadajcy si do wojska, mimo e na drodze do gwiazdek spenili wszystkie formalne warunki. W Wojskach Ldowych s jednostki niemal w peni ukompletowane, ukompletowane w 30 procentach, ale rwnie tak zwane kadubki. Czy to nie jest kuriozum w armii zawodowej? Nie! Bo to nic innego jak bazy, ktre istniej we wszystkich niemal armiach wiata. System polega na wypenianiu ich powoywanymi do suby rezerwistami.
23
|armia spotkania|
Przecie nie ma rezerwistw. System powoywania onierzy rezerwy pad ju w latach dziewidziesitych ubiegego wieku. Nieprawda. Jeszcze w 2001 roku jako dowdca 9 Brygady Pancernej braem udzia w wiczeniu z powoaniem rezerwy. Rwnie w 2005 roku, gdy dowodziem brygad, rozwijaem batalion rezerwy. Szkolenie rezerw upadao nieco pniej, zprzyczyn finansowych. Gdy przeszlimy na zawodowstwo, zniko cakowicie. Czy nie naleaoby do niego wrci? Z pewnoci. Na odprawie kadry kierowniczej si zbrojnych prezydent Bronisaw Komorowski mwi o potrzebie powrotu do szkolenia rezerw osobowych. I zapewne do niego wrcimy. Nawet w tym roku jest przewidziana pewna liczba rezerwistw do przeszkolenia. Co stoi zatem na przeszkodzie? Struktury armii s przygotowane do systemowego szkolenia stu procent rezerwy, tylko nie mona mie wszystkiego jednoczenie. Najpierw musimy sobie odpowiedzie na pytania: czy chcemy mie zmodernizowan, wietnie wyszkolon armi, czy moe wolimy wyszkolone rezerwy i saby sprzt? Optymalnym i najbardziej podanym rozwizaniem byoby mie jedno i drugie, ale niestety tak si nie da. Jak wic przebiega szkolenie w jednostkach o niszym poziomie ukompletowania? Podobnie jak w tych wypenionych wojskiem. Inaczej tylko wyglda kocowe szkolenie. Niedawno odbyy si wiczenia instruktaowo-metodyczne dowdcy 12 Dywizji Zmechanizowanej na bazie wicze batalionowych 2 Brygady Zmechanizowanej, takiej wanie niekompletnej. W takim wypadku szkolimy batalionowy modu bojowy z jedn rozwinit kompani oraz przydzielonymi siami i rodkami wzmocnienia z brygady i powinnimy doczy do niej kompani Narodowych Si Rezerwowych. Przede wszystkim jednak szkolimy dowdztwa kompanii i batalionu, ktre s dla nas najwaniejsze. Jaki efekt moe przynie takie sztukowanie? Taki, e dla si zbrojnych nadrzdne jest szkolenie dowdcw. Oficer, czy ma pod sob w peni rozwinity pododdzia, czy tylko poow onierzy, musi postawi zadania i wykona je w polu. Jeli czego nie zdoa zrealizowa zpowodu braku ludzi w szeregu, stosuje si pewn umowno, czyli podgrywk sytuacyjn. Dziki temu wszystkie jednostki z wyjtkiem tych kadubkw szkolimy do poziomu batalionu. Czy w dobrze wyszkolonym batalionie zawsze s dobrze wyszkoleni onierze? Nawet wwczas, gdy prowadzimy szkolenie na najwyszym poziomie, nieustannie naley pamita o wznawianiu umiejtnoci poszczeglnych specjalistw. Jeli si to zaniedba, onierze trac nawyki i zapominaj o najprostszych sprawach. W efekcie batalion rozwija si jako struktura bojowa, a szeregowy nie potrafi prawidowo wykopa stanowiska, wyznaczy sektorw ognia czy si zamaskowa
onierz musi by mobilny. Mobilno jest dzi wymagana nie tylko odoficerw, lecz take od podoficerw
Przy kadej okazji podkrela si rang szkolnictwa wojskowego. Czy jego produkt spenia oczekiwania szefa szkolenia Wojsk Ldowych? Odnoszc si jedynie do centrw szkoleniowych, podlegajcych Dowdztwu Wojsk Ldowych, przyznam, e mamy pewien kopot. By osign oczekiwany efekt, kadr dowdcz i instruktorsk powinnimy pozyskiwa do orodkw szkolenia z jednostek bojowych. Najlepsi onierze praktycy przekazywaliby wwczas sw wiedz i umiejtnoci, a sami przy okazji doskonalili si z metodyki. Nastpnie wracaliby do swoich jednostek i awansowali na wysze stanowiska. Na ich miejsce przychodziliby kolejni, z najbardziej aktualn wiedz. Dlaczego ten z pozoru prosty mechanizm nie dziaa? Bo nie mamy systemu motywacyjnego zachcajcego do suby w orodkach szkolenia. Co naleaoby zrobi? Rwnorzdne stanowiska powinny by lepiej opacane wszkolnictwie ni w jednostkach liniowych. Par zotych wszystko by zaatwio? Nie wszystko. Jednym z warunkw awansu na kolejne, wysze stanowisko powinno by przekazanie swego dowiadczenia w szkolnictwie wojskowym. Najlepszy dowdca druyny szkoliby kadetw, przyszych dowdcw druyn, pomocnik dowdcy plutonu uczyby na kursie dla chorych. A dowdca kompanii? Byby przez pewien czas trenerem w szkole oficerskiej, wyuczyby jedn grup suchaczy i powrciby do swojej jednostki, ale na wysze stanowisko.
24
armia
Koncepcja znakomita, ale ju ronie jej broda. Mam nadziej, e wejdzie w ycie. Wszyscy widz tak potrzeb, ale wie si z ni rwnie wiele spraw wymagajcych regulacji prawnych. Po zakoczeniu prac nad nowymi strukturami dowodzenia naleaoby zacz zdecydowanie porzdkowa sprawy szkoleniowo-kadrowe. W naszej rozmowie o szkoleniu nie sposb pomin udziau onierzy Wojsk Ldowych w misjach zagranicznych. Jedni twierdz, e kiedy si na nich koncentrowalimy, zaniedbalimy przygotowywanie si do obrony wasnego kraju. Drudzy widz, e dziki udziaowi wtych operacjach przebudowujemy nasze siy zbrojne w nowoczesn armi. I jedni, i drudzy maj racj. Gdybymy mieli pienidze na wszystko, to przygotowywalibymy komponenty do misji na najwyszym poziomie ina takim samym szkolilibymy wojska pozostajce w kraju. Misje byy priorytetem. Z kilku wzgldw byy, s i zawsze pozostan oczkiem w gowie si zbrojnych. Musimy zainwestowa w onierza, w jego szkolenie i wyposaenie, by zapewni mu skuteczno i bezpieczestwo. Jeli peni sub poza granicami kraju, jest ponadto wizytwk armii, wiadczy ojej sile ipotencjale. Co uzyskalimy dziki misjom w sferze technicznego wyposaenia armii? Wszystko. Osignlimy stopie utechnicznienia, jakiego nie musimy si wstydzi. Mamy jednak niewystarczajce rodki i dlatego wpierwszej kolejnoci wyposaamy kontyngenty na misjach, jednostki najwyszej kategorii i stopniowo schodzimy na d. Szczegln wag przykadamy do tego, by nowy sprzt by rwnie wcentrach szkoleniowych. Midzy innymi wyposaenie do prowadzenia dziaa nocnych? Standardem szkoleniowym jest prowadzenie trzeciej czci zaj noc. Misje day nam do tego narzdzia pozwalajce bardzo efektywnie dziaa w ciemnociach. Czy nie powinnimy wicej szkoli si w miastach? Powinnimy, ale jak do wszystkich zmian, rwnie do tych potrzebne s czas i pienidze. Dzi mamy orodek zurbanizowany w Wdrzynie i par mniejszych obiektw. Zatem wspczesny poligon powinien by aglomeracj miejsk? Niekoniecznie. Najwaniejsze jest bowiem wyszkolenie dowdcw, by podczas dziaa wrejonie zurbanizowanym umieli prawidowo podejmowa decyzje. Nie trzeba do tego budowa wielkiego miasta. Wystarczy troch wicze dowdczo-sztabowych, szkole grupowych, a potem naley wprowadzi wojsko do dziaania w obiekcie. Jeli dowdcy dobrze zaplanuj szkolenie, to onierza bdzie mona wszystkiego nauczy, majc do dyspozycji dwie, trzy ulice. W ostatnich latach pojawiy si rwnie nowe formuy szkolenia, takie jak SERE [Survival, Evasion, Resistance and Escape] czy kursy Patrol i Lider... SERE znalazo si w natowskich programach szkolenia, a w konsekwencji w naszych. To take efekt dowiadcze z misji w Iraku iAfganistanie. Patrol i Lider natomiast to produkty krajowe. S znakomitym sposobem na przygotowanie najwyszej klasy dowdcw. ZPatrolem mamy jednak pewien kopot nie zawsze najlepiej zagospodarowujemy ludzi, ktrzy go kocz. Uciekaj do Wojsk Specjalnych? Midzy innymi. Nie chc ju suy w zwykych jednostkach. W Iraku i Afganistanie przekonalimy si o koniecznoci uporzdkowania spraw zwizanych ze szkoleniem strzelcw wyborowych. Czy po kilku latach perturbacji jest ju wypracowana wizja uformowania i szkolenia wyspecjalizowanych strzelcw? Wizj mamy, tylko wypracowywanie procedur nadal trwa i moe upyn nieco czasu, zanim zostanie ona urealniona. To moe j w skrcie przyblimy. Strzelec wyborowy, najlepszy strzelec w druynie, wyposaony w precyzyjn bro i celownik optyczny, bdzie dziaa w ugrupowaniu do szczebla plutonu. Snajper za znajdzie si na poziomie dowdcy kompanii czy batalionu i bdzie zdolny do wykonania zada samodzielnie, rwnie wgbi ugrupowania przeciwnika. Czy bezwzgldnie potrzebujemy jednych idrugich?
W I ZY T W K A
G e n e r a d y w i z ji Ma r e k T o m as z y cki
Jest szefem szkolenia Wojsk Ldowych. Ukoczy Wysz Szko Oficersk Wojsk Zmechanizowanych we Wrocawiu, Podyplomowe Studia Polityki Obronnej w Akademii Obrony Narodowej w Warszawie oraz Studium Polityki Obronnej w Akademii Wojennej Wojsk Ldowych w Carlisie Barracks, w USA. Dowodzi na wszystkich szczeblach, od druyny po 12 Dywizj Zmechanizowan w Szczecinie. W latach 20082009 by szefem Zarzdu Szkolenia P7 Sztabu Generalnego WP. Peni rwnie sub w misjach. W trakcie pierwszej zmiany w Iraku, jako szef G7, odpowiada za tworzenie i szkolenie irackich si bezpieczestwa. W2007 roku dowodzi Polskim Kontyngentem Wojskowym w Afganistanie.
25
|armia spotkania|
Tak, a ponadto wzajemnych relacji midzy nimi, bo spord najlepszych strzelcw wyborowych bd rekrutowani snajperzy. W cigu ostatnich lat byo z tym sporo kopotw Utracilimy po drodze wielu cennych ludzi. Szczeglnie przeprowadzka kursu strzelcw wyborowych z agania do Torunia przyniosa utrat znakomicie przygotowanych instruktorw. Teraz z kolei trwa przeniesienie taktycznych zespow kontroli obszaru powietrznego (TZKOP) do jednego zintegrowanego orodka, 1 Brygady Lotnictwa Wojsk Ldowych w Inowrocawiu. Niestety, w tym wypadku wielu ludzi zrezygnowao ze suby tylko dlatego, eby si nie przenosi. Dlaczego u nas kada przeprowadzka powoduje niepowetowane straty? Najwyszy czas, by sobie uwiadomi, e onierz musi by mobilny. Mobilno jest dzi wymagana nie tylko od oficerw, lecz take od podoficerw. Co stoi temu na przeszkodzie? Praca ony, szkoa dzieci, koszty przeprowadzki, mieszkanie, mentalno Myl, e podoficerowie nowej generacji, ktrzy ju nie bd mogli wykupi mieszka, tylko dostan subowe kwatery w uytkowanie, bd mniej przywizani do garnizonw. Korpus podoficerw dojrzeje te do mobilnoci, gdy bdzie tak zmotywowany jak onierze z Francji czy Stanw Zjednoczonych, gdzie najstarszy podoficer zarabia tyle, ile porucznik lub kapitan. Skd si bierze taki opr, by dowiadczony chory dostawa wicej ni oficer na dorobku? Nie wiem. Przecie kiedy stary technik kompanii zarabia wicej ni dowdca plutonu. Mia wprawdzie nisz pensj, ale wysokie dodatki za kwalifikacje, a przede wszystkim presti. W efekcie stary podoficer pcha si dzi na kurs oficerski po dwie gwiazdki. Zaawansowanego w subie podoficera nie warto zachca do pjcia na kurs oficerski. Niech raczej zostanie u siebie ima presti generaa wrd podoficerw oraz odpowiednie do tego zarobki. Wtedy swoje dowiadczenia bdzie w najn lepszy sposb przekazywa innym.
Wi c ej o s zko l e niu s tr ze l c w w yb o row yc h na s tro na c h 3 037
og oszenie
26
|armia Peryskop|
Dowdca w 800 godzin

W cigu ostatnich miesicy zmieniono zarwno zasady
naboru do szk podoficerskich, jak i sam program kursu. Czy dziki temu onierze bd lepiej przygotowywani do roli dowdcw?
Pau l i n a G l i s k a
eszcze w 2012 roku kandydatw kierowanych do szkoy podoficerskiej przez swoich dowdcw zawsze byo tylu, ile jest miejsc. Kady z przyszych podoficerw musia mie rednie wyksztacenie i nienagann opini subow. Preferowany by co najmniej picioletni czas suby w korpusie szeregowych zawodowych. Od nowego roku kady, kto chce mie zapewnione miejsce na kursie, musi przej trzydniowe egzaminy wstpne. Obejmuj one sprawdzian fizyczny, ale te testy z wiedzy o Polsce iwiecie, znajomo wojskowych regulaminw czy praktycznych umiejtnoci zdobytych w wojsku: wyszkolenia taktycznego, sanitarnego oraz strzeleckiego. Wprowadzilimy egzaminy, bo chcemy wybiera najlepszych onierzy, z wiedz o wojsku i predyspozycjami dowdczymi, twierdzi starszy chory sztabowy Marek Kajko, komendant Szkoy Podoficerskiej Wojsk Ldowych w Poznaniu. Przyszli podoficerowie bd szkoli onierzy i nimi dowodzi. I choby dlatego to nie mog by przypadkowi ludzie. Podczas pierwszych w historii szkoy egzaminw o 250 miejsc rywalizowao ponad 430 szeregowych: z Wojsk Ldowych, Wojsk Specjalnych, Inspektoratu Wsparcia Si Zbrojnych oraz dowdztwa warszawskiego garnizonu. W wikszoci pozytywnie ocenili oni zmiany w rekrutacji na kursy. Taka weryfikacja kandydatw to dobra rzecz, bo kady z nas moe pokaza, co potrafi, mwi starszy szeregowy
Przemysaw Cisowski z 5 Puku Inynieryjnego w Szczecinie. Udokumentowane wyniki wiedzy i umiejtnoci danego onierza s dla przeoonych znakiem, e warto w niego zainwestowa. Z rwnego poziomu Nie ma wtpliwoci co do tego, e kursy podoficerskie s potrzebne. To wstp do zmiany mentalnoci onierzy, do tego, by przestawili si z wykonywania stawianych rozkazw na ich wydawanie i branie odpowiedzialnoci za podwadnych. Wtym bowiem kryje si specyfika korpusu podoficerskiego, tumaczy chory Marcin Szubert, rzecznik szkoy w Poznaniu. Czy to si udaje? Wyniki bada przeprowadzonych w 2012 roku przez Wojskowe Biuro Bada Spoecznych [Ocena przygotowania zawodowego onierzy WP, grudzie 2012 rok, opracowaa Magdalena Baran-Wojtachnio] pokazay, e zdecydowana wikszo kadetw (92 procent) po ukoczonym szkoleniu czuje si dobrze przygotowana do penienia funkcji dowdczych. Dla niektrych ankietowanych onierzy kurs jednak trwa zbyt dugo. Najczciej zarzut taki wysuwali ci z wieloletnim staem wojskowym i dowiadczeniem zdobytym wczasie misji. Opinii na temat kursu jest jednak tyle, ilu szkolonych onierzy. Zdaniem starszego szeregowego Zbigniewa opaciskiego
C OMME N T
A n d r z e j W o jt u sik
Sdz, e przywdztwo jest u nas na sabym poziomie i to musimy nadrobi. Jestem jednak za tym, by zdecydowanie wiksz uwag zwrci na wojskowe abecado. To, e nasi onierze przeszli chrzest bojowy na misjach, nie oznacza, e wszystko ju wiedz. Wyzbycie si poczucia wszechwiedzy i nieomylnoci z pewnoci przybliy nas do sukcesw w szkoleniu. Musimy powrci do podstaw taktyki i regulaminw, a take form proStarszy chory sztabowy rezerwy Andrzej Wojtusik by pomocnikiem dowdcy Wojsk Ldowych do spraw podoficerw. wadzenia operacji na wasnym podwrku. Na pewno zbyt mao jest nauki rozmowy na linii przeoony podwadny, zachowa w sytuacjach ekstremalnych czy sztuki motywowania. W szkoleniu na poziomie dowdcy druyny brakuje te nauki analitycznego mylenia. To podoficer z szeregowcem stoj w pierwszej linii i pocigaj za jzyk spustowy, i to oni bardzo czsto musz samodzielnie podejmowa decyzje w sytuacji ekstremalnej.
28
armia
z 25 Brygady Kawalerii Powietrznej, onierza z dziesicioletzmienionym w padzierniku 2012 roku. Maj wicej godzin nim staem, ktry szkoli si w Poznaniu ju po wprowadzeniu szkolenia bojowego (zmiana ze 177 do 248 godzin), gwnie zmian w programie kursu, jest cakowicie odwrotnie. Jestem ztaktyki, szkolenia ogniowego, terenoznawstwa i obrony przed zaskoczony tym, ile trzeba si uczy. Wolabym, aby kurs trwa broni masowego raenia. Wicej te ucz si o medycznym jeszcze duej, ale zaj kadego dnia byo nieco mniej. systemie udzielania pierwszej pomocy, opartym na elementach Podobnie uwaa inna kursantka, starsza szeregowa Ewa Pieratownictwa pola walki (Combat Life Saver). Mniej za to czasu tras z 3 Batalionu Logistycznego w Glewicach: Zanim rozpopowicaj na przedmioty oglnoksztacce (24 godziny zaczlimy kurs, wielu z nas zastanawiao si, czemu trwa on a miast 36) oraz psychospoeczne uwarunkowania suby wojp roku. Teraz, gdy mamy za sob ponad dwa miesice szkoskowej (18 godzin zamiast 38) czy prawne uwarunkowania lenia, mylimy, czy na wszystko wystarczy czasu. suby wojskowej (ograniczono ich liczb z 49 do 24). Chory Szubert podkrela, e na kurs trafiaj onierze z rnych rodzajw si zbrojnych i z rSzkolenie dowdcw norodnymi dowiadczeniami. Rol instruktorw jest wyKandydaci na podoficerw rekrutowani s rwnanie poziomu wiedzy spord szeregowych zawodowych. i przekazanie kursantom tej rzygotowanie ich do stopnia kaprala trwa p roku. Najpierw odbywaj trzymiesiczne szkolenie oglne. podstawowej dotyczcej podofiUcz si regulaminw, musztry, wydawania komend i prowadzenia zaj z podwadnymi. Zaliczaj te cerskiego rzemiosa. Trudno taktyk, szkolenie ogniowe, terenoznawstwo i zasady udzielania pierwszej pomocy na polu walki. oczekiwa, e w krtkim czaPotem podchodz do egzaminu, ktrego zdanie konieczne jest do udziau w szkoleniu specjalistycznym. sie zrobimy z kogo dowdc, Zalenie od specjalnoci odbywa si to w piciu centrach szkolenia: w Poznaniu, Grudzidzu, Toruniu, Zedodaje Szubert. Przez te sze grzu, we Wrocawiu oraz w Wojskowym Centrum Ksztacenia Medycznego w odzi i Orodku Szkolenia Aemiesicy przekazujemy pewne romobilnoSpadochronowego w Lenicy. Potem kadeci s kierowani na praktyki do jednostek wojskowych, podstawy, ale to od onierzy zaa nastpnie zdaj egzamin koczcy kurs. Po otrzymaniu wiadectw trafiaj do jednostek, gdzie obejmuj ley, jak je wykorzystaj. stanowiska dowdcw druyn i zostaj mianowani na kaprali. W jakim stopniu przydaje si ona modym dowdcom?
Dy do doskonaoci Ankietowanym przez WBBS w programie nauczania zabrako wikszej liczby zaj z przywdztwa i dowodzenia zespoem oraz przedmiotw praktycznych i pracy ze sprztem. Niektrzy wykadane treci uznali za mao nowoczesne. Inni chcieliby, by kosztem zaj oglnowojskowych rozszerzy te specjalistyczne. Nie ma takiego programu, ktry pasowaby wszystkim ibyby doskonay pod kadym wzgldem, podkrela chory Szubert. Zmieniaj si oczekiwania, wymagania i my te musimy si dopasowa. Dlatego, cho bez rewolucji, to wci modyfikujemy programy szkolenia. Dzisiejszy program nauczania w poznaskiej szkole rni si nieco od tego, ktry obowizywa ankietowanych przez WBBS onierzy. Starsi szeregowi Pietras i opaciski wraz z ponad dwusetk pozostaych kadetw id ju zgodnie z programem
Modernizacja treci programowych bya konieczna, bo dzi wikszo kadetw to ludzie wywodzcy si z korpusu szeregowych zawodowych, ktrzy nauk elementarnych podstaw szkolenia oglnowojskowego maj ju za sob. Powtarzanie tego samego powodowaoby strat cennego czasu, podkrela starszy chory sztabowy Kajko. Zdaniem starszej szeregowej Pietras nie ma w obecnym programie nic, co chciaaby zmieni. Potrzebna jest zarwno teoria, jak i praktyka. Sdz, e program zosta dopasowany do wymogw, ktre czekaj nas na przyszych stanowiskach. Mnie na przykad bardzo przydaje si nauka regulaminw czy zasad obchodzenia si z broni. Komendant szkoy podkrela jednak, e szkolenie przyszych dowdcw z pewnoci wci bdzie ewoluowa. Kolejne zmiany programu s wanie opiniowane w Sztabie Gen neralnym WP.
C OMME N T
K r z y s z t o f P o d k u l i ski
Przygotowanie kandydata do objcia pierwszego stanowiska podoficerskiego trwa sze miesicy. Czy to nie za krtko? Wziwszy pod uwag konieczno skupienia si na obowizkach czekajcych przyszych dowdcw druyn, czas ten z pewnoci pozwala na przekazanie kandydatom podstawowej wiedzy. Co jednak czeka ich pniej? Odpowiedzialno za podejmowane decyzje, wydawane rozkazy oraz szkolenie podwadStarszy chory Krzysztof Podkuliski jest pomocnikiem dowdcy Wojsk Ldowych do spraw podoficerw. nych. onierze od swojego przeoonego oczekuj wiedzy, umiejtnoci, kompetencji, dobrego i zdecydowanego dowodzenia. Wydaje si, e w procesie szkolenia modych podoficerw niezbdne jest wprowadzenie kursu przywdztwa wojskowego skierowanego przede wszystkim do dowdcw druyn ktry pozwoli im na rozwijanie i doskonalenie swoich umiejtnoci w tym zakresie.
29
|armia snajperzy|
Urzdnicza paralaksa
W nowoczesnej, zreformowanej armii
s plastycy, ratownicy weterynaryjni, menaderowie kultury, ale cigle nie ma stanowisk dla snajperw.
B o g u s aw P o l i t o ws k i
l d k p anc r afa m ni e d o / 1 1
30
armia
aralaksa to efekt niezgodnoci obrazw tego samego obiektu obserwowanego z rnych kierunkw. Takie niepodane zjawisko zachodzi midzy innymi podczas celowania. Strzelec wyborowy lub snajper likwiduje bd poprzez regulowanie przyrzdw optycznych. Nie tak atwo jednak poradzi sobie z podobnym zjawiskiem wystpujcym u sztabowych decydentw. Czsto widz oni inny obraz rzeczywistoci ni praktycy w jednostkach. Od 2007 roku nie dostosowali przepisw i nie utworzyli w Wojskach Ldowych stanowisk dla snajperw. wiateko w tunelu Problemem tym zajmowalimy si na amach Polski Zbrojnej rok temu. Pytalimy wwczas w Sztabie Generalnym WP i Dowdztwie Wojsk Ldowych, kiedy wreszcie tak wana specjalno, istniejca we wszystkich liczcych si armiach wiata, znajdzie si w oficjalnym wykazie stanowisk naszych Wojsk Ldowych. Poinformowano nas, e do koca 2012 roku trwa okres przejciowy na wdroenie rozporzdzenia ministra obrony narodowej z 11 grudnia 2009 roku w sprawie korpusw osobowych, grup osobowych i specjalnoci wojskowych. Tymczasem zbierane s uwagi i dowiadczenia z wdraania nowego podziau kadry na korpusy oraz grupy osobowe i dopiero pod koniec tego procesu zostan one uwzgldnione w nowelizowanym rozporzdzeniu. Z wyjanie SGWP wynikao, e po wykonaniu odpowiednich prac koncepcyjnych bdzie mona wprowadzi do wykazu stanowisko snajper. Mogoby to nastpi z pocztkiem 2013 roku w drodze nowelizacji wspomnianego ju rozporzdzenia. Pojawio si wiateko w tunelu. Wielu dowdcw rnych szczebli, szczeglnie specjalistw precyzyjnego strzelania, dostao obietnic, e wreszcie w jednostkach pojawi si dugo oczekiwana funkcja. Optymistycznie zabrzmiay wyjanienia Dowdztwa Wojsk Ldowych. W pimie rzecznika prasowego podpukownika Tomasza Szulejki rok temu przeczytalimy, e podjto dziaania dotyczce nowelizacji rozporzdzenia ministra obrony narodowej z 11 grudnia 2009 roku w sprawie utworzenia specjalnoci snajper i jednoczenie pozostawienia specjalnoci strzelec wyborowy. Podano rwnie, e termin wprowadzenia zmian po akceptacji MON-u przewidywany jest na 2012 rok. Dodatkowo wyjaniono, e planuje si utworzenie w plutonach zmechanizowanych i zmotoryzowanych stanowisk dla
Strzelec wyborowy to nie snajper i moe dziaa tylko w ugrupowaniu wojsk wasnych
31
|armia snajperzy|
druyny strzelcw wyborowych

Modszy kierowca radiotelegrafista
Struktura
Dowdca druyny
Modszy kierowca radiotelegrafista
Sekcje strzelcw wyborowych
Cel
Dowdca sekcji Strzelec wyborowy obserwator Strzelec wyborowy
st u d i o
m i l ita r i u m
Strzelec wyborowy
strzelcw wyborowych. Ci za bd potencjalnymi kandydatami na snajperw w druynach snajperw. W gotowoci Zapewnienia sprzed roku bardzo ucieszyy onierzy takich, jak Tokar, Mila i Pitbul z 17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej, bdcych na stanowiskach strzelcw wyborowych, a marzcych o tym, aby zosta snajperami. Zapowiadanej zmiany swoich stanowisk ze strzelcw wyborowych na snajperw nie traktowali jedynie w kategoriach pre-
stiu zwizanego z nazewnictwem. Mieli nadziej, e wraz z utworzeniem snajperskich etatw wreszcie do ich sekcji trafi profesjonalne maskaaty, wysokiej jakoci dalmierze, sprzt obserwacyjny, rodki cznoci i inne potrzebne wyposaenie. Ufali, e gdy zostan snajperami, armia da im wszystko, co jest potrzebne do ich pracy, e przestan wydawa wasne pienidze na kupno wyposaenia. Wielu dowdcw w tym podpukownik Rafa Miernik, dowdca batalionu w 17 Brygadzie miao za nadziej, e utworzenie stanowiska snajper unormuje sprawy prawne
32
armia
C OMME N T
Mi r o s a w R a ski
Bardzo wana inicjatywa tworzenia stanowisk dla snajperw w naszej armii, efektywnego ich szkolenia oraz wykorzystania, na przykad podczas misji zagranicznych, stracia impet, a nawet mona powiedzie, e stoi w miejscu, poniewa w Wojskach Ldowych nadal nie mamy stanowiska snajper. Paradoksem jest, e mimo to w armii szkolimy snajperw. Jest wielu ludzi, ktrzy si na tym znaj. Korzystamy w tej dziedzinie z midzynarodowych wzorcw, pomocy instruktorw, ale onierzy wyszkolonych w tej specjalnoci nie chcemy nazywa. Brak takiego stanowiska jest nagannym niedopatrzeniem administracyjnym wymagajcym szybkiego uporzdkowania. Jestem przekonany, e stanie si to w bardzo krtkim czasie. Genera dywizji Mirosaw Raski by inicjatorem utworzenia w 2007 roku w Wojsku Polskim centrum szkoleniowego dla snajperw oraz reformy przydziaw etatowych strzelcw wyborowych.
zwizane z wykorzystaniem specjalistw precyzyjnego strzelania w warunkach bojowych. W trakcie IX zmiany w Afganistanie podpukownik Miernik by dowdc zgrupowania bojowego Alfa. Na misji dysponowa strzelcami wyborowymi, ale wielokrotnie nie mg ich efektywnie wykorzystywa: Nie miaem moliwoci, eby wysa ich na zasadzki poza baz, z dala od wasnych wojsk. Moi strzelcy prosili o takie zadania, ale musiaem im odmawia. Gdyby w czasie akcji snajperskiej co im si stao, odpowiadabym za to przed prokuratorem. Strzelec wyborowy to nie snajper i moe dziaa tylko w ugrupowaniu wojsk wasnych, a nie z dala od nich. Poza tym, aby wysya tych onierzy na samodzielne akcje, trzeba im zapewni znacznie lepsze wyposaenie, chociaby odpowiedni sprzt cznoci. Podpukownik Miernik tumaczy, e po roku nic si nie zmienio. Jego specjalici od precyzyjnego strzelania intensywnie si szkol. wicz taktyk i strzelaj w rnym terenie i rozmaitych warunkach atmosferycznych. Trenuj to, czym zajmuje si strzelec wyborowy dziaajcy w ugrupowaniu wojsk wasnych, oraz snajperskie dziaania taktyczne, midzy innymi stalking exercise (skryte podchodzenie do wyznaczonego celu). Moi strzelcy s bardzo dobrze wyszkoleni i kreatywni, mwi oficer. Bior udzia w rnych zawodach precyzyjnego strzelania i osigaj w nich nieze wyniki. Szkoda, e nie mona w peni wykorzystywa ich umiejtnoci w warunkach bojowych. Po roku Wracamy do tematu, poniewa mimo zapewnie wielu osb w Wojskach Ldowych cigle nie ma stanowiska snajper. Po raz kolejny w Sztabie Generalnym WP i Dowdztwie Wojsk Ldowych zadalimy te same pytania. Odpowied SGWP niewiele si jednak rni od tej z poprzednich lat. Podpukownik Sawomir Ratyski z tamtejszego zespou prasowego informuje, e miny
ponad dwa miesice od zakoczenia okresu przejciowego zaplanowanego na pene wdroenie rozporzdzenia ministra obrony narodowej z 11 grudnia 2009 roku. Wyjania, e dopisanie specjalnoci wojskowej snajper do wykazu stanowisk moe si odby jedynie w drodze nowelizacji tego aktu z zachowaniem powszechnie obowizujcych resortowych procedur legislacyjnych. Okazuje si jednak, e w akt prawny nie by do tej pory nowelizowany i zgodnie z obowizujcymi zapisami specjalno snajper wystpuje wycznie w Wojskach Specjalnych. Kolejny raz zostalimy te pouczeni, e o stanowiska snajperw powinnimy pyta w DWL-u. Tam naley szuka odpowiedzi na pytania, kiedy powstan takie stanowiska oraz inne, zwizane ze szkoleniem czy wyposaeniem specjalistw precyzyjnego strzelania. Sprzeczne informacje Dowdztwo Wojsk Ldowych rwnie udzielio nam obszernych wyjanie. Niestety wrd nich nie znalazo si to najwaniejsze kiedy wreszcie zostan utworzone stanowiska dla snajperw. Zamiast konkretnej daty lub chocia informacji o przebiegu procesu nowelizujcego wspomniane wczeniej rozporzdzenie ministra, dowiedzielimy si jedynie, e wykaz specjalnoci wojskowych nie jest ustalany na poziomie Wojsk Ldowych i obecnie w strukturze pododdziaw tego rodzaju si zbrojnych nie ma stanowiska snajper. Takie radykalne sformuowanie jest o tyle zaskakujce, e rok wczeniej to samo dowdztwo zapewniao, i podjo konkretne dziaania dotyczce nowelizacji odpowiedniego rozporzdzenia ministra. Podkrelano wwczas, e po akceptacji w resorcie obrony termin wprowadzenia zmian przewidywany jest na koniec 2012 roku. C wic si stao w cigu tego roku? Informacje z Dowdztwa Wojsk Ldowych pozostaj w sprzecznoci z tymi z SGWP. Sztabowcy z Cytadeli pisz, e wykaz specjalnoci wojskowych nie jest ustalany na ich poziomie, a wojskowi
33
|armia snajperzy|
Specjalici strzelania precyzyjnego reaktywacja
2007 roku powsta pomys utworzenia w Wdrzynie pierwszego w historii naszej armii orodka szkolenia specjalistw strzelania precyzyjnego. Inicjatywa wczesnego dowdcy 17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej generaa brygady Mirosawa Raskiego, zaakceptowana przez dowdc Wojsk Ldowych, ktrym by wwczas genera broni Waldemar Skrzypczak, zakadaa, e bd tam szkoleni wysokiej klasy specjalici snajperzy i strzelcy wyborowi. W tym samym czasie na wniosek generaa Raskiego zaczto dokonywa zmian organizacyjno-etatowych. W jednostkach zmechanizowanych i zmotoryzowanych strzelcw wyborowych wyczono ze skadw druyn piechoty. Na szczeblu batalionw utworzono z nich druyny zoone z czterech czteroosobowych sekcji (osiem par strzeleckich), dowdcy oraz dwch kierowcw. Orodek w Wdrzynie od pocztku wzorowa si na programach i sposobach szkolenia snajperw w innych armiach NATO. Tamtejsi instruktorzy najwicej kontaktw mieli z kadr podobnej placwki armii kanadyjskiej. Szkolono snajperw, poniewa zakadano, e dobrze przygotowany specjalista w tej dziedzinie szybko moe przekwalifikowa si na strzelca wyborowego, ale odwrotna operacja wymaga znacznie wicej czasu i wysiku. Wdrzyski orodek szumnie nazwany szko snajperw odwiedzao wielu specjalistw z armii NATO. Niektrzy snajperzy z Zachodu byli instruktorami podczas szkolenia naszych onierzy. W styczniu 2011 roku szkoa przestaa istnie jako wyodrbniona wyspecjalizowana placwka. Zostaa przeniesiona do Torunia, do tamtejszego Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia.
urzdnicy z Rakowieckiej informuj, e wanie w gestii DWL-u ley inicjatywa utworzenia takich stanowisk. Czy mamy do czynienia z urzdnicz paralaks?
Ambitne plany Chocia stanowisk dla snajperw w Wojskach Ldowych nie ma, w Szefostwie Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych DWL-u trwaj po- C OMME N T dobno prace nad ostateczn wersj koncepcji funkcjonowania strzelcw wyborowych i snajperw. Maj by w niej unormowane midzy innymi rola i miejsce strzelcw wyborowych oraz snajperw w strukturze i ugrupowaniu pododdziau, wyposaenie, system szkolenia, taktyka dziaania, jak rwnie model suby snajpera. Tworzona koncepcja zakada, e w pododdziaach (batalionach) zmechani- Raj m u n d T . zowanych i zmotoryzowanych nie bdzie A n d r z e jc z ak druyn strzelcw wyborowych, za to jeden strzelec znajdzie si w kadym plutonie. Nie ma najmniejszych wtpliwoci, e w bataNa szczeblu brygady powstanie za pluton lionach, w brygadzie potrzebujemy snajperw. Trzeba mwi i pisa o tym gono. Mamy snajperw. Specjalici z DWL-u zastrzegaj, e strzelcw wyborowych, ale s to onierze innej koncepcja jest uzgadniana ze wszystkimi specjalnoci, z mniejszymi umiejtnociami stronami majcymi wpyw na jej ksztat, i moliwociami. Zmiany nie mog jednak domidzy innymi Zarzdem Zasobw Oso- tyczy jedynie nazwy stanowiska. Musz one bowych G1 DWL-u, Zarzdem Rozpo- obj system szkolenia tych specjalistw, ich znania i Walki Elektronicznej G2 wyposaenie i uzbrojenie oraz sposb wykorzyDWL-u. Nie mog jeszcze okreli termi- stania. nu jej wejcia w ycie. Genera brygady Rajmund T. Andrzejczak Najwaniejszy etap edukacji strzelcw jest dowdc 17 Wielkopolskiej Brygady wyborowych, a w przyszoci by moe Zmechanizowanej. take snajperw, odbywa si w Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia w Toru-
niu. Zmienia si tam jednak system nauczania. Po dowiadczeniach z 2012 roku zrezygnowano z dwch oddzielnych kursw (taktycznego i ogniowego) i strzelcy wicz w ramach jednego duszego, obejmujcego dziaania taktyczne i ogniowe. Dodatkowo w szkoleniu wykorzystywane s wnioski wycignite z misji, zagranicznych kursw oraz dowiadcze innych armii. Obietnice Niestety wedug informacji z DWL-u nadal nie mamy w armii adnej instrukcji czy podrcznika nauczania dla strzelcw wyborowych i snajperw. Podobno dlatego, e nie zakoczono prac nad koncepcj ich funkcjonowania. Dowiedzielimy si te, e w pierwszym proczu 2013 roku nastpi nowelizacja rozkazu dowdcy Wojsk Ldowych dotyczca szkolenia strzelcw wyborowych w ramach Cyklu Szkolenia Strzelcw Wyborowych przy Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia, na ktrego podstawie opracowane zostan nowe zaoenia organizacyjno-programowe. Dopiero one stan si podstaw do opracowania konkretnego programu nauczania onierzy tej specjalnoci. Zgodnie z planem do koca 2013 roku powstanie Program szkolenia pododdziaw strzelcw wyborowych oraz Regulamin dziaa pododdziaw strzelcw wyborowych [tytuy robocze], twierdz specjalici z DWL-u. Za rok znowu sprawdzimy, czy te obietnice zostan spenione. n
34
|armia wojska ldowe|
Pobudki w rodku nocy, kilkudziesiciokilometrowe marsze

w deszczu, ciga gotowo do wykonania zada, a przede wszystkim do tego, by w kadej chwili celnie strzeli nawet z 600 metrw.
Ewa K o r s a k , M a gd a l e n a K o wa ls k a - S e n d e k
Sztuka koncentracji
Testem na spostrzegawczo by rwnie trzydziestokilometrowy marsz, na ktry onierze ruszyli chwil po zakoczeniu szkolenia strzeleckiego. W przemoczonych, bardzo cikich maskaatach, z dwudziestokilogramowym plecakiem i broni przedzierali si przez wdrzyskie lasy. Musieli by wyjtkowo czujni, bo nie do, e co chwil czekay na nich zasadzki przygotowane przez instruktorw, to jeszcze nie mogli da si przyapa spacerowiczom. Nie zaliczam zadania, jeli kto was zobaczy, ostrzega Pitbull. To wy powinnicie pierwsi zauway kadego, kto moe stan na waszej drodze.
rzydziestu strzelcw wyborowych z17Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej spdzio na wdrzyskim poligonie dwa tygodnie. Nie mieli nawet chwili na wytchnienie. Organizator szkolenia, Pitbull, kadego dnia stawia przed nimi nowe wyzwania. Strzelec z maskaat Do Wdrzyna przyjechali nie tylko dowiadczeni strzelcy, lecz take tacy, ktrzy dopiero zaczynaj tego typu sub. Wczeniej odbyli wprawdzie przeszkolenie ze strzelania precyzyjnego, ale tu doskonalili swoje umiejtnoci razem z kolegami, ktrzy maj za sob niejedn misj. Trzeba wci trenowa, powtarza Pitbull. Strzelcem nie zostaje si na cae ycie, jeli nie chcesz si uczy odpadasz. Podstaw poligonowego szkolenia by trening strzelecki. onierze ubrani w maskaaty leeli bez ruchu nawet kilka godzin. Zanim oddali strza, musieli zrobi odpowiednie pomiary, poniewa w tym fachu liczy si nie tylko celne oko, lecz take pogoda cinienie atmosferyczne, gsto powietrza iprdko wiatru. Do dyspozycji mieli bro precyzyjn Sako i Axel oraz karabin Tor. Strzelali do celw oddalonych nawet o 600 metrw. Co byo najwaniejsze? Koncentracja, twierdzi jeden ze strzelcw (onierze chc pozosta anonimowi). Nie mona by porywczym. Trzeba te szybko analizowa sytuacj, zauway najdrobniejsze zmiany.
36
c h c
Killing house Czujno i spostrzegawczo konieczne byy rwnie w kolejnym zadaniu. Na jednej z poligonowych strzelnic zbudowano prowizoryczny killing house, ktry mia suy do treningu walki wpomieszczeniach zamknitych. Rozcignito foli na rusztowaniach w taki sposb, by konstrukcja imitowaa kilkupokojowy budynek. To zaledwie namiastka prawdziwego killing house, w ktrym trenuj na przykad siy specjalne z USA, Wielkiej Brytanii czy polski GROM. W profesjonalnym obiekcie ciany s pancerne, by wiczcy onierze mogli bezpiecznie strzela ostr amunicj. Po co jednak killing house na poligonie dla strzelcw?
r afa m ni e d o / 1 1 l d k p anc
y o z c u i dp s ad z s e
z s a
armia
To szkolenie ma pokaza onierzom, jak walczy w pomieszczeniach, mwi Pittbull. Praca strzelca to nie tylko wielogodzinne wyczekiwanie na cel, lecz take dziaania dynamiczne. Strzelcy wyborowi musz umie szybko reagowa na zmieniajc si sytuacj. Pomys na wiczenia w killing house podsunli byli operatorzy GROM-u, ktrzy przyjechali do Wdrzyna, eby podzieli si swoimi dowiadczeniami ze strzelcami wyborowymi. W wielu topowych armiach korzysta si z wiedzy instruktorw, ktrzy kiedy zwizani byli ze subami specjalnymi. Chcemy podzieli si naszym dowiadczeniem, oczywicie nie zdradzajc obecnej taktyki dziaania GROM-u, mwi o swoim udziale w szkoleniu. Nie dajemy nikomu gotowych rozwiza. Podpowiadamy, jak planowa operacje, jak walczy w krtkich odlegociach. Ostateczne decyzje nale jednak do nich, dodaje drugi z emerytowanych operatorw. Byli specjalsi ze sub poegnali si w ubiegym roku i zwizali z firm szkoleniow Cushima. Swoj wiedz wyniesion z kilkunastoletniej suby wspieraj teraz szkolenie polskich sub mundurowych, gwnie policji i wojska. Dziaanie strzelcw w terenie zurbanizowanym to przeamywanie stereotypw. Zwykle myli si, e nasza praca polega na leeniu i dugim oczekiwaniu na cel, mwi jeden ze strzelcw. Tymczasem musimy przecie jako do tego miejsca dotrze. Czasami idziemy kilka kilometrw po terenie wroga. Umiejtno poruszania si w miecie jest wic dla nas bardzo wana. Strzelanie w terenie zurbanizowanym zostao przeprowadzone na jednym z wdrzyskich poligonw, na ktrym stoj opuszczone budynki. Wyglda on jak wyludnione miasto, wktrym cisz przerywaj tylko strzay i krtkie komendy instruktorw. Najpierw lufa, potem gowa!, daj wskazwki byli specjalsi. Musimy wiczy przejcie przez wiosk zwartym pododdziaem. Gdyby przeciwnik nas zaatakowa, trzeba umie odpowiedzie, tumaczy jeden ze strzelcw z dziewicioletnim dowiadczeniem. Tym razem sprawdzaj, czy w budynkach nie czai si aden wrg. Najpierw wrzucaj do rodka granat. Potem wchodz i po kolei eliminuj cele. Wszyscy podkrelaj, e w takich zajciach bardzo wane jest, by trenowali ze sob onierze z tych samych sekcji. Mj partner strzelecki musi by tak samo dobry jak ja. Musimy to samo umie i koncentrowa si na tych samych rzeczach. Musimy polega na sobie w kadej sytuacji. Kiedy sprawdzamy budynek i kiedy leymy na dachu, obserwujc cel, mwi jeden ze strzelcw. Jestemy niemal jak para maonkw, dodaj ze miechem inni onierze. Pami absolutna Jedn z takich zgranych par strzeleckich jest Cziko iDaras, znani na poligonie jako mistrzowie zapamitywania. Maj fotograficzn pami i potrafi przez wiele godzin w skupieniu obserwowa teren. To umiejtnoci niezbdne w pracy strzelcw. A jak podczas szkolenia trenowa pami? Przykady mona mnoy, ale onierze tak najczciej wspominaj tego typu treningi: Instruktor pooy na stole dziesi ronych przedmiotw. Wczy bardzo gon muzyk heavy metal, hip-hop i zgasi wiato. St owietlao jedynie migoczce psychodeliczne wiato latarki, opowiada Daras. onierze mieli tylko cztery minuty, by zapamita przedmioty. Nie tylko ich liczb, lecz take ksztat, wymiary, kolory. Rozstrzygnicie zadania odbyo si pn noc. To nie moe by zbyt proste. Po czterech minutach musz przebiec 3 kilometry. Pniej id spa. Ich pami sprawdzamy z zaskoczenia, na przykad o trzeciej w nocy, mwi Pittbull. Cziko i Daras zaliczaj takie testy bez problemw. Pami wicz niemal bez przerwy. Kiedy jestem z on w supermarkecie, zapamituj kolejno, w jakiej na pkach uoone s produkty. Moe si to wydawa dziwne, ale przydaje si pniej w subie, mwi Daras. onierze przyznaj, e spostrzegawczo i dobra pami okazay si przydatne na misji. Kiedy ruszyli na patrol, starali si zapamita jak najwicej szczegw z afgaskiego krajobrazu. Niebezpieczestwo pod Hindukuszem rozpoznaje si czasami nawet po porzuconym wdziwnym miejscu rowerze. To moe by marker. Wtedy do zdetonowania ID niewiele ju brakuje, opowiada strzelec. n
Strzelce m
je si na c sta a zo e ie
li nie , je cie y
37
|armia szkolenie|
Do pieka i z powrotem
Spali po kilka godzin albo wcale (czasami zasypiali nawet na stojco) i byli potwornie godni
38
armia
trujce roliny, drapiene zwierzta, dokuczliwe insekty. Udao si, przeyli 56 dni morderczego wysiku w ekstremalnych warunkach.
Zagroenie czyhao na kadym kroku:
Legii Cudzoziemskiej mwio si, e na szkolenie do Gujany Francuskiej trafia si za kar. Oni jednak zgosili si dobrowolnie. Szeciu miakw z polskich jednostek specjalnych ruszyo w poowie stycznia do Ameryki Poudniowej. Mieli jeden cel: przetrwa. O miejscu, w ktrym przyszo im spdzi najgorsze dwa miesice ycia, pocztkowo nie wiedzieli zbyt wiele. Chcieli si po prostu sprawdzi, zobaczy, jak to jest trafi do pieka. Kolega suy kiedy w Legii. Opowiada o kursach w dungli. Mwi, e byo ciko. Teraz ju wiem, co to znaczy, przyznaje Micha. miakowie ze wiata Micha ma 34 lata. Kilka lat suy w innej formacji mundurowej, a z wojskiem zwiza si dopiero rok temu. Wybra Jednostk Wojskow Komandosw w Lublicu. To wanie on sysza niegdy opowieci legionisty o ekstremalnym kursie w Gujanie Francuskiej. Gdy dowiedzia si o organizowanym szkoleniu, nie waha si ani chwili. Piotr jest jego rwienikiem, ale to lubliniecki weteran. Wieloletni operator, uczestnik misji, dowiadczony komandos. Dlaczego dobrowolnie podj mordercze wyzwanie? Kiedy nie wiedziaem nawet, gdzie ley Gujana. Dwch kolegw z jednostki byo tam na kursie rok wczeniej. Chciaem sprbowa, mwi. Arek, zastpca dowdcy zespou bojowego z Lublica, przyznaje, e na takie szkolenia jad ochotnicy. U nas wszyscy s ochotnikami, artuje. Wyjania, e dla onierzy zmiana klimatu i dziaanie w obcym rodowisku to szansa na rozwj. Kady z operatorw gdzie jedzie. Jedni specjalizuj si w grach, inni w rodowisku wodnym. Niektrzy sprawdzaj swoje siy w rnych specjalnociach. Po kilkutygodniowym kursie francuskiego i odpowiednich szczepieniach (na przykad na tec, wcieklizn, borelioz, t febr) polecieli do Francji. Razem z nimi udao si tam trzech specjalsw z Formozy i jeden z JW Nil. Organizatorem
C MM
RE I / C C H
T EUDE A N
( 5 )
39
|armia szkolenie|
kursu w orodku prowadzonym przez Legi Cudzoziemsk byy francuskie siy specjalne. Z Francji ruszyli do Cayenne, stolicy Gujany Francuskiej. Na kurs miao si stawi czterdziestu miakw z caego wiata, ale ostatecznie nie wszyscy podjli wyzwanie. Trzydziestu czterech odwanych reprezentowao rne kraje. Poza Europejczykami, na przykad Francuzami, Niemcami, Belgami, na kurs stawili si take reprezentanci Brazylii, Panamy, Surinamu, Dominikany i Ekwadoru. Pord nich dowiadczeni w tropikalnym boju dowdcy oddziaw specjalnych z Brazylii. Wszystkich powitaa delegacja z 3 Regimentu Legii Cudzoziemskiej. Wrd legionistw byli rwnie Polacy. Biegiem marsz! Pierwszy dzie w Ameryce Poudniowej polscy onierze zapamitali bardzo dobrze. Gujana powitaa ich ulew. Przemoczone wtedy buty wysuszyli dopiero dwa miesice pniej. To pora deszczowa, opowiadaj onierze. Lao niemal bez przerwy. Pocztek by spokojny. Pierwsze trzy dni miny na aklimatyzacji, potem byo dobieranie sprztu i broni. Dostali karabinki FAMAS kaliber 5,56 milimetra (standardowa bro we francuskim wojsku, w silach specjalnych zastpiona nowszymi konstrukcjami), ale uywali te maszynowego Minimi. Pobrali mundury, hamaki, moskitiery, liny, ponczo, leki przeciwko malarii, spray na komary, rnego rodzaju menaki i manierki. Tylko rzeczy niezbdne. Swojego wyposaenia nie mogli mie zbyt wiele. Z Polski wzili midzy innymi buty dunglowe, czyli takie ze specjalnymi otworkami, przez ktre przepywa woda, bielizn, busole i gwizdki. Te ostatnie s w takim terenie bardzo potrzebne, poniewa atwo mona si zgubi i eby nie krzycze na ratunek lepiej gwizda. To oszczdza siy. Pierwsza zasada: nie wolno ci chodzi. Odtd wszystkie zadania wykonujesz biegiem. Kade nieposuszestwo bdzie karane (wachlarz kar bardzo szeroki: pompki, bieganie, pajacyki). To by pierwszy rozkaz instruktorw z regimentu. Brzmi le? Pniej jest znacznie gorzej. Rozpocza si wstpna selekcja kandydatw. Jeeli nie umiesz dobrze pywa na wodzie i pod wod, nie nurkujesz, nie wspinasz si i nie biegasz zbyt szybko w mundurze, wracasz do domu. Ju wtedy z Gujan poegnao si kilku komandosw. Polacy zostali w komplecie. Przestali by onierzami. Nie miay znaczenia ich stopnie wojskowe, dowiadczenie w boju czy lata suby. Niewane byy ani narodowo, ani kolor skry. Przez nastpne tygodnie wszyscy byli numerami, ktre napisano im na kapeluszach. Bez zegarka, ale na czas To nie dla ciebie. Zrezygnuj. Jed do domu te zdania syszeli najczciej. Legionici powtarzali je jak mantr, poniewa chcieli zama jak najwicej kursantw. Najgorzej byo na koniec, gdy nie mielimy ju si, opowiada Micha. Brodzilimy po zby w brudnej rzece. A oni na dce podpywali i szeptali do ucha jed do domu. Trzeba byo zacisn zby i robi swoje. Zanim ruszyli w dungl, do centrum szkolenia w okolicy miejscowoci Regina, musieli odda wszystkie elektroniczne urzdzenia, komrki, zegarki, GPS-y. W plecakach nadal pozostawao jednak kilkanacie kilogramw wyposaenia. Gdy
C MM
RE I / C C H
T EUDE A N
Ekstremalne szkolenia w Gujanie, Indiach, na kole podbiegunowym s wybierane nieprzypadkowo. adne miejsce na wiecie nie moe zaskoczy onierzy Wojsk Specjalnych
ekwipunek przemk, dwigali ich ju kilkadziesit. Do dyspozycji mieli midzy innymi map, kompas, gwizdek i maczet. W dungli nie ma ju mowy o bieganiu w najlepszym wypadku przez kilkanacie godzin mona przej 10 kilometrw. Nie ma drg, wic idzie si dnem strumieni. Trzeba porusza si wolno, torowa sobie drog maczet. A przy tym way kady krok i patrze (o ile jest si na ldzie), gdzie stawia si stopy. Mona niechccy stpn na wa, ktrego ukszenie w najlepszym wypadku wyeliminuje zawodnika z kursu. W razie polizgni nie warto te szuka ratunku w gaziach i krzakach, bo te mog mie wyjtkowo dugie kolce. Jeszcze w Polsce wycigalimy po kilka. To byo bardzo bolesne wspomnienie Gujany, dodaje Piotr. Rwnie bolesne mogo by spotkanie z kandyrami. To kilkucentymetrowe pasoytnicze rybki, ktre wpywaj do cewki moczowej, wabione zapachem moczu. Ich usunicie jest niemoliwe bez pomocy chirurga. Na szczcie tej atrakcji Polacy zdoali unikn.
40
armia
Druga zasada: bdziesz mokry. Ulewy towarzyszyy im niemal kadego dnia. A jeeli nawet przestao pada, to wilgotno powietrza (9499 procent) robia swoje. Mundur przykleja si do spoconego ciaa. Upa dawa w ko. Gdy jednak instruktorzy zauwayli, e ktry z podopiecznych jest zbyt suchy, kazali wszystkim brodzi po pas w bocie lub wodzie. Tarzajc si w bocie i mule, nie mogli zapomina o broni. A ta musiaa by zawsze czysta, bardziej zreszt ni oni sami, bo pod wpywem wody i bota rdzewiaa. Za dnia wiczyli celno. Wygrywa ten, ktry pierwszy trafi w pojawiajc si tarcz. Nie ma wymiany ognia, tylko szybki strza. Widoczno jest mocno ograniczona, najdalej na 15 metrw, wyjania Micha. onierze przyznaj, e w dungli najgorsze s mae zwierzta. Due najczciej chowaj si przed ludmi. Te mniejsze jak na przykad mije tryskaj jadem, kiedy czuj zagroenie. Niewielkie skorpiony mog schowa si w bucie, wej do plecaka pooonego na chwil na ziemi. A gryzce mrwki potrzebuj tylko kilku sekund, by oble czowieka. O mieszkacach lasu trzeba pamita zwaszcza przed rozoeniem biwaku, opowiada Piotr. Trzeba byo dobrze ogarn licie i sprawdzi, czy pod spodem nie ma pajkw a trafiay si takie wielkoci doni czy skorpionw. Dopiero wtedy mona byo rozoy karimat lub hamak i ochronn moskitier. Buty zostawialimy na patykach, eby nic w nich nie zamieszkao. Pocztkowo ywili si francuskimi suchymi racjami. Prbowali te miejscowych specjaw. Kajman smakuje jak kurczak pomieszany z ryb, tapir przypomina woowin. Kosztowali wy, ryb, rnego rodzaju owocw i rolin. Smak niewoli Ich dieta diametralnie zmienia si ju w drugim tygodniu, kiedy dostali si do niewoli. Dwadziecia sze osb bo tylu onierzy dotrwao do tego etapu musiao poradzi sobie z nowym wyzwaniem. Kazano im si rozebra i w samej bielinie wskoczy do rzeki. Legionici pomieszali wtedy wszystkie ubrania, zabrali sznurwki z butw i paski od spodni. Po kilkunastu minutach pozwolili onierzom wyj z wody. Dali im trzy minuty na ubranie si. Kursanci brali, co byo pod rk. Dwa rne buty, za due spodnie. Lepiej byo woy cudzy but, ni nastpny tydzie chodzi po dungli boso. Obuwie i ubrania splatali lianami, by ich nie zgubi. Zwizano onierzom rce i z workami na gowach wywieziono ich odziami w nieznane. Lepiej byo nie dyskutowa. Wyczy mylenie. Nie zastanawia si, dlaczego tak si dzieje. Po prostu podda si i robi swoje. Kiedy dotarli na miejsce, Rudy tak ksywk dosta jeden z instruktorw przekaza im wiadomo, e z niewoli moe uratowa ich tylko ucieczka, ale i tak z tego miejsca jest tylko jedna droga i musz zbudowa tratwy, eby pokona rzek. Byli wykoczeni. Spali po kilka godzin albo wcale (czasami zasypiali nawet na stojco), doskwiera im potworny gd. Wtedy jedynym ich poywieniem byy owoce palm, misz z lici i kraby. Raz nawet zjedli elektrycznego wgorza (upolowanego strzaem z karabinu) i wielk ropuch. Czasami udao si zje w kilka osb jedn dwudziestocentymetrow ryb. Mwi, e misz z palmowych lici jest niedobry, ale jeli popije si go wod, zapycha odek. Uczty jednak nie byo: kady w kilka dni schud kilkanacie kilogramw. Pilnowali ognia i obozu. Byli przygotowani na to, e zostan zaatakowani: jeli nie przez zwierzta, to przez symulujcych wroga instruktorw. Problemem stay si take kontuzje i choroby skrne. Stuczone kolana, obolae plecy i nadwyrone krgosupy to nic w porwnaniu z tym, co dziao si z ich stopami. Grzybica bya zmor kadego komandosa. Przez cige przebywanie w wodzie, chodzenie w mokrych butach, nabawili si pocztkowo przebarwie, a pniej ran. Przez gigantyczn opuchlizn niektrzy nie mogli nawet woy obuwia. Zmiany na stopach byy tak due, e cho od ukoczenia kursu mino ju kilka tygodni, kuracja trwa nadal. A jak poradzi sobie z grzybic w dungli? Trzeba osuszy skr, ale to byo praktycznie niemoliwe. Wieczorami obsypywalimy nogi pudrem. Niewiele to pomagao, przyznaje Piotr. Budowanie tratwy byo trudniejsze ni myleli. Nieatwo byo bowiem znale w dungli drzewo, ktre nie tonie. Metod prb i bdw cinali najpierw jego kawaek i rzucali do wody. Jak drewno utrzymywao si na powierzchni, cinali cay pie. Trzeba byo rwnomiernie rozkada siy. Jedni robili tratw, inni polowali, wspomina Micha. Po piciu dniach si udao. Tratwy byy przygotowane. Nie mogli jednak na nich usi, a jedynie pynwszy, pcha je po wodzie. Ta za bya mulista, ciemna. Nie wiedzieli, jak gboko jest dno, ale woleli go nie szuka. Przez 2 kilometry przepychali (cigle z broni) tratwy. Poruszali si resztkami si. Nie rozmawiali ze sob, syszeli za to przeklestwa legionistw, czsto po polsku, i cige zachty do rezygnacji z kursu. Gdy dotarli na brzeg, byli szczliwi, e to ju koniec. Bardzo si jednak pomylili. Instruktorzy dopilnowali, by poziom wyczerpania onierzy by maksymalny. Niektrzy mieli zy w oczach. Zostali wrzuceni w boto i musieli przej tor przeszkd, a pniej marsz na azymut. Na koniec zbudowali nosze dunglowe i holowali rannego. Combat ma moc Wysiek si opaci tamtej nocy spali w bazie. Zdjli mokre mundury i buty. Mogli wreszcie si naje. Nie da si nadrobi kilku dni godu w jeden wieczr. Chocia bylimy najedzeni, cigle czulimy niedosyt, wspominaj. Po krtkiej regeneracji znowu ruszyli do dungli, tym razem uczyli si walki w buszu. Nie mogli uywa wiata, rozpala ognia. Musieli by niewidoczni. Szkolili si gwnie z zielonej taktyki, skakali ze migowcw do wody, zjedali na linach z mostu, holowali rannego. Uczyli si take, jak dowodzi ludmi w takim rodowisku, jak zapanowa nad wielonarodowym towarzystwem. Wiele zasad kursu stanowi zaprzeczenie regu obowizujcych w wojskach specjalnych. Zdaniem onierzy bya to wic dobra prba pokory i dystansu do wasnych umiejtnoci. Komandosi na kurs do Gujany pojechali w lad za swoimi poprzednikami. W 2012 roku szkolili si tam reprezentanci Agatu i jednostki z Lublica. By moe w przyszym roku kolejni miakowie z Polski sprawdz w Ameryce Poudniowej granice swojej wytrzymaoci. Ekstremalne szkolenia w Gujanie, Indiach, na kole podbiegunowym wybieramy nieprzypadkowo. Nie moe by miejsca na wiecie, ktre mogoby zaskoczy onierzy Wojsk Specjalnych, kwituje dowdca lublinieckich komandosw pukownik Wiesaw Kukua. Oficer wyjania, e umiejtno dziaania w trudnym terenie jest niezbdna, choby na wypadek, gdyby konieczne byo udzielanie pomocy naszym rodakom znajdujcym si w rnych miejscach wiata. n
41
|armia Reporterskim okiem|
BO G U S A W POL I T OW S K I R y s z a r d g o d l e w ski
( 3 )
Misja wrd umiechnitych ludzi

Towarzyszyem w podry polskim onierzom,
ktrzy wezm udzia w misji szkoleniowej w Mali.
B o g u s aw P o l i t o ws k i
tare malijskie przysowie mwi, e dziki cierpliwoci mona ugotowa kamie. W spokj i cierpliwo musieli uzbroi si take nasi onierze, ktrzy w nocy z12na 13 kwietnia wyruszali do Mali, aby wzi udzia wMisji Szkoleniowej Unii Europejskiej (EUTM Mali).
Lotnicze wyzwanie Dug podr na Czarny Ld rozpoczlimy na wrocawskim lotnisku. Pierwszy lot statku powietrznego polskich Si Powietrznych do Mali to spore przedsiwzicie. Aby potny Hercules C-130 bezpiecznie dolecia na miejsce i po krtkim postoju, uwzgldniajc przepisy o czasie pracy pilotw, mg wrci do kraju, zaangaowane zostay trzy zespoy lotnicze. Z Powidza przez Wrocaw do Malagi w Hiszpanii na trasie 1600 mil samolot pilotowaa zaoga majora Marcina Szubiskiego. WMaladze stery przejy dwie inne zaogi. Major Jarosaw Gozdalski i kapitan Artur Fijoek ze swoimi lotnikami maj za zadanie dolecie bezpiecznie do celu oddalonego o ponad 1700mil i dwie doby pniej powrci do kraju. Tu po pnocy na lotnisku otwiera si rampa zaadowcza Herculesa. onierze z Zespou Transportu i Przeadunku Komendy Obsugi Lotniska podjedaj do samolotu z przygoto-
wanymi paletami lotniczymi. Za pomoc specjalnej platformy zaadowczej Atlas 2000 umieszczaj je na pokadzie maszyny. Zaadunkiem towaru kieruje sierant Emil Wglowski. Przygotowany do transportu adunek to bro i wyposaenie onierzy oraz amunicja. Zapakowano take sprzt biurowy. Cargo way okoo czterech ton i zajmuje 2/3 miejsca, reszta pozostaje dla pasaerw i czonkw zaogi. Po godzinie pierwszej na pokad wchodz uczestnicy wyprawy. W drodze na Czarny Ld Silniki C-130 wyj, pracujc na najwyszych obrotach. Odrywamy si od ziemi. O rozmawie nie ma mowy. Wszyscy pasaerowie dostali jaskrawote zatyczki do uszu, eby przebywanie wiele godzin w nieustajcym haasie byo bardziej znone. Ulokowani jestemy na niewygodnych siedzeniach desantowych znajdujcych si wzdu burt. Jest nas siedemnastu, wtym dziewiciu logistykw w bazie szkoleniowej w miejscowoci Koulikoro, okoo 60 kilometrw na pnoc od stolicy Mali, bd szkolili miejscowych onierzy. Wejd w skad midzynarodowego zespou szkoleniowego LTT (Logistic Training Team). Czterej pasaerowie to saperzy. Na lotnisku w kraju nie wiedzieli jeszcze, czy bd instruktorami, czy czonkami zespow roz-
42
armia
minowania (EOD Team) chronicych bazy (na miejscu okae si, e zajm si ochron miejsc stacjonowania midzynarodowych si szkoleniowych). Dla kapitana Jacka Prokopa nie ma to wikszego znaczenia. Jako wykadowca Centrum Szkolenia Wojsk Inynieryjnych iChemicznych doskonale potrafi przekazywa wiedz z dziedziny rozminowywania czy budowy umocnie inynieryjnych. Ma za sob pobyt na IV i VIII zmianach w Afganistanie, gdzie by dowdc grupy inynieryjnej. Potrafi wykrywa i neutralizowa rozmaite miny czy domowej roboty urzdzenia wybuchowe. Wrd pasaerw jest rwnie oficer Suby Kontrwywiadu Wojskowego. Na miejscu wsplnie z kolegami z innych krajw Europy bdzie zbiera wszelkie informacje mogce pomc onierzom w bezpiecznym wykonywaniu zada. Ry w sosie orzechowym Pitnasty uczestnik lotu jest czarnoskry. O Afryce wie wicej ni wszyscy uczestnicy misji razem wzici. Mali jest ojczyzn Yaya Samakego. W Polsce przebywa od trzynastu lat. Studiuje, a w wolnych chwilach grywa w filmach i serialach. Gdy usysza, e Polacy bd brali udzia w misji w jego kraju, zaproponowa w Dowdztwie Operacyjnym Si Zbrojnych, e moe pomc. Jestem to winny swoim rodakom. W moim kraju dzieje si le. Licz na to, e midzynarodowa pomoc przyczyni si do stworzenia tam demokracji i przywrcenia swobd obywatelskich, tumaczy. Zapewnia, e ludzie w Mali bd bardzo yczliwi onierzom si midzynarodowych, w tym Polakom. Przy okazji Yaya zachwala miejscowe specjay. Uwaa, e gdy tylko nasi onierze bd mieli okazj, powinni sprbowa tradycyjnej potrawy z ryu w orzechowym sosie Szesnasty uczestnik lotu nie wemie udziau w misji. Podobnie jak siedemnasty, czyli ja, spdzi na malijskiej ziemi tylko trzy godziny. Podpukownik Mariusz Marut z Dowdztwa Operacyjnego leci, eby spotka si z dowdc PKW Mali podpukownikiem Adamem Jangrotem. Pukownik Jangrot zna ju dokadnie sytuacj w rejonie misji. Wraz z czterema specjalistami z zespou transportowo-przeadunkowego (Joint Transit Team, JTT), kierowanego przez kapitana Dariusza Szymaskiego, a wchodzcego w skad misji szkoleniowej UE (European Training Mission, EUTM), peni sub w Mali od blisko dwch miesicy. Midzyldowanie w Maladze. Mamy dwie godziny na rozprostowanie koci. Hiszpaskie soce i ciepo po spniajcej si w kraju wionie wszyscy witaj z zadowoleniem. I znw lecimy. Nie bdzie to jednak przelot w linii prostej. Nie kada przestrze powietrzna nad Afryk jest bowiem bezpieczna. Wkocu jednak jestemy nad celem podry. Przez okienka samolotu widzimy wstg wijcego si w dole Nigru. Bamako, blisko dwumilionowe miasto, rozciga si na bardzo duym obszarze. Ldujemy. Przez otwarty luk adowni do wntrza wpada gorce powietrze. Jest trzynasta miejscowego czasu. Temperatura wynosi okoo 40 stopni Celsjusza w cieniu. Przybyszw z ojczyzny wita podpukownik Adam Jangrot. Wpobliu przechodz onierze rnych nacji oraz Malijczycy w mundurach. Zarwno wojskowi, jak i czarnoskrzy cywile witaj nas promiennymi umiechami. Polscy onierze pomagaj rozadowa samolot. Pniej zostan poddani misyjnym procedurom administracyjnym. Francuscy sztabowcy zapisali ich na list uczestnikw EUTM. Kademu zrobiono zdjcie do dokumentw. Tego dnia podobnemu postpowaniu zostali poddani onierze z Hiszpanii, Wgier oraz Grecji, ktrzy dolecieli do Mali tu przed Polakami. Przy samolocie spotykam kapitana armii francuskiej Frederica Mour. O naszych rodakach czterech onierzach zespou transportowo-przeadunkowego wypowiada si w samych superlatywach. Twierdzi, e s doskonaymi specjalistami, rygorystycznie przestrzegajcymi zasad i przepisw. Takie podejcie, zdaniem kapitana, sprawio, e ostatnio na lotnisku w Bamako przyjmowanie i ekspedycja ludzi oraz sprztu zostay znacznie usprawnione. onierzy z Polski poznaem ju na misji w Libanie. Ceni ich fachowo, przyznam jednak, e wasza kuchnia nie bardzo przypada mi do gustu, oznajmi z umiechem. Postj samolotu bdzie krtki. Korzystam z okazji i z kapitanem Szymaskim ruszamy do kwatery gwnej, znajdujcej si w zaadaptowanym do tego celu hotelu w centrum miasta. Przed nami p godziny drogi przez afrykask metropoli. Wyjazdu zlotniska i wjazdu na nie strzeg uzbrojeni onierze francuscy oraz malijscy. Nasz osobowy, i na szczcie klimatyzowany, samochd mija posterunki ochronne bez adnych problemw. Egzotyczna metropolia Jedziemy szerok asfaltow, niedawno zrobion drog. Wiedzie od lotniska do wzgrza, na ktrym mieci si paac prezydenta republiki. To jedyna tak dobra trasa. Wszystkie inne ulice odchodzce od niej s szutrowe lub brukowe. Wok wala si mnstwo mieci. Z wikszoci mijanych zabudowa odpada tynk. Niektre znich to prostoktne lepianki, cho trafiaj si take nowoczesne wieowce, a gdzieniegdzie wida osiedla bogaczy, otoczone murami, pilnie strzeone. Wraenie robi nowoczesna dzielnica, w ktrej mieszcz si najwaniejsze urzdy pastwowe. W tak biednym kraju bardzo rzucaj si w oczy jako symbol przepychu i nierwnoci spoecznej. Nasz kierowca mody Malijczyk Kaoussou Camara robi, co moe, abymy szybko dotarli do bazy si midzynarodowych. Przejedamy jednym z dwch mostw nad Nigrem. Wdole, na szeroko rozlanej rzece, wida duo maych odzi. Rybowstwo jest podstawowym rdem utrzymania wielu mieszkacw stolicy. Przed hotelem Azalai Nord Sud, kwater dowdztwa si midzynarodowych, znajduj si uzbrojone posterunki wojskowe. Obiektu strzeg onierze z Czech. Na niewielkim parkingu do opancerzonych samochodw wsiadaj francuscy onierze, ktrzy bd ochrania dwa konwoje jadce do bazy w Koulikoro. W jednym z nich znajd si nasi onierze, ktrzy przed chwil przylecieli do Mali. Siedziba dowdztwa przypomina wie Babel. Nic dziwnego, wszak w skad misji szkoleniowej Unii Europejskiej wchodz onierze a 22 narodowoci. Gdy zwiedzamy pomieszczenia sztabu, kapitan Szymaski wita si z Francuzami, Niemcami, Bugarami czy Anglikami jak z przyjacimi. Pokj pracy Polakw wyglda skromnie. Dwa biurka, dwa komputery, kalendarz, tablica biurowa. Porucznik Radosaw Chojna-Abarchan przygotowuje plan wykorzystania subowych samochodw w nastpnym dniu. Chorego Andrzeja Raczkowskiego i sieranta Norberta Wtyky nie ma w sztabie. Obaj zostali na lotnisku, aby nadzorowa przylot Polakw iHiszpanw oraz rozadunek obu maszyn.
43
|armia Reporterskim okiem|
T r z y p y tania d o p o d p u k o w nika Adama Jangrota

Pan i czterech onierzy rozpoczlicie misj prawie dwa miesice temu. Dopiero teraz doleciao pitnastu pozostaych uczestnikw kontyngentu. Co dziao si przez te dwa miesice? Zajlimy si przygotowaniami, aby polski kontyngent mg dobrze wykonywa swoje zadania. W bazie w Koulikoro zorganizowaem miejsca zakwaterowania dla swoich podwadnych. Nasi onierze powinni by zadowoleni bd mieszkali w czteroosobowych klimatyzowanych pokojach. Ponadto Polacy s tutaj odpowiedzialni za porzdek na lotnisku, wic opanowalimy sprawy zwizane z przyjmowaniem ludzi oraz towarw. Wkrtce wic rozpoczniecie szkolenie miejscowego wojska? Ju rozpoczem szkolenie malijskich onierzy. Po krtkiej aklimatyzacji wcz si w nie rwnie logistycy, ktrzy wanie przylecieli. Polscy saperzy nie bd si zajmowali sprawami szkoleniowymi ich rola to ochrona przeciwminowa bazy. Gdy jaki pododdzia z instruktorami bdzie szed na zajcia w teren poza baz lub na strzelnic, obiekt taki najpierw zostanie przez nich sprawdzony. Czym misja w Mali rni si od wczeniejszych, w ktrych Polacy brali udzia?
Nie jest bojowa, lecz szkoleniowa. Mamy uczy nieatwej dziedziny, czyli logistyki. Wziwszy jednak pod uwag nasze bogate dowiadczenia w tej materii, jestem pewien, e podoamy wyzwaniu. Kursy maj trwa po 10 tygodni. W tym czasie mona nauczy wielu rzeczy. W bazie bd szkolone jednoczenie cztery miejscowe kompanie piechoty ijedna logistyczna. Piechot zajm si Anglicy, Francuzi, Irlandczycy, Finowie, Szwedzi i Litwini. Kompanie logistyczn n bd szkoli tylko Polacy.
P o d p u k o w n i k Ad a m J a n g r o t j e s t d o w dc PK W w M a l i .
Kapitan Szymaski nie moe mi powici wicej czasu. Zobaczy rotmistrza Vladimira Lysonka z Czech. Po krtkiej wymianie zda okazao si, e obaj logistycy musz szybko zorganizowa transport sprztu z lotniska do bazy. Mali jest niepodzielne Z biura naszych onierzy zabieram upominek, ktry bdzie nagrod w redakcyjnym konkursie fotograficznym. Jest to misa zrobiona ze skorupy duego owocu calebasse z regionu Segou. W czasie wit wielkanocnych naczynie to suyo Polakom jako koszyczek ze wiconk. Jaki miejscowy rzemielnik wypali na nim w jzyku francuskim napis: Mali jest niepodzielne. Te sowa s przykadem stara Malijczykw o jedno swojego pastwa. Dowodz, e z zadowoleniem przyjli siy midzynarodowe, ktre maj zapewni im pokj. W drodze powrotnej kapitan opowiada mi histori tego pastwa. Najpierw rozpoczy si prby podziau Mali na dwa pastwa. Rebeli Tuaregw szybko zdominowali dihadyci z radykalnych ugrupowa islamskich oraz rnej maci watakowie iprzemytnicy. W pnocnej czci kraju nasta czas terroru. Fala dziaa zbrojnych zacza przesuwa si na poudnie. Zdecydowana interwencja francuska oraz potpienie wiata zapobiegy krwawej wojnie. Szkolona przez siy midzynarodowe armia ma w niedugim czasie zagwarantowa stabilizacj i spokj.
Podczas krtkiej wizyty w Mali zaskakuje mnie sposb bycia miejscowych ludzi. Mimo biedy czsto si umiechaj. Nie protestuj na widok obiektywu. Machaj wesoo rkoma. Nawet onierze penicy sub na lotnisku, uzbrojeni i majcy do dyspozycji opancerzony transporter, tylko z pozoru wygldaj gronie. Gdy podchodzimy, witaj nas bardzo przyjanie. I wanie takich umiechnitych Malijczykw zachowam w pamici. Gdy docieram do samolotu, chwil rozmawiam z dowdc PKW. Podpukownik Jangrot opowiada, e szkoli ju miejscowych wojskowych. Zauway, e s bardzo pojtni, zaangaowani i zainteresowani zdobywaniem nowych kwalifikacji: To, co tutaj robimy, jest dla tych ludzi bardzo wane. Oni doceniaj, e chcemy im pomc, i s za to bardzo wdziczni. Rozmawiam jeszcze chwil ze starszym chorym armii francuskiej Nolem Jourdanem. Podoficer na co dzie wsppracuje z naszymi onierzami. Polubi ich do tego stopnia, e po zakoczeniu misji chce koniecznie odwiedzi nasz kraj: Pojad do kapitana Szymaskiego i razem z nim wybior si gdzie na narty. O osiemnastej czasu malijskiego nasz Hercules wzbija si wpowietrze. Przelot do Hiszpanii trwa do pnocy. Po odpoczynku zag w poniedziakowy poranek startujemy do kraju. n Iszczliwie ldujemy na miejscu.
44
u s
d o d
|armia marynarka wojenna|
Samotni owcy
Polska ma ich pi. Cho powoli doywaj swoich lat, na morzu nadal
stanowi jeden z najwikszych atutw. Sama ich obecno, a nawet jej podejrzenie, moe wywoa popoch w szeregach nieprzyjaciela.
u k a sz Z a l e s i s k i
a Batyku doszo do pojedynku. Oko w oko stany fregata rakietowa ORP Kociuszko, wspomagana przez samolot Bryza, oraz okrt podwodny ORP Orze. Kada z zag miaa namierzy i poda pozycj przeciwnika. Troch jak w popularnej grze towarzyskiej. Tyle e tutaj sprawa bya znacznie
czesnych systemw cznoci, wylicza komandor podporucznik Tomasz Witkiewicz, dowdca OPR ,,Sp. Okrty podwodne s wykorzystywane do prowadzenia zwiadu i rozpoznania czy te desantowania si specjalnych. Ich podstawowym atutem jest to, e dziaaj w sposb skryty. Potrafi przedrze si przez blokad, niespodziewanie za-
ORP Orze to najwikszy, a zarazem najnowszy z okrtw podwodnych, ktre su w polskiej Marynarce Wojennej.
owsta jeszcze w Zwizku Radzieckim, a biao-czerwona bandera zostaa na nim podniesiona w 1986 roku. Zaoga liczy 60 osb. Pod wod jednostka moe rozwin prdko 17 wzw, a na powierzchni 12. Maksymalna gboko zanurzenia wynosi 300 metrw, a zasig 6 tysicy mil morskich. Tyle wanie okrt moe przepyn jednorazowo, korzystajc ze swoich zapasw. Podstawowe uzbrojenie ,,Ora stanowi torpedy. Moe ich zabra na pokad osiemnacie. Dysponuje te szecioma wyrzutniami.
powaniejsza. Wynik caodobowych manewrw: 3:1 dla ,,Ora. I to wcale nie dlatego, e jedna z zag okazaa si bardziej biega w swoim rzemiole. Okrt podwodny z racji swojej specyfiki zawsze bdzie mia w takim starciu przewag, przyznaje komandor porucznik Bartosz Zajda, rzecznik prasowy Marynarki Wojennej. Dugo potrafi by niemal niewidzialny, ale kiedy ju si ujawni, zwykle jest piekielnie skuteczny. Nowoczeni podwodniacy Okrty podwodne to chyba najgroniejsza bro, jak dysponuj siy morskie. W dodatku ich moliwoci stale rosn. Kiedy jednostki tego typu atakoway za pomoc torped i stawiay miny. Teraz wiele z nich moe korzysta z kierowanych pociskw przeciwlotniczych, bezzaogowych statkw zarwno podwodnych, jak i latajcych, coraz bardziej nowo-
atakowa konwj bd zesp okrtw, a potem ponownie ukry si w gbinach, podkrela komandor porucznik Zajda. Okrt podwodny jest te o wiele mniej uzaleniony od zmiennej pogody. Podczas duego sztormu mniejsze nawodne jednostki musz wykonywa swoje zadania, a jednoczenie zmaga si z ywioem. Okrt podwodny moe pozosta w zanurzeniu i nadal dziaa, zaznacza komandor porucznik Zajda. Mao tego, ju sama obecno tego typu jednostki w danym rejonie moe zwiza pokane siy nieprzyjaciela i wprowadzi w jego szeregi niemay zamt. Tak byo chociaby w czasie brytyjsko-argentyskiej wojny o Falklandy (Malwiny) na pocztku lat osiemdziesitych ubiegego wieku. W rejonie wysp dziaay zaledwie dwa nalece do Argentyny okrty podwodne, ale to wymusio na Brytyjczykach zaangaowanie blisko 20 rnego rodzaju jednostek i 25 migowcw, zaznacza komandor podporucznik Witkiewicz.
46
armia
Dlatego wanie okrty podwodne staj si broni coraz bardziej podan. By czas, e tylko Armia Czerwona miaa kilkaset okrtw podwodnych. Teraz jest ich na wiecie mniej. Ronie za to liczba pastw, ktre chciayby takie jednostki posiada, tumaczy komandor porucznik rezerwy Ireneusz Gobek, byy szef logistyki w Dywizjonie Okrtw Podwodnych. Zaistnie pod wod Wasne floty jednostek podwodnych postanowiy stworzy od zera midzy innymi Malezja, Iran czy Wietnam. Sze okrtw podwodnych kupi od Szwecji Singapur, cztery ma Tajwan, ktry chce pozyska kolejne, ale planom tym sprzeciwiaj si Chiny. Nawet Izrael, cho wrogw ma na ldzie, zamierza rozbudowa podwodn flot do szeciu jednostek, podkrela komandor podporucznik Witkiewicz. List mona by wyduy o kolejne pastwa. Tymczasem tradycyjne mocarstwa stawiaj nie tyle na ilo, ile na jako. Pastwa, ktre na to sta, modernizuj okrty o napdzie jdrowym. Maj by one na przykad jeszcze cichsze,
Pod koniec kwietnia gdyski Dywizjon Okrtw Podwodnych po raz kolejny obchodzi swoje wito. To najduej istniejca jednostka w Marynarce Wojennej
m a r ian
a przez to trudniej wykrywalne, wyjania komandor porucznik rezerwy Gobek. Z jednostek tego typu korzystaj USA, Rosja, Francja, Chiny, Wielka Brytania oraz Indie. Za kilka lat by moe doczy do nich Brazylia. Inne marynarki kupuj nowoczesne okrty o napdzie konwencjonalnym. Do tego grona ma wkrtce doczy take Polska. Wedug zapisu, ktry znalaz si w planach rozwoju Marynarki Wojennej, do 2030 roku mamy kupi trzy nowe jednostki, ktre zastpi pi obecnie dziaajcych. Zakup okrtu podwodnego to spory koszt. Mona go oszacowa nawet na okoo 2,5 miliarda
k l u c z y ski
47
|armia marynarka wojenna| Kobbeny s znacznie mniejsze istarsze ni ORP orze.
budowane zostay w latach szedziesitych XX wieku na zlecenie norweskiej marynarki. Ich zaoga skada si z 21 osb. Kobbeny maj zasig 5 tysicy mil, schodz pod wod maksymalnie na 200 metrw, a skorzysta mog z omiu wyrzutni torped. Na pocztku XXI wieku Norwegowie za darmo przekazali Polsce pi tego typu okrtw, z ktrych jeden mia si sta rdem czci zamiennych. Norweska marynarka postanowia skupi si na okrtach nowszej generacji. Zanim jednak taka decyzja zapada, jeszcze w latach dziewidziesitych Kobbeny zostay poddane gruntownej modernizacji, wyjania komandor porucznik Bartosz Zajda, rzecznik Marynarki Wojennej. Okrty rozebrano niemal do ostatniej rubki, a potem zoono na nowo. Kobbeny zostay wyposaone midzy innymi w nowe baterie okrtowe, stacje hydrolokacyjne czy anteny. Moim zdaniem, kiedy przejlimy te jednostki od Norwegw, zrobilimy jeden z najlepszych interesw w cigu ostatnich kilku dekad, dodaje porucznik Zajda. Jednoczenie do standardw NATO przystosowany zosta take Orze. W ostatnich latach polskie okrty podwodne bray udzia w dziesitkach midzynarodowych wicze i misji. Na pocztku wieku, w ramach walki z terroryzmem Kobbeny zostay wysane na Morze rdziemne. W czasie natowskiej operacji Active Endeavour kontroloway ruch statkw. Istniaa wwczas obawa, e terroryci uderz rwnie tam. A destabilizacja eglugi na Morzu rdziemnym mogaby si skoczy wiatowym kryzysem. Tylko przez Gibraltar kadego dnia przechodz statki wiozce w sumie dwa miliony baryek ropy, podkrela komandor porucznik Zajda. Zaoga ORP Orze ma z kolei na koncie midzy innymi udzia w prestiowych wiczeniach Joint Maritime Course w okolicach Szkocji. Nasi marynarze pomagali w szkoleniu uprawniajcym do udziau w Siach Odpowiedzi NATO.
zotych. To kosztowna inwestycja, ale ze wzgldu na moliwoci tego typu jednostek niezwykle opacalna, podsumowuje komandor porucznik Zajda. Orze ledzi latarnie Historia okrtw podwodnych w polskiej Marynarce Wojennej siga 1920 roku. Wwczas to dowdztwo armii rozpisao ambitny program rozbudowy floty. Zakada on, e docelowo pod biao-czerwon bander suy bd a 42 tego typu jednostki. Wkrtce pierwsze trzy okrty zostay zamwione we Francji. W latach trzydziestych Polska miaa ich ju tyle, e mona byo sformowa odrbn jednostk. W 1932 roku w Gdyni powsta Dywizjon odzi Podwodnych. Cztery lata pniej widniejce w nazwie sowo ,,odzie zostao zamienione na okrty. W skad dywizjonu wchodziy trzy okrty podwodne OORP ,,Ry, ,,Wilk oraz ,,bik. Lada moment miay do nich doczy dwa kolejne. Za pienidze pochodzce midzy innymi ze spoecznych skadek w holenderskiej stoczni byy budowane Orze i Sp. Biao-czerwona bandera ostatecznie zaopotaa na nich na pocztku 1939 roku. Kilka miesicy pniej wybucha wojna. Polscy podwodniacy mieli w niej odegra znaczc rol. Z myl o nich dowdztwo marynarki opracowao plan pod kryptonimem Worek. Okrty zostay rozmieszczone w Zatoce Gdaskiej i wok Pwyspu Helskiego, gdzie miay odpiera ataki Niemcw. Szybko jednak stao si jasne, e w starciu z Kriegsmarine i samolotami Luftwaffe nie maj wielkich szans. Zgodnie z opracowanym wczeniej wariantem okrty opuciy swoje sektory i popyny na pnoc. Trzy z nich OORP Ry, Sp i bik zostay internowane w Szwecji, gdzie przebyway do koca wojny. Wilk zdoa przedrze si do Wielkiej Brytanii. Czonko-
wie zaogi wspominali potem, e kiedy w cieninie Sund szli w wynurzeniu, zaledwie o kilkadziesit metrw minli dwie jednostki Kriegsmarine: niszczyciel Richard Beitzen i torpedowiec T-107, a Niemcy podobno wzili Wilka za okrt szwedzki. Jeszcze bardziej karkoomn eskapad zaliczy ORP Orze. Okrt zosta internowany w Tallinie, skd zaoga postanowia uciec. Marynarze obezwadnili estoskich stranikw i wyprowadzili Ora z portu. Na kilka godzin ukryli jednostk na dnie Batyku, a nastpnie ruszyli w kierunku Wielkiej Brytanii. Zadanie byo o tyle trudne, e okrt zosta pozbawiony map nawigacyjnych i niemal caego uzbrojenia. Zaodze udao si jednak pokona newralgiczne punkty dziki niemieckiej mapie latar morskich. Po 44 dniach Orze dotar do Szkocji. Ju w Wielkiej Brytanii Polacy wypoyczyli od aliantw trzy kolejne okrty podwodne. Na wszystkich walczyli z Niemcami do koca wojny, zadajc Kriegsmarine dotkliwe straty. Tylko podczas operacji na Morzu rdziemnym w 1943 roku zatopili i uszkodzili okoo 30 nieprzyjacielskich jednostek. Rzecz jasna polska marynarka te zanotowaa straty. W maju 1940 roku na Morzu Pnocnym w niewyjanionych do dzi okolicznociach zagin ORP Orze. Na dno poszed rwnie poyczony od Brytyjczykw ORP Jastrzb. Po wojnie wynajte okrty zwrcilimy, a nasze wasne wrciy do kraju. W kolejnych latach zmieniali si ludzie, okrty, uzbrojenie, ale dywizjon trwa. Obecnie jest najduej dziaajc jednostk w Marynarce Wojennej, a jego najnowsz histori tworzy pi okrtw: jednostka typu Kilo na cze synnego poprzednika nazwana ORP Orze oraz otrzymane z Norwegii Kobbeny OORP Sp, Sok, Kondor i Bielik. n
48
armia
Jacek Trybalski
Rocznik 1977. Miejsce urodzenia: Warszawa Kierowca czogu Leopard 2A4 w 10 Brygadzie Kawalerii Pancernej w witoszowie.
Zostaem onierzem, bo zawsze byo to moim marzeniem. onierzami zawodowymi byli ojciec i dziadek. Mundur nosi rwnie mj starszy brat. Ja te chciaem. Moj najwiksz pasj s czogi, a nie da si jedzi nimi, jeli nie jest si w wojsku. Edukacja wojskowa: ukoczyem wiele kursw z jazdy i eksploatacji sprztu pancernego oraz transporterw opancerzonych. Mam uprawnienia mechanika-kierowcy na wszystkie rodzaje czogw uywanych obecnie w wojsku, midzy innymi PT-91, T-72 i Leopard, oraz na wiele typw czogw i tankietek ju historycznych. Przeszedem take kurs spadochronowy. Gdybym nie zosta onierzem, bybym dzisiaj kierowc wielkiej ciarwki.
|t e c z ka
akt
p e r s o na l n y ch
Moje hobby: historia wojskowoci oraz militaria, a konkretnie czogi. Interesuj mnie wszystkie pancerne pojazdy. Przez kilka lat wsppracowaem z Muzeum Wojska Polskiego. Pomagaem w naprawach oraz renowacji zabytkowych czogw i tankietek. Wieloma jedziem. Nale take do klubu strzeleckiego. Strzelam z broni sportowej oraz czarnoprochowej. Nale te do grupy rekonstrukcji historycznej broni pancernej Smok.
Su od 1998 roku. Jako ochotnik trafiem do 8 Orodka Szkolenia Specjalistw Czogowych w Chemnie. W 1999 roku zakoczyem zasadnicz sub wojskow i odszedem do rezerwy. W 2007 roku wrciem do wojska. Zostaem onierzem zawodowym. Trzy lata suyem w 1 Warszawskiej Brygadzie Pancernej w Wesoej, a od 2010 roku jestem kierowc czogu Leopard 2A4 w 10 Brygadzie Kawalerii Pancernej w witoszowie.
Ulubiona bro: jeli mowa o duym kalibrze, to oczywicie dziao Leoparda 2A4. Z mniejszych kalibrw PM-98, ktrego uywam na co dzie. Jest may, porczny i celny W umundurowaniu polskiego onierza podoba mi si uniwersalno munduru polowego. Wprowadzany wanie nowy wzr bdzie pod tym wzgldem jeszcze lepszy. A jeli mundur galowy, to tylko pancerniaka 11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej z czarnymi beretem i naramiennikami oraz dywizyjnym krawatem. Nie ma w wojsku pikniejszego
Udzia w misjach: nie braem jeszcze udziau w adnej misji zagranicznej. Przygotowuj si do XIV zmiany w Afganistanie.
l d k p anc
m ni e d o / 1 1
Gdybym mg zmieni co w wojsku, sprawibym... aby onierze mogli si wicej szkoli z uyciem sprztu. Trenaery, owszem, s potrzebne, ale praktycznej jazdy czogiem czy transporterem w terenie, po poligonach w rnych warunkach pogodowych nic nie zastpi. Ocena z egzaminu z WF-u: 4,49. Ulubiony film lub zesp muzyczny: od bardzo wielu lat mj ulubiony serial to Czterej pancerni i pies. Dziki niemu zrodzia si moja mio do czogw. Lubi take horrory Stephena Edwina Kinga.
Za 10 lat bd nadal onierzem. Pewnie podoficerem. Za 10 lat nasze wojsko bdzie w peni profesjonaln armi, niczym niernic si od najlepszych armii wiata.
Najwiksze wojskowe osignicie: bez wtpienia jest nim doskonaa znajomo czogu Leopard 2A4 i umiejtnoci mistrzowskiej jazdy nim. Jestem kierowc dowdcy trzeciego plutonu smej kompanii oraz kierowc czogu dowdcy batalionu. Jest to dla mnie wyrnienie.
r afa
49
siy powietrzne
flesz
Trzy MiG-29 wykonay acznie 24 loty w czasie kursu
TLP 2013-2
Szkoa mist
50
W czasie kursu TLP MiG-i z23Bazy Lotnictwa Taktycznego spdziy wpowietrzu 30 godzin i34 minuty
Ba r t o s z
B e r a / w w w . r b s p h o t o s . c o m
rzw
51
|flesz siy powietrzne|
Polacy kolejny raz wzili udzia w jednym z najbardziej wymagajcych kursw dla pilotw wojskowych w Europie.
B a r t o sz B e r a
52
Ba r t o s z
B e r a / w w w . r b s p h o t o s . c o m
actical Leadership Programme (TLP) pozwala zasmakowa tego, co czuli piloci w filmie Top Gun. Jest to szkolenie dla najlepszych, przygotowane z myl o doskonaleniu umiejtnoci niezbdnych w przeprowadzaniu wielonarodowych operacji lotniczych w ramach NATO (sam TLP nie jest w strukturach sojuszu, ale nale do niego wybrane pastwa czonkowskie). Zaogi MiG-29 z 23 Bazy Lotnictwa Taktycznego w Misku Mazowieckim ju trzeci raz zostay zaproszone do Albacete, eby wzi udzia w tym prestiowym kursie. Dla Polakw przygotowano jednak odmienn rol ni dla pozostaych uczestnikw. Nasi piloci jako Czerwoni mieli by przeciwnikami dla Niebieskich, dziaajcych jako ugrupowanie COMAO (Composite Air Operation). Niebiescy latali na francuskich Mirage 2000, woskich Tornadach, AMX i EF-2000, holender-
skich, belgijskich i amerykaskich F-16 oraz na hiszpaskich i francuskich migowcach (zadania Combat Search and Rescue, CSAR). Siy Czerwonych uzupeniay greckie Mirage 2000 i francuskie Alpha Jety. Polski zesp liczy ponad 40 osb, mia do dyspozycji trzy samoloty MiG-29. Dowodzi nim major pilot Cezary Lesiski (oprcz niego misje wykonywali kapitan pilot Pawe Czajka, porucznik Bartosz Kida i porucznik Micha Popawski wszyscy ju wczeniej brali udzia w TLP). Kadego dnia przeprowadzali jeden wylot zwykle w skadzie dwch samolotw. Jak tumaczy porucznik Kida, nie chodzio tylko o odniesienie zwycistwa w pozorowanych walkach powietrznych, lecz o takie zaplanowanie wasnej misji, by w jak najwyszym stopniu przeszkodzi w wykonaniu zadania siom Niebieskich, przy maksymalnie wiernym oddaniu taktyki potencjalnych przeciwnikw pastw NATO. n
( 5 )
flesz
byy wspierane przez samoloty wczesnego ostrzegania E-3A.
Obie strony konfliktu
Szkolenia w ramach TLP od 1978 roku odbyway si w niemieckich bazach Frstenfeldbruck i Jever. Pniej przeniesiono je do belgijskiego Florennes, a w kocu do Albacete
53
armia
ie s ojowe n o lk isje pok Cho m dla armii, to ty m ie c j je a z fi e potra onierz dzi. a w ro p prze
Oblicza pokoju
To niesamowite spotka onierzy, ktrzy suyli na misjach, twierdzili licealici z Dugoki.
A n n a D b r o ws k a
jaki sposb wojsko, tworzone z myl o prowadzeniu wojen, moe dba o pokj? Modszy chory w stanie spoczynku Andrzej Korus opowiada: W latach pidziesitych XX wieku Szwed Dag Hammarskjld, sekretarz generalny Organizacji Narodw Zjednoczonych, stwierdzi, e chocia misje pokojowe to faktycznie nie jest zajcie dla armii, to tylko onierze potrafi je przeprowadzi, poniewa s dyspozycyjni, zorganizowani i maj odpowiedni sprzt. Od Korei po Afganistan W liceum w podwrocawskiej Dugoce trwa prelekcja oudziale polskich onierzy w operacjach pokojowych. Spotkanie jest czci tegorocznych obchodw Dnia Weterana. Zaleao nam, aby z tej okazji uczniowie dowiedzieli si,
czym s misje i po co nasi onierze na nie jed, tumaczy podoficer, uczestnik operacji w Egipcie i Syrii oraz czonek Stowarzyszenia Kombatantw Misji Pokojowych ONZ. Dlatego od pocztku kwietnia weterani spotykaj si z gimnazjalistami i licealistami w caej Polsce. Chory Korus odpowiada za prelekcje na terenie Dolnego lska. Zwykle rozpoczyna je od historii misji pokojowych. Po Iwojnie wiatowej pastwa biorce w niej udzia chciay, aby krwawy konflikt ju si nie powtrzy. Powoay Lig Narodw, ktra miaa umoliwi rozwizywanie sporw nie na polach bitew, ale przy stole rokowa, wyjania. Niespena 20 lat pniej przez wiat przetoczya si jednak kolejna, jeszcze okrutniejsza wojna. Pod jej koniec przywdcy wiatowych mocarstw postanowili, e trzeba stworzy lepsz organizacj zabezpieczajc pokj i w 1945 roku w San
U N
55
|armia weterani|
Francisco podpisano Kart Narodw Zjednoczonych, opowiada chory. Wyjania licealistom, e zgodnie z tym dokumentem, jeli gdzie na wiecie trwa konflikt, na prob zaangaowanych wniego stron ONZ moe wysa obserwatorw lub siy zbrojne swoich pastw czonkowskich. Ju w 1948 roku korpus obserwatorw wojskowych pojecha nadzorowa rejon Bliskiego Wschodu, a Polacy w pierwszej misji pokojowej uczestniczyli pi lat pniej, w Korei. Nasi onierze, obok Czechw, Szwajcarw i Szwedw, byli czonkami Komisji Nadzorczej Pastw Neutralnych, pilnujcej warunkw zawieszenia broni pomidzy pnoc a poudniem tego kraju. Nie miaem pojcia, e nasi onierze wyjedaj za granic ju od 60 lat i byli na ponad 100 misjach, przyzna po spotkaniu Tomek, licealista z Dugoki. Miny i robaki Chory Korus opowiada take o najduszej w historii polskich si zbrojnych, trwajcej 35 lat, misji na wzgrzach Golan w Syrii oraz o tym, jak nasi onierze rozszerzali swj udzia wzagranicznych operacjach. Najpierw odpowiadalimy za logistyk, czyli obsug medyczn, transport i budow umocnie, potem zaczto powierza nam rozdzielanie walczcych stron, patrolowanie terenu i jego rozminowanie, a w Iraku Polacy dowodzili ju ca dywizj. Uczniowie usyszeli rwnie, jak w latach dziewidziesitych na misji w kambodaskiej dungli czonkowie Czerwonych Khmerw strzelali do naszych onierzy. Tam kady mia bro jak nie pistolet czy karabin maszynowy, to chocia granatnik przeciwpancerny. Dowiedzieli si te o skutkach wybuchu min przeciwpiechotnych w Jugosawii. Najwiksze cierpienia w kadej wojnie ponosz starcy, kobiety i dzieci, podkrela chory. Nie ma wojen dobrych i sprawiedliwych. Kada to wielkie zo, bo kada niesie zniszczenie, bl i mier. Swoj opowie podoficer przeplata ciekawostkami. Choby o tym, jak polscy onierze z misji w afrykaskiej Namibii wrcili do innego kraju. Wyjechali w 1989 roku z PRL-u, a po roku przylecieli do Rzeczypospolitej Polskiej. Wspomina rwnie o noszonych przez onierzy ONZ bkitnych beretach i hemach, a w wypadku Hindusw przepisowych bkitnych turbanach. Najfajniejsza bya jednak opowie o wielkich robakach znajdowanych w bielinie i papierze toaletowym wKambody oraz identyfikacji Afgaczykw dziki specjalnym, skanujcym oko aparatom, ktre przesyaj dane do bazy i od razu wiadomo, kto jest podejrzany, entuzjazmowali si uczniowie. Ich zdaniem wietnym pomysem by te towarzyszcy prelekcji pokaz slajdw. Mona byo zobaczy zdjcia wntrza polskich ufortyfikowanych baz, wozw bojowych czy wojskowych patroli, wylicza Jacek. Gwiazdki za rany Na spotkanie z modzie podoficer przywiz rwnie wasn wystaw misyjnych pamitek. Na stoach rozoy flagi ONZ, NATO i Unii Europejskiej, hemy, berety, plakietki, naszywki, wysyane z misji kartki pocztowe, a nawet swj mundur z misji w Egipcie. Znalazy si tam te dyplom i medal Pokojowej Nagrody Nobla. W 1988 roku komitet noblowski wyrni tym odznaczeniem Siy Pokojowe ONZ, eby podkreli uznanie dla ich wy-
Andrzej Korus: Aby przyku uwag nastolatkw przez ponad godzin, trzeba samemu co przey i umie o tym opowiedzie
sikw i dziaa w agodzeniu napi i rozwizywaniu konfliktw, tumaczy podoficer uczniom. Imienn czstk tej nagrody dostaje kady onierz, ktry suy na misji pod bkitn flag. Ja mam medal z numerem 636. Korus nie zapomnia take o ustawie dotyczcej weteranw, ktra nadaa naszym misjonarzom przywileje i uprawnienia. Otwarto dla poszkodowanych weteranw dom wLdku-Zdroju, gdzie mog podda si rehabilitacji, i nowy orodek leczniczy w Ciechocinku, wylicza. Przywrcono przyznawan niegdy odznak Za Rany i Kontuzje. Powstao take Stowarzyszenie Rannych i Poszkodowanych w Misjach poza Granicami Kraju, ktre pomaga weteranom inwalidom i ich rodzinom.
56
D A M I A N
P I R K O
armia
Zaznacza przy tym, e nie wszyscy patrz na naszych misjonarzy z uznaniem. W internecie pojawiaj si obraliwe wpisy, szkalujce dobre imi onierzy sucych w kontyngentach zagranicznych. Jak podkrela chory Korus, pierwszy na te komentarze zareagowa starszy sierant Jacek ebryk, uczestnik misji w Iraku i Afganistanie, i zoy na piszcych je internautw zawiadomienie do prokuratury. onierz nie decyduje, gdzie jedzie, wykonuje tylko rozkaz. Jak mona go za to wini i nazywa zabjc?, denerwuje si Karolina. Tym mocniej bia brawo uczestniczcemu w spotkaniu sierantowi ebrykowi. Andrzej Korus podkrela te, e onierze nie jad na misje, aby zobaczy szeroki wiat, bo od tego s biura podry, ani nie dla pienidzy, bo od nie jest a tak wysoki. Su, abycie mogli spokojnie i do kina, nie ba si zamachw bombowych ani strzelaniny na ulicach, dodaje i pokazuje zdjcia wntrza pogitego na skutek wybuchu wozu opancerzonego oraz zakrwawionego rannego polskiego onierza. Na sali penej licealistw zapanowaa wtedy kompletna cisza. Chopak na szczcie przey, uspokaja podoficer. Nikt nie zostaje Nie wszystkim si jednak udaje. 10 sierpnia 2009 roku polsko-afgaski oddzia patrolujcy okrg Adrestan wpad wUsman Khel w zasadzk talibw. Zgin dowdca oddziau kapitan Daniel Ambroziski z 1 Batalionu 25 Brygady Kawalerii Powietrznej. Jego onierze dwa dni walczyli z naraeniem ycia, aby odbi ciao swego dowdcy. Znaleli je i zabrali do kraju, opowiada Andrzej Korus. I tumaczy, e dlatego wrd naszych wojskowych powstaa inicjatywa Nikt nie zostaje. Dziki niej kady wyjedajcy na misje Polak wie, e jego dowdcy, koledzy i podwadni zrobi wszystko, aby nawet po mierci wrci do kraju i tutaj zosta pochowany. Po zapaleniu wiate niektrym nastolatkom nie udaje si ukry ez. Marta przyznaje, e najwiksze wraenie zrobio na niej zdjcie rannego onierza, caego we krwi. Niesamowite, jak choremu udao si dotrze do modziey i wzbudzi emocje, uwaa uczestniczca w spotkaniu pani Aneta, ona rannego w Afganistanie majora Leszka Stpnia, sekretarza generalnego Stowarzyszenia Rannych i Poszkodowanych w Misjach poza Granicami Kraju. Przed prelekcj Andrzej Korus wspomina, e bywa na spotkaniach, na ktrych modzie w ogle nie interesowaa si tematem wykadu. Dziewczyny pioway paznokcie, chopcy skupiali si na grach w komrkach i cieszyli, e omina ich matematyka. W Dugoce byo jednak inaczej. Na sali przez cay czas panowaa cisza jak makiem zasia, rzadko zdarza si tak skupi uwag modych ludzi, uwaa sierant ebryk. Tego samego zdania jest Grayna Pilarska, dyrektorka szkoy. Aby zainteresowa nastolatkw przez ponad godzin, trzeba samemu co przey i umie o tym opowiedzie. Chorego cieszyy jednak przede wszystkim pochway modziey i to, e udao mu si zachci niektrych do udziau w Dniu Weterana we Wrocawiu. Bdzie mona pogada znaszymi misjonarzami, obejrze sprzt wojskowy, jaki mamy w Afganistanie, i zobaczy zrekonstruowany posterunek kontrolny na pewno pjd i jeszcze zabior brata, zapewnia Tomek. n
Wicej o kampanii Szacunek i wsparcie oraz weteranach wzaczonym do numeru Kurierze Weterana
57
|armia ludzie|
u k a sz Z a l e s i s k i
adziernik 2010 roku. Niszczyciel min ORP Mewa twica, ktre mijaem kadego dnia, wspomina komandor podwanie opuci port w irlandzkim Corku i ruszy na porucznik Kurdybelski. Ju wwczas w jego gowie powoli pene morze. Pogoda pogarszaa si z kad godzin, dojrzewaa myl, by zosta marynarzem. Zreszt wojskowe a wreszcie nadszed sztorm. Wok panoway kom- geny gdzie tam w naszej rodzinie kryy. Mj dziadek dosupletne ciemnoci. Niewielki okrt mozolnie wspina si na fale, y si w armii stopnia majora, kuzyn ukoczy Szko Orlt by po chwili spada w d niczym kamie. Nagle wyranie w Dblinie i zosta pilotem, opowiada komandor. A ja zwolni, jakby jaka niewidzialna sia za w pewnym momencie ycia pomylaem sowszelk cen prbowaa go przytrzyma bie, e pilot, kiedy wzbija si w powietrze, zyw miejscu. Wrd zaogi zacz si gorczko- Niedawno skuje absolutn wolno jest niemal cakowy ruch. ,,Czy kto zmienia nastawy na ru- komandor wicie zdany na siebie i wasne umiejtnoci. bach?, pado pytanie. ,,Nie, nastawy takie sae w jego wypadku wolno trwa dwie podporucznik Tyle me, odpowiedzia jeden z marynarzy. ,,Uwagodziny, a marynarz moe si ni zachwyca ga! Awaria steru, kto krzykn. ,,I silniki! Je- Kurdybelski choby i przez dziesi dni. den w ogle nie krci. Spojrzenia powdroDlatego skoczy studia w gdyskiej Akazszed way ku bosmanowi. Ten jednak pokrci godemii Marynarki Wojennej, po ktrej dosta w. W takich warunkach nie ma mowy o rzu- z pokadu. pierwszy subowy przydzia. Trafi ,,za pot, ceniu kotwicy. Nikt nie wyjdzie na pokad, bo Zosta szefem czyli na Pwysep Helski, do dywizjonu tramgby nie wrci. owcw. I to od razu na najbardziej znany sztabu Wtedy poczuem, jak na brodzie siwiej mi z tamtejszych okrtw ORP ,,Mewa. 13 Dywizjonu wosy, wspomina komandor podporucznik Arkadiusz Kurdybelski, wwczas dowdca Traowcw Papie na pokadzie ORP ,,Mewa. ORP ,,Mewa to jedyny okrt Marynarki Takich niezwykych epizodw w swojej marynarskiej karieWojennej, na ktrym goci papie. Byo to w 1987 roku. Jan rze mia kilka, ale o tym pniej. Na razie ma kilkanacie lat Pawe II na pokadzie ,,Mewy przepyn najpierw z Gdyni na i mieszka w Toruniu. Od morza dzieli go sto kilkadziesit kilo- sopockie molo, a nastpnie z Sopotu na Westerplatte. O tych metrw. W pewnym sensie jednak odlego ta wynosia zale- rejsach przez lata kryy rne opowieci. Wedug jednej dwie kilka krokw, przyznaje dzi. Jego dom stoi bowiem niez nich okrt z okazji papieskiej wizyty mia zosta przemaloopodal bulwaru Filadelfijskiego, gdzie przed wojn miecia wany na biao. si Szkoa Podchorych Marynarski Wojennej. Dzi to ju To oczywicie legendy. Starsi marynarze wspominali jedhistoria, ale po uczelni pozostaa pamitkowa tablica oraz ko- nak, e zanim papie wszed na pokad, Mewa zostaa poNUMER 5 | maj 2013 | POLSKA ZBROJNA
58
m a r ian
Dla komandora podporucznika niszczyciel min ORP Mewa to okrt wyjtkowy. Na jego pokadzie przeszed wszystkie szczeble kariery i wstpowa do NATO.
Arkadiusza Kurdybelskiego
k l u c z y ski
Ostatni dzwik gwizdka
armia
zbawiona wszelkiego uzbrojenia, tumaczy komandor podporucznik Kurdybelski. Funkcjonariusze Suby Bezpieczestwa byli tak gorliwi, e nakazali zdemontowa nawet pojemniki ze spronym powietrzem. Ich zapdy ostudzi wczesny dowdca okrtu, ktry powiedzia: ,,Zgoda. Ale z portu nie wyjdziemy, bo sprone powietrze pomaga w rozruchu silnika. wier wieku pniej, w rocznic rejsw z papieem, na pokad ,,Mewy znw wszed watykaski dostojnik kardyna Tarcisio Bertone. Kurdybelski powita go ju jako dowdca Mewy. Na tym okrcie przeszed wszystkie szczeble kariery: by dowdc dziau, potem zastpc dowdcy okrtu, wreszcie w 2008 roku zosta dowdc jednostki. I mia to szczcie, e jego suba przypada na przeomowe momenty nie tylko w historii ORP ,,Mewa, lecz take caej Marynarki Wojennej. Irlandzka sie W 2000 roku ,,Mewa jako pierwszy polski okrt zacza dziaa w natowskim zespole si obrony przeciwminowej. W pakcie pnocnoatlantyckim Polska bya zaledwie od roku, wspomina komandor podporucznik Kurdybelski. Tymczasem my z marszu mielimy zacz wspprac z zespoem wysokiej gotowoci. Zostalimy rzuceni na gbok wod. Ale chyba poradzilimy sobie cakiem niele. W 2002 roku ,,Mewa staa si penoprawnym czonkiem zespou. Przez rok jej zaoga przechodzia intensywne szkolenie morskie. Braa te udzia w operacji Open Spirit, ktra polegaa na czyszczeniu wd otewskich z min, torped i bomb z II wojny wiatowej. To by trudny, ale bardzo ciekawy czas. W pewnym sensie przecieralimy szlaki. Podobnie jak kilka lat pniej po wyjciu z portu Cork. Wwczas na jednym silniku udao si dopyn z powrotem do Irlandii, wspomina komandor. Rano w porcie nurkowie zeszli pod powierzchni, eby obejrze rub. Okazao si, e zahaczylimy o ryback sie. Trzeba byo j przeci. Pomogy solidne noe, ktre jeszcze przed rejsem kupilimy w markecie. Z myl o kucharzach, umiecha si Kurdybelski. Poegnanie z okrtem Niedawno komandor podporucznik Kurdybelski zszed z pokadu. Zosta szefem sztabu 13 Dywizjonu Traowcw. O komandorze podporuczniku Kurdybelskim jego szefowie wypowiadaj si w samych superlatywach. Zaczlimy wsppracowa, kiedy obejmowaem dowodzenie dywizjonem. Komandor Kurdybelski by ju dowdc okrtu ORP Mewa, wspomina komandor porucznik Krzysztof Rybak, dowdca 13 Dywizjonu Traowcw. To mody, ale ju niezwykle dowiadczony i kompetentny oficer. Przemawia za nim dowiadczenie zdobyte nie tylko na morzu, lecz take na licznych kursach. Bdzie wietnym szefem sztabu. Rozmawiamy w siedzibie jednostki. W pewnym momencie Kurdybelski rzuca: A moe obejrzymy okrt? Wanie wrci z morza. Idziemy wic na nabrzee. Kiedy wchodzimy na pokad, krztajcy si po nim marynarze staj na baczno. Rozlega si dwik gwizdka. Potem ogldam pokad: kabina dowdcy, gwne stanowisko dowodzenia, maszynownia, pomieszczenie na tray, czyli liny do czyszczenia akwenu z min. Mija kwadrans, p godziny. Nie al panu opuszcza okrtu?, pytam. Pewnie, e al. Ale czas wpuci tu troch wieej krwi. n
59
|armia PRAWO|
niezbdnik
Furtka do specjalizacji
Od 28 marca 2013 roku, dziki nowemu rozporzdzeniu ministra obrony, lekarzom w mundurach atwiej bdzie robi specjalizacj.
W o dz i m i e r z K a l e t a
twarcie w pierwszych dniach kwietnia Centrum Ksztacenia Podyplomowego w Wojskowym Instytucie Medycznym wpisuje si w cig dziaa armii majcych na celu uatwienie lekarzom w mundurach robienia specjalizacji. Bd mogli j robi w resortowej placwce bez obaw, e strac akredytacj z powodu nieregularnego udziau w zajciach. Ograniczenia Ustawa o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (znowelizowana w 2011 roku) traktowaa wszystkich medykw w taki sam sposb, bez wzgldu na specyfik ich pracy i wykonywane zadania. Wojskowi lekarze robicy specjalizacj w cywilnych orodkach czsto, ze wzgldu na wymogi suby, nie mogli na przykad systematycznie uczestniczy w zajciach. Wyjazd na misj, poligon czy nawet strzelnic nie mg by usprawiedliwieniem nieobecnoci. Cywilny medyk na specjalizacj moe przeznaczy dziennie 7 godzin 35 minut przez pi dni w tygodniu (w sumie niemal 38 godzin tygodniowo), lekarz wojskowy takiego komfortu nie mia. W praktyce specjalizacj robi najczciej wtedy, kiedy pozwalay mu na to obowizki albo w czasie pozasubowym. Postanowiono zatem zmieni krytykowane przez lekarzy w mundurach dotychczasowe zasady robienia specjalizacji. Oficerowie z Inspektoratu Wojskowej Suby Zdrowia maj nadziej, e nowe rozwizania pozwol midzy innymi zatrzyma w jednostkach lekarzy, ktrzy z powodw finansowych oraz ze wzgldu na trudnoci z doskonaleniem si w swoim fachu nosili si zzamiarem odejcia do cywila. Armii brakuje le-
karzy, w jednostkach jest niemal 50 procent wakatw na stanowiskach medykw. Atuty zmian Nowe przepisy szczegowo okrelaj midzy innymi czas ksztacenia oraz zasady udziau wzajciach specjalizacyjnych. Ot specjalizacja moe by prowadzona w placwkach utworzonych przez ministra obrony narodowej lub przez niego nadzorowanych, takich jak Wojskowy Instytut Medyczny, Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej, Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii oraz wojskowe szpitale i placwki utworzone przez MON. Nadzr nad trybem i sposobem uzyskiwania tytuu specjalisty sprawuje teraz Inspektorat Wojskowej Suby Zdrowia. Rozporzdzenie przewiduje te moliwo zlecania przez szefa IWSZ czci zada zwizanych ze szkoleniem i obsug specjalizacji lekarzy podmiotowi wybranemu w trybie przepisw o zamwieniach publicznych. Najwikszym atutem nowych przepisw jest zerwanie z absurdem polegajcym na tym, e cywilny lekarz moe na specjalizacj przeznacza cay czas pracy w szpitalu, podczas gdy wojskowy takiego luksusu nie ma. Gdy suy w jednostce, powinien mie prawo, a nawet obowizek systematycznych pobytw w placwce medycznej, przyznaje pukownik doktor nauk medycznych Stefan Antosiewicz, komendant Centrum Ksztacenia Podyplomowego WIM. W przyjtych rozwizaniach lekarz wojskowy moe wic odbywa specjalizacj w duszym czasie ni jego cywilny kolega, ale pod warunkiem, e zrealizuje cay program. To znaczne uatwienie, bo dotychczas, gdy opuci jakie zaj-
60
niezbdnik
cia, nie mg ich ju powtrzy. Zdarzao si, e z powodu czstszych i duszych nieobecnoci, wynikajcych z obowizkw w jednostce, lekarze robicy specjalizacje byli skrelani z listy. Rozporzdzenie ministra obrony narodowej wprowadza rwnie moliwo zwalniania onierza lekarza uczestniczcego w szkoleniu specjalizacyjnym od zaj subowych w jednostce wojskowej. Do tej pory niektrzy dowdcy jednostek nie dawali dni wolnych na ksztacenie. Usprawiedliwiali si (zgodnie zreszt z prawd) brakiem do tego klarownej podstawy prawnej. Zgodnie z zapisami nowego rozporzdzenia ministra obrony onierzowi zawodowemu odbywajcemu specjalizacj przysuguje zwolnienie od zaj subowych na czas jej odbywania w wymiarze 24 godzin tygodniowo, ale nie duej ni 14 dni roboczych w miesicu. Wedug nowych przepisw specjalizacja stanie si obowizkiem subowym lekarza, uwaa pukownik Antosiewicz. Dni wolne na ksztacenie, ktre da oficerom lekarzom minister, bd jednoczenie dla nich zobowizaniem do ukoczenia specjalizacji i wykorzystania swoich umiejtnoci w jednostce. Lekarze w Afganistanie Przepisy zmieni si take na korzy medykw wyjedajcych na misj. Czsto lekarz sucy w Polskim Kontyngencie Wojskowym poza granicami kraju przeprowadza wicej zabiegw ratujcych zdrowie i ycie ni jego cywilny kolega w jednostce w kraju, a do tej pory nie byo mona czynnoci medycznych wykonanych na misjach zaliczy oficerowi do programu specjalizacji. Proczna przerwa w jej robieniu (a tyle trwa suba w kontyngencie) powodowaa za automatyczne skrelenie z listy akredytacyjnej. Teraz to si zmieni, oczywicie gdy wykonane zabiegi lub operacje bd zgodne z programem specjalizacji oraz odpowiednio udokumentowane i potwierdzone przez przeoonych. Trzeba po powrocie do kraju i uzyskaniu pozytywnej opinii od waciwego krajowego konsultanta do spraw obronnoci lub konsultanta wojskowej suby zdrowia zwrci si o to do ministra zdrowia. Fakt, e Ministerstwo Zdrowia ma czuwa rwnie nad specjalizacjami lekarzy w mundurach, wyklucza ewentualny zarzut o izolacjonizm wojska w tych sprawach, uwaa pukownik Antosiewicz. Wszyscy lekarze dziaaj w jednym
W Centrum Ksztacenia Podyplomowego moe jednoczenie specjalizowa si 650 lekarzy w 43 dziedzinach medycyny
systemie, tyle e ci wojskowi maj w jego ramach pewn autonomi zwizan ze specyfik suby. Rezydentura wojskowa W nowych przepisach wprowadzono rwnie inne zmiany dotyczce szkolenia specjalizacyjnego. Wczeniej resort obrony mg okrela jedynie tryb uzyskiwania specjalizacji, teraz bdzie mg si odnie take do sposobu jej wykonania, na przykad w kwestii przyznania onierzowi trzech dni wolnych w tygodniu zprzeznaczeniem na nauk. Delegacja ustawowa otwiera te furtk do wprowadzenia, wzorem cywilnej suby zdrowia, tak zwanej rezydentury wojskowej. Cywilny rezydent odbywa specjalizacj w trybie stacjonarnym wszpitalu. Oficer lekarz nie moe skorzysta z takiej moliwoci, bo trudno go oddelegowa z jednostki na ksztacenie w orodku specjalizacyjnym na przykad na dwa lata, ale moe pojawi si podobna moliwo. Odpowiednikiem rezydentury w wojsku mogaby by bowiem instytucja rezerwy kadrowej. Specjalizujcy si lekarze byliby do niej przenoszeni z jednostki na czas ksztacenia (w caoci lub jego czci).
61
|armia PRAWO|
niezbdnik
W zaoeniach do nowelizacji ustawy pragmatycznej przewidziano wprowadzenie przepisu, ktry ma zmieni dotychczasowe zasady przebywania onierza w rezerwie kadrowej. Obecnie moe by do niej oddelegowany najwyej na dwa lata lub na czas studiw zagranicznych. Wnoweli tego przepisu skrelono sowo zagranicznych, dziki czemu mgby on te obj onierzy studiujcych w kraju (specjalizacja ma rang studiw podyplomowych, wic lekarze byliby onierzami oddelegowanymi na czas studiw poza jednostk). O powszechnym wprowadzeniu takiego rozwizania jednoczenie dla wszystkich specjalizujcych si lekarzy wojskowych nie ma jednak co myle. Nie zaakceptowaliby tego z pewnoci zarwno decydenci odpowiadajcy za gotowo bojow si zbrojnych, jak i dowdcy jednostek, ktrzy musieliby miesicami obywa si bez lekarzy. Mona by jednak przyj, e rezydentura wojskowa dotyczyaby tych, ktrzy najlepiej zdan li lekarski egzamin pastwowy.
rda prawa ustawa z 28 kwietnia 2011 roku o zmianie ustawy ozawodach lekarza i lekarza dentysty (DzU 20111 nr113, poz. 658); rozporzdzenie ministra obrony narodowej z 28 marca 2013 roku dotyczce trybu i sposobu odbywania szkolenia specjalizacyjnego przez lekarza bdcego onierzem zawodowym w czynnej subie wojskowej oraz penicego sub lub zatrudnionego w podmiocie leczniczym, utworzonym przez MON (DzU z 27 marca 2013 roku, poz. 401).
w e t e r ani
Bez abonamentu
Niektrzy weterani mog liczy nazwolnienie zopat abonamentowych zaradio itelewizj.
rawo do ulgi maj ci, ktrzy otrzymuj rent z powodu urazw lub chorb nabytych na misjach. Aby skorzysta z nowego uprawnienia, weteran musi wypeni na poczcie specjalny formularz (mona go cign ze strony www.krrit.gov.pl) i przedstawi legitymacj weterana poszkodowanego. Niezbdne te jest zawiadczenie o pobieraniu renty inwalidzkiej. Weteran nie bdzie musia paci za abonament od nastpnego miesica po zoeniu dokumentw na poczcie. Dziki nowym przepisom rocznie zaoszczdzi niemal 250 zotych. Z pacenia abonamentu radiowo-telewizyjnego weteranw zwolnia ustawa z 2011 roku. Przepis jednak nie wszed w ycie, poniewa Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie przygotowaa stosownego rozporzdzenia. W kon cu przyja odpowiednie przepisy. P Z
finans e
Wolne od podatku
Mimo zapowiedzi rzdu sprzed trzech lat mwicej o tym, e wszystkie nalenoci mieszkaniowe bd poprzez nowelizacj przepisw podatkowych zwolnione z opodatkowania, wci brakowao odpowiednich przepisw. Resort obrony zwrci si z t spraw do Ministerstwa Finansw. Efektem midzyresortowych uzgodnie jest rozporzdzenie, ktre obowizuje od 11 kwietnia. rednioroczna kwota zwolnienia to okoo n 1400 zotych. P Z
Od 11 kwietnia obowizuj przepisy, zgodnie zktrymi wiadczenia mieszkaniowe wypacane onierzom s wolne od podatku.
ozporzdzenie ministra finansw z18marca 2013 roku oznacza, e okoo 50tysicy onierzy nie musi rozlicza si z urzdem skarbowym tytuu otrzymanych od wojska w latach 20122013 wiadcze mieszkaniowych. Na takie rozwizanie czekali oni od lipca 2010 roku, kiedy ustawa o zakwaterowaniu wprowadzia wiadczenia mieszkaniowe. Do koca 2011 roku z Wojskowej Agencji Mieszkaniowej wiadczeniobiorcy otrzymywali jednak naleno pomniejszon o podatek.
62
|armia pytania czytelnikw| |p o r a d y| niezbdnik
Zderzenia z paragrafem
Nasi eksperci rozwizuj Wasze problemy zwizane zinterpretacj przepisw prawnych. Zachcamy do zadawania pyta: niezbednik@zbrojni.pl
Zwolnienie ze suby?
Jestem kierowc z prawem jazdy kategorii C+E. Zostaem skierowany na wojskowy kurs prawa jazdy, niezbdny do zajmowania wymienionego stanowiska. W tym czasie zmieniono mi etat, na ktrym wymagane jest jedynie prawo jazdy kategorii B. Pomimo podejmowanych prb mam trudnoci z zaliczeniem egzaminu pastwowego. Wocenie moich przeoonych jestem onierzem wyrniajcym si i nigdy nie byo ze mn problemu. Czy w obecnej sytuacji dowdca moe mnie zwolni ze suby wojskowej? Mj kontrakt koczy si za trzy lata.
Nie ma podstawy prawnej do zwolnienia zzawodowej suby wojskowej. Organ kadrowy
zajmuje w sprawie do osobliwe stanowisko. Najpierw ponosi koszty na szkolenie zwizane zpodniesieniem kategorii prawa jazdy onierza, a potem wyznacza go na stanowisko subowe, na ktrym jest wymagana nisza kategoria tego dokumentu. W mojej opinii organ kadrowy przed wydaniem rozkazu personalnego powinien dokona analizy, czy dany onierz ma odpowiedni kategori prawa jazdy, sprawdzi, czy nie ma wakatw na stanowiskach kierowcw z kategori C+E lub/i dokona zamiany onierzy na stanowiskach. Dopiero w przypadku, gdy nie ma takich moliwoci, powinien skierowa danego onierza na kurs prawa jazdy.
R o b e r t K o s i s k i
Kurs kwalifikacyjny
Podstawa prawna: rozporzdzenie ministra obrony narodowej z15grudnia 2009 roku w sprawie trybu wyznaczania onierzy zawodowych na stanowiska subowe izwalniania z tych stanowisk (DzU2009.218.1699 zezmianami) vide 2 ust. 2.
Wprowadzenie zasady bezwzgldnego ukoczenia kursu kwalifikacyjnego na stopie przed wyznaczeniem na stanowisko o wyszym stopniu etatowym wielu dowiadczonym onierzom zamkno drog awansu. Domylam si, e prawodawcy chodzio o to, aby wyznaczane byy osoby odpowiednio przygotowane. W praktyce jednak onierz zajmujcy si konkretn dziedzin od wielu nawet lat nie moe zosta wyznaczony na stanowisko odpowiadajce jego dowiadczeniu, natomiast ten, ktry wczeniej nie mia stycznoci z dan materi, koczy kurs kwalifikacyjny i je obejmuje. Czy co si zmieni w tej kwestii? Czy w przypadku, gdy jednostka dysponuje wakatami, onierza, ktrego stanowisko jest likwidowane, mona wyznaczy na wysze, o stopniu etatowym bezporednio wyszym od zajmowanego, zgodne z kwalifikacjami? Czy te organ personalny jest zmuszony wyznaczy onierza na rwnorzdne stanowisko o innych kwalifikacjach, poniewa nie zosta on skierowany na kurs?
Droga awansu nie zostaa zamknita. Nale-
y jednak podkreli, e na awans skada si wiele czynnikw, poczwszy od decyzji samego onierza i jego przeoonych, jak rwnie oceny z opinii subowej, i tym podobne. Moim zdaniem, ustawodawca jasno okreli zasady podnoszenia kwalifikacji, a co si z tym wie drog dalszego rozwoju onierza. Zasady oraz warunki okrela rozporzdzenie ministra obrony narodowej, zgodnie z ktrym warunkiem wyznaczenia na stanowisko plutonowego (bosmana mata), modszego chorego (modszego chorego marynarki) i starszego chorego sztabowego (starszego chorego sztabowego marynarki) jest odbycie kursu kwalifikacyjnego. W pozostaych przypadkach kursu doskonalcego. Jeli chodzi o odpowied na Pana pytanie, czy organ kadrowy moe wyznaczy onierza na wysze stanowisko bez kursu kwalifikacyjnego, to jest ona twierdzca, ale z zastrzeeniem uprzedniego zgoszenia izakwalifikowania na dany kurs.
R o b e r t K o s i s k i
64
Niewykorzystany czas wolny

Jestem onierzem zawodowym. W przepisach mowa jest o terminowym wykorzystywaniu dni wolnych za przepracowany, ponadnormatywny czas w okresie czteromiesicznym, a w uzasadnionych przypadkach o moliwoci odebrania tych dni w cigu kolejnych czterech miesicy. Co jeli po drugim okresie czteromiesicznym onierz nie wykorzysta przysugujcego mu czasu wolnego? Czy dni wolne do odebrania przepadaj? Jestem onierzem sucym w Siach Powietrznych i mam do wykorzystania sporo dni wolnych od suby. Mj dowdca twierdzi, e dni do odbioru ulegy ju przedawnieniu. Czy jest jaki przepis mwicy o tym, w jakim okresie mona wykorzysta dni wolne? onierzom zawodowym, ktrzy wykonywali swoje obowizki w wymiarze przekraczajcym w tygodniu standardowy czas suby, to jest 40 godzin tygodniowo (48 godzin tygodniowo w czteromiesicznym okresie rozliczeniowym), przysuguje czas wolny w takim samym wymiarze. Zgodnie z rozporzdzeniem ministra obrony narodowej udzielenie czasu wolnego powinno nastpi w najbliszym tygodniu, nie pniej jednak ni w cigu czteromiesicznego okresu rozliczeniowego, w sytuacji za, gdy onierz, z uzasadnionych wzgldw subowych lub osobistych, tego nie zrobi, udziela mu si czasu wolnego w nastpnym okresie rozliczeniowym, to jest w cigu kolejnych czterech miesicy. Jednoczenie terminy wykorzystania czasu wolnego w zamian za wykonywanie zada subowych w przypadku midzy innymi przekroczenia normatywnego czasu suby dowdca jednostki lub osoba upowaniona przez dowdc okrela w rozkazie lub decyzji, uwzgldniajc przy tym potrzeby subowe lub uzasadnione potrzeby onierza. Wyranie zatem wida, i wszelkie sprawy zwizane z ustaleniem zada subowych i czasu penienia suby oraz udzieleniem czasu wolnego czy okreleniem terminu wykorzystania dni wolnych w zwizku z wykonywaniem zada przekraczajcych obowizujcy czas suby pozostaj w wycznej gestii przeoonego onierza. Oznacza to, e sprawy te nale do spraw wewntrznych pomidzy onierzem a jego przeoonym, bdcych w okrelonej wojskowej strukturze organizacyjnej, wynikajcych z podlegoci subowej. Co do zasady zatem udzielenie dni wolnych ley w gestii dowdcw jednostek, ktrzy zobowizani s do tego najpniej w drugim czteromiesicznym okresie rozliczeniowym. Jeeli natomiast dowdca nie udziela dni wolnych we wskazanych w przepisach okresach, nie sposb stwierdzi, i dni te ulegaj przedawnieniu. Rwnie niezastosowanie si przez onierza do polecenia subowego (dotyczcego odbioru wyznaczonych dni wolnych) nie moe skutkowa tym, i dni te przepadaj, takie zachowanie onierza naley rozpatrywa ewentualnie na gruncie odpowiedzialnoci subowej.
M a r e k P a sz k i e w i cz Kancelaria Radcw Prawnych SC Katarzyna Przymcka, Jakub Piotr Przymcki
niezbdnik
Podstawa prawna: rozporzdzenie ministra obrony narodowej z26czerwca 2008 roku w sprawie czasu suby onierzy zawodowych (DzU z 2008 roku nr122, poz. 786, 8 ust.2 i ust. 3, 10 ust.1).
Skoki w aeroklubie
Jako onierz zawodowy jestem zobowizany do wykonywania normy spadochronowej. W ramach podnoszenia kwalifikacji rozpoczem cywilny kurs spadochronowy. Czy skoki wykonane w aeroklubie mog dopisa do tych wykonanych wwojsku? wykonywanie skokw spadochronowych zalicza si wycznie skoki odbyte w ramach wykonywania czynnoci subowych (obowizkw) wynikajcych z opisu zajmowanego stanowiska subo Nie ma takiej moliwoci. Do dodatku za
wego, a take skoki ze spadochronem wykonane w ramach szkolenia jednostek lub pododdziaw wojskowych objtych szkoleniem spadochronowym w okresie penienia czynnej suby wojskowej przed powoaniem do zawodowej suby wojskowej.
R o b e r t K o s i s k i Podstawa prawna: 15 ust. 1, ust. 2 oraz ust. 2a rozporzdzenia ministra obrony narodowej w sprawie dodatkw do uposaenia zasadniczego onierzy zawodowych z 8 czerwca 2004 roku (DzU nr 141, poz.1497 z pniejszymi zmianami).
65
|armia pytania czytelnikw|
niezbdnik
Urlop dla taty

Jestem onierzem zawodowym w subie kontraktowej. Obecnie przebywam na urlopie wypoczynkowym. Niedawno urodzio mi si dziecko. Moja ona jest na urlopie macierzyskim. Czy po powrocie do pracy bd mg skorzysta z urlopu okolicznociowego, tacierzyskiego, lub jakiego innego z tytuu urodzenia si dziecka? su wolnego od wykonywania obowizkw subowych) zwizanych z urodzeniem si dziecka zostao uregulowane w kilku aktach normatywnych. W przypadku onierzy w pierwszej kolejnoci naley zwrci uwag na przepisy odnoszce si bezporednio do nich. Zgodnie z ustaw z 11 wrzenia 2003 roku onierz moe otrzyma zwolnienie od zaj subowych w razie koniecznoci sprawowania osobistej opieki nad najbliszym czonkiem rodziny, nieprzekraczajce jednak cznie 50 dni roboczych w roku kalendarzowym. Ponadto w szczeglnie uzasadnionych przypadkach onierzowi, ktry wykorzysta takie zwolnienie, ale opiek t musi nadal osobicie sprawowa, moe by udzielony urlop okolicznociowy w wymiarze do dziesiciu miesicy. Przywoane przepisy znajduj zatem zastosowanie, gdy zachodzi konieczno sprawowania osobistej opieki nad najbliszym czonkiem rodziny, to jest maonkiem, dzieckiem lub rodzicami. Naley te zwrci uwag na rozporzdzenie ministra obrony narodowej w sprawie urlopw onierzy zawodowych. Zgodnie z jego zapisami onierzowi udziela si urlopu okolicznociowego (wwymiarze od trzech do piciu dni roboczych) w razie urodzenia si dziecka. Niemniej jednak naley sdzi, e w Pana przypadku przepis ten nie bdzie mia zastosowania, wziwszy pod uwag fakt, i Paskie dziecko urodzio si ju jaki czas temu. Naley te zwrci uwag na artyku 65 ustp 1 oraz artyku 65a ustp 1 ustawy pragmatycznej, zgodnie z ktrymi onierz ma prawo do urlopu wychowawczego oraz urlopu macierzyskiego na zasadach okrelonych w Kodeksie pracy. To drugie uprawnienie wymaga szerszego komenta Zagadnienie szeroko pojtych urlopw (cza-
rza. Trzeba zwrci szczegln uwag na artyku 180 paragraf 5, w myl ktrego pracownica, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyskiego, ma prawo zrezygnowa z pozostaej czci tego urlopu; w takim przypadku niewykorzystanej czci urlopu macierzyskiego udziela si pracownikowi ojcu wychowujcemu dziecko, na jego pisemny wniosek. onierz (ojciec) moe zatem skorzysta zuprawnienia w postaci urlopu macierzyskiego (o ktrym mowa w Kodeksie pracy) jedynie w przypadku rezygnacji z wykorzystania jego czci przez matk dziecka. Odnoszc si bezporednio do sformuowanego zapytania, naley w tym miejscu zwrci uwag na tak zwany urlop ojcowski (czy, jak to nazwa autor zapytania, tacierzyski). Uprawnienie do tego rodzaju urlopu zostao wprowadzone w Kodeksie pracy od 1 stycznia 2010 roku. Od tego czasu pracownik ojciec wychowujcy dziecko ma prawo do dwch tygodni urlopu ojcowskiego. Niemniej przepisy dotyczce urlopu ojcowskiego w obecnie obowizujcym stanie prawnym nie znajduj zastosowania do onierzy. Trwaj jednak prace nowelizacyjne nad ustaw o subie wojskowej onierzy zawodowych, a jednym z zaoe projektu ustawy jest wprowadzenie urlopu ojcowskiego dla onierzy zawodowych w wymiarze i na zasadach okrelonych w Kodeksie pracy.
M a r e k P a sz k i e w i cz Kancelaria Radcw Prawnych SC Katarzyna Przymcka, Jakub Piotr Przymcki
Podstawa prawna: ustawa z 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (DzU z 1998 roku nr 21, poz. 94 zpniejszymi zmianami), art. 180 5, art. 1823; ustawa z 11 wrzenia 2003 roku o subie wojskowej onierzy zawodowych (DzU z 2010 roku nr 90, poz. 593 zpniejszymi zmianami), art. 62 ust. 11 i ust. 12, art. 65 ust. 1 oraz art. 65a ust. 1; rozporzdzenie ministra obrony narodowej z 30 grudnia 2009 roku w sprawie urlopw onierzy zawodowych (DzU z 2010 roku nr 2, poz. 9 z pniejszymi zmianami) 12 ust. 1 pkt 1.
Porady zamieszczane na amach Polski Zbrojnej maj charakter informacyjno-doradczy i nie stanowi wicej interpretacji i wykadni prawa.
66
niezbdnik
Wysoko alimentw
Jestem chorym w subie od 19 lat. W listopadzie 2012 roku na rozprawie rozwodowej ustalono wysoko alimentw, ktre mam paci na dwoje dzieci w wieku 7 i 10 lat, na 1500 zotych. Na rozprawie sdzia oraz adwokat mojej byej maonki bardzo mocno podkrelay, e mundurwka jest skadow moich dochodw. W efekcie dodano j do mojego dochodu i na tej podstawie ustalono wysoko alimentw. Nie uchylam si od pacenia, ale chciabym si upewni, czy faktycznie naleno mundurowa jest wliczana do dochodu onierza zawodowego. Druga moja wtpliwo dotyczy tego, czy jeden rok rozliczeniowy moe stanowi podstaw do ustalenia alimentw (w moim przypadku wysoko alimentw zostaa ustalona na podstawie PIT-u za 2011rok).
Potocznie zwana mundurwka moe zosta uznana za jeden z przychodw wynikajcych ze stosunku subowego, a tym samym stanowi dochd onierza. Przepisy podatkowe przewiduj bardzo szeroki katalog wiadcze zakwalifikowanych jako przychody ze stosunku subowego. I tak przykadowo s nimi wszelkiego rodzaju wypaty pienine oraz warto pienina wiadcze w naturze bd ich ekwiwalenty, w szczeglnoci: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, rnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezalenie od tego, czy ich wysoko zostaa z gry ustalona, a ponadto wiadczenia pienine ponoszone za onierza, jak rwnie warto innych nieodpatnych wiadcze lub wiadcze czciowo odpatnych. Odnoszc si do drugiej czci pytania, naley wspomnie o zasadach ustalania wysokoci alimentw. O zakresie obowizku alimentacyjnego decyduj usprawiedliwione potrzeby uprawnionych (art. 135 Kodeksu rodzinnego i opiekuczego). Rodzice w zalenoci od swych moliwoci obowizani s zapewni dzieciom rodki do zaspokojenia zarwno jego potrzeb fizycznych (wyywienia, mieszkania, odziey, higieny osobistej, leczenia w razie choroby), jak i duchowych (kulturalnych), a take rodki na wychowanie (ksztacenie oglne, zawodowe). Podczas dokonywania oceny, ktre z nich powinny by uznane za potrzeby usprawiedliwione, naley z jednej strony
bra pod uwag moliwoci zobowizanego, zdrugiej za zakres i rodzaj potrzeb. Decyduje to bowiem, w jakim wymiarze moliwoci zarobkowe i majtkowe zobowizanego bd uwzgldniane przy ustalaniu obowizku alimentacyjnego. Przyjmuje si, i moliwociami zarobkowymi imajtkowymi s nie tylko zarobki i dochody rzeczywicie uzyskiwane, lecz take te zarobki ite dochody, ktre osoba zobowizana moe i powinna uzyskiwa po dooeniu midzy innymi naleytej starannoci oraz stosownie do swoich si umysowych i fizycznych. Moliwoci zarobkowe zobowizanego nie mog wic by zawsze utosamiane z faktycznie osiganymi zarobkami. Wprzypadkach uzasadnionych obejmuj one take wysoko zarobkw, ktre zobowizany jest wstanie uzyska, lecz nie osiga ich z przyczyn nieusprawiedliwionych. Chodzi tu midzy innymi o przypadki, w ktrych osoba zobowizana nie wykonuje wyuczonego i dobrze wynagradzanego zawodu, pracuje w niepenym wymiarze godzin bd te pracuje dorywczo. Sd, okrelajc wysoko wiadczenia alimentacyjnego, zobowizany jest do wzicia pod uwag wszelkich okolicznoci i dowodw przedstawionych w postpowaniu sdowym. W Pana przypadku jednym z takich dowodw, ktry zaway na ustaleniu wysokoci alimentw, byo zeznanie podatkowe za 2011 rok. W tej kwestii jednak, nie znajc akt sprawy, trudno stwierdzi, czy ustalenia sdu byy prawidowe. Wypada natomiast nadmieni, i sytuacja majtkowa i moliwoci zarobkowe zobowizanego do alimentacji mog si rni i by zupenie odmienne w chwili wytoczenia powdztwa od tych, ktre zaistniay w2011 roku. Wtym wzgldzie dana osoba powinna wykaza, i rzeczywicie takie okolicznoci miay miejsce. Co wicej, w przypadku wydania niesatysfakcjonujcego wyroku, zawsze istnieje moliwo zoenia apelacji. Niemniej jednak (po odpowiednio poczynionych ustaleniach) sd mg podczas wyrokowania wzi pod uwag dochd wykazany na podstawie zeznania podatkowego.
A r k a d i u sz T u r e k Kancelaria Radcw Prawnych SC Katarzyna Przymcka, Jakub Piotr Przymcki
Podstawy prawne: ustawa z 11 wrzenia 2003 roku o subie wojskowej onierzy zawodowych (DzUz2010 roku nr 90, poz.593 ze zmianami); ustawa z 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osb fizycznych (DzU z 2012 roku, poz. 361 zezmianami); ustawa z25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny iopiekuczy (DzU z2012 roku, poz. 788 zezmianami); rozporzdzenie ministra obrony narodowej z20grudnia 2012 roku w sprawie umundurowania oraz wyekwipowania onierzy zawodowych ikandydatw naonierzy zawodowych (DzU z2012 roku, poz. 1502).
67
prezentuj militaria bro

|
przegld
nasza artyleria nie ma czym razi przeciwnika znajdujcego si w odlegoci wikszej ni 40 kilometrw
68
Owoce morza
d l a b o ga w o jn y
to nie menu restauracji, lecz nazwy programw zbrojeniowych, ktre bd przez najblisze dekady ksztatoway oblicze polskiej artylerii.
| a r t y l e r ia |
Krab, Kryl, Rak i Homar. Wbrew pozorom
k r zysz t o f w i l e ws k i
r afa
m ni e d o / 1 1
l d k p anc
69
|prezentuj bro przegld|
Owoce morza
dl a
b o ga
w o jn y
rtyleria wymaga pilnej modernizacji. Co prawda wyprodukowane wlatach siedemdziesitych ubiegego wieku 122-milimetrowe haubice 2S1 Godzik i 152-milimetrowe armatohaubice Dana mog jeszcze posuy w linii, jednak niewielki jest z nich poytek pod wzgldem operacyjnym. Nasza artyleria nie ma bowiem czym razi przeciwnika znajdujcego si w odlegoci wikszej ni 40 kilometrw, agdyby nie byo wyrzutni rakietowych RM-70 i WR-Langusta o tyme zasigu, tradycyjne armaty mogyby atakowa tylko cele oddalone o 20 kilometrw.
C OMME N T
T o m as z
rozwaano produkowanie jej wsplnie z naszymi poudniowymi ssiadami Sowakami. Pomys kupna zachodniej technologii pojawi si w 1997 roku. Przetarg rozstrzygnito dwa lata pniej. Wybrano BAE System i wie od AS 90, a produkcj dziaa miaa si zaj Huta Stalowa Wola. Planowano, e do 2003 roku polska armia otrzyma modu ogniowy o kryptonimie Regina (sze dzia plus logistyka i dowodzenie, czyli midzy innymi wozy dowodzenia, amunicyjny, remontu uzbrojenia i elektroniki). Prototyp Kraba, bo tak nazw otrzymaa 155-milimetrowa armatohaubica, powsta relatywnie szybko w 2001 roku. Niestety, mimo e niedugo potem zbudowano drugi, a na siedem lat z powodu zawirowa politycznych przerwano prace nad Regin. S i e m o niak Program Kraba ruszy na nowo dopiero w 2008 roku, kiedy DepartaZ jednej strony, Huta Stalowa Wola pokazuje, e nasz przemys jest zdolny wytwament Polityki Zbrojeniowej zarza najnowoczeniejszy, na wiatowym poziomie, sprzt wojskowy. Z drugiej jednak war z Centrum Produkcji Wojto dowd, e plany modernizacyjne na najblisze dziesi lat, zakadajce maksyskowej Huty Stalowa Wola malne zaangaowanie polskiego przemysu w modernizacj si zbrojnych, s jak najbardziej realne. Jest to pocztek pewnego procesu, a nie koniec. Bdziemy yczliwart prawie 230 milionw wym, ale rwnoczenie bardzo wymagajcym partnerem Huty Stalowa Wola, poniezotych trzyletni umow na wa sprzt dla naszych si zbrojnych musi by na najwyszym poziomie. wykonanie pracy wdroeC OMME N T
Z wystpienia ministra obrony podczas przekazania armii moduu Krabw.
S tanis a w B u t l ak
Chcemy, aby zasig naszej artylerii wynosi nie okoo 40 kilometrw, jak teraz, a okoo 200 kilometrw, czyli eby pokrywa ca gbi operacyjn. Program modernizacji wojsk rakietowych i artylerii zawarty w planie modernizacji technicznej na lata 20132022 przewiduje cztery kluczowe artyleryjskie projekty: armatohaubice kalibru 155 milimetrw Krab i Kryl, 120-milimetrowe automatyczne modzierze Rak oraz wieloprowadnicowe wyrzutnie rakietowe Homar.
Na szczcie dla artylerii i caej armii id lepsze czasy. Zgodnie z planami Ministerstwa Obrony Narodowej i Sztabu Generalnego Wojska Polskiego do naszych si Stanisaw Butlak, byy szef artylerii, jest zbrojnych maj trafi nowe armatodoradc ministra Waldemara Skrzypczaka. haubice, automatyczne modzierze oraz wyrzutnie rakietowe. Nad wszystniowej dywizjonowego moduu kimi pracuje Huta Stalowa Wola. ogniowego Krabw omiu dzia, z czego Krab, Kryl, Rak i Homar. Wbrew pozorom to nie jest menu sze miao by nowych, a dwa to zmodernizowane prototypy. restauracji specjalizujcej si w owocach morza. To nazwy proW 2012 roku HSW zrealizowaa umow i przekazaa gramw zbrojeniowych, ktre bd przez najblisze dekady 11 Pukowi Artylerii z Wgorzewa modu Krabw do bada ksztatoway oblicze polskiej artylerii. Krab i Kryl to 155-milieksploatacyjno-wojskowych, ktre zakocz si na pocztku metrowe samobiene armatohaubice (AHS), jedna na podwo2014 roku. Cho na ich wyniki przyjdzie jeszcze poczeka, ziu gsienicowym, druga na koowym. Rak to samobieny prace nad kolejnymi Krabami id w hucie pen par. W pa120-milimetrowy modzierz automatyczny na podwoziu gsiedzierniku 2012 roku MON zamwio bowiem kolejnych nicowym i koowym, a Homar wieloprowadnicowa wyrzut16 dzia, tak aby razem z omioma ju dostarczonymi stworzy nia rakietowa. Programy te s na rnym etapie realizacji. Dwa 24-lufowy modu dywizyjny. s na ukoczeniu, jeden jest w fazie badawczo-rozwojowej, Przedstawiciele Huty Stalowa Wola nie ukrywaj, e projekt a ostatni pozostaje jeszcze w sferze koncepcyjnej. 155-milimetrowej AHS, mimo ogromnych opnie i zawirowa politycznych, ktre o mao co nie zakoczyy jego losw, Krab na ostro zmieni oblicze Stalwki. Chyba nie ma w polskiej armii duej realizowanego prograRegina bya programem przeomowym dla HSW. Postawimu zbrojeniowego ni 155-milimetrowa samobiena armatolimy sobie bardzo ambitny cel, eby osign w Polsce haubica Krab. Prace nad ni rozpoczy si jeszcze, zanim w dziedzinie produkcji artylerii poziom porwnywalny z krajawstpilimy do NATO, czyli w poowie lat dziewidziesimi zachodnimi. Myl, e to nam si udao. Krab dorwnuje tych ubiegego wieku. Dzi ju nikt nie pamita, e pierwotnie rozwizaniami technicznymi produktom oferowanym przez ar-
70
prezentuj bro
155 mm 122 mm 152,4 mm 120 mm
Dugo: 12,050 metra Szeroko: 3,580 metra Wysoko do dachu wiey: 3,13 metra Masa bojowa pojazdu: 52 140 kilogramw Donono dziaa: 40 kilometrw Szybkostrzelno: do 6 strzaw na minut Pokonywanie przeszkd: wzniesienie 25 stopni przeszkody pionowe 0,8 metra rowy 2,5 metra Prdko: do 60 kilometrw na godzin Zasig: 650 kilometrw
ZAOGA
Masa pocisku: 21,8 kilograma Masa pojazdu: 15 700 kilogramw Szeroko dziaa: 2,85 metra Dugo dziaa: 7,26 metra Wysoko dziaa: 2,72 metra Donono dziaa: 15, 2 kilometra Prdko: do 60 kilometrw na godzin Prdko pywania: 4,5 kilometra na godzin Zasig: 500 kilometrw Szybkostrzelno: do 6 strzaw na minut
ZAOGA
Dugo: 11,156 metra Wysoko z karabinem maszynowym: 3,63 metra Szeroko: 3 metry Prdko: do 80 kilometrw na godzin Masa z 60 nabojami: 29,25 tony Kt ostrzau w pionie: od 4 stopni do 70 stopni Kt ostrzau w poziomie: 220 stopni Donono dziaa: 20 kilometrw Szybkostrzelno: 4 strzay na minut
Pionowy kt ostrzau: od 3 stopni do 80 stopni Poziomy kt ostrzau: n x 360 stopni Dostpno maksymalna: nie mniej ni 8000 metrw Dostpno z dodatkowym napdem rakietowym: 12 000 metrw Szybkostrzelno: do 12 strzaw na minut
GODZIK
ZAOGA
KRAB
155-milimetrowa samobiena armatohaubica Krab
dana
Haubica samobiena 2S1 Godzik
tyleryjskich potentatw, czyli USA i Wielk Brytani, podkrela Edward Hajdukiewicz, dyrektor biura techniczno-handlowego HSW, i doda, e dla huty najcenniejszy jest pozyskany know how, co wykorzystano w produkcji nowego sprztu artyleryjskiego (w pierwszej kolejnoci Raka). Zupa z Rakw O ile program Kraba od pocztku by realizowany z udziaem MON-u i za jego pienidze, o tyle Rak pocztkowo by prac wasn HSW. Skoro mielimy dowiadczenie i technologi pozyskan dziki umowie z BAE System, postanowilimy opracowa dla naszej armii automatyczny modzierz, komentuje prezes HSW Krzysztof Trofiniak. Chcielimy stworzy dziao auto-
nomiczne, pozbawione wad, ktre maj tego typu konstrukcje. Myl, e to nam si udao. Uzbrojenia o podobnych waciwociach i moliwociach, czyli modzierza mogcego strzela na wprost, grn grup ktw oraz torami stromymi, ktry sam przelicza nastawy dla najbardziej ekonomicznego wykonania ognia, nie ma na wiecie nikt. Huta Stalowa Wola prace nad Rakiem sama prowadzia prawie trzy lata (od 2006 roku). W 2008 roku armia uznaa, e przed automatycznymi modzierzami jest przyszo w rodzimej armii. 7 padziernika 2009 roku Departament Polityki Zbrojeniowej MON-u i Centrum Produkcji Wojskowej Huty Stalowa Wola SA zawary czteroletni umow na wykonanie pracy badawczo-rozwojowej B+R Kompanijny modu ogniowy 120-milimetrowych modzierzy samobienych.
rak
Samobieny modzie automatyczny na podwoziu koowym M120 Rak
ZAOGA
152-milimetrowa armatohaubica wzr 77 Dana
71
|prezentuj bro przegld|

HSW zobowizaa si zbudowa dwa prototypy automatycznych 120-milimetrowych modzierzy jeden na podwoziu gsienicowym, a drugi na koowym (od Rosomaka) oraz prototypy wozw: dowodzenia, rozpoznania artyleryjskiego, amunicyjnego i zabezpieczenia technicznego. Jak wyjania prezes Krzysztof Trofiniak, zamwione przez MON komponenty moduu ogniowego s ju gotowe: Wszystkie wozy, zarwno ogniowe, jak i amunicyjny, dowodzenia, rozpoznania, remontu uzbrojenia i elektroniki, przeszy badania zakadowe i jestemy gotowi do przeprowadzenia pastwowych bada kwalifikacyjnych, ktre zakocz faz badawczo-rozwojow i umoliwi wyprodukowanie partii prbnej. Brakuje nam jednego elementu, aby je rozpocz zatwierdzonego przez Inspektorat Uzbrojenia programu bada. Kryl, Homar i Langusta Nad Krylem Huta Stalowa Wola pracuje od kilku lat. Cierpliwo si opacia, bo siy zbrojne chc wdroy Kryle do suby po 2017 roku. W 2012 roku HSW podpisaa z Narodowym Centrum Bada i Rozwoju czteroletni umow na wykonanie prototypu Kryla, bada zakadowych i kwalifikacyjnych oraz przygotowanie dokumentacji do produkcji partii prbnej. Na podstawie szczegowych ankiet oceniajcych huta wybraa do wsppracy zagranicznego partnera. I w pierwszych tygodniach 2013 roku podpisaa umow z izraelsk firm Elbit. Nieco bardziej skomplikowana jest sprawa Homara, poniewa polskie wojsko ma w wyposaeniu wieloprowadnicowe wyrzutnie WR-Langusta, dla ktrych HSW przygotowaa pakiet modernizacyjny. Maj one jednak zasig okoo 40 kilometrw i nawet uzbrojone w ulepszone rakiety Feniksy, o zasigu okoo 70 kilometrw nadal trudno traktowa w kategoriach broni strategicznej. A tak rol maj odegra Homary. Jak komentuje Antoni Rusinek, czonek zarzdu HSW, huta jest przygotowana, aby zbudowa dla naszej armii Homara. Najpierw musz jednak zosta okrelone zaoenia techniczne i wymagania operacyjne, jakie miaaby spenia wyrzutnia. Kwesti podstawow jest wybr kalibru pociskw oraz sekwencja rakiet w pakiecie czy maj by to takie same pociski, identycznego kalibru, czy moe wymieszane, na przykad dwa mniejsze i dwa wiksze. Od wyboru okrelonych rozwiza zaley decyzja co do producentw i politycznych sojuszy. Wszystkie wymienione systemy uzbrojenia czy jedno. To uzbrojenie, ktrego nasza armia naprawd potrzebuje na wczoraj i ktre przeniesie nasz artyleri w XXI wiek. Armaty Krab s w stanie zasypa przeciwnika gradem pociskw sze na minut w serii trwajcej trzy minuty. W wypadku omiu haubic moduu Regina daje to a 144 pociski. atwo sobie wyobrazi, co stanie si z nieprzyjacielskimi wyrzutniami rakiet, dziaami przeciwlotniczymi, stanowiskami dowodzenia czy wzami cznoci, na ktre spadnie taki deszcz ognia. Jeszcze bardziej niszczycielsk si ma modu automatycznych modzierzy Rak. Osiem dzia, z ktrych skada si komponent ogniowy, moe w minut wystrzeli 80 granatw. Trzyminutowa seria to 240 pociskw. Plany resortu obrony zakadaj, e nasza armia bdzie miaa pi dywizjonw Krabw (po 24 dziaa kady) i osiem Rakw. Niestety nie wiadomo jeszcze, ile chcemy kupi Homarw oraz ile Langust przewidzianych jest do modernizacji. Jedno jest jednak pewne. Morskie skorupiaki z HSW to przyszo polskiej artylerii. n
u sa
Tiltrotor Bella
Firma Bell Helicopter zaprezentowaa koncepcj przemiennopata V-280 Valor.
est to jeden z projektw przyszych maszyn, ktre zastpi migowce Black Hawk. Bell przedstawi wizj przemiennopata ze staym skrzydem i usterzeniem motylkowym. W odrnieniu od ju uytkowanego samolotu V-22 Osprey gondol migowirnika podzielono na dwie czci. W nieruchomej ma znale si silnik. Oblot prototypu n planowany jest okoo 2017 roku. T W
B e l l
H e l ic o p t e r
chi l e
Rezygnacja ze szkolnych
hilijskie siy powietrzne zamierzay zakupi nowe zaawansowane odrzutowce szkolne. Jednak w marcu poinformoway zainteresowane firmy lotnicze, e musz zrezygnowa z tego planu z powodw finansowych. Chilijczycy chcieli naby kilkanacie nowych samolotw, ktre miay zastpi maszyny A/T 36 Halcon. Jest to lokalne oznaczenie samolotw CASA C-101 Aviojet produkcji hiszpaskiej. Chile zakupio ich 35, w tym 23 w wersji bojowej A-36. Maszyny Halcon s coraz trudniejsze w utrzymaniu i nie zapewniaj odpowiedniego poziomu wyszkolenia przyszych pilotw F-16. Wrd kandydatw na nastpc tych maszyn wymieniane s Alenia Aermacchi M346 Master, BAE Systems Hawk i Korean Aen rospace T-50 Golden Eagle. W T
Stare maszyny A/T 36 Halcon lataj w siach powietrznych Chile ju ponad 25 lat.
72
prezentuj bro
V-280 Valor poza czteroosobow zaog ma zabiera 11 onierzy. Po bokach kaduba zaprojektowano przesuwane drzwi o szerokoci 1,8 metra. Podwozie bdzie chowane. Maszyna rozwinie prdko przelotow okoo 518,5 kilometra na godzin. Zasig bojowy wyniesie od 926 do 1481,6 kilometra, a promie dziaania 463 kilometry. Zasig przebazowania ma siga 3889 kilometrw.
Nowi nabywcy Super Tucana

P
roducent lotniczy Embraer poinformowa, e podczas wystawy zbrojeniowej LAAD w Rio de Janeiro podpisa kontrakty z dwoma pastwami na dostaw lekkich turbomigowych samolotw szturmowych A-29 Super Tucano. Gwatemala zamwia sze A-29, natomiast Senegal trzy. Tym samym lista krajw, ktre wybray Super Tucana, rozszerzya si do 13. Brazylijska firma zdobya ju zamwienia na ponad 210 samolotw. Dotychczas dostarczono do klientw ponad 170 z nich. Podczas LAAD Embraer podpisa rwnie kontrakt o wartoci 252 milionw reali na wsparcie logistyczne i serwisowanie 92 egzemplarzy A-29 Super Tucano uywanych przez brazyn lijskie siy powietrzne. t e d
b r a z y l ia
b r a z y l ia
Wzmocnienie ochrony
razylia zamierza wzmocni swe zdolnoci do obrony powietrznej poprzez zakup samobienych zestaww artyleryjskich z nadwyek armii niemieckiej. W gr wchodzi transakcja dotyczca 34 wozw 1A2 Gepard. Zestaw skada si z osadzonej na podwo-
ziu czogu Leopard 1 wiey, po ktrej bokach s dwie sprzone ze sob armaty przeciwlotnicze kalibru 35 milimetrw. Brazylijczycy chc je wykorzystywa midzy innymi do wzmocnienia ochrony podczas
masowych uroczystoci religijnych i wielkich imprez sportowych. Pierwszych osiem Gepardw trafi do Brazylii ju w czerwcu. Pozostae zestawy zostan przekazane do 2015 roku. WT n
f u e r z a
a e r e a
b r asi l e i r a
73
|prezentuj bro technika|
o jedna z najbardziej udanych konstrukcji wojskowych w historii amerykaskich si zbrojnych. HMMWV w rnych wersjach nieprzerwanie suy onierzom od 1985 roku. Czas pynie jednak nieubaganie i zmieniaj si potrzeby. Gdy powstawa ten pojazd, nie istniao jeszcze zagroenie ze strony min puapek, ktre praktycznie wyeliminoway go z uytkowania w warunkach bojowych. Montowanie dodatkowych pancerzy okazao si drogie i prowadzio do zbytniego wzrostu masy pojazdu. Wziwszy pod uwag wyzwania teraniejszoci i przyszoci, Pentagon a dokadnie wojska ldowe i korpus piechoty morskiej wyrazi ch wprowadzenia do suby nowego lekkiego wozu JLTV (Joint Light Tactical Vehicle). Nie powinno by z tym problemw, poniewa przedmiotem stara jest do prosta konstrukcja. Szybko jednak okazao si, e wybranie i wprowadzenie do suby JLTV jest niezwykle trudne. Wielu chtnych Wszystko zaczo si w 2006 roku, kiedy program zainicjowao Kolegium Szefw Sztabu. W padzierniku 2008 roku De-
partament Obrony wybra trzy zespoy, z ktrymi podpisano kontrakty na sfinansowanie prac nad rozwojem technologii: BAE Systems Land and Armaments i Navistar Defense; Lockheed Martin, BAE Systems, Alcoa Defense; JWF Defense Systems i General Tactical Vehicles (firma General Dynamics Land Systems i AM General). Liczono, e nastpnie Departament Obrony szybko podpisze umowy na faz inynieryjno-produkcyjn z dwiema firmami. Niemal na samym pocztku pojawiy si jednak problemy. Czasowo zawieszono prace po formalnych protestach odrzuconych zespow: Northrop Grumman Oshkosh oraz Textron Boeing SAIC. Gdy ju udao si je wznowi, w lutym 2011 roku raz jeszcze przesunito termin podpisania kontraktw inynieryjno-produkcyjnych, poniewa wojsko zmienio swoje wymagania. Po dowiadczeniach z Iraku i Afganistanu uznano, e lekki i mobilny JLTV musi by rwnie odporny na eksplozje min puapek, jak wozy klasy MRAP (Mine Resistant Ambush Protected). Dopiero w sierpniu 2012 roku ogoszono, e zawarto 27-miesiczne kontrakty na faz inynieryjno-produkcyjn ocznej wartoci 185 milionw dolarw. Na licie znalazy si
Projekt widmo
do suby nastpcy wysuonego HMMWV liczy ju siedem lat, to wci nie wiadomo, kiedy zostanie zrealizowany.
R o b e r t C z u ld a
Chocia pomys wprowadzenia
ia wien m a z e n ozowa 500 4650 a Progn 0 4 0 a Piechota

a Wojsk e ldow
CTV CSV
20 000
ark Marynna n je o w
morsk
0 00 85 1502
74
prezentuj armia bro

takie firmy, jak Oshkosh z projektem L-ATV (Light Combat Tactical All-Terrain Vehicle), Lockheed Martin Corporation zwozem JLTV oraz duet AM General LLC, ktry zaoferowa konstrukcj BRV-O (Blast Resistant Vehicle Off Road). Kady z wygranych zgodzi si dostarczy 22 w peni sprawne prototypy, ktre zostan skierowane do testw, midzy innymi balistycznych. Firmy, ktrym si nie udao podpisa umw, czyli BAE Systems (pojazd Valanx), General Tactical Vehicles (konstrukcja Eagle) oraz Navistar Defense (wz Saratoga), nadal mog bra udzia w wycigu o JLTV, ale ju na wasny koszt. W ostatnich tygodniach wrci pomys, ktry zrodzi si pod koniec 2011 roku. Wwczas projektem JLTV zainteresowaa si firma Ford Motor Company, drugi najwikszy w Stanach Zjednoczonych producent samochodw. Co prawda Ford wycofa si z rynku wojskowego w latach osiemdziesitych XXwieku, ale teraz chce na niego wrci. Jego propozycja jest otyle kuszce, e z pomoc firmy Raytheon byby w stanie dostarczy JLTV szybciej i taniej ni konkurencja. Pentagon postawi bowiem warunek, aby cena jednostkowa nie wyniosa wicej ni wier miliona dolarw. Precyzyjne wymagania Pentagon chce, aby powstay dwie wersje JLTV. Jedna z nich to byby bojowy wz taktyczny (Combat Tactical Vehicle, CTV), mogcy przewozi cztery osoby i adunek o masie 1,5tony. Druga to pojazd wsparcia (Combat Support Vehicle, CSV), przystosowany do transportu maksymalnie dwch osb i adunku o cznej masie 2,3 tony. Zrezygnowano tym samym z planowanej w pierwszym etapie projektu lepiej opancerzonej wersji, poniewa bya ona cisza ni 7 ton, czyli optymalna masa pojazdu. Zbyt duo wacy pojazd nie mgby by transportowany migowcami CH-47F Chinook iCH-53K Super Stallion, lecz jedynie samolotami C-130 Hercules. Na obecnym etapie Amerykanie chc, aby niezalenie od konfiguracji JLTV by na tyle lekki, aby mg trafi na pokad wszystkich trzech rodkw transportu. JLTV ma przewysza HMMWV pod wieloma wzgldami, midzy innymi opancerzenia (na poziomie wozw wspomnianego typu MRAP), mobilnoci (szczeglnie w trudnych warunkach terenowych) i niezawodnoci. Bdzie pojazdem uniwersalnym, poniewa zostanie wyprodukowany w rnych wariantach transportera piechoty, wozu rozpoznania i dowodzenia, ambulansu, wielozadaniowego oraz pojazdu osony konwojw (uzbrojony w cikie karabiny maszynowe lub granatniki). Co wicej, JLTV ma mniej spala. Pentagon liczy, e jednostkowe zuycie paliwa bdzie nawet o 35 procent mniejsze ni w HMMWV. Mimo tych atutw przyszo programu JLTV nie maluje si w zbyt jasnych barwach. Pentagon utrzymuje, e w gr nadal wchodzi zamwienie kilkudziesiciu tysicy pojazdw gwnie dla wojsk ldowych, ale te dla piechoty morskiej, by moe marynarki wojennej i si specjalnych. Amerykanie wci licz na Australijczykw, z ktrymi w lutym 2009 roku podpisali umow dotyczc koordynacji rozwoju projektu JTLV. W lutym 2011 roku potwierdzili, e chc kupi okoo 1,3 tysica pojazdw za prawie 1,5 miliarda dolarw. Ograniczone zainteresowanie wyraziy te Wielka Brytania, Kanada oraz Izrael. Na tym kocz si dobre wieci, poniewa gwodziem do trumny JLTV moe sta si kryzys gospodarczy. Coraz czciej mwi si, e w obliczu ci finansowych decydenci korpusu morskiego zamierzaj odoy projekt JLTV na drug poow lat dwudziestych, aby w pierwszej kolejnoci skoncentrowa si na budowie nowej amfibii (Amphibious Combat Vehicle, ACV). Oznacza to bdzie spadek skali zamwienia, czyli jednostkowy wzrost ceny JLTV, co moe odbi si na caym programie, a nawet doprowadzi do jego zawieszenia przez wojska ldowe. Nic wic dziwnego, e realny staje si pomys zmodernizowania HMMWV. Jeli do tego dojdzie, to projekt JLTV powdruje na pk i tam przeczeka do lepszych czasw. n
l o ckh e e d
m a r tin
75
prezentuj bro technika| |prezentuj |
W zestawie ewakuacyjno-ratunkowym PTS-M znalazy si midzy innymi: 20 kamizelek ratunkowych, dwa ubrania do pracy w wodzie, noyce do cicia drutu, bosak, trzy szelki ratownicze, cztery koa ratunkowe, dwie linki ratownicze z rzutk, a take dwie linki asekuracyjne zakoczone pywakiem i szelk ratownicz. Zaoga transportera ma w wyposaeniu rwnie skadane nosze i latark z funkcj wiata pulsacyjnego.
maj zmodernizowane transportery PTS-M, ktre przystosowano do dziaa zwizanych ze zwalczaniem klsk ywioowych.
T a d e u sz w r b e l
Saperzy
Saperska arka
o roku w jakim zaktku Polski wystpuje powd. Bardzo czsto saperzy w czasie klsk ywioowych przewoWtedy z pomoc poszkodowanym ruszaj midzy transporterami zwierzta, ktre s nieprzewidywalnymi painnymi saperzy. Jednym ze sprztw, ktrym dyspo- saerami. Zamontowano wic midzy innymi drewniany ponuj, jest pywajcy transporter samobieny PST-M. dest sucy do zabudowy torw jezdnych w przedziale adunTen gsienicowy pojazd moe zarwno pywa, jak i brodzi kowym. Dziki podestowi rufowemu, ktrym zabudowuje si po zalanym terenie. Chocia dziki peteesom uratowano ycie tory jezdne burty odchylnej i pochylni, atwiejsze bdzie nie i dobytek wielu ludzi, nie powstay one jednak tylko wprowadzanie zwierzt, lecz take ludzi. z myl o takich akcjach. Pierwotnym zastosowa- Dziki Z myl o czworononych pasaerach, ktrzy niem tych transporterw by przewz przez przemog prbowa wyskoczy z transportera, zapropeteesom szkody wodne artylerii cignionej. Wojsko postajektowano lekkie kurtyny boczne (metalowe stenowio zmodernizowa cz PTS-M do dziaa uratowano lae i brezentowe osony). Dziki nim podwyewakuacyjno-ratowniczych zwizanych ze zwal- ycie szone zostaj burty boczne i odchylna. W transczaniem klsk ywioowych i do rnych jednoporterach znajduj si te uchwyty i zaczepy do i dobytek stek na terenie Polski trafio 20 pojazdw zmodyfiwizania byda i koni oraz klatka do przewozu kowanych przez Wojskowe Zakady Inynieryjne wielu drobiu. w Dblinie. Zmodernizowany PTS-M wyposaono te ludzi w gsienice z zamontowanymi na stae gumowyNietypowi pasaerowie mi nakadkami. Dziki temu transportery, poruszajc si po W czasie ewakuacji ludzi i ich dobytku czsto dochodzio do utwardzonych drogach, nie bd niszczyy ich nawierzchni. uszkodzenia transporterw. Zagroenie stanowiy na przykad ukryte w mtnej wodzie metalowe przedmioty lub drzewa wy- Rnorodne wyposaenie rwane przez powd. Zdecydowano si zatem na osonicie W PTS-M znalaz si rwnie sprzt specjalistyczny, ktry podatnych na uszczerbki czci pojazdu. Kadub wyposaono ma wspomaga dziaanie saperw w rnych warunkach, na w uchwyty do mocowania osony przedniej transportera oraz przykad w nocy. Po bokach zamontowano wic dwa szperacze, stela burtowy do zamontowania oson bocznych. Wykonano je po dwie lampy jarzeniowe pancerne i halogenowe, a onierzom z tarcicy sosnowej. W osonie przedniej drewniane deski zapewniono dwie latarki kryptonowe czoowe. W zmodernizowzmocniono metalowymi okuciami. Dodatkow ochron za- wanym transporterze znalaza si dodatkowo d Orka 2 (3 mepewniaj teraz odbijacze burtowe (po pi na burcie). try dugoci i 1,5 metra szerokoci), ktr mog pyn cztery Wprowadzono te modyfikacje, ktre maj uatwi transport osoby. Wikszo dodatkowych elementw, na przykad osony, ludzi. PTS-M wyposaono w metalow drabin burtow, po podesty, awki czy kurtyny, da si atwo zdemontowa i przektrej ratowanym osobom atwiej dosta si na pokad transchowywa w magazynie. Tak samo mona zrobi z zestawem portera, oraz skadan drabin aluminiow (5,5 metra wysoko- ewakuacyjno-ratowniczym i wyposaeniem dodatkowym (luci po rozoeniu). W przedziale adunkowym zamontowano nym). Wtedy pojazd ponownie staje si standardowym wozem te trzy skadane awki i relingi na burtach. uywanym do wykonywania zada militarnych. n
76
|prezentuj bro technika|

W momencie przechwytywania okoo 20 metrw przed celem nastpuje uwolnienie z kadego pocisku (standardowo 24 na cel) 152 wolframowych pociskw o masie 3,3 grama kady, tworzcych przed przechwytywanym obiektem cian odamkw niszczcych cel si kinetyczn (bez detonacji materiaw wybuchowych, jedynie si uderzenia). Kontenerowe centrum dowodzenia
Dziaa wykorzystuj skonstruowan przez Rheinmetall Weapons and Ammunitions (dawne Oerlikon Contraves Pyrotec) specjaln, elektronicznie programowan amunicj AHEAD (Advanced Hit Efficiency and Destruction).
m i l ita r i u m
st u d i o / r h e in m e ta l l
MANTIS jest jednym z dwch elementw projektu modernizacyjnego SysFla dla wojsk obrony przeciwlotniczej.
Podstaw systemu jest automatyczna i szybkostrzelna (tysic pociskw na minut) armata kalibru 35 milimetrw w systemie rewolwerowym.
Zautomatyzowana stacja rozpoznania radarowego wraz z gowic optoelektroniczn
Niemieckie siy powietrzne oficjalnie rozpoczy

wykorzystywanie nowoczesnego systemu przeciwlotniczego i przeciwrakietowego MANTIS.
Stranik nieba
ANTIS to ldowy automatyczny, mobilny, moduowy i sieciocentryczny system bardzo krtkiego zasigu typu C-RAM. Produkt niemieckiej firmy Rheinmetall Air Defence jest przeznaczony do neutralizowania nadlatujcych z niskiego puapu rakiet taktycznych (niestrategicznych), pociskw artyleryjskich rnego kalibru, a take pociskw modzierzowych, samolotw, migowcw oraz bezzaogowych statkw latajcych. Zapewnia ochron punktow, roztaczajc parasol nad dowolnym obszarem zgrupowaniem wojsk, obiektem strategicznym lub infrastruktur cywiln.
Element ukadanki Bezporednim impulsem do opracowania takiej konstrukcji bya konieczno ochrony baz Bundeswehry w czasie misji w Afganistanie. Siy niemieckie niemal od pocztku byy nkane uderzeniami nieprzyjaciela w ich stron nadlatyway i cigle nadlatuj rakiety krtkiego zasigu oraz pociski modzierzowe. Potrzeba opracowania systemu okazaa si tym wiksza,
e dla Bundeswehry problem nie koczy si wraz z wycofaniem si z Afganistanu. Jedynie kwesti czasu jest zaangaowanie si Niemiec w kolejn misj, gdzie zapewne znw nieprzyjaciel zastosuje takie tanie, ale skuteczne (szczeglnie w wymiarze psychologicznym) rodki. Ostatecznie MANTIS do Afganistanu nie trafi, bo Bundeswehra zapowiedziaa powrt stamtd ju za rok, a koszty transportu systemu nad Hindukusz, a nastpnie odesanie go do kraju, byyby zbyt wysokie. Projekt jest jednak przyszociowy, bowiem to istotny element szerszego programu modernizacyjnego si zbrojnych Niemiec. Nosi on nazw SysFla i stanowi wsplny efekt prac firm MBDA Deutschland i Rheinmetall Air Defence. Drugim po MANTIS-ie jego elementem s rozwijane przez MBDA Deutschland i Diehl BGT Defence rakiety krtkiego zasigu klasy ziemia-powietrze nowej generacji LFK NG. Celem projektu SysFla jest zlikwidowanie wyranej dziury w obronie przeciwlotniczej krtkiego zasigu. Powstaa ona, gdy w 2005 roku Niemcy zrezygnowali ze skonstruowanych we wsppracy z Francj rakiet Roland, a w 2010 roku z samo-
78
prezentuj armia bro

bienych dzia przeciwlotniczych Gepard. Okoo 2018 roku ze suby maj zosta wycofane rczne wyrzutnie klasy ziemia-powietrze FIM-92 Stinger. SysFla, skadajcy si z lufowego systemu MANTIS oraz rakiet LFK NG, bdzie wwczas stanowi podstawow obron w bardzo krtkim zasigu. Przewidywany zasig dziaania systemu to bowiem 10 kilometrw. Zapewni on zdolno raenia celw znajdujcych si na puapie do 5 kilometrw. Co istotne, SysFla bdzie systemem komplementarnym do natowskiego projektu obrony przeciwlotniczej i antybalistycznej redniego zasigu MEADS (Medium Extended Air Defense System). Pocztki wdraania MANTIS-a w Niemczech sigaj maja 2009 roku, kiedy to za sum niemal 111milionweuro zamwiono dwa systemy firmy Rheinmetall. Koncern zbrojeniowy zgodzi si rwnie zapewni szkolenie i wsparcie techniczne (20 milionw euro) oraz amunicj (13,4 miliona euro). Wybr nie by przypadkowy istotne okazay si wczeniejsze dowiadczenia z systemem Skyshield firmy Oerlikon (Rheinmetall przej Oerlikon Contraves w 2009 roku). Wykorzystanie Skyshielda sprawio, e koncern by w stanie przygotowa MANTIS-a szybko i sprawnie. Niemieckie wojsko dostao system w 2011 roku. Oficjalne i uroczyste przekazanie go nastpio w listopadzie 2012 roku w Husum, w ktrym stacjonuje uzbrojony w rakiety MIM-104 Patriot 1 Szwadron Obrony Przeciwlotniczej Schleswig-Holstein. Jak wynika z oficjalnych informacji, integracja MANTIS-a z systemem dowodzenia i kierowania niemieckiej Luftwaffe ju si zakoczya. Warto w tym miejscu zauway, e na mocy decyzji ministra obrony narodowej Karla-Theodora zu Guttenberga z sierpnia 2010 roku wszystkie zadania z zakresu obrony przeciwlotniczej przejy siy powietrzne. Sprawdzona technologia Konstrukcyjnie MANTIS bazuje na sprawdzonej technologii wspomnianego systemu przeciwlotniczego Skyshield, ktry jest wyposaony w dwie szybkostrzelne armaty kalibru 35 milimetrw, centrum dowodzenia i centrum kierowania ogniem (zradarem w pamie X). W skad standardowej baterii MANTIS wchodz sze armat, kontenerowe centrum dowodzenia oraz dwie zautomatyzowane stacje rozpoznania radarowego wraz zgowic optoelektroniczn. Poniewa jest to platforma mobilna, moe by atwo przewoona z miejsca na miejsce na pokadzie samolotw transportowych. Co wicej, Rheinmetall zwrci uwag na to, aby system by wzgldnie autonomiczny, co jest istotne w przypadku misji wojskowych w krajach trzeciego wiata czy na przykad w Afganistanie, gdzie moliwo wykorzystania miejscowej infrastruktury jest bardzo ograniczona. MANTIS jest rozwizaniem uniwersalnym potrafi nie tylko zwalcza obiekty w powietrzu, lecz take je wykrywa i ledzi. Dziaa autonomicznie, ale jest nadzorowany przez operatorw, ktrzy podejmuj decyzj o otwarciu ognia. Moduowo sprawia, e system moe by atwo modernizowany i rozbudowywany o rozwizania, ktre nie s jeszcze znane, a pojawi si dopiero w przyszoci. Pozwala to wyduy jego ywotno i zmniejszy koszty. Starajcy si przekona o wyjtkowoci swojego rozwizania Rheinmetall zwraca uwag na moliwo bliskiej integracji systemu z inn broni z laserami. n
79
bezpieczestwo
zagroenia
80
u s
d o d
pnoc
p r y m u sk u y
Chocia obu stronom konfliktu z rnych przyczyn
nie zaley na pogbianiu kryzysu na Pwyspie Koreaskim, nie oznacza to, e nie moe doj do wybuchu wojny.
r a fa c i a s t o
| a z ja |
81
|bezpieczestwo zagroenia|
pnoc
pr y
m u sk u y
dunek oraz jakiego rodzaju materiau rozszczepialnego w nim uyto? O ile w odpowiedzi na pierwsze z nich eksperci wydaj si zgodni i w zasadzie wszystkie opinie skaniaj si ku tezie, e rozmiary pnocnokoreaskiego urzdzenia jdrowego wci uniemoliwiaj zamknicie go w gowicy, o tyle prba odpowiedzi na drugie z pyta jest duo bardziej skomplikowana. Jesieni 2010 roku Pnoc zademonstrowaa wiatu (zespoowi amerykaskiego fizyka Siegfrieda S. Heckera) bardzo nowoczesne, wedug Heckera, zakady wzbogacania uranu. Od tego momentu pozostaje zagadk, czy KRLD moe konstruowa adunki nie tylko plutonowe, lecz take oparte na wzbogaconym uranie (HEU). A jeli tak, to ile zdya ich ju wyprodukowa? Uycie uranu niesie mniej problemw natury technologicznej, poza tym zakady wzbogacajce ten pierwiastek znacznie atwiej ukry, poniewa nie wymagaj one pracy reaktora nuklearnego. Czy zatem uzyskana trzy lata wczeniej zgoda reimu na wyczenie jedynego posiadanego reaktora w Yongbyon wynikaa z przejcia na technologi uranow? Niestety, sposb przeprowadzenia ostatniej eksplozji uniemoliwi zebranie prbek pozwalajcych na jednoznaczn odpowied na to pytanie. 7 marca 2013 roku Rada Bezpieczestwa ONZ naoya na KRLD kolejne sankcje, na co ta odpowiedziaa zerwaniem tak zwanych gorcych linii (cywilnej i wojskowej) czcych j z Seulem, zagrozia wypowiedzeniem rozejmu, przeprowadzia cyberatak na poudniowego ssiada, opublikowaa seri filmw video ukazujcych eksplozje nuklearne w amerykaskich miastach i wreszcie ogosia, e Pnoc znajduje si w stanie wojny z Republik Korei (30 marca). Nowy wdz, stara gwardia Kim jest Kim? Pytanie to powraca za kadym razem, kiedy jest mowa o uwarunkowaniach i przyczynach kolejnych posuni Pjongjangu. Niewiadom pozostaje, na ile mody przywdca dziaa samodzielnie, a na ile jego posunicia s ograniczone przez prominentnych przedstawicieli aparatu partyjnego oraz (a moe przede wszystkim) armii. Proces przejcia wadzy po zmarym w grudniu 2011 roku Kim Dzong Ilu przebiega sprawnie. Poszczeglne jednostki wykonyway rozkazy sygnowane imieniem Kim Dzong Una, zanim jeszcze przekazana zostaa informacja o mierci jego ojca. Nowy przywdca cieszy si zatem autorytetem i mia wadz. Nie oznacza to jednak, e jest to wadza absolutna. Podczas uroczystoci pogrzebowych tu obok modego (nie tylko staem, lecz take wiekiem) lidera, ktry szybko przejmowa wszystkie przynalene wczeniej ojcu tytuy i funkcje, na trybunie honorowej znajdoway si dwie osoby jego wuj Jang Sung-taek, wiceprzewodniczcy komisji obrony narodowej, oraz wicemarszaek Ri Yong-ho, szef sztabu generalnego i wiceprzewodniczcy centralnej komisji wojskowej. Najczciej, bo a dwadziecia dwa razy, powtarzanym sowem byo songun, czyli przede wszystkim armia. W Korei Pnocnej, tak jak w stalinowskim pierwowzorze, wadza opiera si
d lat Pwysep Koreaski pozostaje jednym z najbardziej zapalnych regionw wiata, ale w cigu ostatnich kilku miesicy panujce tam napicie wzroso w sposb wyjtkowy. Udane testy, rakietowy i jdrowy, przeprowadzone przez Pnoc spotkay si ze zdecydowan reakcj Rady Bezpieczestwa ONZ, ktra w tym roku ju dwukrotnie naoya na Koreask Republik Ludowo-Demokratyczn sankcje za takie dziaania. Wydaje si jednak, e tym razem Pjongjang postpuje wedug innego ni dotychczas schematu. Nie wycofuje si do wasnego naronika, lecz coraz mocniej napina muskuy.
Zaklinanie rzeczywistoci KRLD 12 grudnia 2012 roku dokonaa trzeciej prby wyniesienia satelity na orbit. W przeciwiestwie do dwch poprzednich (kwiecie 2009 i kwiecie 2012 roku) bya to prba udana (przynajmniej w wypadku rakiety nonej Unha-3). Problem z koreaskim testem polega na tym, e rakieta nona w niewielkim tylko stopniu rni si od pocisku balistycznego, takiego jak Taepo-dong-2, ktrego dwie prby wystrzelenia (1998 i 2006 rok) zakoczyy si niepowodzeniem. Czy zatem ostatni sukces oznacza, e Pjongjang dysponuje systemem uzbrojenia, w ktrego zasigu znajduje si kontynentalna cz Stanw Zjednoczonych? Raczej nie, i to z dwch powodw. Po pierwsze, aby potwierdzi skuteczno operacyjn pocisku, konieczne bd kolejne testy (o ile komunici speni swe zapowiedzi i na takowe si zdecyduj). Po drugie, pozostaje jeszcze kwestia gowicy nadajcej si do zamontowania na pocisku. Zaklinanie rzeczywistoci na niewiele si tutaj zda, buczuczne zapowiedzi propagandy reimu nie zmieni faktu, e nie istnieje najmniejszy nawet dowd potwierdzajcy zdolno KRLD do skonstruowania gowicy nuklearnej. Umiejtno wyniesienia na orbit relatywnie lekkiego urzdzenia, jakim jest satelita (jego mas szacowano na okoo 100 kilogramw) o niczym jeszcze nie przesdza, poniewa gowica miaaby mas zapewne okoo dziesiciu razy wiksz. Poza tym satelita pozosta w przestrzeni (cho, jak si okazao, nie na dugo), a gowic trzeba powtrnie i w sposb kontrolowany wprowadzi w atmosfer. Rada Bezpieczestwa ONZ 22 stycznia 2013 roku jednogonie podja decyzj o naoeniu na Pjongjang nowych sankcji, ale komunistyczny reim przygotowywa ju kolejn demonstracj siy test nuklearny. Wezwania spoecznoci midzynarodowej, w tym rwnie Chin, do zaniechania tego kroku okazay si nieskuteczne. 12 lutego adunek zosta odpalony, a opierajce si na danych sejsmicznych szacunki USA okreliy jego moc na 67 kiloton, co jest wartoci wysz ni w wypadku dwch poprzednich eksplozji (w 2006 i 2009 roku odpowiednio poniej 1 kilotony i od 26 kiloton). W odniesieniu do testu nuklearnego kluczowe pozostaj dwa pytania: w jakim stopniu udao si zminiaturyzowa a-
82
bezpieczestwo
bowiem na trzech filarach partii, armii i subach specjalnych, a realizowana przez Kim Dzong Ila polityka songun sprawia, e drugi z nich zosta znacznie wzmocniony kosztem pierwszego. Roszady, ktre w cigu ostatniego roku nastpiy w siach zbrojnych, wydaj si jednak wiadczy o tym, e Kim Dzong Un prbuje te filary powtrnie zrwnoway. Jawicy si niemal jednym z triumwirw wicemarszaek zosta pozbawiony stanowiska i najprawdopodobniej osadzony w czym w rodzaju aresztu domowego. Trzykrotnie zmieni si minister obrony (ostatnio zosta nim Kim Kyok-sik,
nuklearnego, ktre Amerykanie bd traktowa jak rwnego sobie. Oczywicie poza pierwszym, a i to po spenieniu okrelonych warunkw, cele te s niemoliwe do zrealizowania, co nie oznacza jednak, e cieszca si poczuciem swego rodzaju strategicznej nietykalnoci Korea Pnocna ma zamiar je porzuci. Wspomniana strategiczna nietykalno wynika z kurateli, ktr nad pnocn czci pwyspu sprawuje Pastwo rodka. I cho Chiny s coraz bardziej poirytowane dziaaniami Kim Dzong Una, to w kategoriach militarnych wci moe on czu si niezagroony.
W Korei Pnocnej wadza opiera si na trzech filarach partii, armii i subach specjalnych
Tajemnica poliszynela
arwno w grudniu 2012 roku, jak i w lutym 2013 roku agencje informacyjne donosiy o obecnoci w Korei Pnocnej iraskich naukowcw. Wsppraca obu pastw w dziedzinie budowy rakiet od lat pozostaje tajemnic poliszynela. Kooperacja w dziedzinie jdrowej zmusza jednak do nowego spojrzenia na iraski program atomowy. Synergia koreaskiego know-how i iraskich pienidzy moe okaza si nie do zaakceptowania przez pastwa ywice obaw przed arsenaem jdrowym Teheranu. Narastajce potencjalne zagroenie ze strony pnocnokoreaskiego reimu skonio Stany Zjednoczone do kolejnego przeorientowania koncepcji tarczy antyrakietowej (MD). Waszyngton zapowiedzia rezygnacj z czwartego etapu budowy European Phased Adaptive Approach (EPAA), opartego na pociskach SM-3 Block IIB, w zamian decydujc si na umieszczenie w bazach Fort Greely na Alasce oraz Vandenberg w Kalifornii dodatkowych czternastu antyrakiet GBI. Rozwaa take moliwo budowy w USA trzeciej bazy tych pociskw. [Zainteresowanych tym tematem odsyamy do tekstu Roberta Czuldy z lutowego numeru PZ.]
ktremu podlegaa jednostka odpowiedzialna za ostrza Yoenpyeongu). Ze stanowiskiem poegnali si szef biura politycznego armii i szeciu z dziewiciu dowdcw korpusw. Kim Dzong Un ugruntowuje swoj wadz, a jednoczenie spoeczestwa wobec zewntrznego wroga bez wtpienia temu suy. Co nie oznacza, e obecny kryzys musi by powodowany wycznie uwarunkowaniami wewntrznymi KRLD. Wybujae ambicje Gwnym zewntrznym adresatem dziaa Pnocy s oczywicie Stany Zjednoczone. Reim od lat prbuje zmusi supermocarstwo do rozmw, ktrych rezultatem miaoby by uzyskanie pomocy gospodarczej, a take podpisanie ukadu pokojowego i traktatu o nieagresji. Jednoczenie Pjongjang chciaby osign status mocarstwa
Wojenna retoryka wpywa oczywicie na Seul, tym bardziej e komunici przy kadej okazji obiecuj zamieni go w razie konfliktu w morze ognia. Republika Korei inwestuje zarwno w systemy obrony antyrakietowej (czciowo oparte na wyposaonych w system Aegis niszczycielach), jak i we wzmocnienie wasnych zdolnoci ofensywnych. Na mocy podpisanego w padzierniku 2012 roku porozumienia ze Stanami Zjednoczonymi zasig rakiet Poudnia moe zosta zwikszony z dotychczasowych 300 do 800 kilometrw, co de facto oznacza, e na celowniku znajd si wszystkie bazy rakietowe Pjongjangu. Kilka miesicy wczeniej Korea Poudniowa ogosia, e w cigu najbliszych piciu lat zamierza wyprodukowa od 500 do 600 pociskw balistycznych i manewrujcych. Seul ponadto negocjuje z USA ukad dotyczcy
83
moliwoci wzbogacania przeze uranu do celw pokojowych. Perspektywa zmieniajcego si na niekorzy komunistw stosunku si moe zatem zwiksza ich paranoidalny lk przed atakiem i skania do demonstrowania potencjau rakietowo-jdrowego. Zasady uycia siy Niewtpliwie adnej ze stron, cho z rnych przyczyn, nie zaley na dalszej eskalacji kryzysu. Czy oznacza to zatem, e sytuacja jest wzgldnie bezpieczna? Nie do koca, poniewa przeduajce si napicie niesie ryzyko zarwno bdu ludzkiego, jak i mylnej oceny sytuacji. Przypadkowy incydent, spowodowany reakcj dowdcy niszego szczebla, mgby przerodzi si w gwatown i trudn do powstrzymania wymian ciosw. Jak due jest zagroenie takim scenariuszem, w wysokim stopniu zaley od tak zwanych rules of engagement, czyli zasad uycia siy, ktre obowizuj dowdcw jednostek po obu stronach 38. rwnolenika. Ryzyko bdnej oceny sytuacji jest znacznie powaniejsze. Jeli jedna ze stron uznaaby, e druga przygotowuje si do nieuchronnego ataku, musiaaby co najmniej zwikszy stopie gotowoci bojowej wasnych si (potgujc tym samym obawy przeciwnika) lub zaryzykowa atak wyprzedzajcy. Wydaje si, e spokojne reakcje Korei Poudniowej i Stanw Zjednoczonych s w duej mierze podyktowane tak wanie obaw. Amerykanie pod koniec marca wyranie zademonstrowali swe moliwoci i determinacj do obrony sojusznikw, czemu suyy przeloty nad pwyspem bombowcw strategicznych B-52 z bazy Andersen na wyspie Guam oraz B-2 z Whiteman AFB w Missouri, a take supernowoczesnych myliwcw F-22 z baz w Japonii (co wywoao niemal histeryczn reakcj reimu), by nastpnie skupi si na prezentowaniu potencjau defensywnego rozmiecili u wybrzey koreaskich dwa niszczyciele Aegis oraz bateri antyrakiet THAAD na Guam. Stany Zjednoczone, by za bardzo nie zaostrza sytuacji, zdecydoway si na odroczenie planowanego wczeniej testu ICBM Minuteman III. Biay Dom bardzo powcigliwie reaguje na kolejne posunicia Pjongjangu, takie jak chociaby przesunicie na wschodnie wybrzee rakiet redniego zasigu Musudan. Pojawio si owiadczenie, e odpalenie pociskw nie bdzie niczym zaskakujcym, a jedynie wpisze si w obecn wojownicz i cakowicie niekonstruktywn retoryk. Do kolejnych odson kryzysu na Pwyspie Koreaskim dochodzi z coraz wiksz czstotliwoci. Biorc pod uwag zapowiedzi Pnocy, moemy si spodziewa, e kolejne miesice nie przynios poprawy. Po lutowym tecie nuklearnym KRLD zakomunikowaa Chinom, e w 2013 roku zamierza przeprowadzi jeszcze co najmniej jedn, a moe nawet dwie prby (jeden podziemny tunel zosta ju przygotowany). Czci obchodw szedziesiciolecia zwycistwa w wojnie koreaskiej i szedziesiciopiciolecia istnienia pastwa maj by za kolejne wyniesienia satelitw na orbit. Jeli te prby zakocz si sukcesem, sytuacja zaogni si jeszcze bardziej. Trudno jednoznacznie powiedzie, jak na dysponujcy broni jdrow i midzykontynentalnymi rodkami jej przenoszenia reim zareaguj Stany Zjednoczone i Republika Korei, jednak Seul otwarcie mwi o ataku wyprzedzajcym w wypadku zaistnienia realnego zagroenia nuklearnego. n
Z profesorem Waldemarem Dziakiem
Badanie
Co si stao, e znw doszo do zaognienia sytuacji na Pwyspie Koreaskim? Czy to sankcje ONZ doprowadziy do furii reim w Pjongjangu? Czoowi eksperci amerykascy, chiscy i japoscy spieraj si o to, co jest gwn przyczyn obecnego napicia w regionie, ale na to pytanie nie ma dobrej odpowiedzi. Ludzie tacy jak ja, ktrzy zajmuj si problematyk pnocnokoreask od 40 lat, wiedz, e analizowanie tamtejszej rzeczywistoci przypomina badanie gry lodowej. Mamy dostp moe do dziesiciu procent informacji, a reszta pozostaje ukryta. Pamitajmy rwnie, e reim pnocnokoreaski prowadzi wiadom polityk dezinformacji. Wypuszcza w wiat wiele wiadomoci, ktre maj wprowadzi w bd nie tylko przeciwnikw, lecz take partnerw, a nawet sojusznika. Politycy pnocnokoreascy od dawna znani s z kwiecistej retoryki, ale poziom agresji w wypowiedziach w marcu i kwietniu by o wiele wyszy ni ten, do ktrego zdoalimy si przyzwyczai. Sytuacja jest tak niebezpieczna, poniewa Koreaczycy z Pnocy tak nadymali balon eskalacji pogrek, e wszyscy zastanawiali si, kiedy on pknie. Uwaam jednak, e nie zapadnie adna decyzja naczelnego dowdztwa armii o rozpoczciu wojny. Nie bdzie te zbrojnych prowokacji, czyli nie powtrzy si sytuacja z 2010 roku, kiedy zostaa zatopiona poudniowokoreaska korweta Cheonan i ostrzelano wysp Yeonpyeong, co byo najpowaniejszym incydentem zbrojnym od czasu zawarcia w 1953 roku rozejmu koczcego wojn na Pwyspie Koreaskim. Wszelkie zapowiedzi ataku na Poudnie, USA, Japoni to intensywna, prymitywna propaganda i teatr.
o pnocnokoreaskich niewiadomych rozmawia Tadeusz Wrbel.
84
gry lodowej
Dla mieszkacw Pnocy wojna to szansa na zmian, a ta moe by tylko na lepsze, bo gorzej to ju by nie moe
Dlaczego teraz ma nie doj do podobnej prowokacji? Sytuacja ulega diametralnej zmianie. Przed trzema laty przywdcy Korei Pnocnej byli pewni, e Republika Korei nie zareaguje. Dzi dobrze wiedz, e Seul nie pozostanie bierny i ich dziaanie spotka si z ostr kontrreakcj. Czego najbardziej naley si obawia, to przypadkowe starcie. Jedna ze stron moe le odczyta intencje drugiej. To bardzo prawdopodobne przy takim poziomie wzajemnej nieufnoci i zerwanych kanaach bezporedniej cznoci. A przecie wojskowi obu stron znajduj si w pobliu linii demarkacyjnej i na morzu, wic przypadkowy wystrza moe by uznany za pocztek ataku. To byaby hekatomba. Na obszarze Pwyspu Koreaskiego, ktry jest mniejszy od terytorium Polski, a yje tam okoo 80 milionw ludzi, pod broni s dwa miliony onierzy oraz osiem milionw przeszkolonych rezerwistw, czyli w razie konfliktu do walki staje dziesi milionw uzbrojonych ludzi. Jako eksperci do tej napitej sytuacji podchodzimy jednak do spokojnie, poniewa poudniowokoreaskie ministerstwo do spraw zjednoczenia wyliczyo, e od zawarcia rozejmu doszo do kilkunastu tysicy incydentw zbrojnych i aden nie sta si iskr, ktra wywoaaby now wojn. Jednym z najgroniejszych incydentw by atak pnocnokoreaskich komandosw na paac prezydencki w Seulu w 1968 roku. Akcja bya wyjtkowo udana. Komandosom udao si dotrze pod bramy paacu. Popenili jednak istotny bd nie wykonali rozkazu, e maj zabi kad napotkan po drodze osob. Wychowani w duchu propagandy darowali ycie wieniaNUMER 5 | MAJ 2013 | POLSKA ZBROJNA
EW A
K OR S A K
( 4 )
85
|bezpieczestwo Azja|
kowi, ktrego uznali za przedstawiciela ludu. Ten za natychmiast powiadomi wadze o intruzach. Mao kto wie jednak, e prezydent Park Chung-Hee zamierza przeprowadzi operacj odwetow. Do samobjczej misji przygotowano 31 osb majcych wyroki. Misj odwoano, poniewa doszo do normalizacji stosunkw midzy USA a Chinami oraz rozpoczy si midzykoreaskie rozmowy Czerwonego Krzya. Co tak naprawd Korea Pnocna chce osign przez eskalacj napicia? Po pierwsze, dy do tego, eby Stany Zjednoczone uznay j za pastwo atomowe. Przed kilkoma miesicami na Pnocy zmieniono konstytucj, w ktrej zapisano taki status kraju. Po drugie, chc doprowadzi do dwustronnych rozmw pokojowych. Ponadto oczekuj pomocy gospodarczej. W zamian Pjongjang jest skonny obieca, e nie udostpni swej technologii nuklearnej pastwom zbjeckim czy grupom terrorystycznym. dzi do konfrontacji teraz, gdy gwne programy zbrojeniowe Pjongjangu, atomowy i rakietowy, s w fazie embrionalnej, czy poczeka dziesi lat, dajc czas na opracowanie pociskw midzykontynentalnych z gowicami nuklearnymi. Czasami trzeba wywoa konflikt, by unikn czego o wiele gorszego. Amerykanie twierdz, e Pekin zbyt mao robi w sprawie naciskw na Kore Pnocn. Szef naszej dyplomacji Radosaw Sikorski powiedzia nawet, e Korea Pnocna zerwaa si ze smyczy protektora. Wedug mnie sprawa jest o wiele bardziej zoona. Chiny pozostaj jedynym realnym sojusznikiem Korei Pnocnej, ktry udziela jej wsparcia politycznego na arenie midzynarodowej. S te najwikszym sponsorem tego pastwa. Niemniej jednak chiskie wpywy polityczne w Pjongjangu s ograniczone i Korea nie zawsze ostrzega swego sojusznika przed dziaaniami podnoszcymi napicie w regionie. Skd ta wyrozumiao Chin wobec krnbrnego podopiecznego?
Czasami trzeba wywoa konflikt, by unikn czego o wiele gorszego

Przecie Amerykanie nigdy nie zaakceptuj Korei Pnocnej ze statusem pastwa atomowego. Koreaczycy z Pnocy uwaaj bro atomow za najskuteczniejsz tarcz przed agresj. W kuluarach podczas rnych negocjacji oferowano im w zamian za rozbrojenie gwarancje bezpieczestwa ze strony piciu mocarstw, staych czonkw Rady Bezpieczestwa ONZ. Obiecano liczon w miliardach dolarw pomoc gospodarcz. Jeden z pnocnokoreaskich dyplomatw powiedzia mi, e jego kraj nigdy nie zrezygnuje z broni atomowej. Dla nich jest to kwestia ycia lub mierci. A kto uwierzy w zapewnienia Pjongjangu o nieproliferacji broni atomowej? Sdz, e nikt. Korea Pnocna odgrywa ogromn rol w rozwoju programw atomowych takich pastw, jak Iran, Pakistan, a nawet Syria. Dlatego problem koreaski jest wany dla Polski iraskie rakiety mog dolecie do nas. I kiedy ten koreaski kocio wybuchnie. Dzi nie widz szans na powodzenie jakichkolwiek negocjacji, a to oznacza, e w przyszoci na pwyspie kryzys nadejdzie jeszcze nieraz. Powiem rzecz niepopularn. Wojna z Kore Pnocn wydaje si nieunikniona. Amerykanie i ich azjatyccy sojusznicy stoj przed wielkim dylematem, czy doprowaChiny stay murem za Kore Pnocn, bo wrd tamtejszych elit silne byo mylenie z czasw zimnej wojny. W Pekinie traktowano j jako bufor oddzielajcy od Korei Poudniowej, gdzie znajduj si amerykaskie bazy wojskowe. W jzyku dyplomatycznym mwi si, e Korea Pnocna bya te znakomitym narzdziem nacisku na Seul, Tokio i Waszyngton. Wydawao si ono przydatne w czasach coraz bardziej widocznej rywalizacji z USA. Poza tym Chiczycy nie chc zjednoczenia Korei, poniewa maj w pamici lekcj wietnamsk. W duej mierze to dziki ich wsparciu Wietnam zosta zjednoczony pod wadz komunistw. I co si stao? Po kilku latach doszo do wojny z niedawnym sojusznikiem, w ktrej Chiny poniosy porak. Pekin obawia si silnej osiemdziesiciomilionowej Korei z amerykaskimi wojskami na jej terytorium. Chiscy liderzy w coraz mniej zawoalowany sposb zaczynaj krytykowa swego protegowanego. Chiczycy zawsze mieli problem z Kore Pnocn. O Kim Ir Senie i Kim Dzong Ilu mwili gorcy kartofel. Kim Dzong Una nazywaj podwjnie gorcy kartofel. Jest on nieprzewidywalny, co przynosi Pekinowi straty na poziomie strategicznym. Chiny d do rozlunienia wizi midzy Japoni i Kore Poudniow a Stanami Zjednoczonymi. Tymczasem zagroenie ze strony Pjongjangu je umacnia, a nawet, mimo historycznych zaszoci, dochodzi do zblienia wojskowego ja-
86
bezpieczestwo
posko-poudniowokoreaskiego. Do tego Amerykanie zgodzili si, by Koreaczycy z Poudnia mogli produkowa wasne rakiety balistyczne o zasigu do 800 kilometrw, a to oznacza, e mog one razi cele w Chinach. Inn rzecz niepokojc Pekin a bdc konsekwencj polityki Pjongjangu jest rozbudowa amerykaskiego systemu przeciwrakietowego w Azji, ktry moe te ograniczy chiskie zdolnoci do uderze rakietowych. Czy s jakie symptomy zmian podejcia Chin do Korei Pnocnej? Polityka Pekinu zaczyna si zmienia. W lutym tego roku, na amach Financial Timesa ukaza si artyku Chiny powinny porzuci Kore Pnocn. Jego autorem nie by zwyky dziennikarz, tylko Deng Yuwen, wicenaczelny Xuexi Shibao, gazety Centralnej Szkoy Partyjnej Komunistycznej Partii Chin. Stwierdzi on, e w razie ataku wyprzedzajcego ze strony USA Pekin nie ma obowizku pomaga sojusznikowi. I straci prac Nie wierz w przypadek. Profesor Deng Yuwen dobrze wiedzia, co moe napisa, wic to by sygna zmian, jakie zachodz w Pekinie. Do wadzy dochodzi tam pita generacja przywdcw rewolucji, ktrzy s pragmatykami niekierujcymi si przesankami ideologicznymi. A co z drugim starym przyjacielem Pjongjangu, Rosj? Ten si nie liczy. Polityka rosyjska wobec Korei Pnocnej jest odbiciem chiskiej. Jeli Pekin zmieni swoje podejcie do spraw koreaskich, to Moskwa natychmiast zrobi to samo. Czy Kim Dzong Un ma realn wadz? Zyska on formalnie wszystkie prerogatywy, jakie mieli jego ojciec i dziadek. Jest szefem partii i marszakiem, dowdc armii. Uwaam jednak, e nie zyska on penej akceptacji najwyszej kadry dowdczej. Nadano mu W I ZY T W K A 26 tytuw honorowych, ale wyciszono te nawizujce do modego wieku. Chocia Kim Wa l d e m a r Dzong Un moe zlikwidowa J . D z iak niewygodnego czonka establiest profesorem zwyczajnym nauk humashmentu, jego wadza jest ogranistycznych, dziennikarzem i pisarzem. niczona. Krajem tak naprawd Kieruje Zakadem Azji i Pacyfiku Instytutu rzdzi rodzinny klan liczcy Studiw Politycznych PAN. Wykada te okoo dwch tysicy osb. To wCollegium Civitas. Jako politolog zajmuje oni zajmuj najwaniejsze stasi problematyk pastw bakaskich i Danowiska. Poza tym klanem Kolekiego Wschodu, szczeglnie Chin i Korei re kieruje jeszcze siedem inPnocnej. Jest autorem licznych publikacji nych rodw. Razem to okoo naukowych powiconych tej problematyce. 300 tysicy ludzi.
trzebuje aparatu bezpieczestwa. Niewiele jednak o nim wiemy. System bezpieczestwa to jedna z najpilniej strzeonych tajemnic pastwa. Istnieje tam co niespotykanego na wiecie bezpieka w bezpiece. W Korei Pnocnej panuje totalna inwigilacja. ledzeni i podsuchiwani s nawet czonkowie najwyszych wadz oraz najblisza rodzina przywdcy. Szef sztabu generalnego utraci stanowisko, poniewa zapomnia o podsuchu i odby nieprawomyln rozmow telefoniczn. Koreaczyk musi pilnowa, co mwi, nawet gdy baraszkuje w sypialni. Ludzi zabijano na przykad dlatego, e okazywali zbyt may al po mierci przywdcy. Dla Europejczykw s to rzeczy zupenie nieprawdopodobne. Czy mieszkacy Korei Pnocnej chc wojny? Nie tylko chc, lecz wrcz o niej marz. To efekt prawie 70 lat indoktrynacji. Podczas wieloletniej suby onierze sysz, e na Poudniu czekaj na nich jako zwycizcw jedzenie, wszelkie dobra luksusowe i kobiety. Dla mniej prawomylnych mieszkacw Pnocy wojna to szansa na upadek reimu, czyli na zmian, a ta moe by tylko na lepsze, bo gorzej to ju by nie moe. W Polsce, w Europie, interpretujemy pewne wydarzenia w Korei przez pryzmat naszych dowiadcze historycznych, kultury i tradycji. Rzeczywicie to moe doprowadzi do nieporozumie. Niedawno w jednej z gazet w Hongkongu ukaza si artyku z podtytuem Walka o d. Autor opisa, jak w czasie wizyty ojca obecnego lidera w Chinach tamtejsze tajne suby chciay przej jego odchody, by zbada je, eby stwierdzi, na co choruje Kim Dzong Il. Akcja zakoczya si fiaskiem, poniewa okazao si, e pnocnokoreaski dyktator nawet przyjaci odwiedza z wasn toalet, a jego ka by natychmiast utylizowany. Swoj drog szkoda, e Chiczycy nie przeczytali polskich publikacji o wizycie Kim Ir Sena w naszym kraju w 1983 roku, bo nie traciliby czasu. Ju wtedy mia on wasn ubikacj. Dla nas to niewyobraalne. Jaki wpyw mia czynnik kulturowo-cywilizacyjny na stworzenie tak paranoicznego systemu? Znaczcy. Cywilizacja buddyjsko-konfucjaska ma charakter kolektywistyczny. Na pierwszym miejscu s nard, rodzina, armia, jaka zbiorowo. Jednostka jest bez znaczenia. To podglebie kulturowe pozwolio doprowadzi izolacj pastwa, jego militaryzacj i kult jednostki do takiego poziomu, jaki byby niemoliwy w Europie. miesz nas wielkie defilady, wiece czy zbiorowe luby wiernoci, ale one su temu, by przecitny czowiek cigle pamita, e jest nikim jako jednostka n i kim w zbiorowoci.
Najnowsza to pierwsza w Europie bibliografia Kim Dzong Una.
Aby mie pod kontrol sytuacj w caym kraju, reim po-
87
Specjalici od prawa midzynarodowego przygotowali pod egid NATO

dokument mogcy w przyszoci posuy za podstaw cyberdoktryny.
hyba nie trzeba nikogo przekonywa, e w ostatnich latach internet sta si niezwykle istotn paszczyzn ludzkiej dziaalnoci. To jednak rodowisko wykorzystywane nie tylko do rozrywki, lecz take do atakowania wraliwych systemw pastwa. Wystarczy wymieni seri uderze teleinformatycznych w instytucje pastwowe i bankowe w Estonii w 2007 roku czy te w Gruzji rok pniej, podczas rosyjskiej agresji. Do historii cyberwojen przeszed stworzony przez Izraelczykw i Amerykanw wirus Stuxnet, ktry w 2010 roku czasowo sparaliowa iraskie wirwki. Kilka tygodni temu zaatakowano system komputerowy Korei Poudniowej. Zalek doktryny NATO przystpio do dziaania. Odwoanie do zagroe cybernetycznych pojawio si w trakcie szczytu sojuszu w Rydze w 2006 roku. Wtedy to ataki internetowe uznano za jedn z form zagroe asymetrycznych. Przykad Estonii pokazuje, e cyberatak moe by zagroeniem bezpieczestwa narodowego, stwierdzi pniej rzecznik prasowy NATO James Appathurai. W przyjtej w 2010 roku w Lizbonie nowej koncepcji strategicznej sojuszu podkrelono znaczenie obrony przed zagroeniami w cyberprzestrzeni i zwrcono uwag na konieczno poprawy zdolnoci defensywnych. Czonkowie NATO zaczli zastanawia si nad stworzeniem odpowiedniej doktryny zarwno w wymiarze obronnym, jak i ofensywnym. Lord Alan West, brytyjski admira w stanie spoczynku, stwierdzi, e rzd stworzy rodki do odpowiedzi w przypadku cyberataku. W styczniu 2012 roku Michael McConnell, byy dyrektor wywiadu w czasach admi-
nistracji Georgea W. Busha, przyzna za, e Stany Zjednoczone prowadziy ju kilka duych atakw na teleinformatyczn infrastruktur innych pastw. Decydenci NATO zdawali sobie spraw, e brakuje im wykadni, jeli chodzi o t materi. Pastwa sojuszu maj bowiem odpowiednie procedury dziaania w wypadku ataku fizycznego na ich terytorium, ale cigle brak im instrumentw, jeli dojdzie do uderzenia teleinformatycznego. Przy pomocy Midzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzya oraz amerykaskiego Dowdztwa Cybernetycznego po trzech latach pracy grupa prawnikw i ekspertw od bezpieczestwa (bez Polakw) przygotowaa 282-stronicowy raport, ktry docelowo moe stanowi zalek doktryny podrcznik talliski na temat zastosowania prawa midzynarodowego do dziaa zbrojnych w cyberprzestrzeni. Jak sama nazwa wskazuje, eksperci starali si dokona interpretacji ju istniejcego prawa midzynarodowego przez pryzmat dziaa w sieci. Na potrzeby okrelenia ius ad bellum w wirtualnej rzeczywistoci przeanalizowano kilkanacie traktatw. Talliski podrcznik Autorzy tak zwanego talliskiego podrcznika stwierdzaj, e cyberatak moe przerodzi si w konwencjonaln wojn. Jednoczenie wychodz z zaoenia, e wspczenie dochodzi do rozszerzania rozumienia takich poj jak wojna i konflikt zbrojny. W ich odczuciu atak teleinformatyczny, ktry prowadzi do szkd fizycznych, rni si od klasycznych metod prowadzenia wojny jedynie form, ale nie skutkami. W takim rozumowaniu wida mocny wpyw Estonii, na ktrej terytorium od 2008 roku mieci si Centrum Doskona-
88
ti e r o / f o t o l ia
Kodeks cyberwojen
bezpieczestwo
lenia Obrony Cybernetycznej NATO (NATO Cooperative Autorzy raportu podaj przykad ataku teleinformatyczneCyber Defence Centre of Excellence, CCD COE). Jak bo- go na zakady chemiczne, ktrego celem jest wywoanie wiem stwierdzi wwczas estoski prezydent Toomas Hen- szkd materialnych i strat w ludziach. Strona, ktra chciaaby drik Ilves, do wyczenia infrastruktury nie potrzeba ju ra- uy siy, musi pamita o zasadzie proporcjonalnoci. Straty kiet. To samo mona uczyni w cyberprzestrzeni. w wyniku dziaania obronnego nie mog by wiksze od W dokumencie pojawi si te wniosek, e na podstawie szkd, ktre doprowadziy do reakcji. analizy rezolucji Rady Bezpieczestwa ONZ i innych aktw Zwraca si uwag na to, e zgodnie z zapisami konwencji prawa midzynarodowego mona stwierdzi, i zaatakowane genewskich przeprowadzane lub wspierane przez pastwa cykraje w razie naruszenia ich bezpieczestwa narodowego ma- berataki nie powinny by kierowane przeciwko strategicznej j prawo legalnie uy w samoobronie siy wobec osb, ktre infrastrukturze cywilnej, takiej jak szpitale, tamy czy elekwspieraj pastwa w dokonaniu ataku teleinformatycznego trownie atomowe. Zaoenie to jest niezwykle ciekawe, na czonkw NATO. Dotyczy to pomocy bezporedniej bowiem przyjcie takiej interpretacji sprawioby, e za nie(wsparcie konkretnej akcji, poinformowanie pastwa trzecie- zgodny z prawem midzynarodowym naleaoby uzna amego o lukach w systemie, stworzenie oprogramowania, ktre za rykasko-izraelski atak wspomnianego wirusa Stuxnet na jego wiedz i zgodnie z jego intencjami jest iraski system jdrowy. Co wane, zgodnie nastpnie uyte do ataku). Osoba pomagajz przyjt w dokumencie regu, nawet jeli ca traci status cywila, a tym samym ochron Wbrew cyberatak jest przeprowadzany z sieci pawynikajc z prawa midzynarodowego. doniesieniom stwowej, nie stanowi to wystarczajcego doDotyczy to take cywilnych sieci, ktre mo- medialnym NATO wodu, aby uzna, e za konkretne dziaanie g sta si celem legalnego ataku, jeli s odpowiedzialne jest pastwo. Dotyczy to na wykorzystywane w celach wojskowych. nie zamierza przykad Chiczykw, ktrzy s oskarani Jak czytamy w dokumencie: mona porw- bombardowa o wykorzystywanie specjalnej jednostki cyna sie komputerow do sieci drogowej, beronierzy do niezliczonych dziaa teleinnastolatkw, ktr jed samochody cywilne i wojskoformatycznych od wykradania cennych inwe. Nie ma adnego powodu, dla ktrego ktrzy wamuj formacji wojskowych i gospodarczych zasie komputerowa powinna by traktowana si na rzdowe czynajc, a na sabotau koczc. inaczej. Wedug talliskiej interpretacji legalnym celem nie jest natomiast ta osoba, strony Gos w dyskusji ktra napisaa zoliwe oprogramowanie, internetowe Nie jest zaskoczeniem, e dokument zoumiecia je w internecie i zostao ono wysta przyjty z poczuciem duej ambiwalenkorzystane w ataku teleinformatycznym. cji. Zwolennikw nie brakuje, szczeglnie w Stanach ZjedWikszo mediw spycia raport z Tallina jedynie do noczonych, ktre w 2011 roku przyjy doktryn uznajc stwierdzenia, e pozwala on zabija cywilw. To daleko atak teleinformatyczny za akt nieprzyjacielski, ktry zezwaidce naduycie. Dokument ten zwraca uwag gwnie na la na uycie siy fizycznej. Jeli Amerykanie gin w wyniograniczenia. Nie wprowadza si pojcia automatycznego ku dziaalnoci hakerw terrorystw, a my mamy molii nieograniczonego uycia siy fizycznej ani nie mwi o prawo ich zabi, to powinnimy to zrobi, w manichejski wie do zabijania. Podstawow metod odpowiedzi s i nadal sposb spraw podsumowa Stewart Baker, byy zastpca bd aresztowania przestpcw i terrorystw dziaajcych sekretarza amerykaskiego Departamentu Bezpieczestwa w cyberprzestrzeni, a nastpnie skazywanie ich na wizienie. Krajowego. Wedug talliskiej wykadni osoby wiadomie wspierajce Raport talliski w praktyce daje wicej pyta ni odpoataki teleinformatyczne maj status bezprawnej strony wal- wiedzi. czcej (tak jak Al-Kaida w Afganistanie). Sprawia to, e po Po pierwsze, nadal nie wiadomo, w jaki sposb lokalizozatrzymaniu nie otrzymuj statusu jeca wojennego w myl wa teleinformatycznych nieprzyjaci. Sprytni cyberbandyci konwencji genewskich. Mona je sdzi jak przestpcw, nigdy nie atakuj bez zacierania za sob ladw. Wykorzystuzgodnie z zapisami krajowych kodeksw karnych, i to take j do tego komputery przypadkowych osb, czsto na rnych za te dziaania, ktre byyby legalne w myl prawa wojenne- kontynentach. W jaki sposb odkry wic, kto tak naprawd go, jeli tylko zostayby przeprowadzone przez legaln stro- jest za konkretny atak odpowiedzialny? n walczc, czyli siy zbrojne biorce udzia w danym konPo drugie, nawet jeli uda si wykry napastnika, to jakie flikcie. metody wspomnianej siy fizycznej naley zastosowa? Uycie siy moe nastpowa w szczeglnych sytuacjach, Autorzy dokumentu nie ukrywaj, e ich celem nie byo w wypadku ataku na infrastruktur krytyczn i tylko w razie uzyskanie odpowiedzi na wszystkie pytania, lecz zabranie zanotowania ofiar (rannych i zabitych) lub wysokiego ryzyka, wzgldnie spjnego i potrzebnego gosu w dyskusji nad beze si pojawi; wwczas mona bowiem mwi o wrogim ak- pieczestwem teleinformatycznym, zagroeniami czy metocie i de facto wojnie lub konflikcie zbrojnym. Nie ma bowiem dami obrony przez pryzmat ju obowizujcego prawa mirnicy midzy wirtualnym a fizycznym atakiem, jeli konse- dzynarodowego. Innymi sowy, to przede wszystkim interprekwencje obu s identyczne. Oznacza to, e dezinformacja, tacja prawa. Wane jest przy tym, aby pamita, e talliski wamania, a take dziaania, ktre skutkuj paraliem stron podrcznik nie jest oficjalnym dokumentem NATO, a jedyinternetowych lub kradzie danych, nie kwalifikuj si do nie raportem niezalenych ekspertw. W aden sposb nie odpowiedzi siowej. Dotyczy to take wywiadu gospodarcze- mona uzna go za obowizujc doktryn. To gos w dyskugo, ktrego nie mona traktowa jak agresji. sji, ktra dopiero si rozpoczyna. n
89
szystko zaczo si 25 wrzenia 2010 roku w Iranie. Nagej infekcji nieznanym robakiem internetowym ulego ponad 30 tysicy komputerw; gwnie windowsowych desktopw PC, cho atak obj te serwery. 28 wrzenia 2010 roku Mahmoud Jafari, kierujcy budow zakadu elektrowni atomowej w Bushehr, przyzna w wywiadzie dla oficjalnej agencji prasowej IRNA (Islamic Republic News Agency), e kilka komputerw nalecych do pracownikw elektrowni nuklearnej w Bushehr zostao zainfekowanych wirusem. Na pocztku by Stuxnet Robakiem internetowym, ktry zaatakowa komputery i serwery zawierajce systemy IT wykorzystywane w energetyce, okaza si zoliwy kod o nazwie Stuxnet, po raz pierwszy rozpoznany w czerwcu 2010 roku przez mao znan biaorusk firm bezpieczestwa VirusBlokAda. Od tej pory zaczy si intensywne badania nad tym zagroeniem. Stuxnet to pierwszy malware, ktry zosta wykonany specjalnie, eby atakowa
czasowemu uszkodzeniu. W wyniku ataku iraski program nuklearny zosta opniony co najmniej o p roku. Stuxnet by tylko pierwszym z caej rodziny podobnych malwarew przeznaczonych do wykradania danych i niszczenia systemw przemysowych. W padzierniku 2011 roku wgierska firma zajmujca si bezpieczestwem Laboratory of Cryptography and Systems Security (CrySys) z Budapesztu wykrya inny podobny zoliwy kod, ktry suy gwnie do wykradania danych. Duqu to pierwszy malware o charakterze uniwersalnym. To rodzaj rakiety, do ktrej mona przyczepia rne moduy gowice, take destrukcyjne. Wykorzystywany by do atakw na obiekty przemysowe, a wikszo infekcji nastpia w Sudanie, Iranie, Syrii i Jemenie. Zodzieje i konie trojaskie W kwietniu 2012 roku w komputerach iraskich koncernw paliwowych, firm przemysowych i urzdw centralnych znaleziono nowy zoliwy kod o nazwie Flame. Pojawi si on take w przedsibiorstwach i instytucjach w Izraelu, Syrii, Sudanie,
Zabjcze kody
z infrastruktur militarn i cywiln wroga s tanie i nieatwo je zniszczy, a skutki ataku nimi mog by bardzo dotkliwe i trudne do usunicia.
M a r e k M e jss n e r wielkie informatyczne systemy przemysowe, dziaajce w przedsibiorstwach produkcyjnych bd usugowych. Systemw tego typu, zwanych SCADA, czyli Supervisory Control And Data Acquisition (zdalny nadzr i pozyskiwanie danych), uywa si w wielu miejscach od elektrowni po instalacje wojskowe. S one jednymi z najbardziej rozpowszechnionych globalnie rozwiza informatycznych wykorzystywanych do nadzoru i kontroli w przemyle i energetyce. Uszkodzenie ich oznaczao przerwanie produkcji i milionowe straty; mogo te spowodowa zniszczenie urzdze produkcyjnych. Malware atakuje systemy SCADA i wyszukuje w nich moduu odpowiedzialnego za komunikacj i zarzdzanie sterownikami PLC (Programmable Logic Controller), umoliwiajcymi sterowanie wysokoobrotowymi silnikami elektrycznymi, stosowanymi w wirwkach gazowych, za pomoc ktrych wzbogaca si uran do takiego poziomu, eby mg by zastosowany w bombach atomowych. W wyniku ataku zostaway uszkodzone wysokoobrotowe rotory w motorach elektrycznych lub nastpowao zjawisko rozbiegania, czyli rozkrcenia ich obrotw do nieskoczonoci, co skutkowao zniszczeniem motoru, a nastpnie wirwki. Wedug analitykw militarnych portalu Defense News Stuxnet unieruchomi trwale 20 procent z piciu tysicy wirwek iraskiego programu nuklearnego, a nie wiadomo, ile ulego
Najnowsze systemy walki
po wykradzeniu i przekazaniu danych na wasny serwer C&C najpierw szyfruje je losowo, a potem usuwa wszystkie z dysku. Jego zwizki z Duqu, Flameem i Stuxnetem s wyrane: gwna cz kodu malwarea znajduje si w pliku o rozszerzeniu .pnf, tak samo jak w przypadku Flamea czy Stuxnetu.
Wiper
potrafi ekstrahowa dane z baz danych, aplikacji, sieci i przesya je na rne serwery w postaci maych plikw, aby wzrost ruchu sieciowego nie wywoywa alarmu. Ma modu Bluetooth i moe przez ten protok penetrowa czce si z zaatakowan sieci urzdzenia mobilne, takie jak smartfony, notebooki lub tablety. Niezwyky jest sposb, w jaki infekuje: zoliwy kod wykorzystuje mechanizm uaktualniania automatycznego Microsoft Windows Windows Update. Zdarzyo si, e udawa jedno z cyklicznie wypuszczanych przez Microsoft legalnych uaktualnienie systemu Windows.
Flame
korzysta z wielu niezaatanych lub te dopiero co poznanych (tak zwane zero-day) luk w systemie Windows i kamufluje swj kod za pomoc skradzionych certyfikatw cyfrowych. Infekuje komputery poprzez zaczniki do e-maili oraz sie wystarczy zainfekowa jeden komputer i malware sam si rozprzestrzenia. Zoliwy kod moe sam si uaktualnia poprzez sie peer-to-peer, suc zwykle do wymiany plikw i muzyki midzy internautami. Stuxnet atakowa konwertery silnikw elektrycznych zamontowanych w wirwkach gazowych, pracujce w czstotliwoci midzy 807 a 1120 hercw. Najpierw zmienia czstotliwo do 1410 hercw, po 27 dniach zmniejsza j do 2 hercw, a nastpnie nagle podnosi do 1064 hercw.
Stuxnet
90
bezpieczestwo
Syrii, Arabii Saudyjskiej i Libanie. Najwicej infekcji odnotowano jednak w Iranie. Flame to bardzo wyrafinowany program przeznaczony do rozpoznawania sieci, kradziey danych i cyberszpiegostwa. Podobnie jak Duqu, ma gowic dysponujc zarwno funkcj wykradania danych z aplikacji, jak i samozniszczenia, obejmujc poza malwareem jednak take ca partycj lub dysk, na ktrym si znajduje. Prawdopodobnie sygna samokasowania jest nadawany przez kontrolujcych malware, kiedy ju przekae on wszystkie istotne informacje z zaatakowanego komputera. W 2012 roku wykryto nowe rodzaje malwarew, majcych cechy koni trojaskich: Gauss, Wiper i miniFlame. Gauss na przykad to trojan ukierunkowany na przechwytywanie hase i loginw wprowadzanych przez przegldarki, danych dotyczcych kont bankowych oraz sposobw logowania si do nich, ciasteczek uywanych midzy innymi przez instytucje finansowe. Do koca 2012 roku zainfekowa okoo 4,5 tysica komputerw, gwnie na Bliskim Wschodzie ponad 2,6 tysica
w Libanie, tysic w Izraelu, 500 w Palestynie, a reszt w Zjednoczonych Emiratach Arabskich (45 atakw odnotowano w USA, ale zwykle dotyczyy one firm majcych kontrahentw na Bliskim Wschodzie). Wikszo z nich naleaa do bankw i instytucji finansowych, takich jak Bank of Beirut, Blom Bank, Byblos Bank i Credit Libanais.
Zdalne sterowanie Autorzy tak wyrafinowanych i kryptologicznie zaawansowanych malwarew dugo pozostawali nieznani. 1 czerwca 2012 roku The Times ujawni jednak, e Flame podobnie jak Stuxnet zosta skonstruowany przez rzdowych, prawdopodobnie wojskowych programistw z USA oraz Izraela i jest czci projektu sparaliowania programu nuklearnego Iranu noszcego kodow nazw Olympic Games. Podano, e zgod na cyberatak na Iran wyda osobicie sam prezydent USA Barack Obama. Wedug CNN Wiper i Gauss powstay w wyniku rozwinicia tej operacji, majcego na celu wykrycie powiza ugrupowa terrorystycznych midzy sob i ewentualnymi iraskimi mocodawcami, zablokowanie ich finansowania oraz wywoanie Duqu ma modu komunikacji z centrum zarzdzania i kontroli chaosu poprzez zniszczenie ich infrastruktury komunikacyj(serwer C&C) oraz keylogger, ktry wykrywa znaki wpisane na klanej i systemu planowania. Biay Dom, chocia ogosi oglne wiaturze, eby odgadn hasa lub loginy. Moe peni funkcj zadementi na ten temat, nie odnis si szczegowo do wiadomorwno trojana programu wykradajcego dane jak i malwarea ci przekazanych przez CNN i The Times. destrukcyjnego. Mona go jednak zdalnie przekonfigurowa do nowych zada, jeli tylko istnieje moliwo Eksperci zajmujcy si sprawami bezpieczestwa uwaaj, e poczenia z serwerem C&C. rodzina robakw internetowych powstaa albo na zlecenie rzdw USA i Izraela, albo jest samodzielnym dzieem izraelskich programistw, ktrym wsparcia udzielili amerykascy informatycy wojskowi. Wedug The New York Timesa malware najpierw mia jak najbardziej opni iraski program atomowy, co umoliwioby odoenie decyzji o ewentualnym ataku zbrojnym na Iran, i poprzez zniszczenie kluczowych systemw brany petrochemicznej spowodowa zagodzenie stanowiska tego kraju w stosunkach z Zachodem. Pniej pojawi si te nowy cel osabienie ugrupowa terrorystycznych na Bliskim Wschodzie, Gauss, zawiera gowic zwaszcza podejrzewanych o zwizki z Iraumoliwiajc rozprzestrzenianie si trojana w komputerach nem. Nie do koca udao si osign te ceodcitych od sieci, tak jak le, poniewa internet ma struktur rozprow przypadku Flamea. szon i cz malwarea trafia do USA, Zawiera te podobne Chin, Rosji i krajw Azji. procedury destrukcyjne, Tom Parker, dyrektor do spraw konsulobejmujce cay dysk, na ktrym tingu bezpieczestwa IT w agencji konznajduje si sultingu informatycznego Securicon, malware. obliczy szacunkowy koszt ataku z uyciem caej rodziny robakw (Stuxnet, Duqu, Flame, Wiper, Gauss, miniFlame) na okoo 15 milionw dolarw amerykaskich. W porwnaniu z ewentualnymi korzyciami to niewiele. Pojawili si ju jednak naladowcy, i to po przeciwnej stronie barykady (w drugiej poowie 2012 MiniFlame to malware odkrywajcy luki roku odkryto malwarey zniw systemach operacyjnych i aplikacjach. Jest rodzajem wytrycha, umoliwiajcego wejcie do systemu kd Shamoon i Mahdi). n
operacyjnego czy aplikacji innym odmianom zoliwego kodu. Wedug ekspertw z Kaspersky Lab najpowszechniejsza jest wersja miniFlame 4.50, dziaajca gwnie w Libanie i Palestynie.
91
|bezpieczestwo europa|
Przed reform a 60 procent jednostek wojsk ldowych zaliczano do si cikich.
We Woszech rozpocza si zapowiadana restrukturyzacja
T a d e u sz W r b e l
R
92
Machina zmian
zd woski podj decyzj o zmniejszeniu liczebnoci si zbrojnych o 30 tysicy onierzy. Najwiksze cicia nastpi w wojskach ldowych. W zwizku z tym konieczna jest restrukturyzacja tego rodzaju si zbrojnych. Wosi zamierzaj te ograniczy liczb cikich jednostek na rzecz lekkich i rednich. Mniej brygad i koszar W 2024 roku armia bdzie liczy 90 tysicy onierzy [redukcja z 112 tysicy przyp. autora], z ktrych 63 tysice to komponent operacyjny, powiedzia genera porucznik Claudio Graziano, szef sztabu woskich wojsk ldowych, w wywiadzie
wojsk ldowych, ktra potrwa do 2016 roku.
dla portalu Defense News. Kilka miesicy wczeniej mwi o 65 tysicach. Genera doda, e 30 tysicy onierzy to musz by modzi ludzie, by mogli suy w jednostkach lekkiej piechoty i wojskach specjalnych. Starsi onierze zostan wykorzystani do innych zada, takich, ktre nie wymagaj bardzo wysokiej sprawnoci fizycznej. Jednoczenie zmieniono kryteria jej sprawdzania i trzeba na egzaminie przebiec trzy kilometry, a nie, jak dotd dwa. Aby pozosta w subie, onierze musz przebiec duszy dystans i z wikszym obcieniem, podkreli genera Graziano. W wyniku reformy personel dowdztwa wojsk ldowych ma by zredukowany o 30 procent. Przed zmianami sztabowi armii
bezpieczestwo
Minibrygady
rzy z piciu brygad podlegych 2 Dowdztwu Si Obrony, przeznaczonych do obrony terytorium kraju, s znacznie sabsze ni jednostki, ktre przewidziano do dziaa ekspedycyjnych. Likwidowana Brygada Granatieri di Sardegna jest najmniejsz z woskich brygad manewrowych. Jednostka ta ma zaledwie trzy puki: grenadierw, kawalerii i artylerii. Jej dowdztwo i cz jednostek stacjonuj w stolicy, gdzie peni funkcje reprezentacyjne. Saba jest te BZ Sassami, ktrej wikszo jednostek znajduje si na Sardynii. Poza trzema pukami piechoty ma ona tylko puk saperw. W skad BZ Pinerolo wchodzi natomiast jeszcze jednostka artylerii. Obie brygady nie maj pukw kawalerii.
wane dowdztwo tej drugiej. Likwidacja brygad nie oznacza rozwizania podporzdkowanych im dzi pukw. Wedug zapowiedzi generaa Graziano bd one przydzielone do innych brygad, bowiem po analizie dowiadcze wasnych oraz sojusznikw woscy wojskowi doszli do wniosku, e brygada manewrowa powinna mie puk kawalerii. Reforma ma obniy koszty utrzymania armii oraz doprowadzi do zmiany struktury budetu. W wystpieniu przed komisj obrony senatu w maju 2012 roku szef sztabu armii poda, e a 70 procent budetu pochaniaj koszty osobowe, na inwestycje przeznacza si 18 procent, a reszt na szkolenie. W 2024 roku, po restrukturyzacji, wydatki personalne maj stanowi tylko poow budetu, reszta zostanie rwno podzielona na szkolenie i inwestycje. Przeciona armia Przed reform a 60 procent jednostek wojsk ldowych zaliczano do si cikich. Komponent lekki stanowi 30 procent, a reszt redni. Po restrukturyzacji siy cikie to bdzie zaledwie jedna pita wojsk ldowych, a lekkie i rednie po dwie pite. W zwizku z tym Wosi rezygnuj z czci czogw podstawowych Ariete (redukcja z 200 do 150), przy czym przed kilkoma miesicami genera Graziano mwi, e tylko 120 znich jest w jednostkach operacyjnych. Dlatego 50 sztuk Ariete zostanie w tym roku zmodernizowanych, eby zwikszy ich zdolnoci operacyjne. Przewiduje si te podniesienie poziomu ochrony oraz zdolnoci ISTAR (Intelligence, Surveillance, Target Acquisition and Reconnaissance, czyli wywiad, obserwacja, identyfikacja celw i rozpoznanie). Pniej, jeli bd pienidze, zmodernizowane zostan te kolejne wozy. Zmniejszenie liczby czogw Ariete spowoduje redukcj ich pukw z czterech do trzech. Armia woska ma te osiem pukw kawalerii wyposaonych w omiokoowe wozy Centauro B1 ze 105-milimetrow
byy podporzdkowane cztery dowdztwa logistyki, szkolenia, stolicy i operacyjne oraz inspektorat infrastruktury. Od 1 stycznia 2013 roku w Cecchignola koo Rzymu rozpoczo funkcjonowanie dowdztwo szkolenia, specjalizacji i doktryny wojsk ldowych (Comando per la Formazione, Specializzazione e Dottrina dellEsercito, COMFORDOT). W przyszoci we Woszech zostan zachowane dowdztwa korpusu (wielonarodowe) i dywizji oraz bdzie dziewi brygad manewrowych. Ju wczeniej zapowiedziano, e znikn dwie z 11 brygad. Szef sztabu woskiej armii poda, e przestan istnie brygady Kawalerii Pozzuolo del Friuli i Zmechanizowana Granatieri di Sardegna, przy czym zostanie zacho-
m o
w o ch
93
|bezpieczestwo europa|
Woska armia ma problem z poligonami, zwaszcza ich wielkoci.
Cellina-Meduna
Monte Romano
ajwikszy, Capo Teulada na poudniu Sardynii, ma okoo 72 kilometrw kwadratowych, a drugi pod wzgldem Capo powierzchni, Monte Romano 46 kilometrw kwadratowych. Teulada Dwa nastpne, uznawane za kluczowe, Cellina-Meduna i Torre Veneri, maj odpowiednio 34,7 i 6,85 kilometra kwadratowego. Dlatego Wosi korzystaj z poligonw zagranicznych. Kiedy wiczyli te w Polsce.
Torre Veneri
armat. O wiele wiksze cicia ni w siach pancernych, bo a 70-procentowe, przewidziane s w artylerii z 500 systemw pozostanie 140. Rozbudowa si rednich jest cile zwizana z programem koowego bojowego wozu piechoty Freccia, w ktrego konstrukcji wykorzystano Centaura. W 2006 roku woska armia zamwia 249 pojazdw, poniewa planowaa przezbroi w nie puki piechoty trzech brygad Aosta, Pinerolo i Sassari. Wikszo z wozw 172 miaa by w podstawowej wersji bojowej z wie Oto Melara Hitfist 25, uzbrojon w armat KBA BO2 kalibru 25/80 milimetrw i sprzony karabin maszynowy (drugi na stropie wiey). Kolejnych 36 egzemplarzy w wersji przeciwpancernej miao mie dodatkowo wyrzutnie z dwoma izraelskimi pociskami Spike LR (w planach jest uzbrojenie w nie gsienicowych bewupw Dardo i lekkich wozw Lince) i celownik panoramiczny Janus. Zamwiono te 20 wozw Freccia w wersji dowdczej i 21 ze 120-milimetrowym modzierzem TDA 2R2M. Ich produkcja ruszya w 2008 roku. Wedug przyjtego wwczas harmonogramu dostawy bwp Freccia miay zakoczy si w przyszym roku. Trwaj dostawy pierwszej partii 54 sztuk, w tym 50 bojowych, dwch dowdczych oraz po jednym przeciwpancernym i samobienym modzierzu. S pienidze na 109 nastpnych 61 bojowych, 24 przeciwpancernych oraz po tuzinie dowdczych i z modzierzem. W lipcu 2012 roku na portalu Defense News pojawia si informacja, e termin dostaw wozw Freccia zostanie wyduony do 2016 roku. Pniej, jeli program przezbrojenia w te pojazdy trzech brygad zostanie podtrzymany, konieczne bdzie kolejne zamwienie. Rwnolegle z wprowadzaniem nowego sprztu pancernego Wosi modernizuj ju posiadany. I tak w lekkich pojazdach opancerzonych LMV Lince obrotnice zastpowane s zdalnie sterowanym systemem wieowym. Genera Graziano nie skrywa, e najlepiej byoby wyposay w nie wszystkie wozy, ale dobrze bdzie, jeli uda si to zrobi z poow z nich. Do koca tego roku Wosi chc mie w Afganistanie sto Lincew z wieami. Sia aeromobilnych W wyniku ci budetu obronnego realizacja zamwienia na migowce NH-90 (take dla marynarki wojennej) potrwa do 2021 roku, czyli trzy lata duej ni zakadano. Wosi planuj
te wprowadzi do lotnictwa wojsk ldowych cakowicie nowe migowce wielozadaniowe. Chc, eby jeszcze w tym roku ich kontyngent w Afganistanie mia szturmowe migowce AW 129 Mangusta uzbrojone w pociski Spike, ktre zastpi system TOW. Przyspieszono wic modernizacj tych maszyn (zamiast w 2017 zostanie ona dokonana w 2014 roku), ktra poza zmian uzbrojenia obejmuje nowy system celowania Toplite. Gdy genera Graziano przed kilkoma miesicami wystpowa przed senatorami, mwi, e przez najbliszych dziesi lat wojsko bdzie potrzebowa 48 migowcw szturmowych (Wosi maj 59 Mangust). Zapowiedzia te wwczas modernizacj transportowych CH-47 Chinook do wersji F, co jest niezbdne ze wzgldu na potrzeby wojsk specjalnych. Priorytetem jest zakup nie tylko migowcw, lecz take bezzaogowych samolotw rnych klas. Przed kilkoma miesicami we woskich mediach pojawia si informacja, e w armii moe zosta utworzone dowdztwo wojsk specjalnych (szczebla brygady), ktremu bd podporzdkowane midzy innymi dwie jednostki Brygady Spadochronowej Folgore 9 Szturmowy Puk Spadochronowy Col Moschin oraz 185 Puk Spadochronowy Rozpoznania i Identyfikacji Celw. To wywoao spekulacje, e moe zosta ona poczona z Brygad Aeromobiln Friuli, ktre si jednak nie potwierdziy. Folgore przeja natomiast w marcu 2013 roku 3 Puk Kawalerii Savoia Cavalleria, ktry dotd znajdowa si wbrygadzie aeromobilnej. Woscy spadochroniarze odzyskali te artyleri 184 Puk Artylerii Spadochronowej Nembo, uzbrojony w 120-milimetrowe modzierze. Genera Graziano w wywiadzie w Defense News powiedzia, e Friuli zostanie podporzdkowany Puk Lagunari Serenessima. W jej skad wejd jeszcze inne jednostki rozformowywanej brygady kawalerii 3 Puk Saperw i 1 Puk Artylerii Konnej. Czci brygady stanie si te 6 Puk Transportowy przemianowany na brygadowy puk logistyczny. Przed kilkoma miesica genera Graziano mwi, e restrukturyzacja wojsk ldowych potrwa do 2016 roku. Nie wykluczy jednak, e w jej trakcie zostan dokonane korekty wczeniejszych planw. Co wane, przyjto zaoenie, by przy mniejszej liczbie brygad zachowa istniejce puki manewrowe, piechoty i kawalerii, kosztem zmniejszenia liczby jednostek dowodzenia i wsparcia bojowego. n
94
wojny ipokoje
xx wiek
obz
d l a
Bya to najwiksza zbiorowa ucieczka
niemieckich jecw na Wyspach Brytyjskich.
T a d e u sz W r b e l
|I I
w o jna
w iat o w a
vi p w
96
Brytyjska zaoga obozu liczya mniej ni 150 ludzi. Jecom udao si zatem bez problemu ukry swe prace przed stranikami
u s
nati o na l
a r chiv e s
97
|wojny i pokoje xx wiek|
obz
dl a
vi p w
trw. Wycie z tunelu znajdowao si tu za obozowym ogrodzeniem. Niemal rok po wielkiej ucieczce alianckich onierzy przetrzymywanych w Stalagu Luft III w aganiu jecy niemieccy dokonali podobnego wyczynu. W nocy z 10 na 11 marca 1945 roku z Obozu 198 tunelem ucieko od 67 do 84 Niemcw (w zalenoci od rde). Peter Philips w ksice The German Great Escape poda, e z Obozu 198 wydostao si 84 Niemcw. Wedug niego brytyjskie wadze z powodw Dwa tunele propagandowych poday mniejsz liczb zbiegw (z agaNa pocztku 1944 roku w ramach przygonia ucieko 76 jecw) i nie uwzgldniy towa do inwazji we Francji Brytyjczycy za14, ktrych zapano w pobliu obozu. Pczli planowa nowe obozy dla niemieckich Do obozu niej te dane jeszcze zweryfikowali i mwili jecw. Jedn z wybranych lokalizacji bya o 67 zbiegach (prawdopodobnie nie chcieli Island Farm. Na obz dla szeregowych trafio wielu przyzna, e trzech Niemcw nie udao si i podoficerw przeznaczono zbudowane zatwardziaych zapa). w kocu lat trzydziestych XX wieku baraki, Niezalenie od powyszych liczb bya to nazistw, ktre miay by kwaterami dla kobiet zanajwiksza zbiorowa ucieczka niemieckich trudnionych w Royal Ordnance Factory, za- ktrzy bywali jecw na Wyspach Brytyjskich. W grupie kadzie produkujcym amunicj dla Kr- groni dla zbiegw byo midzy innymi 27 esesmanw lewskiej Marynarki Wojennej w Bridgend. i 11 oficerw Luftwaffe. Z Island Farm wyPanie wolay jednak dojeda do pracy, ni nastawionych mkno si te kilku marynarzy. Reszt statam mieszka. W 1943 roku puste baraki na sceptycznie nowili onierze Wehrmachtu. Podzieleni na jaki czas stay si koszarami dla przybywa- wobec niewielkie grupki uciekinierzy mieli mapy, jcych na Wyspy Brytyjskie onierzy domowej roboty kompasy i podrobione donarodowego 28 Dywizji Piechoty US Army. kumenty. Pewien czas pniej stojce na otwartej socjalizmu Jedn z trudnoci, ktre mieli do pokonaprzestrzeni baraki w Island Farm otoczono dru- wspwiniw nia Niemcy, byy psy wartownicze biegajtem kolczastym i powsta w nich Obz 198. ce midzy potami z drutu kolczastego. By Jego komendantem zosta podpukownik nie wyczuy ich zapachu po opuszczeniu tuDarling. Pierwsi jecy, Niemcy i Wosi zatrudnieni na walij- nelu, przy ogrodzeniu, w miejscu, gdzie po drugiej jego skich farmach, trafili tam jeszcze przed zakoczeniem stronie byo wyjcie, jecy rozsypali curry. wszystkich prac. Docelowo obz mia pomieci dwa tysice winiw, Obawa podoficerw i szeregowych. Brytyjskie War Office uznao Brytyjczycy rozpoczli wielk obaw, w ktrej uczestnijednak, e warunki w Island Farm s zbyt komfortowe dla czyli onierze Home Guard, policjanci oraz cywile. Cz jecw niskich stopni. Zapada zatem decyzja, e bdzie to ze zbiegw zatrzymano w promieniu zaledwie kilku kiloobz oficerski, odpowiednik niemieckiego oflagu. Po metrw od obozu. Wedug artykuu w gazecie Daily wzmocnieniu jego ochrony potrjne ogrodzenie o dugoExpress z 12 marca 1945 roku w noc tu po ucieczce i ranci 1,6 kilometra z dziesicioma stranicami pierwsi ofice- kiem tego dnia zapano 28 Niemcw. Bardzo szybko znalerowie zostali tam przywiezieni w listopadzie 1944 roku. ziono te kolejnych. Najdalej niemieckim jecom udao si Niemieccy jecy prbowali ucieka z niewoli. Pierwszy tu- dotrze do Birmingham i Southampton, miast odlegych nel w Obozie 198 brytyjscy stranicy odkryli w baraku 16. o175190 kilometrw o Island Farm. w styczniu 1945 roku. Podpukownik Darling, ktry sam Wszyscy schwytani Niemcy wrcili od obozu. W odrw przeszoci by jecem i wiedzia, jak przygotowywane s nieniu od alianckich jecw ze Stalagu Luft III i Polakw ucieczki, uwaa, e gdzie musi by kopany drugi. z Oflagu VI B w Doessel (20 wrzenia 1943 roku ucieko W tym czasie brytyjska zaoga obozu liczya mniej ni ich 47), z ktrych wikszo po zapaniu zamordowano, ofi150 ludzi, w tym 90 w kompanii wartowniczej. Jecom uda- cjalnie nie spotkay ich adne kary, podobno z obawy przed o si zatem bez problemu ukry swe prace przed stranika- hitlerowskim odwetem na wizionych w Niemczech Brytyjmi. Wejcie do drugiego tunelu ulokowali w baraku numer 9. czykach. Jednoczenie zaogom obozw jenieckich wydano Po trzech miesicach prac mia on 2,7-metrowy szyb, du- nowe instrukcje, eby utrudni przygotowania do ewentualgo od 18,6 do 21 metrw i szeroko 90 na 90 centyme- nych kolejnych ucieczek. Zalecono midzy innymi organiNUMER 5 | maj 2013 | POLSKA ZBROJNA
trakcie II wojny wiatowej na Wyspy Brytyjskie trafio ponad 400 tysicy niemieckich jecw wojennych. Byli oni przetrzymywani w obozach i szpitalach na terytorium Zjednoczonego Krlestwa. Ze wzgldu na persony, ktre tam trafiay, najbardziej znany jest obz w Island Farm na przedmieciach wschodniowalijskiego miasta Bridgend. Gono te byo o wielkiej ucieczce tamtejszych jecw.
98
wojny ipokoje
Doborowe towarzystwo
N
ajznamienitszymi z przetrzymywanych w Specjalnym Obozie 11 Niemcw byli czterej marszakowie polni: Gerd von Rundstedt (na zdjciu w rodku), Erich von Manstein, Walther von Brauchitsch i Paul Ludwig Ewald von Kleist. Inne znaczce postacie, ktre zostay tam ulokowane, to midzy inny genera pukownik Heinrich von Vietinghoff (w latach 19431945 dowodzi 10 Armi we Woszech), genera pukownik Gotthard von Heinrici (dowdca bronicej Berlina Grupy Armii Wisa), generaowie wojsk pancernych Hasso Eccard von Manteuffel i Fridolin von Senger und Etterlin, a take genera piechoty Gnther von Blumentritt. Do Island Farm przewieziono rwnie zwizanego z programem budowy rakiet generaa majora Roberta Dornbergera i kontradmiraa Hansa-Ericha Vossa dowodzcego kampani U-bootw na Atlantyku. W Island Farm znalaz si te najbardziej pechowy z niemieckich generaw, ktry jako pierwszy z nich dosta si podczas wojny do niewoli. Genera porucznik Johann von Ravenstein, dowdca 21 Dywizji Pancernej, zosta schwytany przez nowozelandzkich onierzy 29 listopada 1941 roku w rejonie Tobruku, gdy jecha na spotkanie sztabowe w kwaterze gwnej Afrikakorps.
zowanie sporadycznych i nieregularnych apeli, na ktre musieli stawia si wszyscy jecy. Stranicy mieli te dokadniej przeszukiwa baraki i obserwowa teren wok nich, czy nie pojawia si tam majca inny odcie ziemia z tuneli. Nakazano te umieci w barakach tablice inwentaryzacyjne, by zapobiec niewaciwemu wykorzystywaniu przez przetrzymywanych stow, krzese i ek. Szczeglni winiowie Zaledwie trzy tygodnie po spektakularnej ucieczce, 31 marca 1945 roku, ostatni z przetrzymywanych w Island Farm oficerw zostali przetransportowani do Obozu 181 w Carburton w Anglii. Wedug artykuu w Sunday Times z 18 marca 1945 roku byo tam wwczas 2,3 tysica Niemcw, w tym 600 niebdcych oficerami. Na powiconej Island Farm stronie internetowej mwi si natomiast o 1634 oficerach. Kilka miesicy pniej na terenie byego Obozu 198 powstao miejsce odosobnienia dla najwyszych rang niemieckich dowdcw, ktrych alianci wzili do niewoli. Formalnie Specjalny Obz 11 otworzono 17 listopada 1945 roku, ale pierwszych jecw przywieziono tam dopiero 6 stycznia 1946 roku. W kocu czerwca tego roku byo ich
162. Pocztkowo przetrzymywano tam tylko oficerw, ale pniej take onierzy niszych stopniem. Specjalny Obz 11 by przeznaczony dla kilku grup jecw. Jedna to oficerowie, ktrych Brytyjczycy podejrzewali o popenienie zbrodni wojennych. Do Island Farm trafiali te Niemcy, ktrych ekstradycji za podobne czyny domagay si inne kraje. Wiziono tam rwnie tych, ktrzy mogli by wanymi wiadkami w przygotowywanych procesach przywdcw III Rzeszy. Niektrych przetrzymywanych w Island Farm Niemcw woono na procesy w Norymberdze, gdzie zeznawali jako wiadkowie, a pniej wracali oni do obozu. Inni zostali przekazani pastwom trzecim, jak marszaek Von Kleist Zwizkowi Radzieckiemu. Genera SS Hermann Behrends trafi do Jugosawii, gdzie skazano go na kar mierci i rozstrzelano 4 grudnia 1948 roku w Belgradzie. Cz oficerw stana przed sdami alianckimi. Cho pocztkowo skazani byli na dugoletnie wizienie, zakoczyli odbywanie kar w latach pidziesitych XX wieku. Inni niemieccy wojskowi ze Specjalnego Obozu 11 mieli wicej szczcia nie postawiono im zarzutw lub zrezygnowano z procesw ze wzgldu na ich stan zdrowia. Mogli wic wrci do kraju. Ostatnich 76 jecw opucio obz w maju 1948 roku. n
99
|wojny i pokoje z przedwojennej polski zbrojnej|
Majowa jutrzenka
a r chi w u m
Nie dane nam byo witowanie majowej rocznicy w czasach niewoli. Teraz, kiedy Polska ustalia swe niepodlege granice, przyszed czas triumfu i radoci.
Marszaek dwch armii Polska zawdzicza swoj wolno Francji, dlatego wita Ci dzisiaj, jako przedstawiciela armii francuskiej,
zwdzicznoci i radoci, tak w Belwederze prezydent Stanisaw Wojciechowski rozpocz uroczysto odznaczenia marszaka Focha Krzyem Wielkim Orderu Virtuti Militari. Z kolei Jzef Pisudski, przewodniczcy kapituy nadajcej Virtuti Militari, podkreli, e Krzy Wielki przyznaje si tylko wodzom, ktrzy wygrali wojn. W dziejach wojskowoci nie ma za wydarze wojennych wtakim rozmiarze jak te, ktrymi kierowae, mwi marszakowi Fochowi.
W poudnie politycy i onierze przenieli si na plac Saski, pod odsaniany wanie pomnik ksicia Jzefa. Wojsko nasze byo tam kocem caej uroczystoci i dumne by moe, e dodao jej blasku swoj dziarsk postaw , relacjonowaa wojskowa gazeta. Dziennik poda, e na placu zgromadziy si 43 sztandary pukowe, obok stanli uani przebrani w historyczne mundury z czasw ksicia Jzefa wypoyczone zmuzeum wojska. Po odsoniciu
MPitava l
Szpiegowska afera
M
100
Oficer czeski przyjecha do Polski z tajnym zadaniem.

spenienia te drugie, szpiegowskie zadanie. Nie zdy si jeszcze dobrze wnaszej stolicy zagospodarowa, a ju zacz szuka w dowdztwach, sztabach i urzdach kontaktw, dziki ktrym mgby zdobywa potrzebne mu informacje.
ajor Jan Hadysz, oficer sztabu generalnego armii czechosowackiej, zosta skierowany do Polski z dwiema misjami. Oficjalnie mia zaj w Warszawie stanowisko pomocnika attach wojskowego swojego kraju. Dosta jednak do
Na przedwitecznym spotkaniu wurzdzie ministra spraw wojskowych pozna majorw Mariana Tabora i Jzefa Hossego. Panowie znaleli wsplny temat do rozmowy. Okazao si, e pasj wszystkich trzech byy polowania. Zim wielokrotnie wyjedali razem do podwarszawskich lasw, eby postrzela. Nie wiadomo, kiedy niewinna znajomo przeksztacia si w szpiegowskie kontakty. W kadym razie polscy majorowie zaczli dostarcza Czechowi robione potajemnie kopie dokumentw wojskowych. Miay one, jak podkrelano potem w sdzie, wielkie strategiczne
na r o d o w e
radycyjnym zwyczajem wicia caa Polska w uroczysty sposb pamitk wiekopomnego dnia sprzed lat 132, ktry jest dla caego wiata wiadectwem wielkiego rozumu politycznego naszych praojcw, pisa w1923 roku dziennikarz Polski Zbrojnej. 3 maja tego roku zbiegy si trzy wane uroczystoci rocznica uchwalenia konstytucji, odsonicie w Warszawie pomnika ksicia Jzefa Poniatowskiego oraz wizyta francuskiego marszaka Ferdynanda Focha.
c y f r o w e
wojny ipokoje
monumentu genera dywizji Kazimierz Sosnkowski, minister spraw wojskowych, lubowa, e armia bdzie wierna drodze, jak obra Poniatowski. Sowa te wpisz sobie nasze puki za dewiz, zktr pjd w dalszy trud i znj. Najsilniejsza tarcza O pomniku nie zapomniano cztery lata pniej 3 maja 1927 roku 1 Puk Szwoleerw wystawi przy nim wart honorow. Przechodzcy onierze winni oddawa mu ukon wojskowy, pouczaa Polska Zbrojna. Dodawaa te, e majowe wito bdzie uczczone przez stolic w sposb szczeglnie dostojny. Odprawione zostan naboestwa w katedrze witego Jana i w cerkwi prawosawnej na Pradze oraz odbdzie si defilada wojsk stoecznych na Krakowskim Przedmieciu. Oficerowie niebiorcy udziau w niej mog by w paszczach, ale przy szablach. Potem zaplanowano przedstawienie dla wojska w Teatrze Polskim oraz akademi w oficerskim kasynie garnizonowym. Na ulicach Warszawy komitet zbierajcy pienidze na cele owiatowe rozstawi stoiska z przedmiotami codziennego uytku, ktre mona byo wygra na loterii. Z kolei w Alejach Ujazdowskich wyrs las kioskw z towarami sprzedawanymi przez stoecznych wytwrcw oraz rozstawiono pijalnie mleka i wd mineralnych. Dzie mia si zakoczy rautem na Zamku Krlewskim w piknej sali ansamblowej. Wojskowy dziennik postanowi z okazji 3 maja przypomnie fragment pierwszej konstytucji, uchwalonej przez Sejm Czteroletni w 1791 roku, a dotyczcy armii i obronnoci. Wojsko winno narodowi strzeenie granic i spokojnoci powszechniej, sowem winno by jego najsilniejsza tarcz. Nard winien wojsku swemu nagrod i powaanie za to, i si powica jedynie dla jego obrony. Nastpnego dnia w Polsce Zbrojnej ukazaa si relacja ze witecznej defilady. Opisywano, e na placu Zamkowym zgromadziy si baony piechoty, dyony kawalerii i artylerii. Wszystkie, oprcz artylerii, z chorgwiami i orkiestrami, whemach i w penym rynsztunku. Wreszcie onierze ruszyli Krakowskim Przedmieciem. Za nimi szli hallerczycy, dowborczycy, powstacy lscy, weterani 1863 roku, a nastpnie poday organizacje spoeczne i modzieowe. Defilada obudzia powszechny zachwyt, wywoujc na ulicach Warszawy ustawiczne okrzyki na cze wojska, podawa porucznik Jan Orowski. Trudno byo jednak to porwna z entuzjazmem, jaki wywoaa w 1932 roku majowa parada na Polu Mokotowskim. Przygotowania do niej trway kilka tygodni. Sama budowa trybuny, dugiej na 100 metrw i wyposaonej w pi kondygnacji, zaja inynierom w mundurach i saperom siedem dni. Wpatrzona w zda si nieskoczony szereg defilujcych oddziaw ludno Warszawy zaniosa si z radoci i zachwytu niemilkncymi okrzykami, wiwatujc na cze armii, dumna, i nard nasz opar sw wolno na tym fundamencie elaznym, jakim jest nasze wojsko, zachwyca si korespondent PZ. Najwiksz rado wzbudzia kawaleria i artyleria konna. Jak podkrela wojskowy dziennik, 14 tysicy onierzy korpusu warszawskiego zdao swj egn zamin w trakcie parady.
P o l ska Z b r o jna 2 4 l i p ca 1 9 2 4 r o k u
Major Tadeusz Machalski, oficer Sztabu Generalnego:

historii wojen niemal nigdy nie decydowaa o zwycistwie wycznie przewaga liczebna, lecz prawie zawsze zjawienie si epokowego wodza, jak Hannibal czy Napoleon, lub wprowadzenie jakich nowych narzdzi wojny albo nowego systemu walki nieznanego przeciwnikowi. Dlatego teraz nasz jest to rzecz, oficerw Sztabu Generalnego, wyty umys nad ustaleniem nowych warunkw walki i pracowa nad stworzeniem realnych podstaw do wprowadzenia ich w czyn.
Ogoszenia retro: lipiec 1924 roku
znaczenie dla ochrony pastwa polskiego. onierze za swoj wspprac byli sowicie wynagradzani. Innym kontaktem Czecha sta si kapitan Ignacy Zwiarowski ze Sztabu Generalnego. Jego zadaniem byo pozna-
Polscy majorowie zaczli dostarcza Czechowi robione potajemnie kopie dokumentw wojskowych
wanie Hadysza z wpywowymi ludmi w naszej armii. Potem szpieg za pienidze wydobywa od nich rozkazy i dokumenty wojskowe. Wciga w ten sposb w zbrodnicz robot oficerw armii polskiej, podkrela prokurator. Po ponad roku dziaalnoci Hadysz zosta zdekonspirowany i aresztowany. Zanim jednak zdy stan przed sdem, uciek z aresztu. Okazao si, e zapaci 50 tysicy koron czeskich Karolowi Wojtanowi, przodownikowi policji, ktry zostawi mu w celi klucz do krat. Sprawiedliwoci nie unikna natomiast narzeczona Hadysza Anna Kor-
cyk. Przez krakowski sd karny zostaa skazana na rok wizienia za pomoc oficerowi. Przechowywaa ona i przewozia do Czech jego materiay i korespondencj szpiegowsk. W trakcie rozprawy okazao si te, e to wanie przez jej nieuwag caa afera wysza na jaw. Kolejna rozprawa, przeciwko polskim oficerom, odbya si przed Wojskowym Sdem Okrgowym wKrakowie. Zeznawao 40 wiadkw. Po ponadmiesicznej pracy sdu obu majorw i kapitana skazano na 15 lat cikiego wizienia, zdegradowano n iwydalono z armii.
101
|Z
A l b u m u
r o d z inn e g o
|
Stefan Ra domski w 1936 ro ku ukocz y szko po doficersk.
wiadectwo uk Podoficerskiej oczenia Szkoy Artylerii Lek9 Puku kiej w Siedlcach
jako Sierant Mirosaw Klekociuk Pokojowych Si II UNEF i uczestnik misj onych, Organizacji Narodw Zjednocz 1976 rok
Kazimierz Ciosek iFranciszek Sikorski, dwaj przyjaciele uczestniczcy jako onierze ochotnicy wwojnie polsko-bolszewickiej 19191920. Suyli midzy innymi w1Dywizjonie Artylerii Zenitowej, czyli jak bymy dzi okrelili Przeciwlotniczej, gdzie obsugiwali francuskie armaty kalibru 75milimetrw.
Historia kojarzy nam si gwnie z wielkimi bitwami czy walk o wadz. A to my j tworzymy, my inasi przodkowie. Czas jednak przemija, ludzie odchodz izostaj tylko wnaszej pamici, a ta bywa zawodna. Dlatego chcemy ocali odzapomnienia pamitki rodzinne, pokazywa histori z perspektywy ludzi, a nie spoeczestw. Bdziemy publikowa zdjcia z Waszych albumw oraz kopie dokumentw dotyczce wojska.
Ksieczka wojskowa Kazimierza Cioska
Jeeli chcecie podzieli si swoimi pamitkami z innymi czytelnikami, zachcamy do przyczenia si do naszej akcji. Zdjcia prosimy przysya na adres polska-zbrojna@zbrojni.pl z tytuem e-maila Album. W wiadomoci prosimy zawrze podpis pod ilustracj i zgod NUMER na publikacj fotografii. 5 | MAJ 2013 | POLSKA ZBROJNA
horyzonty
odznaki
d l a
gapa
Jak bdzie wygldaa odznaka specjalnoci
technikw pokadowych? Inynierowie, tak jak piloci, chc nosi lotniczego ora.
| t r a d y cj e |
t e chnika
104
najbardziej rozpoznawalnym znakiem lotniczym jest odznaka pilota, tak zwana gapa
105
|horyzonty odznaki|
Gapa
dl a
t e chnika
pa mechanika nawizywaa wizualnie do klasycznego znaku pilota, to wrd pozostaych odznak lotnikw mocno si wyrniaa. Projekt przedstawia ora z wiecem laurowym w dziobie i z koem zbatym w szponach. Emblemat zaprojektowano w kolorze srebrnym. By wykonany z biaego, oksydowanego metalu. Pocztkowo, jako pierwsz parti, planowano zamwienie 200 sztuk odznak, jednak z uwagi na nieliczn grup lotnikw tej specjalnoci zamwiono ich tylko 100, pisze Pawe Tuliski w magazynie Gapa w artykule dotyczcym odznak lotniczych powstaych w Wielkiej Brytanii. Podaje on dalej, e produkcj znaku zaja si londyska firma J. R. Gaunt&Son Ltd. Zadaniami mechanika pokadowego, latajcego wwczas na samolotach wielosilnikowych, byy nadzorowanie pracy instalacji paliwowych i hydraulicznych oraz kontrola nad parametrami samolotu podczas startu i ldowania. Gapa mechanika miaa take swoj odmian polow z zielonym wiecem laurowym. W 1944 roku modyfikacje w gapach mechanikw wprowadzi rozkaz naczelnego wodza PSP generaa broni Kazimierza Sosnkowskiego (rozkaz MON numer 12 z 3 marca 1944 roku). Zgodnie z nowym projektem mia to by orze lotniczy z wiecem laurowym, w ktry wpisana zostaa litera M. Zdaniem ekspertw, odznaka bya nietrafiona i mao czytelna, bowiem bardzo podobna do odznaki meteorologa pokadowego. Dzisiejszym lotnikom litera M odnoszca si do mechanika kojarzy si raczej z oznaczeniem mistrzowskiej klasy pilota wojskowego. Po rozwizaniu Polskich Si Powietrznych w 1947 roku odmiany odznaki inne ni te, ktre przysugiway pilotom i nawigatorom, przestay by nadawane. Mimo e gapa technika znikna z oficjalnych dokumentw, to w Polsce mona byo niekiedy zobaczy na mundurach pilotw ora lotniczego z koem zbatym. Podobno na pocztku lat dziewidziesitych przyznawanie odznak technikw pokadowych reguloway osobne rozkazy dowdcw pukw czy eskadr. Poniewa jednak aden z ministrw obrony narodowej takiej odznaki nie wprowadzi odrbn decyzj, to noszenie tego emblematu byo nielegalnie. Koniec z prowizork? Inicjatorem wprowadzenia zmian w przepisach i ustanowienia nowej odznaki specjalnoci dla technikw pokadowych jest dowdztwo 3 Skrzyda Lotnictwa Transportowego. Major Sebastian Paluch, inynier pokadowy z 3 SLTr z Powidza, ma wiadomo, e nosi historyczn gap technika na mundurze wbrew oficjalnym przepisom mundurowym. Techniczny personel latajcy tak samo wykonuje zadania specjalne w powietrzu, jak piloci i nawigatorzy. Wsppracuj w jednej zaodze, siedz w jednym rzdzie. Historia polskich onierzy sucych w RAF-ie pokazuje, e mechanicy mieli swj znak. Dla tych, ktrzy dzi peni sub na tym stanowisku, jest to tak samo wane. Chcielibymy nawiza do tradycji, przyznaje oficer. Major jest merytorycznym przeoonym personelu technicznego, ktry pracuje w jednostkach lotniczych 3 Skrzyda. Niemal wszyscy nosz na swoich mundurach gap technika.
jednostkach lotnictwa transportowego technicy pokadowi od lat nosz na swoich mundurach gap lotnicz znak ora trzymajcego w dziobie wieniec laurowy, a w szponach koo zbate. Nosz jednak nielegalnie. Jaki czas temu w rodowisku lotniczym zrodzia si inicjatywa, by spraw uporzdkowa pod wzgldem prawnym. Technicy pokadowi zamierzaj prosi ministra obrony narodowej o zgod na powrt do tradycji z 1942 roku, by mogli nosi ten historyczny znak penoprawnie.
Historia z RAF-u Jesieni 1939 roku formowao si po klsce wrzeniowej polskie lotnictwo na Zachodzie. Do Wielkiej Brytanii trafio ponad dwa tysice lotnikw. Zasilili oni szeregi Ochotniczej Rezerwy Krlewskich Si Powietrznych (Royal Air Force Volunteer Reserve, RAF VR). Polscy onierze sucy na wyspach nosili mundury brytyjskie z oznaczeniem VR. Naszych lotnikw wyrniay jedynie haftowane naszywki z napisem Poland, ktre przyszywano na kurtkach i paszczach wojskowych, oraz haftowane ory noszone przez oficerw na czapkach i bluzach. Metalowe ory na czapkach nosili podoficerowie i szeregowi. Pocztkowo polscy lotnicy sucy w RAF-ie mogli nosi wycznie odznaki brytyjskie. Zmienio si to w 1940 roku wraz z rozkazem naczelnego wodza i ministra spraw wojskowych. W dokumencie tym opisane zostao umundurowanie onierzy sucych w Wielkiej Brytanii, uszczegowiono take zasady noszenia polskich odznak specjalnoci wojskowych i pamitkowych. Kady lotnik na potwierdzenie posiadanej specjalnoci otrzymywa, poza gap, take legitymacj uprawniajc go do noszenia odznaki. Najpopularniejszym i najbardziej rozpoznawalnym znakiem lotniczym jest wanie odznaka pilota, tak zwana gapa. Wzr tego znaku zatwierdzony zosta ju w lutym 1919 roku. Przedstawia on stylizowanego ora, leccego na wprost i trzymajcego w dziobie wieniec laurowy. Rwnie dug tradycj maj znaki obserwatora (noszone take przez strzelcw i radiotelegrafistw), prezentujce ora, z ktrego szponw wychodz byskawice. Obie odznaki pilota i obserwatora w niezmienionej formie obowizyway do koca dziaania Polskich Si Powietrznych na Zachodzie, to znaczy do 1947 roku. Od 1940 wznowiono te przyznawanie odznak polowych dla lotnikw, ktrzy uczestniczyli w lotach bojowych na froncie. Polow gap wyrnia zielony wieniec. Znaczce zmiany znakw noszonych przez polskich lotnikw wprowadzono w 1942 roku (rozkaz naczelnego wodza i ministra spraw wojskowych numer 2 z 23 kwietnia 1942 roku). Na podstawie tego dokumentu wprowadzono odrbne specjalnoci personelu latajcego i zgodnie z tym odznaki dla radioobserwatora, strzelca-radiotelegrafisty i po raz pierwszy dla mechanika pokadowego. Wyrniony mechanik Pierwszy znak mechanika pokadowego obowizywa przez dwa lata: od kwietnia 1942 roku do marca 1944. Mimo e ga-
106
horyzonty
Dobrze, jeli ide przywrcenia gapy dla technikw zaaprobuje te rodowisko pilotw
Warto wrci do odznaki technika pokadowego przede wszystkim ze wzgldu na jej pikn tradycj. To szczeglna forma uznania za nasz prac jako czonkw zaogi statku powietrznego, dodaje kapitan Piotr Nowak, technik pokadowy samolotu C-130. Oficer ukoczy szkolenie w Stanach Zjednoczonych i otrzyma tam amerykaskie skrzydeka (symbol lotnikw). Mam nadziej, e niedugo takiego zaszczytu dowiadczymy w Polsce, dodaje. W jednostkach 3 Skrzyda Lotnictwa Transportowego suy okoo stu technikw, ktrzy maj uprawnienia do wykonywania swoich zada w powietrzu. To najliczniejsza reprezentacja tej specjalnoci wojskowej w siach zbrojnych. Technicy pokadowi su take w 4 Skrzydle Lotnictwa Szkolnego i w lotniczych jednostkach Wojsk Ldowych i Marynarki Wojennej. Inynier z 8 Bazy Lotnictwa Transportowego porucznik Karol Badyga przyznaje, e drani go to, i ludzie utosamiaj lotnictwo wycznie z pilotami. Siy Powietrzne to take inynierowie, technicy pokadowi i naziemni, loadmasterzy i wielu innych. Mam wraenie, e praca mechanikw jest spychana w cie, opowiada oficer. Najwaniejszym zadaniem jest zawsze wykonanie lotu, ale wczeniej kto musi maszyn dobrze przygotowa. Na ten jeden cel pracuje wielu ludzi. Starszy chory sztabowy rezerwy Dariusz Janeczko gap przypi w 2000 roku, ale od 1986 roku by technikiem pokadowym samolotu An-26. Kiedy nosi odznak, wiele razy spotka si z wymwkami i uwagami dowdcw oraz kolegw pilotw. Przykro mi byo zwaszcza wtedy, gdy egnaem si ze sub. Dano mi do zrozumienia, e mam nielegaln odznak i powinienem j zdj, opowiada byy onierz. Mocno to przey, bo ze znakiem technika pokadowego bardzo si identyfikowa. By dla niego powodem do dumy. Czas na dziaanie Nieraz zwracano mi uwag na to, e nosz nieregulaminow odznak na mundurze. Najczciej jednak ludzie przygldali si z ciekawoci. Niektrzy technicy z obawy przed
uwagami przeoonych zdjli j z munduru, potwierdza major Sebastian Paluch, gwny inicjator wprowadzenia gapy z koem zbatym. Oficer przyznaje, e najwikszym problemem byo odnalezienie przepisw z 1942 roku, ktre wprowadzay w ycie odznak mechanika pokadowego. Z pomoc przyszli oficerowie skrzyda, stoeczne Muzeum Wojska Polskiego i Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. Odnalezienie historycznych rozkazw byo niezbdne, by lotnicy mogli przygotowa pismo do ministra obrony narodowej z prob o przywrcenie znaku z 1942 roku. Piloci z Powidza kocz wanie prace nad wnioskiem do MON-u i opracowuj zasady, na jakich gapa miaaby trafi na mundury personelu latajcego. onierze bd si ubiega o zgod, by odznak technika wedug wzoru z 1942 roku mogli nosi technicy pokadowi i technicy zaadunku (loadmasterzy). onierze tych specjalnoci wchodz w skad zag samolotw transportowych oraz migowcw w zalenoci od typu i wykonuj swoje obowizki na ziemi i w powietrzu. Z dum bd nosi odznaki na rwni z pilotami i nawigatorami, wyjaniaj lotnicy z Powidza. Micha Wiater, pracownik Departamentu Wychowania i Promocji Obronnoci (DWiPO), specjalista do spraw symboliki wojskowej, przyznaje, e gdy wniosek trafi do MON-u, to na pewno stanie si przedmiotem obrad Komisji Historycznej do spraw Symboliki Wojskowej, ktra zbiera si w DWiPO rednio co dwa miesice. Jeeli w samym 3 Skrzydle Lotnictwa Transportowego dotyczy to okoo stu osb, to mona sobie wyobrazi, e w skali caego personelu latajcego Si Powietrznych wcale nie jest to maa liczba. Najwaniejsze, by inicjatywa wychodzia od zainteresowanych oraz by nie byo prawnych przeciwwskaza i sprzeciwu spoecznego, mwi Micha Wiater. Wyjania on jeszcze, e w tym wypadku decydujca nie bdzie tylko liczba uprawnionych do noszenia tego znaku. W ostatnim czasie komisja historyczna MON-u zatwierdzia odrbny wzr odznaki rozpoznawczej dla onierzy, ktrzy su w amerykaskiej bazie w Ramstein. W 2011 roku MON wprowadzi na przykad osobn odznak take dla marynarzy jednostek pywajcych. Pozwala ona rozrni marynarzy, ktrzy pracuj w sztabach, od tych, ktrzy peni sub na morzu. W przypadku technikw latajcych w skadzie danej zaogi byoby podobnie: odznaka technika odrniaaby ich od naziemnego personelu technicznego. Komisja historyczna MON-u po posiedzeniu wyda opini w sprawie przywrcenia odznaki, ale ostateczn decyzj podejmuje zawsze minister obrony narodowej. To bardzo dobra inicjatywa. Na pewno wiele osb bdzie nosi takie odznaki z dum, mwi Dariusz Janeczko, chory rezerwy, ktry na pokadzie samolotu An-26 spdzi przeszo 6 tysicy godzin. Pocztkowo by technikiem naziemnym, ale za dobr prac, w drodze wyrnienia (takie kiedy obowizyway zasady) skierowano go na kurs i zosta technikiem pokadowym, a pniej instruktorem latajcego personelu technicznego. Wprowadzenie odznaki podniesie presti tej suby. Mechanik zawsze by traktowany gorzej, a to przecie bardzo odpowiedzialne stanowisko. Gapa jest symbolem lotnictwa. Wszystkie modyfikacje tego znaku powinny by wprowadzane z delikatnoci. Dobrze, jeli ide przywrcenia gapy dla technikw zaaprobuje te rodowisko pilotw. n
107
horyzonty
Podwodny grb
Mzg pod lup

Armia USA wprowadza do wyposaenia onierzy skaner wykrywajcy krwawienie w czaszce.
orweskie wadze uznay wrak niemieckiego okrtu podwodnego za cmentarz wojenny. Lecy na dnie morza w pobliu Bergen na gbokoci 237metrw wrak odnaleziono w czasie wyznaczania trasy przyszego ropocigu. Okrt zidentyfikowano jako U-486. Ten U-Boot wsawi si zatopieniem wwigili 1944 roku na kanale La Manche belgijskiego statku Leopoldville transportujcego ponad 2200 onierzy amerykaskich. Zgino wtedy 763 z nich. Mniej ni p roku pniej, 12kwietnia 1945 roku, jednostka zostaa zatopiona wraz z 48-osobow zaog przez brytyjski okrt podwodny HMS Tapir. Wybuch torpedy rozerwa U-Boota na poow. Na razie Norwegowie znaleli tylko jego rufow cz dun goci okoo 30 metrw. A D
rzdzenie nazwane Infrascanner 2000 wykorzystuje promieniowanie podczerwone, ktre jest w stanie wnikn kilka centymetrw w gb czaszki. Za jego pomoc mona w kilka minut wykry zmiany w g-
stoci, ktre odrniaj mzg od krwiaka. Dziki szybkiej diagnozie sanitariusze na polu walki wiedz, ktry z rannych onierzy wymaga natychmiastowej ewakuacji. Wczeniej w przypadku urazu gowy trzeba byo wysa onierza do najbliszego szpitala na tomografi komputerow. Podobny skaner by testowany pi lat temu w Iraku. Potem opracowano mniejszy model, testowany na misji w Afganistanie. Urzdzeniu przyznano certyfikat wadz USA iwtym roku zaczto jego produkcj. Kosztuje 18 tysicy dolarw i ma znale si w wyposaeniu kadego oddziau ratowniczego w batalionie armii amerykaskiej. A D , D e f e n c e 2 4 n
r e m a l n e| | Ekst | k u l ina r ia |
r o x o n
Komosa z patelni
Kilka garci modych lici komosy, yka oliwy, dwie yki tartej buki, troch mietany, zbek czosnku, sl, pieprz.
Chleb na liciach chrzanu

Po 110 mililitrw ciepej wody i mleka, 2 yki oliwy, 250 gramw mki pszennej penoziarnistej, 200 gramw mki pszennej, 10 gramw drody, szczypta cukru i soli, gar nasion sonecznika lub siemienia lnianego, kilka lici chrzanu.
rode rozpuszczamy w wodzie z odrobin cukru, zostawiamy na 10 minut, t r u d n e aby si uaktywniy. Dodajemy mki, sonecznik lub siemi, mleko, oliw, sl i wyrabiamy tak dugo, a ciasto zacznie odchodzi od rk. Lepimy kul, przykrywamy ciereczk iodstawiamy w ciepe miejsce na mniej wicej dwie godziny. Ponownie zagniatamy ciasto, dzielimy na dwie czci, formujemy bochenki i ukadamy na bla-
sze wyoonej limi chrzanu. Przykrywamy i odstawiamy do wyronicia na kolejne dwie godziny. W tym czasie piekarnik nagrzewamy do 220 stopni. Nacinamy bochenki noem na krzy iwstawiamy do piekarnika. Pieczemy okoo 50 minut. Gotowy chleb, gdy si postuka w niego od spodu, wydaje guchy dwik. Chrzan to pospolita w Polsce rolina uprawna. Mona j te znale dziko rosnc na przydroach, w rowach i wilgotnych zarolach. Najlepiej zrywa zielone, niepodeschnite licie. Chleb pieczony na nich nabiera wspan niaego aromatu. A D
dy komosy dokadnie przebra, oczyci i opuka w zimnej at w e wodzie. Drobno posieka, zala na chwil wrztkiem i odcedzi. Rozgrza oliw. Wrzuci komos, tart buk i smay kilka minut. Doda drobno posiekany czosnek, sl ipieprz. Wymiesza ze mietan i podawa z chlebem lub ziemniakami. Komosa biaa zwana lebiod jest rolin pospolit, rosnc w caym kraju. Dawniej jedzono j na wsi pn wiosn, na przednwku. Mode pdy zawieraj duo biaka, prowitaminy A oraz witaminy C. Najlepsze s mode roliny zrywane wiosn, latem obrywamy same modsze listki. Starsze pdy zawieraj szkodliwe saponiny i przed dalszym przygotowaniem naley je ugotowa wwodzie i odcedzi. Warto te sparzy wrztkiem modsze licie, dziki czemu bd smaczniejsze. A D n
109
|horyzonty ludzie|
kapitan ukasz Karpiski: Nie osignem szczytu, ale nie mam o to do siebie pretensji
Piotr Bernabiuk
Wielkiej grze naley si
Magia wielkich
O
powie o prbie wejcia na swj omiotysicznik, Gaszerbrum II, kapitan ukasz Karpiski rozpoczyna owiadczeniem: Nie osignem szczytu, ale nie mam o to do siebie pretensji. Na grze byy chwile alu i rozterki. Przyznaje si nawet do ez. Mimo wszystko wycofania si z ataku na GII kapitan nie uwaa za porak: Jeli gra nie wpuszcza, nie wolno niczego prbowa na si. Trzeba j uszanowa, przecie poczeka. Sport zacz uprawia w lekkoatletycznej podstawwce wAleksandrowie dzkim. Mia predyspozycje do biegw i zawsze, jak mwi, robi co dla ciaa i dla duszy. W czasie studiw w Wojskowej Akademii Technicznej odkry sporty wojskowe. Orodek sprawnoci fizycznej, potocznie zwany mapim gajem, pokonywa bez problemu. Bra udzia w biegach patrolowych, przeajowych i na orientacj. Gra te w tenisa, pywa, w grach zespoowych bez trudu znajdowa miejsce wreprezentacyjnych zespoach. Od kilku lat, odkd rozpocz prac w Wojskowym Orodku Szkoleniowo-Kondycyjnym na Groniku, z powodzeniem startuje w rajdach ekstremalnych, cznie z tak prestiowymi i morderczymi jak Bergson Winter Challange, Ekstremalny Rajd Ora i Rajd Jura Skaka Adventure. O swoich rnorodnych pasjach mwi artem, e przez t
szacunek. Jeli nie wpuszcza, trzeba ustpi, poczeka, potem wrci.
110
horyzonty
G a s z e r b r u m II
gr
rozmaito jest w wielu dziedzinach cakiem dobry, ale w adnej nie sta si najlepszy. Po trosze wynika to z przyjtej filozofii otwartoci na wszystko, co przynosi ycie. A jak si tak myli iyje, a do tego ma rodzin i pasjonujc prac, to na co musi zabrakn czasu.
Pierwszy test Pasja do gr zrodzia si dopiero na drugim roku studiw. Wszystko zaczo si od pierwszych prb wspinaczki w Dolinie Kobylaskiej. Ten rejon, skaki Jury Krakowsko-Czstochowskiej, od pokole jest szkk, z ktrej wyrastaj polscy alpini-
ci, cznie ze zdobywcami himalajskich szczytw. Pozna tam ciekawych ludzi, midzy innymi wspinaczy z Bydgoszczy. Wstpi do ich klubu wysokogrskiego. Alpejsk przygod zacz od Woch, od regionu Arco, mekki wspinaczkowej z ponad tysicem drg i jeziorem Garda, doskonaym do uprawiania sportw wodnych. Potem zapuci si wyej, w Dolin Aosty, pikny region na pograniczu Alp Woskich i Francuskich, z krlujcym biaym szczytem Mount Blanc. Wspinaczka na coraz wyszych, wielowycigowych cianach, dawaa nowe moliwoci, zapewniaa rozwj. W 2007 roku ukasz Karpiski pokona filar pnocny na Piz Badile byo to
u kas z
K a r p i ski
( 2 )
111
|horyzonty ludzie|
900 metrw wspinaczki w litej skale, uwaanej za najpikniejsz czwrk (stopie trudnoci) Alp. To by dopiero przedsmak przygody. To, co wydarzyo si wnastpnym roku, przeszo wszelkie wyobraenia. Na przeomie stycznia i lutego czekaa na niego wspinaczka w Afryce! Wspokojnym wwczas Maroku zwiedzi Marrakesz, Casablank. Atlas Wysoki na tyle wysoki, e szczyty ma pokryte niegiem oferowa cudowne widoki z Jebel Toubkala (4167 metrw nad poziomem morza), najwyszego punktu na pnocy kontynentu. Pokona 400 kilometrw wynajtym autem, po czym dotar do wwozu Todra, gdzie czekay na niego znakomicie przygotowane, obite przez hiszpaskich wspinaczy drogi. Karpiski przeywa w tym czasie wspania przygod, zwiedza cudowne miejsca i przede wszystkim zbiera bezcenne dowiadczenia wspinaczkowe. Bo gry, tak jak daway wiele radoci, tak jednoczenie potrafiy pogrozi, przypomnie, e nie wolno ich lekceway. Rado na szczycie Jebel Toubkal to zaledwie p omiotysicznika, z pozoru gra na wejcie za jednym razem. Wspinacze wyszli bardzo wczenie, okoo pitej. Warunki byy znakomite granit, im bliej szczytu, tym wicej niegu, ale nie nastrczao to wikszych trudnoci technicznych. ukasz Karpiski czu si wietnie, mimo pokonania w cigu omiu godzin ponad 2500 merw przewyszenia. I nagle stop! Jeden z kolegw na brak adaptacji do wysokoci zareagowa straszliwym blem gowy. Musia zawrci, chocia do szczcia zabrako mu tylko 60 metrw. Jeszcze w lipcu 2008 roku Karpiski wyruszy w skadzie wyprawy wysokogrskiej do Kirgizji, a dokadnie w Pamir, na wspania gr siedmiotysicznik o nieco obciachowej dzi nazwie Pik Lenina. Wyprawa wymagaa przygotowa, rozwinitej logistyki, dugiego marszu. Wreszcie wspinacze znaleli si wysoko. Pierwsza prba ataku na szczyt nie naleaa do udanych. Byli zbyt niecierpliwi. Karpiski w swej relacji nie robi z tego tajemnicy: Pospieszylimy si z atakiem szczytowym. Mj partner wspinaczkowy Darek Suchomski prb wejcia na Pik Lenina ponawia po trzech latach i bardzo chcia tam dotrze. Odpoczlimy na wysokoci 5000 metrw, potem weszlimy na 6000, a nastpnego dnia mielimy w planach zdobycie szczytu. Chciaem zosta jedn noc na tej wysokoci ze wzgldu na aklimatyzacj. Przede wszystkim jednak, wczeniej ni ja szczyt, mnie zaatakowaa biegunka, a z ni przyszo osabienie. Mimo wszystko poszlimy. Na 6800 metrach, ledwie 300 metrw od szczytu, byem tak wypompowany, e postanowilimy si wycofa. Do celu brakowao niewiele, mieli jeszcze dziewi dni na to, by ponowi prb. Doskonale pamita, e kiedy schodzili, zwielkim alem patrzyli na przewodnika komercyjnej wyprawy iraskiej, prowadzcego na szczyt siedmiu miakw: Szczciarze, a my musimy wraca. Nim dotarli do bazy, Suchomski doczy do uczestnikw midzynarodowej akcji ratowniczej, ewakuujcej Czecha, ktry spad z Nosa Lenina. Nastpnego dnia byli w bazie, gdzie czekay kolejne hiobowe wieci. Jednego z uczestnikw wyprawy, ktrej jeszcze poprzedniego dnia zazdrocili sukcesu, transportowano wanie przez szczeliny lodowe. Mimo powicenia wielu ludzi i prb reanimacji, zmar w wyniku obrzku mzgu. Nastpny dzie przynis kolejn mier. Trzy dni, trzy wypadki, w tym dwa miertelne. Karpiski mia wwczas wiado-
Karpiski zwiedzi magiczne miejsca, zdobywajc przy tym dowiadczenia wspinaczkowe.
mo, e kto srogo pogrozi mu palcem. Jakby wszystkiego byo mao, skoczyo si tak zwane okno pogodowe. W kronice wyprawy, ktr prowadzi w internecie Darek Suchomski, przez kolejne dni pojawiay si monotonne wpisy: Od rana sypie nieg i nie zamierza przesta. Wwczas myleli ju i o zdobyciu szczytu, i zdeniu na samolot do Polski. Dwudziestego trzeciego dnia wyprawy wrcili ponownie na szlak. niegu spado blisko p metra. Z wysikiem przedzierali si przez plateau, na Nos Lenina, a potem pokonywali stromy odcinek do wierzchoka. Wreszcie, niemale w ostatniej chwili przed terminem powrotu, stanli na szczycie. Rado z tej krtkiej chwili bya godziw zapat za wszystkie trudy ogrom przestrzeni, wspaniay widok, dajcy poczucie nieograniczonej wolnoci. Niestety, jak to zwykle w yciu bywa, szczcie jest limitowane: Spdzilimy na szczycie Piku Lenina 12 piknych minut. A potem ju si nam spieszyo. Tego samego dnia musielimy zej do bazy na 4000 metrw, bo za dwa dni mielimy samolot do kraju. A przecie doskonale wiedzielimy, e brak czasu bywa zgubny, a wraz z popiechem pojawia si niebezpieczestwo. W lecym na pograniczu Chin i Pakistanu Karakorum, drugim po Himalajach obszarze nasyconym omiotysicznikami, rozpiera si wspaniay masyw Gaszerbrum. Jego najwysze szczyty Gaszerbrum I, Broad Peak i Gaszerbrum II przekraczaj wprawdzie zaczarowan granic 8000 metrw ledwie okilkadziesit metrw, ale to nie znaczy, e s dla wspinaczy mniejszym wyzwaniem.
112
horyzonty
ukasz Karpiski i Dariusz Suchomski trzy lata po tym, jak stanli na Piku Lenina, jako nowy cel wyznaczyli sobie wanie Gaszerbrum II ze szczytem na wysokoci 8035 metrw nad poziomem morza. Wyprawa bya dla nich wielkim i trudnym przedsiwziciem, szczeglnie zdaniem Karpiskiego jeli chodzi o podejmowanie decyzji: Wiele, jeli nie wszystko, zaley wwczas od gospodarki zasobami energii, wiary w siebie, optymistycznego mylenia. A do tego naley zachowa czujno, kontrolowa samopoczucie i funkcjonowanie organizmu. Pod wzgldem dramaturgii wyprawa w niczym nie ustpowaa tej sprzed trzech lat, do Pamiru. Byy akcje ratownicze, widzieli mier Wreszcie, w decydujcym dniu wspinacze wyruszyli w gr. Wkrtce chory na odek i pozbawiony przez to si Suchomski zacz zdecydowanie zostawa w tyle. Nie mia szans na kontynuowanie wspinaczki. Karpiski nie ukrywa, e si rozpaka. To nieopisane uczucie, gdy si ma szczyt wzasigu: Musiabym zostawi partnera na wysokoci 6500 metrw. Czowiek bije si wwczas z mylami: a jakby mu si co stao? Mielimy czno radiow, czekaem na sowa: ukasz, id sam, docz do innych!. Bardzo wtedy cierpiaem. Bolao to, e nie poszedem, wszystko si przecie ukadao wcao. Bya determinacja, miaem wietne samopoczucie, wok dobra pogoda. Znajdowaem si wysoko, przekonany, e wszedbym na szczyt. Rado na szczycie Za kilka dni mia jeszcze jedn szans. Znakomicie si czu. Dopingowao go rwnie to, e dzie wczeniej wiele osb wyszo zdobywa szczyt. On te zacz si szykowa, zaoy ju raki. Noc bya pikna, gwiedzista, wia lekki wiatr. Rozpocza si gonitwa myli. Poprzedniego dnia, podczas schodzenia zgina Iranka. Zabrzmiay mu te w uszach sowa Jacka Telera, uczestnika wyprawy: Idziesz na wasn mier?. Tego samego Telera, ktry wczeniej dwukrotnie zawrci kilkadziesit metrw od szczytu gry, gdy ratowa ycie innych wspinaczy, i dopiero za trzecim razem osign peen sukces. Poza tym czekali z Agnieszk na dziecko. Kontynuowa samodzielnie atak? I? Nie i? Mia przed sob jeszcze tysic metrw niebezpiecznej, samotnej wspinaczki. Okoo dziesiciu godzin podejcia, walki z wysokoci wbardzo trudnych warunkach, gdy trzeba uwaa na porczwce, na trawersie, a pod samym szczytem pokona jeszcze do due nachylenie nienego stoku. A potem trzeba jeszcze wrci Zrezygnowa! W himalaizmie umiejtno wycofania si we waciwym momencie jest rwnie cenna jak sztuka zdobywania szczytw. Pozosta jednak z pytaniem, na ktre nigdy nie znajdzie odpowiedzi: Gdybym by wystarczajco szalony, to czy wszedbym wtedy i zszed z powrotem? Ze myli odeszy dopiero wtedy, gdy ju schodzilimy w d, do domu. Poczuem wwczas rado ze wsplnego powrotu, miaem wiadomo przeycia kolejnej, wspaniaej, wielkiej przygody, sprawdzenia siebie. ukasz Karpiski nie wyobraa sobie ycia bez gr. Ma dopiero 33 lata i chciaby jeszcze wiele dokona. Nie ukrywa te, e tragiczne zdarzenia, ktrych na szczcie by jedynie wiadkiem, a nie gwnym bohaterem, ucz nabiera dystansu i szacunku do gr: Czuj do nich wielki respekt. W do krtkim czasie niezwykle intensywnie dowiadczyem zarwno ich czaru, magii, jak i mocy. Na szczcie maj t szczegln waciwo, e kan demu oferuj przeycia na miar jego moliwoci.
gry, zdaniem ukasza, maj t waciwo, e kademu oferuj przeycia na miar jego moliwoci
u kas z
K a r p i ski
( 3 )
113
|horyzonty SPOKJ NIEMIERTELNIKA|
Cmentarz w Glinnej moe sta si najwiksz w Polsce nekropoli niemieckich onierzy polegych na naszych terenach w czasie II wojny wiatowej.
Potrjne krzye
N
114
a polskich ziemiach w obu wojnach wiatowych zgino ponad 850 tysicy onierzy niemieckich rnych formacji. Przeszo p miliona z nich polego w czasie II wojny wiatowej. Zabitych chowano w rnych, czsto przypadkowych grobach. Wedug danych niemieckich historykw, w Polsce moe znajdowa si nawet 20 tysicy takich miejsc.
Mogiy bez stopni Problem uporzdkowania wojennych grobw naszych zachodnich ssiadw uregulowa polsko-niemiecki traktat o dobrym ssiedztwie i przyjaznej wsppracy podpisany w 1991 roku. Dziki niemu od pocztku lat dziewidziesitych XXwieku szcztki niemieckich wojskowych ekshumowane s zcywilnych cmentarzy oraz przypadkowych miejsc pochwku i przenoszone do wojennych nekropolii. Porozumienie reguluje
te kwestie napisw na grobach. Nie mog one informowa ostopniach wojskowych polegych i formacjach, wktrych suyli. Ponadto zgodnie z traktatem koszt budowy cmentarzy, ekshumacji i pochwkw onierzy pokrywa strona niemiecka. Poszukiwaniem znajdujcych si na naszym terenie mogi niemieckich onierzy i cywilw, budow nowych cmentarzy ofiar wojen i ich pielgnacj zajmuje si powoana specjalnie w tym celu polsko-niemiecka Fundacja Pami. Wedug jej szacunkw, dotychczas ekshumowano i przeniesiono na cmentarze wojenne szcztki ponad 165 tysicy onierzy niemieckich, ktrzy zginli w trakcie dziaa wojennych na terenie naszego kraju. Tylko w 2012 roku fundacja przeprowadzia okoo trzech tysicy takich ekshumacji. Organizacja wsppracuje z istniejcym od 1919 roku Niemieckim Narodowym Zwizkiem Opieki nad Grobami Wojennymi (Volksbund Deutsche Kriegsgrberfrsorge). Pod
horyzonty
trum polany tymczasowy drewniany krzy. W kilkuletni budow cmentarza zaangaowali si Niemcy i Polacy, a przy wznoszeniu krzyy i pomnikw pomagali onierze obu krajw. Jedna z jednostek Bundeswehry, 41 Brygada Pancerna zmiasta Torgelow w Meklemburgii, obja nawet wojenn nekropoli swoim patronatem. Cmentarz zosta starannie zaprojektowany i urzdzony. Teren polany podzielono na oddzielone od siebie alejkami numerowane kwatery, w ktrych pochowano szcztki ekshumowanych onierzy. Na kadej kwaterze stoj po trzy kamienne krzye, gdzieniegdzie mona te znale mae tabliczki zimieniem i nazwiskiem polegego onierza. W kilku miejscach umieszczono due granitowe tablice z wyrytymi na nich setkami nazwisk pochowanych w Glinnej wojskowych, atake informacjami o datach ich urodzin i mierci. Punktem centralnym cmentarza jest kilkumetrowy granitowy krzy, do ktrego prowadzi od wejcia gwna aleja. Otym, e odwiedzamy wojenne groby, informuje tylko dwujzyczna tablica na bramie, na samym cmentarzu brak jest jakichkolwiek militarnych akcentw. Obok wejcia powsta pawilon z wystaw prezentujc zadania i prace Fundacji Pami oraz Niemieckiego Narodowego Zwizku Opieki nad Grobami Wojennymi. W budynku wyoono okoo 40 ksig znazwiskami, dokumentujcych losy prawie 200 tysicy niemieckich onierzy polegych w Polsce w czasie II wojny wiatowej lub uznanych za zaginionych. Obok pawilonu znajdziemy te granitowy blok z wyrytym planem cmentarza. Cywilna kwatera Koszt budowy nekropolii okoo 800 tysicy euro pokry Volksbund. Cmentarz Wojenny onierzy Niemieckich wGlinnej otwarto po szeciu latach prac, 15 lipca 2006 roku. Piknie utrzymana i uporzdkowana nekropolia ley naprzeciwko leniczwki i tu obok synnego ogrodu dendrologicznego. Usytuowano j troch poza sam wsi, kilkaset metrw od drogi Stare Czarnowo Gryfino. Dojazd oznakowany jest tablic informacyjn. Jeszcze w trakcie budowy cmentarza zaczto przenosi tutaj szcztki niemieckich onierzy. Jako pierwszych w 2000 roku pochowano ponad 9,6 tysica wojskowych ekshumowanych ze szczeciskiego cmentarza Centralnego. Potem do Glinnej trafiali polegli z wielu innych miejsc pochwku z terenw pnocno-zachodniej Polski. W sumie spoczywa tutaj ponad 18 tysicy Niemcw, ktrzy zginli w czasie II wojny wiatowej na ziemiach Pomorza Zachodniego. Latem 2009 roku na cmentarzu pochowano take ponad dwa tysice niemieckich cywilnych ofiar tej wojny. Ich zbiorow mogi odkryto rok wczeniej, w trakcie budowy hotelu w okolicach pokrzyackiego zamku w Malborku. Masowy grb utworzyli prawdopodobnie Rosjanie, ktrzy opanowali miasto w marcu 1945 roku. Decyzj Volksbundu odnalezione szcztki zoono na cmentarzu w Glinnej, jednak w odrbnej kwaterze. W przyszoci bd do niej przenoszone take inne cywilne ofiary wojny narodowoci niemieckiej. Po tym pochwku zmieniono nazw nekropolii z Cmentarz onierzy Niemieckich na Niemiecki Cmentarz Wojenny. Na glinnickim cmentarzu docelowo miejsce ostatniego spoczynku bdzie mogo znale 32 tysice osb. Stanie si on wtedy najwiksz w Polsce nekropoli, w ktrej pochowani bd niemieccy onierze polegli podczas II wojny. n
Na polskich ziemiach wobu wojnach wiatowych zgino ponad 850 tysicy onierzy niemieckich rnych formacji
opiek Volksbundu znajduje si teraz ponad 700 niemieckich cmentarzy w 43 krajach. W Polsce takich nekropolii jest trzynacie, midzy innymi znajduj si one w Siemianowicach lskich, dolnolskich Nadolicach Wielkich, Warszawie, Gdasku, Krakowie, Przemylu czy Poznaniu. Historia w bloku granitu Ostatni Cmentarz Wojenny onierzy Niemieckich powsta we wsi Glinna, lecej okoo 20 kilometrw na poudnie od Szczecina. Na ten cel w 2000 roku wadze gminy Stare Czarnowo, do ktrej naley wie, podaroway Fundacji Pami spory, bo kilkuhektarowy teren na skraju poudniowo-wschodniej czci Puszczy Bukowej, w ssiedztwie parku krajobrazowego. Jeszcze w tym samym roku obszar przyszej nekropolii zosta ogrodzony, a polscy i niemieccy onierze ustawili w cen-
A N N A
DBROW S K A
( 2 )
115
|poegnania|
Panu mjr. Leszkowi Falkowskiemu
wyrazy gbokiego alu i szczerego wspczucia zpowodu mierci
Panu ppk. Zenonowi Piatowi

wyrazy gbokiego alu i wspczucia z powodu mierci
Tecia
skadaj szef, onierze oraz pracownicy wojska Delegatury Departamentu Kontroli w Bydgoszczy. Wyrazy szczerego wspczucia oraz sowa wsparcia w trudnych chwilach po stracie
Matki
skadaj onierze Polskiego Zespou cznikowego przy Sojuszniczym Dowdztwie Si Powietrznych wRamstein.
Ojca Panu pukownikowi Jackowi Dzigielewskiemu

skadaj dyrektor oraz kadra i pracownicy Departamentu Wychowania i Promocji Obronnoci MON.
Z gbokim alem i smutkiem przyjlimy wiadomo omierci
p. mgr. in. Wiesawa abno,

dyrektora ds. bada i rozwoju Zakadw Mechanicznych Tarnw SA, cenionego i dowiadczonego konstruktora i badacza, wieloletniego naszego wsppracownika i przyjaciela, czowieka wielkiego serca. Z wyrazami wspczucia
mier boli nie tych, ktrzy odchodz, lecz tych, co wrd ywych pozostaj.
dla Najbliszych
pracownicy Instytutu Techniki Uzbrojenia Wydziau Mechatroniki i Lotnictwa Wojskowej Akademii Technicznej
Panu m. chor. Piotrowi Zitce oraz Jego Najbliszym

wyrazy gbokiego wspczucia i szczere kondolencje z powodu mierci
Mamy
skadaj dowdca, onierze i pracownicy wojska Batalionu Reprezentacyjnego Wojska Polskiego. Ci, ktrych kochamy, nie umieraj nigdy, bo mio to niemiertelno.
Naszemu Przyjacielowi i Koledze
Panu pk. w rezerwie Wojciechowi Kapysiowi

wyrazy gbokiego alu i szczerego wspczucia z powodu mierci
Panu majorowi Ireneuszowi Chrostkowi oraz Jego Najbliszym

wyrazy gbokiego wspczucia i szczere kondolencje zpowodu mierci
Matki
skadaj komendant gwny, onierze i pracownicy wojska andarmerii Wojskowej.
Taty
skadaj onierze oraz pracownicy Departamentu Kontroli Ministerstwa Obrony Narodowej.
19 marca 2013 roku zmara Wyrazy szczerego wspczucia oraz gbokiego alu
Magorzata Chrostek. Synowi Panu majorowi Ireneuszowi Chrostkowi i caej Rodzinie

skadamy wyrazy gbokiego wspczucia. onierze i pracownicy wojska Zarzdu Dochodzeniowo-ledczego Komendy Gwnej andarmerii Wojskowej
Panu plut. Hubertowi Kowalczykowi

z powodu mierci
Ojca
skadaj komendant, onierze i pracownicy Mazowieckiego Oddziau andarmerii Wojskowej.
116
|poegnania|
Panu pk. dr. in. Przemysawowi Kupidurze,
zastpcy dziekana Wydziau Mechatroniki i Lotnictwa Wojskowej Akademii Technicznej, Wyrazy szczerego wspczucia
Pani ppor. Annie Jedynak

z powodu mierci
oraz Jego Rodzinie

wyrazy alu i gbokiego wspczucia z powodu mierci
Ojca Jana Dochniaka

skadaj dyrekcja i pracownicy Wojskowego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa SPZOZ w Warszawie.
Matki
skadaj wsppracownicy z Instytutu Techniki Uzbrojenia Wydziau Mechatroniki i Lotnictwa Wojskowej Akademii Technicznej.
Pani ppor. Annie Jedynak,

Koleance z Wojskowego Centrum Krwiodawstwa iKrwiolecznictwa w Warszawie, wyrazy gbokiego wspczucia i alu z powodu mierci
Panu ppk. Jerzemu Mucha

najszczersze wyrazy alu i wspczucia z powodu mierci
Ojca
skadaj kadra kierownicza, onierze zawodowi ipracownicy Inspektoratu Wojskowej Suby Zdrowia.
Siostry
skadaj szef, kadra zawodowa i pracownicy wojska Regionu Wsparcia Teleinformatycznego weWrocawiu.
Wyrazy wspczucia i szczere kondolencje z powodu mierci
Panu kpt. Tomaszowi Dziaduszkowi

wyrazy gbokiego i szczerego wspczucia oraz alu z powodu mierci
Pana mjr. rez. Mariusza Lenerta onie, Dzieciom i Najbliszym

skadaj szef Wojewdzkiego Sztabu Wojskowego w Katowicach oraz onierze i pracownicy WSzW.
Matki
skadaj wsppracownicy z sekcji personalnej 5 Puku Inynieryjnego oraz koledzy.
Pani Marioli Mrz

wyrazy gbokiego wspczucia z powodu mierci
Wyrazy wspczucia i szczere kondolencje z powodu mierci
Ojca
skadaj dowdca, kadra i pracownicy wojska Centrum Operacji Morskich.
Pana gen. bryg. w st. spocz. Jana azarczyka onie, Dzieciom i Najbliszym
skadaj szef Wojewdzkiego Sztabu Wojskowego w Katowicach oraz onierze i pracownicy WSzW.
Wyrazy gbokiego wspczucia i szczere kondolencje
Pani Annie Nawrockiej oraz Jej Rodzinie

z powodu mierci
Panu Krzysztofowi Bielawskiemu

wyrazy gbokiego wspczucia i alu z powodu mierci
Matki
skada Pion Gwnego Ksigowego 14 Wojskowego Oddziau Gospodarczego w Poznaniu.
Matki
skadaj kadra kierownicza, oficerowie i pracownicy wojska Departamentu Polityki Zbrojeniowej MON.
117
|poegnania|
Panu gen. bryg. dr. Wiesawowi Grudziskiemu
wyrazy gbokiego wspczucia i alu z powodu mierci
Panu pk. rez. Witoldowi Klingerowi i Jego najbliszej Rodzinie

wyrazy gbokiego wspczucia i szczerego alu z powodu mierci
Matki
skadaj dowdztwo, onierze i pracownicy wojska Centrum Wsparcia Teleinformatycznego Si Zbrojnych.
Matki
skadaj dowdca, onierze i pracownicy wojska Centralnej Grupy Dziaa Psychologicznych.
Panu dr. hab. Andrzejowi Glenowi,

prorektorowi ds. naukowych Akademii Obrony Narodowej, wyrazy gbokiego wspczucia i alu z powodu mierci
Panu st. szer. Dawidowi Binio i Jego najbliszej Rodzinie

wyrazy gbokiego wspczucia i szczerego alu z powodu mierci
Brata
skadaj rektor-komendant, kadra i pracownicy AON.
Matki
skadaj dowdca, onierze i pracownicy wojska Centralnej Grupy Dziaa Psychologicznych.
Ksidzu Janowi Krasowskiemu

wyrazy szczerego wspczucia i alu z powodu mierci
Pani Annie Orczyk

wyrazy gbokiego wspczucia oraz szczere kondolencje z powodu mierci
Ojca
skadaj prezes, sdziowie i pracownicy Wojskowego Sdu Garnizonowego w Warszawie.
Mamy
skadaj szef oraz kadra i pracownicy wojska Wojewdzkiego Sztabu Wojskowego w Krakowie.
pk. rez. Romanowi Drykowi

wyrazy szczerego wspczucia i alu z powodu mierci
Panu sdziemu
Panu majorowi Robertowi witoniowi

wyrazy szczerego wspczucia z powodu mierci
Tecia
skadaj komendant, kadra i pracownicy wojska 4 Regionalnej Bazy Logistycznej we Wrocawiu.
ony
skadaj prezes, sdziowie i pracownicy Wojskowego Sdu Garnizonowego w Warszawie.
Drogiemu Koledze Wyrazy gbokiego alu i wspczucia z powodu mierci
Pani Krystyny Dbrowy Rodzinie i Bliskim

skadaj komendant, kadra i pracownicy wojska 45 Wojskowego Oddziau Gospodarczego wWdrzynie.
majorowi Jerzemu Brudnickiemu i Jego Najbliszym

Ojca
skadaj przeoeni oraz koleanki i koledzy z 2 Regionalnej Bazy Logistycznej.
118
|poegnania|
Wyrazy gbokiego alu i szczerego wspczucia
Panu kpt. Emilowi wikliskiemu oraz Jego Rodzinie

z powodu mierci
Panu Tadeuszowi omonosowi

Tecia
Dziadka
skadaj szef, onierze, straacy oraz pracownicy Wojskowej Ochrony Przeciwpoarowej.
Wyrazy gbokiego alu i szczerego wspczucia
Panu ppk. Wiesawowi Cieli oraz Jego Rodzinie

z powodu mierci
Panu kpt. Krzysztofowi Frydrysiakowi

Ojca
skadaj szef, onierze, straacy oraz pracownicy Wojskowej Ochrony Przeciwpoarowej.
Tecia
Panu kmdr. ppor. Maciejowi Nadolskiemu oraz Jego Rodzinie

Panu Romanowi Gackowi

Tecia
skadajkomendant, onierzeoraz pracownicy wojska Komendy Portu Wojennego w Gdyni.
Tecia
Panu ppk. pil. Mirosawowi Gumnemu oraz Jego Najbliszym

wyrazy szczerego wspczucia i gbokiego alu zpowodu mierci
Panu Stanisawowi Nastaowi

Matki
skadaj dowdca, onierze i pracownicy wojska 1 Brygady Lotnictwa Wojsk Ldowych.
Teciowej
Panu mjr. Sebastianowi Malczewskiemu i Jego Rodzinie

wyrazy ogromnego wspczucia z powodu tragicznej mierci
Pani Romanie Cioczyk

wyrazy szczerego alu i wspczucia z powodu mierci
Crki Mileny
skada szef Wojewdzkiego Sztabu Wojskowego dowdca Garnizonu Olsztyn pk Andrzej Szczoek wraz z onierzami i pracownikami wojska Garnizonu Olsztyn.
Mamy
119
|poegnania|
Pani Renacie Matyni
wyrazy gbokiego wspczucia z powodu mierci Jedn maluczk dusz tak wiele ubyo. () Teraz wszytko umilko, szczere pustki w domu, Nie masz zabawki, nie masz rozmia si nikomu. (...) Z kadego kta ao czowieka ujmuje, A serce swej pociechy darmo upatruje (...) Niech sowa Jana Kochanowskiego cho w czci wyra nasz al i wspczucie
Ojca
skadaj dowdca operacyjny, onierze i pracownicy wojska Dowdztwa Operacyjnego Si Zbrojnych.
plut. Rafaowi Baszczykowi

po mierci
Pani Renacie Matyni

Dziecka.
Dowdca oraz kadra batalionu logistycznego 1 Warszawskiej Brygady Pancernej
Taty
skadaj onierze i pracownicy Oddziau Kadr Dowdztwa Operacyjnego Si Zbrojnych.
Panu plutonowemu Rafaowi Baszczykowi

wyrazy najgbszego wspczucia i alu z powodu mierci
Panu podpukownikowi Wodzimierzowi Pigoniowi

wyrazy gbokiego wspczucia i szczerego alu zpowodu mierci
Dziecka
skadaj dowdca, kadra oraz pracownicy wojska 1 Warszawskiej Brygady Pancernej.
Mamy
skadaj komendant, kadra i pracownicy wojska Centrum Szkolenia Si Powietrznych w Koszalinie.
Panu Bolesawowi Grzbce

wyrazy szczerego wspczucia i gbokiego alu z powodu mierci
Pani Iwonie Gembarzewskiej

Ojca
skadaj szef, kadra zawodowa i pracownicy wojska 12 Terenowego Oddziau Lotniskowego w Warszawie.
Mamy
skadaj dowdztwo, onierze oraz pracownicy wojska 37 Dywizjonu Rakietowego Obrony Powietrznej.
Panu pk. Wiesawowi Molek Panu st. kpr. Marcinowi Stachniukowi

wyrazy szczerego wspczucia z powodu mierci skadam w imieniu wasnym oraz kierownictwa ipracownikw Biura Bezpieczestwa Narodowego wyrazy szczerego wspczucia i alu z powodu mierci
Mamy
Stanisaw Koziej Szef Biura Bezpieczestwa Narodowego.
Mamy
skadaj dowdztwo, onierze oraz pracownicy wojska 37 Dywizjonu Rakietowego Obrony Powietrznej.
120
|poegnania|
Naszemu koledze Ze smutkiem przyjlimy wiadomo o mierci
Bogusawowi Politowskiemu
skadamy wyrazy szczerego wspczucia z powodu mierci
profesora Andrzeja Garlickiego,

ktry goci na amach Polski Zbrojnej. Pracownicy Wojskowego Instytutu Wydawniczego
Siostry.
Pracownicy Wojskowego Instytutu Wydawniczego
7 kwietnia 2013 roku w wieku 65 lat zmar nagle
Panu Jzefowi Zieliskiemu

skadamy wyrazy gbokiego alu z powodu mierci
pk rez. dr Edward Pomykaa,

zasuony oficer Wojska Polskiego, dugoletni szef Oddziau Naukowego Akademii Obrony Narodowej. Wyrniony wieloma odznaczeniami pastwowymi iresortowymi, m.in. Zotym i Srebrnym Krzyem Zasugi oraz zotymi medalami: Siy Zbrojne Subie Ojczyzny i Za Zasugi dla Obronnoci Kraju.
Tecia i Brata.
Koleanki i koledzy z Wojskowego Instytutu Wydawniczego
Panu Wojciechowi Nowakowi

Z on, Crk, Synem z Wnukami orazwszystkimi Bliskimi

cz si w alu kadra i pracownicy Akademii Obrony Narodowej.
Matki
skadaj szef, kadra i pracownicy Regionu Wsparcia Teleinformatycznego weWrocawiu.
Panu ppk. rezerwy Stanisawowi Kuzi

wyrazy szczerego oraz gbokiego wspczucia z powodu mierci
ony
Z ogromnym alem przyjlimy wiadomo o mierci skadaj kadra i pracownicy Wojskowej Komendy Transportu w Krakowie wraz z delegaturami wKielcach i odzi.
Hanny Szewczyk
pracownicy Zarzdu Planowana Logistycznego A-4 Dowdztwa Si Powietrznych. Wyrazy najgbszego wspczucia i szczere kondolencje
Panu Marcinowi Kuzi

wyrazy szczerego oraz gbokiego wspczucia z powodu mierci
Rodzinie Zmarej i Bliskim

skadaj kadra i pracownicy wojska Zarzdu Planowania Logistycznego A-4 Dowdztwa Si Powietrznych.
Mamy
skadaj kadra i pracownicy Wojskowej Komendy Transportu w Krakowie wraz z delegaturami w Kielcach i odzi.
Panu por. Marcinowi Szostakowskiemu

wyrazy najgbszego alu i wspczucia z powodu mierci
Panu ppk. Marcinowi Zachmanowi oraz Jego Bliskim

Matki
skadaj komendant oraz koledzy i koleanki z Oddziau andarmerii Wojskowej w Szczecinie.
Ojca
skadaj koleanki i koledzy z SKW.
121
horyzonty
| k o l e kcja 7 4 |
Oficer Bundesgrenzschutz
To pierwsza zmilitaryzowana organizacja wojskowa utworzona w Niemczech po II wojnie wiatowej, ktra rozpocza dziaalno cztery lata wczeniej ni siy zbrojne RFN.
R a d o s aw D b r o ws k i
iemiecka stra graniczna (Der Bundesgrenzschutz, BGS) zostaa powoana na mocy specjalnej ustawy w marcu 1951 roku. Jako organizacja stricte policyjna podlegaa ministerstwu spraw wewntrznych i miaa zajmowa si przede wszystkim ochron granic powstaego z tak zwanych zachodnich sektorw okupacyjnych nowego pastwa Republiki Federalnej Niemiec. Ju od chwili powoania BGS miaa by pierwsz lini obrony terytorium RFN, a tym samym pastw zachodnich przed ewentualn agresj bloku wschodniego. Z tego powodu przez cay okres istnienia formacji duy nacisk kadziono na wojskowe wyszkolenie funkcjonariuszy ochotnikw i ich specjalistyczne wyposaenie. Gdy powoano do ycia armi (Der Bundeswehr), wikszo brzemienia zbrojnej ochrony granic zdjto z barkw BGS, ale nadal to stra graniczna sprawdzaa praktyczn przydatno broni strzeleckiej nowych wzorw, wyposaenia, a nawet niektrych pojazdw pancernych i ciszego uzbrojenia przed ich zakupem za granic, przed rozpoczciem produkcji w kraju i przed wprowadzeniem do uzbrojenia i wyposaenia armii. Przy czym przez cay czas starano si zachowa elitarno tej ochotniczej suby, czego dowodem byo stopniowe rozszerzanie zakresu jej dziaalnoci, a od 1972 roku przejcie przez BGS odpowiedzialnoci za bezpieczestwo prezydenta i Federalnego Trybunau Konstytucyjnego Niemiec. Zaprezentowana sylwetka funkcjonariusza Bundesgrenzschutzu to oficer tej formacji wystpujcy
podczas oficjalnych okazji wit, defilad czy wart honorowych. Oryginalny mundur zdobyem dziki wymianie ze znajomym kolekcjonerem. Uwag zwraca zielonkawy kolor tkaniny (tak zwany Moosgrn) wprowadzony w 1976 roku dla personelu BGS-u zamiast wczeniej stosowanych szarych lub polowych mundurw w charakterystycznych kamuflaach (Sumpftarn). Pod marynark woyem subow koszul w kolorze bambusowym i zielony krawat. Srebrne naramienniki na marynarce wskazuj na stopie Leutnant der BGS, odpowiadajcy polskiemu podporucznikowi. Charakterystyczna srebrzysta naszywka na lewym rkawie poza nazw formacji przedstawia wizerunek ora goda Republiki Federalnej Niemiec. Na nogach mam niskie saperki (stosowane od pocztku istnienia BGS-u). Dopenieniem munduru jest zielony beret z metalowym godem, wprowadzony jako oficjalne nakrycie gowy w 1980 roku. Na czarnym skrzanym pasie mam zawieszone dwie adownice na magazynki, podtrzymywane charakterystycznymi czarnymi szelkami. Uzbrojony jestem w karabin automatyczny Gewehr G3 od 1959 roku by przepisow broni dug armii, powszechnie uywan przez BGS. Ciekawostk jest stosunkowo rzadko montowany na karabinach HK G3A3 oraz A4 (z kolb skadan) celownik optyczny Hensoldt Fero Z-24 o czterokrotnym powikszeniu, wskazujcy na uywan nie broni przez strzelca wyborowego.
W nastpnym numerze: grenadier pancerny Wehrmachtu
123
|horyzonty Pod ostrzaem|

Nazwa: funkcjonariusz niemieckiej stray granicznej Datowanie: lata osiemdziesite XX wieku Grupa: Klub Mionikw Historii Warszawa
Zielony beret z metalowym godem
Dwie adownice na magazynki, podtrzymywane charakterystycznymi czarnymi szelkami
Karabin automatyczny Gewehr G3
124
m a r e k
Niskie saperki, ktre nosili onierze od pocztku istnienia BGS-u.
ja ki e w ic z
( 4 )
wydarzenia subie| |horyzonty po |

m aj e w ski
z a m ki
Piastowski grd
Na stromym bazaltowym wzgrzu wznosz si malownicze ruiny zamku, prawdopodobnie najstarszej murowanej warowni na ziemiach polskich.
Na szczycie wzniesienia powstay wtedy szecioboczny stop, kaplica, czworoktna mieszkalna wiea i mur obwodowy z upanego kamienia. Budow kontynuowa Henryk Pobony, a kiedy poleg w bitwie pod Legnic, jego syn Bolesaw II Rogatka. Rozebrano wtedy szecioktn wie obronn. Zastpi j stojcy do dzi donon o cylindrycznej podstawie, wysokoci 12 metrw i gruboci murw dochodzcych do 3 metrw. Rogatka zasyn z awanturniczego ycia, a w zamkowych lochach wizi swoich przeciwnikw: biskupa wrocawskiego Tomasza i swego bratanka ksicia wrocawskiego Henryka IV Probusa. Po podziale dzielnicowym Polski budowla staa si wasnoci widnicko-jaworskiej linii Piastw. Jeden z nich, ksi Bolko II, w poowie XIV wieku rozbudowa twierdz o zamek redni i dolny. W 1368 roku warownia przesza jako lenno w rce rodw rycerskich. Od tej pory pozostawaa wasnoci prywatn, a jej gospodarzami byli przedstawiciele rodw Zedlitz, Reder, Hochberg oraz Schaffgotsch. Podczas toczcych si w pierwszej poowie XV wieku wojen
ierwszy obronny drewniano-ziemny grd na Grze Zamkowej we Wleniu powsta w X wieku i strzeg granicy z Czechami. S dwie teorie dotyczce wzniesienia tutaj kamiennej twierdzy. Wedug czci historykw murowanie zamku rozpoczto po 1163 roku za panowania ksicia lskiego Bolesawa Wysokiego. Twierdza we Wleniu byaby wtedy najstarsz murowan warowni na obecnych ziemiach polskich. Wedug niektrych badaczy kamienny zamek we Wleniu wybudowa ksi Henryk Brodaty po 1201 roku.
ksi ka
Cienie wilkoakw
Niemiecka partyzantka miaa by wzorowana na Armii Krajowej.
od koniec II wojny wiatowej nad nazistami zawiso widmo wkroczenia wojsk alianckich na ziemie starej Rzeszy. Najwysi rang czonkowie NSDAP, SS i Wehrmachtu, pamitajc, ile problemw sprawia im partyzantka na zapleczu caego frontu wschodniego i w Polsce, zabrali si za organizowaNUMER 5 | maj 2013 | POLSKA ZBROJNA
nie dywersji na swoim terytorium po zajciu tych ziem przez wroga. Pierwsze grupy Werwolf, zoone z onierzy Wehrmachtu specjalnie przeszkolonych w dziaaniach dywersyjnych, dziaay na terenie Prus Wschodnich ju w 1944 roku. Zanim wilkoacy zostali rozbici w pierwszych miesicach po wojnie, spra-
wili wiele kopotw i szkd aliantom. Ksika Perryego Biddiscombea to wnikliwa analiza dziaa tej enigmatycznej organizacji, ktra miaa uratowa III Rzesz od ostatecznej klski. Autor przyblia charakter dziaa oraz cele, ktrymi kierowali si najbardziej fanatyczni nazici. Najczciej wilkoakami byy dzieci z Hitlerjugend i osamotnione oddziay wojska, ktre okrone staray si nka wroga w kady moliwy sposb, lub esesmani, dziaacze partyjni i gestapowcy, nien majcy ju nic do stracenia.
J a k u b N aw r o c k i Perry Biddiscombe, Werwolf. Brunatni pogrobowcy Hitlera, Czerwone i Czarne, 2013
126
a r ch . ka r r / a r ka d i u s z
horyzonty
Vademecum
amek we Wleniu lecym w wojewdztwie dolnolskim pomidzy Jeleni Gr a Zgorzelcem nieatwo jest znale. Warownia znajduje si bowiem w ssiedniej wsi upki na wysokim, grujcym nad okolic, wzgrzu poronitym lasem. Dojecha mona tam wycznie autem. Z Wlenia trzeba kierowa si drog na Lwwek lski i skrci w lewo do upek. Auto mona zostawi w pobliu zabudowa dworskich. W zamku trwa remont, ale mona do niego podej i obejrze ruiny za darmo. Zanocujemy we Wleniu, korzystajc z agroturystyki albo w zabytkowych budynkach po byym paacu, dla oszczdnych s noclegi z wasnym piworem w szkolnym schronisku modzieowym.
husyckich zamek by kilkakrotnie oblegany, mimo to pozosta jedn z nielicznych fortec, ktre odpary oblenie. W 1465 roku wacicielem twierdzy zosta Hans von Zedlitz, jeden z najgroniejszych rycerzy zbjnikw grasujcych w okresie pnego redniowiecza na terenie lska. Napada na kupcw, upi mieszkacw miasta i wieniakw. Spokojniejszy by kolejny pan na zamku Sebastian von Zedlitz-Neukirch. Za jego czasw warowni przebudowano w renesansow rezydencj, nie stracia ona jednak obronnego charakteru. Pod-
wyszono mury i wie oraz skonstruowano drewniany, ponaddwukilometrowy wodocig, doprowadzajcy wod do zamku z pobliskiego wzgrza. W czasie wojny trzydziestoletniej fortec kilkakrotnie oblegay i zdobyway wojska szwedzkie i cesarskie. Wreszcie w 1646 roku na polecenie cesarskiego generaa Montecuculiego zamek zosta wysadzony w powietrze. Od tej pory budowla pozostaa ruin. Co prawda po wojnie ruiny naby Adam von Kaulhaus, pukownik krla francuskiego Ludwika XIII, ale zamiast odbudowa zamek, wznis u jego podna barokowy paacyk. Ostatnim wacicielem wzgrza zamkowego bya rodzina von Haugwitz, w ktrej rkach pozostao ono do koca II wojny. Zamek, dzi zwany Lenno lub Wleski Grdek, by chtnie odwiedzany przez turystw. Z dobrze zachowanej baszty mona byo podziwia pasmo Karkonoszy i Pogrza Izerskiego. Niestety z powodu braku gospodarza i jakichkolwiek modernizacji pogarsza si stan ruin i w 2006 roku run poudniowo-zachodni mur zamku, a jego baszta mocno si przechylia. Latem 2009 roku rozpoczto odbudow zawaliska i zabezpieczenie budowli. Dziki pienidzom gminy i dotacjom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wzniesiono zawalon cian, wzmocniono baszt, uporzdkowano zawalisko i zabezpieczono pozostae mury. Prace n potrwaj jeszcze rok lub dwa lata.
ksi ka
Pocztek koca
ionicy strategii maj materia do wszechstronnej analizy ksik o przeomowej kampanii w II wojnie wiatowej na Pacyfiku. Micha A. Piegzik, autor Guadalcanal 19421943, uwaa bowiem, e to wanie ta bitwa, a nie bitwa o Midway, staa si punktem zwrotnym w tym konflikcie. Trwajca ponad sze miesicy kampania na Guadalcanal skoczya si klsk Cesarstwa Japonii. Po raz pierwszy w wojnie na Pacyfiku Japoczycy
zostali zepchnici do defensywy. By to te pocztek koca japoskich si powietrznych. Autor z niezwyk precyzj kreli plany ofensywne obu stron. Przedstawia te liczebno oraz uzbrojenie si ekspedycyjnych przeciwnikw, a take przebieg walk na ldzie i bitew morskich, ktre czsto relacjonuje gon dzina po godzinie.
W o dz i m i e r z K a l e t a Micha A. Piegzik, Guadalcanal 19421943, Bellona, 2013
127
|horyzonty po subie|
ksi ka
Kto uratuje honor onierza?

Win za mier afgaskich kobiet i dzieci obarczeni zostaj polscy onierze. O ich dobre imi moe walczy tylko jedna osoba.
kcja powieci Ostatni wiadek Marcina Ogdowskiego rozpoczyna si informacj o mierci polskiego onierza podczas zbrojnego ataku. Kilka dni pniej w wiosce Nabud Khel, gdzie doszo do tragedii, w wyniku starcia z talibami gin kobiety i dzieci oraz kilkunastu rebeliantw. Polskie media bardzo szybko wydaj wyrok: win za to, co si wydarzyo, obarczeni zostaj polscy onierze. Fabua ksiki Ogdowskiego, cho opowiada o wydarzeniach fikcyjnych, nawizuje do tych rzeczywistych z 2007 roku. Doszo wwczas w afgaskiej wiosce Nangar Khel do podobnej tragedii. mier ponieli cywile. W mediach za sprawcw zostali wwczas uznani polscy onierze, mimo i postpowanie sdowe nie byo zakoczone. Szkicujc to tragicznych wydarze w Nabud Khel, Ogdowski przedstawia losy kilku onierzy: Jelonka, ulowskiego, Szczypiorskiego i Kowalewskiej. Stara si przy tym odda klimat suby w Afganistanie, dlatego midzy
innymi posuguje si barwnym, wiarygodnym jzykiem i onierskim argonem. Dziki temu kada strona powieci niemal pachnie wojskiem. Wida, e Ogdowski bardzo dobrze zna za-
kada strona powieci niemal pachnie wojskiem

rwno rodowisko, jak i ludzi, o ktrych pisze. Losy bohaterw zostay przedstawione bardzo realistycznie, a przy tym intrygujco. Przejmujcy jest zwaszcza los Jelonka, ktry przeywa tragedi swojego szwagra (okaleczony w walce), podupada na zdrowiu, a mimo to nie chce porzuci swoich kompanw w walce. Boi si tego, e lekarze mog u niego zdiagnozowa PTSD, co zmusioby go do powrotu do Polski. Nie poddaje si jednak swoim sabociom i jedzie na akcj do Nabud Khel.
o g o s z e ni e
Dobrze i przekonujco napisana fabua jest dla Ogdowskiego sposobem na poruszenie kilku wanych problemw. Do najbardziej jaskrawych kwestii podjtych przez niego naley zaliczy osobliwy mechanizm, ktry doprowadza do spoecznego i medialnego linczu na oskaronych onierzach. Ostatni wiadek to powie napisana przez dziennikarza, korespondenta wojennego, wielokrotnego uczestnika misji w Iraku i Afganistanie. Marcin Ogdowski jest take autorem jednego z najbardziej poczytnych blogw o tematyce wojskowej (zAfganistanu.pl) i laureatem Buzgdygana, nagrody miesicznika Polska Zbrojna. Ostatni wiadek to druga ksika autora. Dwa lata wczeniej opublikowa materia prezentowany wczeniej na blogu. n
M a gd a l e n a K o wa ls k a - S e n d e k Marcin Ogdowski, Ostatni wiadek, Warbook, 2013
Zja z d ab solwe ntw p ro mo c ji 1973 Wyszej Szkoy Oficerskiej Wojsk Zmechanizowanych im. Tadeusza Kociuszki
Koszt uczestnictwa: 330 zotych Termin wpat upywa 31.07.2013 roku
2022 wrzenia 2013 roku z okazji czterdziestolecia promocji na pierwszy stopie oficerski odbdzie si zjazd absolwentw Wyszej Szkoy Oficerskiej Wojsk Zmechanizowanych im. Tadeusza Kociuszki. Zgoszenia oraz ewentualne pytania naley kierowa do wymienionych osb: Lech Sierpiski, tel. 604227 059; Wodzimierz Naumiuk, tel. 604135322; Zdzisaw Smoliski, tel. 500372812; Jan Urbaski, tel. 516049833 Wpat naley dokona na konto: 74 1020 5226 0000 6502 0330 0381 z dopiskiem Promocja 1973.
128
|horyzonty opowieci starego poligonu|
Pot na dyscyplin
Gdy wojsko si nudzi, to mu gupie myli do gowy przychodz.
W o dz i m i e r z K a l e t a trzebom wychodzili oficerowie wychowawczy (wwczas polityczni), ktrzy oprcz ustawiania plansz przed klubem onierskim szukali midzy innymi najlepszych miejsc zaopatrywania onierzy w wod. Zawsze jako tak si dziwnie skadao, e najlepsza woda bya z reguy w gorzelni. Tak stao si itym razem. Wdziczni za odwiedziny onierzy jej pracownicy oprcz wody obdarowali rakietowcw sporym wiadrem gorzaki z ktrego tam toczenia przed rektyfikacj spirytusu. Wody ognistej przywiezionej przez politrukw byo wystarczajco duo, by poprawi nastroje kadry zawodowej caego pododdziau radiotechnicznego. Poniewa jednostka w Choszcznie bya tak tajna, e wiedzieli o niej, jak artowano, tylko mieszkacy miasteczka, kadra liczya na to, e w sobotnie popoudnie nikt jej raczej niepokoi nie bdzie. Naczynie z samogonem postawiono z tyu sanitarki zaparkowanej przed klubem onierskim i kady zonierzy zawodowych chccy z napitku skorzysta otwiera tylne drzwi pojazdu, by kubkiem czerpa z wiadra do woli. Po pewnym czasie poprawi si wyranie nastrj kadry. Take dowdztwa pododdziau, ktre w swoim kontenerze spoywao prawdziw monopolow wdeczk dostarczan przez podoficera odbierajcego w Drawsku poczt. Nagy warkot migowca by dla rakietowcw niczym grom z jasnego nieba. Przylecia wysoki rang oficer. Kto mg, skry si natychmiast w lesie. Przeoony przeszed przez obz, trafi do namiotu dowdztwa, gdzie konsumpcja trwaa w najlepsze. Zrobi regulaminowy w ty zwrot, podszed do oficera dyurnego, ktry z trudem stara si utrzyma na nogach. Na pytanie przeoonego, czy kto z kadry w obozie jest trzewy, przeraony powiedzia prawd nikt. Wysoki rang oficer pomaszerowa do migowca i odlecia. W pododdziale wszyscy natychmiast wytrzewieli. Zaczli tworzy najrniejsze scenariusze, co te ich czeka dalej. Alarm ogoszono im jeszcze sobotniej nocy. Zmieniali stanowiska i rozbijali obozy w coraz to nowych rejonach przez trzy dni, zanim wymczeni wrcili do tego samego miejsca stacjonowania, z ktrego wygoni ich rozkaz dowdcy. Jednak podczas wicze swoje zadania wykonali bardzo dobrze. Do dzi zastanawiaj si, jaki wpyw na dyscyplinarne konsekwencje wczeniejszej, zabawowej soboty miaa wysoka ocena, ktr wwczas otrzymali. W kadym razie przeoeni nigdy do tego wydarzenia nie wrcili. n
edn z elaznych zasad sprawnego dowodzenia przekazywanych przez dowdcw z pokolenia, rzec mona, na pokolenie bya maksyma ostrzeenie, e gdy wojsko si nudzi, to mu gupie myli do gowy przychodz. Awtedy dyscyplina siada i dowdca moe mie due kopoty. Dlatego wodzowie kadego szczebla starali si, by ich podwadni nigdy si nie nudzili. W czasie wolnym od szkolenia, w koszarach czy na poligonie, dowdcy organizowali wic konkursy ze znajomoci armatniej lufy czy inne rwnie wane i bezsensowe zajcia. Pewnie dlatego w onierskich opowieciach tak wiele wspomnie o wykonywaniu bezsensownych czsto zada i o gupich dziaaniach. Jak wiele prawdy jest w stwierdzeniu, e najlepszym sposobem na utrzymanie wysokiej dyscypliny jest danie onierzom w ko, przekonali si na wasnej skrze midzy innymi rakietowcy z Choszczna. Na pocztku lat osiemdziesitych ubiegego wieku szkolili si na jednym z letnich poligonw. Byli w polu od tygodnia, przygotowywali si do wanych zaj. I ju dawno znudzio im si cige powtarzanie tych samych czynnoci. Tsknot za pozostawion daleko rodzin wojsko zwyko topi w alkoholu. Ale z obozowiska do najbliszych sklepw trzeba by maszerowa godzinami. Naprzeciw onierskim poNUMER 5 | maj 2013 | POLSKA ZBROJNA
130
k r z y s z t o f
w o jci e w ski
ArmiA
PolitykA
Poligon
sPort
misje
HistoriA
WiArygodne, AktyWne Przestrzenie informAcji
www.polska-zbrojna.pl
blogi wiat Kadry
Wojskowy Instytut Wydawniczy Al. Jerozolimskie 97 00-909 Warszawa +48 22 6 845 365 sekretariat@zbrojni.pl

PZ - NR 5 - Maj - 2013

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PZ - NR 5 - Maj - 2013

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KURIER WETERANA KURIER WETERANA KURIER WETERANA

w n po ume o rad rze n ni ier k zy

NR 5 (805) MAJ 2013

INDEks 337 374 ISSN 0867-4523

Cena 6,50 z (w tym 8% VAT)

profesor waldemar dziak: O co chodzi korei pnocnej

MACHINA SZKOLENIOWA jak nauczy rzemiosa onierza zawodowego

Jak sobie wyszkolisz, tak sobie powojujesz...

NUMER 5 | MAJ 2013 | POLSKA ZBROJNA

Magdalena Kowalska-Sendek Specjalsi bd mogli wirtualnie walczy wdowolnym miejscu na wiecie.

Genera Marek Tomaszycki opowiada, jak poczy szkolenie na symulatorach z realnym.

26 | Dowdca w 800 godzin

Kolejny raz sprawdzamy, kiedy wpolskiej armii pojawi si stanowiska dlasnajperw.

58 | Ostatni dwik gwizdka

NUMER 5 | maj 2013 | POLSKA ZBROJNA

Piotr Bernabiuk, Tadeusz Wrbel

Piotr Bernabiuk, Tadeusz Wrbel

O gigantycznym orodku szkoleniowym, jakim w czasie pokoju jest polska armia

42 | Misja wrd umiechnitych ludzi

prezentuj 68 | Owoce morza dla boga wojny bro

Robert Czulda Kiedy do armii amerykaskiej wreszcie trafi nastpcy HMMWV?

80 | Pnoc pry muskuy

84 | Badanie gry lodowej

Tadeusz Wrbel Rewolucja we woskiej ldwce

110 | Magia wielkich gr

NUMER 5 | MAJ 2013 | POLSKA ZBROJNA

NUMER 5 | maj 2013 | POLSKA ZBROJNA

Polski kontyngent przez kolejne p roku zostaje w Afganistanie.

Dowdztwo Operacyjne Si Zbrojnych

Zgoszenia w postaci CV prosimy przesya do 31 maja 2013 roku na adres: do@wp.mil.pl

NUMER 5 | maj 2013 | POLSKA ZBROJNA

Coraz bliej koca

Zgoda na polsk tarcz

DEPARTAMENT NAUKI I SZKOLNICTWA WOJSKOWEGO

|Do pewnego stopnia|

NUMER 5 | MAJ 2013 | POLSKA ZBROJNA

NUMER 5 | maj 2013 | POLSKA ZBROJNA

NUMER 5 | maj 2013 | POLSKA ZBROJNA

Poligony Wojsk Ldowych pod wzgldem powierzchni nale do najwikszych w Europie

kilometrw kwadratowych (164,44 obszar operacyjny)

kilometra kwadratowego (obszar operacyjny 172,82)

Zakwaterowanie od 3008 do 3668 onierzy

NUMER 5 | maj 2013 | POLSKA ZBROJNA

Szeroko kilometra kwadratowego (obszar operacyjny 81,22)

Zakwaterowanie 1400 onierzy

kilometra kwadratowego (obszar operacyjny 55,48)

Przeznaczenie szkoleniowe wiczenia do szczebla brygadowego Szeroko

NUMER 5 | MAJ 2013 | POLSKA ZBROJNA

NUMER 5 | maj 2013 | POLSKA ZBROJNA

Dziki misjom osignlimy stopie utechnicznienia, jakiego nie musimy si wstydzi.

NUMER 5 | maj 2013 | POLSKA ZBROJNA

Wi c ej o s zko l e niu s tr ze l c w w yb o row yc h na s tro na c h 3 037

NUMER 5 | maj 2013 | POLSKA ZBROJNA

Dowdca w 800 godzin

NUMER 5 | maj 2013 | POLSKA ZBROJNA

NUMER 5 | MAJ 2013 | POLSKA ZBROJNA

NUMER 5 | maj 2013 | POLSKA ZBROJNA

druyny strzelcw wyborowych

Sekcje strzelcw wyborowych

NUMER 5 | maj 2013 | POLSKA ZBROJNA

NUMER 5 | maj 2013 | POLSKA ZBROJNA

|armia wojska ldowe|

Pobudki w rodku nocy, kilkudziesiciokilometrowe marsze