Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment penej wersji caej publikacji.

Aby przeczyta ten tytu w penej wersji kliknij tutaj. Niniejsza publikacja moe by kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wycznie w formie dostarczonej przez NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na ktrym mona naby niniejszy tytu w penej wersji. Zabronione s jakiekolwiek zmiany w zawartoci publikacji bez pisemnej zgody NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania si jej od-sprzeday, zgodnie z regulaminem serwisu. Pena wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym HTTP://E-KSIAZKA24.PL.

Wydanie elektroniczne

WILBUR SMITH wiatowej sawy pisarz afrykaski piszcy po angielsku. Urodzi si w byej Rodezji. Debiutowa w 1964 roku powieci Gdy poluje lew. Bya to pierwsza pozycja z jego najbardziej popularnej sagi historyczno-przygodowej opisujcej dzieje rodziny Courtneyw, w ktrej skad weszy m.in. Odgos gromu, Poncy brzeg, Wadza miecza, Monsun, Triumf soca oraz Assegai. Peny dorobek Smitha obejmuje 34 powieci, w tym dwie najnowsze, Pieko na morzu i Vicious Circle . Po jego proz chtnie sigaj twrcy filmowi. Na duy ekran przeniesiono Kopalni zota, Zakrzycze diaba i Najemnikw. Na podstawie kilku innych tytuw, m.in. Poncego brzegu, Wadzy miecza, Boga Nilu i Sidmego papirusa, powstay miniseriale telewizyjne. Smith jest mionikiem dzikiej przyrody; pasjonuje si wspczesn histori Afryki, co znajduje odzwierciedlenie w jego twrczoci literackiej. Sporo podruje, zwykle w okresie zimowym. Mieszka w Wielkiej Brytanii, Szwajcarii i w Republice Poudniowej Afryki. www.wilbursmithbooks.com

Tego autora ZAKRZYCZE DIABA NAJEMNICY PTAK SOCA OKO TYGRYSA OWCY DIAMENTW OKRUTNA SPRAWIEDLIWO KOPALNIA ZOTA STRACECY PIE SONIA GNIEW OCEANU ORZE NA NIEBIE Hector Cross PIEKO NA MORZU OKRUTNY KRG Saga Courtney w DRAPIENE PTAKI MONSUN BKITNY HORYZONT TRIUMF SOCA ASSEGAI * GDY POLUJE LEW ODGOS GROMU UPADEK WRBLA * PONCY BRZEG WADZA MIECZA POMIENIE GNIEWU OSTATNIE POLOWANIE ZOTY LIS Saga Ballantynew LOT SOKOA POSZUKIWACZE PRZYGD PACZ ANIOW LAMPART POLUJE W CIEMNOCI Saga egipska BG NILU CZAROWNIK ZEMSTA NILU TAITA I KRLOWA SMUTKU SIDMY PAPIRUS

Tytu oryg in au: MEN OF MEN Cop yrig ht Wilb ur Smith 1981 All rig hts reserved The moral rig hts of the author have been asserted First pub lished in 1981 by William Heinemann Ltd., Lond on Polish edition cop yrig ht Wyd awn ictwo Alb atros A. Kuryowicz 2005 Polish translation cop yrig ht Grzeg orz Kood ziejczyk 2005 Red akcja: Lucyn a Lewand owska Ilustracja na okadce: farb led/Shutterstock Projekt graficzn y okadk i: And rzej Kuryowicz ISBN 978-83-7885-150-9 Wydawca WYDAWNICTWO ALBATROS A. KURYOWICZ Hlonda 2a/25, 02-972 Warszawa www.wydawnictwoalbatros.com

Niniejszy produkt jest objty ochron prawa autorskiego. Uzyskany dostp upowania wycznie do prywatnego uytku osob, ktra wykupia prawo dostpu. Wydawca informuje, e publiczne udostpnianie osobom trzecim, nieokrelonym adresatom lub w jakikolwiek inny sposb upowszechnianie, kopiowanie oraz przetwarzanie w technikach cyfrowych lub podobnych jest nielegalne i podlega waciwym sankcjom. Skad wersji elektronicznej: Virtualo Sp. z o.o.

Spis treci

O autorze Tego autora Dedykacja Poszukiwacze przygd Przypisy Wszystkie rozdziay dostpne w penej wersji ksiki.

Ksik t dedykuj Mokhiniso, ukochanej onie, klejnotowi mojego ycia, ktrej jestem ogromnie wdziczny za wszystkie cudowne lata naszego maestwa

Nigdy nie ujrza wiata dziennego, ani razu od dwustu milionw lat, kiedy przyj obecn form, a mimo to wydawa si kropl destylowanego blasku soca. Zosta poczty w arze tak ogromnym, jaki panuje na powierzchni naszej gwiazdy, w plugawych otchaniach pod skorup ziemi, w roztopionej magmie, ktra bije z samego jdra planety. Te straszliwe temperatury wypaliy z niego wszelkie zanieczyszczenia, pozostawiajc tylko nieskazitelne atomy wgla, a cinienie, ktre zmiadyoby gr, cisno go do gstoci, jakiej nie ma adna substancja w naturze. Ow malek kropl ciekego wgla wolno pynca podziemna rzeka lawy wyniosa przez jeden ze sabych punktw skorupy ziemskiej prawie do samej powierzchni, gdzie strumie jeszcze bardziej zwolni i wreszcie zamar. Lawa styga przez tysice lat i zmienia sw posta: staa si pstrokat niebieskaw ska, utworzon ze wirowatych fragmentw, luno scementowanych w twardej matrycy. Ta formacja nie bya poczona z otaczajc j macierzyst ska i wypeniaa okrg studni, ktrej ujcie miao ksztat komina prawie milowej rednicy, wychodzcego z niezmierzonych czeluci ziemi. W czasie gdy lawa styga, oczyszczona kropla wgla przechodzia jeszcze bardziej niezwyk transformacj. Zastyga w omiocienny, geometryczny kryszta rozmiarw figi, a piekielny ar w piecu jdra ziemi oczyci j tak doskonale, e staa si przezroczysta i jasna jak sam promie soca. Potworne i niezmienne cinienie, ktremu poddany zosta w kryszta, sprawio, e ostyg tak rwnomiernie, i nie byo w jego bryle najmniejszych pkni i rys. By doskonay kropla zimnego ognia, tak biaa, e w odpowiednim wietle wygldaaby jak bkitna iskra uku elektrycznego. Lecz ogie ten nigdy nie zosta obudzony, bo przez setki lat tkwi w absolutnej ciemnoci w gbinach, do ktrych nie przedar si ani jeden promyk wiata. A jednak przez te miliony lat od sonecznego wiata dzieli go tylko cienki naskrek ziemi, niespena dwiecie stp prawie nic w porwnaniu z ogromn gbi, z ktrej rozpocz swoj podr ku powierzchni. A teraz, przez kilka lat spord tych milionw, w ostatnim mgnieniu czasu, w naskrek by rozdrabniany i rozkopywany nieskutecznym, lecz mozolnym wysikiem rachitycznej, podobnej do mrowiska kolonii ludzkich istot. Nawet najdawniejsi praprzodkowie tych istot nie chodzili jeszcze po ziemi, gdy ten czysty kryszta przybra sw obecn posta, lecz teraz kadego dnia ich metalowe narzdzia wprawiay w drgania upion od niepamitnych czasw ska. Te drgania staway si z dnia na dzie silniejsze, a z kadym z nich warstwa dzielca kryszta od powierzchni topniaa: od dwustu stp do stu, od stu do pidziesiciu, od dziesiciu do dwch. Wreszcie tylko cale oddzielay go od jasnego sonecznego wiata, ktre w kocu miao przywoa do ycia drzemicy w nim ogie. Major Morris Zouga Ballantyne sta na samym kocu sznurowego pomostu, czcego przeciwlege krawdzie gbokiej okrgej czeluci, gdzie kiedy nad paskim i ponurym pejzaem afrykaskiej pyty kontynentalnej wznosi si niski pagrek. Mimo wciekego upau mia na szyi jedwabn chust, ktrej koniec wetknity by w zapit na guziki koszul. Cho niedawno wyprana i wyprasowana podgrzan sztab elaza, nosia na sobie trwae, czerwonobrunatne plamy. Taki wanie by przypominajcy kolor surowego misa pigment afrykaskiej czerwonej ziemi w miejscach, gdzie koa wozw lub opaty kopaczy wbiy si w jej powierzchni. Ziemi, z ktrej gorcy suchy wiatr wzbija gste czerwone tumany pyu, i ktra zamieniaa si w krwawice, aroczne boto, gdy smagay j potne burze z piorunami.

Czerwony by te kolor wykopw. Brudzi sier psw i zwierzt pocigowych, odzienie ludzi, ich brody i skr na rkach, ptno ich namiotw, pokrywa budy o dachach z karbowanej blachy, w ktrych mieszkali. Tylko w ziejcej dziurze, nad ktr sta Zouga, ziemia miaa agodn t barw piersi drozda. Dziura miaa prawie mil rednicy i ksztat niemal idealnego koa, i bya miejscami gboka na dwiecie stp. Pracujcy w niej ludzie wygldali jak malekie owady, moe pajki, bo tylko pajki mogy utka olbrzymi sie, byszczc w srebrzystej chmurze nad caym wykopem. Zouga podnis na chwil kapelusz z szerokim rondem, ktrego spiczasty czubek poplamiony by czerwonym pyem. Otar starannie kropelki potu z wskiego paska bladej skry pod lini wosw, po czym spojrza na wilgotn czerwon plam na jedwabnej chucie i skrzywi si z niesmakiem. Kapelusz osania przed palcym wciekle afrykaskim socem jego gste krcone wosy, ktre wci miay kolor dzikiego miodu, lecz broda zrobia si bladozota, a mijajce lata ozdobiy j srebrnymi pasemkami. Jego skra te bya ciemna jak skrka wieego chleba; tylko blizna na policzku, okaleczonym przed wielu laty strzelb na sonie, zachowaa porcelanowobiay kolor. Czsto spoglda na dalekie horyzonty przymruonymi oczami, wic zrobiy si pod nimi drobne zmarszczki, a od nosa do brody policzki przecinay gbokie bruzdy, lady trudw i cierpienia. Popatrzy w otwierajc si pod nim czelu i ziele jego oczu si zamglia, gdy przypomnia sobie wielkie nadzieje i oczekiwania, ktre go tu przywiody czy to byo dziesi lat temu? Wydawao si, e mina wieczno i jeden dzie. Po raz pierwszy usysza nazw Colesberg Kopje, gdy zszed z pokadu statku aprowizacyjnego na pla w zatoce Rogger Bay pod ogromn, posgow bry Gry Stoowej. Sprawia ona, e po skrze przebiegy mu mrwki i zjeyy si woski na karku. W Colesberg Kopje trafili na diamenty wielkie jak granaty, a jest ich tyle, e od chodzenia po nich mona sobie zetrze podeszwy butw! Jeden proroczy bysk uwiadomi Zoudze, e wanie tam prowadzi go przeznaczenie. Wiedzia, e dwa lata spdzone w starej Anglii, w czasie ktrych rozpaczliwie usiowa zebra fundusze na wielk przygod na pnocy, byy zapowiedzi tej wanie chwili. Droga na pnoc zaczynaa si w diamentowym wirze Colesberg Kopje. Wiedzia to z cakowit pewnoci, gdy tylko usysza t nazw. Zosta mu zaledwie jeden wz i niepeny zaprzg wow. Niecae czterdzieci osiem godzin pniej woy wloky si przez gboki piach pokrywajcy szesetmilowy szlak prowadzcy przez Cape Flats do kopje nad rzek Vaal. Zaadowa na wz wszystko, co posiada, a nie byo tego wiele. Podajc przez dwanacie lat za swoim wielkim marzeniem, roztrwoni cay dobytek. Spory dochd za ksik napisan po powrocie z podry w nieznane krainy lece wzdu rzeki Zambezi, zoto i ko soniowa, ktre przywiz z gbokiego interioru, soniowe ky zdobyte podczas kolejnych wypraw owieckich do tego samego, skaonego ju raju wszystko si rozpyno. Tysice funtw i dwanacie lat cierpie i frustracji. Wspaniay sen zasnu si mg i przesik gorycz, a Zoudze zosta w rku tylko postrzpiony skrawek pergaminu, na ktrym atrament ju zaczyna kn i rozchodzi si na zgiciach tak, e trzeba go byo przyklei do arkusza papieru, eby si nie rozpad. Na pergaminie spisany zosta Akt wasnoci Ballantynea, dajcy mu prawo na tysic lat do wszystkich bogactw mineralnych ogromnego obszaru dzikiego afrykaskiego interioru wielkoci Francji, ktre zdoby za pomoc pochlebstw od dzikiego czarnoskrego krla. Wybiera tam

czerwone zote samorodki wprost z kwarcowych ska. Ta bogata ziemia naleaa w caoci do niego, lecz trzeba byo kapitau, ogromnego kapitau, by wzi j w posiadanie i zdoby skarby kryjce si pod jej powierzchni. Przez poow swego dorosego ycia Zouga prbowa zebra ten kapita daremnie, bo jak dotd nie znalaz czowieka dysponujcego znaczniejszymi rodkami, ktrego porwaaby jego wizja. Wreszcie, zdesperowany, zwrci si do brytyjskiej opinii publicznej. Jeszcze raz wybra si do Londynu, aby promowa stworzenie Kompanii Grniczej Afryki Centralnej. Zaprojektowa i wydrukowa efektown broszurk, sawic bogactwa krainy, ktr nazwa Zambezia. Na jej stronicach umieci wasnorcznie wykonane rysunki przepiknych lasw i trawiastych rwnin obfitujcych w sonie i inn zwierzyn. Zaczy te kopi oryginau aktu wasnoci, opatrzonego wielk soniow pieczci Mzilikaziego, krla Matabele. Rozprowadzi t broszurk na caym obszarze Wysp Brytyjskich. Dawa odczyty i organizowa spotkania od Edynburga do Bristolu; swoj kampani popar ogoszeniami na ca stron w Timesie i innych renomowanych gazetach. Jednak te same gazety, ktre przyjy od niego opaty za ogoszenia, wykpiy ich tre, a uwag inwestorw przykuy emisje akcji poudniowoamerykaskich spek kolejowych, ktre nieszczliwie zbiegy si z kampani Zougi. Zostay mu do uregulowania rachunki za druk, dystrybucj broszury i reklam, honoraria prawnikw i wydatki na podre, a gdy to zrobi i zapaci za rejs powrotny do Afryki, z pokanej niegdy fortuny pozostao mu zaledwie kilkaset suwerenw. Majtek znik, ale Zouga nadal mia obowizki. Oderwa wzrok od zaprzgu czarnych, pokrytych drobnymi jasnymi plamkami wow i spojrza za siebie. Aletta siedziaa z tyu wozu. Jej jedwabiste wosy wci lniy bladozoto w socu, lecz oczy patrzyy surowo, a usta nie miay ju delikatnego, sodkiego wyrazu, jak gdyby kobieta przygotowywaa si na czekajce j trudy. Patrzc na ni teraz, nikt by nie pomyla, e kiedy bya adn dziewczyn, beztrosk jak motyl, ktrej myli nie wykraczay poza magazyny z najnowsz londysk mod, dostarczane poczt na statkach, i przygotowania do nastpnego balu w krgach przyldkowej socjety. Przycigna j aura romantyzmu otaczajca modego majora Zoug Ballantynea, podrujcego do odlegych miejsc kontynentu. Towarzyszya mu te legenda wielkiego owcy soni i sawa ksiki, wydanej niedawno w Londynie. Cay Kapsztad pia z zachwytu nad tym modziecem i zazdroci Aletcie, e kto taki ubiega si o jej rk. Ale od tego czasu upyno wiele lat, legenda mocno zblaka. Wychowanie Aletty nie przygotowao jej na trudy klimatu interioru, jake odmiennego od agodnej aury panujcej na Przyldku Dobrej Nadziei, a surowo kraju i jeszcze wiksza surowo zamieszkujcych go ludzi budziy w niej przeraenie. Szybko ulega gorczkom i chorobom, ktre tak osabiy jej organizm, e kilkakrotnie poronia. Cae swoje ycie jako matka spdzia w ku, przy nadziei lub zoona malari, albo bez koca czekajc na powrt zotobrodego, przypominajcego modego boga mczyzny, ktrego wielbia zza oceanu lub z gorcego, niezdrowego interioru, gdzie nie moga mu towarzyszy. Przygotowujc si do podry na diamentowe pola, Zouga z gry zaoy, e Aletta znw zostanie w domu swojego ojca na przyldku, by zadba o swoje nadwtlone zdrowie i opiekowa si dwoma chopcami, ktrzy przyszli na wiat po jedynych ciach, jakie zdoaa donosi. Ale tym razem Aletta okazaa zaskakujc determinacj i aden z argumentw Zougi nie skoni jej do pozostania. Moe miaa jakie przeczucie tego, co ma nastpi. Zbyt dugo byam sama, odpowiedziaa mu cicho, lecz z uporem.

Ralph, starszy z chopcw, mg ju wyprawia si z ojcem konno na szpringboki, ktrych stada snuy si po rozlegych krzaczastych rwninach Karru jak dym. Dosiada krpego kuca Basuto z fantazj huzara i strzela jak mczyzna. Jordan, modszy syn, kierowa czasem prowadzc par wow albo odchodzi od wozw, gonic za motylem lub zbierajc dzikie kwiaty; przewanie jednak zadowala si siedzeniem na wozie u boku matki, ktra czytaa mu na gos romantyczne poematy z oprawionej w skr ksiki. Jego oczy byszczay, gdy wsuchiwa si w brzmienie piknych sw, ktrych nie by jeszcze w stanie waciwie zrozumie, a jaskrawy blask soca Karru zamienia jego zote loki w anielsk aureol. Od Przyldka Dobrej Nadziei do diamentowych pl byo szeset mil; podr zaja rodzinie osiem tygodni. Kadego wieczoru rozbijali obz na otwartej sawannie; na czystym czarnym niebie iskrzyy si biae gwiazdy niczym diamenty, ktre byli tego pewni czekay na nich u celu podry. Zouga siada przy ognisku z synami u boku i opowiada im o swoich przygodach przykuwajcym uwag gosem; chopcy suchali go z takim przejciem, e zastygali w bezruchu. Snu przed nimi opisy polowa na wielkie sonie, ruin staroytnych miast, rzebionych w kamieniu bokw i zotych samorodkw w krainie na pnocy, do ktrej pewnego dnia ich zabierze. Aletta siedziaa po drugiej stronie ogniska, owinita chust, i te suchaa w oczarowaniu; to romantyczne marzenie Zougi porywao j tak samo jak wtedy, gdy bya mod dziewczyn. Znw dziwia si sobie i zastanawiaa nad zdumiewajc, magnetyczn si mczyzny ze zot brod, ktry by jej mem od tak wielu lat, a mimo to wci czsto wydawa jej si obcy. Mwi chopcom, e napeni ich czapki grubymi, roziskrzonymi diamentami, i wtedy wyrusz wreszcie w podr na pnoc. Znw mu wierzya, cho ju dawno temu dowiadczya pierwszego rozczarowania. By tak peen wigoru i mia tak si przekonywania, e poraki i frustracja traciy znaczenie i nabieray wymiaru chwilowych trudnoci, ktre stawiao przed nimi wszystkimi przeznaczenie. Dni toczyy si w leniwym rytmie k wozw i zamieniay w tygodnie; wdrowali przez wysuszon socem rwnin pocit gbokimi korytami, wyobionymi przez wod, i upstrzon gstymi, ciemnozielonymi kolczastymi drzewami. W ich gaziach wisiay wielkie jak stogi siana, zbiorowe gniazda tysicy wikaczy; gniazda rozrastay si tak dugo, a trzymajcy je gruby konar pka pod ich ciarem. Monotonn lini horyzontu sporadycznie urozmaicay niskie wzgrza, charakterystyczne afrykaskie kopje; szlak prowadzi wozy prosto do jednego z nich. Colesberg Kopje. Dopiero kilka tygodni po przybyciu na miejsce Zouga usysza histori odkrycia diamentowego pagrka. Kilka mil na pnoc od Colesberg Kopje rwnin przecinao koryto pytkiej rzeczuki, na ktrej brzegach drzewa byy wysze i zielesze. Wdrujcy Burowie nazwali j Vaal, co w dialekcie taal, afrykaskiej odmianie holenderskiego, znaczy szara rzeka; nazwa ta odnosia si do barwy leniwie toczcych si wd. W korycie rzeczki i aluwialnym wirze wzdu jej biegu niewielka kolonia poszukiwaczy diamentw od lat znajdowaa pojedyncze byszczce kamienie. Bya to cika, mozolna harwka, od ktrej bolay plecy, i z pierwszej fali przepenionych nadziej poszukiwaczy pozostawali tylko najtwardsi i najbardziej wytrwali. Ci za wiedzieli od lat, e na suchym terenie trzydzieci mil na poudnie od rzeki mona czasem znale may diament poledniej jakoci; waciciel tego gruntu, stary ponury Bur nazwiskiem De Beer, sprzedawa zezwolenia poszukiwaczom diamentw na swojej ziemi, faworyzowa jednak swoich rodakw i by uprzedzony do Anglikw. Z tego wanie wzgldu, a take z powodu znacznie przyjemniejszych warunkw panujcych wzdu

rzeki, poszukiwacze nie czuli zapau do kopania w suchej ziemi nieco dalej na poudnie. Byo tak a do dnia, gdy hotentocki sucy jednego z poszukiwaczy upi si do nieprzytomnoci cape smoke, mocn odmian brandy z przyldka, i w tym stanie przypadkowo spali na popi namiot swego pana. Kiedy otrzewia, pan chosta go biczem z wyprawionej skry nosoroca dopty, dopki Hotentot by w stanie utrzyma si na nogach. A gdy przyszed do siebie, jego pan, wci przepeniony gniewem, rozkaza mu si wynosi na such rwnin i kopa tak dugo, a znajdzie diament. Obolay od razw sucy, wci chwiejc si na nogach, wzi na rami szpadel i toboek i powlk si na poudnie. Jego pan wkrtce o nim zapomnia, ale po dwch tygodniach Hotentot wrci i pooy na jego doni kilka piknych biaych kamieni, z ktrych najwikszy mia rozmiar kostki maego palca kobiecej doni. Gdzie? zapyta Fleetwood Rawstorne, bo tylko tyle zdoa wydusi przez cinite gardo. Kilka minut pniej wyjecha galopem z obozu, pozostawiajc narzdzia i ogromny stos nieprzesianego wiru z rzeki. Daniel, jego hotentocki sucy, wisia przy wierzchowcu na pasku trzymajcym siodo; jego bose stopy odbijay si od suchej ziemi, wzbijajc mae oboczki kurzu. Czerwona weniana czapka, znak grupy Fleetwooda, podskakiwaa na jego ysej gowie niczym flaga sygnalizujca pozostaym, eby ruszali w ich lady. Takie zachowanie w mgnieniu oka wzbudzio panik wrd zaciekle ze sob rywalizujcych poszukiwaczy nad rzek. W cigu godziny nad pask such ziemi wznis si wysoki tuman pyu; jadcy na czele kolumny smagali swoje wierzchowce, a za nimi toczyy si szkockie wozy; ci, ktrym powodzio si gorzej, biegli lub wlekli si przez piaszczyst rwnin na poudnie ku maej farmie De Beera, na ktrej wyrastao niewielkie skaliste kopje, podobne do dziesiciu tysicy innych rozsianych na rwninie. Tego samego dnia ponurej, suchej zimy tysic osiemset siedemdziesitego pierwszego roku pagrek ten zosta nazwany Colesberg Kopje od miejsca, w ktrym urodzi si Fleetwood Rawstorne. Po piaszczystej, spalonej socem rwninie ruszy w jego stron tum poszukiwaczy. Zacza si nowa diamentowa gorczka. Byo prawie ciemno, gdy Fleetwood dotar do pagrka, tu przed tymi, ktrzy ruszyli jego ladem. Jego ko spywa potem i toczy pian z pyska, lecz hotentocki sucy wci trzyma si poprgu. Pan i suga zeskoczyli ze zziajanego wierzchowca i ruszyli pdem ku zboczu pagrka. Z odlegoci p mili wida byo ich szkaratne czapki podskakujce nad krzakami. Od poszarpanej kolumny cigncej ich ladem doszed chrapliwy okrzyk radoci. Na grzbiecie wzgrza Hotentot zrobi w twardej ziemi wykop gbokoci dziesiciu stp, drobne nacicie w porwnaniu z ogromn dziur, ktra wkrtce miaa tam powsta. W gorczkowym popiechu, zerkajc z obaw na cigajc go hord, Fleetwood wbi koki i przerzuci przez rodek przyszego szybu lin, oznaczajc go jako swoj wasno. Noc zapada nad polem bitwy, na ktrym ylaci poszukiwacze kamieni wrd przeklestw i razw wci wyrywali krzaki i wbijali swoje koki. W poudnie nastpnego dnia, gdy De Beer przyjecha na koniu ze swojej prymitywnej dwuizbowej chaty, by wypisa briefie, co w dialekcie taal oznacza list, cay pagrek pokryty by kokami; nawet paska rwnina wier mili poniej zboczy jeya si od palikw. Kada dziaka miaa trzydzieci stp kwadratowych, a jej rodek i naroniki oznaczone byy zaostrzonymi kokami wycitymi z akacji. W zamian za roczn opat dziesiciu szylingw poszukiwacz otrzymywa od De Beera briefie dajcy mu prawo uytkowania dziaki do woli po wsze czasy.

Przed zapadniciem zmroku pierwsi szczliwi poszukiwacze, ktrzy wyznaczyli swoje dziaki na szczycie pagrka, zrobili zaledwie nacicia na kamienistej ziemi, a i tak wykopali ponad czterdzieci kamieni czystej wody. Na poudnie ju wyruszyli jedcy nioscy wiatu wie, e Colesberg Kopje to diamentowa gra. Gdy samotny wz Zougi Ballantynea pokona ostatnich kilka mil zrytej koleinami czerwonej ziemi, dzielcych go od Colesberg Kopje, ze wzgrza zostaa ju tylko poowa, a ludzie wci si na nim roili, niczym larwy na kawaku zgniego sera. Na pylistej rwninie poniej obozowao prawie dziesi tysicy dusz, czarnych, brzowych i biaych. Dym z ognisk zami brudn szaroci szmaragdowe niebo; by zebra drewno na opa, poszukiwacze ogoocili rwnin z piknych akacji na wiele mil we wszystkie strony. Obozowisko tworzyy gwnie namioty z brudnego ptna, lecz z wybrzea ogromnym nakadem si cignito ju karbowane elazne blachy i zbudowano z nich pudekowate budy. Niektrzy przybysze, wykazujc niezwyky zmys porzdku, ustawili swoje siedziby w linii prostej, tworzc zacztki ulic. Naleay one do handlarzy, ktrzy jeszcze nie tak dawno wdrowali od jednego obozowiska do drugiego, ale teraz uznali, e warto osiedli si na stae pod zawalajcymi si resztkami Colesberg Kopje. Zgodnie z nowo ustanowionym prawem Wolnego Pastwa Burw, kady kupiec musia umieci w widocznym miejscu swoje nazwisko. Byy to czasem niezdarnie wykonane szyldy przyczepione do cian blaszanych siedzib, lecz wikszo kupcw postaraa si i wywiesia wielkie krzykliwe flagi na masztach na dachu, obwieszczajce poszukiwaczom, e waciciel jest gotw do robienia interesw. Flagi przydaway obozowisku karnawaowego kolorytu. Zouga Ballantyne szed obok czoowego zaprzgu wow wsk, zryt koleinami drog biegnc przez obz. Od czasu do czasu musia omija odpady materiaw budowlanych, wysypujce si na drog, albo gbokie bajoro ciekw lub pomyj. Obozowisko byo mocno zatoczone takie pierwsze wraenie odnis Zouga. Jako czowiek rwnin i sawann, przywyk do rozlegych, niczym niezmconych horyzontw, wic tum ludzi drani jego zmysy. Poszukiwacze diamentw mieszkali jeden obok drugiego; kady chcia by jak najbliej swojej dziaki, eby nie nosi wykopanego wiru zbyt daleko do miejsca, gdzie mg go przesia. Zouga mia nadziej, e znajdzie placyk, na ktrym mgby ustawi wz i rozbi swj obszerny namiot, lecz w promieniu wier mili od kopje nie byo ani kawaka wolnej przestrzeni. Obejrza si na Alett siedzc nieruchomo na wozie. Poruszaa si tylko wtedy, gdy koysao wozem, i patrzya prosto przed siebie, jak gdyby niewiadoma istnienia prawie nagich mczyzn, w wikszoci ubranych tylko w przepaski biodrowe, kruszcych grudki tego wiru i wrzucajcych je opatami do stojcych tu obok koysek. Przy wtrze przeklestw lub piosenek oliwili si wasnym potem w okrutnym blasku biaego soca. Brud przerazi nawet Zoug, ktry zna kraale Mashonw na pnocy i mieszka w obozie Buszmenw, ktrzy nigdy w yciu si nie kpali. Czowiek cywilizowany produkuje szczeglnie obrzydliwe odpady. Wydawao si, e kady cal kwadratowy piaszczystej czerwonej ziemi midzy budami pokryty jest zardzewiaymi puszkami po woowinie, odamkami butelek i porcelany byszczcymi w socu, kawakami papieru, rozkadajcymi si zwokami kocit i niechcianych psw, resztkami wyskrobanymi z garnkw i odchodami tych, ktrzy byli zbyt leniwi, eby wykopa latryn i osoni j strzech ze srebrzystej trawy, porastajcej rwnin Karru, oraz ca mas niezidentyfikowanych odpadw, ktrymi otoczyo si dziesi tysicy ludzi yjcych bez kontroli i przepisw sanitarnych. Zouga pochwyci spojrzenie Aletty i umiechn si do niej krzepico, ale ona nie odwzajemnia umiechu. Miaa dzieln min, lecz w jej rozszerzonych oczach byszczay zy.

Przecisnli si obok kupca, ktry przyjecha z oddalonego o szeset mil wybrzea wozem penym towaru i zacz go sprzedawa, zdjwszy tyln desk. Kred wypisa ceny:
wieczk i 1 funt za paczk Whisky 12 funtw za skrzynk Myd o 5 szyling w za sztuk

Zouga nie spojrza drugi raz na Alett; ceny byy dwadziecia razy wysze od tych, ktre obowizyway na wybrzeu. Obz na ziemi De Beera prawdopodobnie by w tej chwili najdroszym miejscem na ziemi. Suwereny, ktre pozostay w szerokim skrzanym pasie na biodrach Zougi, nagle wyday mu si lekkie jak pirko. Przed poudniem na obrzeu ogromnego obozowiska znaleli miejsce, gdzie mogli si rozoy. Jan Cheroot, hotentocki pomocnik Zougi, ruszy na poszukiwanie pastwiska i wody dla byda, a Zouga popiesznie rozbi ciki pcienny namiot; Aletta i chopcy trzymali linki, podczas gdy on wbija koki. Musisz co zje wymamrotaa Aletta, wci nie patrzc na ma. Przykucna nad dymicym ogniskiem i zamieszaa w elaznym kocioku, w ktrym gotoway si resztki szpringboka ustrzelonego przed trzema dniami przez Ralpha. Zouga podszed do ony, obj j i podnis na nogi. Poruszaa si sztywno jak staruszka; duga podr daa si mocno we znaki jej wtemu ciau. Wszystko bdzie dobrze rzek, lecz ona wci nie chciaa na niego spojrze; moe syszaa to pocieszenie zbyt czsto. Uj on za podbrdek i podnis lekko jej gow. zy popyny wreszcie z oczu Aletty i stoczyy si po policzkach, obic pyciutkie koleiny w czerwonym kurzu, ktry osiad na skrze. W niezrozumiay sposb te zy zirytoway Zoug, jakby byy oskareniem. Opuci rce i cofn si. Wrc przed zmrokiem oznajmi szorstko, po czym odwrci si i ruszy w stron sylwetki zdeformowanego wzgrza, rysujcego si wyranie na tle nieba, mimo cuchncej mieszaniny dymu i kurzu, ktra wisiaa nad obozowiskiem. Mgby by duchem, powietrznym stworem niewidzialnym dla ludzkich oczu. Ludzie przemykali obok niego wsk drog albo trwali pochyleni nad koowrotem i koysk, kiedy przechodzi; nawet nie podnosili gowy ani nie zerkali na niego. Wszyscy yli tu tylko dla jednego celu, kompletnie nim pochonici i optani. Zouga wiedzia z dowiadczenia, e jest to miejsce, gdzie by moe uda mu si zdoby informacj, ktrej rozpaczliwie potrzebowa. Szuka baru, w ktrym prowadzono sprzeda alkoholu. U stp kopje znajdowa si kawaek wolnej przestrzeni, jedyny w caym obozie. Mia z grubsza kwadratowy ksztat, wyznaczony przez szopy z ptna i blachy; stay na nim wozy dostawcw towaru. Zouga wybra jedn z szop, opatrzon dumnym napisem Hotel Londyn; na tej samej desce widnia napis:
Whisky 7/6. Najlepsze ang ielskie piwo 5 szyling w za kufel.

Gdy przemierza zamiecony, zryty koleinami placyk, starannie wybierajc drog, zatrzyma si, syszc chrapliwy ryk chru wypiewujcego For hes a jolly good fellow ; piew dochodzi od strony kopje. Zgraja poszukiwaczy diamentw o twarzach czerwonych z podniecenia i od rdzawego kurzu niosa na ramionach jakiego mczyzn. Weszli do ledwo stojcej budy na wprost Zougi; z innych barw wysypali si kolejni mczyni, ciekawi przyczyny tego tumultu. Co si stao?! krzyczano.

 Czarny Thomas wycign mapiszona! rykn kto w odpowiedzi. Zouga dopiero pniej nauczy si argonu grnikw. Dowiedzia si, e mapiszon to diament o wadze pidziesiciu karatw lub wicej, a kucyk, nieziszczalne marzenie kadego z nich, to kamie wacy sto karatw. Czarny Thomas wycign mapiszona! roznioso si po placyku i po caym obozie. Niebawem tum przepeni szop tak, e tym, ktrzy stali na obrzeach, trzeba byo podawa kufle z bia pian ponad gowami. Zouga nie mia szans zobaczy szczliwego Czarnego Thomasa, ukrytego w gszczu mskich postaci; wszyscy prbowali si do niego zbliy, jakby liczyli, e udzieli im si jego szczcie. Kupcy usyszeli wrzaw, szybko opucili flagi i popieszyli na placyk niczym spy do zwierzyny ubitej przez lwa. Pierwszy z nich dobieg bez tchu na skraj rozbawionego tumu, podskakujc, eby zobaczy szczciarza. Powiedzcie Czarnemu Thomasowi, e Werner Lwie Serce przedstawia otwart ofert. Podajcie dalej! Hej, Czarny, Lwia Dupa si przed tob otwiera. Propozycja zmieniaa si niemal za kadym razem, kiedy j wykrzykiwano. Otwarta oferta znaczya, e poszukiwacz mia prawo prowadzi licytacj wrd innych kupcw. Jeli nikt nie zaproponowa wyszej ceny, mg i do pierwszego kupca i dobi z nim targu. Towarzysze znw podnieli Czarnego Thomasa, eby mg widzie oferenta ponad ich gowami. By to drobny Walijczyk o skrze niadej jak u Cygana; na jego wsach zebraa si piana z piwa, a w gosie sycha byo miy dla ucha walijski zapiew. Suchaj wic, Lwia Dupo, ty zodzieju, prdzej i powiedzia, co wolaby raczej zrobi ze swoim diamentem. Syszc to, nawet ci twardzi mczyni zamrugali oczami i otworzyli usta. ni pozwol, eby dosta go w swoje apska. W jego gosie sycha byo echo setek upokorze i niesprawiedliwych transakcji, ktre zostay mu narzucone. Dzi Czarny Thomas dziki mapiszonowi by krlem kopalni, i cho jego panowanie nie potrwa dugo, postanowi zebra wszystkie jego sodkie owoce. Zouga nigdy nie zobaczy tego kamienia. Nigdy wicej nie ujrza te Czarnego Thomasa, gdy may Walijczyk sprzeda diament i swoje briefie, a potem wyruszy w dug drog na poudnie i dalej, do pikniejszej, zieleszej krainy, do domu. Zouga sta w cinitym tumie rozgrzanych, cuchncych potem cia, starannie wybierajc tego, ktrego chcia zagadn. Gosy staway si coraz bardziej chrapliwe, w miar jak oprniano kolejne kufle. Wybra mczyzn, ktrego mowa i zachowanie wskazyway, e jest dentelmenem, i to wychowanym w ojczynie, a nie w kolonii. Tamten popija whisky; gdy jego kieliszek si oprni, Zouga zbliy si i kaza go napeni. To mio z paskiej strony, staruszku rzek poszukiwacz diamentw. By bardzo przystojny, mia dwadziecia kilka lat, jasn angielsk cer i jedwabiste bokobrody. Pickering, Neville Pickering przedstawi si. Ballantyne, Zouga Ballantyne. Zouga uj wycignit do. Wyraz twarzy modzieca zmieni si momentalnie. Wielkie nieba, pan jest owc soni! Pickering podnis gos: Suchajcie, to jest Zouga Ballantyne. Ten, ktry napisa Odysej myliwsk. Zouga wtpi, czy poowa z nich umiaa czyta, lecz sam fakt, e napisa ksik, wzbudzi zaciekawienie. Teraz on by w centrum zainteresowania, nie Czarny Thomas.

Byo ju po zmroku, kiedy ruszy w drog powrotn do swojego wozu. Zawsze mia mocn gow do trunkw; ksiyc wieci jasno, wic bez trudu znajdowa drog wrd mieci i nieczystoci, ktrymi usana bya cieka. Wyda kilka suwerenw na alkohol, lecz w zamian dowiedzia si sporo o kopalni. Pozna oczekiwania i obawy poszukiwaczy, biec cen briefie, czynniki ksztatujce ceny diamentw, budow geologiczn szybw i setki innych faktw. Nawiza te przyja, ktra miaa zmieni cae jego ycie. Aletta i chopcy ju spali w namiocie, lecz Jan Cheroot, may Hotentot, czeka na Zoug, siedzc w kucki przy ognisku. W srebrzystym blasku ksiyca wyglda jak nocny gnom. Nie ma darmowej wody mrukn ponuro do Zougi. Rzeka jest o dzie drogi std, a ten Bur, zodziej, waciciel studni, sprzedaje wod za tak sam cen, jakiej daj za brandy w tej piekielnej dziurze. Jan Cheroot zna obowizujce w miecie ceny trunkw dziesi minut po przybyciu. Zouga wdrapa si do wozu, starajc si nie trz nim, by nie obudzi synw. Aletta leaa sztywno na wskiej pryczy z riempie. Zouga pooy si koo niej; przez wiele minut adne si nie odzywao. Postanowie tutaj zosta szepna w kocu Aletta. Mwia cichym, lecz silnym gosem. W tym okropnym miejscu. Zouga milcza; w eczku za pcienn zason Jordan zakwili przez sen. Odpowiedzia dopiero, gdy chopiec znieruchomia. Pewien Walijczyk zwany Czarnym Thomasem znalaz dzisiaj diament. Mwi, e jeden z kupcw zaproponowa mu za niego dwanacie tysicy funtw. Kiedy ci nie byo, jaka kobieta przysza sprzeda mi kozie mleko. Aletta jakby nie usyszaa tego, co powiedzia m. Mwi, e w obozie panuje zaraza. Jedna kobieta i dwoje dzieci ju zmaro, inni choruj. Za tysic funtw mona kupi dobr dziak na kopje. Boj si o chopcw szepna Aletta. Wracajmy. Moemy rzuci to cygaskie ycie. Tata zawsze chcia, eby przystpi do firmy Ojciec Aletty by bogatym kupcem na przyldku, lecz Zouga zadra w ciemnoci na sam myl o biurku w ciasnym kantorku firmy Cartwright and Company. Czas ju, by chopcy poszli do dobrej szkoy, bo inaczej wyrosn na dzikusw. Zouga, wracajmy, prosz ci. Daj mi tydzie, jeden tydzie odrzek. Przebylimy tak dug drog. Wtpi, czy znios muchy i ten brud jeszcze przez tydzie. Westchna i odwrcia si tyem, uwaajc, by nie dotkn ma w wskim ku. Lekarz, ktry asystowa przy obu porodach Aletty w Kapsztadzie i by przy jej licznych poronieniach, da jej i Zoudze wyrane ostrzeenie. Nastpna cia moe by twoj ostatni, Aletto. Nie odpowiadam za to, co si moe sta. Od tej pory przez trzy lata leaa tyem do niego, gdy zdarzao si im spa w jednym ku. Zouga wymkn si z wozu przed witem, kiedy Aletta i chopcy wci byli pogreni we nie. W pmroku przegrzeba popi i wypi kubek kawy. A pniej, w rowym wietle brzasku, doczy do strumienia wozw i mczyzn, ktrzy wyruszyli, by jak co dzie przypuci atak na wzgrze. W nabierajcym siy wietle, w coraz wikszym upale i tumanie pyu Zouga chodzi od dziaki do dziaki i uwanie wszystkie oglda. Ju dawno nabra wprawy jako geolog amator. Podczas samotnych nocy na polach owieckich przeczyta wszystkie ksiki na ten temat, jakie udao mu si zdoby, czsto przy wiecy. W czasie rzadkich wizyt w ojczynie cae dnie i tygodnie spdza

w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, najczciej w dziale geologicznym. Wywiczy oko i instynkt w ocenie ukadu ska, ziarnistoci, wagi i barwy prbek kamienia. Wikszo poszukiwaczy reagowaa na odwiedziny Zougi wzruszeniem ramion i odwrceniem si, lecz jeden czy dwch rozpoznao w nim owc soni lub koleg pisarza; jego wizyta posuya im jako wymwka, by oprze si na szpadlu i pogada przez kilka minut. Mam briefie na dwie dziaki rzek mu jeden, ktry przedstawi si jako Jock Danby ale nazywam je diabelskimi. Tymi rkami cign, podnoszc ogromne, czarne od brudu apska z licznymi odciskami i popkanymi paznokciami przerzuciem pitnacie tysicy ton ziemi. Najwikszy kamie, ktry wycignem, mia dwa karaty. Tam bya dziaka Czarnego Thomasa oznajmi, wskazujc ssiedni kawaek gruntu. Wczoraj Thomas wycign mapiszona, cholernego, zakichanego mapiszona, dwie stopy od mojego palika. Jezu Chryste, serce moe czowiekowi pkn po czym takim. Postawi ci piwo zaproponowa Zouga, ruchem gowy wskazujc najbliszy bar. Mczyzna obliza usta, a potem z alem pokrci gow. Mj dzieciak jest godny, zasracowi stercz ebra, a ja musz zrobi wypat do jutra w poudnie. Wskaza kilkunastu pnagich czarnoskrych robotnikw z kilofami i wiadrami, pracujcych razem z nim na dnie rwnego kwadratu sztolni. Te dranie kosztuj mnie fortun, dzie w dzie. Splun w twarde donie i dwign szpadel, lecz Zouga nie dawa za wygran. Powiadaj, e zoe wyczerpuje si na poziomie gruntu. W tym miejscu kopje wznosio si zaledwie na dwadziecia stp ponad rwnin. Co ty na to? Samo takie gadanie przynosi pecha. Jock sprawdzi uchwyt szpadla i z grymasem na twarzy spojrza na Zoug. W jego oczach czai si lk. Mylae kiedy o tym, eby sprzeda t dziak? spyta Zouga. W oczach Jocka natychmiast pojawi si chytry bysk. A co, chcesz pan kupi? Jock wyprostowa si. Dam panu ma rad za darmo. Nawet pan o tym nie myl, jak nie masz szeciu tysicy funtw. Wtedy moemy pogada. Zerkn z nadziej na Zoug, ale on popatrzy na niego bez wyrazu. Dzikuj panu za rozmow i mam nadziej, e wiru wystarczy jeszcze na jaki czas. Dotkn ronda kapelusza i odszed. Jock Danby odprowadzi go wzrokiem, a potem splun ze zoci na t ziemi pod stopami i wbi w ni szpadel, jakby walczy ze miertelnym wrogiem. Odchodzc, Zouga poczu dziwne uniesienie. By czas, gdy jego ycie zaleao od tego, jak uo si karty i jak upadn koci na st i teraz znw poczu instynkt hazardzisty. Wiedzia, e wir si nie wyczerpie, e jest bogaty i siga gboko. Wiedzia to z niezachwian pewnoci i wiedzia co jeszcze. Szlak na pnoc zaczyna si tutaj powiedzia na gos, i poczu, e krew pynie szybciej w jego yach. Wanie tutaj. Zapragn w tym momencie dokona aktu wiary, da wyraz cakowitej afirmacji. Podj ju decyzj. Ceny inwentarza w obozowisku byy bardzo wysokie, a pojenie wow kosztowao go jedn gwine dziennie. Wiedzia, jak zamkn sobie drog powrotn. Wczesnym popoudniem woy byy sprzedane; Zouga dosta po sto funtw za gow i piset za wz. Teraz nie mia odwrotu. Kadc zot monet na kontuarze z chropawego drewna w blaszanej budzie, w ktrej miecia si filia Standard Banku, czu podniecenie przepywajce jak prd przez jego ciao. Droga powrotna zostaa odcita. Postawi wszystko na ty wir i szlak na pnoc.

 Zouga, obiecae wyszeptaa Aletta, kiedy kupiec przyszed zabra woy. Obiecae, e za tydzie Zamilka nagle, widzc wyraz twarzy ma. Znaa go dobrze. Przycigna do siebie chopcw. Jan Cheroot podszed do kadego zwierzcia i wyszepta mu co do ucha jak kochanek, a potem z wyrzutem spojrza na Zoug. aden z nich si nie odzywa. W kocu Jan Cheroot spuci wzrok i odszed drobny, bosy, krzywonogi gnom. Zouga pomyla, e go straci, i zmartwi si bardzo, bo may czowieczek by mu przyjacielem, nauczycielem i towarzyszem przez dwanacie lat. To wanie Jan Cheroot wytropi jego pierwszego sonia i sta z nim rami w rami, gdy Zouga go zastrzeli. Razem przejechali i przemaszerowali wszerz cay ten dziki kontynent. Pili z tej samej butelki i jedli z tego samego kocioka przy tysicu obozowych ognisk. Mimo to nie mg si zmusi, eby go zawoa. Wiedzia, e Jan Cheroot sam musi zdecydowa. Niepotrzebnie si martwi. Kiedy wieczorem nadszed czas d o p , Jan Cheroot podstawi swj wyszczerbiony, emaliowany kubek. Zouga umiechn si i ignorujc lini wyznaczajc dzienn porcj brandy, napeni kubek Hotentota po brzegi. To byo konieczne, stary przyjacielu rzek, a Jan Cheroot skin smutno gow. To byy dobre zwierzta, ale z mojego ycia odeszo ju wiele dobrych istot, czworonogich i dwunogich. Sprbowa nierozcieczonego trunku. Troch czasu, par ykw i nie bdzie to ju miao wielkiego znaczenia. Aletta nie odzywaa si, dopki chopcy nie zasnli w namiocie. Sprzedanie wow i wozu byo twoj odpowiedzi stwierdzia. Pojenie ich kosztowao gwine dziennie, a ziemia w promieniu kilku mil zostaa ogoocona z trawy. W obozie zmary kolejne trzy osoby. Naliczyam dzisiaj trzydzieci wozw wyjedajcych z osady. To siedlisko zarazy. Tak skin gow Zouga. Niektrzy waciciele dziaek robi si nerwowi. Dziaka, ktr proponowano mi wczoraj za tysic sto funtw, zostaa dzisiaj sprzedana za dziewiset. Zouga, to nie w porzdku wobec mnie i dzieci zacza Aletta, lecz m nie pozwoli jej dokoczy. Mog zaatwi przejazd dla ciebie i chopcw z dostawc ywnoci, ktry sprzeda swj wz i wyjeda za kilka dni. Zabierze ci do Kapsztadu. Rozebrali si w ciemnoci i ciszy. Aletta pooya si obok ma na twardej, wskiej pryczy. Po jakim czasie Zouga uzna, e zasna. Nagle poczu na swoim policzku municie jej mikkiej, delikatnej doni. Wybacz, najdroszy. Jej gos by rwnie lekki jak rka; powietrze z jej ust musno brod Zougi. Byam taka zmczona i przybita. Uj do Aletty i przysun do warg koniuszki jej palcw. Byam dla ciebie tak kiepsk on, zawsze chor i sab, kiedy ty potrzebowae kogo silnego. Niemiao pozwolia, by jej ciao otaro si o ciao Zougi. A teraz, kiedy powinnam dawa ci pocieszenie, tylko si ma. Nie, to nieprawda odpar Zouga, cho przez te wszystkie lata czsto odczuwa do niej niech wanie z tych powodw, ktre wymienia. Czu si jak czowiek, ktry musi biec z kajdanami na nogach. A jednak ci kocham, Zouga. Pokochaam ci od pierwszej chwili, gdy ci zobaczyam, i nigdy

nie przestaam kocha. Ja te ci kocham, Aletto zapewni machinalnie. By wynagrodzi jej ten brak spontanicznoci, otoczy j ramieniem, a ona przysuna si i opara policzek na jego piersi. Nienawidz si za to, e jestem taka wta i chorowita powiedziaa z wahaniem. Za to, e nie mog ju by prawdziw on. Ciii, Aletto. Nie drcz si. Teraz bd silna, zobaczysz. Zawsze bya silna duchem. Nie, ale teraz bd. Znajdziemy t gar diamentw razem, a potem wyruszymy na pnoc. Kiedy nie odpowiada, dodaa: Zouga, chc, eby si ze mn kocha teraz. Aletto, wiesz, e to niebezpieczne. Teraz powtrzya. Teraz, prosz. Wzia jego rk i pooya j pod rbkiem nocnej koszuli, na gadkiej, ciepej skrze wewntrznej strony uda. Nigdy wczeniej tego nie robia; Zouga by zaszokowany i zarazem dziwnie podniecony. Ogarna go gboka tkliwo i zrozumienie dla ony, ktrych nie czu od wielu lat. Gdy oddech Aletty znw si wyrwna, delikatnie odsuna rce ma i zelizna si z ka. Opierajc si na okciu, patrzy, jak zapala wiec, a potem klka obok kufra przytroczonego do ng pryczy. Splota wosy w warkocz i zwizaa wstk; jej ciao byo szczupe jak ciao modej dziewczyny. Blask wieczki wygadza zmarszczki, ktre powstay pod wpywem chorb i trosk. Zouga pamita, jaka bya kiedy pikna. Podniosa wieko kufra, wyja co ze rodka i przyniosa mowi. Bya to maa szkatuka z ozdobnym mosinym zamkiem. Klucz tkwi w rodku. Otwrz powiedziaa. W blasku wiecy Zouga zobaczy, e w szkatuce znajduj si dwa grube zwitki banknotw piciofuntowych, przewizane wstk, i sakiewka z ciemnozielonego zamszu. Podnis sakiewk; zaciya mu w doni. Musiay w niej by zote monety. Trzymaam te pienidze na dzie, kiedy bd naprawd potrzebne wyszeptaa. Jest tu prawie tysic funtw. Skd je wzia? Ojciec mi je da, w dniu naszego lubu. We je, Zouga. Kup za nie t dziak. Tym razem nam si uda. Tym razem naprawd wszystko bdzie dobrze. Nazajutrz rano kupiec przyszed po wz. Czeka niecierpliwie, gdy rodzina przenosia swj skpy dobytek do namiotu. Usunwszy ka z osonitej ptnem czci wozu, Zouga mg zdj deski z wskiego przedziau nad tyln osi. Znajdoway si tam cisze przedmioty, ktre miay utrzymywa nisko rodek cikoci pojazdu. Zapasowy acuch, ow na pociski, ostrza siekier, mae kowado i boek domowego ogniska, ktrego Zouga i Jan Cheroot z trudem podnieli z wozu i opucili na ziemi koo niego. Wsplnie przenieli go do namiotu i postawili przy cianie. Taszczyem tego rupiecia z Matabelelandu do Kapsztadu i z powrotem poskary si Jan Cheroot, spogldajc z odraz na rzebiony, przedstawiajcy ptaka posg na kamiennym cokole. Zouga umiechn si do siebie. Hotentot znienawidzi staroytnego boka od pierwszego dnia, gdy odkryli go w zaronitych ruinach otoczonego skaami pradawnego miasta, na ktre natknli si

w czasie polowania na sonie w dzikiej, nieujarzmionej krainie daleko na pnocy. To mj talizman rzek z umiechem. Przynosi mi szczcie. Jakie szczcie? spyta gorzko Jan Cheroot. Czy to szczcie sprzedawa dobre woy? Czy to szczcie mieszka w namiocie penym much, wrd plemienia biaych dzikusw? Mamroczc i pomrukujc, wymaszerowa z namiotu, zapa uzdy dwch koni, ktre pozostay, i ruszy z nimi do wody. Zouga stan na chwil przed posgiem. Boek, umieszczony na smukym cokole z zielonego steatytu, znajdowa si prawie na wysokoci jego gowy. Przedstawia stylizowan posta sokoa zrywajcego si do lotu. Okrutny, zakrzywiony dzib ptaka fascynowa Zoug; musn rk gadki kamie, jak czyni wiele razy. Nieprzeniknione oczy boka patrzyy na niego. Otworzy usta, eby przemwi szeptem do sokoa; w tej samej chwili w trjktnym otworze wejciowym namiotu pojawia si pochylona Aletta i znieruchomiaa widzc, co robi m. Niemal z poczuciem winy Zouga szybko opuci do i odwrci si do ony. Aletta nienawidzia kamiennego boka jeszcze bardziej ni Jan Cheroot. Trzymaa w rkach stos starannie zoonej bielizny i ubra. Z jej spojrzenia przebija niepokj. Musimy to tutaj trzyma? On nie zajmuje wiele miejsca odpar lekkim tonem, a potem wzi od niej rzeczy, pooy na pryczy i odwrci si, by j przytuli. Nigdy nie zapomn tego, co zrobia w nocy rzek i poczu, e ciao Aletty si rozlunia. Wspczucie znw cisno mu pier, gdy zobaczy zmarszczki choroby i troski obok kcikw jej ust i oczu. Skra na twarzy Aletty poszarzaa od zmczenia. Schyli gow, by pocaowa j w usta; czu si niezrcznie, w tak nietypowy dla siebie sposb okazujc uczucie, lecz w tym momencie do namiotu wpadli chopcy, rozemiani i rozbawieni, cignc za sob na sznurku szczeniaka. Aletta wyrwaa si szybko z obj ma, zarumieniona, poprawia fartuch i zacza pokrzykiwa czule na synw: Wynocha razem z tym psem! Jest cay w pchach! Mamo, prosimy! Powiedziaam wynocha! Odprowadzia wzrokiem Zoug, ktry ruszy w stron centrum ogromnego obozu. Szed sprystym jak dawniej krokiem, z wyprostowanymi ramionami. Odwrcia si do stokowatego namiotu na ponurej, suchej rwninie pod okrutnym bkitnym niebem Afryki i westchna. Znw spada na ni fala zmczenia. Kiedy bya dziewczynk, miaa suce, ktre wykonyway domowe prace, takie jak gotowanie i pranie. Wci nie opanowaa sztuki przygotowywania posikw nad dymicym, kaprynym pomieniem obozowego ogniska, a cieniutka czerwona warstewka pyu ju osiada na wszystkim, nawet na powierzchni koziego mleka w glinianym dzbanie. Zbierajc ca si woli, schylia si i ruszya w gb namiotu. Ralph poszed za Janem Cherootem do wodopoju, eby pomc przy pojeniu koni. Aletta wiedziaa, e nie wrc przed nastpnym posikiem. Stanowili dziwaczn par: pomarszczony, drobny starzec i przystojny, beztroski chopak, ktry ju by wyszy i mocniej zbudowany ni jego obroca i nauczyciel. Jordan zosta z matk. Nie mia jeszcze dziesiciu lat, lecz Aletta wtpia, czy bez niego zniosaby t straszn dug wdrwk, upalne dni z wszechobecnym kurzem i przeraliwie zimne noce. Chopiec umia ju przyrzdza proste obozowe posiki, a jego przany chleb i babeczki pieczone na metalowej pycie byy rodzinnymi przysmakami. Aletta nauczya go czyta i pisa i przekazaa

mio do poezji i pikna. Umia zacerowa podart koszul i manewrowa cikim elazkiem do prasowania, wypenionym wglami. Sodki ton jego gosu i anielska uroda byy dla niej rdem nieustannej radoci. Dugo opieraa si naleganiom ma, ktry chcia obci jego zote loczki i zostawi mu krtkie wosy, takie, jakie nosi Ralph. Jordan umiechn si sodko do matki, kiedy go dotkna, i w tej samej chwili Aletcie okropnie zakrcio si w gowie. Zachwiaa si przy rozklekotanej pryczy, prbujc utrzyma rwnowag. Chopiec stara si podtrzyma matk, ale nie mia do siy i upadli oboje. Oczy Jordana rozszerzyy si z przeraenia. Pomg matce dowlec si do ka. Aletta przewrcia si na nie i poczua, e zalewaj j fale gorca i nudnoci. Zouga by pierwszym klientem oddziau Standard Banku, kiedy urzdnik otworzy drzwi wychodzce na plac targowy. Wpaci zawarto szkatuki Aletty, a urzdnik umieci j w zielonym elaznym sejfie pod cian. Na koncie Zougi byo teraz prawie dwa i p tysica funtw. wiadomo tego umocnia jego postanowienie. Poczu si wielki i silny, kroczc po gwnej rampie kopalni. cieki miay siedem stp szerokoci. Komisarz nadzorujcy kopalni, nauczony dowiadczeniami z Bultfontein i Dutoitspan, upiera si, eby wszystkie drogi daway swobodny dostp do dziaek na rodku rozrastajcej si kopalni. Dziaki tworzyy mozaik kwadratowych platform o boku dokadnie trzydziestu stp. Niektrzy poszukiwacze diamentw, lepiej zorganizowani i dysponujcy wikszym kapitaem, dryli swoje parcele szybciej od innych i ich dziaki wyglday jak wiee ze zototej ziemi. Na dnie ssiadujcych ze sob gbokich wykopw uwijali si nadzy czarni robotnicy. Przejcie z jednej dziaki na drug byo mozolne i niebezpieczne: trzeba byo chodzi po niepewnych kadkach nad gbokimi sztolniami, wspina si po rozkoysanych drabinkach sznurowych lub schodzi po zwykych drabinach z drkw powizanych sznurami, trzeszczcych i uginajcych si pod ciarem ciaa. Stojc na obsypujcej si rampie z dziakami po obu stronach, Zouga prbowa sobie wyobrazi, co si stanie, jeli zoe signie gbiej. Ju trzeba byo mie siln gow i odek, eby odway si zej do prowizorycznego szybu. Niezwyka jest ludzka determinacja w deniu do bogactwa wbrew wszystkiemu, bez wzgldu na niebezpieczestwo. Z dna wykopu, koyszc si na kocu dugiej liny, wyjeda skrzany kube wypeniony po brzegi tym wirem. Przy koowrocie schylao si i prostowao dwch spoconych czarnoskrych mczyzn; w jaskrawym wietle soca wida byo wyranie, jak napinaj si ich minie. Kube dotar do krawdzi rampy; mczyni zapali go, przenieli do czekajcego obok wzka z par cierpliwych muw i wysypali zawarto. Nastpnie jeden z nich zrzuci oprniony kube do czekajcych na dnie szybu mczyzn, pidziesit stp niej. Podobna operacja powtarzaa si w setkach miejsc wzdu czternastu ramp; pene urobku kuby wjeday bez koca na gr i wracay puste. Co jaki czas monotoni tego rytmu przerywao pknicie szww kuba, z ktrego sypay si na stojcych na dnie szybu mczyzn kawaki kamieni; czasem pkaa lina i wtedy robotnicy rzucali si w bok, eby unikn leccego z gry pocisku. Nad ca kopalni zdawa si unosi peen niecierpliwego podniecenia szum. Skaday si na niego wykrzykiwane z dou lub z gry rozkazy, pisk przesuwajcych si lin, guchy odgos uderze kilofw i machania szpadlami oraz piew robotnikw z plemienia Basuto, drobnych, lecz silnych mieszkacw Gr Smoczych.

Biali grnicy, haaliwi i zadziorni, schodzili po chwiejnych drabinach albo stali nad swoimi pomocnikami na dnie szybu i wytali wzrok. Czsto zdarzao si, e cenny diament, odsonity uderzeniem szpadla, byskawicznie znika w ustach czarnego robotnika lub w innym naturalnym otworze ciaa. Nielegalny handel diamentami sta si plag poszukiwaczy. W ich oczach kady Murzyn by podejrzanym. Tylko ci, ktrzy mieli mniej ni jedn czwart czarnej krwi, mogli by wacicielami dziaek. Prawo to uatwiao stwierdzanie winy, czarnoskry mczyzna przyapany z diamentem by nieodwoalnie winny. Nie mogo to jednak powstrzyma krccych si wok kopal biaych, rzekomo wdrownych kupcw, aktorw lub wacicieli spelunek, ale w rzeczywistoci NHD, czyli nielegalnych handlarzy diamentami. Grnicy nienawidzili ich tak bardzo, e czsto dochodzio do nocnych podpale i pobi, w ktrych cierpieli zarwno winni, jak i niewinni kupcy; tracili wwczas cay swj dobytek, a tum poszukiwaczy diamentw taczy wok poncych bud, skandujc: NHD! NHD!. Zouga posuwa si ostronie wzdu krawdzi rampy, co jaki czas spychany niebezpiecznie na brzeg przez wz wypeniony diamentononym wirem. Dotar do miejsca, w ktrym rozmawia wczoraj z yczliwie nastawionym poszukiwaczem diamentw, Jockiem Danbym. Obie dziaki byy opuszczone, skrzany kube i lina leay na ziemi, kilof by wbity w ziemi na dnie szybu. Na ssiedniej dziace pracowa grnik z wielk brod, ktry skrzywi si, kiedy Zouga do niego krzykn. Czego pan chcesz? Szukam Jocka Danbyego. Szuka pan w zym miejscu odpar mczyzna, odwrci si i wymierzy kopniaka najbliszemu robotnikowi. Sebenza, ty czarna mapo! Gdzie go znajd? Po drugiej stronie rynku, za Lordem Nelsonem odpar grnik, nie odwracajc gowy. Ubity zakurzony plac by tak samo zamiecony jak reszta obozowiska; stao tu mnstwo wozw dostawcw ywnoci i farmerw, ktrzy przyjechali z mlekiem i innymi produktami, oraz handlarzy wod, sprzedajcych cenny pyn na wiadra. Lord Nelson by bud z pokrytego czerwonym kurzem ptna, rozpitego na drewnianym stelau. W wskiej alejce koo baru leao trzech spord tych, ktrzy wczorajszej nocy pili tam piwo; wygldali jak zabalsamowane zwoki. Jedyna izba pijalni ju napeniaa si porannymi klientami. Bezpaski pies powcha jednego z nieprzytomnych pijakw i odskoczy, a potem pobieg w stron otwartej beczki za barem, sucej za kosz na mieci. Zouga ostronie przekroczy rozcignite na ziemi ciaa i ruszy midzy szeregi bud. Musia zapyta jeszcze kilka razy, nim znalaz kwater Jocka Danbyego. Grnicy byli tak pochonici wycigiem do ukrytego w ziemi bogactwa, a ludzie pracujcy w kopalni tak szybko si zmieniali, e kady zna tylko nazwiska swoich najbliszych ssiadw. Byo to spoeczestwo obcych, wszyscy dbali tylko o siebie; inni obchodzili ich tylko wwczas, gdy mogli pomc w szukaniu przezroczystych kamieni lub przeszkodzi. Chata Jocka Danbyego nie rnia si niczym od tysicy innych. Skadaa si z dwch izb zbudowanych z glinianych cegie, przykrytych strzech i postrzpionym ptnem. Z jednej strony bya przybudwka ze spadzistym dachem i dymicym paleniskiem, na ktrym sta czarny, okopcony kocioek na trzech nogach.

Na zagraconym piaszczystym podwrku, tak jak na wszystkich innych, zbito prymitywny st do sortowania diamentw bya to niska konstrukcja na grubych drewnianych nogach, przykryta pask blach, wypolerowan diamentononym wirem. Leay na nim porzucone drewniane drapaczki, a na samym rodku pitrzy si stos przesianego, wypukanego wiru. Przed gwnymi drzwiami chaty sta wz z dwoma sennymi osami, ktre strzygy uszami, opdzajc si od chmary czarnych much. Wz wypeniay grudy tej ziemi, lecz podwrko byo opuszczone. Po obu stronach drzwi w galwanizowanych jednogalonowych puszkach po syropie roso rachityczne szkaratne geranium, cakowicie niepasujce do otoczenia. W jedynym oknie wisiay delikatne koronkowe firanki, wieo wyprane, jeszcze niepokryte czerwonym pyem i odchodami wszechobecnych much. Nie ulegao wtpliwoci, e bya tu kobieta; po chwili, jakby na potwierdzenie swoich przypuszcze, Zouga usysza saby, lecz niepokojcy odgos kobiecego paczu, dochodzcy przez otwarte drzwi. Zatrzyma si, poruszony aosnym kaniem. W tej samej chwili w drzwiach stan krzepki mczyzna, osaniajc oczy przed socem skat brudn doni. By to Jock Danby. Kto ty? warkn. Rozmawiaem z panem wczoraj przy szybie odpar Zouga. Czego chcesz? zapyta poszukiwacz, nie okazujc, e go rozpoznaje. Rysy jego twarzy cigny si w wyrazie wrogoci; bya w nich jeszcze inna emocja, ktrej Zouga nie umia rozpozna. Mwi pan o sprzeday swojego briefie przypomnia mu Zouga. Zdawao si, e twarz Jocka Danbyego spucha nagle i nabraa brzydkiego, czerwonego koloru; yy na jego gardle napiy si, kiedy wcign gow w silnie uminione ramiona. Ty parszywy spie! wycharcza i cikim susem skoczy w blask soca niczym raniony baw. By wyszy od Zougi o gow, dziesi lat modszy i o pidziesit funtw ciszy. Zaskoczony Zouga spni si o uamek sekundy, schodzc z drogi szarujcemu napastnikowi. Pi trafia go w rami jak kula armatnia; ledwie go musna, lecz to wystarczyo, by upad plecami na st do sortowania, rozpryskujc po piaszczystym podwrku diamentonony wir. Jock Danby skoczy po raz drugi. Napczniae minie jego twarzy pracoway, w oczach byszczao szalestwo, a grube palce zakrzywiy si jak haczyki, kiedy jego rka wystrzelia w stron garda przybysza. Zouga przycign kolana do siebie, napry minie jak mija tu przed atakiem i rbn obcasami butw w pier napastnika. Danby straci oddech i znieruchomia, jakby zosta trafiony podwjn salw z grubego rutu. Jego gowa i rce poleciay bezwadnie do przodu, a reszta ciaa w przeciwn stron. Uderzy w cian z niewypalonej cegy niczym somiana kuka i osun si na kolana. Zouga odbi si od blatu stou. Jego lewa rka zdrtwiaa od niespodziewanego ciosu, lecz porusza si lekko jak tancerz, a fala zimnego gniewu dodaa mu si. Dwoma susami pokona dzielc go od tamtego odlego i trafi Jocka Danbyego hakiem w bok gowy, tu nad uchem. Od uderzenia jemu samemu zadray zby, a przeciwnik potoczy si po cianie i osun na kolana w czerwonym pyle. Jock Danby by oszoomiony, oczy zachodziy mu mg; Zouga poderwa go na nogi i opar o bok wozu, przygotowujc si do nastpnego ciosu. Wcieky i przepeniony chci zemsty za niesprowokowan napa, przesun ciar ciaa na drug nog i przytrzymujc Jocka Danbyego lew rk, z caej siy zamachn si praw. Ale cios nie pad. Zouga znieruchomia i gapi si z niedowierzaniem na Jacka Danbyego, ktry

szlocha jak dziecko; jego cikie ramiona trzsy si, zy spyway po spalonych socem policzkach w zakurzon brod. Byo co szokujcego i enujcego w widoku kajcego mczyzny i gniew Zougi ulecia byskawicznie. Opuci rk, zacinita w pi do rozlunia si. Jezu Chryste wycharcza Jock Danby co z ciebie za czowiek, e chcesz zarobi na nieszczciu drugiego? Zouga wpatrywa si w niego, nie umiejc odpowiedzie na to oskarenie. Musiae co zwszy, jak hiena albo tusty, zakrwawiony sp. Przyszedem z ofert, to wszystko odpar sztywno Zouga, wyjmujc z kieszeni chusteczk. Otrzyj twarz, czowieku. Jack rozmaza zy po twarzy, a potem popatrzy na zabrudzon tkanin. Wic ty nie wiedziae? spyta szeptem. Nie wiedziae o chopcu? Podnis gow i spojrza ostro na Zoug. Widzc na jego twarzy odpowied, odda mu chusteczk i potrzsn gowjak cocker-spaniel strzsajcy wod z uszu. Przepraszam burkn. Mylaem, e jako dowiedziae si o maym i przyszede mnie wykupi. Nie rozumiem odrzek Zouga. Jock Danby ruszy w stron drzwi chaty. Chod powiedzia, prowadzc Zoug przez ma, duszn izb. Stay w niej pokryte ciemnozielonym pluszem krzesa, za due do tego maego pokoiku; byy tu te rodzinne skarby Biblia, stare wyblake zdjcia, tanie sztuce i porcelanowy talerz upamitniajcy lub krlowej z ksiciem Albertem wszystko to leao na stole. W drzwiach drugiej izby Zouga zatrzyma si nagle, czujc nieprzyjemny skurcz w odku. Przy ku klczaa kobieta; jej gow i ramiona okrywaa chusta. Donie, zoone przed twarz, byy szorstkie i zaczerwienione od cikiej pracy przy stole do przesiewania wiru. Podniosa gow i spojrzaa na Zoug. Kiedy moga by adn dziewczyn, lecz soce zepsuo jej cer, a oczy napuchy i zaczerwieniy si od paczu. Kosmyki wosw, zwisajce spod chusty, byy przetuszczone i przedwczenie posiwiae. Zerkna na Zoug tylko raz, a potem znw spucia gow. Jej usta poruszay si w bezgonej modlitwie. Na ku leao dziecko, chopiec nie starszy od Jordana. Mia zamknite oczy i blad jak wosk, emanujc nieskoczonym spokojem twarz. By ubrany w czyst nocn koszul, a jego donie spoczyway na piersi. Upyna minuta, nim Zouga uwiadomi sobie, e chopiec nie yje. Febra szepn Jock i zaszlocha. Sta ze zwieszonymi ramionami jak ogromny, ciki w, czekajcy, a na jego szyj spadnie topr rzenika. Zouga pojecha wozem Jocka Danbyego na plac targowy i kupi tuzin z grubsza ociosanych desek, pacc dostawcy towaru tyle, ile ten zada, bez targowania. Na piaszczystym podwrku przed chat Danbyego rozebra si do koszuli i oheblowa deski, a Jock poci je na miar. Pracowali w ciszy, ktr zakca tylko odgos hebla i piy. Prymitywna trumna bya gotowa przed poudniem, lecz mimo to, gdy Jock ukada w niej ciao syna, Zouga poczu wo rozkadu; w afrykaskim upale nastpuje to byskawicznie. ona Jocka wsiada na rozklekotany wz z trumn, a Zouga poszed obok Jocka. Febra siaa spustoszenie w obozowisku. Na cmentarzu, mil za ostatnimi namiotami, przy drodze

transwalskiej, stao kilka wozw, otoczonych grupk aobnikw. Byy ju te wieo wykopane groby, grabarz pobiera jedn gwine za mogi. W drodze powrotnej z cmentarza Zouga zatrzyma wz przed jedn z pijalni przy placu targowym i za monety, ktre zostay mu w kieszeni, kupi trzy butelki kapsztadzkiej brandy. Usiedli z Jockiem naprzeciwko siebie na wycieanych pluszem krzesach; midzy nimi na stole staa otwarta butelka i dwie szklaneczki, ozdobione radosnymi zotymi napisami:
Krlowa, Niech J Bg Bog osawi

Zouga napeni szklaneczki do poowy i pchn jedn w stron Jocka. Olbrzym spojrza na jej zawarto, trzymajc j w ogromnych doniach midzy kolanami; ramiona mia przygarbione, gow opuszczon. To poszo tak szybko wymamrota. Wczoraj wieczorem wybieg mi na spotkanie i przyjecha do domu na moim ramieniu. Pocign yk ciemnego trunku i zadra. By taki lekki. Nic a nic ciaa na drobnych kociach. Pili rwno jak na komend. Od pierwszej chwili, gdy tylko wbiem pierwszy koek na tych przekltych dziakach, wisiaa nade mn kltwa cign Jock, potrzsajc kudat czupryn. Powinienem by zosta koo rzeki, tak jak radzia Alice. Za oknem osonitym firank zachodzio ju soce, jego czerwona tarcza przezieraa zowieszczo przez chmur kurzu; w izbie robio si coraz bardziej ponuro. W drzwiach stana Alice Danby i postawia na stole latarni oraz dwie miski burskiej owsianki, pywajcej w cienkim, oleistym gulaszu z baraniny. Potem znikna bezgonie; Zouga jeszcze dugo sysza jej ciche szlochania dochodzce zza przepierzenia. O wicie Jock Danby zakoysa si na krzele; jego wochaty brzuch wyziera spod rozpitej a do ppka koszuli. Trzecia butelka bya do poowy pusta. Dentelmen z ciebie wybekota. Nie elegant czy dandys, ale prawdziwy dentelmen, i tyle. Zouga wyprostowa si; tylko lekkie zaczerwienienie oczu wiadczyo o tym, e przez ca noc pi alkohol. Nie yczybym Diabelskich Dziaek dentelmenowi takiemu jak ty. Jeli odchodzisz, musisz j komu sprzeda rzek cicho Zouga. Te dwie dziaki s przeklte mrukn Jock. Zabiy ju piciu ludzi, zamay mnie, sprawiy, e to by najgorszy rok w moim yciu. Patrzyem, jak obok wycigaj z ziemi wielkie kamienie, jak staj si bogaczami, a ja Pijackim gestem wskaza wntrze ndznej chaty. Patrz. Ptno suce jako zasona w drzwiach rozsuno si gwatownie, Alice Danby stana boso obok ma. Jej poszarzaa skra i cignite rysy wiadczyy o tym, e ona te nie zmruya oka. Sprzedaj je powiedziaa. Nie wytrzymam tu ani dnia duej. Sprzedaj je, Jock, sprzedaj wszystko. Wynomy si std, uciekajmy z tego strasznego miejsca. Nie mog tu zosta do nastpnej nocy. Komisarz by pospnym urzdnikiem, wyznaczonym przez prezydenta Branda, szefa nowo powstaego Wolnego Pastwa Burw, ktry zgosi roszczenia do kopalni. Brand nie by jedynym, ktry to uczyni. Stary Waterboer, przywdca ludu Griqua Bastaards, rwnie roci sobie prawa do suchych rwnin, zamieszkiwanych przez jego pobratymcw od ponad pidziesiciu lat. W Londynie lord Kimberley, sekretarz stanu do spraw kolonii, wanie uwiadomi

sobie, jakie bogactwa mog kry kopalnie diamentw, i po raz pierwszy wysucha z uwag postulatw imperialistw, ktrzy prosili, by wesprze Nicholaasa Waterboera i wczy Griqualand w sfer brytyjskich wpyww. Tymczasem komisarz Wolnego Pastwa Burw, nadzorujcy kopalni, z umiarkowanym powodzeniem stara si utrzyma jaki taki ad wrd krnbrnych poszukiwaczy diamentw. Wyznaczone przeze rampy midzy dziakami na Colesberg Kopje zawalay si i kruszyy, podobnie jak jego wadza. Bieg wydarze okrelay interesy narodowe oraz wyaniajcy si z niebytu pierwsi wielcy gracze, arystokraci diamentowych pl. Zouga i Jock Danby zastali komisarza w hotelu Londyn; opakiwa swoje dzieo, wypijajc niadanie w barze. Wzili go z obu stron pod rce i odprowadzili do biura po drugiej stronie placu targowego. Pnym rankiem tego samego dnia komisarz przepisa Diabelskie Dziaki, oznaczone numerami 141 i 142, bdce wasnoci pana J. A. Danbyego, na majora M. Z. Ballantynea, i potwierdzi notarialnie wpat penych dwch tysicy funtw czekiem Standard Banku. Godzin po poudniu Zouga sta na rogu placu targowego, patrz, jak wz, z ktrego wystaj zielone pluszowe krzesa i ko z mosin ram, przejeda na drug stron rynku. Jock Danby prowadzi zaprzg, a jego ona siedziaa sztywno na kole. adne z nich nie odwrcio si, by na niego spojrze. Kiedy zniknli w labiryncie wskich uliczek i chat, Zouga ruszy w stron kopje. Mimo nieprzespanej nocy nie czu zmczenia; szed krokiem tak lekkim, e prawie bieg po wskiej rampie dzielcej mozaik szybw. Na Diabelskich Dziakach dwch starannie oznaczonych skrawkach tej ziemi lea porzucony sprzt. Czarni robotnicy Jocka Danbyego odeszli, bo w kopalni zawsze brakowao kopaczy. Kiedy wczoraj o wicie Jock nie zjawi si, eby ich zebra, po prostu wynajli si do pracy u innego poszukiwacza. Wikszo pozostawionych narzdzi wydawaa si zuyta: kuby wyglday, jakby za chwil miay pkn, a liny przypominay wochate gsienice. Zouga nie powierzyby im wagi swojego ciaa. Ostronie zszed po bujajcej si drabince; jego niepewne ruchy zwrciy uwag poszukiwaczy wiadczyy o tym, e jest nowicjuszem. To s dziaki Jocka Danbyego! krzykn jeden z nich. amiesz prawo grnikw, czowieku. Lepiej std zmiataj, i to szybko. Wykupiem Jocka! odkrzykn Zouga. Godzin temu wyjecha z miasta. Skd mam wiedzie, e to prawda? Moesz pj do biura komisarza. Grnik skrzywi si, spogldajc z dou na Zoug. Dno jego szybu znajdowao si dwadziecia stp niej od poziomu Diabelskiej Dziaki. Kopacze przerwali prac i ustawili si wzdu rampy. Nastrj by nieprzyjemny. Rozproszy go dopiero czysty, piewny gos modego angielskiego dentelmena: Majorze Ballantyne, to pan? Kiedy Zouga spojrza w gr, rozpozna Nevillea Pickeringa, kompana od szklanki pierwszego wieczoru w hotelu Londyn. Tak, to ja, panie Pickering. W porzdku, panowie. Rcz za majora Ballantynea. To sawny owca soni, nie syszelicie o nim? Grnicy niemal natychmiast stracili zainteresowanie przybyszem i znw zaczli si ciga w napenianiu kubw tym wirem. Dzikuj! krzykn Zouga w stron krawdzi wykopu.

 Caa przyjemno po mojej stronie odpar Pickering, umiechajc si szeroko. Dotkn ronda kapelusza i odszed. Jego szczupa, elegancka sylwetka wyrniaa si na tle rzeszy brodatych, umorusanych grnikw. Zouga zosta sam. Jeszcze nigdy w czasie swych wczg po ogromnym kontynencie afrykaskim nie czu si tak bardzo osamotniony. Na te kilka stp kwadratowych piaszczystej ziemi na dnie gorcego wykopu wyda wszystkie pienidze, niemal do ostatniego pensa. Nie mia robotnikw do pomocy, dowiadczenia ani kapitau i wtpi, czy rozpoznaby nieoszlifowany diament, nawet gdyby trzyma go w rku. Uniesienie hazardzisty, przeczucie fortuny, ktra na niego czekaa, rozpyny si rwnie nagle, jak si pojawiy. Spada na niego przygnbiajca wiadomo podjtego ryzyka. Postawi wszystko na dziaki, ktre jak dotd nie day poprzedniemu wacicielowi ani jednego wartociowego kamienia; ceny diamentw spaday na eb, na szyj, za diamentow drobnic kamienie o wadze p karata i mniej pacono po pi szylingw. To by szaleczy krok; Zouga poczu ciskanie w odku, kiedy uwiadomi sobie konsekwencje poraki. Soce wisiao prawie na rodku nieboskonu, jego promienie sigay samego dna dziaek; powietrze wok falowao od gorca, ktre przenikao nawet przez skr butw, palc w podeszwy stp. Zouga mia wraenie, e si dusi, e nie wytrzyma ani chwili duej, e musi natychmiast wydosta si z tej straszliwej sztolni na gr, gdzie powietrze jest chodniejsze i czystsze. Wiedzia, e si boi, a nie by przyzwyczajony do strachu. Wytrzyma szar rannego sonia, ryzykowa ycie na rubieach Indii i w dzikich wojnach na granicach kolonii Przyldka Dobrej Nadziei, gdzie czowiek naciera na czowieka, a stal uderzaa o stal. Nie przywyk do uczucia lku, ale z jakiego ciemnego miejsca jego duszy napyny fale strachu i musia si z nimi zmaga. Runo na przeczucie nieuchronnej klski. Niemal wyczuwa pod stopami jaowo spalonej ziemi, ktra w kocu go okaleczy i zdruzgocze jego marzenie, przez tyle lat dajce mu si do ycia. Czy to wszystko miao si skoczy tutaj, w tej rozgrzanej diabelskiej sztolni? Wzi gboki oddech i przez chwil trzyma powietrze w pucach, walczc z falami lku; wreszcie ustpiy, a on sta nadal w sztolni, osabiony i drcy jak po cikim ataku malarii. Uklkn na jednym kolanie i wzi w do gar tego piachu, przesiewajc go przez palce. Zostay w nich szare, bezwartociowe kawaki wiru. Wypuci je i otrzepa rk o udo. Pokona panik, lecz nadal czu straszliwe przygnbienie i zmczenie w kociach; ledwie zebra siy, by wdrapa si po sznurowej drabinie na krawd szybu. Kiedy ruszy w stron labiryntu bud, wszystko wok niego wirowao i falowao w rozgrzanym powietrzu. Z szumu obozowiska wybijao si wyrane dziecice woanie; Zouga poderwa zwieszon gow, rozpoznajc sodki gos syna. Tato! Och, tato! Jordan pdzi jak szalony w stron ojca, machajc rkami; jego stopy migay nad zryt koleinami drog, jedwabiste loki fruway wok licznej buzi. Och, tato, szukalimy ci ca noc i cay dzie! Co si stao? Zouga przypieszy kroku, widzc niepokj dziecka. Chopiec wycign rce i obj ojca w pasie, wtulajc twarz wjego kurtk na piersi. Cay drajak przeraone dzikie zwierztko. Z mam stao si co strasznego! zawoa stumionym gosem.

Deliryczna gorczka tyfusu brzusznego spada na Alett niczym fale szarej mgy; rzeczywisto znika za przywidzeniami i fantazjami, ktre szybko odpyny, lecz Aletta bya tak osabiona, e nie moga nawet usi. Jej zmysy stay si tak wyostrzone, e ledwie moga znie dotknicie mokrej flaneli; wydawao jej si, e ciar nocnej koszuli moe zmiady jej ciao. Widziaa bardzo wyranie, jakby patrzya na wszystko przez doskonae szko powikszajce. Moga oglda dokadnie kad rzs wok piknych zielonych oczu Jordana. Widziaa kady por na jego satynowych policzkach, moga radowa si doskonaoci uku jego warg, drcych teraz, kiedy si nad ni pochyla. Kiedy zachwycaa si urod syna, w jej uszach znw zaczo hucze. Twarz ukochanego dziecka odpyna; Aletta znowu widziaa j przez dugi wski tunel, wypeniony ciemnoci i rykiem. Uczepia si rozpaczliwie tego obrazu, lecz tunel zacz si obraca, najpierw powoli, jak koo wozu, a potem szybciej; twarz Jordana zamglia si i Aletta poczua, e stacza si w wilgotn ciemno niczym listek w porywie ryczcego wichru. Ciemno znw si rozchylia, jakby w gowie Aletty kto rozsun woal. Z radoci oczekiwaa widoku twarzy Jordana, ale zamiast niej ujrzaa sokoa, ktry szybowa wysoko nad ni. Bya to posta rzebionego boka, ktra staa si czci jej ycia w chwili, gdy wkroczy w nie Zouga. W kadej chacie, w kadym obozowisku czy izbie, ktr nazywali domem przez dzie, tydzie lub miesic, kamienny boek by z nimi, milczcy i nieubagany, z obliczem penym zadumy i pradawnego za. Zawsze nienawidzia tego boka, zawsze wyczuwaa otaczajc go straszn aur, ale teraz jej nienawi i lk mogy si w peni skupi na kamiennym ptaku stojcym nad prycz, na ktrej leaa. Przeklinaa go cicho, bezgonie, lec na plecach na wskim ku, w koszuli przyklejonej do spoconej skry. Dawaa upust nienawici do kamiennego posgu, spogldajcego na ni z wysokoci byszczcego steatytowego cokou. Jej wzrok znw si wyostrzy; gowa sokoa wypenia wszystko. Nagle stao si co niezrozumiaego i nierealnego: puste kamienne oczy rozjarzyy si dziwnym zotym blaskiem, obrciy powoli w oczodoach wypolerowanej czaszki i spojrzay z gry na Alett. renice byy czarne, byszczce, ywe i widzce, lecz okrutne i przepenione takim bezgranicznym zem, e Aletta zadraa ze strachu, spogldajc na ptaka. Zakrzywiony kamienny dzib rozwar si, ukazujc ostry jak grot strzay jzyk, z ktrego koniuszka zwisaa kropla rubinowej krwi. Byszczaa w niej wietlista gwiazda Aletta wiedziaa, e to krew ofiarna. Ciemno wok posgu zapeniy poruszajce si cienie, duchy rytualnych ofiar i cienie kapanw sokoa, martwych od tysicy lat. Teraz zebray si, by skomasowa siy, by powita Alett Krzykna raz i drugi, syszc obd w swoim gosie. Nagle chwyciy j mocne rce i potrzsny delikatnie, z czuoci. Jej wzrok rozjani si, lecz niecakowicie. Wszystko byo niewyrane i zamglone; zacisna powieki i otworzya oczy, dyszc ciko, gorczkowo apic oddech po krzyku. Ralph, to ty? Widziaa tu nad sob wyraziste rysy twarzy, ju prawie mskiej, tak odmiennej od anielskiej twarzyczki Jordana. Mamo, uspokj si. Ralphie, czemu jest tak ciemno? wymamrotaa. Jest ju wieczr. Gdzie Jordie? pi, mamo. Nie mg duej wytrzyma. Kazaem mu si pooy. Zawoaj tat wyszeptaa Aletta. Jan Cheroot ju go szuka. Tata niedugo przyjdzie.

 Zimno mi. Trzsa si gwatownie; poczua, e Ralph podciga koc do jej podbrdka, a potem znw odpyna w ciemno. W mroku widziaa postacie mczyzn przesuwajce si koo niej, dokd pieszce; wyczuwaa zowieszcz pasj, z jak dyli do celu. Widziaa bysk obnaonej stali; syszaa szczk zamkw, grzechot bagnetw w pochwach; tu i wdzie migay twarze, ktrych nie znaa, lecz rozpoznawaa je momentalnie w bysku intuicji. Jeden dorosy, silny brodaty mczyzna, by jej synem; inni te byli jej ciaem i krwi. Wszyscy parli na wojn w niepowstrzymanym, przeraajcym pdzie. Ogarn j dojmujcy al, ale nie moga paka. Podniosa wzrok i ujrzaa sokoa szybujcego wysoko w jasnej kolumnie sonecznego blasku, przebijajcej si przez pospne, zowieszcze chmury zasnuwajce niebo od horyzontu do horyzontu, brunatne chmury wojny. Sok koysa si z wysunitymi szponami pod brzuchem chmur, przekrciwszy pikn i zarazem tchnc okruciestwem gow, by spojrze w stron ziemi. Po chwili jego dugie, ostro zakoczone skrzyda zwiny si i ptak run w d, wycigajc przed siebie ogromne pazury. Aletta zobaczya, jak wbijaj si w ywe ciao; ujrzaa grymas na twarzy, ktrej nigdy przedtem nie widziaa, lecz ktr znaa tak dobrze, jak swoj. Znw krzykna i wtedy otoczyy j silne ramiona ukochane ramiona, na ktre tak dugo czekaa. Podniosa wzrok. Jasne szmaragdowe oczy byy tu obok jej oczu, przetykana zotem broda prawie cakowicie zasaniaa ksztat mocnej szczki mczyzny. Zouga wyszeptaa. Jestem tu, kochana. Zjawy odpyny, przeraajcy deliryczny wiat znik i Aletta znalaza si w namiocie na piaszczystej rwninie pod rozkopanym wzgrzem; promienie jasnego afrykaskiego soca tworzyy bia smug na czerwonej ziemi w namiocie, jakby j przecinajc. Aletta bya lekko oszoomiona byskawicznym przeskokiem z nocy w sam rodek dnia, ze wiata zwidw do rzeczywistoci; miaa wraenie, e jej usta i gardo wypenia suchy proszek. Chce mi si pi wyszeptaa chrapliwie. Zouga podsun dzbanek do jej spkanych ust; chd i sodycz pynu w gardle sprawiy, e Aletcie zakrcio si w gowie. Ale niemal w tej samej chwili spado na ni wspomnienie koszmaru; rzucia pene przeraenia spojrzenie na milczcy posg. Ptak wyda jej si niegrony i pozbawiony znaczenia, jego martwe oczy patrzyy pusto. Mimo to w Aletcie pozosta cie nocnego strachu. Strze si sokoa wyszeptaa. Spojrzaa w zielone oczy ma i zrozumiaa, e wzi jej sowa za jeszcze jeden przejaw chorobliwych roje. Chciaa go przekona, ale bya straszliwie, miertelnie zmczona; zamkna oczy i zasna w jego ramionach. Kiedy si zbudzia, promienie soca przybray cudowny pomaraczowy kolor, ktry zabarwi cae wntrze namiotu i zapali drobne gwiazdki w brodzie i wosach Zougi. Alett wypeniao poczucie gbokiego spokoju. Ramiona Zougi byy silne, wszechogarniajce. Opiekuj si moimi dziemi powiedziaa cicho, lecz bardzo wyranie, a potem umara. Grb Aletty by jeszcze jednym kopczykiem czerwonej ziemi w dugim szeregu wieych mogi. Pochowawszy on, Zouga posa chopcw z Janem Cherootem do obozowiska. Jordan nie mg powstrzyma szlochu, smutek nie chcia opuci jego uroczej twarzyczki. Ralph siedzia za bratem na grzbiecie gniadego waacha, trzymajc malca w pasie. Milcza po stoicku, lecz jego ciao byo sztywne, a jasne oczy o gbokim zielonym odcieniu, takie same jak oczy ojca, zamgliy si od

niewypowiedzianego alu. Jan Cheroot prowadzi waacha; chopcy wydawali si wtli i opuszczeni jak dwie jaskki siedzce na erdzi, gdy wszystkie inne ucieky przed nadchodzc zim. Zouga sta nad grobem, utrzymujc wojskow postaw, z twarz rwnie pozbawion wyrazu jak twarz starszego syna, lecz za t przystojn mask kry si gboki smutek i przejmujce poczucie winy. Chcia przemwi na gos i powiedzie Aletcie, e jest mu przykro, e to on jest odpowiedzialny za ten samotny grb tak daleko od jej kochajcej rodziny i piknych, poronitych lasem gr na Przyldku Dobrej Nadziei, ktre tak kochaa. Chcia prosi on o wybaczenie, e powici j dla nieziszczalnego marzenia. Ale wiedzia, e sowa s daremne, e czerwona ziemia zakrya uszy Aletty. Schyli si i goymi rkami poprawi rg kopczyka w miejscu, w ktrym ziemia si zapada. Za pierwszy diament kupi kamie nagrobny, obieca sobie solennie. Czerwona ziemia wdara si ju pod jego paznokcie, ktre wyglday teraz jak malekie pksiyce koloru krwi. Ogromnym wysikiem woli zwalczywszy poczucie daremnoci i wstyd, przemwi na gos do kogo, kto nie mg ju niczego sysze. Bd si nimi opiekowa, najdrosza rzek. To ostatnia obietnica, ktr ci skadam. Jordie nie chce je, tato powiedzia Ralph, kiedy Zouga stan pochylony w wejciu do namiotu. Zouga poczu, e zalewa go fala niepokoju potniejsza ni jego smutek i poczucie winy. Podszed szybko do eczka, na ktrym malec lea twarz do pciennej ciany, z kolanami podcignitymi do piersi. Skra Jordana bya gorca jak rozpalone socem kamienie na rwninie, zalane zami aksamitne policzki paay czerwieni. Rano Ralph te mia ju gorczk; obaj chopcy rzucali si i mamrotali nieprzytomnie. Ich ciaa byy gorce jak piece, koce przesiky potem; wntrze namiotu wypenia trupia wo febry. Ralph walczy z chorob. Spjrz tylko na niego. Jan Cheroot przesta na chwil ociera gbk z potu krzepkie ciao chopca. Zmaga si z febr jak z ywym wrogiem. Zouga klcza po drugiej stronie maej pryczy, pomagajc Hotentotowi; drczy go niepokj, ale czu dum, spogldajc na lecego syna. Pod pachami Ralpha i na brzuchu pojawiy si kosmyki wosw, a jego czonek nie przypomina ju dziecicego robaczka z pomarszczon skrk na kocu. Ramiona nabieray ksztatw i wypeniay si miniami, nogi byy proste i mocne. Wyjdzie z tego owiadczy Jan Cheroot. W tej samej chwili Ralph drgn gwatownie, jego twarz cigna si w wyrazie determinacji. Dwaj mczyni przykryli go kocem i odwrcili si do drugiego posania. Dugie rzsy Jordana trzepotay jak skrzyda piknego motyla; chopiec kwili aonie, lec bezwadnie, kiedy zdejmowali z niego ubranie i gbk osuszali skr. Jego drobne ciao, uksztatowane rwnie delikatnie jak rysy twarzy, wci miao na sobie dziecice sadeko, poladki byy zaokrglone i pulchne jak poladki dziewczynki, a koci rk i ng dugie, ksztatne i delikatne. Mama jkn malec. Ja chc do mamy. Zouga i Jan Cheroot opiekowali si chopcami na zmian dzie i noc, zapominajc o wszystkim innym; kradli jedynie godzin na napojenie i zajcie si komi, a drug na szybki wypad do obozu, eby kupi lekarstwa od dostawcy lub kilka warzyw od farmerw. Diamenty poszy w zapomnienie

i nikt nawet o nich nie wspomnia w namiocie, w ktrym toczya si walka ze mierci; Diabelskie Dziaki stay opuszczone. W cigu czterdziestu omiu godzin Ralph odzyska przytomno, po trzech dniach siedzia bez niczyjej pomocy i pochania jedzenie, a po szeciu nie mona go ju byo duej utrzyma w ku. Jordan odzyska na krtko przytomno drugiego dnia i zacz woa aonie matk; potem przypomnia sobie, e ju jej nie ma, zapaka i natychmiast znw pogry si w malignie. Szczka zbami. Szala przechylaa si to w jedn, to w drug stron, lecz z kadym wahniciem obecno mierci w rozgrzanym namiocie wydawaa si silniejsza, a wreszcie jej odr niemal zupenie zaguszy wo choroby. Ciao Jordana, rozgrzane gorczk, jakby wyparowao spod jego skry, ktra nabraa perlistego poysku; w niepewnym wietle zmierzchu i brzasku wydawao si, e wida przez ni zarys delikatnego koca. Jan Cheroot i Zouga opiekowali si chopczykiem, pic na zmian, a kiedy aden nie mg spa, nawzajem szukali u siebie pocieszenia, prbujc odsun poczucie bezsilnoci w obliczu zbliajcej si byskawicznie mierci. Jest mody i silny mwili sobie. On te wyzdrowieje. Ale Jordan z dnia na dzie zapada si coraz gbiej, w siebie, jego koci policzkowe niemal przebijay skr, a oczy ledwie wyzieray z gbokich oczodow koloru starych siniakw. Zdruzgotany poczuciem winy i smutkiem, bezsilny Zouga wychodzi codziennie przed witem z namiotu, eby by pierwszy na rynku; liczy na to, e dostawca przywiz lekarstwa, e jeli dopisze mu szczcie uda mu si kupi od burskich farmerw kapust i cebul, a moe i kilka pomarszczonych zielonkawych kartofli, ktre godzin po wicie bd sprzedane. Dziesitego dnia rano, wychodzc z namiotu, zatrzyma si na chwil w wejciu, marszczc ze zoci czoo. Posg sokoa zosta wywleczony z namiotu; jego podstawa wyobia dug bruzd w piachu. Ptak sta teraz oparty byle jak o pie akacji dajcej otoczeniu skpy cie. Na gaziach drzewa wisiay czarne wstki suszonego misa szpringboka, sioda i sprzt podrny; mona byo odnie wraenie, e sok te stanowi cz tego baaganu. Brzowa kura przysiada na jego gowie; jej pynne odchody zostawiy na kamiennej postaci sokoa dugie, biaawe smugi. Kiedy Zouga wrci z rynku, wszed do namiotu z twarz cignit gniewem. Jan Cheroot przykucn obok pryczy Ralpha; pochona ich gra w pi kamieni. Uywali gadkich rzecznych agatw i kawakw kwarcu. Blady Jordan lea nieruchomo; Zouga poczu w brzuchu skurcz niepokoju. Dopiero gdy schyli si nad kiem, zobaczy, e pier chopca si unosi, i usysza jego cichy oddech. Ty przeniose kamiennego sokoa? Jan Cheroot odburkn, nie podnoszc gowy: Posek niepokoi Jordiego. Znw obudzi si z paczem i krzycza do sokoa. Zouga nie poprzestaby na tym, lecz nagle poczu si bardzo zmczony i przybity. Postanowi, e pniej przyniesie posek z powrotem do namiotu. Mam tylko par sodkich ziemniakw, nic wicej mrukn, zajmujc miejsce koo pryczy Jordana. Jan Cheroot przyrzdzi gulasz z suszonej fasoli i baraniny i zmiesza go z gotowanymi ziemniakami. Wysza z tego nieapetyczna papka, lecz tego wieczoru po raz pierwszy Jordan nie odwrci gowy od podsunitej yki. Potem zaskakujco szybko zacz wraca do zdrowia. Jeszcze tylko raz zapyta o Alett, kiedy zostali sami z Zoug w namiocie.

 Czy mama posza do nieba? Tak. Pewno w gosie ojca uspokoia go. Bdzie jednym z aniow pana Boga? Tak, Jordie, i zostanie tam na zawsze. Bdzie si tob opiekowa. Chopiec zastanawia si nad tym przez chwil, po czym z powag skin gow. Nazajutrz by ju na tyle silny, e Zouga mg go zostawi pod opiek Ralpha i uda si z Janem Cherootem na kopje. Poszli ramp numer sze, by rzuci okiem na Diabelskie Dziaki. Cay sprzt wydobywczy szpadle i kilofy, kuby i liny, bloki i drabiny zosta rozkradziony. Przy cenach dyktowanych przez dostawcw zastpienie go nowym bdzie kosztowa sto gwinei. Musimy zatrudni robotnikw stwierdzi Zouga. Co zrobisz, kiedy ich znajdziesz? spyta Jan Cheroot. Wykopi piasek. I co potem? dopytywa si may Hotentot ze zym byskiem w ciemnych oczach; jego twarz bya pomarszczona jak kwane, strcone przez wiatr jabko. Co zrobisz potem? Zobaczymy odpar pospnie Zouga. Stracilimy ju do czasu. Drogi kolego rzek Neville Pickering z czarujcym umiechem ciesz si, e pan poprosi. Gdyby pan tego nie zrobi, sam bym zaproponowa. Nowicjusz zawsze ma pewne problemy z odnalezieniem si. Odkaszln na znak szacunku. Nie chc przez to powiedzie, e jest pan nowicjuszem, w adnym razie Okrelenie to zarezerwowano dla penych nadziei przybyszy z domu. Domem bya Anglia. Nawet ci, ktrzy urodzili si w kolonii, tak j nazywali. Postawi pi gwinei przeciwko szczypcie yrafiego ajna, e wie pan o tym kraju wicej ni ktrykolwiek z nas. Jestem Afrykaninem z urodzenia przyzna Zouga. Przyszedem na wiat w krainie Khamy na pnocy, nad rzek Zouga. Std to dziwne imi. Na Jowisza, musz przyzna, e tego nie wiedziaem! Ale prosz nie wykorzystywa tej informacji przeciwko mnie. Zouga umiechn si lekko, lecz wiedzia, e znajdzie si wielu takich, ktrzy wykorzystaj to bez wahania. Ci, ktrzy przyszli na wiat w domu, uwaali si za co znacznie lepszego od tych, ktrzy urodzili si w koloniach. Wanie dlatego za kadym razem, gdy zdawao si, e Aletta donosi ci, Zouga upiera si, eby odbya dug podr morsk. Ralph i Jordan urodzili si w tym samym domu na poudniu Londynu i obaj znaleli si na przyldku, zanim zostali odstawieni od piersi. Urodzili si w domu i by to pierwszy podarunek, jaki dostali. Pickering taktownie pomin t uwag milczeniem. On sam nie musia mwi, gdzie si urodzi. By angielskim dentelmenem i nikt nie mg tego nie zauway. W paskiej ksice jest wiele fragmentw, ktre mnie zaintrygoway. Powiem panu, co wiem o byszczcych kamykach, jeli zechce pan odpowiedzie na moje pytania. Umowa stoi? W cigu nastpnych dni bombardowali si nawzajem pytaniami: Zouga chcia zna kady szczeg dotyczcy wydobywania i sortowania tego piasku z coraz gbszego szybu, a Pickering raz po raz wraca w rozmowie do krainy na pnocy; pyta o yjce tam plemiona i zote yy, o rzeki, gry i dzikie zwierzta, od ktrych roiy si rwniny i lasy, przedstawione tak sugestywnie przez Zoug w Odysei myliwskiej. Codziennie przed witem spotykali si na skraju drogi nad szybami. Na kuchence wrzaa woda w emaliowanym czajniku. Pili czarn kaw, tak mocn, e ciemniay od niej zby, a wok nich

w ponurym pmroku zbierali si senni czarnoskrzy robotnicy, okryci futrzanymi karossami; rozespani i drcy z zimna w porannym chodzie, rozmawiali przyciszonymi, melodyjnymi gosami, ich ruchy byy sztywne i powolne. Podobne grupy zbieray si w stu innych miejscach wok kopalni, czekajc na wiato, a kiedy pojawio si na wschodnim horyzoncie, mczyni zaczynali schodzi do wykopw po rampach i rozkoysanych drabinach niczym kolumny mrwek; rozpraszali si po szachownicy dziaek przy wtrze narastajcego szumu rozmw i piewu innych czarnych robotnikw, pisku lin i okrzykw biaych nadzorcw; troch pniej dochodzio do tego grzechotanie tego wiru wysypywanego do czekajcych na rampach wzkw. Pickering obrabia cztery dziaki, ktrych by wspwacicielem. Mj partner jest w Kapsztadzie. Bg jeden wie, kiedy wrci. Wzruszy ramionami w charakterystycznym dla siebie gecie pozornej obojtnoci. Pozna go pan ktrego piknego dnia, i bdzie to osobliwe dowiadczenie pamitne, cho niekoniecznie przyjemne. Zoug bawio, e Neville przez cay czas jakim sposobem zachowuje fircykowat elegancj swojego stroju: umia przej ca ramp tak, e na jego wyczyszczonych do poysku butach nie osiad kurz; wdrapywa si po drabinach, a na jego koszuli nie wida byo plam od potu; potrafi okada si piciami z innym poszukiwaczem diamentw, ktry naruszy teren jego dziaki, a na jego marynarce Norfolk nie byo wida ladu bjki. Przemierza ca szeroko kopalni niedbaym krokiem eleganta tak szybko, e Zouga musia porzdnie wyciga nogi, eby za nim nady. Jego cztery dziaki nie stanowiy caoci, lecz byy rozrzucone w rnych miejscach i oddzielone tuzinem innych dziaek, wic Pickering wdrowa od jednej do drugiej, koordynujc prace; czsto bra grupk pnagich, czarnoskrych robotnikw z jednej dziaki i prowadzi na drug, gdzie prace si opniay. W jednej chwili by na rampie i sprawdza zawarto wozw, a w nastpnej nagle pojawia si na ogrodzonej dziace za placem targowym, gdzie jego robotnicy poruszali koyskami penymi wiru. Urzdzenia te przypominay starowieckie dziecinne koyski, od ktrych wzia si ich nazwa, lecz byy wielokrotnie wiksze. Czarni mczyni, ktrych stopy przypominay ksztatem pksiyce, stali po obu stronach takiej koyski i poruszali ni to w jedn, to w drug stron, a trzeci wsypywa na jej pokryw ty wir z kupki utworzonej po zrzuceniu adunku z wozu. Pokryw koyski stanowio stalowe sito z ptoracalowymi otworami. Koryto koysao si rytmicznie, wir podskakiwa na siatce; drobniejsze kamyki spaday na drugie sito, a grubsze staczay si z koyski pod czujnym nadzorem dwch ludzi, ktrzy wypatrywali bysku diamentu zbyt wielkiego, by mg wpa na drugie sito. Nie wydawao si to jednak zbyt prawdopodobne. Diament o rednicy wikszej ni ptora cala stanowi przepustk znalazcy do bogactwa to wanie by w kucyk ze snw poszukiwaczy, kamie o wadze przekraczajcej sto karatw. Drugi poziom mia znacznie gciejsze sito, ty py unosi si nad nim jak dym; trzecie sito, o jeszcze mniejszych oczkach, przepuszczao tylko bezwartociowe, mniejsze od krysztakw cukru drobinki, ktre mona byo odrzuci. wir z sita na ostatnim poziomie by zbierany z wyjtkow pieczoowitoci i pukany w balii z cenn wod, przywiezion z odlegej o trzydzieci mil rzeki Vaal. Pukanie odbywao si na osobnym sicie, najdrobniejszym ze wszystkich. Robotnik porusza nim, trzymajc rce po okcie w bocie. Wreszcie zawarto sita, oczyszczon z muu, rzucano na metalow powierzchni stou sortowniczego, gdzie inni robotnicy, sortowacze, grzebali w niej paskimi drewnianymi opatkami

drapakw. Najlepszymi sortowaczami byy kobiety, bo miay cierpliwo, wrodzon zrczno rk i doskonay wzrok, wyczulony na barw i faktur. onaci poszukiwacze trzymali swoje ony i crki przy stoach codziennie od pierwszego brzasku do zmierzchu. Pickering nie nalea do szczciarzy majcych kobiety przy stoach; zatrudnia starannie przyuczonych Afrykanw, ktrym jednak nie mona byo ufa. Nie daby pan wiary, co potrafi zrobi, eby zgarn dobry kamie. Czasem chce mi si mia, kiedy pomyl, jak zareagowaaby jaka ksina na wie, e byszczcy kamie wiszcy na jej szyi przeszed kiedy przez doln parti ciaa wielkiego czarnego Basuto mwi do Zougi. Prosz za mn, poka panu, czego szuka. ylasty czarnoskry sortowacz stojcy przy krawdzi stou dawa wiadectwo swojej wysokiej pozycji, popisujc si europejskim wyrafinowaniem: haftowan kamizelk i kapeluszem Derby, lecz jego stopy byy bose, a w przekutym uchu nosi roek z proszkiem do wchania. Z weso min ustpi miejsca Pickeringowi, ktry wzi w rk drapak i zacz przesiewa wir, po kilka kamieni naraz. Jest! zawoa nagle. Paski pierwszy dziki diament, staruszku! Prosz mu si dobrze przyjrze i miejmy nadziej, e nie bdzie paskim ostatnim. Zouga by zaskoczony. Nie tego oczekiwa. Po chwili jego zaskoczenie zmienio si w rozczarowanie. Diament wyglda jak odamek szarego kamienia wielkoci ziemnej pchy, od ktrych roio si w czerwonym piachu obozu. Kamyk nie mia ognia i bysku, ktrego spodziewa si Zouga, jego kolor by brudnoty; podobnej barwy jest szampan, lecz diament nie skrzy si tak jak musujcy trunek. Jest pan pewien? zdziwi si. To nie wyglda jak diament. Jak pan pozna? To odamek, prawdopodobnie kawaek wikszego kamienia. Way pewnie z jedn dziesit karata i bdziemy mieli szczcie, jeli dostaniemy za niego pi szylingw, ale wystarczy na zapacenie jednemu mojemu robotnikowi za tydzie pracy. Jaka jest rnica midzy tym a tym? Zouga wskaza na kupk wiru porodku stou, wci mokrego od wody po pukaniu w balii, poyskujcego tysicem odcieni czerwieni i zota, antracytowej czerni i cielistego ru, krzykliwej feerii diamentononego wiru. Mydlany poysk odpar Pickering. Faktura. Wkrtce pana oko si przyzwyczai. Nie trzeba zwraca uwagi na kolor, trzeba szuka kamieni o odpowiedniej fakturze. Wzi odamek midzy dwa drewniane drapaki i obrci go w socu. Diament odpycha wod, wic odrnia si od mokrego wiru. Rnica polega wanie na tym mydlanym poysku. Poda kamie Zoudze. Prosz go zatrzyma jako podarunek. Niech to bdzie paski pierwszy diament. Polowali ju prawie dziesi dni, stopniowo przesuwajc si coraz dalej na poudnie. Dwukrotnie widzieli zwierzyn w maych grupkach, lecz za kadym razem rozpierzchaa si przy pierwszym podejciu. Zouga by coraz bardziej zdesperowany. Jego dziaki leay odogiem, poziom ssiednich byskawicznie si obnia, na skutek czego jego robota stawaa si coraz trudniejsza i niebezpieczniejsza ze wzgldu na moliwo obsunicia si ziemi. Te dziaki zabiy ju piciu ludzi. Jock Danby ostrzega go przed nimi. Zouga lea teraz na malekim kopje pidziesit mil na pnoc od rzeki Vaal, osiemdziesit mil od kopalni, i wci nie by pewien, kiedy zdoa zakoczy t wypraw i ruszy z powrotem na

poudnie. Jan Cheroot i chopcy zostali z komi nieco niej na zboczu; trzymali je w wskim parowie zaronitym kolczastymi krzakami. Do uszu Zougi dochodzi dziecicy gosik Jordana mieszajcy si z krzykami koujcych w grze ptakw. Zouga opuci lornet, by da odpocz oczom i wsucha si w sowa syna. Ba si zabiera malca na t trudn wypraw, zwaszcza tu po chorobie, ale nie byo innej moliwoci, adnego bezpiecznego miejsca, w ktrym mg go zostawi. Odporno Jordana po raz kolejny zadaa kam jego delikatnemu wygldowi. Jecha pewnie na koniu i dotrzymywa kroku starszemu bratu, szybko odzyskujc wag. W cigu kilku dni jego miertelnie blada skra nabraa barwy brzoskwini. Myl o Jordanie natychmiast obudzia wspomnienie Aletty, wci tak bolesne i nasycone poczuciem winy, e Zouga nie mg go znie; podnis lornetk i spojrza na rwnin, by je od siebie odsun. To, co zobaczy, przynioso mu ulg. Daleko na sawannie wida byo jakie poruszenie. Zouga rozpozna stado gnu, dzikiego byda Burw, zoone z okoo stu sztuk. Te niegrzeszce urod zwierzaki ze smutnymi, garbatymi nosami i szczeciniastymi brodami uwaane byy za klownw sawanny. Goniy si w kko bez celu, z pyskami przy ziemi, wierzgajc kopytami, a potem nagle przeryway to szalecze brykanie i staway, parskajc i gapic si na siebie ze zdumieniem. Za tumanem kurzu unoszcego si spod kopyt gnu Zouga zobaczy co jeszcze. Starannie ustawi ogniskow karbowanym kkiem lornetki; obraz zakoysa si i rozpyn i po chwili wyonia si z niego serpentyna, ktra zdawaa si pyn nad rwnin po jeziorze srebrzystej, roziskrzonej wody. Strusie! krzykn z obrzydzeniem. Odlege sylwetki poruszay si jak dugie czarne kijanki na wodnistym tle. Dugonogie ptaki wyglday, jakby w cudowny sposb unosiy si w udrczonym upaem powietrzu nad rwnin. Zouga prbowa je policzy, ale stado przeformowao si i zlao w ciemn mas podskakujcych pierzastych cia. Nagle usiad, opuci szka i przetar soczewki kocem jedwabnej chusty, ktr nosi na szyi, a potem szybko podnis je do oczu. Groteskowe ksztaty rozdzieliy si, podune, wijce si sylwetki wrciy do zwykej postaci, dugie nogi nabray zwyczajnych proporcji. Ludzie! szepn Zouga; policzy ich z takim entuzjazmem, z jakim reagowa na widok wielkiego szarego sonia, nioscego w pysku wspaniae ciosy. Doszed do jedenastu i wtedy nastpna warstwa gorcego powietrza znw zmienia odlege ksztaty ludzi w groteskowe monstra. Zarzuci lornetk na rami i zszed po zboczu; lune kamienie poruszay si pod naciskiem jego stp. Jan Cheroot i chopcy leeli na dnie wwozu na kocach, oparci o sioda zdjte z koni. Zouga zelizn si po cianie parowu i wyldowa midzy nimi, zanim chopcy wrcili mylami z zaczarowanej krainy, ktr odmalowa im sowami Jan Cheroot. Spore stado powiedzia do Hotentota, sigajc po karabin Martini-Henry tkwicy w skrzanej pochwie przy siodle Ralpha. Opuci zatyczk komory i upewni si, e jest pusta. Nie polujemy na szpringboki rzek do Ralpha. Nie aduj, dopki Jan Cheroot albo ja ci nie powiemy. Jordan byjeszcze za may, eby unie cik bro, lecz jedzi na koniu do dobrze, by wzi udzia w okraniu. Pamitaj, Jordie: musisz trzyma si blisko Jana Cheroota, eby sysze, co mwi przypomnia Zouga, zerkajc na soce. Byo dobrze po poudniu; musieli dziaa szybko, bo jeli nie otocz grupki czarnoskrych ludzi za pierwszym razem, jeli ich nie zaskocz, trzeba bdzie potem dugo i mozolnie wyapywa jednego po

drugim. Jak dotd wszystkie takie prby przerywaa zapadajca byskawicznie afrykaska noc. Sioda konie rozkaza Zouga i wszyscy ruszyli do wierzchowcw. Sam wskoczy na swojego gniadego waacha i spojrza surowo na Ralpha. Masz robi, co ci ka, bo jeli nie, to przetrzepi ci sier na ogonie, modziecze. Skierowa konia na wylot parowu, a podekscytowany Ralph umiechn si konspiracyjnie do Jana Cheroota. May Hotentot zmruy oko, lecz poza tym orientalne rysy jego paskiej twarzy pozostay niewzruszone. Zouga starannie wybra kopje, od ktrego odchodzi parw biegncy mniej wicej ze wschodu na zachd; ruszy wzdu niego, schyliwszy gow, by nie wystawaa nad krawd. Powstrzymywa waacha, eby spod jego kopyt nie unosi si kurz. Po przejechaniu p mili zdj szeroki kapelusz i ostronie unis si na strzemionach, aby wyjrze na rwnin. Zerkn szybko na pnoc, a potem byskawicznie znw schyli gow. Tu staniemy. I nie ruszaj si, dopki ja tego nie zrobi powiedzia do Ralpha, po czym odwrci si do Jana. Trzymaj Jordiego blisko siebie przypomnia mu. Siodo zatrzeszczao, gdy obraca waacha w wskim parowie. Nastpnie podjecha stpa do rodka maej kolumny i stan. Powstrzymujc niecierpliwo, zerka raz po raz w stron wiszcej coraz niej tarczy soca. Druga taka szansa moga nie trafi si prdko, a kady dzie by wany dla zaniedbanych dziaek. Zouga wyszarpn strzelb ze skrzanego olstra przy kolanie, wyj z pasa nabj i wsun go do komory. Potem wsun bro w olstro, nie odwodzc kurka. Traktowa to jak zwyke rodki ostronoci, lecz przecie nie mg wiedzie, kim s zbliajcy si ludzie. Nawet jeli mieli pokojowe zamiary, a ich cel nie rni si od tego, ktry przywieca Zoudze, musieli by uzbrojeni i nerwowi tak nerwowi, e zamiast wdrowa drog z pnocy, podrowali po otwartej sawannie. Trzymali si razem dla bezpieczestwa i Zouga wiedzia, e po drodze niepokoili ich czarni i biali: czarni na pewno prbowali zrabowa im ndzny dobytek, a biali co znacznie cenniejszego moliwo wynajcia si do pracy temu, kto najwicej zapaci. W dniu, w ktrym Zouga podzikowa Pickeringowi za nauk i zacz si szykowa do obrabiania Diabelskich Dziaek na wasny rachunek, stan wobec problemu, ktry drczy cay subkontynent. Tylko czarni Afrykanie potrafili znie warunki panujce w szybach. Tylko czarni gotowi byli pracowa za tak nisk stawk, e wydobycie diamentw si opacao, ale nawet ich ebracza stawka bya wielokrotnie wysza od tej, jak mogli zaoferowa Burowie z okolicznych minipastewek. Kopalnie diamentw ogoociy cay ten obszar z robotnikw w promieniu piciuset mil; Burowie patrzyli na to z tak sam niechci, z jak patrzyli na samo gniazdo awanturnikw i poszukiwaczy fortuny, jakim bya kopalnia. Diamenty zniszczyy tradycyjny styl ycia Burw; nie do, e grnicy pozbawiali ich taniej siy roboczej, pozwalajcej rzetelnemu i pracowitemu rolnikowi utrzyma siebie i rodzin na tej dzikiej ziemi robili take co jeszcze, co, co z punktu widzenia Burw byo niewybaczalne, stao w sprzecznoci z ich gboko zakorzenionymi pogldami i zagraao nie tylko ich gospodarstwom, lecz i yciu: pacili czarnym Afrykanom broni. Burowie stoczyli bitwy z Afrykanami nad rzekami Blood River i Mosega, tysice razy stawali przy ogrodzeniach obozowisk wrogw o wicie, najchtniej wybieranej przez nich godzinie ataku. Widzieli dym unoszcy si nad swoimi poncymi domostwami i zasiewami, wyruszali tropem skradzionych stad byda, grzebali drobne, blade ciaa swoich dzieci, z ktrych krew wypyna przez straszliwe, ziejce rany zadane assegai. Chowali je w Weenen Miejscu Szlochw i na innych przekltych, opuszczonych cmentarzach rozsianych po caej tej ziemi.

Pacenie czarnym broni byo ciosem wymierzonym w ich prawa i obraao pami zmarych bohaterw. Wanie z tych powodw uzbrojone grupy Burw wyruszay ze swoich minipastewek i przeczesyway kraj i puste szlaki z pnocy, by nie pozwoli Afrykanom dotrze do kopal i zmusi ich do pracy na wasnej ziemi. Ale pi szylingw tygodniowo i muszkiet po trzech latach zakontraktowanej pracy byy pokus, ktra sprawiaa, e czarni wyruszali pieszo w kilkusetmilow podr, na spotkanie setek niebezpieczestw i uzbrojonych oddziaw wroga, byle tylko dotrze do kopal. Przybywali setkami, a mimo to wci byo ich zbyt mao, by zapeni godne diamentowe szyby. Zouga i Jan Cheroot na prno przeczesywali kopalni. Kady czarny Afrykanin mia podpisan umow i by zazdronie pilnowany przez swego pracodawc. Zaproponujemy siedem szylingw i sze pensw za tydzie rzek Zouga do Jana Cheroota. Tego samego dnia podpisali z picioma robotnikami umow na wysz stawk i nastpnego przed namiotem Zougi czeka tuzin dezerterw chtnych do pracy na nowych warunkach. Zanim Zouga zdy sporzdzi list, stan przed nim Neville Pickering. Oficjalna wizyta, staruszku mrukn przepraszajco. Jako czonek naszego zacnego Komitetu Grniczego musz panu zakomunikowa, e stawka wynosi pi szylingw, a nie siedem i sze pensw. Zouga otworzy usta, eby zaprotestowa, ale Pickering podnis rk i umiechn si. Nie, majorze. Pi szylingw i ani pensa wicej. Zouga nie wtpi w potg wadzy Komitetu Grniczego. Stosowanie si do edyktw tego ciaa byo wymuszane najpierw ostrzeeniem, potem biciem i wreszcie napaci caej spoecznoci poszukiwaczy, ktra moga zakoczy si spaleniem dobytku albo nawet linczem. Wic co mam zrobi, eby zdoby brygad? spyta Zouga. To, co my wszyscy. Musi pan ruszy si i poszuka jej sobie, zanim zrobi to inny grnik albo wataha Burw. Moe bd musia pojecha na pnoc a nad rzek Shashi stwierdzi sarkastycznie Zouga. Pickering skin gow. Niewykluczone. Umiechajc si na wspomnienie tej pierwszej lekcji stosunkw pracy w kopalni diamentw, Zouga mocniej nasun kapelusz na gow i zebra wodze. Dobrze wic mrukn. Zaczynajmy rekrutacj! Wbi pity w bok waacha i wspiwszy si po zboczu parowu, wyjecha na otwart rwnin. Afrykanie znajdowali si piset jardw dalej; Zouga policzy ich szybko: szesnastu. Gdyby udao si zebra ich wszystkich, jutro o wicie mogliby ruszy w drog do kopalni. Szesnastu ludzi wystarczyoby do obrabiania Diabelskich Dziaek; w tej chwili przedstawiali oni dla Zougi tak sam warto jak pidziesiciokaratowy diament. Szli gsiego, truchtem charakterystycznym dla impi, zuluskich oddziaw bojowych. Nie byo z nimi adnych kobiet ani dzieci. Dobrze powtrzy Zouga, powstrzymujc lekko waacha i zerkajc w prawo. Jan Cheroot mkn przez sawann, a Jordan sun w tumanie kurzu pidziesit krokw za nim. Z tej odlegoci nie wyglda jak dziecko; mona ich byo wzi za dwch uzbrojonych jedcw. Jan Cheroot zatacza szerokie koo, prbujc zaj czarnoskrych wdrowcw od tyu, zanim si rozprosz, i wystawi ich swojemu bossowi. Zouga zerkn w lewo i jkn, widzc Ralpha zgitego nisko nad szyj galopujcego konia, ze strzelb w doni. Mia nadziej, e bro wci nie jest nabita, i aowa, e nie zakaza synowi jej

pokazywa. Jednak nawet w momencie gniewu poczu przypyw dumy, patrzc, jak jego syn pdzi na koniu. Chopak by urodzonym jedcem. Powstrzyma znw waacha, dajc pozostaym czas na zamknicie okrenia i jednoczenie prbujc zachowywa si tak, by jego zblianie si nie wygldao zbyt dramatycznie. Wiedzia, e autochtoni wezm ich za uzbrojony oddzia o wojowniczych zamiarach; chcia rozwia ich obawy, wic podnis kapelusz i zamacha nim nad gow. Jan Cheroot cign wodze i da znak Jordanowi, by zrobi to samo. Zajechali piesz grup od tyu szerokim ukiem; Ralph osadzi w miejscu klacz, ktra stana na tylnych nogach, potrzsajc teatralnie bem. Autochtoni, ktrzy znaleli si w rodku, poruszali si szybko i w skoordynowany sposb, jak dobrze wywiczeni wojownicy. Rzucili na ziemi toboki ze zwinitymi matami do spania, kociokami i skrzanymi workami z ziarnem, ktre nieli na gowach, i utworzyli obronny krg. Stali rami przy ramieniu, tak e jedna tarcza zachodzia na drug; stalowe ostrza assegai poyskiway w socu nad ich gowami. Nie mieli na sobie penego oporzdzenia wojennych oddziaw: spdniczek z mapich ogonw, paszczy z futer pustynnych lisw, wysokich piropuszy z pir strusi i ptakw wdw. Ale byli uzbrojeni, a tarcze, ktre wystawili naprzeciw zbliajcych si jedcw, i bysk stali powiedziay Zoudze wszystko, co chcia wiedzie. Od tych tarcz wzia si nazwa plemienia: Matabele Lud Dugich Tarcz. Maa grupka mczyzn stojcych nieruchomo w socu i obserwujcych nadjedajcego Zoug pochodzia z plemienia najlepszych wojownikw, jakich wydaa Afryka. Znaleli si prawie piset mil na poudnie od granic swego kraju. Wybraem si na kuropatwy pomyla z umiechem Zouga a w moj puapk wpado stado orw. Sto jardw od krgu tarcz cign wodze, lecz waach, jakby wyczuwajc napicie, poruszy si niespokojnie. Dugie tarcze zrobione byy z nakrapianych, czarno-biaych skr woowych; kady regiment Matabele mia inaczej wygldajce tarcze. Zouga wiedzia, e czer i biel to barwy Inyati, regimentu Bawow, i poczu ukucie nostalgii. Kiedy induna dowodzcy Inyati by jego przyjacielem; podrowali razem przez poronite akacjami rwniny Matabelelandu, polowali i odpoczywali przy tym samym ognisku. Byo to bardzo dawno temu, podczas pierwszej wyprawy Zougi nad rzek Zambezi, lecz wspomnienie byo tak ywe, e z trudem zdoa si z niego otrzsn. Podnis praw do, rozkadajc palce w uniwersalnym gecie dobrej woli. Wojownicy Matabele, widz was! zawoa w ich jzyku, tak pynnie, jakby by jednym z nich; sowa atwo znalazy drog do jego ust. Zauway lekkie poruszenie za tarczami; gowy zafaloway, gdy wypowiedzia sowa powitania. Jordan! krzykn. Modszy syn zatoczy koo i osadzi konia w miejscu obok Zougi. Teraz rnica midzy mczyzn i chopcem staa si wyrana. Wojownicy krla Lobenguli, widzicie, e jedzie ze mn mj syn. aden Matabele nie zabiera na wojn swoich dzieci. Krg tarcz obniy si o kilka cali i Zouga zobaczy ciemne, czujne oczy stojcych za nimi mczyzn, lecz gdy tylko podjecha kilka krokw bliej, tarcze natychmiast si podniosy. Jakie wieci o Gandangu, indunie regimentu Inyati, ktry jest dla mnie jak brat? zapyta Zouga.

Na dwik tego imienia jeden z wojownikw rozsun tarcze i wystpi z krgu wczni. Kto nazywa Gandanga swoim bratem?! krzykn czystym, modym i mocnym gosem kogo, kto przywyk do wadzy. Jestem Bakela, Pi. Kiedy Zouga poda swoje imi w jzyku Matabele, zauway, e wojownik, z ktrym rozmawia, jest niewiele starszy od Ralpha. By szczupy i mia prost postaw, wskie biodra i uminione ramiona, ktrych z pewnoci uywa w niejednej bitwie. Zouga odgad, e zabi ju swojego pierwszego wroga, umoczy wczni w jego krwi. Mody Matabele ruszy teraz w stron Zougi, przemierzajc otwart przestrze zwinnym krokiem; jego nogi pod krtk skrzan spdniczk byy dugie i ksztatne. Bakela rzek, zatrzymujc si kilkanacie krokw od gowy waacha. Bakela powtrzy, obnaajc w umiechu biae, rwne zby, lnice na szerokiej przystojnej twarzy. To imi, ktre wyssaem z mlekiem matki, bo jestem Bazo, Topr, syn Gandanga, ktrego nazwae swoim bratem i ktry pamita ci jako starego i dobrego przyjaciela. Poznaem ci po blinie na policzku i zotych wosach w brodzie. Widz ci, Bakelo. Zouga zeskoczy z waacha, zostawiajc strzelb w olstrze, i z szerokim umiechem podszed do modzieca, by ucisn go za ramiona w gecie czuego pozdrowienia. Potem, z piciami opartymi na biodrach, wci si umiechajc, odwrci si do Ralpha. Jed i sprbuj ustrzeli szpringboka albo jeszcze lepiej gnu. Dzi wieczorem bdzie nam potrzeba duo misa. Ralph zareagowa na polecenie gonym okrzykiem i wcisn pity w boki klaczy, ktra znw stana dba, po czym ruszya galopem, z rozwian grzyw, stukajc kopytami. Jan Cheroot, nie czekajc na rozkaz, pocign za grzyw swoj kocist szkap i ruszy za chopakiem. Wrcili o zmierzchu. Znaleli rzadk zwierzyn: byka elanda, tak starego, e jego szyja i opatki byy prawie niebieskie, a fad skry na szyi prawie zamiata ziemi midzy jego grubymi przednimi nogami. Rozmiarami przypomina rozpodowego byka, pier mia krg jak baryka z drewna dbowego; Zouga oceni, e way niewiele mniej ni ton, bo by ogromny i mia gadk skr; w komorze piersiowej musia mie ogromn ilo biaego tuszczu, a pod lnic skr grub warstw tego sada. Wojownicy Matabele uderzyli swoimi assegai w tarcze i krzyknli z radoci na jego widok. Byk parskn, syszc haas, i puci si lekkim galopem, prbujc uciec, ale Ralph zajecha mu drog; po przebiegniciu stu jardw zwierz zmczyo si, zwolnio do truchtu i pozwolio si skierowa w stron grupy mczyzn. Ralph cign wodze, wyj nogi ze strzemion i zeskoczy na ziemi; ldujc na palcach na ziemi niczym kot, podnis sztucer i niemal w tej samej chwili wypali. eb byka podskoczy, jego ogromne byszczce oczy zamrugay konwulsyjnie, gdy pocisk trafi midzy nie, w sam rodek. Zwierz z guchym oskotem runo na ziemi, ktra a zadraa. Matabele rzucili si ku ogromnemu cielsku jak wataha dzikich psw. Posugiwali si swoimi ostrymi assegai jak tasakami; kady chcia si dobra do najsmakowitszych kskw: flaczkw, wtroby, serca i sodkiego biaego tuszczu. Matabele opychali si tustym misem elanda. Smayli flaczki na wglach i nadziewali kawaki wtroby, sada i soczystego serca na biae gazki akacji, obdarte ze skry; topicy si tuszcz skwiercza i pryska na misie. Nie ubilimy niczego od dnia, w ktrym wyszlimy z lasu rzek Bazo, wyjaniajc, dlaczego

maj takie apetyty. Mimo e na pustyni roio si od stad szpringbokw, trudno byo je dogoni pieszemu myliwemu, uzbrojonemu tylko we wczni. Bez misa brzuch mczyzny jest jak wojenny bben, peen haasu i wiatru. Oddalilicie si od Matabelelandu zauway Zouga. aden Matabele nie zapuci si tak daleko od czasu starego krla, ktry poprowadzi plemi na pnoc przez Limpopo, a wtedy nawet twj ojciec, Gandang, by dzieckiem. My pierwsi wybralimy si w tak podr potwierdzi z dum Bazo. Jestemy ostrzem wczni. Wojownicy podnieli gowy; na ich twarzach odbia si duma. Wszyscy byli modzi; najstarszy z nich mia zaledwie kilka lat wicej od Bazo, a aden nie przekroczy dziewitnastu. Dokd was ta podr prowadzi? spyta Zouga. Do cudownego miejsca na poudniu, z ktrego mczyzna wraca z wielkimi skarbami. A jakie to skarby? zainteresowa si Zouga. Takie odpar Bazo, wycigajc rk w stron Ralpha, ktry siedzia oparty o siodo jak o poduszk, dotykajc wypolerowanej kolby karabinu Martini-Henry, wystajcej z pochwy. Isibamu, strzelby! Strzelby? zdziwi si Zouga. Amadoda z plemienia Matabele ze strzelb? W jego gosie zabrzmiaa lekka kpina. Czy to nie assegai jest broni prawdziwego wojownika? Przez chwil Bazo spoglda na niego z konsternacj, lecz zaraz odzyska rezon. Dawne zwyczaje nie zawsze bywaj najlepsze odpar. Starcy mwi nam, e tak, aby modzi uwaali ich za mdrcw. Jego towarzysze siedzcy wok ogniska pokiwali gowami i mruknli z aprobat. Bazo najwyraniej nimi dowodzi, mimo e najmodszy. Jako syn Gandanga by bratankiem krla Lobenguli i wnukiem samego krla Mzilikaziego. Szlachetne pochodzenie zapewniao mu pierwszestwo, lecz nie ulegao te wtpliwoci, e chopak jest sprytny i inteligentny. Aby zarobi na strzelby, ktrych pragniecie, mczyzna musi ciko pracowa w gbokim wykopie w ziemi powiedzia Zouga. Dzie w dzie przez trzy lata musi wylewa tykwy potu, zanim dostanie zapat w postaci strzelby. Syszelimy o tym odrzek Bazo, kiwajc gow. Zatem dostaniecie doskonae strzelby na koniec tych trzech lat, kady z was. Ja, Bakela, Pi, daj wam na to moje sowo. Przybyciu do kopalni nowej grupy rdzennych Afrykanw towarzyszya pewna ceremonia, rodzaj inicjacji: czarni robotnicy biegali w szeregu wzdu drogi, wystrojeni w wyrzucone przez biaych czci ubra, co miao wiadczy o tym, e s wiatowcami. Przebiegajc obok, szydzili z nowo przybyych braci: Patrzcie, pawiany ze wzgrz! Gdzie tam! Pawiany s przebiege, oni nie mog by pawianami woali inni starzy robotnicy, obrzucajc nowych mieciami. Oddzia Bazo by pierwsz grup Matabele, ktra dotara do kopalni. Jzyk Matabele jest prawie identyczny z jzykiem Zulusw i bardzo blisko spokrewniony z poudniowym dialektem Xhosa. Bazo, ktry rozumia kade skandowane sowo, cichym, lecz bardzo powanym gosem wyda swojej grupce jaki rozkaz. Matabele rzucili na ziemi maty. Dugie tarcze stukny o siebie, szerokie ostrza assegai zalniy

w socu. Wyzwiska i szydercze miechy zamilky w jednej chwili. W ich miejsce pojawio si zdziwienie i strach. Manje! Teraz! sykn Bazo. Kiedy krg tarcz eksplodowa, tum czarnych robotnikw rozpierzch si w panicznej ucieczce. Zouga obserwowa szar z grzbietu waacha jak z loy. Nie mia wtpliwoci co do tego, e jest to niebezpieczny moment. Atak nawet tak maego oddziau Matabele mg zakoczy si krwaw rzezi nieuzbrojonych czarnych robotnikw. Bazo! Kawulisa! Powstrzymaj ich! rykn, wjedajc na koniu przed szereg skrzanych tarcz i mierciononej stali. Ci, ktrzy jeszcze przed chwil kpili z nowicjuszy, umykali z gowami lkliwie odwrconymi do tyu i wytrzeszczonymi oczami, krzyczc z przeraenia. Potykali si jeden o drugiego i padali na wir. Tgi czarnoskry robotnik, ubrany w o wiele za mae brudne bryczesy i kilka rozmiarw za du marynark od smokingu, wpad na cian jednej ze stojcych wzdu drogi chat, w ktrej mieszka ktry z mniej zamonych poszukiwaczy diamentw. Pcienna ciana domu pka pod naporem jego ciaa, a strzecha zawalia si, przykrywajc go cakowicie stosem suszonej trawy i prawdopodobnie ratujc mu ycie, gdy w tej wanie chwili ostrze assegai wojownika Matabele znalazo si o cale od napronego szwu jego bryczesw. Bazo zad tylko raz w rogowy gwizdek wiszcy na rzemieniu na jego szyi i wojownicy znieruchomieli. Szara zostaa momentalnie przerwana, Matabele odwrcili si i ruszyli truchtem do porzuconych tobokw, umiechnici od ucha do ucha. Znw stanli w szyku, a Bazo wysokim, dwicznym gosem zaintonowa wojenn pie Inyati:
Spjrz na wojenn e tarcze czarn e jak noc, biae jak burzowe chmury w poud nie

Stojcy za nim wojownicy podchwycili gromko:

Czarn e jak byk Inya ti, biae jak czap le, ktre niesie na grzbiecie

Przybycie maego oddziau wojownikw do obozowiska poszukiwaczy diamentw zamienio si w triumfaln defilad. Jadcy na ich czele Zouga poczu si jak rzymski cesarz. Ale aden z modych wojownikw nigdy nie trzyma w rku oskarda ani nie podnis szpadla. Jan Cheroot musia wkada im narzdzia w donie i ukada palce na uchwytach, przez cay czas pomrukami wyraajc pogard dla takiej ignorancji. Nauczyli si nimi posugiwa w cigu kilku minut, a ich gadkie czarne minie, przygotowane do walki i wywiczone w boju, zamieniy je w miercionon bro. Matabele atakowali t ziemi, jakby to by najwikszy wrg. Kiedy dwch z nich stano po raz pierwszy w yciu przed taczk, podnieli j razem z zawartoci. A gdy Ralph pokaza im, jak naley si ni posugiwa, ucieszyli si niczym dzieci. Czy nie mwiem, e poka wam wiele cudw? spyta zadowolony z siebie Bazo. Byli grup bardzo zdyscyplinowanych modych ludzi od dziecistwa przyzwyczajonych do ycia w wiosce, w ktrej panowaa cile okrelona struktura rodzinna, a potem, po osigniciu dojrzaoci, do wsplnych wicze i zespoowego dziaania w walce. Jednoczenie panowa wrd nich duch zaciekej rywalizacji: przy kadej okazji wspzawodniczyli ze sob, starajc si dowie swojej siy lub umiejtnoci. Wiedzc o tym wszystkim, Zouga podzieli Matabele na cztery brygady po czterech mczyzn, ktrych nazwy pochodziy od nazw ptakw: urawie, Jastrzbie, Dzierzby, Khorhaany. Co tydzie brygada, ktra osigna najlepszy wynik w wydobyciu wiru, miaa prawo nosi we wosach pira wybranego ptaka; poza tym dostawaa podwjn porcj misa z kukurydz i twala, afrykaskiego

piwa ze sfermentowanego prosa. Zamienili prac w zabaw. To i owo trzeba byo zmieni i skorygowa. Matabele byli hodowcami byda, cae ich ycie byo powicone hodowli, ochronie i powikszaniu stad, nawet jeli odbywao si to kosztem mniej wojowniczych ssiadw. Ich sta diet stanowia woowina i maas, mleko zaprawione sokiem kalabasy. Woowina bya w kopalni drogim produktem, a Matabele z nieukrywan odraz spogldali na tust, wknist baranin, ktr dostarcza im Zouga. Ale ciki wysiek fizyczny poprawia apetyt, wic po kilku dniach jedli j jeli nie z przyjemnoci, to przynajmniej bez skarg. Rwnie w cigu tych paru dni rozdzielono obowizki i kady robotnik nauczy si wykonywa swoje zadanie. Jana Cheroota nie dao si nakoni do zejcia w gb szybu. Ek is nie n meerkat nie owiadczy wyniole amanym holenderskim kolonii z Przyldka Dobrej Nadziei. Nie jestem mangust, nie yj w ziemnej norze. Zouga potrzebowa jednak take zaufanego czowieka przy stoach sortowniczych i tam wanie zaj honorowe miejsce Jan Cheroot. Przykucn nad poyskujc kupk przepuszczanego przez wod wiru; skpa brdka podkrelaa trjktny, orientalny ksztat jego twarzy z wysokimi policzkami i skonymi oczyma osadzonymi w pajczynie zmarszczek. Szybko dostrzega mydlany poysk szlachetnych kamieni w stosie wiru, lecz inna para oczu okazaa si jeszcze szybsza i bystrzejsza. Zwykle to kobiety byy najlepszymi sortowaczkami, ale may Jordan byskawicznie udowodni, e ma nieprawdopodobny talent do wyawiania wzrokiem diamentw, bez wzgldu na ich wielko i kolor. To wanie on zauway pierwszy diament w pierwszej porcji przesianego piasku. By to maleki kamie o wadze jednej pitej karata, majcy barw ciemnego koniaku, wic Zouga wtpi, czy to rzeczywicie diament. Ale kiedy pokaza go dowiadczonemu poszukiwaczowi, ten potwierdzi i zaproponowa za niego trzy szylingi. Potem ju nikt nie kwestionowa umiejtnoci Jordana; w razie wtpliwoci pokazywano mu kamie. W cigu tygodnia zosta gwnym sortowaczem na Diabelskich Dziakach. Siadywa naprzeciwko Jana Cheroota na niskim metalowym stoeczku; by niemal tego samego wzrostu co Hotentot. Nosi ogromne sombrero z plecionych wkien kukurydzy, chronice jego delikatn brzoskwiniow skr przed socem, i sortowa wir, jakby to bya zabawa, ktra nigdy go nie nudzia. Zaciekle wspzawodniczy z Janem Cherootem i za kadym razem, gdy spostrzega diament, wydawa piskliwy okrzyk podniecenia; jego drobne donie migay w wirze niczym donie pianisty po klawiszach. Zouga znalaz nauczycielk dla Ralpha i Jordana. Bya to ona luteraskiego kaznodziei, kobieta z pulchnymi piersiami i mi twarz; stalowoszare wosy nosia zaczesane do tyu w ogromny kok. Pani Gander bya jedyn nauczycielk w promieniu piciuset mil; przez kilka godzin kadego ranka uczya niewielk grup dzieci grnikw; lekcje czytania, pisania i arytmetyki odbyway si w maym kociku z galwanizowanej blachy, stojcym na tyach placu targowego. By to codzienny rytua, do ktrego Zouga zmusza Ralpha grobami, Jordan natomiast pdzi na lekcje z takim samym entuzjazmem jak do stou sortowniczego po szkole. Dziki swojej anielskiej urodzie i zainteresowaniu sowem pisanym, ktre zaszczepia w nim Aletta, od razu sta si ulubiecem pani Gander. Nauczycielka nie prbowaa ukrywa swojej sympatii. Mwia do niego Jordie, kochanie

i wyznaczya do cierania tablicy, co byo zaszczytem, za ktry tuzin pozostaych uczniw miao ochot wydrapa mu jego liczne, anielskie oczy ocienione gstymi rzsami. Na lekcje do pani Gander chodzio dwch bliniakw, twardych synw twardego grnika z australijskich kopalni opali, ktremu si nie poszczcio. Mieli ogolone gowy z powodu zagroenia wszami i chodzili boso, bo ich ojciec obrabia ubog dziak na wschodnim kracu kopalni; nosili wyblake, poatane bryczesy na szelkach i postrzpione koszule. Henry i Douglas Stewartowie stanowili dobran par, dziaajc w idealnym porozumieniu. Potrafili zaartowa okrutnie, ale tak cicho, e pani Gander nic nie syszaa, i da okciem kuksaca lub pocign za wosy tak szybko, e nie moga tego zauway. Jordan sta si ich naturaln ofiar. Ochrzcili go Jordisia i lubili cign za mikkie, delikatne loczki; jego zy sprawiay im ogromn satysfakcj, zwaszcza gdy uwiadomili sobie, e chopiec jest zbyt dumny, by zwrci si do starszego brata o ochron. Powiedz pani Gsiorek1, e boli mnie brzuch rzek Ralph do Jordana i tata nie kaza mi i do szkoy. Dokd idziesz? zapyta Jordan brata. Co bdziesz robi? Zajrz do gniazda, moe mode s ju gotowe. Ralph odkry gniazdo raroga grskiego na krawdzi skalistego kopje pi mil od obozowiska grnikw przy drodze na Przyldek Dobrej Nadziei. Zamierza zabra mode sokoy i wywiczy je do polowa. Ralph zawsze mia ekscytujce plany; by to jeden z wielu powodw, dla ktrych Jordan go uwielbia. Pozwl mi ze sob i, prosz ci, Ralph. Jeste jeszcze zbyt may, Jordie. Mam prawie jedenacie lat. Ledwie skoczye dziesi poprawi go z wyszoci Ralph. Jordan wiedzia z dowiadczenia, e spieraniem si nic z bratem nie wskra. Przekaza kamstwo Ralpha takim sodkim gosikiem, tak niewinnie mrugajc rzsami, e pani Gander nawet nie przyszo do gowy wtpi w jego sowa. Ale bracia Stewartowie szybko wymienili porozumiewawcze spojrzenia. Za kocioem staa latryna, dawna budka stranicza z karbowanej blachy, w ktrej umieszczono drewnian skrzyni z owalnym wyciciem nad kubem z galwanizowanej stali. Upa sprawia, e w malekiej kabinie byo jak w piecu, a zawarto kuba byskawicznie dojrzewaa. Bliniacy nakryli tam Jordana w czasie porannej przerwy. Zapali go kady za jedn kostk i stanli nad drewnianym siedziskiem; Jordan wisia gow w d nad otworem, trzymajc si rozpaczliwie desek, a oni prbowali wcisn jego gow i ramiona do wypenionego ekskrementami kuba. Nadepnij mu na palce wysapa Douglas. Jordan nieoczekiwanie stawi im opr. Douglas mia czerwon krech od zadrapania na szyi; musieli uy caej siy, eby rozsun szczki chopca zacinite na kciuku Henryego. Obraenia zmieniy nastawienie bliniakw. Zaczli ze miechem zoliwym miechem ale pniej stali si gniewni i okrutni. Ich poczucie godnoci ucierpiao rwnie bolenie jak ciaa. Zamknij si, ty maminsynku! wydusi Henry, za rad brata stawiajc kanciasty obcas buta na kostkach Jordana, ktry broni si i kopa, krzyczc z blu i przeraenia. Przeciwko ich poczonej sile nawet najzacieklejszy opr Jordana nie mg nic da. Paznokciami zdziera biae drzazgi z siedziska, krzyczc histerycznie, lecz jego gowa bya coraz niej. Po chwili

duszcy smrd cisn mu gardo i stumi krzyki. Gdy poczu, e zimne fekalia dotykaj jego zotych lokw, drzwi latryny otwary si gwatownie i pojawia si w nich posta pani Gander. Nauczycielka przez chwil patrzya z niedowierzaniem, a potem ogarn j straszliwy gniew. Jej prawa rka, wyrobiona od zagniatania ciasta na chleb i prania, strzelia do przodu, zadajc pkolisty cios, ktry rzuci obu bliniakw w kt latryny. Pani Gander podniosa Jordana, trzymajc go na odlego ramienia; zaczerwienia si i zmarszczya z powodu smrodu dochodzcego z jego wosw. Biegnc, krzykna do ma, eby przynis wiadro cennej wody i to-czerwone, nakrapiane mydo. P godziny pniej od Jordana zalatywao mydem dezynfekujcym, a jego wysuszone przez soce wosy wyglday jak byszczca aureola. Zza zamknitych drzwi zakrystii dochodziy wrzaski bliniakw na przemian z odgosami uderze ratanowej laski wielebnego Gandera. Jego ona raz po raz zachcaa go do wikszego wysiku. Wok zrytych resztek Colesberg Kopje wyrs miniaturowy acuch pagrkw stworzonych rk czowieka. By to piasek z koysek do przesiewania urobku, wyrzucany na otwartym terenie poza granic osady. Niektre z tych sztucznych wzniesie miay ju dwadziecia stp wysokoci i tworzyy jaowe rodowisko, w ktrym nie chciay rosn ani drzewa, ani trawa. Znaczya je siatka wskich cieek, ktre powstay dziki codziennym wdrwkom setek czarnych robotnikw do kopalni. Skrt midzy luteraskim kocioem i siedliskiem Zougi wid wanie jedn z tych cieek; w ciszy panujcej w gorce poudnie robotnicy wci przebywali w szybach, wzgrza byy opuszczone. Soce wisiao pionowo nad ziemi, kady si na niej tylko wskie czarne paski cienia pod kopcami wiru. Jordan bieg zakurzon ciekz oczyma zaczerwienionymi od ez upokorzenia i piekcymi od dezynfekujcego myda. Cze, Jordisia. Jordan natychmiast rozpozna ten gos i stan w miejscu jak wryty. Mruc oczy przed socem, spojrza na wierzchoek jednego z kopcw wiru obok cieki. Na tle bladobkitnego nieba wida byo sylwetk jednego z bliniakw. Sta z zacinitymi kciukami i ogolon gow wypchnit do przodu; jego oczy z rzadkimi, pozbawionymi koloru rzsami wyglday jak oczy drapienej fretki. Wygadae, siusiumajtku rzuci oskarycielskim tonem. Nikomu nic nie wygadaem zaprzeczy niepewnym, piskliwym gosem Jordan. Wrzeszczae. To tak samo, jakby wygada. A teraz znw bdziesz wrzeszcza, ale nikt ci nie usyszy, siusiumajtku. Jordan odwrci si byskawicznie i popdzi rozpaczliwie, jak gazela cigana przez geparda. Nie zrobi jednak nawet dziesiciu krokw, gdy drugi z bliniakw zelizn si ze zbocza po sypkim wirze chroboczcym pod jego bosymi stopami i wyldowa dokadnie naprzeciwko Jordana, z krzywym umiechem i rkami rozoonymi w gecie powitania. Starannie zastawili puapk. Osaczyli go na wskiej ciece, w miejscu, gdzie wirowe zbocza byy najwysze. Jeden z bliniakw zsun si zrcznie za plecami Jordana, utrzymujc rwnowag na maej lawinie wiru, a jego bose stopy zatrzymay si na samym dole. Jordisia! zawoa. Jordisia! powtrzy jak echo jego brat. Zbliali si powoli z obu stron, rozkoszujc si myl o czekajcej ich zabawie. Henry zachichota

prawie bezgonie. Mae dziewczynki nie powinny mle jzorami. Nie jestem ma dziewczynk szepn Jordan, cofajc si przed nim. Wic nie powiniene mie loczkw, bo tylko dziewczynki maj loczki. Douglas sign do kieszeni i wycign scyzoryk z kocian rczk. Zbami otworzy ostrze. Zrobimy z ciebie chopczyka, Jordisia. A potem nauczymy ci, e nie wolno mle ozorem. Henry wycign rk zza plecw. Trzyma w niej ga akacji, z ktrej zerwa licie, ale kolce zostawi. Zrobimy ci to samo, co Gsior zrobi nam. Po pitnacie razw na kadego. Czyli dostaniesz trzydzieci, Jordisia. Jordan wpatrywa si w ga z chorobliw fascynacj. Bya dwa razy grubsza od mskiego kciuka i wygldaa raczej jak paka ni rzga; na niewielkich zgrubieniach szorstkiej czarnej kory wyrastay pcalowe kolce. Henry machn gazi na prb i sykn jak mija. Ten odgos pobudzi Jordana, ktry zrobi zwrot i skoczy na wysoki stok tu obok. wir usun si zdradliwie spod jego stp, musia wic uy rk, eby wdrapa si na szczyt. Bliniacy zawyli z podniecenia jak stado dzikich psw przed polowaniem i rzucili si w pocig po mikkim, zapadajcym si zboczu. Ciar ich cia sprawia, e przy kadym kroku zapadali si powyej kostek, wic Jordan, lejszy, w dodatku unoszony strachem, dotar na szczyt pagrka wczeniej. Z poblad twarz w milczeniu popdzi po paskim wierzchoku, jeszcze bardziej zwikszajc przewag nad bliniakami. Henry zapa w biegu kamie, bry kwarcu wielkoci swojej doni, i cisn go, wykorzystujc si rozpdu. Pocisk przelecia o cal od ucha Jordana, ktry skrzywi si i jkn; straci rwnowag, potkn si nad krawdzi pagrka i stoczy po stromym stoku.

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment penej wersji caej publikacji. Aby przeczyta ten tytu w penej wersji kliknij tutaj. Niniejsza publikacja moe by kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wycznie w formie dostarczonej przez NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na ktrym mona naby niniejszy tytu w penej wersji. Zabronione s jakiekolwiek zmiany w zawartoci publikacji bez pisemnej zgody NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania si jej od-sprzeday, zgodnie z regulaminem serwisu. Pena wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym HTTP://E-KSIAZKA24.PL.