1. Pojcieprawoznawstwa.Dziayprawoznawstwa.Charakterystykanaukprawnych.

Prawoznawstwozajmujesipastwemiprawemorazpogldaminateinstytucje,awtymi wartociamizwizanymizdziaalnocipastwaorazprawem.Jegogwnymzadaniemjest wyjanianieiporzdkowanieprzepiswprawnych.

2. Prawoijzyk.Jzyknaturalny,jzykprawnyiprawniczy.

Jzyknaturalnypowstajewsposbywioowy,podlegastaymispontanicznymzmianom. Jzykiemnaturalnymjestjzyketniczny,np.jzyknarodu.Wjzykuprawnymformuujesi tekstyprawaobowizujcego.Jzykprawnyjestrodzajemjzykaetnicznego.Czasemjednak prawodawcanadajekonkretneznaczenieterminomjzykanaturalnego,bdtewprowadza noweterminy(gdyzwrotytewjzykupotocznymswieloznaczne,nieostre).Przypisywanie zwrotomjzykanaturalnegoszczeglnegoznaczeniaprawnegostanowioodrbnocijzyka prawnego.Wjzykuprawniczymzaformuowaneswypowiedzidotyczceprawa obowizujcegowjzykuprawniczymdokonujesiwykadniprawa.Jestzatemnadbudow nadjzykiemprawnym.

3. Definicjaprawa.

Prawo,acilejprawowujciuprzedmiotowym,tosystemnormprawnych,czylioglnych, abstrakcyjnychiwprzyblieniujednoznacznychdyrektywpostpowania,ktrepowstaywzwizkuz istnieniemifunkcjonowaniempastwalubinnegouporzdkowanegoorganizmuspoecznego, ustanowionelubuznaneprzezwaciweorganywadzyodpowiedniopublicznejlubspoecznejiprzezte organystosowane,wtymzuyciemprzymusu. Pojcieprawajestrwnieuywanenaoznaczenieprawawujciupodmiotowym(prawo podmiotowe).Takrozumiane,wystpuje,gdymwimy,emamyprawo(jestemyuprawnieni)do czego

4. Metodypoznawaniaprawa. 1. Podejcieformalnodogmatycznepoleganajzykowymustaleniutrecibadanychnorm

2.

3.

4.

5.

prawnych,systematyzowaniuich,objanianiuuytychsw,ustalaniuzalenocimidzybadanymi normami.Podejcieto,charakterystycznedlapozytywizmuprawniczego,odgrywakluczowrol wprawoznawstwie. Podejciesocjologicznebadasiobowizujcenormygwniezpunktuwidzeniaichzwizkw zyciemspoecznym.Rozpatrujesiprawozewzgldunajegofunkcjspoeczn.Ztym podejciemwisitakepojcialawinbooksilawinactionprawoukazujesijakosposb zachowaniaspoeczestw,dlategonadrzdneznaczeniemalawinaction. Podejciepsychologicznepoleganabadaniuprzeypsychicznychzwizanychzprawem.W tymujciuprawemspsychiczneprzeyciajednostekocharakterze imperatywnoatrybutywnym.Matoznaczeniezwaszczawsferzestosowaniaprawa(np.gdy niezbdnejestustaleniepoczytalnocisprawcy) Podejciepolitycznezarwnotworzeniejakistosowanieprawapostrzegasijakorodekdo realizacjiokrelonychcelwspoecznych.Wtympodejciuwskazujesiwicjakiepowinnoby prawo,byrzeczywiciesuyorealizacjitychcelw. Podejcieaksjologiczneprawojestsystememnormpostpowania,ktrewyraapewne wartoci.Przedmiotemrefleksjiprawaaksjologicznegoszagadnieniaprawasprawiedliwegoi

wartoci,jakimprawopowinnosuy.
6. Podejcieprawnoporwnawczeoznaczaporwnywaniekoncepcjiprawniczychiregulacji

jednegopastwazodpowiedniminormamiinnychpastw.Przyczyniasitodoglobalizacji systemwprawnych. 7. Podejcieprawnohistorycznepoleganawyjanieniutreciprawa,ktreobowizywaow przeszociwogl,jakteiwkonkretnympastwie. 8. Teoriejednopaszczyznowebadanieprawawyczniezapomocmetodjednegorodzaju. 5. Rozumienienormypostpowaniainormyprawnej. NORMAPRAWNApowinnanamwskazywakonkretniejakmamypostpiwdanejsytuacji, okrelajcjednoczeniekarjakotrzymamyjeelinieodniesiemysidodanejnormywpodany sposb.Normaprawnaskadasiztrzechczci:hipotezy,dyspozycjiisankcji.Najwaniejszajest dyspozycja,ktrapokazujejakiegopostpowaniaoczekujeodnasnormodawca.Normyprawnes normamigeneralnymitzn.adresatamiswszyscyobywatelekraju.Normapostpowaniawskazuje komujakmasizachowawdanejsytuacji.Normamoewskazakonkretnytypzachowania,moe czegozabraniaalbomoepozostawiwybradresatowinormy.Normypostpowaniato podstawowyrodzajdyrektywwyraeniawskazujcewsposbkategorycznykto,wjakich okolicznociach,jakpowiniensizachowamogzostawyraonewpostaciprzepiswprawa,bd tewypowiedzidokonanejwjakiejkolwiekinnejsytuacjiczykontekcie(normypozaprawne) 6.Wyjanipojcia Normaindywidualnaadresatjestwskazanyjednostkowo Normageneralna:adresatjestelementemzbiorupodmiotwwyodrbnionychzewzglduna pewncech Normakonkretna:dziaajednorazowo,wyczerpujesiprzezjednorazowezastosowanie Normaabstrakcyjna:adresatmaobowizekokrelonegopostpowaniawsytuacjiopisanejwnormie, niewyczerpujesionapoprzezjednorazowezastosowanie

7.Ujciejzykowenormprawychichoglnoiabstrakcyjno Normygeneralnewyrniasinapodstawieadresatwnormtakbdzieakt,gdzieadresatjest wyodrbnionyrodzajowozewzgldunapewnokreloncech.Abstrakcyjnonormdotyczy okrelonejklasyzachowaadresata,cowkonsekwencjiwarunkujejejpowtarzalnoniewyczerpuje sipojednorazowymzastosowaniu. 8.Normyautonomiczneiheteronomiczne. Onormachautonomicznychmwimywtedy,gdynormodawcaiadresatstosami(tj.stanowienie prawadlasiebie),zaheteronomicznenormodawcaiadresatsrnymipodmiotami. 9.Normaprawnaaprzepisprawny Przepisprawnytojednostkaredakcyjnateksruprawotwrczego,zanormajestreguzapisanwtej jednostce.Zdarzasijednak,enormaskadasizkilkuprzepisw,lubejedenprzepiszawieraw sobiekilkanorm.Takoncepcjawiesitakezpojciemwykadniprawazajejpomocdokonuje siinterpretacjiprzepiswprawnychnanormy. Istniejtakeinnekoncepcjem.in.zakadajce,enormaiprzepisspojciamirwnorzdnymi zakadajcetake,enieistniejekoniecznofunkcjonowaniaterminunormaterminprzepisjest wystarczajcoszeroki.

10.Pojciezasadprawnychinormzwykych.Funkcjezasadprawnych. Zasadyprawatoregulacje,ktrespeniajnadrzdnrolwstosunkudoinnych.Ichcelemjest unifikacjaiusuwanielukbdniezgodnociwprawie.Przedewszystkimjednakdajoneoglne wskazwkiinterpretacyjne.Wynikatozfaktu,ezasadypowinnywyraaideeustrojowe,najakich opierasispoeczestwo.Samezasadyprawasprawemobowizujcym. 11.Budowanormyprawnej.Rodzajenormprawnych. Normajakoreguapostpowaniamoebywyraonazapomocjednegolubkilkuprzepisw.Norma traktowanajakoreguapostpowaniamoebytraktowanajakowypowiedwskazujcajednemu podmiotowiokrelonepostpowaniewprzypadkuwystpieniaokrelonychokolicznocimoeskada sizwieluczci.Wliteraturzeprzyjmujesitrjczonowbudow,czasemtakedwuczonow. Wrdpodziawnormprawnychnajczciejspotykasipodziaywedug: 1. Mocyprawnej(zwizanyzrodzajemaktuprawotwrczego,wjakimzawartajestokrelona normaprawna.Stosowniedotegopodziauwyrnimonanormyzawartewprzepisach konstytucyjnych,ustawowychipodstawowych) 2. Zakresuterytorialnegoobowizywania(dzielinormynaobowizujcenaTereniecaego pastwa(narzucaneprzezorganycentralne,np.ustawa)orazobowizujcenadanymterytorium, wydawaneprzezorganyterenowe) 3. Zakresuadresatw(zawszestonormygeneralnesposbpodziaute,ktredotycznie okrelonegorodzajowoadresataorazte,ktredotyczokrelonegokrguadresatw(np. nauczycieli) 4. Sposobuzwizaniaadresatw(normybezwzgldnieobowizujce(imperatywne)wi adresatabezwzgldunajegowoladresatniemamoliwociwyboruinnegosposobu zachowanianitenokrelonywnormiewzgldnieobowizujce(dyspozytywne)wiw sytuacji,gdyadresacinieokrelwinnysposbswojegozachowania) 5. Stopniakonkretnoci(normykonkretne(wszystkieelementy,charakteryzujceokrelone postpowaniezawarteswjednejnormieprawnejsamodzielnieregulujeonaokrelone postpowanie)normyodsyajce(nieregulujeonawszystkichelementwwsposbpeny,tylko odsyadoinnychnormuzupeniajcychsposbpostpowaniaadresata.Celemodsyajest uzyskaniespjnoci)normyblankietowe(nieregulujpostpowaniaadresata,aleprzewiduj,e okrelonyorgandopierowydaprzepisy,ktreposudoskonstruowanianormy) 6. Rodzajupostpowania(normyokrelajce:obowizki(poprzezzakazlubnakaz)uprawnienia (wyposaaadresatawmoliwopewnegorodzajuzachowania)wolnoci(pozostawia adresatowiswoboddziaaniawokrelonychobszarachstosunkwspoecznych)normy kompetencyjne(aktualizujceobowizekprawnyiudzielajcekompetencjiprawodawczej)) 7. Rodzajusankcji(sankcjeniewanoci,sankcjekary(przyczymczynnoprawnajestwana), sankcjezawierajcerwnoczenies.niewanociikary,niedoskonae(pozbawionesankcjilub zawierajcezagroenietzw.Sankcjnierealn) 8. Regulowanychstosunkwspoecznych(normyprawacywilnego,administracyjnego,pracy, karnego,konstytucyjnego,itd.>wyodrbniagazieprawa) 9. Zakresutreci(normyoglneiszczegwe) 12.Modeldwuczonowejitrjczonowejstrukturynormyprawnej. Strukturatrjczonowa:

Hipoteza(okrelawarunki,odwystpieniaktrychzaleyskutekprawnyokrelonegodziaania. Whipotezieokrelasizakreszastosowanianormy(tj.kto,gdzie,kiedy,jak).Adresatnormyi okolicznociswyraonewsposboglny) Dyspozycja(okrelaprawnyskuteksytuacjifaktycznejuoglnionejwhipotezie.Dyspozycja wskazujepewnklaspostpowa,ktrychdotyczynorma.Moemiecharakternazwany (okrelanazwpostpowania,np.czynienie,nieczynienie,zaprzestanie)lubopisany(opis postpowaniaadresatanormywsposbkazuistyczny<szczegowyopispostpowania adresata>lubsyntetyczny<charakteryzujeoglnepostpowanieadresata>).Dysopzycjemog miecharakterpenylubniepenywzalenociodstopniaszczegowociopisudanego zachowania) Sankcja(okrelaujemneskutkiprawne,ktredotknadresatanormywprzypadkuzachowania niezgodnegozdyspozycj.Sankcjawpostaciprzymusupastwamacharakterskupiony,za sankcjaniepochodzcaodpastwa,np.bojkottowarzyskipewnejosobyzanaruszenie obowizujcychnormtosankcjarozsiana)

Strukturadwuelementowa: Czsankcjonowana(skadasizhipotezyidyspozycji) Czsankcjonujca(skadasizhipotezy,ktrjestnaruszenienormysankcjonowanej,i dyspozycji,bdcejwrzeczywistocisankcj) Kadaznichzakadainneokolicznoci,adresataorazzachowanie.Drugaznajduje zastosowaniewtedy,gdyniezostaniezrealizowanapierwsza. 13.Hipotezaidyspozycjanormyprawnej (patrz:pyt.12) 14.Rozumienieipodziasankcji Sankcjaokrelaujemneskutkiprawne,ktredotknadresatanormywprzypadkuzachowania niezgodnegozdyspozycj. Podziasankcji: 1. Represyjnestosowanierodkw,ktresprawipewndolegliwo,przykronaruszajcemu normprawn.Stosowaneprzezpastwokarypolegajnapozbawieniulubograniczeniudbr uznawanychzacenne:np.wolnoci.Sankcjatamaspeniarolprewencjiirepresji.Ma zapobiegapowtarzaniuczynuprzezinneosoby.Ponadtozaspokajaspoecznepoczucie sprawiedliwociorazwynagradzaszkodwywoanczynemzabronionym. 2. Sankcjaegzekucjizmuszanaruszajcegonormdozrealizowaniastanurzeczy,jakitanorma przewiduje.Sankcjadotyczysytuacji,gdytdrogmoliwejestzrealizowaniestanurzeczyjaki miabymiejsce,gdybyadresatzrealizowanormdobrowolnie.Peniwiconafunkcj restytucyjn.Moemiecharakterprzymusuosobistego(przyprzymusowymdoprowadzeniu oskaronegodosdulubwprzypadkueksmisji)lubzastpczego(komornik,ktrydokonuje egzekucjidlazaspokojeniapewnychroszcze) 3. Sankcjaniewanocipolegajnatym,ejeeliczynnoprawnazostaawadliwiewykonana,to niewywoujeskutkwprawnych. 15.Klauzulageneralnawprawieijejfunkcje. Klauzulegeneralnetoprzepisyprawne,ktreodwoujsidooceninterpretatorwprawa.Takimi

ocenami,doktrychodwoujsizwaszczaosobystosujceprawomogbynp.niepisanezasady wspyciaspoecznego,dobreobyczajeitp.Klauzuleodsyajdopewnychregupozaprawnych,ktre uzupeniajwtensposbprawo.Celemklauzuljestuelastycznienieprawasprzyjajceunifikacjiprawa przezstosujcychprawoodpowiedniodotreciregupozaprawnych.Tereguypozaprawnedaj pewienzakresmoliwocikreatorskichinterpretatorowi. 16.Normaprawnaiinnenormyspoecznerozrnienie. Normyspoecznesuuelastycznianiuprawa,apoprzezwprowadzanieichdookrelonychprzepisw (klauzule)dostosowujprawodospoeczestwa.Systemprawnyotwierasiwtensposbnainne normy,zwaszczamoralne.Jednoczeniemoepojawisisytuacja,gdzieprawodawcatworzyprawo wsposbsubiektywny.Naleytepamita,ezasadywspyciaspoecznegoniesnormamiczy przepisamiprawnymi. 17.Relacjamidzynormamimoralnymiaprawnymi. Wyrnimonam.in.relacjewalidacyjneopierajsinapytaniuowpywnormmoralnychna obowizywanienormprawnych.Czstozmoralnocibywautosamianeprawonatury (wyszczeglniamydwapodejciadoprawa:substancjonalne(moralnaocenaprawapochodziz zewntrz)orazproceduralne(ocenapochodziodwartociwewntrznejprawa)).Zprawemnatury wiesitakepodejciesubstancjonalne(TomaszzAkwinu,w.Augustyn),ktregosi,ewzorem wszelkiegoprawajesttranscendentneprawoBoe.Prawopozytywne(tworzoneprzezczowieka)jest prbodwzorowaniaprawaboskiego,awicrealizujeuniwersalnmoralno.Prawostanowione, ktreniemiaobyzwizkuzprawemnaturalnymniemiaobytakemoralnegouzasadnienia.Innym podejciemjestteoriaproceduralna.Wyraajjm.in.umowyspoeczne(Hobbes,Locke,Rousseau zakadaj,erodemwszelkiegoprawanaturyjestnaturasamegoczowieka),imperatywkategoryczny ImmanuelaKanta(postpowanie,ktremogobysistapowszechnieobowizujcymprawem),teorie prawanaturyozmiennejtreci(suszneprawototakie,ktrenadajesidozastosowania,azarazem zastosowaniestajesikryteriumsusznociprawa),wewntrznaformalnamoralnoprawa(system normmoebyuznanyzaprawny,jeelispeniaokreloneminimummoralne,wypeniajce akceptowanyporzdekrdemprawanaturalnegojestnaturaprawa).Innteorijesttzw. Pozytywizmprawniczy,wg.Ktregorozstrzygniciaprawnedokonywanesjedynianapodstawie istniejcegoprawa.Ustawajestwaniejszaodmoralnociprawaniemonaoceniazmoralnego punktuwidzenia.Zwolennicytegopoglduodrzucajzarzutyoniebezpieczestwieuchwaleniaprawa zbrodniczegoprawojestwyrazemwoliprawodawcy,aleracjonalnyprawodawcady,bybyoono zgodnezzasadamimoralnymi.Teorianormatywnazakadaniezalenoprawaimoralnoci. Obowizywanienormprawnychniezaleyodtego,czyssuszneisprawiedliwe,aodtego,czy zostayuchwalonezgodniezprocedurprawn.Wedugteoriipsychologicznejprawoimoralno naleyrozdzieli.Soneklasyfikowanewobszarzeemocjiobowizku.Prawowywoujepresj psychiczn,macharakterimperatywnoatrybutywny,zamoralnowywoujepoczuciepowinnoci. OdniesieniedorelacjiprawoamoralnojestwanewsytuacjachkryzysuprawnegoLubprzytzw. Hardcases. 18.Rozumienienormymoralnejiobyczajowej. Normyobyczajoweinormymoralneniejednokrotnieszasobdocilepowizanetrudnedo rozrnienia.Normyobyczajoweswyrazemprzekonaniaopotrzebiepewnegorodzajupostpowania wdanejspoecznoci,bywajteokrelanejakoreguydobregowychowania(ogady).

19.Pojcia:etyka,moralno,doktrynamoralna. Etykadziafilozofiizajmujcysibadaniemmoralnociitworzeniemsystemwmylowych,zktrych monawyprowadzazasadymoralne.Etykinienaleymylizmoralnoci.Moralno,tozformalnego punktuwidzeniazbirdyrektywwformiezdarozkazujcychwrodzaju:"Niezabijaj",ktrych susznociniedasidowieanizaprzeczy,gdyzdaniarozkazujceniczegonieoznajmiaj.Celem etykijestdochodzeniedordepowstawaniamoralnoci,badanieefektwjakiemoralnolubjej brakwywieranaludziorazszukaniepodstawowychprzesanekfilozoficznych,napodstawiektrych daobysiwracjonalnysposbtworzyzbiorynakazwmoralnych.Pogldyetyczneprzybieraj zwykleformteorii,naktrskadasizesppojiwynikajcychznichtwierdze,napodstawie ktrychmonaformuowazbiorynakazwmoralnych.Teorieetycznemogbyzarwnoprb udowadnianiasusznocifunkcjonujcychpowszechnienakazwmoralnych,jakimogstawostrej opozycjidopowszechnejmoralnoci,kwestionujczasadnoczcibdnawetwszystkichaktualnie obowizujcychwdanymspoeczestwienakazw.Doktrynamoralnatozesppogldw dotyczcychmoralnoci,reprezentowanychprzezdanjednostk,epok,np.doktrynamoralna redniowiecza,doktrynamoralnaHaegla. 20.Znaczeniewiadomociprawnejobywateli.Elementywiadomociprawnej. 21.Postawywobecprawa. 22.Rozumieniekulturyiwartociprawnych. Kulturaprawnaoznaczapewienstanspoeczestwazoonyzelementwtakichjak:pogldy,idee prawnespoeczestwa,jakotreciiformyunormowaprawnych,sprawnorealizacjinorm prawnych,poziomwiedzyiinformacjioprawie,zaufaniedoprawa.Wartociamiprawnymimogby zatemtewartoci,ktrezpunktuwidzeniapastwasuytecznedlaczowiekaipowinnybytrwale odzwierciedlonewprawie,np.:wolno,praworzdno,bezpieczestwo,sprawiedliwo,rwno itp. 23.Scharakteryzujkulturprawnsystemuprawastanowionegoicommonlaw. Tworzenieprawaprzezstanowieniejestzadaniemodpowiednich,powoanychwtymceluorganw. Kreujoneodpowiednieakty,ktrychwanoniejestuzalenionaodzgodyadresatw.Stanowienie prawaoznaczaczynnowyraajcwol,abynormyocharakterzegeneralnoabstrakcyjnymbyy realizowaneprzezokrelonepodmioty.Wprzypadkucommonlawpodstawjestprawozwyczajowe, ktregordemsnormyspoeczne,funkcjonujcejuwdanejgrupie. 24.Pojciefunkcjiprawa.Rodzajetychfunkcji. Prawostanowijedenzinstrumentw,dzikiktrympastwowpywanayciespoeczne.Funkcj prawajestzatemwywoywanieokrelonychzmianspoecznych.Doinnychfunkcjizaliczasitake: 1. Stabilizujcaidynamizujcawyodrbnionezpunktuwidzeniakierunkuoddziaywania prawautrwalaononiekiedypewienukadstosunkwspoecznych,aniekiedysprzyjazmianom wspoeczestwie. 2. Organizacyjnaiochronnazpunktuwidzeniakryteriumrodzajuoddziaywania.Ochronna przeciwdziaapostpowaniumajcemunacelunaruszenieokrelonychdbrorazsprzyja

podejmowaniuczynnocisucychochroniedbr.Organizacyjnawzalenociodgaziprawa regulujeiorganizujedziaalnopastwaiobywateliwtymzakresie. 3. Represyjnaiwychowawczakryteriumsposobuoddziaywania. 25.Pojcieielementysystemuprawa. Systemprawatouporzdkowanyzbirnormobowizujcychwkadympastwiezwizanychz rnorodnymidziedzinamiyciapolitycznegoispoecznogospodarczego.Jestuporzdkowanywedug konkretnychzasad: 1. Hierarchicznoci(mocprawnazaleyodrodzajuaktuiorganu,ktrygowyda) 2. Spjnoci(niemoeistniesprzecznomidzyaktaminormatywnymi) 3. Zupenoci(niemalukwsystemieinormyzapewniajistnienieaduwpastwie) Elementamisystemuprawasposzczeglnegazie(podziapoziomy)omwionewstosownym pytaniu. 26.Aktprawotwrczycharakterystyka. Aktprawotwrczyakt,wydanyprzezuprawnionypodmiotpubliczny,napodstawieupowanienia zawartegowkonstytucjilubinnejustawie,wformieprzezustawprzewidzianej,zawierajcynormy prawneocharakterzegeneralnymiabstrakcyjnym.Aktyprawotwrczebywajdzielonenaakty powszechnieobowizujceiaktykierownictwawewntrznego.Teostatniesprzedmiotembada naukiprawaadministracyjnego.Aktyprawotwrczesczstoutosamianezerdamiprawaiaktami normatywnymi. 27.Wyjanijpojcia:tworzenieprawaistanowienieprawa. Tworzenieprawanastpujepoprzezstanowienieprawaorazpraktyk.Stanowienieprawamoemie charakterjednostronny(np.wydanieustawy)lubwielostronny(np.podpisanieumowy).Tworzenie prawawpraktycemoemiecharakteruznanianormzwyczajowych.Tworzenieprawawokrelonej formieumoliwiapodziasystemwnasystemyprawastanowionegoizwyczajowego(commonlaw). 28.Formaitrybtworzeniaprawa. Wujciuproceduralnymsekwencjaczynnocisucychtworzeniuprawaprzedstawiasinastpujco: inspiracjaprawodawcza,sformuowanieprojektu,wniesienieprojektudostosownegoorganu prawodawczego,rozpatrzenieprojektu,ustanowienieaktunormatywnego,podpisanieiogoszenie uchwalonegoaktu. 29.Wyjanijpojcia:zbirprzepiswprawa,kodeks,inkorporacja. Kodeksusystematyzowanyzbirprawinormzwyczajowychobowizujcychwdanejdziedzinie,np. kodekscywilny Inkorporacjauporzdkowaniewedugokrelonegokryteriumaktwnormatywnych,wchodzcychw skaddanejgaziprawa.Takuporzdkowanyzbirskadasizaktwoniezmienionejtreci. Zbirprzepiswprawatousystematyzowanyzbirprzepisw,obowizujcychwobrbieokrelonej gaziprawa,np.zbirprzepiswprawakarnego. 30.Omwproblem:wzgldnaswobodaustawodawcyokrelaniatreciprawa. Wpastwiedemokratycznym,opartymnatrjpodzialewadzy,stanowienieprawanaleydowadzy ustawodawczej.Przysugujejejznacznaswobodawksztatowaniuprawa.Ustawodawcajest

uprawnionydostanowieniaprawaodpowiadajcegoswoimzaoeniompolitycznymigospodarczym, zaichrealizacjodpowiadaprzedswoimelektoratem.Niezwalniagotojednakzobowizku przestrzeganiawszystkichzasad,normiwartoci,wynikajcychzkonstytucji.Swobodaustawodawcy wksztatowaniuprawajestrwnowaonaistnieniemobowizkuszanowaniaprzezniego proceduralnychaspektwzasadydemokratycznegopastwaprawnego,wszczeglnocizasad przyzwoitejlegislacji. 31.Rozumieniepolitykitworzeniaprawa.(wykrelone) Prawojakonarzdzieregulujceyciespoeczne,niemoebytworzonewsposbprzypadkowy. Dlategopolitykatworzeniaprawa,czylisposbjegotworzenia,opierasinakilkudyrektywach, nakazujcychuwzgldnienie:warunkwspoecznych,warunkwmaterialnotechnicznych,oglnego kontekstuprawnego,pogldwobywateliiichorganizacji,racjiwyraonychwmyli,abynie poprawiadostateczniedobrzefunkcjonujcegoprawa. 32.Pojcieisystemformalnychrdeprawa.Niepisanerdaprawa. Formalnymirdamiprawasaktynormatywneobowizujcenatereniedanegopastwa(konstytucja rozdziaIII). 33.Prawozwyczajoweiprawoprecedensowe. 34.Porzdekprawnyaadspoeczny. 35.Prawojakozjawiskospoeczne. 36.Warunkiefektywnociprawa. 37.Reakcjapastwananieprzestrzeganieprawa. 38.Praworzdnoformalnaimaterialna. Praworzdnoformalnaprawomusiokreliwyraniestrukturywadzypublicznejiprzysugujceim kompetencje,uniemoliwiajcarbitralnedziaanieorganwwobszarzewolnociiobowizkw obywateli. Praworzdnomaterialnaprawopowinnobyocenianepozytywnie,zwaszczajeelichodzio podstawowestosunkispoeczneczyoprawaczowiekaimusitraktowawszystkichrwno. 39.PojcieaktwprawotwrczychpowszechnieiwewntrznieobowizujcychwkonstytucjiRP. 40.Problemumwspoecznychiukadwzbiorowychpracyjakordeprawa. Umowyspoeczne,przedewszystkimteocharakterzepolitycznym,majswojeznaczenieprawne gwnieprzezto,estanowiszczeglnyrodzajsamoograniczeniasuwerennejwadzypastwowejna rzeczzrealizowaniaokrelonegoprogramudziaania,orazeuczestnicyumowyprzyjmujnasiebie okrelonezobowizania.Ukadyzbiorowepracysspecyficznymirdamiprawapracy,chocianies aktaminormatywnymiwydawanymiprzezorganypastwa.Brakwyranegozaliczeniaukadw zbiorowychpracydordeprawapowszechnieobowizujcegoispecyficznykonsensualnycharakter tegoaktubudziwtpliwocicodoobjciaukadwzakresemrdeprawapowszechnie

obowizujcego. 41.Prawokrajoweiprawomidzynarodowepodobiestwairnice. Prawokrajoweregulujestosunkiwewntrzpastw,zaprawomidzynarodoweregulujeinterakcje pomidzyposzczeglnymipastwami.Normyprawamidzynarodowegomajwwikszocicharakter iusdispositivumczylinormwzgldnieobowizujcych.Oznaczato,enaswjuytekdwapastwalub grupapastwamogumwisiodmiennie.Istniejewskagrupanormbezwzgldniewicych (imperatywnych,peremptoryjnych)nazywanychnormamiiuscogens,zktrymiinnenormyprawa midzynarodowegoniemogbysprzeczne.Pozostaecechyprawamidzynarodowego: brakcentralnego(nadrzdnego)ustawodawcysamepodmiotyprawamidzynarodowego (przedewszystkimpastwa)tworznormyprawne,ktrejewi.Podstawobowizywania prawamidzynarodowegojestzgodapastw. brakobowizkowegosdownictwamidzynarodowego(abysdmidzynarodowylubarbitra mgsprawrozstrzygapotrzebnajestnatozgodastronsporu) brakzorganizowanegoaparatuprzymusu brakhierarchiirdeprawa,ktrajestcharakterystycznadlaprawakrajowego(konstytucjajest nadrzdnanadustawami,tezkoleimajpierwszestwoprzezrozporzdzeniami).Umowa midzynarodowamoezmienizwyczaj,aletake(choznacznierzadziej)zwyczaj midzynarodowymoezmieniumowmidzynarodow Prawokrajowe(wewntrzne)posiadainnecechy,opisanejuwstosownychpytaniach. 42.Prawopubliczneaprawoprywatnekryteriumpodziau. Istniejekilkakryteriwpodziaunaprawopubliczneiprywatne.Zgodniezkryteriumpodmiotowym, prawopubliczneregulujestosunkimidzypastwemajednostklubmidzyorganamipastwa,za prawoprywatneregulujestosunkimidzyjednostkami.Kryteriumprzedmiotowejakoprawopubliczne okrelatakie,gdziejedenzpodmiotwmawadczeuprawnieniawstosunkudodrugiego,zaw przypadku,kiedystosunkimajcharakterrwnorzdny,mwimyoprawieprywatnym.Zgodniez kryteriumsposobudochodzenianaruszonychprawdoprawapublicznegonalenormy,ktrych naruszeniebyobyprzyczynpowstaniaroszczezestronypastwa,zadoprawaprywatnego roszczeniapochodziybyzestronyzainteresowanego. 43.Prawomaterialneaprawoformalnekryteriumpodziau. Prawoformalne,procesowezespnormprawnychregulujcychpostpowanieprzedorganami wymiarusprawiedliwociiadministracjipublicznejPrawoformalneurzeczywistnianormyprawa materialnegoipozwalanaichegzekwowanie.Dotyczyonom.in.waciwocitychorganw(rzeczowej, miejscowej,funkcjonalnej),wszczynaniapostpowania,pismprocesowych,wnioskwstron, dowodw,rodkwodwoawczychorazinnychinstytucjiprocesowych.Prawomaterialnenormy prawnebezporednioregulujcestosunkipomidzypodmiotamiprawa,okrelajcprzesanki(fakty) powodujceichpowstanie,zmianlubwyganicie.Doprawamaterialnegozaliczasirwnienormy prawneregulujceokreloneobowizki,zakazylubnakazyiprzewidujceokrelonesankcjezaich nieprzestrzeganie.Prawomaterialnejestcilezwizanezprawemprocesowym,bezktregoistnienia topierwszeniemogobybyegzekwowane.Przykadowo,kodekscywilnyzawierawwikszoci normyprawamaterialnego,akodekspostpowaniacywilnegowwikszocinormyprawa procesowego.

44.Podziaprawanagaziekryteriapodziauiprzykadygaziprawa. Normymogbydzielonewsposbpionowy(hierarchizacjaprawa)orazpoziomyzewzglduna przedmiot,ktregodotycz.Grupynormwyodrbnionychwedugpewnychzaoesokrelanejako gazieprawa. 45.Instytucjaprawnaigaprawarozrnienie. Instytucjaprawa(instytucjaprawna)zespcilepowizanychzesobnormprawnychwsposb funkcjonalnyregulujcychtrwanie,powstanielubustaniejakiegostosunkuprawnego.Rodzajem instytucjiprawnychsinstytucjeprocesowe,regulujcepozycjstronwczasietrwaniapostpowania. Przykadoweinstytucjeprawne:instytucjamaestwa,wasnoci,sprzeday,warunkowego zawieszeniakary.Gaprawauksztatowanywtokuhistorycznymzbirnormprawnych,regulujcy dandziedzinycia.Podstawowypodziagaziprawa,topodzianaprawoprywatne,ktrechroni interesyjednostek,regulujestosunkiosobisteimajtkoweorazprawopubliczne,ktresuyochronie intereswpastwajakodobrawsplnegowszystkichobywateli. 46.Pojciekonstytucji.Charakterystykaprawakonstytucyjnego. Konstytucjatoustawazasadnicza,majcanajwyszmocwsystemierdeprawawdanympastwie. Charakteryzujesispecyficznymsposobemzmieniania.Nastrayjejprzestrzeganiastoigowapastwa. Prawokonstytucyjneobejmujecaoksztatnormprawnychregulujcychpodstawyustrojupastwa. Przedmiotemtegoprawasnormywyznaczajcepodstawyustrojupastwa,normujetakecaoksztat zasadniczychstosunkwwpastwie,instytucjimajcychfundamentalneznaczeniedlaustroju politycznegoigospodarczegopastwa.Dlategoteprawokonstytucyjnewyznaczapewneramydla ksztatowaniairozwojuinnychgaziprawa. 47.Charakterystykaprawaadministracyjnego. Prawoadministracyjneregulujeorganizacjidziaalnoorganwpastwa,azwaszczastosunki prawnepowstajcezarwnowewntrzpastwa,jakiwrelacjidoobywateli.Stosunkiregulowane przezp.a.sokrelanejakostosunkiadministracyjnoprawne.Normytejgaziobejmujwadcz dziaalnopastwawwieludziedzinach,m.in.Owiacie,kulturze,obronienarodowej,itp. 48.Pojcia:sprawiedliwospoecznairwnoprawobywateliwkonstytucji. 49.Rozumienieprawakarnego.Pojcieprzestpstwa.Rodzajeprzestpstw. Prawokarneobejmujenormyokrelajceczyny,ktresspoecznieniebezpiecznewrozumieniutego prawaiwskazujesankcjegroceosobomwinnympopenieniatakichczynw.Normyprawakarnego suochroniepastwa,porzdkupublicznegoiprawobywateli.Przestpstwotoczynosobyfizycznej zabronionypodgrobkaryjakozbrodnialubwystpekprzezustawobowizujcwchwili popenieniaczynu.Rodzajeprzestpstw: Zbrodnie(przestpstwanajcisze,zagroonekarpozbawieniawolnocinaokresprzynajmniej 3lat) Wystpki(czynyzagroonepozbawieniemwolnociod1miesicawzwylubkargrzywny) Wykroczenia(pozostaeczyny,ktrychustawaniezaliczadokategoriiprzestpstw) Weduginnychkryteriwmonajepodzielinastpujco: Przestpstwaumylneinieumylne

Popenionezdziaania(np.zabjstwo)lubzzaniechania(np.nieudzieleniepomocy) Przestpstwaskutkowe(np.powodujceuszczerbeknazdrowiu)ibezskutkowe(np.skadanie faszywychzezna) Przestpstwaciganezoskareniapublicznegoiprywatnego

50.Pojcieprawacywilnego. Prawocywilnenormujestosunkimajtkoweorazniektrestosunkiosobistenazasadzie rwnorzdnocistron.Podstawwyodrbnieniaprawacywilnegojestcharakterystycznadlaprawa prywatnegometodaregulacji.Uznajeonaautonomicznpozycjpodmiotwstosunkucywilnego. Oznaczato,eadnejstronieniesuwzgldemdrugiejuprawnieniawadcze. 51.Pojcieirdaprawamidzynarodowegoprywatnegoipublicznego. Prawomidzynarodoweprywatneregulujestosunkimidzyosobamifizycznymiaprawnymi(wystpuje tutzw.Elementobcynp.jednymzpodmiotwjestcudzoziemiec).Przepisytegoprawawskazuj,jaki porzdekprawnynaleyzastosowawkonkretnejsytuacjikonfliktowej.rdemtegoprawasakty prawakrajowego,umowymidzynarodoweczyreguyprawazwyczajowego.Prawomidzynarodowe publicznestanowisystemnormprawnychregulujcychstosunkiwzajemnemidzypastwami.rdem prawamidzynarodowegopublicznegosumowymidzynarodowe,prawokrajowepastw zawierajcychdaneumowy,reguyprawazwyczajowego. 52.PojcieirdaprawaUE. PrawoUEtosystemnormprawnychobowizujcychnaterenieUEiuchwaloneprzezjejczonkw. rdamiprawaUEjest: Prawowsplnotowe(pierwotne)prawoskadajcesinasystemprawnyWsplnot EuropejskichiUniiEuropejskiej.CaodorobkuprawnegoUniiEuropejskiej,cznieznp. orzeczeniamiETS,nosinazwacquiscommunautaire. Prawowtrne(aktywydawanenapodstawietraktatwzaoycielskich) Umowymidzynarodowe,zawieraneprzezwsplnoty 53.RozumienieprawapierwotnegoiwtrnegoUE. Czstospotykasiwnauceprawaeuropejskiegopodziardeprawanardaprawapierwotnego orazprawapochodnego(wtrnego).Dordeprawapier wotnegozaliczasitraktatyzaoycielskie WsplnotEuropejskichiUniiEuropej skiejoraztzw.oglnezasadyprawatraktatyakcesyjne.Zkolei, rdamiprawapochodnegosaktyposzczeglnychinstytucjiWE(funkcjonujcychtakejako instytucjeUEwIIiIIIfilarze),atakerozmaiteumowyzawieraneprzezWsplnoty,alboprzez pastwaczonkowskie.Granicemidzyprawempierwotnymipochodnym,atakeprzynaleno pewnychaktwdoprawaUniiEuropejskiejwogle,mogniekiedybudziwtpliwoci Wkadymraziejestwymagane,abynormyprawapochodnegobyyzgodneznormamiprawa pierwotnego. 54.Sensogaszaniaaktwnormatywnych.Fikcjapowszechnejznajomociprawa. Prawo,jakoskutecznyregulatorpostpowanialudziiichorganizacjimusibyznane.Obywatel powinienmiedostpdoobowizujcegoprawawcelutakiegoukadaniaswojegopostpowania,by byoonozgodnezprawem.Ogoszenieaktuprawnegowiesitakezjegowejciemwycie. Ponadtostanowitowypenieniezasadyjawnociprawa,bezktrejograniczonabyabykontrola prawidowocitworzeniaprawa.Zogaszaniemaktwprawnychwiesidomniemaniepowszechnej

znajomociprawa(tzw.Fikcjapowszechnejznajomociprawa).Oznaczato,iaktyogoszone obowizujwszystkichiniestosowaniaprawaniemonatumaczyjegonieznajomoci(ignorantiaiuris nocet). 55.Rozumienieobowizywaniaprawa.Koncepcjeobowizywaniaprawa. Pojcieobowizywaniaprawajestrwnoznacznezjegoistnieniem.Normaobowizuje,gdyzostaa uchwalonainieuchylijejwaciwyorgan.Koncepcjeobowizywaniaprawa: Aksjologicznedefiniowanieobowizywaniaprawa(wizanezkoncepcjamiprawanatury.W sensiematerialnymobowizujtylkotenormyprawapozytywnego,ktreszgodnezprawem naturalnym) Pozytywistyczneokrelenieobowizywaniaprawa(zwizanezjegoustanowieniemprzez pastwo.) Realistyczne(obowizujetylkopraworzeczywiste,stosowaneprzezsdziego.Prawo obowizujetylkowtedy,gdyjestskuteczne) Analityczneteorieobowizywaniaprawa(horseshoeanalysiszaoenie,enormaobowizuje jestrwnoznacznezestwierdzeniemjejprawdziwocisoftshoeanalysiswobowizywaniu normzawartyjestanalogonpojciaprawdy,uzywanynaterenienaukprzyrodniczychi formalnych) Teoriafenomenologiczna(obowizywanieprawawiesizinstytucyjnwanociprawa zagadnienieobowizywaniasprowadzasidointuicyjnegouchwyceniaistotyprawa,ktejest pozbawioneempirycznychnaleciaoci) 56.Obowizywanieprawawczasie,przestrzeniicodoosb. Obowizywanieprawawprzestrzenioznaczarozcigniciejegomocynadaneterytorium. Obowizywanieprawawczasieoznacza,emaonomocwokrelonymprzedzialeczasowym:od momentujegowejciawyciedomomentuuchyleniaprzezstosownyorgan.Obowizywanieprawaco doosboznacza,ewszystkieosoby,znajdujcesinaterytoriumdanegopastwa,podlegajjego prawu. 57.Pojcia:realizowanieprawa,przestrzeganieprawaistosowanieprawa. Realizowanieprawaniewiadomezachowywanieprzezludzizasadprawa. Przestrzeganieprawawiadomezachowywaniezasadprawa. Stosowanieprawarealizowanieprawapolegajcenarnorodnejdziaalnociorganwpastwa, instytucji,organizacjispoecznychiobywateliopartenaprzepisachprawa. 58.Stosowanieistanowienieprawarozrnienie. Aktemstosowaniaprawajesttakiakt,ktrynapodstawiedyrektywyzawartejwnormiegeneralnejlub abstrakcyjnejustalakonkretnsytuacj.Waktachtychwystpujprzypadkiindywidualizacjinorm prawnychwstosunkudokonkretnychsytuacjifaktycznych.Stanowienieprawazapoleganatworzeniu aktwocharakterzeoglnymigeneralnym. 59.Ideologiestosowaniaprawa. 1. Sylogistycznakoncepcjastosowaniaprawa(charakterystycznadlatzw.Zwizanejdecyzji stosowaniaprawa)pogldprzyjmujcyoddzielenieprocesutworzeniaistosowaniaprawa,co mamiejsceprzykoncepcjioddzielenia(podziau)wadzystanowicej(ustawodawczej)i

sdowniczej.Upodstawdecyzjistosowaniaprawajestustawa.
2. Teoriaswobodnejdecyzjistosowaniaprawaujmujeproceswykadni,stosowania,atake

tworzeniaprawajakojednejcaoci.Ustawaniejesttosamazprawem.Sdziowskie rozstrzyganiemacharakterautonomicznyitwrczy,niepoleganacisymtrzymaniusiustawy. 60.Pojciewykadniprawa.Statyczneidynamiczneteoriewykadni. Wykadniprawanazywasiczynnointelektualn,napodstawiektrejztreciprzepiswprawnych sformuowanenormy.Interpretacja(wykadnia)prawapoprzedzazastosowanienormyprawnej. Wykadniaodbywasiwedugprzyjtychzasadzwanychreguamiegzegezyprawniczej. Statyczneteoriewykadnipostulujutrzymywanietegosamegorozumienianormyodmomentu jejustanowienia,tj.przezcayokresformalnegoobowizywania.Celemtychwykadnijest zapewnieniemaksymalnejstaociprawa,pewnociprawnejiobliczalnociorganwstosujcych prawo. Wykadniadynamicznadydouwzgldnienianowychtreciwynikajcychzezmieniajcychsi stosunkwspoecznych,ekonomicznychipolitycznychprzywykadaniustarychprzepisw. Celemtejwykadnijestdeniedozapewnieniamaksymalnejzgodnocimidzynormamiprawa obowizujcegoayciem,tj.midzywymogamisytuacjispoecznopolitycznejorazocenamia normamiistniejcymiwspoeczestwiewczasieinterpretacji(istosowania)danejnormy. 61.Rodzajewykadniireguywykadniprawa. 1. Wykadniasemantycznapoleganaustaleniuznaczeniabudzcegowtpliwocitekstuprawnego, nawyjanianiusensuprzepisw(sensuwystpujcychwtekcieprawnymzwrotw jzykowych). 2. Wykadniaderywacyjnapoleganasformuowaniunapodstawietekstudlaokrelonegorodzaju podmiotwjednoznaczniebrzmicychnakazwczyzakazwdotyczcychpostpowaniaw okrelonychokolicznociach.Tawykadnianieograniczasiwicdoustalaniatreci poszczeglnychzwrotwtekstuprawnego,alenapodstawieelementwzawartychwrnych przepisachaktu(aktw)dydorekonstrukcjiwypowiedzikto,kiedyicoczynipowinien. 3. Normatywnakoncepcjawykadniwypracowujedyrektywypostulujcesposb przeprowadzaniawykadniprzepisuaktuprawnego,abyustalijegookrelonerozumienie. 62.Mocwicawykadni. Wprzypadkugdyorganinterpretujcprzepisyprawnemauprawnieniedowydawaniadyrektywy zgodniezktrinterpretacjadokonanaprzezorganjestwicadlaadresatwtychprzepiswmona mwiomocywicejwykadni.Zewzgldunamocobowizujcwykadnimonawyrni Wykadniomocypowszechnieobowizujcej Powszechnieobowizujcamocwykadniprawapoleganatym,ewszyscyadresaciinterpretowanego przepisuszwizaniznaczeniemtegoprzepisu,ustalonymprzezinterpretatora.Wykadniatakaulega dalszemupodziaowina: wykadniautentycznjeeliinterpretatoremjestorgan,ktrydanyprzepisustanowi,taka wykadniuzasadniarzymskaparemiaargumentumamaioriadminus:cuiusestcondereeius interpretari(ktojestupowanionydotworzeniaprawa,tenmoejerwnieinterpretowa) wykadnilegalnjesttowykadniadokonywanaprzezorgan,ktremuprzepisyprawnenadaj kompetencjedoustalaniawykadniomocypowszechnieobowizujcej, Wykadnioograniczonejmocywicej

Ograniczonamocobowizujcawykadniprawapoleganatym,eznaczenieminterpretowanego przepisu,ustalonymprzezinterpretatora,nieszwizaniwszyscyadresaci,aletylkoniektrzy.. Ograniczonamocobowizujcawykadninastpujewrazie: 1. wykadnidokonywanejprzezorganstosujcyprawodokonywanajedynienauytekwydanego rozstrzygniciajelirozstrzygnicietosiuprawomocni,tojestwicedlastronpostpowania 2. wykadnidokonywanejprzezorganodwoawczywykadnizwizanyjestsdniszejinstancji wprzypadkuzwrceniasprawydoponownegorozpatrzeniaprzezsdapelacyjnywykadni dokonywanejprzezSdNajwyszywodpowiedziachnapytaniaprawnerozpatrywanie zagadnieprawnychbudzcychpowanewtpliwoci,ktrychodesaniezsdudoSdu Najwyszegopowoduje,ewykadniaSNobowizujewszystkiesdyrozstrzygajcewdanej sprawie. 63.Pojcielukiwprawie.Sposobyusuwanialukaksjologicznychikonstrukcyjnychwprawie. Lukawprawiepojawiasiwsytuacji,gdyprawonieregulujepewnegozachowaniajednostki.Luka aksjologicznapojawiasiwsytuacji,gdynieregulowaniepewnegozachowaniajestwyrazem rozbienocipomidzyistniejcymprawemapostulowanymmodelem,oczekiwaniamipodadresem prawa.Usunicietejlukimoliwejesttylkopoprzezwydanieodpowiedniejnormyprawnej.Luka konstrukcyjnapowstajewtedy,gdyprzepisregulujedanezachowaniewsposbnieprecyzyjnylub niezupeny.Monasispotkazpogldem,eusunicietegorodzajulukijestmoliwepoprzez zastosowanieanalogii,jednakniejesttonajlepszadroga. 64.Wnioskowaniaprawnicze(reguyinferencyjne). Reguyinferencyjnetooperacjemylowewnioskowania,ktrepolegajnatym,zezfaktu obowizywaniajednejnormywnosisioobowizywaniuinnejnormy.Wyrniamyreguy wnioskowania: 1. Logicznego(opartenamilczcymzaoeniu,zeskoronormanakazujecoczyni,tonakazujete czynito,cojestkonieczn,logicznkonsekwencjpierwszegonakazu) 2. Instrumentalnego(jeliobowizujenormanakazujcabdzakazujcarealizowanieokrelonego stanurzeczy,tonaleywnosi,eobowizujinnenormykoniecznedozrealizowaniatakiego stanurzeczy) 3. Opartenaoglnymzaoeniupreferencjiiocenprawodawcy:analogialegis(prawodawca poddajekonsekwentnieregulacjiprawnejstanyrzeczypodobnedosiebie)analogiaiuris(mimo, enormaniejestwprostwyraonawtekcie,aleobowizujinnenormymajceuzasadnieniew okrelonejzasadzie,obowizujetenorma,ktraczerpieuzasadnieniedlaswojego obowizywaniawaniewtejzasadzie) 4. Wnioskowaniezwikszegonamniejszeoznacza,ejeeliustawazezwalanastosowanieprawa wszerszymzakresie,tozezwalatenajegostosowaniewwszym 5. Wnioskowaniezmniejszegonawikszeoznacza,ejeliustawazakazujestosowaniaw mniejszymzakresie,tozakazujetestosowaniawwikszym 65.Rozumieniekolizjinormprawnych.Sposobyusuwaniakolizji. Okolizjiprzepiswprawnychmwisigdystosunekprawnyuregulowanyjestwicejnijednym przepisem(zespoemprzepisw),ktrewzajemniesiwykluczaj.Dokolizjiprzepiswprawnychw czasiedochodzigdystosunekprawnyuregulowanyjestodmiennieprzezdwalubwicejprzepisy wydanewrnymczasie.Sposobyusuwaniakolizjiokrelajtzw.Reguykolizyjne:

Reguahierarchiczna(normaowyszejmocyprawnejuchylanormoniszej) Reguachronologiczna(aktnormatywnypniejszyuchylawczeniejszypodwarunkiem,es toaktyprzynajmniejrwnorzdne) Reguamerytoryczna(normaszczegowauchylanormbardziejogln)

66.Pojcieanalogiiwprawie. 67.Pojcieosobyfizycznejiosobyprawnej. Osobafizycznaprawneokrelenieczowiekawprawiecywilnym,odchwiliurodzeniadochwili mierci,wodrnieniuodosbprawnych.Bycieosobfizycznpocigazasobzawszeposiadanie zdolnociprawnej,czylimoliwobyciapodmiotemstosunkwprawnych(prawizobowiza). Osobyfizycznemajtakezdolnodoczynnociprawnych,uzalenionjednakoddalszych warunkw.Penzdolnodoczynnociprawnychnabywasipoosigniciupenoletnoci, ograniczonzdolnodoczynnociprawnychodchwiliukoczenialat13.Osobafizycznapo ukoczeniu13rokuyciamoezostacakowiciepozbawionazdolnocidoczynnociprawnych,czyli zostaubezwasnowolnionacakowicie.Penoletnimoezostaczciowopozbawionyzdolnocido czynnociprawnych,czylizostaubezwasnowolnionyczciowo.Osobowofizycznajestkategori prawacywilnego,zatembrakposiadaniaosobowocifizycznejprzeznasciturusa(pd)niepozbawia gocakowicieochronyprawnej.Nasciturusmoebypodmiotemprawiobowizkwwarunkowo, ktrenabywa,jeliurodzisiywy. Osobaprawnatojedenzrodzajwpodmiotwprawacywilnego.Osobprawndefiniujesi zazwyczajjakotrwaezespolenieludziirodkwmaterialnychwcelurealizacjiokrelonychzada, wyodrbnionewpostacijednostkiorganizacyjnejwyposaonejprzezprawo(przepisyprawa cywilnego)wosobowoprawn.Takajednostkaorganizacyjnamawtedypenipodmiotowoci prawnej,wszczeglnocinabywazdolnoprawnorazzdolnodoczynnociprawnych(atrybuty przysugujceosobomfizycznymzracjisamegoistnienia).Wrdosbprawnychnaukaprawa(nie samoprawo!)rozrniadwarodzaje:korporacje(zwizkiosb)ifundacje(masymajtkowe).Osoba prawnajesttworemabstrakcyjnymnieistniejenamacalnie. 68.Rozumienieterminw:wolno,obowizek,uprawnienie,roszczenie,kompetencja. 69.Rozumieniepojzdolnoprawnaizdolnodoczynnociprawnych. Zdolnoprawnatozdolnodobyciapodmiotemprawiobowizkwprawnych.Zdolnoprawna jestatrybutempodmiotwprawa: osbfizycznych,ktrymsuyodurodzenia(art.8Kodeksucywilnego) jednostekorganizacyjnych,ktrymustawaprzyznajetzdolno(art.331Kodeksucywilnego), wtymosbprawnych. Zdolnoprawnajestnagrunciepolskiegoprawaniestopniowalna.Monajmielubnie.Zakres,w jakimmonazniejkorzysta,definiujeosobnyatrybutpodmiotuprawazdolnodoczynnoci prawnych. Zdolnodoczynnociprawnychwprawiecywilnymzdolnododokonywaniawewasnymimieniu czynnociprawnych,czylidoprzyjmowaniaiskadaniaowiadczewolimajcychnaceluwywoanie powstania,zmianylubustaniastosunkuprawnego.Innymisowy,jesttozdolnodosamodzielnego ksztatowaniaswojejsytuacjiprawnej(nabywaniaprawizaciganiazobowiza). Zdolnodoczynnociprawnychjestszczegowouregulowanaprzezprzepisyczcioglnej

Kodeksucywilnego. 70.Pojcieodpowiedzialnociprawnej.Odpowiedzialnokonstytucyjna. 71.Pojciestosunkuprawnego.Elementystosunkuprawnego. 72.Podmiotystosunkuprawnego.Przedmiotstosunkuprawnego.Trestosunkuprawnego. 73.Wyjanijpojcia:zdarzenieprawneiczynnoprawna. 74.Ustalaniefaktwwprocesiestosowaniaprawa.Zasadaprawdymaterialnej. Ustalaniefaktwwprocesiestosowaniaprawadokonywanejestnapodstawiereguokrelonychprzez prawo.Sudotegodowody,gromadzonepodczasprocesu,orazdomniemania,ktrepozwalaj wnioskowaopewnymstanierzeczy. Zasadaprawdymaterialnejprocespoznawczymadoprowadzidoodkryciaistotnychwsprawie zdarzeiichokolicznoci,awtymprzyczyn. 75.Pojcieirodzajedowodwsucychustaleniuprawdy. Ustalenieprawdymaterialnejdokonywanejestnapodstawiedowodw,rozumianychjakouzasadnienie okrelonegotwierdzenialubpewneczynnoci.Wpierwszymprzypadkudowodymonapodzielina bezporednie(umoliwiajwprostuzasadnieniedanejtezy),porednie(okrelonatezajestwywodzona zinnychtwierdzedowodowych)iposzlakowe(ustalenieprawdynastpujezapomoc konkurencyjnychhipotezdowodowych). 76.Rozumieniedomniemaniaprawnego.Rodzajedomniemaprawnych.(wykrelone) 77.Pojciepastwaprawnego.Zwizkiprawazpastwem. 78.Pojciepodziauwadzy.Celekoncepcjipodziauwadzy. 79.Rozumienieniezalenocisdwiniezawisocisdziowskiej. Niezalenosdwoznacza,esoneodrbne,oddzielone,niezaleneodinnychorganw,zwaszcza pastwowych. Niezawisosdziegooznacza,epodlegaontylkoustawom,azatemcechujegoniezaleno zarwnoodstronsporu,jakirnychpodmiotwspoecznych,politycznychczyorganwpastwa. Korelatemzasadyniezawisocipostroniesdziegojestobowizekbezstronnoci. 80.Pojciedoktrynyprawczowiekaiobywatela. 81.Pojcieitrewiatowegokanonuprawczowieka. 82.Pojciewolnociiprawczowieka.JakieprawaczowiekagwarantujeKonstytucjaRP? 83.Warunkidopuszczalnociograniczewolnociiprawczowieka.

84.Rozrnienieindywidualnychikolektywnychprawczowieka. 85.Rozumieniegodnociczowieka. 86.Ewolucjaprawa.(wykrelone) 87.Rozumienieteologicznegoujciaprawnonaturalnego. 88.Istotalaickichujprawnonaturalnych. 89.Rozumieniepozytywistycznegopodejciadoprawa. 90.Rozumienierealistycznegopodejciadoprawa.