wiczenia nr 1

Krew rodowisko wewntrzne ustroju. Ukad czerwonokrwinkowy.

Czas trwania wicze: 90 minut

Ewelina Kurowska Katedra Fizjologii Zwierzt i Czowieka Wydzia Biologii Uniwersytetu Gdaskiego
http://amit1b.wordpress.com/the-molecules-of-life/10-the-living-cell-gallery/

Prowadzcy wiczenia:
mgr Ewelina Kurowska Pokj B438 (KFZiC) @: ewelomg@gmail.com dr Irena Majkutewicz Pokj B412 (KFZiC) @: irena.majkutewicz@biol.ug.edu.pl

Harmonogram zaj
4.10 w 1 - Krew; ukad czerwonokrwinkowy, ukady grupowe krwi 11.10 w 2 - Krew; transport gazw oddechowych, hemostaza| zejciwka z w1 18.10 w 3 - Krew; ukad biaokrwinkowy; podstawy immunologii | zejciwka w2 25.10 w 4 - zejciwka w3 + sprawdzian I 01.11 - wito 08.11 w 5 - Cechy tkanki pobudliwej na przykadzie minia szkieletowego 15.11 w 6 - Fizjologia mini, skurcz miniowy | zejciwka z w5 22.11 w 7 - Elektrofizjologia i przewodzenie impulsu w nerwach obwodowych | zejciwka z w6 29.11 w 8 - zejciwka z w6 + sprawdzian II 06.12 w 9 - Cechy czynnoci odruchowej; odruchy rdzeniowe 13.12 w 10 - Fizjologia serca | zejciwka z w9 20.12 w 11 - Krenie krwi | zejciwka z w10 27.12 WOLNE 03.01 WOLNE 10.01 w 12 - Podstawy fizjologii oddychania | zejciwka z w11 17.01 w 13 - Podstawy fizjologii wysiku fizycznego 24.01 w 14 - sprawdzian III

Warunki zaliczenia
"zejciwka" obejmuje materia z poprzednich zaj - 10 minut = 10 pyta testowych wielokrotnego wyboru z jedn poprawn odpowiedzi spord piciu moliwych; kade pytanie punktowane za 0,5 pkt = 10 x 0,5 = 5 punktw sprawdzian - 5 zada otwartych, kade punktowane za 3 pkt Za kad z 3 partii materiau bdzie moliwe do uzyskania 30 pkt, ocena wg regulaminu studiw UG:
16-18 pkt - 3.0 19-21 pkt -3.5 22-24 pkt - 4.0 25-27 pkt - 4,5 28-30 pkt - 5.0

Czyli bd 3 oceny za sprawdziany Dodatkowo 1 ocena z prezentacji lub sprawozdania Zadania Specjalne dla Chtnych: -12 zada (ogaszane po kadych wiczeniach, oprcz zaj, na ktrych bd sprawdziany): jeli dana osoba wykona przynajmniej 10 zada dodatkowych, uzyskuje pit ocen i bdzie to 5.0 Ocena zaliczajca to rednia z tych 4-rech lub 5-ciu ocen

Funkcje krwi
Transportowa:
gazy oddechowe (tlen, dwutlenek wgla) substancje odywcze (np. glukoza) metabolity (np. mocznik) hormony ciepo z narzdw wewntrznych do powierzchni ciaa (termoregulacja)

Homeostatyczna:
krzepnicie krwi (cigo naczyniowa) fizykochemiczna stao rodowiska wewntrznego ustroju (m.in. cinienie osmotyczne rwne cinieniu osmotycznemu 0,9% NaCl = ok.290 mOsm/l; pH w zakresie 7,2-7,4; stao skadu biaek)

Udzia w reakcjach obronnych

rodowisko wewntrzne ustroju

EWOLUCJA: Organizmy jednokomrkowe = prosty kontakt ze rodowiskiem zewntrznym
Teoria Macalluma: podobiestwo skadu wody morskiej i krwi

Ryc. 1

Proste wielokomrkowce = sie kanalikw => otwarty ukad krenia;

Organizmy wysze = ukad naczy zamknitych wypenionych pynem, ktry funkcjonalnie jest dla ustroju takim rodowiskiem, jak rodowisko zewntrzne dla jednokomrkowcw

rodowisko wewntrzne ustroju

stanowi je krew i inne pyny ustrojowe zamknite wewntrz ciaa; jest rne od otoczenia i od komrek w nim zanurzonych rodowisko wewntrzkomrkowe rodowisko wewntrzne rodowisko zewntrzne Nierwnomierna dystrybucja jonw potasu (K+) i jonw sodu (Na+)
K+

K+Na+
K+
K+

Na+ Na+
K+
Na+
+

Na+ K Na+

Pompa sodowa usuwa jony sodu z komrek do pynu pozakomrkowego (rodowiska wewntrznego)

Obszary wodne ustroju

pyny ustrojowe
55% (K) 65% (M) masy ciaa

pyn wewntrzkomrkowy
35l; 41(40)% masy ciaa

pyny zewntrzkomrkowe
15l; 24(22)% masy ciaa

osocze krwi
3,5l; 4% masy ciaa

pena krew
5l; 7% masy ciaa

(rmiszowy, midzykomrkowy)
funkcja: wymiana midzy komrkami a krwi nie wszystkie komrki maj bezporeni kontakt z naczyniami wosowatymi

pyn tkankowy

pyny jam ciaa

5% masy ciaa
np. osierdziowy, stawowy, otrzewnowy

11,5l; 15% masy ciaa

Objto krwi
policytemiczna

hiperwolemia

prosta oligocytemiczna policytemiczna

normowolemia
ok. 7% mc

prosta oligocytemiczna

policytemiczna

hipowolemia

prosta oligocytemiczna

Waciwoci fizyczne krwi

koloid wielofazowy zmienny zawierajcy elementy upostaciowione ciar waciwy: 1,05 1,06 g/cm3

lepko: ok. 3 razy wiksza od wody (w temp. 20)

odczyn pH: 7,2 7,4 sabo zasadowy (zawiera liczne zwizki buforowe zapobiegajce wahaniom pH) cinienie osmotyczne: 6,8 atmosfery (ok. 290 mOsm/l)

punkt zamarzania: -0,56C (osocze) barwa: czerwie, nieprzejrzysta w wietle odbitym; oliwkowa w wietle przepuszczonym przez cienk warstw (jeeli preparat ogldamy pod wiato); zmiana odcienia zaley rwnie od stopnia wysycenia tlenem (utlenowana krew jest janiejsza) i innymi substancjami

Skad krwi
Ryc. 2

Po odwirowaniu

Hematokryt (HCT)
stosunek liczby i objtoci erytrocytw do cakowitej objtoci krwi, w ktrej s one zawieszone

Wartoci prawidowe u dorosych: - u kobiet: 37 47 % - u mczyzn: 40 54 %

Wzrost wartoci HTC:
-> odwodnienie (spadek objtoci osocza) -> nadkrwistoci Spadek wartoci HTC: -> przewodnienie

-> niedokrwistoci (hypoplastyczne lub apoplastyczne)

-> nieleczone niedokrwistoci z powodu niedoboru wit.B12

Substancje znajdujce si w osoczu i ich funkcje

BIAKA (7%) [wszystkie wytwarzane w wtrobie, prcz gamma-globulin -> plazmocyty] metody rozdziau: odsalanie, elektro- lub immunoforeza Albuminy (55-60%) jest ich najwicej, maj stosunkowo niski ciar czsteczkowy, s wic odpowiedzialne za prawidowe cinienie onkotyczne (wizanie wody), przekadajce si na cinienie osmotyczne krwi; funkcje transportowe Globuliny (30-40%) dziel si na trzy frakcje: alfa-globuliny beta-globuliny gamma-globuliny (immuno-globuliny) peni funkcje enzymatyczne i transportowe transportuj np. cholesterol, elazo (ferrytyna), hormony, czynniki krzepnicia
- IgA (10%) przeciwciaa zwizane z obron bon luzowych - IgG (80%) zwizane z trwa odpornoci, przenikaj przez oysko (chroni pd i noworodka) - IgD i IgE ladowe iloci u zdrowych ludzi; IgE zwizane s z reakcjami alergicznymi - IgM (5-10%) zwizane z pocztkow faz odpowiedzi na antygen

Fibrynogen (5-10%) biako o budowie wkienkowej; bierze udzia w krzepniciu krwi, ochrania krew w oysku naczyniowym. Osocze bez fibrynogenu (dokadniej: fibrynogenu oraz II, V i VIII czynnika krzepnicia) to surowica.

Substancje znajdujce si w osoczu i ich funkcje

Inne skadniki organiczne
- niebiakowe zwizki azotowe (mocznik 15-40 mg/dL, kwas moczowy)
- cholesterol (wystpuje w poczeniach z alfa- i beta-globulinami) 200-240 mg/dL i inne tuszczowce - glukoza (jej stenie jest utrzymywane i regulowane; prg nerkowy dla glukozy to takie jej stenie we krwi, przy ktrym zaczyna pojawia si w moczu = 180mg/dL) 80-100 mg/dL tylko w osoczu => Skadniki nieorganiczne [mg/dL] czynnik krzepnicia
Clelazo Na+ osocze 340 K+ 20 Ca2+ 10 Mg2+ mied PO43SO42-

komrki krwi
pena krew

20
190

410
220

0
5,2

2,7 symetryczny 370 0,2 ten rozkad zwizany z dziaalnoci 6 190 100 pompy sodowopotasowej panuje we 4 250 50 0,1 wszystkich komrkach organizmu

zwizane przede wszystkim z hemoglobin

3 2

Zjawiska elektryczne na powierzchni krwinek

Albuminy, a take alfa- i beta-globuliny wystpuj w osoczu w formie anionowej (osigaj punkt izoelektryczny w pH ok. 6, natomiast pH krwi jest bardziej sabo zasadowe ~ 7,2 - 7,4), za gamma-globuliny s obojtne elektrycznie
WARUNKI FIZJOLOGICZNE Biaka osocza adsorbuj na powierzchni erytrocytw, a dziki ilociowej przewadze albumin oraz - i -globulin posiadajcych adunek ujemny, czerwone krwinki odpychaj si od siebie zapobiega to agregacji (zlepianiu) i sedymentacji (opadaniu) w oysku naczyniowym.

W stanach chorobowych zwiksza si ilo -globulin (przeciwcia) neutralizuj one ujemnie naadowan otoczk na erytrocytach, krwinki zaczynaj si ze sob zlepia i znacznie szybciej sedymentuj STAN ZAPALNY

Zjawisko opadania krwinek odczyn Biernackiego (OB)

niespecyficzny wskanik procesu chorobowego, wprowadzony do diagnostyki laboratoryjnej w 1897 roku
badanie wykorzystuje rnice gstoci pomidzy krwi pen, a krwinkami (opadaj najszybciej) oraz stosunki ilociowe biaek osocza (u osb zdrowych stosunek albumin do globulin wynosi 2:1; w stanach chorobowych dua ilo obojtnych gamma-globulin wpywa na przyspieszenie zlepiania si krwinek i ich Ryc. 3 opadanie)
Przyspieszone opadanie:
- ostre niedokrwistoci Zwolnione opadanie: - nadkrwistoci

- ostre lub przewleke stany - przewleka niewydolno krenia zapalne

Wartoci prawidowe dla dorosych:

- kobiety: 3-10 mm/h - mczyni: 2-8 mm/h

- marsko wtroby
- objaw fizjologiczny u kobiet w ciy

- hipofibrynogenemia - czerwienica prawdziwa (erytrocytoza => nadprodukcja erytrocytw)

/cm3
rednica: 6,7 7,7 m

Dla kobiet: 3,9 5,6 mln Dla mczyzn: 4,5 6,5 mln

Krwinki czerwone (erytrocyty i retikulocyty): - ksztat: dwuwklsy, spaszczony dysk (wpywa na zwikszenie powierzchni wymiany gazowej; u czowieka powierzchnia ta wynosi 120 m2) - dua zdolno do odksztace -> przeciskaj si przez kapilary - s cisze od osocza, nie bdc w ruchu (krenie), opadaj - na bonie krwinek oprcz biaek stanowicych ujemnie naadowan otoczk wystpuj wielocukry = antygeny grupowe krwi: A, B, Rh - yj 120 dni, nastpnie s wychwytywane przez ledzion i tam rozkadane Ewolucyjnie, powstanie czerwonych krwinek zwizane byo z koniecznoci wyksztacenia wydajnego ukadu przenoszenia tlenu.

barwniki oddechowe rozpuszczone w osoczu

zbyt duo czsteczek = niekorzystny wzrost cinienia osmotycznego

zamknicie barwnika w erytrocycie do 280 mln czsteczek w jednej krwince

utrata jdra komrkowego przez erytrocyty (ssaki)

krwinka nie zuywa tlenu na wasny metabolizm

Hemopoeza = powstawanie elementw morfotycznych krwi

Ryc. 4

Ryc. 5

Erytropoeza = powstawanie czerwonych krwinek

(CFU-E)

Ryc. 6

- podczas kolejnych podziaw erytroblastw potrzebny jest komrkom kwas foliowy i witamina B12 (synteza DNA, pobudzenie procesw krwiotwrczych) - kady erytroblast w trakcie rnicowania zmniejsza swoj objto, a wraz z syntez hemoglobiny (jej odczyn jest zasadowy) staje si kwasochonny (etap ten wymaga take obecnoci elaza); ostatecznie erytroblast traci jdro komrkowe; rozwj krwinki w szpiku trwa ok. 100 godzin - retikulocyt jest modocian form erytrocytu, przez 2 dni pozostaje w szpiku kostnym, a we krwi obwodowej 1 dzie, po czym przeksztaca si w dojrzay erytrocyt => poziom retikulocytw we krwi obwodowej wiadczy o aktywnoci krwiotwrczej szpiku kostnego

Regulacja erytropoezy rola erytropoetyny

erytropoetyna
glikoproteina zawierajca znaczne iloci kwasu sialowego, jest wytwarzana w nerce (oraz czciowo w wtrobie)

stymuluje komrki macierzyste do rnicowania si w wzrost wytwarzania w proerytroblasty i kontroluje kolejne etapy erytopoezy
warunkach niedotlenienia (dusznoci, krwotok, klimat grski)

Krwinki patologiczne zmiany morfologiczne erytrocytw

1. Zmiany wielkoci czerwonych krwinek: - mikrocytoza (rednica krwinek poniej 6 m) -> mikrocyty pojawiaj si w niedokrwistociach zwizanych z niedoborem elaza - makrocytoza (rednica krwinek powyej 9 m) - megalocytoza (rednica krwinek powyej 12 m) -> megalocyty pojawiaj si w przewlekych niedoborach kwasu foliowego i witaminy B12 - anizocytoza (we krwi obwodowej wystpuj rwnoczenie krwinki rnej wielkoci)
1 mikrocyt, 2 - normocyt

1 makrocyt 1 megalocyt 2 makrocyt 3 mikrocyt

megalocyt

Krwinki patologiczne zmiany morfologiczne erytrocytw

2. Zmiany ksztatu czerwonych krwinek: - sferocyty ksztat kulisty i mniejsza rednica - drepanocyty ksztat sierpowaty (anemia sierpowata)

- eliptocyty ksztat owalny, wyduony (np. niedobr elaza)

- poikilocytoza we krwi obwodowej wystpuj rwnoczenie erytrocyty o rnych ksztatach i stanowi powyej 10% caej populacji czerwonych krwinek (niedokrwistoci, stany wzmoonej erytropoezy)

sferocyt

drepanocyt

eliptocyt

Oporno erytrocytw i hemoliza

Hemoliza uwolnienie hemoglobiny z krwinki do osocza krwi (nie musi dochodzi do stromatolizy zniszczenia zrbu komrkowego krwinki) Przyczyny hemolizy: nieprawidowa budowa bony erytrocytw, zaburzenia metabolizmu czerwonych krwinek, obecno autoprzeciwcia (np. obca antygenowo krew), dziaanie toksyn bakteryjnych, dziaanie jadw wy, pajczakw, dziaanie lekw, taczka hemolityczna

Oporno osmotyczna erytrocytw jest wskanikiem wraliwoci krwinek na dziaanie czynnikw hemolitycznych. O opornoci krwinki decyduje stosunek jej objtoci do powierzchni. Badanie opornoci erytrocytw polega na ich umieszczeniu w szeregu roztworw hipotocznicznych NaCl. Gdy oporno krwinek jest w normie, to:
- przy steniu 0,6% krwinki zwikszaj swoj objto - przy steniu 0,46-0,42% ma miejsce czciowa hemoliza - przy steniu 0,35% ma miejsce cakowita hemoliza
roztwr 0,9% NaCl roztwr 0,46-0,42% NaCl

Ukady grupowe krwi

Grupy krwi = zestawy antygenw (czsteczek wielocukrw) znajdujcych si na erytrocytach i zdolnych do wywoywania reakcji odpornociowej, a w osoczu znajduj si przeciwciaa (wrodzone, typu IgM o duej masie czsteczkowej nie mog przenika przez oysko); zestaw antygenw charakterystyczny dla danego gatunku U czowieka ponad 20 ukadw grupowych, jednak tylko w kilku powstaj izoaglutyniny = przeciwciaa skierowane przeciwko antygentom grupowym. S to ukady A, B, 0; Rh i w mniejszym stopniu ukad Kell.

Dziedziczenie grup krwi

Allele A, B, 0 znajduj si na duszym ramieniu chromosomu 9

Hematokryt (Hct) - procentowa zawartod krwinek w penej objtoci krwi

41-53% 36-46%

Obnienie Hct: hiperwolemia, niedokrwistod, krwotoki, niedoywienie, reumatyzm, choroby szpiku

podwyszenie Hct: hipowolemia, nadkrwistod, doping

Zawartod hemoglobiny (Hb)

12-16 g/dl 14-18 g/dl

Obnienie Hb: niedokrwistod, krwotoki, niedobr elaza Rozkad w ledzionie i wtrobie do bilirubiny i biliwerdyny (d), urobiliny (mocz) sterkobiliny (ka)

rednia objtod erytrocytu (MCV): 80-90 femtolitra (m3)

Obnienie MCV: odwodnienie (hipowolemia); podwyszenie MCV - hiperwolemia makrocyty mikrocyty Niedokrwistod mikrocytarna - to niedobr elaza, niedokrwistod makrocytarna brak wit B12 i kw. foliowego

rednia masa hemoglobiny w erytrocycie (MCH): 27-34 pg pikogramw rednie procentowe stenie hemoglobiny w erytrocycie (MCHC): 32-36 g/dl

Liczenie krwinek czerwonych w komorze Neubauera

Zasada liczenia eliminujca bd podwjnego liczenia krwinek

X - Liczba krwinek w 1 mm3

Liczba krwinek x rozcieoczenie x objtod komory

X=

Liczba kwadratw

Spis rde rycin

1: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ea/Euglena_diagram.jpg, http://www.memorizer.pl/nauka,biologia---repetytorium,6370.html, http://www.kardiologia.czd.pl/images/01_uk_krazenia_small.png 2: http://www.pc.maricopa.edu/Biology/pfinkenstadt/BIO202/202LessonBuilder /Hematology/blood%20components.jpg, http://www.austincc.edu/apreview/NursingPics/BloodPics/formedelementsa ndfunctionstable.jpg 3: http://www.lt-burnik.si/img/ESR/sediko_01.jpg 4: http://www.dentalarticles.com/images/hematopoiesis.png 5: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Hematopoesis_PL.svg 6: http://legacy.owensboro.kctcs.edu/gcaplan/anat2/notes/Image333.gif 7 i 8 (slajdy nr 22 i 23): http://pl.scribd.com/doc/29295674/prezentacja-krew 9 (slajd 25) : http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/76/Osmotic_pressure_on _blood_cells_diagram.svg 10 (slajd 27) : http://photos.naszaklasa.pl/33224971/190/main/add69a6760.jpeg