OPOWIECI O OWADACH TRJMIEJSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO

Aleksandra Lewaczyk

Podzikowania:

Pragn podzikowa Pani mgr Jolancie Kmiecik, dyrektor TPK za umoliwienie mi odbycia praktyk w Trjmiejskim Parku Krajobrazowym oraz Panu Andrzejowi Garbalewskiemu za powicony mi czas, cierpliwo oraz wzbogacenie mojej wiedzy o zagadnienia przyrodnicze dotyczce terenw TPK.

Si ad naturam vives, numquam eris pauper

Jeli bdziesz y w zgodzie z natur, nigdy nie bdziesz ubogi

Seneka Modszy

Przedmowa

Poniewa miaam przyjemno uczestniczy w wyprawach przyrodniczych po rezerwatach przyrody pooonych na terenie Trjmiejskiego Parku Krajobrazowego, pokusiam si o opisanie moich wrae w postaci owych lunych zapiskw. Z gry przepraszam za bdy, jakie na pewno si pojawi w mojej pracy oraz brak profesjonalizmu od strony biologicznej tematu. Licz jednak na to, e sposb ukazania przeze mnie wiata owadw jest przyswajalny i bdzie mi lektur.

Spis treci:

PODZIKOWANIA:..............................................................................................................................................5 PRZEDMOWA........................................................................................................................................................6 SOWEM WSTPU...............................................................................................................................................7 ROZDZIA 1...........................................................................................................................................................9 ROZDZIA 2. .......................................................................................................................................................15 ROZDZIA 3.........................................................................................................................................................19 ROZDZIA 4.........................................................................................................................................................24 ROZDZIA 5.........................................................................................................................................................34 ROZDZIA 6...........................................................................................................................................................5 ROZDZIA 7.........................................................................................................................................................10 LITERATURA:.....................................................................................................................................................14

Sowem wstpu

wiat owadw kryje si pod naszymi stopami, gdy latem chadzamy boso po wieej, zielonej trawce. Przy odrobinie szczcia przystajc obok zwalonego, sprchniaego pnia dbu, by zawiza sznurowado lub orzewi si chodnym napojem, moemy zaobserwowa ttnice w nim ycie. Gdy oderwiemy za kawaek kory, by moe udaoby si nam zobaczy pocztek tego ycia, pierwsze stadia rozwojowe owada, ktry kryje si przed ludzkim wzrokiem w zakamarkach i szparach chropowatej powierzchni drzewa.

Brodzc w zimnym i czystym strumyku, wsuchujc si w szum wody wystarczy uwaniej si przyglda by napawa si widokiem barwnych, przypominajcych delikatne broszki waek, roju muszek, ktre osadzaj si na odziewajcych nas tkaninach. W przydomowym ogrdku, wrd grzdek kwiatw ryczek, margaretek, bratkw skpanych w popoudniowym socu, wsuchujemy si w ca gam przernych dwikw, ktre informuj nas o obecnoci owadw. Tu pszczoy zsypujce pyek prosto do koszyczkw, tam trzmiele obijajce si o patki, do taca przygrywaj im skoczki i pasikoniki, barw dodaj skrzyda motyli leciutko smagane wiatrem. My zachwycamy si tym wiatem, delektujemy widokiem wszystkich budujcych go yjtek. Jednoczenie napeniamy si radoci ycia i optymizmem, dlatego e tak blisko nas istnieje ten pikny wiat przedziwnych, miniaturowym stworze. Lecz nie wystarczy podziwia, delektowa si owym melancholijnym obrazkiem. Trzeba zrozumie, e to wanie czowiek ma najwikszy wpyw na natur i jeeli nie bdziemy jej szanowa, chroni, utrwala wiedzy przyrodniczej i docenia zesany przez ni dobrobyt szybko stracimy to co najcenniejsze setki, tysice miliony istnie wymr. Obecnie rzadkie gatunki zwierzt lub rolin po prostu znikn z naszej planety, a te liczniejsze dzi ju jutro, za rok, za 100 lat stan si tymi rzadkimi. Zatem stamy si harcerzami przyrody, miujmy j i prbujmy poznawa.

...Pracujcie niestrudzenie dla ratowania tego, co ukochalicie... Pouczajcie o tym, e idea ochrony przyrody jest ide na wskro

demokratyczn, gdy chroni ona skarby przyrody dla caego spoeczestwa... Przez poznanie i ochron przyrody - do jej ukochania - oto nasze haso!

Wadysaw Szafer
(Chromy Przyrod Ojczyst, nr 1, 1945)

Rozdzia 1.

Samborowski czar
Silny wiatr wiejcy ze wschodu oraz narastajce kbowisko chmur nad miastem Gdask nie przeszkodzio dwm podrniczkom w wyprawie do Doliny Samborowo

pooonej w bogatym kompleksie Lasw Oliwskich. Ten leny parw zyska swoj nazw na cze ksicia Sambora I Gdaskiego, namiestnika pomorskiego, zapewne intrygujcej postaci historycznej. Jedn z wielu atrakcji przycigajcych wycieczkowiczw w te strony jest czar i pikno alei dbowej, czyli 11 pomnikowych dbw szypukowych ( Quercus robur). Za cel postawiono sobie zbada faun bezkrgow, a zwaszcza aspekt entomologiczny oraz sfotografowa ujmujce i zapierajce dech w piersiach obiekty przyrody. Ola, zapalony poszukiwacz maych, skrzydlatych stworzonek wraz ze swoj niezastpion wsplniczk i przyjacielem jamniczk o wymownym i dwicznym imieniu Nutka, uday si na ogldziny terenu. Zapa, jaki towarzyszy obu Paniom, nie zosta przymiony nawet niesprzyjajc aur. Dotarszy na wyznaczone miejsce, kada z badaczek zaja si swoim przydziaem pracy. Ola rozpostara sie na motyle i zgrabnymi ruchami (przy okazji poprawiajcymi kondycj minia trjgowego ramienia) fachowo nazywanymi uderzeniami siatk, rozpocza polowanie na unoszce si nad bujn rolinnoci yjtka. Bezlitosny czowiek. Ale c zrobi, jak to si popularnie mwi po trupach do celu w tym wypadku dosownie. Trzeba jeszcze napomkn czym zaprzta sobie gow drugi poszukiwacz. Ot may ciekawski, brzowy potworek pilnowa swojego waciciela, dlatego przyj rol stra. Nie baczcie na pozory, one myl. Nutka to doskonay psiak obronny, sprawdza si w kadej sytuacji, ma dusz dobermana. Pogoda zmieniaa si z minuty na minut, patrzc w niebo nasuway si wnioski o nadchodzcym deszczu. Zatem prac trzeba byo przyspieszy. Roliny baldachowate porastajce brzegi cieki lenej wieciy bogactwem od muchwek i bonkwek. Owe wanie zostay poddane dokadniejszej analizie. Ich delikatne skrzyda lekko drgay, a same stpay po patkach smakujc co dana rolinka ma im do zaoferowania. Po dokadnym przyjrzeniu si mona byo stwierdzi, e na kwiatach skupiay si najczciej muchwki z rodzin bzygowatych (Syrphidae) to piknie ubarwione muchy przypominajce osy, pszczoy bd trzmiele, maj pewn zaskakujc zdolno zawisania w powietrzu np. nad nektarnikami kwiatw; muchowate (Muscidae) typowe, szare bzyczce zwierztka, niestety nie cieszce si dobr saw; cierwicowate (Sarcophagidae) nazwa owych muchwek wie si z do nieapetycznym przyzwyczajeniem przesiadywania na niewieym misie. Lepiej sobie nie wyobraa, gdzie taka maa muszka moga spacerowa, zanim usiada na naszej doni lub w gorszych przypadkach twarzy; oraz plujkowate (Calliphoridae) byszczce jak drobne klejnoty, mienice si

barwami zieleni, granatu, czerwieni. Za z bonkoskrzydych najatwiej byo dostrzec niezdarnie poruszajce si i obcione pykiem trzmiele (rodzaj Bombus). Swoj obecnoci zaszczyci obserwatork midzy innymi trzmiel ziemny ( Bombus terrestris) i trzmiel leny (Bombus pratorum). Nasta czas na dokumentacj fotograficzn , tym bardziej e pierwsze krople deszczu pokryway licie tamtejszej flory. Wiecznie pozujce do zdj dby krlowie lasu; By to w sawny db, gadua stary, Jak czarownica krzywy i wyblady, Ogniste zesche kora miaa szpary, Z konarw licie na poy opaday, Li, co pozosta zwidy i zwalany, Szumia po drzewie jak krawat achmany. w pewnej oddali rwnie buki oraz lene, krte cieki stay si obiektami natrtnej amatorki fotografii. Gdy las przybra atmosfer grozy, a z oddali dobiegay odgosy zaniepokojonych ptakw, nadszed czas na powrt do domu. Niestety owy nie byy udane na tyle, aby pochwali si wynikami pospolite gatunki muchwek; cierwica (Sarcophaga) z sympatycznym rysunkiem w ksztacie szachownicy na odwoku, Padlinwka cesarska (Lucilia cesar) mienica si metaliczn zieleni, Metasyrphus corollae gatunek bzyga, ywicy si wycznie mszycami oraz wyej wymienione gatunki trzmieli. Lecz w pamici pozostay tajemnicze obrazy opustoszaego lasu i widok puszczyka, bacznie przygldajcego si nieznajomym.

Dokumentacja fotograficzna:

Pierwsze zadania: sprawdzi czy droga jest czysta

tu rwnie wypada wybada tras.

Drzewa niemi wiadkowie makabrycznych scen jakich dopuszczaa si Ola topic zdobycze w alkoholu etylowym.

Pierwsze okazy do

upolowania

oraz podziwiania.

Potem sesja zdjciowa.

Rozdzia 2.

Pecznica wita!
W okresie wakacji nie brakuje sonecznych, czasem wrcz upalnych dni. Tak oto dzionek 16 lipca 2007 roku by nasz polsk odmian tropikalnego skwaru. Nad jezioro Krypko, pooone w rezerwacie przyrody Pecznica przywioda trzech badaczy pana Andrzeja, pana Darka i Aleksandr (znan z rozdziau 1), praca oraz ch obcowania z natur. Gwnym punktem planu wycieczki byy metalowe tabliczki oznajmiajce, e to oto drzewo jest pomnikiem przyrody, ktre rzecz jasna trzeba byo umieci we waciwych miejscach. Nastroje dopisyway, ekwipunek zosta zabrany, przyroda wzywaa. Oprcz jeziora Krypko, ktre zatriumfowao jako obiekt bada i podziwu podrnikw, w rezerwacie przyrody Pecznica wystpuj jeszcze dwa, rwnie przycigajce spojrzenia zbiorniki wodne. Wypada umieci informacje o tym, e s to jeziora lobeliowe 1, posiadajce bardzo rzadkie gatunki flory wodnej (poryblin jeziorny, poryblin kolczasty, lobelia jeziorna, jeogwka pokrewna i wywcznik skrtolegy), zapisane w Polskiej Czerwonej Ksidze Rolin . Popoudniowe soce odbijao si od tafli wody, na ktrej unosiy si sercowate licie prawdopodobnie nalece do grela tego (Nymphar luteum) lub grzybieni (Nymphaea), a spraw utrudnia fakt braku widocznych kwiatw. Padajcy cie drzew sprawi, e upa troch zela i zrobio si naprawd przyjemnie. Czasu na zachwyt byo stosunkowo niewiele, nie mniej jednak udao si pstrykn kilka zdj na pamitk. Chcc zaspokoi swoj ciekawo, Ola przy uyciu super sprztu w postaci sieci ownej, rozpocza polowanie na latajce obiekty. I raz i dwa i trzy tak do dzieciciu, potem nastpna runda i jeszcze jedna. Dla lepszego efektu wymachy byy wykonywane tu nad brzegiem zbiornika, nad porastajcymi go zbiorowiskami szuwarowymi. Tam skupienie owadw okazao si na tyle due, aby osign zamierzony cel. Gotowe! Wszystkie, niestety upojone alkoholem 75 % skrzydlate stworzenia zostay umieszczone w prbwkach i zaetykietowane. Pecznica egna!

jezioro o niskiej trofii i przewanie o kwanym odczynie, a nazw sw zawdzicza rolinie wodnej lobelii

jeziornej - reliktu borealno-atlantyckiego.

Poniewa zbiory wykonywane byy nad brzegiem jeziorka skad gatunkw, ktry ze wszystkich si staraa si oznaczy Ola, okaza si faun gwnie zwizan ze rodowiskiem wodnym. Wemy na przykad wielkook muchwk o plamiastych skrzydach z rodziny bkowatych (Tabanidae), ktra po polsku zowie si jusznica (Chrysozona pluvialis). Ju na sam myl o rodzinie bkw przeszy Ol ciarki. S to zwierzta niebezpieczne. Zdarzay si ju modej badaczce przypadki niespodziewanych ucieczek w popochu przed niewielk armi (ale zawsze armi!) tych krwioerczych stworze, wyposaonych w silne uwaczki gotowe ci skr. Larwy tej muchy yj w wodzie, a poniewa oddychaj przez oskrek, przez dugi czas mog nie wypywa na powierzchni. Oczywicie nie mogo si oby bez rodzinki komarw (Culicidae), osawionych dziki paniom komarzycom wampirzycom, lubujcym si w krwi. Ciekawym faktem jest to, e larwy tych przebiegych istot oddychaj za pomoc specjalnych rureczek umieszczonych na odwoku, dlatego ich miesznie obrane pozycje w wodzie gow w d, powinny by zrozumiae. Najliczniej w owne sieci powpaday drobniutkie muchwki, o delikatnym i wiotkim ciele ochotki (Chironomidae). Panowie tych obiektw badawczych mog si pochwali okazaymi, pierzastymi czukami, ktre pomagaj im w odszukaniu partnerek w celach miosnych. By moe rodzina ta jest bardziej znana ze sklepw zoologicznych, gdzie jako pokarm dla rybek sprzedaje si ich czerwone dziki obecnoci hemoglobiny larwy. Dodatkow atrakcj okazay si ju nam znane muchwki z rodziny bzygowtych (Syrphidae), ktrych ywot skoczy si marnie zwaywszy na fakt, e przyleciay (prawdopodobnie ze skraju lasu i k) jedynie odwiedzi interesujce je roliny. Tak oto zaprbwkowany zosta nieop (rodzaj Pipiza) czarny zwierz, z pomaraczowymi plamkami na odwoku. Jeszcze warto wspomnie o niewyrniajcych si z tumu muchwkach o wdzicznej nazwie mietkowate (Anthomyiidae), wikszo stanowi powane szkodniki rolin uprawnych i ozdobnych, rwnie drzew owocowych. Poniewa jednak znane s grupy odywiajce si martw materi organiczn tzw. saprofagi, std obecno mietek w okolicach wilgotnych i mokrych obszarw.

Dokumentacja fotograficzna:

Na pocztek obowizki!

Pniej chwila wytchnienia i podziwianie przyrody

skpanych w promieniach soca lici grzybieni oraz greli.

Na koniec trzeba zrobi zdjcia by wzbogaci swoj kolekcj.

Rozdzia 3.

Wysyp owadw w Wyspowie

Gdy jezioro Krypko pozostao daleko w tyle za trzyosobow grup przyrodnikw, rozpocza si wyprawa nad drugi zbiornik wodny jezioro Wyspowo. Jest ono najbogatsze pod wzgldem gatunkw ptakw w caym Trjmiejskim Parku Krajobrazowym. Oczywicie dziki swojej specyfice, czystej wodzie i dogodnym uoeniu, rwnie stao si atrakcj turystyczn, zwaszcza wczasowiczw pragncych odpoczywa i kosztowa wieego powietrza na onie matki natury. Haasy rozemianych dzieci i podekscytowanej, korzystajcej z ycia modziey oraz zapachy pieczonych na grillu przysmakw stanowiy dla trzyosobowej zaogi wskazwk, e jezioro jest w znacznym stopniu zaludnione. Jak si okazao prawdziwym celem bada bya rozlega ka pooona w pewnej oddali od zbiornika wodnego. Tam to by dopiero skwar! Palce soce dawao si we znaki z kadej strony mruenie oczu, trudnoci z ustawieniem obiektywu aparatu, a przede wszystkim mokre i lepice si od potu ubrania. Wcale nie przesadzam. Jednak bzyczce tu i wdzie, zakradajce si na czowieka, czasem natrtne owady wynagradzay wszelki dyskomfort wynikajcy z upalnego dnia. Podczas gdy pan Darek z duym skupieniem rozpocz fotografowanie cieszcych jego oczy obiektw przyrody, Ola tradycyjnie rozpostara sfatygowan ju siatk na motyle. Tym razem materia na teleskopowym kiju bezporednio ociera o porastajce ca polan roliny, w tym ze znaczn przewag kacanek piaskowych (Helichrysum arenarium). Przyjemnie byo napawa si widokiem niewinnych, delikatnie poruszajcych skrzydami motyli, od czasu do czasu przysiadajcych na korony kwiatw. Cho promienie naszego najjaniejszego obiektu na niebie z dua intensywnoci wwiercay si w oczy rac olepiajcym blaskiem, po baczniejszym przyjrzeniu si mona byo dostrzec cieniutkie trbki motyli sczce nektar prosto z kwiatu. By nie przeszkadza uskoskrzydym w zaspokajaniu pragnienia ambrozj, Ola wykonaa tylko kilka zdj i ja dalej wymachiwa swoj broni entomologiczn. Warto nadmieni, e ka o ktrej mowa znajdowaa si w pobliu niewielkich gospodarstw, co te czynio z niej w pewnym stopniu rodowisko synantropijne. To rwnie jest brane pod uwag przy analizie wynikw.

Po zakoczeniu bada, mona byo zanurzy si w chodzie lasu, by odpocz w cieniu porastajcych pobocze szosy drzew. Oprcz barwnych motyli z rodziny rusakowatych ( Nymphalidae), w tym gwnie rusaki admira (Venessa atlanta) i rusaki pawik (Venessa io) owoce wykonanej pracy przedstawiay si nastpujco: Podobnie jak rzecz oczywist jest to, e grzyby rosn w lesie tak i rzecz oczywist stao si spotkanie bzygw (Syrphidae) na kwiecistej ce w letni dzie. Tym bardziej chyba najbardziej pospolitego przedstawiciela tej rodziny gnojki trutniowatej (Eristalis tenax). Postacie niedojrzae gnojek egzystuj sobie smacznie w zanieczyszczonych zbiornikach wodnych, ubogich w tlen, czasem o jake pobudzajcym zmysy zapachu guana. Moliwo bytowania w tak przestronnych warunkach zapewniaj larwom i poczwarkom dugie rurki oddechowe sigajce nad powierzchnie wody. Kolejnym ciekawym okazem ukatrupionym z wielk przykroci przez Ol, bya muchwka gniun (Helophilus pendulus), o rzucajcych si w oczy barwach (wojennych) w postaci tych pasw na tuowiu i plam na odwoku tego samego koloru. Natomiast poyteczna mszycwka (Syrphus selenitica) zanim przeobrazi si w owada doskonaego przez pewien okres swojego ycia peni rol pracowitej bestii poerajcej mszyce. Niestety Sphaerophoria scripta nie ma polskiego odpowiednika, ktry byby atwiej przyswajalny ni ta amica jzyk acina, za to jest do atwo rozpoznawalna dziki wskiemu odwokowi upstrzonemu tymi pasami i dziwnym wzorkiem na kocu. Wspominaam wczeniej o synantropijnej cesze badanej pod wzgldem faunistycznym ki, za wynikiem tego jest bogactwo muchwek z rodziny cierwicowatych (Sarcophagidae) oraz pospolitych muchowatych (Muscidae), ktre prawdopodobnie po kpielach sonecznych wybieray si w swoje progi, by skosztowa materii wiadomego pochodzenia z okolicznych gospodarstw. Nie zabrako rwnie poczciwych mietek (Anthomyiidae), ktrych ogem w Polsce stwierdzono 221 gatunkw a wszystkie dla uatwienia do siebie podobne. Niestety ubytek miych stworzonek z penetrowanych przez Ol terenw mona jedynie tumaczy chci poznania oraz nauk, lecz trzeba rwnie sobie uwiadomi, e znacznie wiksze szkody powodujemy my ludzie nie wiedzc o tym, nawet podczas codziennych czynnoci: koszenia trawy w ogrdku, poruszania si po nie wyznaczonych szlakach turystycznych, a take niechlujnym i bezmylnym traktowaniu przyrody poprzez pozostawianie odpadkw na terenach zielonych.

Dokumentacja fotograficzna:

Obejcie jeziora Wyspowo by dotrze do ki dao moliwo ukrycia si przed socem i chwilowego odetchnicia

lecz nie na dugo, gdy usana zieleni ka tylko czekaa by j odkrywa

Konie nie przejy si obecnoci przyrodnikw, zgrabnie obrciy si w ty demonstrujc swoj obojtno na przybyszy i zajaday dalej trawk.

Gwny obiekt bada. Ale najwaniejsze jest co kryj si w rodku. A co si kryje?

Strojnica baldaszowata (Graphosoma lineatum)

Zmorsznik czerwony - samica (Leptura rubra)

Cuchna nawozowa (Scatophaga stercoraria)

Kwiatwka zmierzchnicowata (Myathropha florea)

Rozdzia 4.

To rado przebywa w Dolinie Radoci!

Na rozkoszowanie si piknem przyrody oraz podziwianie darw natury udao si pewnego lipcowego, rodowego poranka dwoje badaczy pan Andrzej i Ola. Poniewa rodek transportu nie domaga postanowili, e podejm piesz wycieczk w stron doliny o sympatycznej nazwie wywoujcej umiech na twarzy Dolina Radoci. Plany jakie zrodziy si w umysach duetu podrnikw przedstawiay si nastpujco: wycieczka przez lasy oliwskie w kierunku fragmentu Doliny Dziczego Potoku, ktra zajmuje zachodni cz Doliny Radoci. Ten obszar wyda si szczeglnie interesujcy, gdy stanowi planowany rezerwat przyrody, bd (poniewa taka kwestia te jest brana pod uwag) uytek ekologiczny. Spacer len drk, gdy w oddali sycha byo szum koyszcych si gazi drzew oraz odgosy o intensywnej tonacji wydawane przez rozbudzone obecnoci ludzi ptaki, nieco si wyduy zbyt wiele atrakcyjnych i dogodnych do obserwacji miejsc napotykali po drodze przyrodnicy. Choby zwalony pie drzewa, sprchniay w rodku, o mikkiej, zawilgoconej korze dla przecitnego, szarego czowieka to nic szczeglnego. Jednak gdy rozpoczyna si podr z zamysem poznania przernych dziww natury owy fragment drzewa staje si pretekstem do postoju i bacznego przyjrzenia si. I tak ciekawo wzia gr. Ola oderwaa sterczcy pat kory, a jej oczom ukazaa si kolebka poczwarkowa (cho oboje z panem Andrzejem spodziewali si czego... hmm powiedzmy bardziej frapujcego), prawdopodobnie kzki z rodzaju rbacz (Rhagium). Mona nawet si pokusi o podanie nazwy gatunkowej, cho bardziej na zasadzie strzau (czyn niegodny pochway naukowca!), gdy nie towarzyszy wycieczkowiczom specjalista od kzek. Na zasadzie dedukcji, poniewa sprawa dotyczya sprchniaego pnia sosny i zdania si na intuicj, wywnioskowano e by moe chodzi o rbacza sosnowca = pstrego ( Rhagium inquisitor). Larwy tych chrzszczy bytuj swobodnie w martwym lub czsto zamierajcym drewnie. Zasiedla drzewostany nie charakteryzujce si okrelonym wiekiem, czy pooeniem. Wybiera takie, ktre rosn w rnych warunkach ocienienia i nasonecznienia. Powszechnie uwaa si, e rbacz nie wyrzdza szkd i nie ma znaczenia gospodarczego w lenictwie ( J. Dominik; J. R. Starzyk).

Podczas nastpnego przystanku, przerywajcego leny marsz wdrowcw znalaz si model chtnie pozujcy do zdj, w trakcie kilkuminutowej sesji i bysku fleszy. Osadnik egeria (Pararge aegaria) to zdecydowany zawodnik. Podkrela swoj fotogeniczno, co rusz zmieniajc kt nachylenia skrzyde, tak by delikatnie przedzierajce si przez listowie promyki soca paday na jego omszony tuw i uski skrzyde. Nie obyo si rwnie bez staych mieszkacw lasu, ktre znalazy doskonae miejsce do spoczynku w jego zacienionym obszarze mrwek z rodzaju Formica, w tym wypadku najczstszej bywalczyni runa, monogamicznej 2 mrwki rudnicy (Formica rufa). I oto znalaz si dobry moment na opowiedzenie w kilku zdaniach fascynujcych zwyczajw naszej krajowej rudnicy. Ot mrwki owe ju od momentu opuszczenia swoich gniazd kopczykw, przejawiaj si agresywnym, drapienym trybem ycia. Swoich ofiar poszukuj w pewnej odlegoci od domu, rozprawiajc si zgrabnie z wszelkimi larwami, poczwarkami, a nawet duo wikszymi od nich dorosymi owadami. Posiadaj do wyrafinowan strategi napadania na swoje ofiary. Robi to pojedynczo (sama byam wiadkiem jak jedna maa mrwka wbia si uwaczkami w odne motyla z rodziny swek, okoo 50 razy wikszego od niej samej) lub gromadnie i wtedy strasz przeciwnika gryzc uwaczkami, przy tym oblewajc go kwasem mrwkowym. Na koniec tych krtkich rozwaa o rudnicach przytocz pewien fakt, i poluj one na najbardziej ruchliwe owady. Gdy przed oczami dwojga badaczy ukaza si widok rozlegej zielonej polany Doliny Radoci, usytuowanej przy Wglowej drodze, Ola wycigna odwiecznie towarzyszcy jej sprzt do zniewolenia fruwajcych nad jej gow yjtek. Zbliywszy si w stron porastajcych polan wysokich rolin w gwnej mierze ostroeni (prawdopodobnie warzywnych; Cirsium oleraceum) oraz bolenie znakujcych skr pokrzyw (Urtica), mona byo powoli, z zapaem obserwowa poruszajce si nad nimi z gracj owady. Swj popis day rwnie pszczoy. Te przelatujce z prdkoci a 65 km na godzin owosione pracusie opaday agodnie na gwki kwiatw by napeni nektarem swoje miniaturowe wola, a grzebykami (wystpujcym na pierwszej parze odny) zgarnia pyek z caego ciaa.

rodziny monogamiczne rodziny posiadajce pojedyncz krlow

Takie bzyczce bzykanie nie bzyka bez powodu. Jeeli sysz bzykanie to znaczy, e co bzyka, a jedyny powd bzykania, jaki ja znam, to ten, e si jest pszczo. A jedyny powd, eby by pszczo, to ten, eby robi mid. A jedyny powd robienia miodu to ten, ebym ja go jad
Kubu Puchatek

Z kolei to co najbardziej intryguje w pszczoach jest umieszczone bezporednio w ich oczach. Jak te mae, brunatno szare zwierztka widz wiat? Po licznych, dociekliwych badaniach okazao si, e pszczoa nie widzi barwy czerwonej, a odbiera j jako ciemnoszar, natomiast zielon myli z t i niebiesk. Jedynymi kolorami, ktre rozrnia na tyle dobrze, e j do siebie przycigaj jest: topomaraczowy, niebieskozielony, niebieskofioletowy. Co ciekawe potrafi dostrzec rwnie wiato ultrafioletowe, ktre dla czowieka jest niewidzialne, a niektrzy twierdz, i widzi soce przez chmury. Co pomylaa sobie Ola obserwujc kruche ciaka brzczcych robotnic przelatujcych nad kpami zieleni chciabym zobaczy wiat ich oczyma, oczywicie tylko chwilowo. Na dusz met byoby to bardzo niewygodne. Bd co bd kade oko skada si z pojedynczych jednostek omatidiw, a kada taka konstrukcja odbiera jedynie swj fragment obrazu, zatem jest to widzenie w sposb mozaikowy. Wrd pszczek latay tradycyjnie pozostae stworzonka, gwnie muchwki, chylc od czasu do czasu nektar z koron kwiatowych. Niestety za dugo nie nacieszyy si swoimi zdobyczami, poniewa Ola bezwzgldnie zgarniaa je do siatki na motyle. Jaki czas pniej, w spokoju analizujc wyniki doszukaa si: Muchwki z rodziny Scatophagidae cuchny nawozowej (Scatophaga stercoraria), omszonej pomaraczowymi woskami oraz towarzyszcej jej czsto cierwicy miswce (Sarcophaga carnaria) z rodziny cierwicowatych (Sarcophgidae) o ktrej byo ju kilka sw w pierwszym rozdziale. Nowymi nabytkami okazay si byskleniowate (Dolychopodidae), atwo rozpoznawalne dziki dugim odnom i poyskujcym, zielonym ciele. Gwny cel wyprawy planowany uytek ekologiczny, pooony na zachodnim kracu Doliny Radoci ujawni si do skrycie. Dojcie do owego obiektu sprawio lekkie trudnoci, gdy z kadej strony osonity by krzewami i fragmentami drzewostanu.

Poniewa ka do ktrej udao si przedrze przyrodnikom pooona

jest w terenie

rdliskowym, pod stopami zdawao si czu delikatnie zapadajc ziemi. Ta dziewicza niemal polana poronita w caoci przez wysokie trawy, sitowie lene (Scirpus sylvaticus), wizwk botn (Filipendula ulmaria), ostroe , ya swoim wasnym trybem. Zalatujce na ni z rnych stron wiata owady zdaway si tak pochonite wasnymi czynnociami, e nie dostrzegay dociekliwych spojrze obcych. Zwaszcza trzmiele Trzmiel rudy (B. pascuorum), kamiennik (B. lapidarius), ziemny (B. terestris), wykonyway wszelkie czynnoci bez zarzutu, penetrujc korony kwiatw. Niestety spokj zosta zmcony, gdy Ola rozpiwszy sie zacza sun ni po dugich odygach rolin. I pojawiy si kolejne ofiary tej rzezi niewinitek. Odwiedzajce wczeniej k Doliny Radoci kobyliczkowate (Rhagionidae) to muchwki czsto spotykane na drzewach, gdy siedzc przyjmuj specyficzne pozy gow w d, z odgit przedni czci ciaa. W olow puapk daa si zapa kobyliczka pniowa (Rhagio scolopaceus). Wrd pozostaych natrtw upojono alkoholem 75% zawartym w prbwce jednego z bzygw (Syrphidae) tzw. czerniucha (rodzaj Melanostoma), ktrego odwok pokryty jest prostoktnymi, tymi plamami. Niestety usidlony zosta rwnie bardzo poyteczny gatunek pluskwiaka, si wymachu wtrconego do sieci. Na szczcie zobaczywszy, e to drapiena, mszycoerna zaartka drzewna (Himacerus spterus), Ola wypucia biedaka na posanie z trawy. Droga powrotna, cho bdca powtrk z rozrywki nie przymia pozytywnych wrae wywoanych kontaktem z natur, a dodatkow atrakcj okazao si stadko saren lkliwie spogldajcych w stron przyrodnikw z wyniosoci zbocza lasu.

Dokumentacja fotograficzna:

cieka lena prowadzca badaczy w nieznane

i znane zaktki przyrody.

Pusta koyska rbacza, a po dziecku ani ladu.

Pozujcy osadnik.

Mrwcza rodzina.

Zdjcia z troch innej bajki

fot. : Erich Mangl

Pszczoa miodna (Apis mellifera) z przyczepionym do odny pykiem

Szczegy budowy pszcz

wcicie do oczyszczania czukw

gowa z jzyczkiem (glossa)

przednie odne

koszyczek

odne tylne
zdjcia pochodz ze strony http://www.uni.uiuc.edu

C takiego wiemy o pszczelich darach?

Najsawniejsze miody wiata Nale do nich miody tymiankowe, ktre pochodz z wzgrz Grecji, gsto porosych tym aromatycznym zielem. Podobno tamtejsze soce wydobywa z kwiatw najwspanialszy nektar, a pszczoy z niesabncym entuzjazmem zmieniaj go w najlepszy mid wiata. Do najwonniejszych miodw w Europie nale powstae na bazie nektarw, zbieranych z rolin wargowych, wic takich jak tymianek, macierzanka, lawenda, szawia, mita. Na Kubie do najwonniejszych naley mid z nektaru kwiatw pomaraczy. Sodki, aromatyczny zapach ma te mid z kwiatw rozmarynu. U nas z kolei za najlepszy uchodzi mid lipowy i esparcetowy. Czy mid leczy? Podobno jest czsto stosowany jako lek przy chorobach wtroby. Zawarta w nim glukoza , by moe nie jest produktem odywczym i atwo przyswajalnym, ale podnosi zapasy glikogenu w wtrobie i przyspiesza procesy przemiany tkankowej . Mid praktycznie nie ma biaka i zawiera minimalne iloci soli, zatem nie szkodzi przy innych chorobach (np. nerek), przy tym jest wysoko kaloryczny i lekko strawny, zatem dodaje energii i wzmacnia cay organizm. Wielu ludzi wierzy, e mid dobrze robi na serce. Prawd jest, e wzmacnia misie sercowy i zwiksza jego wydolno. Podobnie uwaa si, e mid jest dobrym dodatkiem profilaktycznym przy rnych chorobach zawodowych. Zmniejsza te toksyczne dziaanie takich codziennych uywek jak kawa, mocna herbata, tyto czy alkohol. agodzi skutki stresw, wstrzsw, przemcze. Wprost mobilizuje siy fizyczne i pomaga w walce z chorobami nerwowymi. Ponadto polecany jest oczywicie przy bezsennoci, wane aby zje yk miodu przy kolacji lub doda j do mleka przed spaniem. Jeli dokuczaj nam kurcze ydek, wg przepisw medycyny ludowej dobrze jest dodawa dwie yeczki miodu do kawy przy kadym posiku. Jeli cierpimy na katar, rwnie alergiczny dobrze jest przez 15 minut porzu kawaek plastra miodu, dziki temu mona wyleczy zatoki w cigu jednego dnia.

Specjay na miodzie:

Miodowe serca Mid rozpuci i utrze z cukrem (10 dag) i jajem. Mk wymiesza z przyprawami do piernika. Doda mk do miodu i wyrobi gadkie ciasto. Rozwakowa i wykrawa foremk serca, a potem piec w temperaturze 175 stopni. Piernik wojenny Wymiesza ze sob: 2 szklanki ytniej mki, 2 szklanki tartej surowej marchwi, p szklanki cukru, szklanki miodu, dwa rozbite jajka, szklanki masa oraz 2 yeczki sody oczyszczonej. Nastpnie ugniatamy i pieczemy w temperaturze 200 stopni. Mazurek miodowy Mid upali na rumiano w kamiennym garnku. Skrk z poowy pomaraczy ugotowa do mikkoci, zdj biae albedo, a t reszt drobno posieka. Do gorcego, rumianego miodu woy skrk, tarty, czarny chleb, korzenie godzikw przesiane przez sito i razem zagotowa. Wyla ciep mas na opatki lub wafle i zostawi do ostygnicia. Surwka piknoci Patki owsiane (3 yki) namoczy w wodzie, doda mid (1-2 yeczek) i orzeszki. Zostawi na noc lub na jedn godzin. Potem doda starte na tarce jabko, skropi sokiem z cytryny, ewentualnie jeszcze osodzi cukrem i rozcieczy mlekiem lub mietank. Mona te doda inne owoce sezonowe: jak truskawki, jagody, brzoskwinie, pomaracze. Ta surwka ma i t zalet, e jak si j zje na niadanie to nie czu aknienia przez 5 - 6 godzin.

Rozdzia 5.

Jak to byo z Krykulcem?

Pitkowy poranek 20 lipca 2007 roku zosta szczodrze obdarowany przez pogod penym socem, bezchmurnym, bkitnym niebem i lekkim wiaterkiem. Warunki icie sprzyjajce na wypraw w teren. Z piknej aury skorzystao dwoje przyrodnikw, ktrzy jako obiekt badawczy wybrali polan Krykulec planowany uytek ekologiczny. Poniewa cel wdrwki pooony jest na obszarze rezerwatu Kacze gi, pan Andrzej wraz z Ol mogli przespacerowa si lesist dolin Kaczego Potoku. Zanim jednak zdecydowali si na zanurzenie w ciemne paacie drzewostanu rezerwatu, ich uwaga zostaa skierowana na niewielki skrawek siedliska synantropijnego strom skarp umiejscowion przy drodze, w bliskim ssiedztwie domw mieszkalnych. Postanowili zatem przypatrze si dokadniej porastajcym zbocze szosy: biaym baldachom kozka ( Valeriana), fioletowym kwiatom cykorii (Cichorium), tego samego koloru gwkom ostroenia, wok ktrych roio si od latajcych stworze. Aparaty fotograficzne poszy w ruch, a owady chylc si przed obiektywami wzlatyway co rusz na inne rolinki. Sw dostojn figur prezentoway mszycwka (Syrphus selenitica) oraz gnojka trutniowata (Eristalis tenax), przysiadujc na obrzeach kwiatw i stopami rozpoznajc delikatne, miciutkie podoe. Z rodziny bzygw (Syrphidae) swoj obecno wyjawi rwnie bzyg prkowany (Episyrphus balteatus) o wzorzystym, toczarnym odwoku. Natomiast zocisz (Chrysogaster viduata) od czasu do czasu zawisajc w powietrzu, skpany w promieniach porannego soca, wykonywa powietrzne akrobacje. Oprcz wymienionych barwnych muchwek nie zabrako ulubionej rodziny Oli mietkowatych (Anthomyiidae) oraz podobnych do poprzednich, o byszczcym ciele Leuxaniidae (niestety bez odpowiednika polskiej nazwy lub zwyczajnie moja skromna wiedza nie zna istnienia takowej). Po wszystkich zachwytach, po wypowiedzianych dziesiciokro achach i ochach nadszed czas wkroczy na len ciek rozlegego gu wizowego. Podczas marszu ubit drog, wsuchujc si w szum Potoku zwanego Kacz rzek, Ola rozgldaa si w poszukiwaniu wyrniajcych si stanowisk, by mc upamitni je na zdjciach. Najczciej mijanym drzewem okazaa si Olsza czarna ( Alnus glutinosa), o spkanej korze wznosia si na okazaych korzeniach, przypominajcych macki.

Jeli mowa o olszy warto przypomnie pewien stary przesd: podobno dzieci cygaskie maj dlatego tak ciemn skr, poniewa po przyjciu na wiat zanurzone s w wywarze z olszynowej kory; to co w rodzaju chrztu z wody. Ten mieszny zabobon wie si z waciwoci kory omawianego drzewa, ktra barwi na brunatno i czarno. Oprcz olszy wan, wiodc rol w rezerwacie peni rwnie jesion ( Fraxinus). To boskie drzewo Zeusw, Jowiszw, Odynw, ktremu przypisywano waciwoci lecznicze. Po miym spacerze oczom dwch badaczy ukazaa si niewielka polana Krykulec. Opuszczona, cicha, ale tylko z pozoru. W rodku, pord dzikich traw, bylic, ostroeni ttnio miniaturowe ycie. Nie trzeba byo adnych sw zachty by zabra si do pracy i rozpocz powoln i dokadn obserwacj ukrytych przed ludzkim wzrokiem stworze. Przez sowo praca mam na myli ten jake przykry rytua chwytania zdobyczy w sie i umieszczania w prbwkach. Oczywicie nie obyo si bez dokumentacji fotograficznej. ka wywoywaa podniecenie, ktre byo reakcj na ch poznania kadego jej uamka (moe nie dosownie), taka dzika, otoczona lasem, ktry bacznie strzeg tego skrawka przyrody. Gdzieniegdzie poronita skupiskami drzew owocowych, kpami pokrzyw, wyrosymi lub ledwie odstajcymi od ziemi modnikami olchy. Zupenie inny od naszego wiat, yjcy wasnym rytmem, od czasu do czasu odsaniajcy swoje tajemnice. Tu dwa kopulujce ze sob ptlaki pstrokate (Leptura maculata), tkwice w miosnym ucisku, zapewne rwnie w emocjonalnym uniesieniu. Troch dalej zmorsznik czerwony (Leptura rubra) pochodzcy z tej samej rodziny kzkowatych ( Cerambrycidae), co jego poprzednik. Raz czerwony, raz brzowy dlaczego? Ot samice owego gatunku chrzszcza po przepoczwarczeniu przyodziewaj szat barwy czerwonej, a samce brzow. Za to ostroe zosta pokryty przez dziwny may przedmiot, z dala byszczcy zieleni, czerwieni, zotem jak kamie szlachetny. Tak wanie jawi si kruszczyca zotawka (Cetynia aurata) prawdziwy rarytas, cho swym nieodzownym zwyczajem dopiera si ukradkiem do patkw kwiatu by wgry si w ich wraliw struktur. Wszystkie te sympatyczne wspomnienia kbiy si jeszcze w gowie Oli, gdy dzielnie prbowaa sklasyfikowa rne okazy owadw, wyapanych z ich rodzimego rodowiska, zabranych matce ziemi. Ale c si nie robi dla nauki i chci poznania. Jednym z nieszcznikw schwytanych w bia sie okaza si zocisz ( Chrysogaster viduata), czsty w owych rejonach gatunek, zwarzywszy na fakt, e wyej wspominaam o jego obecnoci poza rezerwatem Kacze gi. Wrd bzygw (naturalnie najczstszych bywalcw wszelkich polan i k) zjawi si rwnie Sphaerophoria scripta o cieniutkim jak patyczek ciele, zabarwionym na przemian w te i czarne pasy.

Oczywicie pospolite cierwicowate (Sarcophagidae), muchowate (Muscidae), plujkowate (Calliphoridae) jak najbardziej daway o sobie zna, gdy si do nich zbliono. Jy kry wok twarzy i nieznonie bzycze prosto do ucha, jakby szeptay wrogie sowa skierowana przeciw obcym. Natomiast wtpliwoci budzi fakt obecnoci na polanie Krykulec jemuchy ( Echinomya), rodzaju muchwki z rodziny rczycowatych ( Tachinidae). O wtpliwociach pisz dlatego, poniewa trudno byo oznaczy owy, nie spotykany wczeniej przez Ol obiekt zwierzcy. Jednak za pomoc klucza, niezastpionej broni taksonomw ustalono, e z du doz prawdopodobiestwa chodzi o ten a nie inny rodzaj. Jednak przy tej kwestii pozostawiam niewielki znak zapytania.

Dokumentacja fotograficzna:

Zanim przyszed czas na penetrowanie polany Krykulec, ciekawo przyrodnikw zatrzymaa oboje przed wejciem do rezerwatu by sfotografowa strom wynioso pokryt kpami kwiatw, a tym samym owadw je odwiedzajcych.

Bzyg prkowany (Syrphus balteatus)

Gnojka trutniowata (Eristalis tenax)

Przemarsz lasem.

Polana Krykulec, z widoczn zapor i zbiornikiem okresowym (zabezpieczenie przed powodzi), gotowa na przyjcie przyrodnikw na swe ono.

Obnaasz rowka (Arge rosae), larwy bonkwki delektujce si smakiem lici olszy

Splecione w miosnym ucisku ptlaki (Leptura maculata)

Rusaka kratkowiec (Araschnia levana), odsaniajca swe przymioty oraz zmik ty (Cantharis fusca) pospolity na nasonecznionych polanach i drogach omomiek.

Rozcignity midzy dwiema odygami ostronia tposz czarnoty (Amblyteles armatorius).

Nie zota, lecz mienica si zieleni kruszczyca zotawka (Cetonia aurata)

Rozdzia 6.

uyce kusz
W ostatnim rozdziale opowieci o owadach chciaabym przedstawi obraz pewnego obiektu, zaktka Trjmiejskiego Parku Krajobrazowego, ktry wywoa na Oli chyba najwiksze wraenie. Trudno odpowiedzie na pytanie dlaczego. To tak jak z pewnymi miejscami przycigajcymi ludzi bez uzasadnionej przyczyny. Po prostu lubi si przebywa w takowych, delektowa si, odpoczywa, odda refleksji. W pobliu wsi kaszubskiej yce znajduje si jedna z wikszych k jakie udao si Oli odwiedzi podczas wyjazdw w teren Trjmiejskiego Parku Krajobrazowego. Ta dua polana, o podobnym skadzie rolinnoci co poprzednie (ostroe, kacanki)), otoczona drzewostanem mieszanym, ukryta jest jakby przed wiatem ludzi, schowana za okalajcymi j koronami drzew. Wrd gstych traw, stpajc delikatnie by nie uszkodzi rozpitych pomidzy odygami pajczych nici tygrzyka (Argiope bruennichi), Ola spostrzega niewielki kopczyk piasku, sprawiajcy jedynie pozory siy i stabilnoci. W efekcie przy niewielkim nawet poruszeniu lici przykrytych piaskiem, drobne ziarenka osypyway si na ziemi. Co za mia niespodzianka robotnice mrwki hurtnicy pospolitej (Lasius niger) wit otaczajce mode samice i samce, tak wyranie odmienne od swoich mniejszych sistr dziki boniastym skrzydom. Bdzie rjka! Czsto w czasie ciepego wieczoru, zwykle przed burz pobudzone osobniki pciowe kr w rne strony, jakby nie mogy znale swojego miejsca, trawione gorczkowym niepokojem. Po czym wydostaj si na czubki rolin, wzlatuj w powietrze pierwsze samice, a za nimi podniecone samce. Tak powstaje ogromny rj, istna chmura, czasem zasaniajca niebo. Kopulacja midzy mrwcz par odbywa si zazwyczaj w powietrzu, wtedy te naraone s na najwiksze niebezpieczestwo padajc zdobycz ptakw lub drapienych owadw. Gdy samica zostanie zapodniona i uda jej si przey, sfatygowana i wyczerpana poszukuje miejsca do zaoenia nowej koloni. Wtedy to, gdy dogodna kryjwka ju jest rozbudowana na tyle by mc si w niej zagniedzi, przysza krlowa odrywa i zjada swoje skrzyda, ktre wbrew

pozorom posiadaj dua warto odywcz i energetyczn. To skpe jedzonko musi jej wystarczy do momentu, kiedy pierwsze sprawne robotnice nie zaczn peni roli piastunek i przynosi pokarm. Czasem by przey, a co za tym idzie by przetrwaa caa rodzina, samica zjada jaja, niewyrose larwy, a czasem i poczwarki. Takie kanibalistyczne zachowania krlowej to naturalna cecha spoeczestw owadw. Po kilkuminutowym zachwycaniu si nad drepczcymi z niepokojem robotnicami oraz ich podnymi siostrami i brami, Ola zacza si rozglda w poszukiwaniu nowego przedmiotu badawczego. Wkrtce zaczy nadlatywa trzmiele trzmiel ziemny (Bombus terrestris) oraz kamiennik (B. lapidarius). Sprzt do zbierania pyku owadw z rodziny Bombylidae, przedstawia podobnie jak u pszcz. Koszyczek tworz dugie i grube wosy, otaczajce zewntrzn, nieowosion, wkls i gadk powierzchni goleni (trzecia para odny). Warto rwnie nadmieni o rnicy w usposobieniu trzmieli i ich kuzynek pszcz. Pierwsze s zwykle bardzo agodne, mona podej do nich blisko w celach np. sfotografowania. Natomiast pszczoy mimo mniej gronego wygldu potrafi niele dopiec. Czasem nawet same z siebie, caa chmar rzucaj si w stron przechodzcego obok gniazda zwierzcia (tu mam na myli gwnie ludzi, w szczeglnoci nieuwane istoty, kroczce szybkim tempem przy tym wymachujce rkoma, wydajce nieartykuowane dwiki). Jednym z najlepszych widokw, ktre utrwalone zostao fotografi by nalot motyli z rodziny rusakowatych (Nymphelidae) na kwiaty sadca konopiastego (Eupatorium connabinum). Mona by sdzi, e to roliny motylowe, tak cudownie wyglday taczce wok rowych upierze koron kwiatw rusaki: pawik (Venessa io), admira (Venessa atalanta). Dodatkowo uwag na sobie skupiy bielinki (Pierridae), pochliwe, biae z tym odcieniem motylki o kaprynym locie. Trudno byo je podej, by poszczyci si zdjciem w kolekcji. Z kolei prawdziwie interesujcym okazem, ktry odwiedzi k w okolicy yc bya makatka (Anthidium). Ciekawy rodzaj bonkwki z rodziny miesierkowatych (Megachilidae) przenoszcy baga pyku za pomoc odwoka, std wygldaa jak przybrudzona tym puchem. Wspaniale prezentowa si tego ciepego letniego dnia na tle rowych drobnych kwiatkw zbrojec dwuzbny (Picromerus bidnes), pluskwiak z rodziny tarczwkowatych (Pentatomidae). Poyteczny dentelmen o wysmakowanym gucie, preferujcy gsienice motyli, ktre wysysa jak sok z kartonika. Po wszystkich przyjemnych i niecodziennych chwilach spdzonych na obserwacji przedziwnych, wtych i drobnych stworze oblatujcych czk i kroczcych po niej, nadszed czas na powrt i

poegnanie si z miniaturowym wiatem owadw. One zapewne byy szczliwe pozbywajc si natrtw ze swojego terenu.

Dokumentacja fotograficzna:

Polana w okolicach yc, wiksza od swoich poprzedniczek.

Makatka (Anthidium) czerpica nektar z kwiatw ostronia.

Motylowe kwiaty (Aupatorium connabinum) odwiedzane przez

rusak admira (Venessa atalanta) i rusak pawik (Venessa io)

Udajcy nietoperza zbrojec (Picromerus bidnes), nie wysysajcy krwi a tuszczyk gsienic motyli.

Kopczyk hurtnicy pospolitej (Lasius niger).

Rozdzia 7.

Fach entomologa
Teraz wykorzystam okazj i pozwol sobie zaprezentowa na czym polega praca entomologa. Oczywicie nie jestem entomologiem, ale za wszelk cen d do osignicia penego profesjonalizmu w tej dziedzinie. Czsto zdarza si, e zapane owady s do siebie bardzo podobne, wic klasyfikuje si je do tego samego rodzaju. Lub odwrotnie s tak odmienne w wygldzie fizycznym, i uwaa si, e nale do innych rodzin. Jak wiemy bdzenie jest rzecz ludzk i nie wstydliw. Lepiej, w celu nie popenienia omyki duszy czas powici na zbadania okazu owada, ni zuchwale wypowiedzie jego nazw gatunkow na zasadzie intuicji bd strzau. Sprzt ktry pozwala na odkrycie tajemnic maych stworze, poznanie kadego skrawka ich ciaa to mikroskop stereoskopowy (w przypadku wikszych okazw, nie skupiam si tu na drobnych, wielkoci 1 mm). O zastosowaniach sieci na motyle ju wiemy. Zatem po schwytaniu obiektu, umierceniu w 75% alkoholu etylowym naley go zbada pod mikroskopem, wraz z kluczem do oznaczania danej grupy owadw bdcym pod rk. Jeeli trafilimy na twardy orzech do zgryzienia, to wypadaoby zrobi preparat. Sposb w jaki ja wykonuj t czynno, polega na uprzednim wybarwieniu owada, przepuszczeniu przez mieszank alkoholi o rnych steniach oraz fenolu. Pniej wystarczy przygotowa materia, ktry bdzie stanowi cay preparat balsam kanadyjski z niewielk iloci rozpuszczalnika (ksylenu). Balsam musi mie zocisty kolor i odpowiedni, gsta konsystencj. Na szkieku podstawowym przygotowujemy nasz obiekt dajmy na to much wielkoci okoo 1 cm. Oddzielamy zgrabnymi ruchami gow od tuowia, a nastpnie skrzyda. Ostatnim elementem pozostaym do wypreparowania jest w przypadku samcw aparat kopulacyjny to w wielu sytuacjach podstawowa cecha diagnostyczna, a samo zadania czsto diabelnie trudne, zwaszcza dla cholerykw. Gotowe, rozczonkowane zwierz zalewa si kropl balsamu, ukada si na nim szkieko podstawowe i preparat gotowy. Maa rzecz a cieszy! Po wyschniciu balsamu trzeba przej od najwaniejszej czci oznaczania. W tym celu ponownie trzeba posuy si kluczem, tylko bardziej specjalistycznym i dokadnym,

zaopatrzonym w wiele rycin oraz drobiazgowych opisw. Gdy udao si sklasyfikowa do gatunku naszego owada pozostaje tylko by z siebie zadowolonym.

A jak to wyglda w praktyce?

Narzdzie pracy entomologa mikroskop stereoskopowy

Odpowiednia odzie ochronna te si przydaje.

Przecitne wyposaenie entomologa.

Preparaty, z czego co kiedy byo much.

Fachowa literatura z rycinami.

Literatura:

Gawdy o drzewach, Maria Zikowska, Warszawa 1983 Owady, Henryk Sander, Warszawa 1989 Nasze Trzmiele, Mirosawa Dylewska , Karniowice 1998 I owady s architektami, Jzef Chalifman, Warszawa 1968 Pszczoy i ludzie, Irena Gumowska, Warszawa 1986 Trjmiejski Park Krajobrazowy, Marcin Stanisaw Wilga, pisma PG Strona internetowa TPK: www.tpkgdansk.pl

Motyl
Na wonnej ce z siatkami w rku Chopcy, dziewczynki zebrani spoem, Goni motyle, co pene wdziku, Barwnym nad nimi kr wci koem. Ile tu miechu, gwaru i ruchu, Z jakim to wszystko robi zapaem ! "Aha! Ja krzykn: mam ci mj zuchu, Ju mi nie umkniesz, ju ci zapaem !" Motyl nie umknie - ale to boli, e on u ciebie zginie w niewoli.

Wadysaw Bieza