NR 10 (8) PADZIERNIK 2013 ORGAN

STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

Padziernik
Szumia las, piewa las, Gubi zote licie, wiecio si jasne sonko Chodno a zocicie. Jzef Czechowicz ,,Jesie. Nie wiem do dzi, czy padziernik wzi nazw od padzierza? Od obrbki wkna? Czy te padzierze zaczerpno nazw od miesica padziernika. Jedno jest pewne, e 50 lat temu by to czas zwizany z prac przy obrbce lnu i konopi. Cofam si wspomnieniami do lat 50 tych ubiegego stulecia. Czuj zapach dymu z suszonego wkna, terkot cierlic, wrzaw kobiecych gosw. W kadym lenym doku lub gdzie pod pagrkiem grupa kobiet dzie po dniu sprawowaa ten jesienny rytua midlenia. A ostatnie wkna byy gotowe do dalszej obrbki. Hady padzierza zwane padziorami byy codziennie usuwane spod ng pracujcych kobiet. Stanowiy one ogromne kupy materiau prawie bezuytecznego. Jesie pena nostalgii, daleka od zgieku lata,

szumi limi pod stopami. Cisza prawie niezmcona. Widok rnobarwnych lici opadajcych wprost pod stopy sprawia niesamowit przyjemno. Jeli doczy do tego snujce si sznury babiego lata, to wszystko tworzy ogromne wraenie. Ten cud natury chciaoby si zatrzyma na duej. Okres jesieni ma dwa rne oblicza. Po pogodnych dniach nadchodz te sotne. Dni ddyste i chodne. Dni pierwszych przymrozkw. Nieustannie sipi deszcz. Chwilami tak si nasila, e jego krople pukaj do okien, jakby chciay si ogrza we wntrzu ciepego domu. Opustoszay pola, ogrody i sady. Ptactwo przyblia si do ludzkich siedzib w poszukiwaniu poywienia. Ludzi ogarnia jaka nostalgia. Czyby jesienna pogoda wpywaa na nasze samopoczucie? Moe al minionego lata, a moe al tych wszystkich lat, tych ich dziesitkw , ktre pozostay za nami. Moja osobista refleksja. Moja konstrukcja zoona z cierpliwoci, mioci, zrozumienia, nadwtlona ostatnimi czasy, teraz chwieje si i pka. Kruszy si i rozpada. Dookoa mnie le jej potuczone kawaki.

SZCZEBRZESZYN

CHRZSZCZ NR 10 3 (7) (8)

A ja jestem pusta w rodku. Nic we mnie nie ma, z wyjtkiem rozczarowania i chci ucieczki nie wiadomo dokd. Tam, gdzie znalazabym zrozumienie i troch spokoju. Gdzie mog co powiedzie i nikt si z tego powodu nie obrazi. Gdzie nikt mi nie powie: ,,starej babce pokukao si w gowie. Gdzie kto mnie zaakceptuje tak, jak jestem zwyczajn, szar, nic nieznaczc. Stefania Krukowska

Jan Pawe II bogosawiony Kocioa katolickiego

Niech nasza droga bdzie wsplna. Niech nasza modlitwa bdzie pokorna. Niech nasza mio bdzie potna. Niech nasza nadzieja bdzie wiksza od wszystkiego, co si tej nadziei moe sprzeciwia. Jan Pawe II 27 kwietnia 2014 r. odbdzie si kanonizacja Jana Pawa II i Jana XXIII - ogosi papie Franciszek podczas watykaskiego konsystorza, ktry rozpocz si w poniedziaek rano. W konsystorzu wzili udzia kardynaowie z Rzymu i ci przybyli z innych krajw. Data mszy kanonizacyjnej zostaa ogoszona przez papiea Franciszka niespena p godziny po rozpoczciu konsystorza. Po krtkiej modlitwie w Sali Konsystorza prefekt Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych kardyna Angelo Amato przedstawi sylwetki obu kandydatw do witoci. Zwrci szczegln uwag na ich sub na rzecz pokoju, podkrelajc, e do niej zachca take papie Franciszek. Przypomnia rwnie, e Jan XXIII i Jan Pawe II stali na czele Kocioa w okresach "radykalnych transformacji" i krzewili ide godnoci czowieka. 27 kwietnia przyszego roku to Niedziela Miosierdzia Boego, wito ustanowione przez Jana Pawa II. O tej dacie w kontekcie kanonizacji mwiono ju od duszego czasu.

Szybka cieka kanonizacji

Droga do witoci zmarego 2 kwietnia 2005 roku Jana Pawa II zostaa uznana za najszybsz w nowoytnej historii Kocioa. Zacza si ona w rekordowo byskawiczny sposb: Benedykt XVI zgodzi si na beatyfikacj poprzednika w miesic i 11 dni po jego mierci. 13 maja 2005 roku Benedykt XVI podczas uroczystoci w bazylice witego Jana na Lateranie, ktra jest katedr biskupa Rzymu, ogosi, e zgadza si na otwarcie procesu beatyfikacyjnego papiea Polaka. Tym samym niemiecki papie uchyli wymg 5 lat oczekiwania na otwarcie procesu po mierci kandydata na otarze. Tak Joseph Ratzinger odpowiedzia na hasa "Santo subito" (wity natychmiast) widniejce na transparentach przyniesionych na uroczystoci pogrzebowe Jana Pawa II. Ale bya to rwnie odpowied na petycj duej grupy kardynaw, ktrzy jeszcze przed kwietniowym konklawe wystosowali do przyszego papiea prob o jak najszybsze wyniesienie Jana Pawa II na otarze. Charakterystycznym elementem pontyfikatu Jana Pawa II byy podre zagraniczne. Odby ich 104, odwiedzajc wszystkie zamieszkane kontynenty. W wielu miejscach, ktre odwiedzi, nigdy przedtem nie postawi stopy aden papie.

Jan Pawe II (ac. Ioannes Paulus PP. II), wac. Karol Jzef Wojtya (ur. 18 maja 1920 w Wadowicach, zm. 2 kwietnia 2005 w Watykanie) polski biskup rzymskokatolicki, biskup pomocniczy krakowski, a nastpnie arcybiskup metropolita krakowski, kardyna, zastpca przewodniczcego Konferencji Episkopatu Polski (1969-1978), 264. papie i 6. Suweren Pastwa Miasto Watykan (16 padziernika 1978 2 kwietnia 2005), kawaler Orderu Ora Biaego, bogosawiony Kocioa katolickiego. Poeta i poliglota, a take aktor, dramaturg i pedagog. Filozof historii, fenomenolog, mistyk i przedstawiciel personalizmu chrzecijaskiego.
2

CHRZSZCZ NR 10 (8)

By m.in. pierwszym papieem, ktry odwiedzi Wielk Brytani (od roku 1534 Koci Anglii nie uznaje wadzy zwierzchniej Stolicy Apostolskiej). Jako pierwszy papie w historii zoy wizyt w Biaym Domu , jest te jedynym papieem, ktry odwiedzi Sejm RP. Mimo wielu zabiegw nie udao mu si jednak odby pielgrzymki do Rosji, prawdopodobnie ze wzgldu na niech ze strony patriarchatu moskiewskiego, ktry zarzuca Watykanowi prozelityzm. Jan Pawe II jako papie najwicej razy odwiedzi m.in. Polsk (8 razy), USA (7 razy), Francj (7 razy) oraz dziewiciokrotnie uczestniczy w wiatowych Dniach Modziey , ktrych by pomysodawc.

Konklawe C.d.
Przebieg konklawe *Poranna Msza wita ,,pro eligendo Papa (o wybr papiea) w Bazylice w. Piotra, koncelebrowana przez kardynaw elektorw i otwarta dla wszystkich. * Przejcie kardynaw z Domu witej Marty (wybudowanego na pocztku lat dziewidziesitych specjalnie z myl o konklawe) do Kaplicy Sykstyskiej. Gdy zamykaj si za nimi drzwi, do czasu wyboru nowego Ojca witego s oni odcici od wiata zewntrznego. Oprcz upowanionych kardynaw w konklawe mog bra udzia, ale bez prawa gosu: sekretarz Kolegium Kardynalskiego, Mistrz Papieskich Ceremonii Liturgicznych z dwoma ceremoniarzami, jeden duchowny wybrany przez kardynaa dziekana lub jego zastpc, kilku duchownych do suchania spowiedzi i dwaj lekarze na wypadek potrzeby nagej pomocy medycznej. * Zoenie przysigi zachowania tajemnicy co do przebiegu konklawe oraz tego wszystkiego, co wprost lub porednio dotyczy gosowania. Rota przysigi obejmuje te powstrzymanie si od uycia jakichkolwiek narzdzi do nagrywania, suchania bd utrwalania obrazu gosowania na terenie Watykanu. Po zaprzysieniu i odczytaniu przez kardynaa dziekana nazwisk uprawnionych, osoby towarzyszce opuszczaj Kaplic Sykstysk ( z wyjtkiem Mistrza Ceremonii Papieskich), a elektorzy skadaj jeszcze raz lubowanie i rozpoczyna si waciwe skrutium (gosowanie).

Zasady gosowania Podczas gosowania kardynaowie na prostoktnej kartce wpisuj nazwisko swojego kandydata na nowego Biskupa Rzymu. Kardynaowie, oddajc kartk, jeszcze raz skadaj przysig, e swj gos oddali na tego, o ktrym uwaaj, e powinien by wybrany. Kartki s zbierane i na ich podstawie trzej sekretarze, wybrani wczeniej spord gosujcych, licz gosy. Odbywa si to gono i w obecnoci wszystkich zebranych. Gdy pierwsze gosowanie nie przyniesie wyniku ( nikt nie uzyska 2/3 gosw), powtarza si je a do skutku. Codziennie odbywaj si cztery serie gosowa: dwa razy przed poudniem i dwa razy po poudniu. Gdyby w cigu 7 gosowa nie udao si wybra nowego papiea, naley zrobi jednodniow przerw i rozpocz ca procedur od pocztku znowu do 7 gosowa. Jeli trzykrotnie przeprowadzana seria 7 rund gosowania nie przyniesie rozstrzygnicia, nastpuje dusza przerwa na modlitw i refleksj. Naley take podj decyzj, czy nadal gosowa tym trybem, czy te zgodzi si na zasad zwykej wikszoci. W adnym wypadku nie mona wybiera przez aklamacj. Konstytucja Jana Pawa II dopuszczaa gosowanie tylko na dwch kandydatw, ktrzy w ostatnim gosowaniu otrzymali najwiksz liczb gosw. Jednak zgodnie z motu proprio Benedykta XVI z 11.06.2007 roku, w przypadku gosowania na dwch kandydatw o ich wyborze decydowa ma bezwzgldna wikszo 2/3 gosw. Czarny dym, biay dym
Gdy kandydat uzyska wymagan wikszo gosw, ostatni w hierarchii kardynaw diakonw ogasza wynik sekretarzowi Kolegium Kardynalskiego i Mistrzowi Ceremonii Papieskich. Dziekan Kolegium lub pierwszy z kardynaw jednej z kategorii lub wedug wieku, w imieniu caego kolegium pyta elekta, czy ten przyjmuje kanoniczny wybr na Najwyszego Kapana. Uzyskawszy zgod, prosi elekta o podanie nowego imienia. Mistrz Ceremonii, penicy obowizki notariusza, biorc za wiadkw dwch ceremoniarzy, sporzdza dokument w sprawie zgody nowego papiea i wybranego przez niego imienia. Z chwil przyjcia wyboru elekt staje si natychmiast Biskupem Kocioa Rzymskiego, prawdziwym papieem i gow Kolegium Biskupiego. Obejmuje on pen i najwysz wadz w Kociele powszechnym i moe j sprawowa. Jeli nie jest on biskupem ( tak moliwo przewiduj przepisy), natychmiast po wyborze musi przyj sakr.
3

CHRZSZCZ NR 10 (8)

Dym unoszcy si nad Kaplic Sykstysk informuje wiat zewntrzny o wyniku. Jeli jest czarny, oznacza to, e nie wybrano jeszcze nowego papiea. Biay dym ( w praktyce najczciej jasny ) papie zosta wybrany. Dym powstaje ze spalenia kartek do gosowania, do ktrych dodaje si mniej lub wicej somy i ewentualnie innych substancji ( dla uzyskania odpowiedniego koloru dymu) . Oficjalnie wynik konklawe oznajmia zgromadzonym na Placu w. Piotra wszystkim ludziom i caemu wiatu kardyna prostodiakon, uroczycie wypowiadajc z balkonu Bazyliki w. Piotra tradycyjne sowa. W tumaczeniu na jzyk polski brzmi one: Oznajmiam wam rado wielk: mamy papiea Najczcigodniejszego i Najprzewielebniejszego Pana Kardynaa witego Kocioa Rzymskokatolickiego tu wymienia jego imi i nazwisko ktry przybra sobie imi Po tych sowach ukazuje si nowy papie w szatach pontyfikalnych i udziela pierwszego bogosawiestwa - ,,Urbi et Orbi. Kaplica Sykstyska Jest to papieska kaplica znajdujca si w Paacu Watykaskim. Jej budowa przypada na lata 1475 1483, a jej fundatorem by papie Sykstus IV, std wywodzi si jej nazwa. Kaplica zbudowana jest na planie prostokta o wymiarach: dugo 40,93, szeroko 13,41 i wysoko 20,70 m. Kaplica jest bogato ozdobiona freskami. Najstarsze z nich s umieszczone na podunych cianach i powstaway w latach 1481 1483, malowane przez artystw z Toskanii i Umbriitzw. Stara Sykstyna. Now Sykstyn nazywano cz ozdobion freskami autorstwa Michaa Anioa. cian po lewej stronie zdobi 6 scen ze Starego Testamentu, a po prawej umieszczono 6 scen z Nowego Testamentu. Najsynniejsze freski to: ,,Stworzenie Adama znajdujcy si na sklepieniu Kaplicy i ,,Sd Ostateczny widniejcy na cianie na wprost wejcia ( oba autorstwa Michaa Anioa). Kaplica Sykstyska od pocztku przeznaczona bya do najwaniejszych uroczystoci religijnych, dawniej czsto odprawiano w niej Msze wite. Przede wszystkim odbywaj si tu konklawe.

Pomieszczenie to nazwano ,,pokojem ez, poniewa wielu nowo wybranych papiey czsto wzrusza si, majc wiadomo ogromnej godnoci i odpowiedzialnoci, ktra na nich spoczywa. Czas od wyboru papiea do chwili obwieszczenia tego wyboru wiernym zwykle wynosi okoo p godziny. Wewntrz odbywa si ceremonia liturgiczna. Papie zakada bia sutann, na ni kom i czerwon peleryn nazywan mucetem i na to pektora, zakada rwnie bia piusk. Na palcu ma jeszcze Piercie Rybaka. W tym stroju papie powraca do Kaplicy Sykstyskiej i tam ma miejsce celebracja liturgiczna. Wobec papiea gos zabiera przewodniczcy konklawe, ktry w modlitwie dzikuje Bogu za dokonany wybr. Nastpnie kardyna protodiakon odczytuje fragment Ewangelii witego Mateusza, gdzie padaj sowa Chrystusa: ,,Ty jeste Piotr i na tej opoce zbuduj Koci mj, a bramy piekielne go nie przemog; lub fragment z ewangelii witego Jana, gdzie toczy si dialog midzy Chrystusem i Piotrem (,,Pa baranki moje). Obydwa fragmenty mwi o przekazaniu przez Chrystusa wadzy nad Kocioem witemu Piotrowi. Po odczytaniu fragmentu ewangelii najstarszy kardyna prezbiter odmawia modlitw za nowego papiea, po czym wszyscy obecni kardynaowie po kolei, osobicie skadaj homagium (hod symbolizujcy oddanie si wadzy) nowo wybranemu papieowi. Na koniec piewany jest hymn ,,Te Deum laudamus ( ,,Ciebie Boga wysawiamy ). Dopiero gdy zakoczy si celebracja liturgiczna, ustawia si procesja, ktra kieruje si w stron balkonu Bazyliki w. Piotra. C.d.n.

Polski padziernik

Odwil gomukowska, nazywana take polskim padziernikiem, padziernikiem 1956 lub odwil padziernikow oznacza zmian polityki wewntrznej w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w II poowie 1956 roku, poczon ze zmian na czele wadzy i liberalizacj systemu politycznego. Jej efektem byo m.in. uwolnienie z wizie i miejsc internowania czci winiw politycznych i duchowiestwa, w tym kard. Stefana Wyszyskiego Odwil gomukowska bya nastpstwem mierci Stalina (marzec 1953) i zwizanych z tym zmian w ZSRR, ujawnieniem tajnego referatu Chruszczowa wygoszonego 25 lutego 1956 na XX Zjedzie KPZR, tajemniczej mierci Bolesawa Bieruta w Moskwie (marzec 1956), wydarze poznaskich (czerwiec Wchodzi czowiek, wychodzi Papie 1956), rozamu w rzdzcej partii PZPR i dojcia do ,,Pokj ez to pomieszczenie znajdujce si obok wadzy nowej ekipy rzdowej pod przywdztwem Kaplicy Sykstyskiej, gdzie papie zdejmuje szaty Wadysawa Gomuki. kardynalskie i zakada strj papieski, w tym przede wszystkim bia sutann.
4

CHRZSZCZ NR 10 (8)

Narodziny miasta
Skutki odwily padziernikowej

Stalinogrd powrci do dawnej nazwy Katowice Przejciowo zniesiono wydawanie poufnych opinii personalnych Zwolniono z wizienia prymasa Stefana Wyszyskiego i odnowiono umow Pastwo Koci Odbyy si procesy najwikszych zbrodniarzy z Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego (m.in. A. Fejgina, J. Raskiego, R. Romkowskiego) Zlikwidowano sklepy przeznaczone dla elity ubecko-partyjnej, tzw. sklepy za tymi firankami Zniesiono zakaz posiadania przez obywateli platyny, zota i obcych walut Ogoszono zaprzestanie zaguszania audycji radiostacji zachodnich w jzyku polskim Odrzucono radzieckie wzorce w Zwizku Harcerstwa Polskiego Powoano Rad Ekonomiczn przy Radzie Ministrw Wielu profesorw usunitych w latach stalinowskich wrcio na wysze uczelnie Wycofano si z planw kolektywizacji rolnictwa Nastpio czciowe odejcie od stalinowskich metod w rzdzeniu krajem Sejm uchwali ustaw o radach robotniczych Zrehabilitowano ok. 1500 winiw politycznych Wypuszczono na wolno ok. 35 tysicy niesusznie osdzonych osb Oywiono partie satelickie Do Polski wrcio ok. 29 tysicy Polakw z ZSRR Nastpiy zmiany kadrowe w wojsku (pozbyto si 32 oficerw sowieckich) Wycofano si z planw budowy nowych kopal w rejonie jastrzbskim i przerwano dalsze szkolenie inynierw innych specjalnoci na Wydziale Grniczym Politechniki lskiej w Gliwicach i AGHKrakw Odstpiono od zasad socrealizmu w malarstwie i muzyce. n.

Szczebrzeszyn zawdzicza swoje zaistnienie warunkom geograficzno przyrodniczym. Wzgrze zamkowe (u jego podna rwnolegle do rzeki Wieprz biega ze wschodu na zachd droga handlowa o znaczeniu midzynarodowym) nadawao si i do zamieszkania, i do obrony. Brd na Wieprzu w pobliu pnocnych zboczy Roztocza stanowi jedn z gwnych przyczyn formowania si we wczesnym redniowieczu szczebrzeskiej osady i grodu, strzegcych tej przeprawy w Polsce Piastw.

Badania naukowe przeprowadzone na terenie grodziska i kocioa pounickiego w latach 1978, 1981 i 1992 przez Zakad Archeologii UMCS w Lublinie ujawniy, e pierwsi mieszkacy Szczebrzeszyna osiedlili si na wzgrzu zamkowym w III tysicleciu p.n.e. By to neolityczny lud kultury pucharw lejkowatych. Trudni si rolnictwem, a take wyrobem narzdzi. Pniej, z niewyjanionych dotd przyczyn, na wiele stuleci ( V VII w.) wzgrze zostao opuszczone przez jego mieszkacw. Fakt ten moe si wiza z wdrwk ludw, podczas ktrej wyludniy si tereny dzisiejszej Polski. Grodzisko ponownie zostao zasiedlone w VIII w., a wic 200 lat przed powstaniem pastwa polskiego. Badania archeologiczne ujawniy, e w IX i X w. na terenach midzy grnym Wieprzem a Bugiem istniao szereg grodw sowiaskich. Jednym z nich by Szczebrzeszyn. Cay ten teren, od grodu Czerwie, ktry sta na czele osad, zosta nazwany w Latopisie Nestora i to ju pod rokiem 980 Grodami Czerwieskimi. Rdzenn ludno tych ziem stanowili prawdopodobnie Ldzianie, ktrzy kulturowo zwizani byli ze Sowianami zachodnimi. Wszystkie te grody wraz ze Szczebrzeszynem w X w. weszy w skad pastwa polskiego. rda pisane potwierdzaj, e Szczebrzeszyn, wystpujcy pocztkowo pod inn nazw, naley do grupy najstarszych miast w Polsce. We wzmiance w ,,Pouczeniu Monomacha napisano, e Jaropek po powrocie z Polski porozumiewa si w 1086 r. z Wodzimierzem w Brodach. Ta informacja nie moe dotyczy wsi Brody Due czy Brody Mae, gdy wzmianki o ich istnieniu pochodz z lat 1398 (Brody Due) i 1519 (Brody Mae), czyli z okresu duo pniejszego. Wobec tego naley przyj, e nazwa wystpujca we wspomnianym dokumencie dotyczy Grodu miejsca przy starym szlaku handlowym, dogodnego do przeprawy przez Wieprz. Zbudowany tu grd warowny ,,Brody mia pilnowa przej przez wody Wieprza.
5

CHRZSZCZ NR 10 (8)

Szczebrzeszyn po raz pierwszy jest wzmiankowany, i to od razu jako miasto, w 1352 r. w dokumencie wystawionym przez krla Kazimierza Wielkiego w obozie ,,prope opiddum ruthenicalem Szczebresinum (miejsce obronne podczas toczcej si wojny z Litw). Z dokumentu wynika jednoznacznie, e Szczebrzeszyn by miastem ju przed wypraw Kazimierza Wielkiego na Ru w 1340 r. Krl Kazimierz Wielki zauway, e Szczebrzeszyn( pooony na wzniesieniu grujcym nad dolin Wieprza), z ktrego wida ca okolic, posiada walory obronne czyli strategiczno wojskowe. Dlatego nakaza wybudowa umocnienia obronne miasta. W miejsce spalonego drewnianego zosta wzniesiony murowany zamek obronny. Zbudowane zostay wtedy rwnie z kamienia i cegy trzy murowane bramy prowadzce do miasta. Pierwsza, Pnocno Lubelska, kontrolowaa podrujcych szlakiem bursztynowym znad Batyku przez Lublin i moliwe, e przez Szczebrzeszyn - do Sandomierza, Krakowa i dalej na zachd i poudnie Europy. Druga brama kontrolowaa wjazd do miasta z zachodu Polski i bya nazywana Bram Sandomiersk, a w XVI w. po powstaniu Bigoraja Bigorajsk. Trzecia brama, wschodnia, nazwana zostaa Bram Halicka, a pniej, po wybudowaniu w XVI w. Zamocia, Bram Zamojsk. Brama ta istniaa najduej, bo a do poowy XVIII w. Zostaa rozebrana cakowicie w 1840 r., a uzyskany z niej materia posuy do budowy nowego ratusza, ktry wzniesiono w miejsce drewnianego, zniszczonego przez ogie w XVII w. Zadanie budowy umocnie zrealizowa zapewne Dymitr, bliski wsppracownik Kazimierza Wielkiego, pniejszy waciciel Szczebrzeszyna i caego powiatu z nadania Ludwika Wgierskiego z 1377 r., potwierdzonego take w 1388 r. przez krla Wadysawa Jagie. Szczebrzeszyn nazywany zwyczajowo miastem ruskim, w zabudowie nie czerpa z wzorw rozproszonej, wyspowej urbanistyki redniowiecznych ruskich osad targowych. Budowle Starego Miasta wzniesione wok rynku ze stojcym porodku ratuszem charakteryzowao rwnolege rozmieszczenie ulic wylotowych. Taki ukad ulic stanowi rozwizanie charakterystyczne dla rozwijajcej si w XIV w. na ziemiach polskich rodzimej urbanistyki.

Mona sdzi z du doz prawdopodobiestwa, e Dymitr z Goraja mia wizj przestrzennego i urbanistycznego rozwoju miasta, ktr realizowa, przenoszc je na prawo magdeburskie. Doceniajc rol Kocioa katolickiego w utrwaleniu pastwowoci polskiej i przywracaniu tosamoci narodowej na ziemiach, ktre po latach zostay przywrcone Polsce na bazie istniejcych ju tradycji, przystpi do odbudowy i budowy nowej administracji Kocioa aciskiego. I tak, w 1394 r. wybudowa naprzeciw ratusza, frontem do pyncej rwnolegle rzeki Wieprz, koci w. Mikoaja. U kresu ycia Dymitr z Goraja czyni starania o utworzenie klasztoru franciszkanw. Wszystko wskazuje na to, e zabiegi te byy zwizane z realizacj jego planu przestrzennego zagospodarowania czy uporzdkowania Szczebrzeszyna na wzr wczesnych miast Polski, w ktrych oprcz kocioa parafialnego, fundowano take koci i klasztor zakonny. W Szczebrzeszynie budowa klasztoru franciszkanw wraz z kocioem zostaa ukoczona ju po mierci Dymitra. Wraz z rozbudow miasta powstaway nowe ulice, ktrych nazwy zwizane byy z funkcj wznoszonych budowli albo drogami, ktre wwczas prowadziy do ssiednich miejscowoci. W IX X w. istnia ju grd i dlatego droga , ktra czya grd warowny z rozwijajcym si podgrodziem, zostaa nazwana ulic Grodow. W XII lub XIII w. na wzgrzu od strony pnocnej powstaa pierwsza witynia murowana koci katolicki pod wezwaniem w. Ducha. Droga prowadzca od kocioa na poudnie do podgrodzia (czyli ulicy Grodowej) otrzymaa nazw ulicy Kocielnej. Byy to dwie pierwsze najstarsze ulice rozwijajcego si Szczebrzeszyna. Przetrway do czasw wspczesnych, cho pod zmienionymi nazwami. W XIV w. po wybudowaniu zamku w miejscu spalonego grodu, ulica Grodowa zostaa zmieniona przez mieszkacw Szczebrzeszyna na ulic Zamkow. Koci pod wezwaniem w. Ducha zosta przekazany wyznawcom prawosawia, ktrzy uciekajc przed najazdami Tatarw na Ru, znaleli schronienie midzy innymi w Szczebrzeszynie. Ludno ta, przybya z Rusi, do czasw schizmy wschodniej, podobnie jak pozostali wyznawcy wiary chrzecijaskiej, pozostawaa w jednoci z Rzymem. Dopiero po upywie znacznego czasu (w XIII w.) nastpio oderwanie si Kocioa wschodniego od Rzymu. Wtedy witynia katolicka w. Ducha zostaa oddana wyznawcom prawosawia i przeksztacona w cerkiew. C.d.n. Aleksander Przysada

CHRZSZCZ NR 10 (8)

Inwestycje realizowane przez Gmin Szczebrzeszyn

1.Przebudowa drogi gminnej w Wielczy Kolonii. Zakres robt odcinka dugoci 780 m. obejmowa: poszerzenie drogi, wzmocnienie podbudowy kruszywem, naniesienie asfaltowe oraz wykonanie przepustw. Wykonawc przeprowadzonych robt jest Przedsibiorstwo Robt Drogowo Mostowych z Tomaszowa Lubelskiego. Warto robt to 200 547 z, w tym dofinansowanie ze rodkw Urzdu Marszakowskiego w Lublinie w wysokoci 50 000 z

4. Budowa Wiejskiego Klubu Kultury w Ktach II. Obszar prac budowlanych obejmuje modernizacj i remont budynku, jak rwnie zakup wyposaenia i zagospodarowanie terenu wok budynku. Wykonawc przedsiwzicia jest Zakad Usugowy Oglnobudowlany Adam Strumido, Poskie. Cakowita warto inwestycji 393 124 z, w tym dofinansowanie z Urzdu Marszakowskiego w kwocie 230 325 z w ramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich w latach 2007-2013.

m. 2. Budowa placu zabaw przy Szkole Podstawowej w Bodaczowie. Obiekt, w ramach programu Radosna Szkoa wykonuje przedsibiorstwo INTERHOME Marek Iwanowski z Zagrza koo Sanoka. Cakowita warto robt wynosi 168 329 z, w tym dofinansowanie z Ministerstwa Edukacji Narodowej w wysokoci 82 164 z

Cukrownia Klemensw C.d.

Jaka bya sytuacja robotnikw w Cukrowni ,,Klemensw ? Posumy si znw ksik Jana Jachymka i Antoniego Pomaraskiego Cukrownia ,,Klemensw 1894- 1994, Oficyna Wydawnicza ,,CZAS s. 76 i dalsze. W roku 1905 porwnajmy sytuacj robotnikw w cukrowniach: ,,Klemensw, ,,Lublin i ,,Trawniki. Przecitnie robotnik w ,,Klemensowie zarabia rocznie 214,15 rubla, podczas gdy w ,,Lublinie 346,50, a w ,,Trawnikach 519,35. Nie tylko zarobki bya najnisze. W porwnaniu z tymi cukrowniami rwnie i warunki bytowe pozostaway daleko w tyle. Jeli z mieszka fabrycznych w ,,Klemensowie korzystao 63 % zatrudnionych, to w ,,Lublinie 82 %,a w ,,Trawnikach 100 %. Bardzo zrnicowane byy rwnie zarobki. Pierwszy lusarz zarabia w Klemensowie 360 rubli, w ,,Lublinie -502, natomiast w ,,Trawnikach 503; pace gotowacza I cukrzycy wynosiy odpowiednio 248, 362, 427 rubli. Zarzd cukrowni i Zarzd Gwny Ordynacji, zdajc sobie spraw z bardzo niskich zarobkw pracownikw cukrowni, podwyszyy od 1 VII 1905 r. fundusz pac z 14 130 na 15 575 rubli rocznie. Paca robotnika wynosia wwczas 240 rubli rocznie. Nieco korzystniejsza bya podwyka z 19 I 1906 r. Za pomoc specjalnych odezw strajkowych do robotnikw i wysania do kadej cukrowni jednolitych da w padzierniku 1905 r. PPS wysuna haso strajku powszechnego.
7

3. Budowa placu zabaw na osiedlu Klemensw w Szczebrzeszynie. Wykonawc prac jest Zakad Gospodarki Komunalnej w Szczebrzeszynie. Warto inwestycji to 52 000 z w caoci z budetu gminy. Planowany termin zakoczenia budowy przypada na koniec wrzenia 2013r.

CHRZSZCZ NR 10 (8)

,,dania oglne robotnikw cukrowni Krlestwa Polskiego, opracowane na urzdzonych przez PPS zjazdach delegatw wszystkich cukrowni byy nastpujce: 1. Dzie roboczy wszystkich robotnikw ma trwa 8 godzin we wszystkich oddziaach, zarwno podczas kampanii, jak i w cigu roku. Podczas kampanii naley zaprowadzi 3 zmiany we wszystkich oddziaach, gdzie produkcja trwa dzie i noc. 2. Praca dodatkowa (pofajrantowa) dozwolona bdzie tylko w razach wyjtkowych i ma by podwjnie patna. Za prac w niedziel i wita te musi by podwjnie patna. 3. Paca wszystkich robotnikw staych i nie staych ma by podwyszona jak nastpuje: a) Zarabiajcy do 60 kop. (kopiejek red.) dziennie otrzyma podwyk 30 %, b) Zarabiajcy do 1 rub. Otrzyma podwyk 20 %, c) Zarabiajcy ponad 1 rub. Dziennie otrzyma podwyk 15 %. aden z robotnikw nie moe otrzyma mniej ni 55 kop. dziennie, a kobieta 35 kop. 4. Praca na akord i system gratyfikacji maj by zniesione. 5. Wszyscy stali robotnicy maj otrzyma: a) Zdrowe mieszkanie z opaem, familijni oddzielnie dla kadej rodziny, kawalerowie mog mieszka po kilku razem, b) Deputat cukru co najmniej po 5 funtw ( 1 funt 0,4 kg red.) miesicznie, c) Utrzymanie dwu krw, d) Wszyscy robotnicy i ich rodziny maj otrzyma bezpatn pomoc lekarsk i lekarstwa. Robotnicy stali otrzymuj podczas choroby cay lon [ tak w tekcie]. 6. Przy cukrowniach naley zaoy kasy przezornoci z udziaem robotnikw w zarzdzie, przy czym robotnikowi wystpujcemu z fabryki naley si wypaci cay fundusz A i B. 7. damy bezpatnych szk z kursem dwuklasowym, z dobrym personelem nauczycielskim i doktora dla wszystkich dzieci robotnikw. Wykad ma by prowadzony w jzyku polskim. Poza tym maj by zaoone biblioteki, czytelnie z udziaem robotnikw w zarzdzie. 8. ania ma by dostpna dla wszystkich robotnikw przynajmniej raz w tygodniu.
8

9. Fabryki maj dostarczy lokal z urzdzeniami dla sklepw spoywczych zakadanych przez robotnikw. 10. Rewizja osobista robotnikw ma by zniesiona. Mwienie na << ty >> i w trzeciej osobie jest niedopuszczalne. 11. Wszelkie nieporozumienia wynike midzy zarzdem a robotnikami rozstrzyga sd polubowny skadajcy si z delegatw robotniczych i administracji w rwnej liczbie. Bez decyzji sdu nikt z robotnikw nie moe by wydalony. Administracja gwarantuje nietykalno delegatw robotniczych. 12. Wypenienia zada powyszych oczekujemy w przecigu 7 dni. Nowe warunki umowy maj by w formach kontraktu podpisane przez delegatw robotniczych i administracj fabryki w Warszawie w padzierniku 1905 r.. Ordynat zamojski uwzgldniajc dania robotnikw postanowi 19 I 1905 r.: 1. Wszystkim robotnikom staym wypaca zarwno za wita, jak i dni robocze. 2. Tym, ktrzy nie maj mieszka, wypaca za mieszkanie 2 ruble miesicznie i wydawa opa snia ( se okoo 190 cm, red.) miesicznie. 3. Wydawa bezpatnie po 5 funtw cukru miesicznie na rodzin i po 3 funty na kawalera. 4. Mieszkajcym w osadzie przyzna prawo utrzymania dwu krw dla onatych, za dla mieszkajcych poza osad odpowiednie iloci wytokw. 5. Dla onatych przyzna po 100 prtw (prt 4,467 m red.) ziemi. 6. Podnie pace w stosunku do pobieranej przed 1 VII 1905 r. o 40 % dla tych, ktrzy zarabiali dziennie do 60 kopiejek, o 30 % zarabiajcym do 1 rubla i o 20 % zarabiajcym ponad 1 rubel. Bez wtpienia byt robotnikw cukrowni w porwnaniu ze stanem poprzednim uleg poprawie, lecz czy zrwnao to ,,Klemensw z innymi cukrowniami ? Z ca pewnoci nie. Poprawa bya niewielka. Dowodzi tego porwnanie do najbliszych cukrowni ,,Lublin i ,,Trawniki. Z kolei zajmijmy si zarobkami robotnikw samej tylko cukrowni ,,Klemensw. Oprcz omawianej grupy robotnikw staych zwanych w owym czasie ,,sub nisz, zatrudniano rwnie ,,sub wysz, czyli ,,urzdnikw.

CHRZSZCZ NR 10 (8)

Jeli idzie o wynagrodzenie urzdnikw, to w roku 1906/1907 wynosio ono 13 536 rubli, co przy 15 pracownikach zaliczanych do ,,Suby wyszej dawao przecitnie 902,33 rubli rocznie. Rozpitoci w pacach pomidzy tymi grupami i w poszczeglnych grupach byy znaczne, np. dyrektor zarabia 3 400 rubli, rafiner - 1 200, chemik 850, furman 170, pastuch 170, a suca 108. Z pozostaych ustpstw na rzecz robotnikw naley wymieni skrcenie dnia pracy z 12 na 10 godzin oraz przyznanie robotnikom urlopu (,,w razie potrzeby). Prawie wcale nie troszczono si wwczas o ludzi, ktrzy ulegli wypadkom przy pracy ( w roku 1907/1908 na 14 poszkodowanych 13 nie otrzymao adnej pomocy). Robotnikw ubezpieczono dopiero w 1908 r. w Towarzystwie Ubezpieczeniowym ,,Przezorno. Od 1908 r. na terenie osiedla fabrycznego funkcjonowa lekarz fabryczny, ktry przyjmowa dwa razy w tygodniu. Oddano do uytku ani. W tyme roku otwarto szkk przyfabryczn, do ktrej uczszczao 60 dzieci robotnikw. C.d.n. R. Philip Bibel w swojej ksice pt. Opowieci z kraju dziecistwa (Tales from the Shtetel) przetumaczonej przez Leszka Balickiego pisze take o swoistym udziale swojego dziadka w powstaniu styczniowym.

Dlaczego dziadka nazywano Lumer Shmuel

W miecie, w ktrym praktycznie kady mia take przezwisko, mj dziadek nazywany by Lumer (Kulawy) Shmuel, by odrni go od innych Shmuelw, takich jak Shmuel der Katzev rzenik koszerny, czy te Shmuel der Dion, sdzia, i tak dalej. Dziadek wyranie utyka mia krtsz jedn nog. Niekiedy uywa laski, ale najczciej, kiedy kupi buty lub pbuty, mia szewca, ktry dorabia dwucalow platform na podeszwie lewego buta, by wyrwna krtsz nog. I dawa sobie rad znakomicie, nigdy nie okazywa adnego upoledzenia. Pewnego razu opowiedzia mi, jak sta si kalek. Cae ycie nienawidzi Rosjan, oni bowiem spowodowali jego krzywd. W czasach w miar wspczesnych Polska bya kilka razy okupowana i poddawana rozbiorom przez swych ssiadw. Zaborcami byli Rosjanie, Niemcy, Prusowie, a nawet Austriacy. Czasami bya to wina polskiej magnaterii, ktra walczya midzy sob, ale w wikszoci przypadkw korzenie tkwiy w zwykej dzy podboju i ekspansji pastw z Polsk ssiadujcych.

Zaborcy czynili ycie w Polsce nadzwyczaj przykrym i gorzkim. Polski jzyk, religia i kultura byy wielokrotnie zakazywane. Wanie dlatego Polacy tak czsto wzniecali bunty, przelewali krew. Czasami potrafili zdoby troch wolnoci, choby byy to swobody niewielkie. Kiedy Napoleon w swym marszu na Moskw potrzebowa osony na tyach, przywrci niepodleg Polsk, ale po odwrocie armii francuskiej, Polska znowu upada. Nastpiy kolejne zmagania, kolejne powstania patriotyczni Polacy nigdy si nie poddawali. Rodzina dziadka przez pokolenia wspieraa polsk niepodlego pienidzmi, zaopatrzeniem, radami. Podczas jednego z powsta, gdy dziadek by maym, omioletnim chopcem, grupa kozakw napada na miasteczko. Bili i rabowali wszystkich podejrzanych o bunt. Nasz rodzin denuncjowano jako sympatykw powstania. Kozacy zrujnowali wszystko, co do jednego domu, wynosili kady bardziej wartociowy przedmiot. Zniszczyli nasz warsztat stolarski. Kiedy onierz zacz bi jedn z przestraszonych kobiet, w omioletni chopak chwyci kawaek drewna i zacz wali Rosjanina. To byy cikie, nierwne zapasy. Kozacy omal nie zabili chopca. Potrafili mu zama lew nog w dwch miejscach. Koci nigdy si nie zrosy prawidowo, a kiedy dziadek si wyleczy, noga pozostaa o par centymetrw krtsza. W 1863 r. powstanie wybucho i w naszej prowincji. Okolice walk nazwaem naszym trjktem. Naleay do niego trzy pobliskie miasta: Szczebrzeszyn, Bigoraj i Goraj oraz okolice: pobliskie lasy i wzgrza, gbokie doliny, pozostaoci redniowiecznych zamkw, forty i wiele wsi i miasteczek. Polacy walczyli mnie, ale nie mieli nowoczesnej broni i wyszkolonych dowdcw. Chopi walczyli jedynie szablami, starymi strzelbami i kosami. Rosjanie wysali do naszego trjkta wojsko. Polacy rozoyli obz na wzgrzach, ale wkrtce wycofali si z tego rejonu. Cho kontrolowali wsk szos, nie nawizywali kontaktu bojowego z Rosjanami. Mj dziadek i jego ojciec zaadowali wielki wz z zaopatrzeniem i ostronie wyruszyli w stron Wzgrz Gorajskich. Widzieli dym unoszcy si nad gbokim wwozem. Jeden z chopcw podkrad si przez zarola i zobaczy okopan wielk jednostk rosyjskiej armii z wieloma strzelcami i polow kuchni z zapasami ywnoci. Wtedy take dostrzeg wielki, gliniasty wwz. Ojciec i syn popdzili z wiadomociami do partyzantw-powstacw.
9

CHRZSZCZ NR 10 (8)

Kiedy zapada noc, na dobrze odywione, a pewnie nawet napojone, bezpiecznie pice carskie oddziay, runli ze swych pozycji na wzgrzach Polacy. Zabito wielu Rosjan, wzito wiele ywnoci, ale najbardziej uyteczn korzyci by w kanion. Umoliwi on wiele zwyciskich bitew, a ostatecznie da znaczny stopie niezalenoci od ciemicw. Wiele lat pniej, kiedy wraz z dziadkiem jechaem na wozie na lub w Goraju, on wskaza na wwz i ssiadujce z nim wzgrza. Mia wielce satysfakcjonujcy umiech na twarzy. Odpaciem tym kozakom, nie? Philip Bibel

Rajd Rowerowy na powitanie jesieni

VI Biegi Terenowe OPEN im. Bronisawa Pietruszyskiego

VI Biegi Terenowe OPEN im. Bronisawa Pietruszyskiego odbyy si 24 wrzenia na Stadionie Miejskim w Szczebrzeszynie. Impreza, ktr patronatem obj Burmistrz Szczebrzeszyna, od lat cieszy si duym zainteresowaniem wrd modych ludzi, ktrzy licznie startuj w zawodach. Do tegorocznych biegw zgosio si 477 uczestnikw ze szk i klubw sportowych w Bodaczowie, Gorajcu, Michalowie, Radecznicy, Suowie, redniem Duem i Szczebrzeszynie. Zainteresowanych zapraszamy do zapoznania si z PROTOKOEM z biegw. MDK Szczebrzeszyn

Coroczny jesienny rajd rowerowy po malowniczych okolicach Szczebrzeszyna to ju taka nasza maa tradycja. Nie mogo go wic zabrakn i w tym roku. W minion sobot (05.10.2013r.) spod pomnika Chrzszcza amatorzy dwch kek wyruszyli wic po raz kolejny na tras biegnc wrd pl i lasw Roztocza, ktre o tej porze roku nabieraj szczeglnego uroku. Niepewna pogoda, ktra nie rozpieszczaa nas przez ostatnie tygodnie, postanowia jednak w tym dniu dopisa naszym cyklistom, ktrzy po przejechaniu niespena dwudziestu kilometrw dotarli do Wiejskiego Domu Kultury w Kawczynie, gdzie czekay na nich gorce napoje oraz ciepy posiek. MDK Szczebrzeszyn

10

CHRZSZCZ NR 10 (8)

Nowoci wydawnicze
W padzierniku Miejsko Gminna Biblioteka Publiczna w Szczebrzeszynie proponuje pastwu kolejne dwie nowoci wydawnicze. Evans R.P. Stokrotki w niegu to powie o okrutnym i bezwzgldnym czowieku, ktry nie dba ani o swoj on, ani o syna. Liczy si tylko on. Kiedy ginie w wypadku, wszyscy mog powiedzie, co o nim sdz. Tylko e James yje. A to, co syszy na swj temat, jest dla niego szokiem. Postanawia wszystko naprawi, jednak nie jest to atwe, a lista skrzywdzonych ludzi jest duga.

Relacja z wernisau wystawy prac Moniki Niechaj

W czwartek 12 wrzenia odby si wernisa wystawy malarstwa Moniki Niechaj. Urodzona w 1977r. w Szczebrzeszynie, malarstwem zajmuje si od 1999r. Tworzy w technice malarstwa olejnego, batiku oraz linorytu. Braa udzia w "Triennale Sztuki-malarstwo 2004" i "Triennale Sztuki-grafika 2005" w Lublinie, gdzie zdobya I nagrod. Ponadto Monika uczestniczy w corocznych plenerach malarskich w Czarnogrze i Grecji. Prace artystki byy dostpne dla zwiedzajcych w sali widowiskowej Miejskiego Domu Kultury do koca wrzenia 2013r. MDK Szczebrzeszyn

Pani Monika Niechaj

Anatol Chari Podczowiek jest ksik wspomnieniem z dzkiego getta ydowskiego policjanta Anatola Chari, ktry do dzi mieszka w Kalifornii.

11

MG Biblioteka Publiczna w Szczebrzeszynie Zapraszamy

Prace p. Moniki.
11

CHRZSZCZ NR 10 (8)

Madonna przydrona
Tak cie spotykam Matko nadziei z lipowego drewna wyrzebiona wiosn i latem oprowadzasz mnie wzrokiem po chlebnych zagonach Tak ci poznaem Madonno przydrona pord kwitncych bzw modlisz si za mnie bym mocno trzyma pug bym kosy zebra znw Tak ci pamitam matko samotna z kapliczki drewnianej w koronie z pajczyny zamylon nad czowieczym losem przez ludzi zapomnian Tak ci wspominam Madonno przydrona gdy dniem czy noc hojnoci swoich cieni bogosawisz nam owoc dojrzewajcej jesieni Wadysaw Koczot Czarnystok

Poranna modlitwa
Kiedy si budzi poranek nowy, A niebo rowi zorza Klkam przed Tob W serca pokorze i Dziki Ci skadam Boe! e mnie tej nocy ochroni od zego Obdarzy snem, dobrym zdrowiem, Niech przez dzie cay Hojno Twoj Panie, Dobrymi czynami wysowi. Wspom Sw ask jak to uczynie Gdym snem pogrona noc; Cokolwiek zdziaaam byo Tobie mie, Bro mnie od zego Tw moc. Jednego pragn - suy Tobie Panie I dziki Ci skada bezmierne, Wszystko co zelesz Przyjmowa z poddaniem, We wszystkim by zawsze Ci wierna. 16. V. 1995r Krystyna z Izraela

Rynek w Szczebrzeszynie, 1939 r.

Rynek w Szczebrzeszynie, 2013 r.

Chrzszcz miesicznik informacyjny Wydawca Stowarzyszenie Przyjaci Szczebrzeszyna Redakcja Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Mateusz Sirko Adres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1 E-mail: sps@onet.eu Projekt rysunku Chrzszcza Monika Niechaj 12

www.chrzaszcz.com.pl