You are on page 1of 48

Rozdzia 7

7 7.1

Wielkie Piece Stosowane procesy

Pierwszy prawdziwy wielki piec pracujcy na bazie koksu zosta uruchomiony w 1735 roku [Ullmann's, 1994]. Jak dotychczas wielkie piece stanowi najwaniejszy element w procesie wytwarzania surwki. Technologia ta prawdopodobnie bdzie dalej dominowaa w produkcji surwki, przynajmniej przez nastpne 20 lat [Lngen, 1995]. Rysunek 7.1 przedstawia oglny widok dwch wielkich piecw.

Rysunek 7.1: Oglny widok dwch wielkich piecw, kady z trzema nagrzewnicami dmuchu wielkopiecowego i kominem na spaliny z nagrzewnic. Wielki piec jest ukadem zamknitym, do ktrego w sposb cigy przez gardziel pieca adowane s materiay elazonone (kawakowa ruda elaza, spiek i/lub grudki), dodatki (materiay ulotwrcze takie jak kamie wapienny) oraz rodki redukujce (koks) za pomoc ukadu zasypowego, ktry rwnoczenie zapobiega ucieczce gazu wielkopiecowego. Na rysunku 7.2 przedstawiono uproszczony schemat wielkiego pieca skadajcego si z pieca, hali lejniczej, nagrzewnic dmuchu wielkopiecowego i ukadu dwuetapowego oczyszczania gazu wielkopiecowego.

Produkcja elaza i stali

226

Rozdzia 7

Rysunek 7.2: Uproszczony schemat wielkiego pieca - [UBA Rentz,1996] Dmuch gorcego powietrza, wzbogacony w tlen i pomocnicze rodki redukujce (py wglowy, ropa, gaz ziemny i, w niektrych przypadkach, tworzywa sztuczne), jest wdmuchiwany na poziomie dysz, powodujc w ten sposb powstawanie przeciwprdu gazw redukujcych. Wdmuchiwane powietrze reaguje ze rodkami redukujcymi wytwarzajc gwnie tlenek wgla, ktry z kolei redukuje tlenki elaza do elaza metalicznego. Cieke elazo jest zbierane w garze wielkiego pieca razem z ulem i oba s odlewane. Cieka surwka jest transportowana w kadzi mieszalnikowej (kad torpedo) do stalowni, a uel jest przetwarzany na kruszywo, granulat lub grudki do budowy drg i produkcji cementu. Gaz wielkopiecowy (gaz BF) jest zbierany w gardzieli wielkiego pieca. Jest on oczyszczany i rozprowadzany po zakadzie do wykorzystania jako paliwo do ogrzewania lub do produkcji energii elektrycznej. Istniej rne rodki redukujce. Wgiel/wglowodory w postaci koksu, wgla, ropy, gazu ziemnego lub, obecnie w niektrych przypadkach, rwnie tworzyw sztucznych s oglnie dostpne w wystarczajcych ilociach po przystpnej cenie. Jednake wybr midzy rnymi rodkami redukujcymi nie zaley wycznie od kosztw. Na przykad koks, oprcz tego, e spenia funkcj rodka redukujcego, suy rwnie jako sup nony dla wsadu w wielkim piecu. Bez takiej nonoci, praca wielkiego pieca nie byaby moliwa. Przetwarzana obecnie ruda elaza zawiera due iloci hematytu (Fe2O3) i czasami mae domieszki magnetytu (Fe3O4). W wielkim piecu skadniki te s progresywnie redukowane do tlenku elaza, ktry jest nastpnie czciowo redukowany i nawglany tworzc elazo w fazie
Produkcja elaza i stali 227

Rozdzia 7

staej (elazo gbczaste). W kocu adunek elaza topi si, reakcje dobiegaj koca, a cieka surwka i uel zbieraj si na dnie. Redukujce wgle (C) reaguj tworzc CO i CO2. Topniki i dodatki dodaje si, aby obniy temperatur topnienia skay ponnej, polepszy wchanianie siarki przez uel, zapewni wymagan jako ciekej surwki i umoliwi dalsze przetwarzanie ulu. W miar jak wsad wielkopiecowy schodzi w d, jego temperatura wzrasta uatwiajc reakcje redukcji tlenkw i tworzenie si ulu. Wsad (nabj) przechodzi szereg zmian skadu, obejmujcych nastpujce etapy: - Tlenek elaza w naboju jest silnie redukowany (tworzc elazo gbczaste i ostatecznie ciek surwk). - Tlen z rudy elaza reaguje z koksem lub tlenkiem wgla, tworzc w ten sposb tlenek wgla lub dwutlenek wgla, ktry jest zbierany w gardzieli wielkiego pieca. - Skadniki skay ponnej cz si z topnikami tworzc uel. uel ten jest wieloskadnikow mieszank krzemianw o niszej gstoci ni cieka surwka. - Koks suy gwnie jako rodek redukujcy, lecz rwnie jako paliwo. Opuszcza on piec w postaci dwutlenku wgla, tlenku wgla lub w postaci wgla w surwce. - Wystpujcy wodr oddziauje rwnie jako rodek redukujcy poprzez reakcje z tlenem, tworzc wod. Gwne operacje to: adowanie surowcw (wsadu) Wytwarzanie gorcego dmuchu Proces wielkopiecowy Bezporednie wdmuchiwanie/wtryskiwanie rodkw redukujcych Spust Przetwarzanie ulu 7.1.1 adowanie

Mieszanina materiaw elazononych (kawakowa ruda elaza, spieki i/lub grudki) i dodatkw (topniki) nazywana jest nabojem. Nabj oraz koks s zasypywane do gardzieli pieca przez kubeki skipowe lub przez mechaniczny przenonik tamowy. Wchodzi on do pieca przez uszczelniony system zasypowy, ktry izoluje gazy pieca od atmosfery. System ten jest niezbdny, poniewa cinienie w wielkim piecu przekracza cinienie atmosferyczne (0,25-2,5 bara). Chocia w wielu nowych wielkich piecach cinienie w gardzieli jest wysokie (do 2,5 bara), istniej take nowoczesne piece pracujce przy znacznie niszych cinieniach. Cinienia te mog by nawet na poziomie 0,25 bara, w zalenoci od wieku pieca i innych ogranicze, takich jak dostpne cinienie dmuchu i ograniczenia wynikajcego z rodzaju instalacji oczyszczania gazu. Istniej stokowe i bezstokowe systemy zasypywania. Podczas zasypywania mog powstawa emisje pyu i gazu wielkopiecowego. Na tym etapie procesu do kontroli (wielkoci) emisji moe by wykorzystywane usuwanie gazu z gardzieli pieca i poczenie z ukadem oczyszczania gazu wielkopiecowego.

Produkcja elaza i stali

228

Rozdzia 7

7.1.2 Nagrzewnice dmuchu wielkopiecowego Gorcy dmuch do pracy wielkiego pieca jest wytwarzany przez nagrzewnice dmuchu wielkopiecowego (czasami nazywane nagrzewnicami wielkopiecowymi Cowpera). Nagrzewnice s instalacjami pomocniczymi stosowanymi do nagrzewania dmuchu. Wysoka temperatura dmuchu pozwala na ograniczenie zapotrzebowania na wgiel. Gorcy dmuch suy do przekazywania ciepa skadnikom staym naboju, w celu podwyszenia temperatury reakcji. Dmuch dostarcza rwnie tlenu niezbdnego do zgazyfikowania koksu i transportu gazu, ktry stykajc si z nabojem redukuje tlenki elaza. Nagrzewnice pracuj cyklicznie. S one nagrzewane przez spalane gazy (zwykle jest to wzbogacony gaz wielkopiecowy) do momentu, a kopua osignie prawidow temperatur (okoo 1100-1500C); nastpnie dopyw spalanego gaz jest odcinany i zimne powietrze z otoczenia jest przedmuchiwane przez nagrzewnic w odwrotnym kierunku. Zimne powietrze jest nagrzewane przez gorce cegy i w ten sposb powstaje gorcy dmuch (900-1350C), ktry jest kierowany do wielkiego pieca. Proces przebiega do momentu, w ktrym nagrzewnica nie moe duej generowa odpowiedniej temperatury dmuchu; wtedy ponownie rozpoczyna si pocztkowy cykl nagrzewania. Czas trwania kadego cyklu zaley od indywidualnych warunkw lokalnych takich, jak rdo energii, charakterystyka ukadu i dziaania konserwacyjne. Nagrzewnice dmuchu wielkopiecowego mona oglnie podzieli na nagrzewnice z wewntrzn lub zewntrzn komor spalania (rysunek 7.3). Rozrnienie to jest wane ze wzgldu na emisje CO (punkt 7.2.2.1.1).

Produkcja elaza i stali

229

Rozdzia 7

Rysunek 7.3: Przekrj poprzeczny nagrzewnic dmuchu wielkopiecowego ( nagrzewnic Cowpera) z wewntrzn i zewntrzn komor spalania - [ EC (Komisja Europejska) Sinter/BF, 1995] Dla kadego duego pieca potrzebne s trzy lub cztery nagrzewnice dmuchu wielkopiecowego. Emisje do powietrza wystpuj w fazie nagrzewania nagrzewnicy. 7.1.3 Wielki piec

7.1.3.1 Oglny opis W wielkich piecach surowce s wprowadzane do gardzieli, a produkty (cieka surwka i uel) s spuszczane z dna (gar wielkiego pieca). Nabj schodzi w d, napotykajc wznoszcy si strumie gorcego gazu redukujcego. Gaz wielkopiecowy o resztkowej wartoci opaowej jest zbierany z gardzieli pieca w celu jego oczyszczenia. Wielki piec moe by podzielony na sze stref temperaturowych: - Gardziel: W gardzieli nastpuje adowanie naboju i ewakuacja gazw wielkopiecowych.
Produkcja elaza i stali 230

Rozdzia 7

- Szyb: - Przestron: - Spadki: - Dysze:

- Gar:

W szybie gorcy gaz wielkopiecowy oddaje swoje ciepo skadnikom naboju. Temperatura naboju ronie od temperatury otoczenia do okoo 950C, a tlenek elaza zostaje czciowo zredukowany. Przestron czy szyb ze spadkami. W tej czci temperatura ronie dalej z 950C do okoo 1250C. Nastpuje dalsza redukcja tlenku elaza i rozpoczyna si reakcja koksu. W strefie spadkw zachodz dalej reakcje koksu. elazo topi si i powstaje uel. W tej strefie gorcy dmuch jest wprowadzany do pieca za pomoc szeregu dysz (do 42). Dysze s rozmieszczone wok grnego obmurza gara i s zasilane przez rurocig o duej rednicy (przewd okrny dmuchu/okrnica), obiegajcy piec na wysokoci spadkw. Temperatury mog tutaj przekroczy 2000C i tlenki zostaj cakowicie zredukowane. Gar zbiera ciek surwk i uel. Wok gara rozmieszczone jest od jednego do czterech otworw spustowych, przy czym z jednego lub dwch z tych otworw surwka jest spuszczana rwnoczenie.

Szyb, przestron, spadki i dysze s zwykle chodzone wod, natomiast gar jest chodzony wod, olejem lub powietrzem. Piec jest wyoony materiaem ogniotrwaym (wyoenie ogniotrwae na poziomie gara wynosi co najmniej 1,5m). Produkcja surwki wynosi od okoo 0,5 Mt/rok dla mniejszych wielkich piecw, do prawie 4 Mt/rok dla duych wielkich piecw. 7.1.3.2 Gaz wielkopiecowy (gaz WP) Gaz wielkopiecowy zawiera okoo 20-28% CO, 1-5% H2, skadniki obojtne (50-55% N2, 1725% CO2), niewielkie iloci zwizkw siarki i cyjanku oraz due iloci pyu pochodzcego z naboju. Ilo cyjanku moe by szczeglnie wysoka podczas operacji wydmuchu wielkiego pieca, jednake ma ona miejsce jedynie sporadycznie, a dodanie dodatkw do ukadu minimalizuje tworzenie si cyjanku. Warto opaowa gazu wielkopiecowego wynosi okoo 2,7 do 4,0 MJ/Nm. Produkcja gazu wielkopiecowego wynosi okoo 1200 do 2000 Nm/t surwki. Gaz wielkopiecowy, po oczyszczeniu i wzbogaceniu gazem koksowniczym lub ziemnym, ktre posiadaj wysz warto opaow, jest czsto stosowany jako paliwo. Gaz ten moe by rwnie stosowany bez wzbogacania, np. w nagrzewnicach dmuchu wielkopiecowego, jeeli stosowane s nowoczesne palniki i/lub podgrzewanie powietrza spalania [UBA Comments - Komentarze UBA, 1997]. Moliwe jest rwnie uycie gazu wielkopiecowego bez wzbogacania lub bez nowoczesnych palnikw/podgrzewania, jeeli podjte zostan odpowiednie rodki ostronoci. 7.1.3.3 Cynk i ow W procesie wielkopiecowym wykorzystywane s wysokoprocentowe rudy. Wszelkie pierwiastki wystpujce razem z elazem s rozdzielane midzy faz ciekej surwki i uel. Te, ktre przechodz do ciekej surwki to fosfor, siarka, mangan i krzem. Tytan, aluminium, wap, magnez oraz wiksza cz krzemu i siarki przechodz do ulu jako tlenki i niemetale. Niektre pierwiastki mog te przechodzi w stan lotny i odkada si na rnych czciach
Produkcja elaza i stali 231

Rozdzia 7

wielkiego pieca. Dotyczy to szczeglnie cynku (Zn) i oowiu (Pb), ktre s wprowadzane do wielkiego pieca poprzez rudy elaza i produkty uboczne zawracane do obiegu przez spiekalni. Cakowita zawarto cynku we wsadzie generalnie wynosi od 100 do 250 g/t wyprodukowanej surwki. W praktyce w wikszoci nowoczesnych zakadw przyjmuje si ograniczenie zawartoci cynku do 100-150 g/t surwki. Materiay o wysokiej zawartoci cynku lub oowiu zawracane nie s zwykle zawracane do obiegu, lub s stosowane tylko w ograniczonych ilociach. Usuwanie Zn i Pb z pieca jest realizowane tak eksploatacj wielkiego pieca, aby temperatura wewntrz pieca bya utrzymywana powyej 400C. Cynk moe by wtedy atwiej usuwany z gazu wielkopiecowego w postaci drobnych czstek ZnO, ktre s prawie cakowicie wytrcane przy oczyszczaniu gazu BF [Pazdej, 1995]. 7.1.4 Bezporednie wdmuchiwanie/wtryskiwanie rodkw redukujcych Wikszo instalacji wielkiego pieca stosuje wdmuchiwanie rodkw redukujcych do pieca na poziomie dysz. Zastpuje to czciowo koks adowany do gardzieli pieca. Taki sposb postpowania pozwala operatorowi na optymalizacj stosowania rodkw redukujcych. Inne zalety to zwikszona wydajno i zmniejszenie wymaga dotyczcych wytwarzania koksu, pozwalajce na zmniejszenie wielkoci emisji z pieca koksowniczego na ton wyprodukowanej stali. Wiele zakadw stosuje metod wdmuchiwania pyu wglowego, oleju lub gazu ziemnego. Dwa zakady rozpoczy wtryskiwanie odpadw tworzyw sztucznych, wykorzystujc charakterystyczn dla nich wysok zawarto wglowodorw w procesach redukcji [UBA Comments - Komentarze UBA, 1997]. 7.1.5 Spust

Wielki piec jest co jaki czas oprniany w celu usunicia ciekej surwki i ulu z gara wielkiego pieca. W tym celu otwierany jest jeden z otworw spustowych na bocznej cianie gara za pomoc wiertarki otworu spustowego lub prta przebijajcego. W niektrych przypadkach do otwierania otworu spustowego stosuje si lanc tlenow. Zwykle wielki piec posiada od jednego do czterech otworw spustowych. Liczba otworw spustowych zaley od pojemnoci (wielkoci) pieca. W nowoczesnych wielkich piecach surwka i uel s spuszczane razem (zwykle uel zaczyna wypywa po ciekej surwce). Nastpnie s one oddzielane w przewale ulu w hali lejniczej, po czym kade z nich spywa dalej oddzielnymi korytami. Cieka surwka spuszczona z wielkiego pieca pynie w korytach pokrytych materiaami ogniotrwaymi lub cementem i wyoonych aroodpornymi mieszaninami glinowowglowymi lub krzemionkowo-wglikowymi i jest odlewana do kadzi (bezporednio lub przez przechylne rynny). Mog to by kadzie z otwart lub zamknit gr, lub te moe to by wz kadzi torpedo. W tym ciekym stanie temperatura surwki wynosi okoo 14401500C. uel spuszczony z pieca pynie w korytach do instalacji granulacji, do kadzi ulowych lub do otwartego dou.

Produkcja elaza i stali

232

Rozdzia 7

Na koniec cyklu odlewania otwr spustowy jest zamykany mechanicznie przez wstrzyknicie masy ogniotrwaej na otwr spustowy przy zastosowaniu tak zwanej zatykarki. 7.1.6 Przerb ulu Ilo produkowanego ulu zaley od stosowanej rudy elaza i iloci topnika potrzebnego do uzyskania wymaganej jakoci surwki. uel moe znale rnorodne zastosowanie jako: materia do budowy drg, kruszywo do betonu, izolacja termiczn (wena mineralna) lub jako zamiennik cementu. W wielu przypadkach udao si ju osign cakowite wykorzystanie ulu wielkopiecowego. Aktualnie wykorzystywane s trzy procesy przetwarzajce uel wielkopiecowy: proces granulacji ulu; proces spustu ulu do dow; proces grudkowania ulu. Wszystkie procesy chodzenia ulu mog generowa siarkowodr o nieprzyjemnym zapachu. 7.1.6.1 Proces granulacji ulu Granulacja jest obecnie najpowszechniej stosowanym procesem obrbki ulu wielkopiecowego w Unii Europejskiej. Proces polega na wlewaniu pynnego ulu przez wysokocinieniowy natrysk wodny do gowicy granulacyjnej, umieszczonej blisko wielkiego pieca. Po procesie granulacji uel/szlam wodny jest przewanie transportowany do ukadu odwadniajcego, skadajcego si z poziomego basenu filtrujcego (szczeglnie w procesie OCP), pionowego leja filtrujcego lub obrotowego bbna odwadniajcego (szczeglnie w procesie INBA). W kilku przypadkach uel/szlam wodny jest transportowany do zbiornika oddzielajcego przed odprowadzeniem wody. Tutaj para wodna jest zbierana i skraplana lub emitowana przez komin. Po odwodnieniu resztkowa wilgo w rozdrobnionym ulu wynosi przewanie okoo 10%. Warstwa filtracyjna jest okresowo przepukiwana wod wstecznie i przedmuchiwana powietrzem w celu usunicia drobnych czstek. Rysunek 7.4 i rysunek 7.5 przedstawiaj dwie najpowszechniej stosowane technologie granulacji: proces OCP i proces INBA.

Produkcja elaza i stali

233

Rozdzia 7

Rysunek 7.4: Granulacja ulu z wielkiego pieca w procesie OCP - [Poth, 1985]

Rysunek 7.5: Granulacja ulu z wielkiego pieca w procesie INBA - [Radoux, 1982]
1.Koryto ulu 2.Obudowa przeciwrozpryskowa 3.Koryto chodzce 4.Zbiornik zbierajcy uel 5.Rozdzielacz Produkcja elaza i stali 13.Woda chodzca 14.Pompa ciepej wody 15.Pompa wody zuytej 16.Woda odulowania wirowego 17.Woda uzupeniajca 234

Rozdzia 7

6.Bben filtrujcy 7.Przenonik 8.Basen na wod 9.Stacja chodzenia

18.Woda czyszczca 19.Sprone powietrze 20.Skadowanie granulatu ulowego

7.1.6.2 Proces spustu ulu do dow Proces spustu ulu do dow obejmuje odlewanie cienkich warstw pynnego ulu bezporednio do dow ulowych znajdujcych si w pobliu piecw. Inn metod jest zbieranie ulu w kadziach, a nastpnie chodzenie pynnego ulu i jego krystalizacja na wieym powietrzu. Doy s na przemian napeniane i oprniane, a uel kawakowy jest amany i kruszony do zastosowania jako grube kruszywo. W praktyce czas chodzenia moe by zredukowany przez spryskiwanie gorcego ulu kontrolowan iloci wody, chocia zwiksza to potencjalnie wytwarzanie nieprzyjemnych zapachw. Przy odpowiednim dozowaniu woda chodzca jest cakowicie zuywana przez odparowanie. Podczas procesu spustu ulu do dow powstaje uel kawakowy, ktry jest poszukiwanym materiaem do budowy drg. Czas chodzenia ma silny wpyw na jako wytwarzanego ulu kawakowego. Chodzenie wod rwnie poprawia mikrostruktur, dajc lepsze waciwoci mechaniczne. 7.1.6.3 Proces grudkowania ulu Proces grudkowania jest stosowany tylko w kilku zakadach w 15 pastwach Unii Europejskiej i w niektrych zakadach w Kanadzie. Warstwa pynnego ulu jest rozlewana na blach, ktra dziaa jak deflektor. Arkusz ulu jest nastpnie cinany regulowanymi strumieniami wody, ktre zapocztkowuj pcznienie i chodzenie ulu. Nastpnie uel jest rzucany odrodkowo w powietrze na bben obrotowy, aby zakoczy jego pcznienie i chodzenie. Czstki ulu przyjmuj rne trajektorie w zalenoci od ich rozmiaru. Ich wielko moe waha si od wielkoci granulowanego piasku do napczniaych grudek. Przy prawidowym dozowaniu woda, jest cakowicie zuywana w tym procesie poprzez odparowanie i jako wilgo zawarta w produkcie. Zuycie jednostkowe wody jest mniejsze od zuycia wody przy granulacji na mokro.

7.2
7.2.1

Aktualne poziomy emisji i zuycia


Przegld strumieni masy i danych wejciowych/wyjciowych

Rysunek 7.6 przedstawia przegld wejciowych i wyjciowych strumieni masy w wielkim piecu. Schemat ten mona wykorzysta do zbierania danych z pojedynczych wielkich piecw.

Produkcja elaza i stali

235

Rozdzia 7

Rysunek 7.6: Przegld strumieni masy w wielkim piecu Rysunek 7.7 przedstawia oglny schemat procesu wielkiego pieca wraz wejciowymi i wyjciowymi strumieniami masy.

Produkcja elaza i stali

236

Rozdzia 7

Rysunek 7.7: Oglny schemat procesu wielkiego pieca ze wskazaniem pojedynczych operacji oraz wejciowych i wyjciowych strumieni masy W dalszej kolejnoci mona obliczy zarwno jednostkowe wspczynniki wejcia, jak i jednostkowe wspczynniki emisji. Tabela 7.1 przedstawia dane liczbowe dla tych wspczynnikw zebrane z czterech wielkich piecw z czterech rnych Pastwach Czonkowskich Unii Europejskiej, dajc w ten sposb reprezentatywny obraz nowoczesnych zakadw. Wspczynniki emisji podano w przeliczeniu na ton ciekej stali, aby umoliwi dodanie emisji z rnych jednostek produkcyjnych.

Wejcie
Surowce spiek* ruda elaza* grudki* koks* wgiel* olej ciki* kg/t surwki kg/t surwki kg/t surwki kg/t surwki kg/t surwki kg/t 720-1480 25-350 100-770 280-410 0-180 0-60

Wyjcie
Produkty surwka kg/t 1000,0

Energia gaz wielkopiecowy energia elektryczna*6 MJ/t surwki MJ/t surwki 4400-5000 ok.750

Produkcja elaza i stali

237

Rozdzia 7

wapno tworzywa z recyklingu tworzywa sztuczne*4

surwki kg/t surwki kg/t surwki kg/t surwki

0-10 2-8 0-30

Emisje gazw*7 py Mn Ni Pb SOx NOx H2S CO CO2 PCDD/F g/t ciekej stali*8 g/t ciekej stali g/t ciekej stali g/t ciekej stali g/t ciekej stali g/t ciekej stali g/t ciekej stali g/t ciekej stali kg/t ciekej stali g I-TEQ/t ciekej stali 10-50 <0,01-0,13 <0,01-0,02 <0,01-0,12 20-230 30-120 0,2-20 770-1750 280-500 <0,0010,004

Energia gaz wielkopiecowy gaz koksowniczy gaz ziemny energia elektryczna

MJ/t surwki MJ/t surwki MJ/t surwki MJ/t surwki

10502700 90-540 50-230 270-370

Tlen*5

m/t surwki

25-55 Pozostaoci/ produkty uboczne ule py gazu gardzielowego szlam gazu gardzielowego py z odpylania hali lejniczej gruz cieki

Para

MJ/t surwki m/t surwki

22-30

kg/t ciekej stali kg/t ciekej stali kg/t ciekej stali kg/t ciekej stali kg/t ciekej stali m/t ciekej stali

200-290 6-16 3-5 0,5-1,5 14-25 0,1-3,3*9

Sprone powietrze

9-11

Woda

m/t surwki

0,8-50

Legenda: cieka stal stal surowa *1 zaley od indywidualnych warunkw lokalnych *2 w przypadku wdmuchiwania pyu wglowego, ktry jest uywany coraz czciej, ale nie powszechnie (jeeli jest stosowany:140-180 kg wgla/t surwki) *3 w przypadku wtrysku oleju wielko wtrysku w dmuchu moe wynosi do 140 kg/t surwki *4 w 1998 roku wtrysk tworzyw sztucznych by praktykowany tylko w dwch miejscach w 15 pastwach UE. *5 nie zawsze jest wymagany dodatkowy tlen, szczeglnie przy maych ilociach wtrysku przez dysz jego ilo moe wynosi 0, ale nie w przypadku tych czterech opisywanych wielkich piecw *6 w przypadku turbiny gazu gardzielowego *7 emisje cakowite z wielkiego pieca, nie uwzgldniajce spalania gazu wielkopiecowego w innych zakadach (jak BOF) lub koksowniach *8 stosowane wspczynniki przeliczeniowe (rednia waona wszystkich europejskich wielkich piecw): 940 kg surwki/t ciekej stali *9 moe by wysza w przypadku surowcw o wysokiej zawartoci soli

Tabela 7.1: Dane wejciowe/wyjciowe z czterech istniejcych wielkich piecw w czterech rnych Pastwach Czonkowskich Unii Europejskiej; Dane z 1996 roku; dane dotyczce emisji reprezentuj emisje po ich obnieniu.
Produkcja elaza i stali 238

Rozdzia 7

Nie s dostpne informacje na temat sposobw uzyskiwania danych takich, jak metody pobierania prbek, metody analiz i obliczania przedziaw czasowych oraz warunkw referencyjnych. Tabela 7.2 uzupenia informacje podane w tabeli 7.1 o wicej szczegw dotyczcych wspczynnikw emisji do powietrza (po obnieniu) dla gwnych operacji w procesie wielkiego pieca.

Produkcja elaza i stali

239

Rozdzia 7

operacja/rdo emisji

py H 2S [g/t ciekej [g/t ciekej stali] stali] n/r 25/5-38* 1413 xs n/r 15/2-54 1216 xs n/r 12/2-79*4 3024 xs n/r xs n/r xs n/a 3-6 b.z. b.z. 5/0,3-4*5

SO2 [g/t ciekej stali] b.z. b.z. 12/2-250*6 7034 13/1-142*8 3142 45/15-375*9 120100

NOx [g/t ciekej stali] b.z. b.z. 4/1-27*7 b.z. 41/10-550*10 82102

CO [g/t ciekej stali] b.z. b.z. b.z.

strefa zasypywania przygotowanie pyu wglowego do wtrysku hala lejnicza wielkiego pieca granulacja ulu nagrzewnice dmuchu wielkopiecowego

14/1-300*8 6395 b.z.

b.z. 29/502700*11,12 700735

Legenda: cieka stal stal surowa; xs= warto rednia i odchylenie standardowe (obliczane tylko wtedy, jeeli dostpna jest wystarczajca liczba danych); n= liczba danych; r = zakres danych (min-max); b.z.= bez znaczenia; n/a = dane niedostpne *1 *2 *3 *4 *5 *6 *7 *8 *9 *10 *11 *12 dane z [EC (Komisja Europejska) Study, 1996] zastosowane wspczynniki przeliczeniowe (rednia waona ze wszystkich europejskich stalowni konwertorowo tlenowych): 940 kg surwki/t ciekej stali zbyt niskie wspczynniki emisji (<1g/t LS) nie byy brane pod uwag; podobnie jak dane z puczek mokrych, ktre wykazuj znacznie wysze wspczynniki emisji ( 2-20 razy wysze) dane z zakadw dysponujcych systemem cigego pomiaru bez uwzgldnienia jednej skrajnej wartoci 64 g H2S/t LS cznie z dwoma wysokimi wartociami 180 i 250 g SO2/t LS, wszystkie inne wartoci wynosz poniej 100g SO2/t LS bez uwzgldnienia jednej skrajnej wartoci 2450g NOx/t LS niskie wartoci (okoo 1g/t LS) dotycz zakadw granulacji ulu z instalacj kondensacji dymw 8 wartoci jest znacznie wyszych (>200g SO2/t LS) ze wzgldu na zawarto SO2 w zuytym gazie koksowniczym 3 wartoci s znacznie wysze (>300 g NOx/t LS) ze wzgldu na warunki spalania wysze wartoci mog wystpi w przypadku nagrzewnic dmuchu wielkopiecowego z wewntrznymi komorami spalania nie wyjaniono, czy emisje powstajce podczas adowania naboju zostay uwzgldnione, czy nie

Tabela 7.2: Wspczynniki emisji dla emisji do powietrza z wielkich piecw *, 7.2.2 Informacje dotyczce emisji pojedynczych strumieni masy i zapotrzebowania energetycznego W procesie wielkopiecowym wystpuj nastpujce emisje gazw odlotowych, ciekw i odpadw staych/produktw ubocznych: Emisje spalin spaliny z nagrzewnic dmuchu wielkopiecowego emisje z operacji adowania gaz wielkopiecowy (jako emisja porednia)
Produkcja elaza i stali 240

Rozdzia 7

emisje z hali lejniczej emisje z procesu przetwarzania ulu 7.2.2.1 Emisje odpadw staych/ produktw ubocznych py z procesu spustu py i szlam z oczyszczania gazu wielkopiecowego uel z wielkiego pieca 7.2.2.2 Emisje ciekw woda nadmiarowa z odpylania gazu wielkopiecowego cieki z procesu granulacji ulu zrzuty z obiegw wody chodzcej 7.2.2.1 Emisje spalin 7.2.2.1.1 Emisje spalin z nagrzewnic dmuchu wielkopiecowego Nagrzewnice dmuchu wielkopiecowego s zwykle opalane gazem wielkopiecowym, czsto w poczeniu z gazem koksowniczym i/lub gazem ziemnym. Gaz koksowniczy zawiera zwizki siarki, ktre s emitowane jako SO2 z nagrzewnic dmuchu wielkopiecowego, gdy gaz ten jest stosowany do ich opalania. Jak podaje [UBA Comments, 1997 - Komentarze UBA, 1997] kilka nagrzewnic dmuchu wielkopiecowego z nowoczesnymi palnikami i wstpnym podgrzewaniem powietrza spalania pracuje z zastosowaniem gazu wielkopiecowego bez jego wzbogacenia. Strumie gazw spalinowych z nagrzewnic dmuchu wielkopiecowego wynosi okoo 100000240000 Nm/godz. na jeden wielki piec. Emisje SO2 mieszcz si w zakresie od 20 do 250 g/t wyprodukowanej surwki (tabela 7.1) i 160 do 400 mg/Nm, gdy nagrzewnice s opalane wzbogaconym gazem wielkopiecowym. W przypadku mieszaniny gazu wielkopiecowego i nieodsiarczonego gazu koksowniczego wspczynnik emisji moe wynosi do 400 g SO2/t surwki (tabela 7.2). Nagrzewnice dmuchu wielkopiecowego s gwnym rdem emisji NOx w procesie wielkopiecowym. Tlenki azotu powstaj w wyniku oddziaywania wysokich temperatur w nagrzewnicy. Emisje mieszcz si w zakresie od 10 do 580 g/t wyprodukowanej surwki (tabela 7.2). Stenia emisji mog zmienia si od 70 do 400 mg/Nm. Emisje pyu z nagrzewnic dmuchu wielkopiecowego ogem s poniej 10 mg/Nm. Odpowiada to mniej wicej 3-6 g/t wyprodukowanej surwki (tabela 7.2). Emisje CO s znaczne w przypadku zastosowania wewntrznych komr spalania (patrz rysunek 7.3). Trudne do uniknicia pknicia w obmurowaniu z cegy ogniotrwaej oznaczaj, e gaz wielkopiecowy moe przedosta si bez spalania do spalin i moe by emitowany w steniach do 2500 mg CO/Nm, co jest rwnowane 2700 g CO/t surwki (tabela 7.2). W przypadku zewntrznych komr spalania ze sterowanym procesem spalania, stenie wynosi okoo 50 mg CO/Nm.

Produkcja elaza i stali

241

Rozdzia 7

7.2.2.1.2 Emisje pochodzce z procesu adowania i transportu Ze wzgldu na to, e cinienie w piecu jest wysze ni cinienie atmosferyczne, zastosowano uszczelniony system adowania oparty na adowaniu stokowym lub bezstokowym. Na tym etapie mog by emitowane wszystkie skadniki wystpujce w gazie wielkopiecowym, jednake gwnymi skadnikami s tlenek wgla i py. Jeeli stosowane s nowoczesne systemy, moliwe jest uzyskanie znacznie niszych emisji z procesw zasypywania i transportu [UBA Comments, 1997 Komentarze UBA, 1997]. 7.2.2.1.3 Gaz wielkopiecowy (jako emisje porednie) Surowy gaz wielkopiecowy zawiera py (zawierajcy metale cikie i wgiel), tlenek wgla, dwutlenek wgla, zwizki siarki, amoniak, zwizki cyjanku, wglowodory i WWA (wielopiercieniowe wglowodory aromatyczne). Gaz wielkopiecowy jest zbierany i wykorzystywany jako rdo energii. Gaz jest oczyszczany, aby speni specyfikacje jakociowe i ponownie wykorzystywany do rnych procesw opalania, takich jak wytwarzanie dmuchu w nagrzewnicach dmuchu wielkopiecowego (patrz punkt 7.1.2) lub opalanie piecw koksowniczych (patrz punkt 6.1.2.2). W ten sposb (porednio) powstaj emisje spalonego gazu wielkopiecowego. Proces oczyszczania gazu wielkopiecowego skada si zwykle z wstpnego usuwania wikszych czstek, a nastpnie z mokrego odpylania majcego na celu usunicie drobnych czstek (i metali cikich), SO2 oraz zwizkw cyjanku. W niektrych zakadach stosuje si filtrowanie elektrostatyczne. Zawarto pyu w surowym gazie wielkopiecowym jest rna w zalenoci od zakadu i w duym stopniu zaley rwnie od warunkw procesu wahajc si od 7 do 40 kg/t produkowanej surwki. Po oczyszczeniu gaz wielkopiecowy zawiera zwykle mniej ni 10 mg/Nm pyu. Jest on emitowany w miejscu spalania. W tabeli 7.3 przedstawiono wspczynniki niektrych zwizkw zawartych w surowym, nieoczyszczanym gazie wielkopiecowym.

Produkcja elaza i stali

242

Rozdzia 7

Skadniki surowego gazu wielkopiecowego Produkcja gazu wielkopiecowego Py

Warto 1,0 7,0 350030000 67-250 0,26-1,0* 10-40

Jednostka [1105 Nm/godz. [mg/Nm]

Waciwy wspczynnik 1200-2000 7000-40000

Jednostka [Nm/t surwki [g/t surwki]

Wglowodory (CxHy) [mg/Nm] 130-330 [g/t surwki] Zwizki cyjanku (jako CN) [mg/Nm] 0,5-1,3 [g/t surwki] Amoniak (NH3) [mg/Nm] 20-50 [g/t surwki WWA** [g/t surwki] 0,15-0,36 0,08-0,28 [mg/Nm] Benzo(a)piren [g/t surwki] 0,30-0,72 0,15-0,56 [mg/Nm] Fluoranten Tlenek wgla 20-28 [obj.%] 300-700 [kg/t surwki] Dwutlenek wgla 17-25 [obj.%] 400-900 [kg/t surwki] Wodr (H2) 1-5 [obj.%] 1-7,5 [kg/t surwki] * emisje podczas wydmuchu mog by znacznie wysze ** wystpuje rwnie wiele innych wielopiercieniowych wglowodorw aromatycznych (WWA)

Tabela 7.3: Skad surowego gazu wielkopiecowego (przed oczyszczeniem) w oparciu o [InfoMil, 1997] W trakcie dwch etapw oczyszczania gazu wielkopiecowego py oraz zwizane z nim zwizki takie, jak wikszo metali cikich i WWA s usuwane z wysok skutecznoci. Tabela 7.4 przedstawia skad gazu wielkopiecowego po oczyszczeniu. Gaz zawiera jeszcze pewne metale cikie, jednak w porwnaniu z zakadami spiekania (patrz 4.2.1) obcienie jest znacznie nisze.
Skadniki gazu wielkopiecowego po oczyszczaniu Produkcja gazu wielkopiecowego Czsteczki stae Wglowodory (CxHy) H2S Zwizki cyjanku (jako CN) Amoniak (NH3) Metale cikie** Mn Pb Zn Tlenek wgla Dwutlenek wgla Wodr (H2) Stenie 1,0-7,0 Jednostka Wspczynnik Jednostka 1200-2000 1-20 niedostpne 17-26 niedostpne niedostpne 0,22-0,37 0,02-0,07 0,07-0,22 300-700 400-900 1-7,5 [Nm/t surwki] [g/t surwki] [g/t surwki] [g/t surwki] [g/t surwki] [g/t surwki] [g/t surwki] [g/t surwki] [g/t surwki] [kg/t surwki] [kg/t surwki] [kg/t surwki]

1105 Nm/godz 1-10 [mg/Nm] niedostpne [mg/Nm] 14 [mg/Nm] niedostpne [mg/Nm] niedostpne [mg/Nm] 0,10-0,29 0,01-0,05 0,03-0,17 20-28 17-25 1-5 [mg/Nm] [mg/Nm] [mg/Nm] [obj.%] [obj.%] [obj.%]

Tabela 7.4: Skad gazu wielkopiecowego (po dwch etapach oczyszczania) - w oparciu o [InfoMil, 1997] W Unii Europejskiej technologi najczciej stosowan w drugim etapie oczyszczania gazu wielkopiecowego jest mokre odpylanie, podczas ktrego powstaje strumie
Produkcja elaza i stali 243

Rozdzia 7

zanieczyszczonych ciekw zawierajcy zawiesin (np. wgla i metali cikich), zwizki cyjanku, zwizki azotu itp. Oddzielony py jest przyczyn problemw z odpadami ze wzgldu na metale cikie, a w szczeglnoci cynk. Podczas gdy py gruboziarnisty jest zawracany do spiekalni, szlam z mokrego odpylania jest zwykle odwadniany i albo zawracany do spiekalni (zwykle poprzez hydrocyklon), albo skadowany na zabezpieczonych hadach. 7.2.2.1.4 Emisje z hali odlewniczej Spust surwki powoduje powstawanie emisji pyu. rednie, nieobnione emisje mieszcz si w zakresie 400 do 1500 g/t wyprodukowanej surwki. Emisje te powstaj gwnie w wyniku zetknicia si gorcego metalu i ulu z tlenem z powietrza. W celu wychwycenia pyu powstajcego podczas odlewania, w wielu halach lejniczych wielkich piecw w krajach Unii Europejskiej stosuje si systemy odpylania (odcig pyw w otworze spustowym, przewa ulu i adowanie surwki do kadzi mieszalnikowej) z przepywami od 200000 do 700000 m/godz. Emisje pyu zale od zastosowanych technik ograniczania emisji (w niektrych przypadkach takie technologie jeszcze nie istniej) i skutecznoci odpylania. W wielu przypadkach stosowane s filtry workowe, ktre pozwalaj na obnienie emisji do poziomu poniej 10 mg pyu/Nm. Zgodnie z danymi przedstawionymi w tabeli 7.2 wspczynniki emisji pyw mog wynosi od 2 do 85 g/t surwki, przy redniej 32g pyu/t surwki. Ponadto podczas odlewania emitowana jest pewna ilo SO2 z pynnego ulu i surwki (2270 g/t surwki patrz tabela 7.2). 7.2.2.1.5 Emisje z procesu przetwarzania ulu Reakcja wody z pynnym ulem, a w szczeglnoci ze zwizkami siarki (gwnie z CaS i MnS), jest rdem emisji pary i rozproszonego H2S i SO2. Emisje te wywouj potencjalne problemy zwizane z przykrym zapachem i z korozj. Ich znaczenie zaley od zastosowanej technologii przetwarzania ulu. Znaczne rnice w poziomach emisji mog wystpowa midzy poszczeglnymi zakadami lub cyklami przerobu ulu, a nawet w obrbie jednego cyklu. Dlatego te zakres odnotowanych wspczynnikw emisji jest szeroki. W tabeli 7.2 przedstawiono wielkoci od 1 do 320 g H2S/t surwki i od 1 do 150 g SO2/t surwki dla granulacji ulu. Jeeli uel nie jest chodzony wod, lecz powietrzem wystpuj niewielkie dugotrwae emisje, gwnie SO2. Biorc pod uwag trudnoci zwizane z ograniczaniem emisji, mona uzna, e te niskie poziomy emisji s du zalet. Woda stosowana w procesie granulacji i grudkowania moe by w duym stopniu zbierana i ponownie wykorzystywana. Systemy te mog by eksploatowane w taki sposb, aby wytwarzay bardzo mae iloci ciekw. Para wytwarzana w tych procesach zawiera py, SO2 i H2S, ktre s zwykle emitowane do atmosfery. Przeprowadzono badania nad powtrnym wykorzystaniem ciepa jawnego ulu, jednake aden system, ktry by je umoliwia nie jest obecnie dostpny na skal przemysow. Potencjalnie odzysk energii wynosi okoo 0,35 GJ/t surwki. Produkcja ulu kawakowego z dow ulowych prowadzi zwykle do duych emisji SO2 i H2S, ktre mog by trudniejsze do kontrolowania. Kondycjonowanie wod moe mie wpyw na emisje H2S.
Produkcja elaza i stali 244

Rozdzia 7

7.2.2.2 Emisje odpadw staych/produktw ubocznych 7.2.2.2.1 Py z odlewania Z hali lejniczej mona odcign od 0,5 do 1,5 kg pyu (patrz punkt 7.2.2.1.4) na ton surwki (tabela 7.1). Py ten moe by oddzielany na przykad w filtrze workowym, a nastpnie bez trudu zawracany na tam spiekalnicz. Taki sposb recyklingu pyu jest powszechnie stosowany. 7.2.2.2.2 Py i szlam z oczyszczania gazu wielkopiecowego Gaz wielkopiecowy jest zwykle oczyszczany w dwch etapach. Pierwszym jest oddzielanie duych czstek pyu w cyklonach, a drugim oddzielanie drobnych czstek w puczce wodnej. Daje to 6-17 kg suchego pyu na ton surwki i 3-5 kg szlamu/t surwki (tabela 7.1). Tabela 7.5 przedstawia typowy skad suchego pyu gruboziarnistego. Py ten zawiera gwnie wgiel z koksu i elazo i ze cierania spiekw. Taki gruboziarnisty py jest zwykle zawracany do linii spiekania. Jest to znacznie trudniejsze w przypadku szlamu, ktry zwiera od 10 do 20 razy wicej cynku i od 20 do 30 razy wicej oowiu.
C 25-40 Fe Pb 15-40 0,020,07 SiO2 4-8 P2O5 0,040,26 Zn 0,10,5 CaO 2-8 Mn 0,10,5 MgO 0,3-2 Al2O3 0,2-3,7 Ti 0,02-0,2

S 0,21,3

Na2O 0,030,64

K2O 0,240,96

Tabela 7.5: Typowy skad chemiczny w [% wagowych] suchego pyu gruboziarnistego z procesu oczyszczania gazu wielkopiecowego - w oparciu o [IISI, 1987 - Midzynarodowy Instytut elaza i Stali, 1987; Mertins,1986; dane z europejskich wielkich piecw z 1997 roku] Wikszo zwizkw cynku i oowiu przechodzi do cyklonu i jest oddzielana w puczce. Ziarna tych zwizkw lub ziarna czystego cynku i oowiu s zwykle rozmiarw mniejszych ni 25 m i zagszczaj si w tej frakcji szlamu.
C 1547 SiO2 3-9 P2O5 0,10,44 Fe 7-35 Pb 0,82,0 CaO MgO 17 Zn 1 -1 0 Mn 0,120,14 Na2O 0,150,24 K2O 0,080,36 Al2O3 0,8-4,6 S 2,42,5

3,5-18 3,5-

Tabela 7.6: Typowy skad chemiczny w [% wagowych] szlamu z procesu oczyszczania gazu wielkopiecowego w oparciu o [IISI, 1987 - Midzynarodowy Instytut elaza i Stali, 1987; Mertins,1986; dane z europejskich wielkich piecw z 1997 roku]

Produkcja elaza i stali

245

Rozdzia 7

Szlam ten jest najczciej skadowany na hadach. Rysunek 7.8 przedstawia rne moliwoci zagospodarowania pyu i szlamu z oczyszczania gazu wielkopiecowego bez ich rozrniania. W wyniku zwaowania 33% szlamu jest skadowane na hadach.

Rysunek 7.8: Wykorzystanie pyu i szlamu z procesu oczyszczania gazu wielkopiecowego w Unii Europejskiej- [EC (Komisja Europejska) Study, 1996] 7.2.2.2.3 uel z wielkich piecw Ilo wytwarzanego ulu zaley gwnie od uytych surowcw, ale zwykle mieci si w zakresie od 210 do 310 kg/t surwki (tabela 7.1). Skad ulu przy zasadowoci poniej i powyej 1,0 przedstawiono w tabeli 7.7.
Klasyfikacja zawartoci (CaO+MgO)/SiO2 Fe cakowite Mn cakowite TiO2 Al2O3 Scakowita gwnie CaS SiO2 CaO MgO Na2O K2O CaO/SiO2 (CaO+MgO)/SiO2 uel wielkopiecowy >1,0 <1,0 rednia wysoka 0,2-0,6 0,4 0,2-0,7 0,3 0,5-2,7 0,7 9,0-14,0 9,2 1,1-2,0 1,6 33,2-37,0 38,4 38,1-41,7 35,6 7,0-11,0 18,0 0,3-0,6 0,5 0,6-0,8 0,8 1,1-1,2 0,9 1,3-1,5 1,2

Tabela 7.7: Skad chemiczny w [% wagowych] ulu wielkopiecowego przy zasadowoci poniej i powyej 1,0- [Geiseler, 1992] uel jest zwykle powtrnie zuywany w rnych celach (rysunek 7.9).

Produkcja elaza i stali

246

Rozdzia 7

Rysunek 7.9: Kocowe wykorzystanie ulu wielkopiecowego w Unii Europejskiej - [EC (Komisja Europejska) Study, 1996] 7.2.2.3 Emisje ciekw 7.2.2.3.1 Woda nadmiarowa z procesu oczyszczania gazu wielkopiecowego Woda z procesu mokrego odpylania gazu wielkopiecowego jest zwykle oczyszczana, schadzana i zawracana do puczki (rysunek 7.10). Oczyszczanie zwykle zachodzi w walcowych odstojnikach.

Rysunek 7.10: Schemat gospodarki wodnej w wielkim piecu


Produkcja elaza i stali 247

Rozdzia 7

Przepustowo ukadu wynosi zwykle 0,1-3,5 m/t surwki w zalenoci od jakoci/specyfikacji surowcw i dostpnoci wody, ktre wpywaj na wybr sposobw optymalizacji recyklingu wody. W szczeglnoci surowce z wysok zawartoci soli mog wymaga znacznie wyszych iloci wody do mokrego oczyszczania. 7.2.2.3.2 cieki z procesu granulacji ulu Przepyw wody w procesie granulacji ulu zaley gwnie od dostpnoci wody i wynosi od 0,125 do 10 m/t wyprodukowanej surwki. Informacje dotyczce skadu chemicznego tej wody pochodz z jednego niemieckiego zakadu (tabela 7.8).
Liczba rednie Stenie Wspczynnik Jednostka pomiarw stenie medianowe emisji* 1,96 [m/t] Przepyw [m/dzie] 16000 3,92 [mg/t surwki] Pb [g/l] 19 3,45 2,0 3,92 [mg/t surwki] Cr [g/l] 19 3,32 2,0 8,232 [mg/t surwki] Cu [g/l] 19 5,99 4,20 39,2 [mg/t surwki] Zn [g/l] 19 37,63 20,00 5,88 [mg/t surwki] Ni [g/l] 19 4,91 3,00 8,036 [g/t surwki] TOC [mg/l] 19 4,40 4,10 39,788 [g/t surwki] ChZT [mg/l] 19 20,62 20,30 * oparte na medianie [TOC (ang.) total organic carbon cakowity wgiel organiczny, ChZT chemiczne zapotrzebowanie tlenu przyp. tum.] Parametr Jednostka

Tabela 7.8: Skad ciekw z procesu granulacji ulu na przykadzie Stahlwerke Bremen Gmbh, Niemcy-Brema na przeomie 1996/1997 roku - [Weigel,1998] 7.2.2.3.3 Zrzuty (upusty) z obiegu wody chodzcej W procesie wystpuj zrzuty z obiegu wody chodzcej (patrz rysunek 7.10). Nie s dostpne informacje dotyczce reprezentatywnych iloci i skadu chemicznego tej wody. 7.2.2.4 Zapotrzebowanie na energi i rodki redukujce Proces wielkopiecowy jest najbardziej energochonnym procesem spord wszystkich procesw w produkcji elaza i stali (patrz rysunek 3.4). W tabeli 7.9 podano dane dotyczce energii wejciowej/wyjciowej dla wielkiego pieca przy zastosowaniu wdmuchiwania pyu wglowego i odzysku energii gazu gardzielowego o podwyszonym cinieniu do produkcji energii elektrycznej.

Produkcja elaza i stali

248

Rozdzia 7

Nonik energii Wejcie: koks py wglowy gorcy dmuch (z nagrzewnic) energia elektryczna Ogem (brutto) Wyjcie: energia elektryczna gaz wielkopiecowy

Jednostkowa warto energii (GJ/t surwki) 12,4 1,63 4,52 0,12 18,67 0,35 5,15

Tabela 7.9: Przykad energii wejciowej/wyjciowej w wielkim piecu z podwyszonym cinieniem w gardzieli przy zastosowaniu wydmuchiwania pyu wglowego i odzyskiem energii gazu gardzielowego o podwyszonym cinieniu w 1986 roku - [InfoMil,1997] Wiele zakadw o odpowiednim cinieniu gazu gardzielowego (> 1,5 bara) i wystarczajcym spadku cinienia jest przystosowanych do zainstalowania turbin rozprnych do odzysku energii gazu gardzielowego o podwyszonym cinieniu Dziki udoskonaleniu procesu zuycie jednostkowe wgla w hutach europejskich znacznie spado w cigu ostatnich 30 lat. Coraz czstsze wykorzystanie bezporedniego wtrysku rodkw redukujcych spowoduje prawdopodobnie dalsze zmniejszenie jednostkowego zuycia koksu. Bezporedni wtrysk rodkw redukujcych w wielkim piecu zastpuje zastosowanie koksu, co prowadzi do oszczdnoci energii zuywanej do produkcji koksu. W wielu europejskich wielkich piecach stosuje si wtrysk oleju zamiast wydmuchiwania pyu wglowego.

7.3

Techniki, ktre naley uwzgldni przy okrelaniu najlepszych dostpnych technik BAT

Techniki zintegrowane z procesem PI.1 Bezporedni wtrysk rodkw redukujcych PI.2 Odzysk energii z gazu wielkopiecowego PI.3 Odzysk energii z gazu gardzielowego o podwyszonym cinieniu PI.4 Oszczdnoci energii w nagrzewnicach dmuchu wielkopiecowego PI.5 Zastosowanie bezsmoowych wykadzin koryt spustowych Techniki oczyszczania na wyjciu EP.1 Oczyszczanie gazu wielkopiecowego EP.2 Odpylanie otworw spustowych i koryt spustowych EP.3 Usuwanie dymw podczas spustu EP.4 Hydrocyklonowanie szlamu wielkopiecowego EP.5 Oczyszczanie i powtrne wykorzystanie wody z mokrego oczyszczania EP.6 Kondensacja dymw z procesu granulacji ulu PI.1 Bezporedni wtrysk rodkw redukujcych Opis: Bezporedni wtrysk rodkw redukujcych oznacza zastpienie czci koksu innym rdem wglowodorw, ktre jest wtryskiwane do pieca na poziomie dysz dmuchowych.
Produkcja elaza i stali 249

Rozdzia 7

Wglowodory mog by dodawane w postaci cikiego oleju opaowego, szlamu olejowego, wgla ziarnistego lub pyu wglowego, gazu ziemnego lub odpadw z tworzyw sztucznych. Aktualnie stosuje si wgiel ziarnisty lub py wglowy i olej. Poprzez zmniejszenie zapotrzebowania na koks, zmniejsza si cakowite zanieczyszczenie i zapotrzebowanie na energi. Naley jednak podkreli, e pewna ilo koksu jest wci niezbdna do prawidowej pracy wielkiego pieca. Koks zapewnia odpowiedni nono, wymagan do podtrzymania wsadu wielkopiecowego i zapewnienia wystarczajc przenikalno gazu. Teoretycznie maksymalna ilo wydmuchiwanego pyu wglowego na poziomie dysz wynosi 270 kg/t surwki. Jest to warto graniczna wyznaczana przez nono koksu i warunki termomechaniczne w piecu. Wtrysk wglowodorw przez dysze wymaga dodatkowego wtrysku tlenu (w ilociach proporcjonalnych do wielkoci wtrysku przez dysze) w celu uzyskania wymaganych temperatur w samym piecu. Obecnie operatorzy wielkich piecw posiadaj mae dowiadczenie z wtryskiem duych iloci wglowodorw przez dysze (co wie si z wyszym poziomem tlenu), jedn z istotnych kwestii staje si wic bezpieczestwo. Rodzaj wgla i wpyw wdmuchiwania pyu wglowego na jako surwki rwnie wpywaj na maksymaln wielko wejciow [Campbell, 1992; InfoMil, 1997].
Rodzaj Wielko wtrysku Wielko koksu resztkowego Cakowite zuycie wgla* (kg/t surwki) 625 568 547-585

(wtrysku) (kg/t surwki) (kg/t surwki) Brak 0 500 Typowy 180 310 Najlepsze praktyki 210 270-300 * zakada si, do produkcji 1 kg koksu potrzebne jest 1,25 kg wgla.

Tabela 7.10: Porwnanie minimalnego zuycia koksu i cakowitego zuycia wgla przy rnych poziomach bezporedniego wdmuchiwania pyu wglowego Gwna uzyskana oszczdno energii: Oszczdno energii netto przy wdmuchiwaniu pyu wglowego obliczono na 3,76 GJ/t wdmuchiwanego pyu wglowego. Przy wielkoci wdmuchiwania 180 kg/t surwki oszczdnoci energii wynosz 0,68 GJ/t surwki lub 3,6% zuycia energii brutto wielkiego pieca (patrz tabela 7.9). Oszczdno ta wynika porednio ze zmniejszonego zuycia koksu. Wysze wielkoci wejciowe umoliwi wysze oszczdnoci energii. Oddziaywanie na rodowisko: Bezporedni wtrysk rodkw redukujcych zmniejsza zapotrzebowanie na produkowany koks. Dlatego te unika si emisji z zakadw koksowniczych. Na kadym kilogramie wtrynitego pyu wglowego oszczdza si okoo 0,85-0,95 kg produkowanego koksu. Moliwo zastosowania: Bezporedni wtrysk rodkw redukujcych jest stosowany zarwno w nowych, jak i istniejcych wielkich piecach. Naley zauway, e jako technika w duym stopniu zintegrowana z procesem, bezporedni wtrysk rodkw redukujcych

Produkcja elaza i stali

250

Rozdzia 7

zwizany jest z funkcjonowaniem samego wielkiego pieca i wpywa na jego stabiln prac oraz na jako surwki i ulu. Przykadowe zakady: Wdmuchiwanie pyu wglowego lub wtrysk oleju do wielkiego pieca stanowi obecnie szeroko stosowane techniki w Europie i na caym wiecie (np. wdmuchiwanie pyu wglowego do wielkich piecw w Hoogovens IJmuiden, Holandia IJmuiden; Sidmar, Belgia Gent; Thyssen AG, Niemcy Duisburg, lub wtrysk oleju w British Steel, Zjednoczone Krlestwo WB i IP Teeside; Voest Alpine, Austria Linz). Dane eksploatacyjne: W Hoogovens IJmuiden py wglowy jest wdmuchiwany na skal przemysow. Standardowa wielko wdmuchiwania wynosia 170 kg wgla/t ciekej surwki w wielkim piecu nr 6 w 1996 roku. Prby przeprowadzane w tym wielkim piecu przyniosy pozytywne efekty take dla wdmuchiwania na poziomie 210 kg pyu wglowego/t surwki przy zuyciu koksu wynoszcym 270 kg/t surwki. Obecnie wielkoci te nie wydaj si jednak moliwe do zastosowania na dusz met. Pomiary wykazay, e poniej 1% wdmuchiwanego pyu wglowego ulatuje przez gardziel wielkiego pieca [Steeghs, 1994]. Przy duych ilociach wdmuchiwanego pyu wglowego dy si do niszego obcienia cian i zwikszenia wytrzymaoci wielkiego pieca. Wskazuje to na konieczno dokadnej kontroli rozkadu skay ponnej, poczonej z niewielkimi dodatkami koksu i utrzymywaniem delikatnej rwnowagi midzy strumieniem gazu przy cianach i w rodku pieca [Steeghs, 1994]. Aspekty ekonomiczne: Z ekonomicznego punktu widzenia istnieje wiele powodw dla wdmuchiwania pyu wglowego w duych ilociach w celu osignicia wikszych oszczdnoci kosztw, szczeglnie w przypadku zakadw, ktre w przeciwnym wypadku musiayby liczy si z wydatkami inwestycyjnymi na przebudow piecw koksowniczych lub z kupnem koksu. Ponadto wdmuchiwanie pyu wglowego moe umoliwi stosowanie wgli o niszej jakoci w porwnaniu do wgli koksujcych. Moe to rwnie zmniejszy koszty. Jak przedstawiono, w 1988 koszty wyniosy 10 ecu1996/GJ [InfoMil, 1997]. Jednake [Campbell, 1992] wskazuje, e koszty te zmniejszono ze wzgldu na nisze zuycie koksu. Koszt inwestycyjny zaoenia instalacji wtrysku pyu wglowego w British Steel, Zjednoczone Krlestwo WB i IP Port Talbot, wielki piec nr 4, w 1997 roku wynosi okoo 24 mln ecu (cznie z niektrymi czciami rezerwowymi z innego miejsca). Bibliografia: [Campbell, 1992; Steeghs, 1994; InfoMil, 1997] PI.2 Odzysk energii z gazu wielkopiecowego Opis: Typowy wielki piec produkuje okoo 1200 do 2000 Nm gazu wielkopiecowego na ton surwki. Gaz ten skada si w 20-28% z tlenku wgla i w 1-5% z wodoru (patrz tabela 7.3 i tabela 7.4). Tlenek wgla powstaje podczas utleniania wgla w wielkim piecu. Wikszo CO jest tam nastpnie utleniana na CO2. Tlenek wgla i wodr stanowi potencjalne rdo energii i we wszystkich wielkich piecach na wiecie podjto dziaania majce na celu odzyskanie tej energii. Z tego powodu gaz gardzielowy wielkiego pieca jest oczyszczany i magazynowany w zbiornikach gazu, aby mg by pniej wykorzystany jako paliwo. Ze wzgldu na nisk
Produkcja elaza i stali 251

Rozdzia 7

zawarto opaow gazu wielkopiecowego na Nm, jest on czsto wzbogacany gazem koksowniczym lub gazem ziemnym przed zastosowaniem go jako paliwa. Gwne osignite oszczdnoci energii: Zawarto energii w gazie wielkopiecowym wynosi zwykle od 2,7 do 4,0 MJ/Nm, w zalenoci od stenia tlenku wgla. Stanowi to tylko 10% zawartoci energetycznej gazu ziemnego. Niemniej jednak due iloci wytwarzanego gazu wielkopiecowego sprawiaj, e potencja odzysku energii jest bardzo wysoki. Cakowita ilo energii wytwarzanej przez wielki piec to 5 GJ/t surwki, co rwna si 30% zuycia energii brutto wielkiego pieca. Moliwo zastosowania: Stosuje si we wszystkich nowych i istniejcych zakadach. Oddziaywanie na rodowisko: Oczyszczanie gazu wielkopiecowego jest nieuniknione i powoduje powstawanie ciekw i odpadw staych. Przykadowe zakady: Stosuje si w wielu nowych i istniejcych wielkich piecach na wiecie. Dane eksploatacyjne: Nie s wymagane okrelone dane eksploatacyjne. Aspekty ekonomiczne: Uzyskano znaczne oszczdnoci dziki oszczdnociom energii. Bibliografia: Niedostpna

Produkcja elaza i stali

252

Rozdzia 7

PI.3 Odzysk energii z gazu gardzielowego o podwyszonym cinieniu Opis: Wielkie piece z wysokocinieniowym gazem gardzielowym stwarzaj doskona moliwo odzysku energii z duych objtoci gazu gardzielowego o podwyszonym cinieniu, ktry jest w nich wytwarzany. Energia jest odzyskiwana za pomoc rozprnej turbiny zainstalowanej za urzdzeniem oczyszczajcym gaz gardzielowy. Gwne osignite oszczdnoci energii: Ilo energii, jaka moe by odzyskana z gazu gardzielowego o podwyszonym cinieniu zaley od objtoci gazu gardzielowego, gradientu cinienia i temperatury wlotu. Odzysk energii w ten sposb jest moliwy, jeeli urzdzenie oczyszczajce gaz wielkopiecowy i sie dystrybucyjna wykazuj niski spadek cinienia. Cinienie gazu gardzielowego w nowoczesnych wielkich piecach wynosi okoo 0,25-2,5 bara. Cinienie gazu wielkopiecowego w gwnym rurocigu zbierajcym wynosi okoo 0,05-0,1 bara. Cz cinienia gazu gardzielowego jest zuywana przez urzdzenie oczyszczajce gaz. Ilo wytwarzanej energii elektrycznej moe wynosi nawet 15 MW w nowoczesnym wielkim piecu przy cinieniu gazu gardzielowego 2-2,5 bara. Szacuje si, e oszczdnoci energii wynosz do 0,4 GJ/t surwki dla turbiny 15 MW. Oszczdnoci ocenia si na 2% zapotrzebowania energetycznego brutto wielkiego pieca. Odzysk energii z gazu gardzielowego o podwyszonym cinieniu jest powszechnie stosowany w wielkich piecach z wysokocinieniowym gazem gardzielowym. Moliwo zastosowania: Energia gazu gardzielowego o podwyszonym cinieniu moe by odzyskiwana w nowych zakadach i w pewnych warunkach w zakadach istniejcych, chocia w tym przypadku wie si to z wikszymi trudnociami i dodatkowymi kosztami. W nowych zakadach turbina gazu gardzielowego i urzdzenie oczyszczajce gaz wielkopiecowy mog zosta dostosowane do siebie, w celu osignicia wysokiej skutecznoci mokrego odpylania i odzysku energii. Oddziaywanie na rodowisko: Naley zauway, e zastosowanie turbin wymaga dokadnego oczyszczenia gazu wielkopiecowego. Problemy techniczne (korozja) wywouje przede wszystkim wysoka zawarto alkaliw. Przykadowe zakady: Odzysk energii z gazu gardzielowego o podwyszonym cinieniu jest stosowany na caym wiecie w nowoczesnych wielkich piecach z wysokocinieniowym gazem gardzielowym uywanym w duych objtociach. Dane eksploatacyjne: Zwykle proces przebiega automatycznie i bez problemw. Mona zastosowa turbiny osiowe. S one bardziej efektywne ni turbiny promieniowe. Punkt krytyczny nastpuje, gdy turbina ma zosta wyczona i gradient cinienia jest przekazywany do urzdzenia oczyszczania gazu. Specjalne dziaania zabezpieczajce s zawsze podejmowane, aby unikn uszkodzenia urzdzenia oczyszczania gazu i/lub rurocigu zbiorczego. Aspekty ekonomiczne: Gwnym powodem zainstalowania turbiny wykorzystujcej gaz gardzielowy o podwyszonym cinieniu cinieniowy s korzyci ekonomiczne. Turbina
Produkcja elaza i stali 253

Rozdzia 7

przynosi tym wiksze zyski, im wiksza ilo gazu gardzielowego przez ni przepywa, im wikszy jest gradient cinienia tego gazu oraz im wysze s koszty energii. W nowoczesnym wielkim piecu moliwy jest zwrot kosztw w czasie krtszym ni trzy lata, jednak w zalenoci od miejscowych warunkw i stosowanego cinienia gazu gardzielowego moe on wynosi nawet ponad 10 lat. Bibliografia: [Arimitsu, 1995; Fischer, 1988; Joksch, 1995; InfoMil,1997] PI.4 Oszczdnoci energii w nagrzewnicach dmuchu wielkopiecowego Opis: Nagrzewnice dmuchu wielkopiecowego s opalane gazem wielkopiecowym (czsto wzbogaconym). Dostpnych jest kilka technologii optymalizujcych efektywno wykorzystania energii w nagrzewnicy dmuchu wielkopiecowego: 1. Praca nagrzewnicy dmuchu wielkopiecowego wspomagana komputerowo; pozwala to na uniknicie niepotrzebnych rezerw przez przystosowanie iloci dostarczanej energii do aktualnego zapotrzebowania i zmniejszenie iloci dodawanego gazu wzbogaconego (w przypadku, gdy wzbogacanie jest stosowane). 2. Podgrzewanie paliwa w poczeniu z izolowaniem przewodw zimnego dmuchu i kanaw spalin. Ciepo jawne ze spalin moe by wykorzystywane do podgrzewania nonika paliwa. Moliwo zastosowania tej metody zaley od wydajnoci nagrzewnic, ktra wpywa na wysoko temperatury spalin; np. przy temperaturach spalin poniej 250 C odzysk ciepa moe nie by atrakcyjny z technicznego lub ekonomicznego punktu widzenia. Wymiennik ciepa z przyczyn ekonomicznych powinien by wyposaony w obwd nagrzewania oleju. W niektrych przypadkach mona stosowa ciepo z zewntrz np. ciepo z chodzenia spiekalni, jeeli odlegoci, z ktrymi mamy do czynienia nie s zbyt due. Podgrzanie nonika paliwa zmniejsza zuycie energii. W zakadach, ktre wykorzystuj wzbogacony gaz wielkopiecowy, podgrzewanie paliwa mogoby oznacza, e wzbogacenie nie bdzie duej potrzebne. 3. Udoskonalenie procesu spalania przez zastosowanie odpowiednich palnikw. 4. Szybki pomiar O2, a nastpnie dostosowanie warunkw spalania. Gwne osignite oszczdnoci energii: [Joksch, 1995] zarejestrowa nastpujce oszczdnoci w zuyciu energii: 1. Wspomagana komputerowo praca nagrzewnic dmuchu wielkopiecowego prowadzi do poprawienia efektywnoci pracy nagrzewnicy wielkopiecowej o ponad 5 %. Odpowiada to oszczdnoci energii okoo 0,1 GJ/t surwki. 2. Podgrzewanie nonika paliwa moe prowadzi rwnie do oszczdnoci energii na poziomie mniej wicej 0,3 GJ/t surwki. 3/4. Kolejne 0,04 GJ/t surwki mona zaoszczdzi przez usprawnienie procesu spalania i odpowiednie dostosowanie istniejcych warunkw spalania. Cakowite oszczdnoci energii moliwe przy poczeniu wymienionych technologii s rzdu 0,5 GJ/t wyprodukowanej surwki. Zastosowanie: Stosuje si zarwno w nowych, jak i istniejcych zakadach. Oddziaywanie na rodowisko: Nie przedstawiono adnych informacji na temat oddziaywania na rodowisko [Joksch,1995]. Mona si spodziewa, e podgrzanie nonika
Produkcja elaza i stali 254

Rozdzia 7

paliwa i zarejestrowany wzrost temperatury spalin prowadzi do wyszych emisji NOx z nagrzewnic dmuchu wielkopiecowego. Zastosowanie nowoczesnych palnikw moe zredukowa emisje NOx. Przykadowe zakady: Thyssen Stahl AG, Niemcy Duisburg; Wielki Piec nr 7; Hoogovens IJmuiden, Holandia Ijmuiden; Sidmar, Belgia Gent; Aceralia, Hiszpania Gijon. Dane eksploatacyjne: Niedostpne Aspekty ekonomiczne: Przedstawione techniki mog by atrakcyjne z ekonomicznego punktu widzenia, poniewa ich zastosowanie pozwala na zmniejszenie zuycia energii i oszczdnoci rodkw finansowych. Zyskowno zaley od iloci zaoszczdzonej energii oraz od kosztw inwestycyjnych i eksploatacyjnych omawianych rozwiza. Typowe koszty instalacji odzysku ciepa wynosz 6 mln ecu1997 na zestaw nagrzewnic, tj. na wielki piec. Wprowadzenie sterowania wspomaganego komputerowo moe wymaga budowy czwartej nagrzewnicy w przypadku wielkich piecw z trzema nagrzewnicami (jeeli jest to moliwe) w celu zmaksymalizowania zyskw. Bibliografia: [Joksch, 1995] PI.5 Zastosowanie bezsmoowych wykadzin koryt spustowych Opis: System koryt spustowych w hali lejniczej wielkiego pieca jest wykonany z ogniotrwaej warstwy zewntrznej (np. betonu). Koryta s wyoone materiaem aroodpornym na bazie tlenku glinu osadzonym w osnowie wglowej. Jako spoiwo moe by zastosowany pak wglowy. Wykadziny takie chroni warstw zewntrzn przed arem ciekego elaza i (szczeglnie) pynnego ulu. Wykadziny zuywaj si i s regenerowane co kilka tygodni. Jako osnowy wglowej jest wanym czynnikiem wpywajcym na trwao wykadzin koryt spustowych. Saba osnowa nie utrzymuje tlenku glinu i powoduje, e wykadzina szybciej si zuywa. Wymagana wytrzymao tej mieszanki uzyskiwana jest tylko po trwajcym kilka godzin nagrzewaniu palnikami. Rozkad smoy podczas nagrzewania powoduje wzrost emisji wglowodorw (i WWA). Mniejsze emisje wystpuj take podczas odlewania ulu i surwki. Opracowany zosta nowy rodzaj bezsmoowej wykadziny koryt spustowych i jest on stosowany z powodzeniem. Przy nowych wykadzinach koryt spustowych emisje lotnych zwizkw organicznych i wielopiercieniowych wglowodorw aromatycznych (WWA) s znacznie nisze. Nowe tworzywo posiada tak sam odporno na oddziaywanie ulu, a jego trwao moe by nawet lepsza ni w przypadku tradycyjnych wykadzin koryt spustowych.

Produkcja elaza i stali

255

Rozdzia 7

Gwne osignite poziomy emisji: Tabela 7.11 przedstawia dane dotyczce redukcji emisji na skutek zastosowania bezsmoowych wykadzin koryt spustowych. Przedstawione dane s szacunkowe i zostay otrzymane w oparciu o model teoretyczny.
Skadnik Tradycyjna wykadzina koryta spustowego (g/t surwki) 100 Bezsmoowa wykadzina Redukcja emisji koryta spustowego (%) (g/t surwki) 1 99

Lotne zwizki organiczne (VOC) Wielopiercieniowe wglowodory aromatyczne (WWA)

3,5

0,03

99

Tabela 7.11: Emisje z wykadzin koryt spustowych - [InfoMil,1997] Zastosowanie: Bezsmoowe wykadziny koryt spustowych mog by stosowane zarwno w nowych, jak i istniejcych wielkich piecach. Oddziaywanie na rodowisko: Zastosowanie tych rozwiza ma pozytywny wpyw na stan zdrowia pracownikw, poniewa s oni w mniejszym stopniu naraeni na dziaanie szkodliwych skadnikw. Nie jest znane inne oddziaywanie na rodowisko. Przykadowe zakady: Hoogovens IJmuiden, Holandia IJmuiden Dane eksploatacyjne: W Hoogovens IJmuiden bezsmoowe wykadziny koryt spustowych s aktualnie stosowane bez adnych problemw. Dodatkow korzyci jest zwikszenie trwaoci wykadziny koryt spustowych. Aspekty ekonomiczne: Niedostpne Bibliografia: [Info Mil, 1997] EP.1 Oczyszczanie gazu wielkopiecowego Opis: Gaz wielkopiecowy musi by oczyszczany, aby spenia wymagania dotyczce gazu wystpujcego w sieci [przesyowej przyp. tum.]. Gaz wielkopiecowy (lub gaz gardzielowy) opuszczajcy wielki piec zawiera py, cyjanki (HCN), amoniak (NH3) i zwizki siarki (tabela 7.3 i 7.4). Gaz wielkopiecowy jest zwykle oczyszczany w dwch etapach. W pierwszym etapie py gruboziarnisty jest usuwany za pomoc suchego odpylacza cyklonowego, deflektora itp. Zbierany w ten sposb py gruboziarnisty ma wysz zawarto elaza i moe by zawracany do spiekalni (tabela 7.5).

Produkcja elaza i stali

256

Rozdzia 7

W drugim etapie py drobnoziarnisty (zawierajcy tlenek cynku i wgiel), cyjanki i amoniak s usuwane za pomoc mokrego odpylania. W tym celu uywane s specjalnie zaprojektowane puczki gazu typu rusztowego, zwkowego lub piercieniowego. W niektrych przypadkach stosuje si filtrowanie elektrostatyczne na mokro. W nowoczesnych zakadach szczegln uwag zwraca si na spadek cinienia w ukadzie oczyszczania gazu, poniewa wysoki spadek cinienia ma negatywny wpyw na sprawno energetyczn turbiny cinieniowej odzysku gazu gardzielowego (patrz PI.3). Dlatego te dzy si do zbudowania systemu oczyszczania gazu charakteryzujcego si niskim spadkiem cinienia i wysok wydajnoci oczyszczania gazu. Gwne osignite poziomy emisji: Systemy oczyszczania gazu wielkopiecowego s zwykle bardzo skuteczne, pozwalajc na osignicie stenia pyu w oczyszczonym gazie na poziomie < 10 mg/Nm. Uzyskano rwnie tak niskie wartoci jak 1mg/Nm. Py, ktry nie zostanie wychwycony przez system oczyszczania gazu jest emitowany lub spalany w miejscu spalania gazu wielkopiecowego. Spadek cinienia systemu oczyszczania gazu zaley od rodzaju zastosowanych urzdze. Zarejestrowane spadki cinienia w dwch nowoczesnych systemach wynosiy od 0,07 do 0,14 bara. Spadki cinienia w starszych systemach mieciy si w zakresie od 0,15 0,5 bara. Moliwo zastosowania: Systemy oczyszczania gazu wielkopiecowego s stosowane w wielkich piecach na caym wiecie. W nowych zakadach mona zastosowa nowoczesny system z niskim spadkiem cinienia i niskim zuyciem wody i energii. Wiele starych wielkich piecw jest wyposaonych w przestarzae puczki gazu. Puczki te s w stanie speni wymagania sieci gazowej, jednake zuywaj znaczne iloci wody i energii oraz wykazuj wzgldnie duy spadek cinienia. Czasami moliwe jest zastpienie starej puczki gazu nowoczeniejszym typem, jednake naley wtedy wzi pod uwag zastosowanie turbiny cinieniowej gazu gardzielowego (patrz rozdzia PI.3), ktre zaley midzy innymi od cinienia roboczego w piecu. Oddziaywanie na rodowisko: Naley zauway, e puczki wytwarzaj strumie ciekw. Cakowite zuycie wody systemw wielkiego pieca wynosi od 0,1 do 3,5 m/t surwki (patrz punkt 7.2.2.3.1 i tabela 7.1). Zastosowanie surowcw o wysokiej zawartoci soli moe sprawi, e do oczyszczenia gazu wielkopiecowego konieczne bd wiksze strumienie wody. Wytwarzany strumie zawiera zawiesiny (np. wgla i metali cikich (Zn,Pb)), zwizki cyjanku i amoniak. Zwykle cieki s oczyszczane za pomoc wytrcania metali cikich, co powoduje powstawanie odpadw staych (szlam). Szlam z wielkiego pieca zawiera wzgldnie wysokie stenia cynku i oowiu, co uniemoliwia zawracanie go do procesu produkcyjnego. Szczeglnie cynk jest trucizn dla wielkiego pieca. Dlatego te niektre zakady stosuj hydrocyklonowanie w celu rozdzielenia strumienia szlamu na dwa strumienie; jeden z nisk zawartoci cynku, ktry moe by zawracany do spiekalni i drugi z wysok zawartoci cynku, ktry moe by magazynowany lub likwidowany (patrz EP.4). Przykadowe zakady: Oczyszczanie gazu wielkopiecowego jest szeroko stosowane w wielkich piecach na caym wiecie. Dane eksploatacyjne: Niedostpne
Produkcja elaza i stali 257

Rozdzia 7

Aspekty ekonomiczne: Niedostpne Bibliografia: [Pazdej, 1995; Info Mil,1997] EP.2 Odpylanie otworw i koryt spustowych Opis: Surwka i uel s odlewane z wielkiego pieca i pyn przez koryta spustowe odpowiednio do kadzi i do zespou oczyszczania. Podczas spustu/odlewania cieky metal wchodzi w kontakt z tlenem atmosferycznym (O2) podczas przepywu w korytach spustowych. W wyniku wysokiej temperatury (1300-1500C) elazo reaguje z tlenem tworzc tlenki elaza (np.Fe2O3), czyli tak zwany brunatny dym. uel nie reaguje z tlenem atmosferycznym, poniewa wikszo jego skadnikw jest ju utleniona. Jednake tlenki alkaliczne (np. Na2O i K2O) mog ulatnia si z ulu tworzc emisje pyu. Oglnie, w celu zredukowania emisji pyw powstajcych przy odlewaniu mona zastosowa dwa rodzaje metod: 1. Przykrywanie koryt spustowych ruchomymi pokrywami; 2. Rozpraszanie (dyssypacja) tlenu ze spustu ciekej surwki za pomoc pokrycia ciekej surwki azotem (N2). W ten sposb unika si powstawaniu tlenkw elaza (patrz EP.3) Gwne osigane poziomy emisji: Jeeli nie s stosowane adne metody ograniczania emisji, podczas spustu wytwarzane jest okoo 400-1500 g pyu na ton surwki. Usuwanie powietrza znad koryt spustowych na og prowadzi do wikszego wytwarzania pyu ze wzgldu na zwikszon dostpno tlenu. W przypadkach, gdy koryta s przykryte pokrywami, a py jest usuwany i oczyszczany, najwaniejszym parametrem jest skuteczno jego usuwania. Szczegln uwag naley zwrci na przykrycie koryt spustowych. Przykrycia koryt spustowych powinny ze sob poczone tak, aby powsta szczelny ukad. Skuteczne usuwanie powstajcego pyu jest szczeglnie trudne na otworze spustowym ze wzgldu na wielko przestrzeni wymaganej do obsugi wiertarki otworu spustowego i zatykarki oraz ze wzgldu na obecno przewodu okrnego dmuchu (okrnicy), ktry obsuguje dysze dmuchowe pieca i okra wielki piec na wysokoci spadkw. Zwykle do skutecznego usuwania pyu powstajcego w pobliu otworu spustowego potrzebny jest bardzo duy przepyw. Gwnymi miejscami usuwania pyu w hali lejniczej s: - otwr spustowy - odgarniak ulu oraz - przechylne koryta (napeniajce kad mieszalnikow(kad torpedo)) Jednostkowy strumie usunitego gazu (spalin) wynosi 1200-3300 Nm/t surwki. Przy skutecznym systemie odpylania i ograniczania emisji (np. filtry workowe) mona uzyska jednostkowe wspczynniki emisji poniej 10 g/t surwki [InfoMil, 1997]. Skuteczno odpylania moe przekroczy 99%, podobnie jak skuteczno usuwania pyu na filtrach tkaninowych [InfoMil,1997]. Zastosowanie: Przykrywanie koryt spustowych, a nastpnie usuwanie i oczyszczanie moe by stosowane zarwno w nowych, jak i istniejcych zakadach.
Produkcja elaza i stali 258

Rozdzia 7

Oddziaywanie na rodowisko: Zastosowanie metod usuwania i oczyszczania gazw powoduje dodatkowe zuycie energii, poniewa wymagane jest zastosowanie silnych wentylatorw. Na podstawie [InfoMil, 1997] mona wyliczy zuycie energii na poziomie okoo 0,007 GJ/t surwki, przy zaoeniu rocznej produkcji surwki w wysokoci 3 Mt przez wielki piec nr 7, przy 8640 godzinach eksploatacji. Zebrany py ma wysok zawarto elaza i moe by zawracany do spiekalni. Przykadowe zakady: Usuwanie i oczyszczanie gazw: Wielki piec 7, Hoogovens IJmuiden, Holandia-IJmuiden; wielki piec A, Voest Alpine, Austria Linz; wielki piec Schwelgern, Thyssen AG, Niemcy Duisburg Dane eksploatacyjne: Opisana technologia funkcjonuje w praktyce bez znacznych problemw. Aspekty ekonomiczne: W zakadach Hoogovens inwestycje w system filtrw tkaninowych oczyszczajcych 690000 Nm/godz. szacuje si na 1 do 2,3 miliona ecu1996. Kwota ta dotyczy tylko urzdze filtrw tkaninowych i nie obejmuje kosztu przykrycia koryt spustowych i ukadu usuwania [pyw przyp. tum.]. Koszty eksploatacji szacuje si na 0,5 do 2,8 ecu1996/t surwki w oparciu o roczn produkcj 3 Mt surwki przez wielki piec 7 przy 8640 godzinach eksploatacji [InfoMil, 1997]. W przypadku British Steel, Zjednoczone Krlestwo WB i IP Scunthorpe, koszt instalacji (1 milion ton surwki z wielkiego pieca/rok) systemu odpylania dla jednej hali lejniczej wynosi okoo 4,0 mln ecu 1997. Koszt instalacji systemu odpylania hali lejniczej przy wielkim piecu A Voest Alpine, Austria Linz (okoo 3 milionw ton surwki z wielkiego pieca rocznie) wynosi okoo 14,5 miliona ecu1996. Koszty eksploatacyjne (bez kosztw energii) wynosz okoo 0,42 miliona ecu rocznie1996. Bibliografia: [InfoMil, 1997]

Produkcja elaza i stali

259

Rozdzia 7

EP.3 Likwidacja dymw podczas odlewania Opis: W punkcie EP.2 opisano konwencjonalne systemy odpylania emisji z hali lejniczej. Systemy te s raczej zoone i kosztowne. Nowe podejcie polega na zapobieganiu reakcji ciekego elaza z tlenem atmosferycznym prowadzcej do powstawania brzowego dymu (likwidacja dymu). W tym celu caa droga transportu gorcego metalu, od otworu spustowego poprzez rne punkty rozdziau i transportu do kadzi torpedo, jest zamknita za pomoc precyzyjnie zaprojektowanych konstrukcji osonowych. Przestrze midzy ciekym metalem i elementami pokrycia jest moliwie jak najmniejsza i (w razie potrzeby) jest wypeniana azotem (gazem obojtnym). W hutach zintegrowanych mona do tego celu wykorzysta azot wydzielany w procesie rektyfikacji powietrza przy wytwarzaniu tlenu. Ta nowa metoda pozwala unikn instalacji i obsugi zoonych i drogich systemw odcigu i filtrowania, ktre wczeniej byy niezbdne, co prowadzi do znacznych oszczdnoci kosztw. Zmniejsza si rwnie koszt recyklingu pyu osadzanego na filtrach. Konieczne jest zainstalowanie systemu odcigu na otworze spustowym. Rysunek 7.11 przedstawia ilo pyu wytwarzanego podczas spustu gorcego metalu z ukadem i bez ukadu likwidacji pyw. Liczby te s okoo 100 razy mniejsze, gdy stosuje si metod zobojtniania azotem.

Rysunek 7.11: Wytwarzanie pyu podczas spustu ciekej surwki (do kadzi mieszalnikowej) ze zobojtnianiem azotem i bez niego w zalenoci od wielkoci strumienia surwki - [de Haas, 1997]

Produkcja elaza i stali

260

Rozdzia 7

Gwne osigane poziomy emisji: Podczas konwencjonalnego odlewania wytwarzane jest 0,4 1,5 kg pyu/t surwki (tabela 7.1). Ilo ta zostaje zmniejszona przez likwidacj pyu do poziomu okoo 0,012 kg pyu/t surwki [de Haas, 1997]. Rysunek 7.12 przedstawia operacj likwidacji pyw podczas spustu gorcego metalu do kadzi mieszalnikowej.

Rysunek 7.12: Spust gorcego metalu do kadzi mieszalnikowej z systemem likwidacji pyw za pomoc gazu obojtnego - [Haas, 1997] Zastosowanie: Stosuje si zarwno w nowych, jak w istniejcych zakadach. Oddziaywanie na rodowisko: W porwnaniu z konwencjonalnymi systemami odpylania, opisanymi w punkcie EP.2 nie wystpuje adne znaczce oddziaywanie na rodowisko. Przykadowe zakady: W zakadach Stahlwerke Bremen, Niemcy Brema taka technologia likwidacji dymw jest stosowana od 1991 roku. Dane eksploatacyjne: Dowiadczenie z systemem likwidacji dymw w zakadach Stahlwerke Brema pokazuje, e bez adnych problemw zachowuje si warunki cigej pracy urzdze. Aspekty ekonomiczne: Porwnanie kosztw przedstawiono na rysunku 7.13. Nowa technologia likwidacji dymw jest znacznie tasza. Instalacja w Stahlwerke Brema przy produkcji 3 Mt surwki/rok wymagaa inwestycji w wysokoci 6,8 miliona ecu1996 obejmujcej system likwidacji dymw i odpylanie otworu spustowego z zastosowaniem filtra workowego.

Produkcja elaza i stali

261

Rozdzia 7

Rysunek 7.13: Koszty systemu likwidacji pyw i odpylania otworu spustowego z zastosowaniem filtra workowego w instalacji w Stahlwerke Bremen produkujcej 3 Mt surwki/rok oszacowano na 6,8 miliona ecu1996. Koszty energii wynosz okoo 190000 euro/rok, a koszty konserwacji okoo 170000 euro/rok. Jest to znacznie mniej ni w przypadku systemw konwencjonalnych. Jednake koszt azotu moe zalee od lokalnych warunkw. Bibliografia: [Grtzmacher, 1991; de Haas, 1997] EP.4 Hydrocyklonowanie szlamu z wielkiego pieca Opis: Gaz gardzielowy wielkiego pieca zawiera due iloci pyu (7-40 kg/t surwki-patrz tabela 7.3). Dua cz tego pyu jest usuwana w pierwszym, suchym etapie systemu oczyszczania gazu wielkopiecowego. Ta cz pyu skada si gwnie z materiau o wzgldnie duych czstkach z wysok zawartoci elaza i wgla i jest zawracana do spiekalni. Pozostaa cz (1-10 kg/t surwki) jest usuwana z gazu wielkopiecowego przy zastosowaniu odpylania mokrego. Po wytrceniu wytwarzane jest 3-5 kg szlamu na ton surwki. Szlam ten posiada wzgldnie wysok zawarto cynku (Zn). Stanowi to przeszkod w powtrnym wykorzystaniu szlamu w spiekalni. Za pomoc hydrocyklonowania mona podzieli cakowit mas szlamu na szlam bogaty w cynk i szlam ubogi w cynk. Cynk wystpuje gwnie w postaci tlenku cynku, ktry przyjmuje ksztat bardzo maych czsteczek (patrz punkt 7.2.2.2.2). Hydrocyklonowanie zagszcza te mae czsteczki w strumieniu przelewowym, podczas gdy frakcje ubogie w cynk opuszczaj cyklony wraz z dolnym strumieniem. Naley zauway, e skuteczno hydrocyklonowania zaley od waciwoci szlamu.

Produkcja elaza i stali

262

Rozdzia 7

Szlam z dolnego strumienia jest powtrnie wykorzystywany w spiekalni. Naley zauway, e to powtrne wykorzystanie naley ocenia w relacji do cakowitej iloci cynku wprowadzanego do procesu w wielkim piecu. Szlam bogaty w cynk ze strumienia przelewowego jest magazynowany w oczekiwaniu na przysze moliwoci jego wykorzystania, albo jest skadowany na hadach. Mog powsta dodatkowe problemy w przypadku wystpowania skadnikw radioaktywnych, ktre zwykle pozostaj w drobnej frakcji. Gwne osignite poziomy emisji: W tabeli 7.1 przedstawiono zawartoci cynku i oowiu w szlamach.
Jednostkowe wytwarzanie szlamu (kg/t surwki)
Szlam nieoczyszczony Strumie przelewowy hydrocyklonowania 1,0 - 9,7

Zawarto Zn (%)

Ciar na bazie Oczyszczanie suchej masy (%)

0,1 - 2,5

100

Hydrocyklonowanie

0,2 - 2,7

1 - 10 0,2 - 0,6

20 - 40 60 - 80

Magazynowanie w stosach/hady Recyrkulowane do spiekalni

Strumie dolny hydrocyklonowania 0,8 - 7,8

Tabela 7.12: Przykad zawartoci cynku w hydrocyklonowanym szlamie z wielkiego pieca w oparciu o [Pazdej, 1995; Info Mil, 1997] Moliwoci zastosowania: Hydrocyklonowanie jako nowoczesna technologia moe by stosowane zarwno w nowych, jak i istniejcych zakadach, ilekro stosuje si odpylanie na mokro oraz gdy rozkad wielkoci ziaren pozwala na ich racjonalne oddzielenie. Oddziaywanie na rodowisko: Podczas pracy cyklonw zuywane s niewielkie iloci energii. Przykadowe zakady: Hoogovens IJmuiden, Holandia; Thyssen AG, Niemcy Duisburg Dane eksploatacyjne: System pracuje bez zakce Aspekty ekonomiczne: [UBA Rentz, 1996] podaje, e koszty inwestycyjne dla trzystopniowego zakadu produkujcego 20000 t/ rocznie wynosz 2 miliony ecu1994, a koszt eksploatacji wynosi 25 ecu/t. Bibliografia: [Pazdej, 1995; UBA Rentz, 1996] EP.5 Oczyszczanie i powtrne wykorzystanie roztworu puczkowego Opis: Gaz wielkopiecowy jest zwykle oczyszczany w specjalnie zaprojektowanych puczkach typu rusztowego, zwkowego lub piercieniowo-szczelinowego (patrz rwnie punkt EP.1). Wytwarzaj one zanieczyszczony strumie wody zawierajcy zawiesin (1-10 kg/t surwki,
Produkcja elaza i stali 263

Rozdzia 7

ktra z kolei zawiera metale (cikie)),cyjanki i fenole. Moliwe jest jednak podejmowanie dziaa minimalizujcych odprowadzanie tych zanieczyszcze do wody i zmniejszajcych zuycie wody. Aby wypuka zanieczyszczenia z gazu wielkopiecowego potrzebne jest okoo 0,3-0,4 l/Nm wody. Liczba ta odpowiada cakowitemu zuyciu wody w wysokoci 0,4-8 m/t surwki. Wiksza cz tej wody moe by oczyszczona i recyklowana. Proces oczyszczania zachodzi zwykle w walcowych zbiornikach osadnikowych. Wasnoci sedymentacyjne szlamu s bardzo czsto polepszane przez dodawanie rodkw kaczkujcych (polielektrolitw anionowych, mieszanych polimerw lub aktywowanych kwasw krzemowych) lub te poprzez zastosowanie urzdze mieszania/kontaktowania szlamu. Naley zwrci uwag na warto pH i na twardo wody. Dane eksploatacyjne z 7 niemieckich zakadw mieszania/kontaktowania szlamu przedstawiono w tabeli 7.13.
Nr zakadu Strumie gazu wielkopiecowego [10 x Nm/godz.] 50 250 55 550 225 320 125 Strumie wody Zawarto zawiesiny w [mg/l] rodek kaczkujcy dozowanie [mg/l] Zawarto wody w szlamie [%] Zuycie energii elektrycznej [Kw./1000m]

przed po oczyszczeniem oczyszczeniu rodzaj [m/godz.]

1 2 3 4 5 6 7

225-375 1500 500 50 1100 1400 800

1000-3000 500 300-600 100-300 260 430 150

10-50 50 20 20-30 10 13 20

czynny kwas krzemowy mieszany polimer czynny kwas krzemowy czynny kwas krzemowy polielektr. anionowy polielektr. anionowy mieszany polimer

5-10 0,4 6 0,13 0,13 10

60-85 85-90 75-85 85-95 63 60 60

40 17,8 8 27,5 21,5 -

Tabela 7.13: Dane eksploatacyjne z 7 niemieckich zakadw mieszania/kontaktowania szlamu sucych do oczyszczania wody z pukania gazu wielkopiecowego [Theobald,1988] W zalenoci od warunkw eksploatacyjnych wielkiego pieca, konieczne moe by usuwanie cyjankw, szczeglnie podczas upustw. Tymczasem jest ono wykonywane gwnie przez dodawanie formaldehydu do ukadu wodnego (rysunek 7.14). Praktyka wskazuje, e: optymalna warto pH wynosi od 8-9 poniej pH 7 reakcje nie zachodz przy pH powyej 10 glikonitryl jest rozkadany na cyjanki i formaldehyd.

Produkcja elaza i stali

264

Rozdzia 7

Wielki piec

Gaz gardzielowy

Separator wikszych czstek pyu

Puczka Obieg roztworu puczcego


Roztwr formaldehydu

Kontrola

wiea woda Roztwr nadtlenku wodoru

Roztwr puczcy gaz gardzielowy

cieki

Alkalia

Zbiornik sedymentacyjny

Zakad oczyszczania ciekw Surowa woda

Rysunek 7.14: Przykad procesu usuwania cyjankw z roztworu puczcego w wielkich piecach - [Theobald,1997] Szlam pochodzcy z wytrcania pyu drobnoziarnistego posiada wzgldnie wysok zawarto cynku (patrz tabela 7.6) i moe by oczyszczony za pomoc hydrocyklonowania (patrz rwnie punkt EP.4). Nowa koncepcja oczyszczania ciekw zostanie wprowadzona w zakadach Hoogovens IJmuiden, Holandia IJmuiden i wejdzie do eksploatacji w 1999 roku. Skada si na ni poczone oczyszczanie ciekw z koksowni, wielkich piecw i z puczki oczyszczajcej w grudkowni w ukadzie aktywowanego szlamu ze wstpn denitryfikacj oraz nitryfikacj prowadzc do zminimalizowania ChZT (chemicznego zapotrzebowania tlenu) i emisji zwizkw azotu.

Produkcja elaza i stali

265

Rozdzia 7

Gwne osigane poziomy emisji: Wysoka efektywno recyklingu roztworu puczcego moe by osignita jedynie przy strumieniu 0,1 m/t surwki. Woda ta jest usuwana z systemu ze szlamem wielkopiecowym i moe przej dalsze procesy oczyszczania.
Parametr Jednostka Przepyw (m/dzie) ChZT (mg/l) CN* (mg/l) Kjeldahl-N (mg/l) Siarczek (H2S) (mg/l) Zawiesina (mg/l) Cynk (Zn) (g/l) Mied (Cu) (g/l) Chrom (Cr) (g/l) Kadm (Cd) (g/l) Nikiel (Ni) (g/l) Ow (Pb) (g/l) Rt (Hg) (g/l) Arsen (As) (g/l) WWA-EPA (g/l) * wolny cyjanek; wartoci z [Weigel,1998] rednia warto 3387 51 0,7 133 2,2 16,1 1051 12,7 33,4 0 39 89 < 0,1 5,7 3,1 Jednostka (m/t surwki) (g/t surwki) (g/t surwki) (g/t surwki) (g/t surwki) (g/t surwki) (mg/t surwki) (mg/t surwki) (mg/t surwki) (mg/t surwki) (mg/t surwki) (mg/t surwki) (mg/t surwki) (mg/t surwki) (mg/t surwki) Wspczynnik emisji 0,23 11,7 0,6 30 0,5 3,7 242 3,0 7,6 0 8,9 18,3 0,02 1,3 0,71

Tabela 7.14: Przykad ciekw odprowadzanych z obwodu roztworu puczcego gazu wielkopiecowego po oczyszczaniu - [InfoMil,1997] Zastosowanie: Recykling roztworu puczkowego moe by stosowany zarwno w nowych, jak i istniejcych zakadach. Nowoczesne zakady posiadaj t zalet, e zakad moe zosta zaprojektowany ze skutecznym obwodem wodnym. Zawarto soli w wodzie puczkowej wpywa na wielko recyklingu. Jednake, moliwe jest rwnie zainstalowanie efektywnych obwodw wodnych w starszych zakadach. Oddziaywanie na rodowisko: Gdy recyrkulowane s due iloci wody naley zastosowa wydajny system oczyszczania. W przeciwnym wypadku mog wystpi problemy eksploatacyjne dotyczce puczek (zatykanie itp.), a wydajno wypukiwania zmaleje. Oczyszczanie wody i jej recykling powoduj wytwarzanie szlamu bogatego w cynk. May upust wody z ukadu jest konieczny, aby unikn gromadzenia si mineraw/soli. Recykling wody puczkowej wymaga znacznych iloci energii (patrz tabela 7.13). Oprcz tego naley rozway dodanie porcji rodkw kaczkujcych. Przykadowe zakady: Krupp Hoesch Stahl, Niemcy Dortmund; Hoogovens IJmuiden, Holandia IJmuiden. Dane ekonomiczne: Cakowite wydatki inwestycyjne na instalacj oczyszczania ciekw wielkiego pieca w zakadach Hoogovens IJmuiden wyniosy okoo 18 milionw ecu1996. Oczyszczanie ciekw obejmuje oddzielenie zawiesiny (dwa etapy) i korekt pH. Nie zostay okrelone koszty eksploatacyjne. Bibliografia: [InfoMil,1997;Theobald,1997;Theobald,1988]

Produkcja elaza i stali

266

Rozdzia 7

EP.6 Kondensacja dymw z przerobu ulu Opis: Jak podano w punkcie 7.2.2.1.5 podczas przerobu ulu powstaj emisje H2S i SO2. Moe to prowadzi do problemw z wystpowaniem przykrych zapachw. Aby rozwiza ten problem, niektre zakady granulacji pracuj w poczeniu z ukadami kondensacji dymw (rysunek 7.15). Kondensat oraz woda z odwadniania ulu po schodzeniu cyrkuluj w ukadzie.

Rysunek 7.15: Granulacja ulu wielkopiecowego z kondensacj dymw - [Poth, 1985] Gwne osignite poziomy emisji: Przy kondensacji dymw emisje H2S wynosz poniej 10 g H2S/t wyprodukowanej surwki. Wedug tabeli 7.2 moliwe jest osignicie emisji na poziomie 1 g H2S/t surwki. Zastosowanie: Technika ta moe by stosowana zarwno w nowych, jak i istniejcych zakadach. Oddziaywanie na rodowisko: Chodzenie wody krcej w ukadzie wymaga znacznych iloci energii. Samo wytwarzanie energii jest bardzo czsto poczone z emisj siarki. Podczas kondensacji dymw bezwzgldna ilo zredukowanej siarki jest raczej maa i jest porwnywalna do iloci emitowanej podczas procesu wytwarzania energii. Przykadowe zakady: Kilka zakadw granulacji ulu w Niemczech jest wyposaonych w ukady kondensacji dymw, np. w zakady Thyssen AG, Niemcy Duisburg.
Produkcja elaza i stali 267

Rozdzia 7

Dane ekonomiczne: niedostpne Bibliografia: niedostpna

7.4

Wnioski

W celu lepszego zrozumienia treci tego rozdziau czytelnik powinien zapozna si ze wstpem do niniejszego dokumentu, a w szczeglnoci z jego pit czci: Jak rozumie i stosowa niniejszy dokument. Techniki oraz zwizane z nimi poziomy emisji i/lub zuycia, jak rwnie zakresy poziomw, jakie przedstawiono w niniejszym rozdziale, zostay ocenione w toku procesu iteracyjnego obejmujcego nastpujce etapy: okrelenie kluczowych zagadnie dotyczcych ochrony rodowiska w obrbie danego sektora; w przypadku wielkich piecw s to zamknicie obiegu gazu wielkopiecowego, oczyszczanie i utylizacja, dymy z odlewania i postpowanie z ulem; zbadanie technik najistotniejszych z punktu widzenia tych kluczowych zagadnie; okrelenie poziomw emisji optymalnych dla rodowiska na podstawie danych dostpnych w pastwach Unii Europejskiej i na wiecie; zbadanie warunkw, w ktrych te poziomy emisji zostay uzyskane takich, jak koszty, oddziaywanie na rodowisko, gwne cele i motywacja dla wprowadzania tych technik; wybr najlepszych dostpnych technik BAT oraz zwizanych z nimi poziomw emisji i/lub zuycia dla tego sektora w ogle, zgodnie z art. 2 ust. 11 oraz zacznikiem 4 do dyrektywy.

Europejskie Biuro IPPC i odpowiednia Techniczna Grupa Robocza (TWG) peniy gwn rol przy fachowej ocenie kadego z tych dziaa, jak rwnie miay wpyw na sposb przedstawienia ich wynikw w niniejszym opracowaniu. Na podstawie tej oceny w niniejszym rozdziale przedstawiono konkretne techniki oraz w miar moliwoci poziomy emisji i zuycia zwizane z zastosowaniem najlepszych dostpnych technik BAT, ktre s uwaane za odpowiednie dla sektora jako caoci i w wielu przypadkach odzwierciedlaj aktualn charakterystyk eksploatacyjn niektrych instalacji w obrbie sektora. Tam, gdzie prezentowane s poziomy emisji lub zuycia zwizane z najlepszymi dostpnymi technikami BAT oznacza to, e poziomy te odzwierciedlaj skutki oddziaywania na rodowisko, jakie mona przewidzie w wyniku zastosowania w tym sektorze opisanych technik, majc na uwadze bilans kosztw i korzyci stanowicych nieodczny element definicji BAT. Jednake nie s to graniczne wielkoci emisji czy zuycia i nie powinny by tak rozumiane. W niektrych przypadkach uzyskanie lepszych poziomw emisji lub zuycia moe by technicznie moliwe, jednak ze wzgldu na zwizane z tym koszty lub skutki oddziaywania na rodowisko nie s one uwaane za waciwe jako BAT dla caego sektora. Poziomy takie mog jednak by uznane za uzasadnione w bliej okrelonych przypadkach, w ktrych wystpuj szczeglne okolicznoci przemawiajce za wdroeniem danych technik.

Produkcja elaza i stali

268

Rozdzia 7

Poziomy emisji i zuycia zwizane z zastosowaniem BAT musz by rozpatrywane z uwzgldnieniem szczeglnych warunkw odniesienia (np.: okresw uredniania). Naley odrni opisane powyej pojcie poziomw zwizanych z zastosowaniem BAT od okrelenia osigalny poziom stosowanego gdzie indziej w tym dokumencie. W przypadku, gdy poziom jest opisany jako osigalny przy zastosowaniu danej techniki lub kombinacji technik, oznacza to, e mona go uzyska stosujc te techniki po pewnym czasie w dobrze utrzymywanej i obsugiwanej instalacji lub procesie. Dostpne dane dotyczce kosztw wraz z opisem technik omwionych w poprzednim rozdziale zostay przedstawione cznie. Wskazuj one przyblion wielko przewidywanych kosztw. Jednak rzeczywisty koszt zastosowania danej techniki bdzie w duym stopniu zalea od konkretnej sytuacji z uwzgldnieniem, na przykad, wysokoci podatkw, opat oraz specyfikacji technicznej dla danej instalacji. Dokadna ocena tych specyficznych dla danego miejsca czynnikw nie jest w tym dokumencie moliwa. W przypadku braku danych dotyczcych kosztw, wnioski odnoszce si do ekonomicznej uytecznoci technik zostay sformuowane na podstawie obserwacji istniejcych instalacji. Najlepsze dostpne techniki BAT przedstawione oglnie w niniejszym rozdziale maj stanowi punkt odniesienia uatwiajcy ocen aktualnych wynikw osignitych w ramach istniejcej instalacji lub propozycj dla nowej instalacji. Moe to si okaza pomocne przy okrelaniu waciwych warunkw w oparciu o najlepsze dostpne techniki BAT dla danej instalacji. Przewiduje si, e nowe instalacje mog by projektowane tak, aby osiga lub nawet przekracza oglne przedstawione tu poziomy waciwe dla BAT. Uwaa si rwnie, e istniejce instalacje mogyby zbliy si do oglnych poziomw waciwych dla BAT bd osiga lepsze wyniki. Dokumenty referencyjne BREF wprawdzie nie ustalaj prawnie wicych norm, lecz maj za zadanie dostarcza informacji stanowicych wskazwki dla przemysu, Pastw Czonkowskich i spoeczestwa na temat osigalnych poziomw emisji i zuycia przy stosowaniu konkretnych technik. Odpowiednie wartoci dopuszczalne dla kadego konkretnego przypadku bd musiay zosta okrelone z uwzgldnieniem celw dyrektywy dotyczcej zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszcze (IPPC) oraz lokalnych uwarunkowa. W przypadku wielkich piecw za najlepsze dostpne techniki BAT uwaa si nastpujce, wymienione poniej technologie lub kombinacje technologii. Znaczenie i wybr poszczeglnych technologii bd rne w zalenoci od lokalnych uwarunkowa. Mog by rwnie rozpatrywane inne dowolne techniki lub poczenia technik, przy pomocy ktrych moliwe jest osiganie takich samych lub lepszych poziomw wydajnoci lub skutecznoci; techniki takie mog by na etapie opracowywania lub by nowopowstajcymi technologiami lub te mog by ju dostpne, lecz jeszcze nie wymienione/opisane w niniejszym dokumencie. 1. Odzysk gazu wielkopiecowego; 2. Bezporedni wtrysk rodkw redukujcych; np. sprawdzony zosta wtrysk pyu wglowego w wysokoci 180 kg/t surwki, jednake moliwe s wysze wielkoci wtrysku.
Produkcja elaza i stali 269

Rozdzia 7

3. Odzysk energii gazu wielkopiecowego pod cinieniem w przypadku, gdy wystpuj sprzyjajce warunki; 4. Nagrzewnice dmuchu wielkopiecowego mona osign stenie emisji pyu na poziomie <10mg/Nm i NOx <350 mg/Nm (przy zawartoci tlenu 3%). mona osign oszczdnoci energii tam, gdzie pozwala na to projekt instalacji. 5. Zastosowanie bezsmoowych wykadzin koryt spustowych; 6. Oczyszczanie gazu wielkopiecowego za pomoc skutecznego odpylania; Py gruboziarnisty jest usuwany za pomoc technologii suchego oddzielania (np. deflektora) i powinien by on ponownie wykorzystany. W dalszej kolejnoci drobne czsteczki s usuwane za pomoc: puczki lub filtrowania elektrostatycznego na mokro lub jakiejkolwiek innej technologii osigajcej tak sam skuteczno usuwania pyw; Moliwe jest uzyskanie stenia pyw na poziomie <10 mg/Nm. 7. Odpylanie hali lejniczej (otwory spustowe, koryta spustowe, przeway ulu, punkty odlewania kadzi mieszalnikowej); Emisje powinny zosta zminimalizowane poprzez przykrycie koryt spustowych oraz ewakuacj wymienionych rde emisji i oczyszczanie za pomoc filtrowania tkaninowego lub filtrowania elektrostatycznego. Moliwe jest osignicie stenia emisji pyw na poziomie 1-15 mg/Nm. Jeeli chodzi o emisje wylotowe, mona uzyska wielko emisji 5 15 g pyu/t surwki; dlatego te skuteczno wychwytywania dymw jest tak wana. Wytumianie dymw przy zastosowaniu azotu (w okrelonych warunkach np. gdy konstrukcja hali lejniczej na to pozwala i gdy jest dostpny azot). 8. Oczyszczanie ciekw z pukania gazu wielkopiecowego: a. W miar moliwoci powtrne wykorzystanie roztworu puczkowego; b. Koagulacja/sedymentacja zawiesiny (moliwe jest osignicie redniej rocznej zawartoci pozostaoci zawiesiny w wysokoci <20mg/l; mog wystpi pojedyncze dzienne wartoci do 50mg/l); c. Hydrocyklonowanie szlamu z powtrnym wykorzystaniem frakcji gruboziarnistych w przypadku, gdy rozkad wielkoci ziaren pozwala na przeprowadzenie odpowiedniego oddzielania. 9. Minimalizowanie emisji pochodzcych z oczyszczania ulu i z ulu przeznaczonego do skadowania na hadach; O ile pozwalaj na to warunki rynkowe zalecane jest oczyszczanie ulu za pomoc granulacji. Jeeli wymagana jest redukcja zapachw, potrzebna jest kondensacja dymw. W przypadku, gdy wytwarzany jest uel, ktry jest nastpnie odlewany do dow ziemnych naley, w miar moliwoci oraz o ile pozwol na to ograniczenia przestrzenne, minimalizowa wymuszone chodzenie wod lub cakiem go zaniecha. 10. Minimalizowanie iloci odpadw staych/produktw ubocznych. W przypadku odpadw staych za najlepsze dostpne techniki BAT uwaa si nastpujce technologie, ktre zostay wymienione w kolejnoci od najwaniejszej do najmniej wanej: a. Minimalizowanie wytwarzania odpadw staych.

Produkcja elaza i stali

270

Rozdzia 7

b. Skuteczna utylizacja (recykling lub powtrne wykorzystanie) odpadw staych/produktw ubocznych; w szczeglnoci recykling wikszych czstek pyu z procesu oczyszczania gazu wielkopiecowego i pyu z odpylania hali lejniczej, pene powtrne wykorzystanie ulu (np. w przemyle cementowym lub do budowy drg) c. Kontrolowana likwidacja nieuniknionych odpadw/produktw ubocznych (drobna frakcja szlamu z procesu oczyszczania gazu wielkopiecowego, cz gruzu) Zasadniczo technologie wymienione w punktach 1-10 znajduj zastosowanie zarwno w nowych, jak i w istniejcych instalacjach, jeeli spenione s wymienione warunki wstpne i przy uwzgldnieniu informacji podanych we wstpie.

7.5

Nowo powstajce technologie i przysze kierunki rozwoju

Chocia proces wielkopiecowy jest gwnym procesem produkcji elaza, aktualnie zostao opracowanych kilka innych procesw produkcji surwki, a jedna technologia jest ju stosowana na skal przemysow (Corex). W przypadku tych tak zwanych technologii wytapiania redukcyjnego jako gwne paliwo niezmiennie stosowany wgiel zamiast koksu. W niektrych nowych technologiach grudki i spieki zastpowane s przez sproszkowan rud elaza. Jeeli technologie te oka si niezawodnymi, niedrogimi i wysokiej jakoci jednostkami podstawowej produkcji stali, spojrzenie na produkcj podstawow elaza/stali ulegnie znacznej zmianie. Takie alternatywne technologie s opisane bardziej szczegowo w dalszej czci tego rozdziau. Niemniej jednak wielki piec jest w dalszym cigu dominujc jednostk produkcyjn surwki. Obecnie na caym wiecie pracuje kilkaset wielkich piecw. Wielki piec ma dug histori, a nowoczesne wielkie piece s wysoce sprawnymi i efektywnymi z punktu widzenia zuycia energii reaktorami. Wtrysk pyu wglowego na poziomie dyszy dmuchowej pieca sta si impulsem do rozwoju praktyki eksploatacji wielkiego pieca. Przykad przyszych moliwoci pracy wielkiego pieca moe stanowi rozwj technologii tlenowo-wglowych. Technologie wysoko tlenowe wglowe Opis: Wtrysk pyu wglowego powoduje zmniejszenie temperatur w strefie wirowania wielkiego pieca i jeeli nie s podjte dziaania majce na celu przeciwdziaanie temu zjawisku, efektywno spalania i utylizacji zmniejsza si przy wyszych wielkociach wtrysku pyu wglowego. Aby umoliwi zachowanie odpowiednich warunkw w strefie wirowania wielkiego pieca pozwalajcych na bardziej efektywne wykorzystanie pyu wglowego i zastpienie koksu, w miar zwikszania wielkoci wtrysku pyu wglowego niezbdne jest zastosowanie stopniowo wyszych temperatur dmuchu lub wyszych poziomw wzbogacenia dmuchu w tlen. Konwencjonalne nagrzewanie dmuchu w nagrzewnicach regeneracyjnych jest ograniczone przez uwarunkowania konstrukcyjne do temperatur okoo 1200C, ktre pozwalaj na wtrysk pyu wglowego do 150 kg/t surwki. Mog by stosowane dwie metody umoliwiajce zwikszenie wielkoci wtrysku pyu wglowego:
Produkcja elaza i stali 271

Rozdzia 7

1. Wysze temperatury dmuchu uzyskiwane za pomoc zasilanego elektrycznie urzdzenia do plazmowego przegrzewania dmuchu. Jest to ekonomicznie uzasadnione tylko w tych miejscach, gdzie dostpna jest tania energia. We Francji przeprowadzono badania w miejscu, gdzie dostpna jest tania energia pochodzca z elektrowni jdrowej. 2. Dodawanie tlenu do dmuchu. Do wzbogacania dmuchu przed nagrzewnicami dmuchu wielkopiecowego moe by stosowany tlen pochodzcy z zakadu rektyfikacji powietrza. Tlen moe by take wtryskiwany na poziomie dysz dmuchowych razem z pyem wglowym (wtrysk tlenowowglowy). Wzbogacanie tlenem przed nagrzewnic dmuchu wielkopiecowego moe prowadzi do problemw technicznych i problemw zwizanych z bezpieczestwem pracy, dlatego te korzystniejsze jest wtryskiwanie tlenu na poziomie dysz dmuchowych. Gwne osignicia: Teoretycznie wtrysk pyu wglowego moe wynosi do 400 kg/t surwki w przypadku, gdy stosuje si dmuch wysoko wzbogacony. W takim przypadku dmuch powinien by wzbogacony co najmniej w 30% tlenem (51% w dmuchu). Zuycie koksu moe by znacznie zredukowane w porwnaniu do aktualnego poziomu zuycia. Status: Przeprowadzono eksploatacj zakadw pilotujcych i badania na przemysowych wielkich piecach. Zasada dziaania procesu zostaa ju sprawdzona. Eksperymenty s ukierunkowane na najwysze moliwe parametry wejciowe przy zaoeniu stabilnej pracy wielkiego pieca i wystarczajcej gazyfikacji wgla. Bibliografia: [ Campbell,1992;Ponghis,1993]. Redukcja emisji tlenku wgla CO z nagrzewnic dmuchu wielkopiecowego posiadajcych wewntrzn komor spalania Opis: W punkcie 7.1.2 opisano dwie podstawowe konstrukcje nagrzewnic dmuchu wielkopiecowego (z wewntrzn lub zewntrzn komor spalania). W przypadku wewntrznej komory spalania wystpuj wysokie emisje CO (patrz punkt 7.2.2.1.1) w wyniku przeciekw z pkni w wykadzinie ogniotrwaej. Przeciek taki wydaje si by nieunikniony i prowadzi do emisji niespalonego gazu. Moliwe jest jednak zmniejszenie wyciekw przez wstawienie blach stalowych w odpowiednim gatunku do wykadziny ogniotrwaej podczas jej kadzenia. Gwne osignite poziomy emisji: Wpyw pkni (wysokie emisje CO) moe zosta znaczco zredukowany. Nie s jeszcze dostpne wyniki pomiarw przed i po wstawieniu blach stalowych. Status: Przedstawione przedsiwzicie zostao ju wdroone w jednej zintegrowanej hucie w 15 Pastwach Czonkowskich Unii Europejskiej. Odzysk ciepa z ulu Opis: Pynny uel z wielkiego pieca zawiera du ilo ciepa jawnego. Jego temperatura wynosi okoo 1450C, a w nowoczesnych wielkich piecach wytwarza si go okoo 250 300 kg/t surwki. aden z przemysowo stosowanych systemw na wiecie nie wykorzystuje tego
Produkcja elaza i stali 272

Rozdzia 7

potencjalnego rda energii. Moe to by gwnie spowodowane trudnociami technicznymi w opracowaniu bezpiecznego, niezawodnego i sprawnego energetycznie systemu, ktry dodatkowo nie wpywa na jako ulu. Oszczdnoci energii: Szacowane oszczdnoci wynosz okoo 0,35 GJ/t surwki. Status: Zostay przeprowadzone testy, jednake odzysk ciepa z ulu prawdopodobnie nie zostanie w najbliszej przyszoci wprowadzony na skal przemysow. Bibliografia: [InfoMil,1997]

Produkcja elaza i stali

273

You might also like