. .

1998

 83.3(0)3
85

..
. .: . . . -, 1998. 72 .
( . . 22)
ISBN 5728101070

( 960406423)

ISBN 5728101070

.., 1998 .

, 1998 .

 , , , , , . [], .
-, : ( .
..) , , ,
(.-. . 6. 4. 1; .-. . I. 1. 2). 1 .. ( , ,
(loke) (vede) XV. 18), (, , ) , , (vaidikam)
(laukikam) .
:
, [, 1993,
. 7980].
, ,
, , , ,
, , . ,
- (ava) , (haya), (vjin)
(arvan) : ,
, . (maghavan .
) ,
(sujampati . ) , .

.. ,

, [, 1993, . 7380].
: ,
.
, 164- I :
. [] , . / [] ,
( I. 164. 45).

, , , , ( ) , ,
, .
, ,
, . 90-
( ), , :
() ,
. / ,
( . 90. 34).

( II. 1. 2).
, , , : , (nvad vadan), ,
(. 28. 12). -,
- (nvad) , , .
185- I : : [ [
] (I. 185. 9) (
[, 1989, . 661]).
, , 19- VIII : , , (avodevam
: ), (uparimartyam) (VIII. 19. 12).

, 58- IV , (ghta):
(nma guhyam) ? 2, (IV.58.1). (jihv devnm) ,
,
3. ,
.
, , , (guhya,
apcya, acitta, ntha, niya, nivacana .) .
, , ,
, .
, . .
, ,

. , ,
, . , ,
,
, , , .
(.
), (
, . .) , , [, . 5761;
, . 109116; , . 143148; , , , . 4244 .]. ,
, , , (-), ,
. .
, , . , ,
, ,
- , , -

 , ( 48. 3; .: 48.
9; 31. 3) [, . 154). , (, . 101, 106),
. , .
., (VIIIX .)
, ( ) (
),
(brle tobaide) : , , , ,
, [, . 1215].
, .. , , ,
, -
, ,
( , , ,
, . .), [, . 5658].
,
, :
(manmani apcye) (X. 12. 8);
(vc) , (avicetanni)
(VIII. 100. 1011); (nma
guhyam), , , (. 55. 12).
(nma guhyam) (V. 3. 2), (nma
paramam) c (guh) (. 45. 2), [] (tri sapta guhyni pad nihit),
(I. 72. 6). ,
(pad guhyni), 53- X (. 53. 10).
, , , , , , (brhman)
. , , (guhy ev de) (. . III.
5. 12), (nihita guhym) (. . II. 12),

 (guhya santanam) ( . III. 2. 6),

(anabhyuditam) ( . I. 5),
, (yato vca nirvartante aprpya manas
saha) (. . II. 4. 1). (brhman), , [, . 12].
, , .
, ,
. :
, . [ ] [] (niya) ,
. / ,
(), (I. 164. 37).

. (devn guhyni nm), [] (IX. 95. 2). , (apagham padam) , , [] (IV. 5.

3). (kavi), , (usrm
apcy nmni guhy)4,
(kavy puru) (VIII. 41. 5). : ,
[], (guhy na vocad),
(VIII. 87. 4).
(pad guhyni), , , ,
, ,
, (. 53. 10
11). , (sahasranth)
(. 154. 5); (niyam),
(IV. 16. 3); (nthvida), , (III. 12. 5).
, :
, , ,
(nithni), , (niy vacsi), /
(nivacan kvyni), , , (IV. 3. 16).
: ,
, [] (man
kham) (IV. 11. 12). , , -

, , .
: , (vivikvn) (III. 57.
1). : , , ? (X.
114. 9). , , : , ,
. : () , , []
(VI. 9. 23)5. []
[] (IV. 4.6).
: (), , [] , []
(VIII. 101. 16); (), () (. 125. 4); , , ,
, , , ,
[] (. 71. 9). 71-
: -, , , -, [],
, - ,
(. 71. 4)6.

(devn guhy nmni). , : ,
, , . .
. ,
,
(V. 5. 10). (I. 155. 6)7.
, , (. 55. 12). ,
,
: (vajrin), (vivauj) .8.
(I. 72. 6). (cru nmpcyam) (II. 35. 11),
(nma paramam) , (guh) (.
45. 2), , (padam upamam) (V. 3.
3). (), , , (. 114. 5).
, , : (bhuri nm)

10

 ( , . . .) (V. 3.
10) : , ,
, , (V. 3. 13). , , (nm guhyni)
. , ([] , , , , . / , ,
[] -; , , I. 164. 46)9, ,

[, . 8788].
II
, , , , , , , , , , , , . .
.
: ( ),
( ), ( ),
(), (snu sahasa), (rjm
pati), (vipati), (havyavhana),
(dta), (atithi), (hot), (vjin), (yuv kavi)
(kavi), (vsabha), (ghapati),
(gop tasya) . : (yuvia),
(subhaga), (dhmaketu), (hotrvid), (hirayadanta), (hirimaru),
(ocikea), (sujihva) . [.: ,
1959, . 7996]. ,
, ,
,
. , , 10.
(brahmodya . )
, , .. ..,

11

[, , 1984, . 2122, 3031].

- . , , , ,
[ , .29].
, ,
.
, , .
, 47- V , ..:
, , . /
, [ ]. . / , [] .
, . / ,
(V. 47. 34).

.. , , , , ,
; ,
.
., , , , , [,
1995, . 553554]. , ,
:
, , [] ; / ,
, , , , [ ] []
(V. 47. 5).

, ( , ,
, , )
(nivacana), , -, .
152- I :
, (satyo mantra ghvn) :
.
(I. 152. 2)11; ,

12

 []. , (I. 152. 3)12; , , [ ], (I. 152. 4)13; , , , (I. 152. 5)14.
:
(acittam brahma) (I. 152. 5),
, .
95- I :
. / []
, . / , , , , , (I. 95.
45)15 : [c] (ka
imam vo niyam ciketa)?, -
.
, (,
I. 95; III. 55; V. 44; VIII. 29). 164-
I , - ..:
./
.
(I. 164. 1)16;
:
. / , [], ,
(I. 164. 8)17;
!
. / , , , (I.
164. 11)18;
, , . / , ,
(I. 164. 20)19.

, , ,

, . :
[] , . /

13

 , ? , []
(I. 164. 39).

,
- :
. [] , . / [] ; . / [] , , , , . / , , []
-, , , [I. 164. 4546].

, . 87- VII
:
. / , [], , (VII. 87. 4)

:
(); . /
(VII. 87. 5).

, , , . , , , , ,
, aghny, . . ,
.
, , , , . :
? , ? (IV. 58. 1)
(nma guhyam)
: (jihv devnm) (amtasya nbhi).
, ,
. 101- VIII
:
, , , /
: ! (VIII. 101. 15).

14

 (II.
40. 1), (bhuvanasya nbhim)
(I. 185. 5), (nbh pthivy)
(III. 5. 9), , (tasya nbhir amtam)
(IX. 74. 4), (nbhy) (.
90. 14) . .
5- IV . ,
, (3),
(guh hitam), (niig vadanti) (8), ,
9- , ,
:
, . / [] , , ,
(9)20.

, :
[,] [] , ,
21, , / , ?
, ! (14)

, , , , - :
, , [] [] . /
, , , ,
(15).

, , , ,
, ,
, : saman samnam,
rupa rupitam, mahi mahm, raghusyad raghuyad . . , , ,
,
.
, , , , , ,
,
.

15

 , . ,
[] (nthvid), , (niyam) (IV. 16. 3; : . 77. 3). ,
(sahasrantho adhvarasya homani)
(III. 60. 7),
(sahasranith kavaya) (. 154. 5). ,
(yajasya jihv
guhym) (. 53. 3). (mahn kavi), ,
(nivacanni asan) (IX. 97. 2), , ( ) [] (ni m atr
guhy dadhna),
[] (III. 38. 3).
,
. , 189- I :
(nivacanni) (I. 189. 8).
3- IV : ,
, , , , , / , , ,
(IV. 3. 16). 58- IV , . 55- X
(nma guhyam) , , , ,
(. 55. 12). 22- : ,
(guh) ?
61- VIII :
, / , ,
, , .

(ubhaya vaca),
, ,
.

, , . -

16

 (Vcaspati), :
, , , / , , , ! / , ,
. / , [ ].
! ( I. 1. 12).

(trisapth) , , ,
, [, 1995, . 3940].
: [ ]
(I. 72. 6); ,
(VIII. 87. 4); 22
, [] (IV. 1. 6);
- (IX. 70. 1; 86. 21)23. , , , ,
. ,
,
ruta, , , .
, :
, ,
( XIX. 72. 1).

(veda) ; , , , , (koa).
,
, ,
[, 1995, .3132, 39, 41]. ,
, , (
) , .
, , ruta, veda, ,

17

 , loka. ,
(
? ); ( ) [.: ,
1993, .83], .
***
, , ,
, . , , , , (
, ), , ,
[.: , 1993, . 88107].
,
: , , ; ,
, .
.
,
, , , : . , , (guhyam nma
gonm) (V. 3. 3); (: )
(gor apcyam padam) (IX. 71. 5); , (usrm apcy namni guhy) , (kavi),
(kvy) (VIII. 41.
5); , , , (kvyena) , ,
(nihitam apcya guhya nma gonm) (IX. 87. 3); (yo vatsam)
(apcyen manasota jihvay),
(. 53. 11); , [], (: )
(pada na gor apagham), , , [] (IV. 5. 3), : (guh hitam)
. [] , [ , ]
() , ( . ..) (IV. 5. 8).

18

 ,
, (: ) ,
, (go, usr, dhenu, aghny .) (.: , . 911; , 1963, . 126;
, . 112, . ..
). ,
, :
(mahad vijaje akara pade go) (III. 55. 1). akra ,
(. ) ksar , , , pada , ,
, [, . 10]24.
/ (pada go) IX.
71. 5 IV. 5. 3 : ( )
, (: )
(pade goh) (I. 163. 7)25. pada
: , (:
padaj), , (I. 62. 2) , ,
: . / , (: vidvn padasya) [], (VII. 87. 4).
, , ( )
, , , [, 1993, . 36], ( IV. 15. 1), (VIII. 1. 10; VII. 18. 14),
(II. 3. 6). , , ,
26.
: (dev
vcam) -, - (dhenr vc) , (VIII. 100. 11); , , [] (dhiya yajiym), , ,
. / , (mah gau), , , (. 101. 9) (.:
! (dhiya),
(dheno). / , , , (IV. 41. 5); ,
, [] , []
, (dev gm), ,

19

 (VIII. 101. 16); ,

, (manm) (dhenum), (III. 57. 1); [], ,
(dhenum dhani) (dhiyam) []
(II. 34. 6); , , (dhbhi) (dhenbhi)!
(. 104. 3); (dhi mnu) (duhn
dhenu) [] (II. 2. 9) . .

(dha dhiym) (V. 44. 13), :
(gavyam jim) (IV.58.10). , , , : , (adhenv), (vcam aphalm apupm) (X.71.5).
pars pro toto , . (vc), , [], -, ,
(paysi) (VIII. 100. 10).
(payas) (VI. 61.
14), (sktai), -
(payobhi) (VIII. 68. 9), , (rasavat paya)
(V. 44. 13). , (sahasradhr payas mah gau) (. 101. 9). ,
,
(pakvam msv anta usriysu), ,
(II. 40. 2,
56)27. ,
, ,
,
.
, 48- VI : ,
(subardugh dhenum) . , (VI. 48. 11). , ,
(navyas vaca), , , , , :

20

, , ,
(VI. 48. 13). ,
, ,
, 1113- ,
.
, 152- I :
(dhenava), ,
(brahmapriyam) (I. 152. 6), ,
, .
: , , . () , (atyo
na gobhi) (IX. 32. 3) , ,
( : gobhi girbhi). (
, ), ,
(aj-) .
111- ,
(greyo vabha).
, : (. . , . ..) . ,
, (gobhi) (. 111. 2).
: -,
-.

- 173- I :
() , , ; ,
, . / (gvo
dhenava) [p],
(I. 173. 1).

-, 18- VII : , , , , , (gva

sudugh) , (VII. 18. 1).
, : , , , . /
. ( VI. 108. 1).
, ,

21

 (medhjanana), , , , .
97- IX : (gva) ,
(pchamana) , , (vvan), (IX. 97.
94). , .
, :
, (vvan), ; [] , (pchamn) . , : vvan
( , va-),
( v), pchamanah ,
.
123- : (vatsasya mtara), , (vvan) (). /
(. . . ..),
(X. 123. 3). ()
, , , , /, , .
,
. 164- I :
[], , . / , ?
, [] ? (I. 164. 17)

, . .. ,
, -
- [, 1951, . 230; , 1989, . 647]. , (XIII. 1. 41),
:
, , , , / () (sahasrkar) [] ,
( XIII. 1. 42).

164- I :

22

 , , , , , /
, , (I. 164. 41).

, .. ,
[, 1989,
. 648], (ekapad), (dvipad)
. . pad, ,
, (sahasrkar)
. 1- XIII
, , ,
, I. 164. 17,
, , :
, [] (vacas). /
, (brahmapt), (
XIII. 1. 43).

, ( , ) 164 I ,
,
: , , : , . . , , 28,
, .
, , :
, , ,
(as go). / [] ,
(V. 41. 18).

-, , - , , .
:
, (gava), (na dhenava), ; /
(X. 32. 4),

, -, ( ). , ,

23

, ,
, :
, .
: , , , , , , ! (III. 16. 5),
(agot), , ,
, : ,

, (adhenv) (X. 71. 5).
58- III : (dhenu
pratnasya) , :
(uasa stomo) (III. 58. 1). , ,
, , .
(
6- V ):
, , (dhenava), /
(arvanta), , ! (V. 6. 2)

( ), .
, , 9- IV : (), (gva)
[] (VII. 9. 4).
95- I , ,
:
[]? []
. / [] ,
(I. 95. 4).

, , (mahn kahi)
, , ,
, , , .
. , , (vatsa),
, , ,
( apasa).

24

 , , , , , .
,
: . :
(ppya sa ravas), , , . / [ ]
, (VI. 10. 3)

, 29.
. ,
(IV. 41. 5); , (IX.
94. 2; X. 64. 2), , (I. 25. 16;
VIII. 92. 12), ( ) ,
(VI. 45. 25. 28; VIII. 88. 1; 95. 1), , (IX.
61. 14), , (VIII. 43. 17); ,
(IX. 69. 1),
, (X. 119. 4); , (VIII. 26. 4),
, (X. 127. 8).
. , ,
. : , ,
,
, , [.: , . 251,
250; , . 238; , , , . 50; .]. ,
(. . , , ), . : ,
, , , ,
. ,
. , , ,

25

 [, . 479]. (, ,
- . .), ..: , , , , ,
, .
, <>
, [, . 232]30.
/ , ,
.
,
, . ,
()
(
). ,
( , ) ,
:
(), , / , ,
, (I. 6.5);
, ( . ..)
. / , .
() (I. 62. 3);
, , , . / ()
, (X. 67. 6; . I. 11. 5; III. 31. 511; IV. 1.
1316; 3. 11; 21. 6; V. 45. 8; X. 68 .).

,
( , ), (
), , ,
. , ,
. , ,
,
.
.
, , -

26

 : , () (IV. 16.
3); , () , [] (VII. 76. 4). agiras,
agirasas gir , ,
, -, , IX . ,
, : , (), ! (VI. 35. 5);
(na prve pitara agirasa) ,
(I. 62. 2);
, (I. 72. 2; . IV. 1. 13; 2. 15 .).
, (agirasvat): , , , (VIII. 43. 13); , ,
() , []
(III. 31. 19); ()
(I. 62. 1); , ()
[] (II. 17. 1).
, ,
(agirastama) (I. 104. 4; 130. 3 . .). , , , (kavi) (I. 130. 9;
175. 4; III. 52. 6; IV. 25. 2; VIII. 40. 8; 45. 4 . .),
(I. 11. 4), (dyuko rj girm) (VI. 24. 1);
(III. 6. 4). (asamastakvya) (II. 21. 4),
(nayamna ukth) (I. 173. 9), (janit matnm) (VI. 62. 9),
(vi ca tvad yanti vibhvo man) (VI. 34.
1).
(krudhaya) (III. 32. 10; IV. 44. 15; VI. 21. 8; 44. 12 .).
, :
(agirobhya) (I. 51. 3).
, , , ,
. ,
, , (kavi kavnm),
(jyeharj brahmam). (mandrajihva), (gthnya) (VI. 97. 3; . IV. 73. 2), , -

27

 (dadhmi dyumatm vcam) (X. 98. 2, 7).

, , ,
(II. 23. 18; IV. 40.1; VI. 73. 1; X. 62. 2; 164. 4 .) ,
, : ,
(II. 24. 1); (IX. 68.
6); ,
, / ,
(IV. 50. 5); () , ,
, (II. 23. 18).
, ,
(gopati) (X. 67. 8), (saptagum) (X. 47. 6) , , ,
, ,
. , , , ( , -), , ,
, (ravea) : .
, , : () ,
(X. 45. 11). ,
, ,
, (kavi) , -
(I. 12. 6, 7; 71. 10; 76. 5; 95. 8; 149. 3; 188. 1; II. 1. 13; 6. 7; III. 2. 7;
28. 4; 29. 5; IV. 2. 12; 3. 10; 15. 3; V. 4. 3; 14. 5; 21. 3; 26. 3; VI. 7. 1; VII. 2. 7; 6.
2; 15. 2; VIII. 44. 12, 21, 26, 30; 102. 18; IX. 59. 3 . .).
(III. 231; V. 1. 16 .), (VII. 9. 3),
(VII. 9. 1), (II. 9. 4), (VI. 15. 4),
(vipra padav kavnm) (III. 5. 1),
(vivni kvyni vidvn) (III. 1. 17), (kavikratu) (III. 2. 4; 14. 7; 27. 12; V. 11. 4; VI. 16. 23; VIII. 44. 7 .).
, (na kvyai paro asti),
, , [] (kavi kvyena pari phi rjan) (X. 87. 21). , ,
, (I. 1. 16; 31. 17; IV. 9. 7; V. 11. 6; 21. 1;
VI. 16. 11 .), (agirastama) (I. 75. 2; VIII. 23.

28

10; 44. 8), (I. 127. 2), , (prathamo agirastama kavir devnm) (I. 32. 2),
(uig devnm) (III. 3. 7). ,
, (), ,
(ud usriy janit yo jajna) (III. 1. 12); (sa yam ayanti dhenava) (V. 6. 12). , ,
, ,
:
() , (yad dha tym agirobhyo dhenu dev
adattana t veda me sac) (I. 139. 7).

, . ,

:
() , . /
, , , []
, .
[?], .
[]. / , , , (cakpanta dhbhi).
, ,
, / , , (vacas daivyena).
, [] . /
, [?].
(IV. 1. 1316).

:
; ,
[] , , , .
, ,
:
(im dhiyam), , , ,
() <>
(), ,
, / , , .

29

 [],
/ , [],
.
, ,
. / , [] - (gm arkam), ,
(X. 67. 1, 35).

, , , , , - -,
, .
.
, .
,
, ,
, . .
, , , , , . , , , ,
:
, , /
, [] (: padvate) , .
, , , , , / , , , .
, , , / ,
, [] , .
; /
, , , . !
(. 169. 14)

, , ,
(. , ,
IV. 5. 3), , , ( ) , . 28- VI ,
(IV. 21): -

30

, , - , , , , ,
bhadravcas:
, , , . /
, , (IV. 28. 6).

***
(ratha, niyut, yojana, yoga),
(ava, vahni, vjin, arvan) , - , . -, [, . 13]
, , ,
,
(., , - [, , , . 42]). ,
, (dto na) ! (I. 173.
2).
[, . 15; , 1963, . 148], .
: ()
, (tast) (ratham) (I. 61. 4); (atakam), (V. 2. 11; .
V. 29. 15); (takma), (V. 73. 10);
, (IV. 16. 20; . . 139. 14);
, (III. 38. 1); ,
(vandhuram) (. 119. 5); ,
, -! (VII. 64. 4);
() , (I. 130. 6; .
II. 31. 7); (hariyojanya)
(I. 62. 13) . .

(, , , -

31

) , , , *teks ,
[., , ,
. 281249; , . 296299; , . 319321]. tak- ,
; , takata dhiyam / stomam / manma / matim / mantram (I. 109. 1;
II. 19. 8; 35. 2; III. 39. 1; 54. 7; IV. 32. 1; VII. 7. 6 . .) , / stoma tao manas/hd (I. 67. 4; 171. 2; . 71.
8 .). ,
, , , (.
53. 10).
,
(III. 54. 17; IV. 36. 7). , ,
, (I. 20. 3; 111. 1; IV. 33.
8), , (I. 20. 2; III. 60. 2; IV. 33.
10; 35. 5), , (I. 20. 3; III. 60. 2; IV. 33. 8), ,
, (dhiya staye takata) (III. 54. 17).
( , , , )
, , ,
- :
, , <>
, (manasasas dhyay)
[] , , / []
, 31, <>
, , (stoma).
, , . / ,
(dhrso kavayo vipacita). (IV. 36. 1, 2, 7).

: , (man),
(sutao ratho na vj) (VII. 34. 1);
, (vjayanto rath iva) (VIII. 3. 15);
, (I. 94. 1);
, ; , (. 4. 6);
, , (niyuta), (dhiyo

32

na)? (VI. 85. 3); [], , (rathyo na ramn) (. 130. 7) . .

: ; , , , (panth) . .
.
, ,
, : (matayo vayog) , (I. 186. 7); () (dhn yogam) (I. 18. 7);
(man niyut) (. 26. 1),
:
(asmka ratham) (. 26. 9), ,
;
(puroratham) (. 133. 1)
. .32.
:
(rathakayni brahm)? (VI.
35. 1); , [ ] . / , , , ,
(VIII. 95. 1)33.
:
(ksmbhym) /
(?); (vac) (. 114. 67).
: , , ; ! (I. 94.
8); () ;
[] (I. 178. 3);
[] (III. 53. 3) .
, , , : , , (vjina rathe)
(brahma) (II. 84. 7); , ,
, , (dhbhi)
(arvat) (IV. 37. 6); , ,
(stomebhir etaebhir evai) (VII. 62.

33

2); (dhbhir arvadbhi) , , (VI. 45. 12); , (saptaya no dhiya), , (. 142. 2); , , []
(puri svavy),
(nivacanni) (. 113. 10); (vahnaya) . , (mat) (II. 24. 13) . .

, , : , , (dhuri) (I. 132. 2);
(dhuri) , , (VII. 24. 5);
(coda) ? (I. 143. 6); (syman vca) , , (I. 113. 7); , (pragam
uktham), ? (. 130. 3); ,
, , (dhuri) (V. 46. 1); ,
(kaky) , (VIII. 104. 6).
(abhubhi), , (V. 44. 4); ,
(rathyo na ramn) (. 130. 7);
(vivni kvy), (cakre
nbhi) (VIII. 41. 6); , ,
(avya taevnapacyutam) (. 93. 12).
, .
: () (brahma), . [] (dhiy) (rathya sads)! (IV. 16. 21; 17. 21; 19. 11; 20. 11; 21.
11; 22. 11; 23. 11; 24. 11; 56. 4); [], ,
- (vahnibhir kvabhi)
(VI. 32. 8); , , , (vahnir ukthai) (III. 20. 1).
( ) ,
, : () (arvadbhi), (viprebhi)!

34

(I. 27. 9); , (arvanto na), , , -, (VII. 90. 7; 91. 7); () ()

, , (ji na
av); , , ,
(atyo na vj) (III. 88. 1).
: (avipre)
, (anun cid arvat) /
(VI. 45. 2).

, , ,
,
, .
( , VII. 43. 2; . I. 129. 1; II. 18. 1. .), ,
(
- I. 123. 5; . I. 164. 9; V. 1. 3; 40. 8
.), (III. 30. 1),
(havyavha) (III. 43. 1). (tasya ratha); (rathr
tasya) (III. 2. 8; IV. 10. 2), (VI. 55. 1),
(VI. 51. 9; VIII. 83. 3) ( ! VIII. 19. 35). : (ray ratha) (V. 54. 13; VI. 48. 9; VII. 5. 5 .).
( )
, , , , .
(har) , (: I. 3.
6; 5. 4; 6. 2; 16. 14; II. 17. 3; 18. 3; III. 35. 1; 44. 12, 45; 53. 1; IV. 32. 1524;
47. 3; V. 31. 4. 910; 36. 5; VI. 20. 9; 40. 1; 53. 3; VII. 36. 4; VIII. 1. 25; 3. 17;
13. 10; X. 48. 2; 96. 2, 6, 7, 9).
(I. 13. 4; 14. 12; 141. 2; III. 3. 9; 4. 11; IV. 2. 5; V. 11. 12; 18. 3; VI.
59. 5; VII. 2. 11; 11. 1; VIII. 38. 2; 56. 5; 72. 6; . 3. 6; 8. 6), (I. 139. 4;
157. 13; 180. 1, 9, 10; II. 37. 5; III. 58. 3, 8, 9; IV. 14. 1; 43. 5; 44. 15; V. 43. 8;
75. 1, 9; VI. 62. 2, 7, 10; VII. 67. 8; 69. 1, 35; VIII. 5. 28, 35; 8. 10, 11, 14; 85.
8), (I. 37. 14; 38. 11, 12; 39. 6; II. 34. 3, 4, 8; III. 54. 13; V. 52. 9; 53. 2,
5, 10; 56. 8, 9; 61. 12, 13; VII. 56. 21; VIII. 7. 17; 20. 10, 12), (I. 48. 7, 10;
49. 2; 92. 15; 127. 17; III. 61. 2; IV. 14. 3; 51. 5; V. 80. 3; VI. 65. 2; VII. 78. 1, 4;

35

75. 6). ( ,
) ( ) (I. 35. 2, 5; 50. 8; 115. 3; IV.
13.3; V. 45. 9; 62. 1; VII. 66. 15; X. 138. 8), (VI. 55. 6; 57. 8; 58. 2; X.
26. 5), (I. 122. 3; 135. 2, 4; II. 41. 1; IV. 48. 2, 3, 5; V. 41. 6; VII. 90. 5; 91.
5; X. 168. 1), (I. 25. 18; 122. 15; V. 63. 1; VI. 68. 10; VIII. 101.
2), (IV. 37. 6; V. 48. 1; VII. 37. 1), (V. 83. 3).
: ,
(IX. 10. 2), (IX. 17. 7; 64. 10), (rathye yathjau . 91. 5). , , (vahn,
rath, rathn yama) (I. 60. 1; III. 2. 8; IV. 10. 2; V. 25. 4; VI. 7.
2; 15. 4; 16. 9, 12; 17. 6; VIII. 11.2; 19. 21; 75. 1; 103. 10), (VI. 26. 21),
(VI. 39. 1; IX. 17. 7; 64. 10) , (I. 11. 1; 33. 5; VI.
39. 1; 41. 3; 45. 15; 56. 18; VIII. 45. 79; 69. 6; 70. 1; 99. 7 .), (VI.
55. 2), (I. 22. 2; 182. 2 .) (rathtama).
, , : ,
- , []
(rathyas dakasya vacasa) (VI. 51. 6). ( ) :
() [] (gira rathe)? (. 64. 12);
(dhiya avai) (VI. 62.
3); , , (
XVIII. 4. 47). / : , , ,
, / (go martyeu),
[] (V. 74. 8); (gir) (VIII. 26. 15); , ,
, (: vvan) (harito gira) (VII. 5. 5);
, , , (VI. 53. 1); , , , ()
, (VI. 49. 4). ,
, : (dyutadym) , yma
, ; (niyuta patyamna)
, niyut , .
(kavi), , (kavim).

36

 . ,
-, , [] (c) (sman) (.-. IV. 4. 3. 7)
. : (brahm) , ,
. / (haryav yojan),
(VIII. 90. 3). , [] (arvadbhi) (VIII. 2. 36). ,
, (II. 18. 3; VII. 19. 6), : , , , ? (VI. 35. 3).
(girvha, brahmavha)
(I. 101. 9; 139. 6; V. 39. 5; VI. 21. 2, 6; 45. 6;
VIII. 2. 30; 96. 10 .).
, , . : () , (yujate mana uta yujate dhiya)
(V. 81. 1); (yuje brahma prvyam) (. 18. 1);
(devi dhiya dadhidhvam) (VII. 34. 9);
, , ,
? (VII. 86. 4). :
, (pry yunajate dhiyas t) (VII. 27. 1); ,
, (yukv ratha na) (X. 4. 6). - , (vacoyuj har) (I. 7. 2; 20. 2; VI. 20. 9; VIII. 45. 39
.), (brahmayuj har) (III. 35. 4; VII.
2. 27, 17. 2; . I. 177. 2; VIII. 1. 24.); (manoyuja-)
(I. 14. 6), (I. 51. 10), (V. 75. 6; VIII.
5. 2) . .
,
, ,
, , .
, . , (I. 2.7; 26. 10; 43. 4; 76. 5; 91. 10; 110. 6; II. 2. 1; 41. 18; III. 2.1; 13.
5; 29. 15; 62. 12; IV. 43. 1; 49. 1; V. 20. 8; 72. 1; VI. 2.2; 48. 1; VII. 862; 64. 5;
VIII. 6. 43; 39. 3; 66. 5; IX. 19. 5; 68. 10; 97. 22; X. 4. 1; 76. 4; 111. 2; 114. 16

37

 . .) /
. , , : ,
, , (agne tam adyva na stomaih dhym ta ohai) (IV.
10. 1), (tam)
(tam [yajam]), (tam [arkam]).
(rtasya ratha),
ta (, ) [, 1981, . 155]. ,
: (ratham tasya gotrabhidam) (II. 23. 3), , -, ,
, , , , -,
- :
, (kai kavnm)
(jyeararjam brahmam) (II. 23. 7). : , (prajm tasya), [?] (tasya vhas) (VIII. 6. 2) .,
(dh), (stoma) [., III. . 204].
, , , :
,
(jmi yudham) (VIII. 6. 3), , , , .
, , ,
. . , ,
, ; , , : ()
(nadhamnasya kro), [], (I. 178. 3); (rathd) () ( . ..) (V. 36. 3); ,
(niyudbhi carsannm) (IV.
31. 4). :
(, . ..)
: (drgharuta),

38

(vahnaya). / (kavaya) , , [] ,
(pareu guhyeu vrateu) (. 114. 2).

, ,
, , , .

. 18- VII :
, , . / (gva sudugh) , (av) ,
(VII.18.1).

, , ,
( , ).
,
(dhenava) (arvanto raghudruva) (VI. 6. 1, 2).

() (ratha gavyantam) (VIII.
2. 35). , , , , ,
[] (sanit vipro arvadbhi) (VIII. 2. 36),
.
( )
. , () , , ! (VII. 32. 11) : (mantram), ,
, , , ,
(VII. 32. 13). ,
-34, (I. 140. 12) (uktham),
(I. 140. 13). :
, , (kvy),
(man), (ukthh) (IV. 11.
3) , (vj vajambharah)
(rayi), , ,
(ur arv), (IV. 11. 4), , ,
, , .

39

 40- II :
-, , , , / ,
, (jinvatha), ,
!

, ;
(., .) , ,
, ,
[, I, . 328; , 1989, . 688].
, , :
: -,
! (II. 40. 5) (jinvatu
, . ..) ! (II. 40. 6).
. 62- IX : ()
(rathe yujanti sapta dhtibhi)
(IX. 62. 17).
. , 164-
I :
, (saptacakram)
; / , (I.
164. 3)

., ,
,
, [, I. . 228]. , ,
, .
/,
, ,
. 31- - II . : (asmka
ratham) , , ,
(1). ,
, , , (2): , , , ,
, , . . ,
(navyas vac) (5) -

40

 , (dhiy ami) (6). , :

[] , , []
(navyase) []. / , , (: dhtim ay),
(saptir na rathya) (II. 31. 7).

(ratha-),
(sapti-), (vc), (dhti) , :
, . . , ,
, . . , .
. , , [, I, . 314].
, : .
: , , , , , ,
. , ,
... , , [, . 47100; . :
, 1993, . 81]. . (pt), (ptan),
(ji), (samana), (samad), (samarya), (vja),
(vjina), (bhara), (vivc), (vigada) . , ,
(, *p , ) , ; (, *aj , ) (,
, , )
; , , (
*sam) , (
, , X. 116. 5)

- (vi-vac) - (vi-gada).
, ,
, , , ,

41

: , (vjeu) (I. 7. 4; .
I. 10. 10; 36. 2; III. 11. 9; V. 23. 1; VI.
14. 5; VIII. 38. 1; 46. 13; 70, 8; X. 81. 7 .; vjabandhava VIII. 68. 19); , ,
(jim) (IV. 20. 3; . VIII. 84. 8 .); , , (samatsu) (VIII.
11. 9; c. VII. 34 .); () (ptanjyeu) (III. 8. 10); ,
(bhare) , [ ],
(I. 112. 1; . I. 132. 1) . .

, . , vivc, , , ,
: (stot vivci), (VI. 45. 29); , , , (vivci)
(VII. 30. 2); , , () (caraayo vivca) (VI. 31. 1); ,
, (vivco caraaya)
(VI. 33. 2); ()
(samarye), (vivci), , (I. 178. 4); (brahmi).
(samarye), ! , ,
,
(vivci) (VII. 23. 1, 2). , . ,
, ,
:
(vjeu), () (asmka brahma) (ptsuu) (I. 129. 4);
(vjineu) (. 71. 5; . . 71.
10);
(grtavacas) (jau) (. 61. 1); , , (brahma
jim) (VIII. 53. 6; . IV. 58. 10);
(ptansu) (I. 152. 7; . I. 57. 2; II. 40. 5 .);
() (vacasyuvam) (samane), -

42

 (), ? (II. 16. 7); (ktabrahm

samarya) (VII. 70. 6); () (samadam)
(. 125. 6); (suut), [ ] . / , , , , ,
(bhare-bhare) (V. 43. 2) .
, , ,
. , , , , IV , (IV. 38
40).
, : ,
(paspdhnam) , , (sauvavye ava-) (I. 65. 15).
(sarga *sj ) : , (vj na sargeu) (IV.
3. 12; .: , , ,
III. 32. 6). ,
: (vjayantam), (V. 31. 1); ,
(jim) (V. 41. 4) .
,
, , , . , , ,
, .
, 187- I :
(ptsu).
. / , . , (I. 178. 3).

, , , , -, . : () , (vivci), , (I. 178. 4),

, ,

43

 , ,
.
, 33- VI , (mada), ,
(samatsu) (VI. 33. 1), ,
, , :
, , (vivco
caraaya) . / () ; (arv)
(VI. 33. 2).

, ,
-,
,
.
:
, , , / ,
, / (bdha
gmiya) . /
(VIII. 23. 23).

gmiya ,
. , (bdha)
, , .
:
. , (sabheya) (vj samithe) (II. 24. 18). , (ih vahnaya)
, , , , : , .
,
: ,
(pry yunajate dhiya) (VII. 27. 1)
, , (), . /
(ptsu), ! (VIII. 32. 11).

44

 - , ,
, .
. ,
35- V :
, (jiu), / , , , (V.
35. 7).

,
, : ()
(stomam) (V. 35. 8)35.
129- I : , [], , , , . /
(im vca
na vedhasm) (I. 129. 1). , , (VI. 24. 6; IX. 10. 2; 47. 5; 91. 11
.). ,
(ptansu) (I. 129. 2). ,
: (asmka brahmotaye v ptsuu ksu cit) (III. 129. 4).
80- VIII .
, , , ! ! . , , :
! [ ] (vjayu ratham).
!
: , ! (dh).
:
() ! ,
, 36 (VIII. 80. 48).

. ,
. [, I, .131], 102- I .

45

: (dhiyam) , [, ] (1). ,
: (ratham) ,
(j) , , (3);
, [] (yuj . ),
; []
(bhare-bhare)! (4); ,
; [] (5).
, , :
, [] (ptansu). / (:
krum upamanyum) ,
(9) <>
(adhivakt). ,
(vjam). / []
, , , , (11).

, , , .
,
, 111- I :
[] ,
, , 37 (1) <> , , ,
, . / ,
, / (ptansu) , ! (8).
, , : () ,
(dhiye), ! (4);
(bharya), 38, (samaryajit)! (5).
, , 41- IV , . 14-
:
, ,
. / , , ,
! (5)

46

 : , [] (jim) (gira), (man) (8);

(raghv), (9),
, ,
! (10).
, ,
:
, , ,
! / (ptansu),
(je)! (11)

, , , , , ,
, ,
, . , , . ,
,
( , , , . .) , , ,
. , (. .
) (. .
)
, , .
, .
(vpra, vipacit),
(dhra, dhvat, pracetas, viduara, manin), (tvij). ,
, (sat), (satya).
(asat) , , , (satyam jya), ,
(VII. 104. 12). ,
, : (duruktya)
(I. 41. 9); (duut) (VII.
32. 21); ( . ..)
(duruktai) (I. 147. 4).

47

 ,
.
, (dakas), (vacovid, suvcas).
, (vadate valgu) (VIII. 73. 8) (viprya vacasyave) (I. 182. 3),
(kratu dakam) (VIII.
42. 3) , , (adyum) (VII. 34. 2)
. (su-s)
(du-s) (II. 23. 10), , , :
(su-dhitam) , , (preya), (durdhitd), (I. 140. 1).
, (brahma,
gr, dh, man, stoma, uktha, arka) , su .
(skta <su-ukta>) .
: (skta-vkam), , (.
88. 8); , (sktya vacase) (IX.
90. 6); () (brahma
sktam) (X. 65. 14; . I. 36. 1; II. 18. 3; 36. 1; V. 45. 4 .).

: () (sktair) (VII. 68. 9);
(sktya) (IX. 9. 8); , (asya sktasya) (II. 23. 19; . I. 42. 10; 70. 5;
171. 1; 197. 2; V. 49. 2; 82. 7; VI. 52. 17; VII. 29. 3; 58. 6; 65. 1; 66. 12; 68. 9;
IX. 91. 5; X. 66. 2 .). ,
, , .
(su-uti) . , ,
: ,
, , (su-utayo gira) (VII. 99. 7; 100. 7);
, (matayo vca),
, , (co gira suutaya) (X. 91. 12).
: , , ( no yhi suutr up) (VIII. 17.
4); , , (brahma) ,
(suutim) (II. 37. 6); , ,
(suutim) (X. 37. 9;

48

. : I. 7. 7; 17. 9; 117. 12; II. 16. 1; 32. 4; III. 38. 8; 62. 7; IV. 24. 1; 58. 10;
V. 42. 14; 43. 2,10; VI. 16. 6; 52. 16; VII. 58. 6; 91. 2; VIII. 1. 16; 103. 14; IX.
62. 3; 85. 7; X. 26. 2, 3; 188. 2 . .).
,
(su-asti) (VIII. 5. 24; 23. 6),
(su-mati) (V. 1. 10; 25. 3; VII. 18. 4; 70. 2; X. 47.
7), (su-krti) (I. 60. 3; VIII. 26. 19;
45. 83; 82. 7), (su-vc) (su-vacas) (III.
7. 10; X. 116. 9).
(su-vkti) , .
. ,
:
(suvktibhi dhtibhi) (VI. 61. 2);
, , (surktayo gira) (VIII. 8. 22);
(suvkti
brahma) (VII. 31. 11); , , , (suvkti stomam) (V. 41. 2; . I.
61. 3; VI. 61. 2; VII. 24. 2; 96. 1; VIII. 8. 22 .)39. , ,
: (suvktim
pra bhar marudbhya) (I. 64. 1); (gir), (suvktibhi) ? (X. 64. 4); ;
, (mah suvkti) (X. 80. 7);
() (suvkt) (I.
186. 9; . I. 61. 2; 4. 16; 64. 1; 153. 2; 184. 5; II. 35. 15; III. 3. 9; 51. 1;
61. 5; V. 10. 1, 6; 23. 5; 41. 10; VI. 11. 5; 16. 26; VII. 8. 3; 36. 2; 70. 7; 73. 8; 97.
9; VIII. 8. 3; 48. 10; X. 30. 1; 40. 1; 63. 5; 64. 4).
, su-vkti
vj , , , ,
, ,
, . , , , , .,
. (sudhita ) ,
, (sutaa ): -

49

 (II. 35. 2);

, (VII. 34. 1) . ., (mandra) ,
-: - (mandr
dhiya) (. 101. 2); -
(navyas gram mandrm) (VIII. 95. 5); -
- (mandr duhn dhenur vc) (VIII. 100. 11; . VI. 39. 1; VIII.
95. 4 .)40. 100- VIII -
, , ,
: , ,
[] (avicetanni), - (mandr),
(VIII. 100. 10).
, , , . . , , (dyumnavad brahma III. 29.
5; dyotmnm manm X. 177. 2; dyumat vcam X. 98. 2, 3; vacsi
dyumattami VIII. 101. 7),
, - (uci stoma X. 29.
1; VII. 93.1; ucayadbhir arkai IV. 56. 1; ucipeas dhiyam I. 144. 1;
ubhr dhiya X. 143. 3; ukravar dhiyam I. 143. 7; ukrasya vacasa
II. 9. 4), (vetay dhiy VIII. 26. 19; citram arnam VI. 66.
9; X. 112. 9; ukr man VII. 34. 1; ukrapim riyam X. 110. 6) . .
, , .
, ,
. ( ) ( ) (.
I. 248249), (. VIII. 87)
(. XXII. 346). (. XXI. 3; XXXII. 2) (. 965966; . 3943).
() ( 5.3).
: (), , (. III. 45),
[] (. 6. 58), ( . IX. 7),
(. III. 134135),
( . I. 45), , , (
. III. 64; . : . VII. 910; . 9394; . VI. 1213, 21;
. V. 20; VI. 9 .). -

50

 : ,
(. ) , ,
, [, . 28]
[. . 100105].
, , :
, ,
. / , ,
(IV. 45. 3; . I. 34. 2, 10; 157. 3; . 41. 2).

. -,
, (anpinaddham madhu) (X.
68. 8). , , (madhva rmim) (VIII. 59. 3).
,
(vaca ghtt svadyo madhunas) (VIII. 24. 20). , , , (su prvy dhiyam madhor ghtasya pipyum) (VIII.
6. 43). (madhuhastya)
(V. 3. 2) (madhupcam) (II. 10. 6).
, (madhu sambhtam usriyym)
, , (guh hitam guhya gham
apsu) , , (III. 39. 6)41.
.
(. madhumattam) (VII. 3. 15); ,
(madhumad vaca) (VIII. 8. 11);
( ), (madhuvac)
(V. 43. 2; . madhumad vaca I. 78. 5; madhuvac VII. 7. 4,
madhumattam vacas V. 11. 5; madhva dhtaya VIII. 50. 4; madhumantam
arkam VIII. 51. 10; madhu chando VI. 11. 3 . .)42.
, : ,
, , (jihv madhumat sumedh) (tay pyay madhni)
(III. 57. 5). (madhuvaca) IV.
6. 5, VII. 7. 4; (madhujihva) I. 13. 3; 44. 6; 60.
3; III. 57. 2 .43 (.,
, madhujihva IX. 73. 4; 85. 10) ,

51

 ( ) ,
, , , : ,
, , , (IV. 11. 3).
,
, (svdu):
(prasvdaso gira) (. 33. 6);
(svdmna vaca) (II. 21. 6), , (vaca svdo svdya) (I. 114. 6; .
), (svdih dhti I. 110. 1; 136. 1; svdih
gr III. 53. 2) . .
, , ,
, , . : ()
[] (bhadr ta eti ni ktam iya dhr
rviyvat) (VIII. 80. 7); , :
, (bhadr vastrny arjun vasn) , (III. 39. 2), - ()
, (suvs) (.
71. 4) 44; : ,
,
(vastreva bhadr sukt), , (V. 20. 15), (grbhi vsaymasi) (X. 35.
5; 43. 1).
, (sukti, sukty)45. (suktyay)
(VIII. 54. 2). (. . -)
(suktyay) (I. 20. 8). , (. .
), [] (amy suktyay) (I. 83. 4). ,
[] (sukta suktyay) ,
, (. 94. 2). ,
:

52

 (sukta suktyay) (II. 60. 3), [] (sukty) (IV. 35. 7),

(sukty) (IV. 35. 8).
.
, , , (mantram akhara sudhita supeam) (VII. 32. 13).
,
(II. 32. 8; V. 42. 12), (sumataya
supeasa) (II. 32. 5; . supeas I. 13.7; 63. 9; 142.
78; 188. 67; . 36. 1).
, , . (p-).
: , (indu pavia
kavnm mat) (IX. 64. 10; . IX. 96. 15; 113. 5 .), , [] (kratv punat dhti) (IV. 5. 7);
, : (pune manm)
( ) (VII. 4. 1); , , [], (antar hd manas
pyamn) (IV. 58. 6); (vcam punanti) , (IX. 73. 7; . I. 73. 10; III. 1. 15; 8. 5; 26. 8; VII.
88. 1; X. 67. 23 .).
, (aj-) (mj-). , . (ajyase) , (VI. 2. 8)
, , : , ,
(arka jihv sam aje), (I. 61. 5).
, :
(gira sam aje) [ ] (I. 64. 1); (anaj vacm)
(V. 54. 2); ( ) (sa vm
ajantu actubhir matnm) (VI. 69. 3); (dhiy
anaje) (VIII. 631); , (acto vacobhi) (IV. 5. 6; .
I. 36. 3; V. 54. 1; X. 71. 7 .).
. (marjayante) , (VIII. 84. 8),
(mjanti) (IX. 29. 2; . IX. 63. 17, 20; 64. 13; 74. 9 .),
(mjanti) (IX. 15. 8; . IX.
17. 7; 63. 20). /: dhiyo

53

marjayanta (I. 61. 2; IX. 47. 4) . .

, .
(mjanti umbhanti) (IX. 96. 17); ,
, , (giras ta
inda marmjyante ybhir madya umbhase) (IX. 2. 7).
pu- (. , , ): - ,
(c tv poam ste pupuvn) (. 71. 11) pi(. , ): ,
(purutr vcam pipiur vadanta) (VII. 103. 6),
, : umbh-, parikr-, bh-.
: () , []
(grbhi umbhanty atraya) (V. 22. 4; 39. 5);
(agni umbhmi manmbhi) (VIII. 44. 26); () (gira umbhanti) (IX. 43.2); ,
(grbhi parikta X. 135.7; matibhi parikta IX. 86. 24; 105. 2);
(upa bhanti giro indram) (X. 104. 7); (stomena prati bhati) (V. 75. 1; . V. 62.
4) . . , :
, ( . ..) (gira
umbhmi kavavat) (VIII. 6. 11); () () , (aiu vivapeasa dhiya dh) (I. 61. 16).
, , : (reham peo)
, , , [] (darata
stomo) (IV. 36. 7); ( . ..) ,
(stoma divva rukmam uruvyacam) (V. 1. 12). (. 85) : ;
<> [] ;
(sd nras nyocan sryy bhadram id vso gathay pariktam <>
stom san pratidhaya kurr chanda opaa) (X. 85. 6, 8).

, . (alakra), . ,

54

 (, , , , ),
,
- (alakara-stra) [. : , . 56140]46. . (XIII. 8. 4. 7; III. 5. 1. 36) (VIII. 8. 5).
(
) (, , , ). , ,
, , .
. ( , ) - (vakrokti). ,
, , [] [,
. 21]. (vakra) (ukti).
, , ,
( , ),
: ,
, [] (suvkt)
(brahmni). ,
(vivapeasa dhiyam) (I. 61. 16). rj , su-vkti, vjina .
: , , (sarge)
(arvata) ,
(vjine pathi) (VI. 46. 13), , ,
,
.
, su-vkti vjina, vaku,
.. .. [, , 1979, . 97
104]. (I. 51. 11) (VIII. 1. 11),
(I. 114. 4) (V. 45. 6),
(I. 116126). ..

55

.. vaku ,
, , () -
Krvis Krivitis,
. , vaku
vakrokti , vakrokti
suvkti, :
vac , .
- , . (dhvani .
, ) , .
, .
, , ,
, ,
, , . , , , (sahasradhre vitate pavitra vcam punanti kavayo mania) (IX.
73. 7, . . 101. 9: [], ). , -, (sahasradhra)
, ,
(sahasradh, sahasrabharas). , , ,
, , (tva soma
vipacitam punno vcam iyasi sahasrabharasam) (IX. 64. 25).
:
(sahasradh):
. / [] (sahasradh): (brahma vihitam), (. 114. 8).

: , , ?
(ka chandasm yogam veda dhra ko dhiym
prati vcam papda)? (X. 114. 9).
, , (sahasranth kavaya) (X. 154. 5; III.
60. 7). ,
(vivavida vcam avivaminvm) (I. 164. 10; . II. 40. 3).
(prattya)

56

 (anira . ), (phalgu), (kdhu),

(anyudhsa)47
(sat sacantm) (IV. 5. 14).
, , , .
, .
, . ,
, ,
:
(ubhaya
vaca), / , , , , , (VIII. 61. 1).

, , ,
, .
, , , /
, , , []
(yo dhart bhuvann ya usrm apcy veda nmni guhy / sa kavi
kvy puru rpa dyaur iva puyati) (VIII. 41. 5).

1
, , - , . , (abhri), , ,
(.-. VI. 3. 1. 34).

(jihv) , . . :
(jihv) (X. 137. 7); ( )
(jihvay) (VI. 67.8); (jihv) , , , ... (ucyte) (III. 57. 5); (jihv
guhym) (X. 53. 3) . .
2

3
(ght) 58-
IV : , , [],

57

 ; / , ,
(IV. 58. 6).
4
. .
5
, ,
,
. .
6
. , ,
: ,
; ,
; , ( 4. 1112).
7
.
( . 1940), XIII
( XIII. 149).
8
, , ,
: , (. ), ; [] (parokapriy)
(pratyakadvi) (.-. . IV. 2. 2). . (I. 3.
14): , , , [., . 42]
9
. , , ,
(guhyena vratena) (I. 163. 3).
10

. , 29- VIII - - , ,
[.: , 1995,
. 340341, 690].
11
, ., ; () [, I, . 210].
12
, , , ; [,1989, . 638].
13
[ ].
14
, .
15
, , ,
,
[, 1989, . 599].
16
, , , ; , , () , [, I. . 227].

58

17

- - [, 1989, . 646].

18

12 720 [ ].

, [ , . 647].
19

20
, , ; ; , ; ; , , ,
.

[] , ,
prattyena ( prati-i , ).
[.: , 1989, . 366, 722]
, -, , .
21

22

, .

. , (X. 64. 8).

23

24
.: (vca padavyam) (. 71. 3). :
(tasya padam), (guh nmni pari) (. 5. 2), , ,
, , (kavaya) , .

[.: , 1989, . 644]. , pada goh, ,
.
25

26
, : , , (dhenu), (vca
virjm) ( IX. 2. 5); , , ,
;
(.-. IX. 1. 2. 17; . III. 2. 4. 1015; III. 3. 1. 1 .);
... , (.-. . V. 8. 1)
. . , :
,
, , () ( 47. 3) [, . 611].
, ,

. , , ,
, , , , , -

59

 (. III.
413502).
27
. . : (payasvan asmka
vaca) ( III. 24. 1); [ ] ,
(brahma), (gbhi), (payas m) ( . 1. 12)
. . , (udgtha)
: , ,
. , , . , , : , , , ,
(. . I. 3. 4; . I. 13. 14).
,
.
28
,
[., , , . 151],
(, ),
... ,
; : , ,
, ,
. :
, , , [, . 437438].
, , : , ,
, , , .
29
. :
(). , ( XIX. 58. 3), : ,
. , ,
. : (sr yujanti kavaja) ( III. 17.11; : X. 101. 4),
, .
30
, , () , , , .. :
..., , , , , ; , .

60

 , , : , , , [, . 435, 434]. .,
, ,
- ,
, - ; , , [, . 39].
(vja) . , , .
31

,
(rathatara (. 133. 1).
32

, ,
(., , : I. 186. 7).
33

- (naus nityritr padavat) [, 1989, . 631].

34

: ( ) [ ] , . /
(suutim) ( . ..) (V. 66. 3) : , , (ee rathnm) ,
(V. 86. 4).
: girvanastam .
35

36
aratnaya, .
37
( ) ,
(VI. 45. 25, 28; VIII. 95. 1; X. 123. 3 .).
38

. . 31.

: ,
(sudyotmana suvktim agnim) (II. 4. 1); ,
, , , ... (suvktim... indram) (X. 104. 7; . VI. 10. 1; X. 74. 5).
39

40
-, , , mandrajihva ( - )
(I. 190. 1; IV. 50. 1), (I. 76. 5), (I. 142. 8),
(kavi).

, , [.: , 1989, . 331]. , ,

41

61

, , ,
, .
42
, ,
: (vca jum madhumatm)
( V. 7. 4); , , (yad vadmi madhumat tad)
( XII. 1. 58); , , (vaco madhum) ( XII. 1. 16; .
III. 30. 2; V. 43. 2 .).

(, , ) (sujihva) (.: I. 13. 8; 14. 7; 142. 8; 166. 11 . .).

43

. , , ()
() ( 7b. 1517).
44

sukti, sukty ,
. - , , k , kru , (
() () , do-gn (), creth . .). . (kvya-kriy, kriy , k
) ( XXII. 23), (I. 3.
16), (I. 2), - (kriy-kalpa .
[]) -
[, . 289292].
45

46
.
. (ornatus) , , , , (.
, ), .

C.: (jmi yudham) , - (VIII. 6.3).

47

The Zend-Avesta. Pt III / Transl. L.H. Mills / The Sacred Books of the East.
Vol. XXXI. Oxford, 1887.
() Atharva Veda Sanhita / Hrsg. R. Roth, W.D. Whitney. Berlin, 1856.
Bowra C.M. Primitive song. Cleveland; New York, 1962.

62

.-. . / . ... ., 1961.

() The Bhishmapavan, Being the VI Book of the Mahbhrata / Ed.
S.K. Belvalkar. Poona, 1947.
() Vakroktijvita of Kuntaka / Ed. S.K. De. Calcutta, 1923.
. Bacchylides. Carmina cum fragmentis. Lipsiae, 1934.
Winternitz M. A history of Indian literature. Vol. I. Pt 1. Calcutta, 1959.
Geldner K.F. Der Rig-veda aus dem Sanskrit ins Deutsch bersetzt und mit
einem laufenden Kommentar versehen. T. IIII. Cambridge (Mass.), 1951.
. [] Hesiod, the Homeric hymns and Homerica. Cambridge (Mass.);
London, 1982.
[] Hesiod, the Homeric hymns and Homerica. Cambridge (Mass.);
London, 1982.
, 1959 Gonda J. Epithets in the gveda. sGravenage, 1959.
, 1963 Gonda J. The vision of the Vedic poets. The Hague, 1963.
.. . .,
1987.
Guntert H. Von der Sprache der Gtter und Geister. Halle (Saale), 1921.
Darmesteter J. Iranica VI. Une mtaphore grammatical de langue indoeuropenne / Memoires de la Soc. Linguistique de Paris. 1978. 3.
Durante M. Richerche sulla preistoria dello lingua poetica greca / Atti della
Acad. Naz. dei Lincei. 1960. 15.
, 1989 . IIV / . ...
., 1989.
, 1993 .. . ., 1993.
, 1995 . IVVIII / . ... ., 1995.
, , 1979 Elizarenkova T.Y. and Toporov V.N. Vedic vak /
Ludwik Sternbach Felicitation Volume. Pt 1. Lucknow, 1979.
, , 1984 .., .. brahmodya / . . .,
1984.
.. /
. ., 1979.
. () Homeri opera. Vol. III / Ed. D.B. Monro and T.W. Allen. Oxford, 1901
1903.
.. . ., 1986.
. / . ., 1990.
... / ...
. ., 1986.
() The Mahbhrata, for the first time crit. ed. by V.S. Sukthankar
a.o. Vol. IXVIII. Poona, 19331966.
.. . ., 1976.

63

, , .., .., ..
/ . . ., 1994.
/ . .., ..-. ., 1970.
() Nyastra with the commentary of Abhinavagupta. Vol. 13 /
Ed. M.R.Kane. Baroda, 19261954.
. () Homeri opera. Vol. IIIIV / Ed. D.B. Monro and T.W. Allen. Oxford,
19041906.
. [], [], [], [] [],
Pindari carmina. P.I. Epinicia / Ed. H. Maehler. Lpz., 1984.
.. . ., 1980.
.. / ..
. ., 1976.
Raghavan V. Studies on some concepts of Alakra stra. Madras, 1973.
() Aufrecht Th. Die Hymnen des Rigveda. T. 12. Berlin, 1955.
Renou L. Les pouvoirs de la parole dans le gveda / Renou L. tudes vdiques et
pinennes. T. 1. Paris, 1955.
, 1981 .. ta / . 1979. ., 1981.
, 1995 .. /
. . .. . ., 1995.
Watkins C. Language of Gods and Language of Men remarks on some IndoEuropean metalinguistic traditions / Myth and Law among the Indo-Europeans. Studies in Indo-European comparative mythology. Berkeley; Los Angeles; London, 1970.
. (). ., ., [] . / .
... ., 1967.
Finnegan R. Oral poetry. Its nature, significance and social context. London,
1977.
. . / . ... ., 1965.
.-. (-) The atapatha-brhmaa of the White Yajurveda /
Ed. A. Weber. Leipzig, 1924.
Schlerath B. Bemerkungen zu den vedischen Metaphern und Identificationen /
Sanskrit and World culture. Berlin, 1986.
Schmid W.P. Die Kuh auf der Weide / Indogermanische Forschungen. Bd. 64.
Hf. 1. Berlin, 1959.
Schmitt R. Dichtung und Dichtersprache in indogermanischer Zeit. Wiesbaden,
1967.
Eliade M. Images et symbols. Essais sur les symbolisme magico-religieux.
Paris, 1979.