You are on page 1of 130

Josh McDowell

Sprawa zmartwychwstania

www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia A.D. 2004

Spis treci
Rozdzia 1. Zmagania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozpoczcie poszukiwa . . . . . 1.1.1. Szczcie . . . . . . . . . . 1.1.2. Wolno . . . . . . . . . . 1.1.3. Religia . . . . . . . . . . . 1.1.4. Pozycja . . . . . . . . . . 1.1.5. Zniechcenie . . . . . . . . 1.2. Zmagania nie ustaj . . . . . . . 1.2.1. Mio . . . . . . . . . . . 1.2.2. Wyzwanie . . . . . . . . . 1.2.3. Intelektualne samobjstwo 1.2.4. Kluczowy problem . . . . 1.3. Podsumowanie . . . . . . . . . . . 2.1. 1.1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 9 9 10 10 10 10 11 11 11 12 12 13 15 15 15 15 15 16 16 16 17 17 18 18 18 19 19 20 20 20 21 22 22 23 23 24 24 24 25

Rozdzia 2. Oczywiste obserwacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Obserwacja nr 1: wiadectwo historii . . . . . . . . . . . 2.1.1. Badacz historii Rzymu . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.2. Krytyk tekstu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.3. Profesor historii staroytnoci . . . . . . . . . . . 2.1.4. Przewodniczcy Trybunau Anglii . . . . . . . . . 2.1.5. Autorytet prawniczy . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.6. Minister sprawiedliwoci . . . . . . . . . . . . . . 2.1.7. Racjonalistyczny prawnik . . . . . . . . . . . . . 2.1.8. Geniusz literacki . . . . . . . . . . . . . . . . . . Obserwacja nr 2: Zmartwychwstanie zapowiedziane . . . Obserwacja nr 3: Historyczna podstawa chrzecijastwa . 2.3.1. Wszystko opiera si na zmartwychwstaniu . . . . 2.3.2. Oszoomiony Hindus . . . . . . . . . . . . . . . . Obserwacja nr 4: Wiara rozumu . . . . . . . . . . . . . . Obserwacja nr 5: Moliwo cudw . . . . . . . . . . . . 2.5.1. Naturalne wyjanienie . . . . . . . . . . . . . . . 2.5.2. Wniosek pewnego lozofa . . . . . . . . . . . . . 2.5.3. Ograniczenia teorii Humea . . . . . . . . . . . . 2.5.4. Potrzeba badania historycznego . . . . . . . . . . Obserwacja nr 6: Fakt, nie fabua . . . . . . . . . . . . . Obserwacja nr 7: Nieskuteczno metody przyrodniczej . 2.7.1. Obserwacja przez powtarzanie . . . . . . . . . . . 2.7.2. Nauki przyrodnicze s ograniczone . . . . . . . . Obserwacja nr 8: Kryteria historyczne . . . . . . . . . . 2.8.1. Potrzeba wystarczajcego materiau dowodowego 2.8.2. Waciwe podejcie . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2. 2.3.

2.4. 2.5.

2.6. 2.7.

2.8.

Josh McDowell 2.8.3. Postawa krytyczna . . . . . . . . . . . . . Obserwacja nr 9: Rzetelny dokument historyczny 2.9.1. Datowanie Nowego Testamentu . . . . . . 2.9.2. Autorytet rkopisw . . . . . . . . . . . . 2.9.3. Krtki okres . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.9.4. Relacje naocznych wiadkw . . . . . . . . 2.9.5. Czynniki psychologiczne . . . . . . . . . . 2.9.6. Regua pogoski . . . . . . . . . . . . . . . 2.9.7. Wiedza z pierwszej rki . . . . . . . . . . 2.9.8. Pisemne relacje . . . . . . . . . . . . . . . 2.9.9. Obecno naocznych wiadkw . . . . . . 2.9.10. Obecno wrogich naocznych wiadkw . . 2.9.11. Potwierdzenie przez archeologi . . . . . . 2.9.12. Rzetelno w. ukasza . . . . . . . . . . . 2.9.13. Prawdziwy obraz . . . . . . . . . . . . . . 2.10. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.9. 3.1. Proces 3.1.1. 3.1.2. 3.1.3. 3.1.4. 3.1.5. 3.1.6. 3.1.7. 3.1.8. rodek 3.2.1. 3.2.2. 3.2.3. 3.2.4. 3.2.5. 3.2.6. 3.2.7. 3.2.8. 3.2.9. 3.2.10. 3.2.11. 3.2.12. rodek rodek 3.4.1. 3.4.2. 3.4.3. 3.4.4. rodek 3.5.1. 3.5.2. rodek 3.6.1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 25 26 27 27 28 29 29 29 30 30 31 32 32 33 33 35 35 35 35 36 36 37 37 37 37 38 38 38 39 39 39 40 40 40 41 42 43 43 43 44 44 44 45 45 45 45 46 46 46

Rozdzia 3. rodki ostronoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Archeologiczne potwierdzenie osoby Piata . Sze procesw . . . . . . . . . . . . . . . . Motyw polityczny . . . . . . . . . . . . . . . Problem ydw . . . . . . . . . . . . . . . . Problem Rzymian . . . . . . . . . . . . . . Motyw ekonomiczny . . . . . . . . . . . . . Motyw religijny . . . . . . . . . . . . . . . . Dwa sdy ydowskie . . . . . . . . . . . . . ostronoci nr 1: mier przez ukrzyowanie Historia krzyowania . . . . . . . . . . . . . Okrutna mier . . . . . . . . . . . . . . . . Zwyczaj biczowania . . . . . . . . . . . . . Perspektywa medyczna . . . . . . . . . . . . Korona z cierni . . . . . . . . . . . . . . . . Belka krzya . . . . . . . . . . . . . . . . . Krzyowanie przy uyciu gwodzi . . . . . . Martwy czowiek mwi . . . . . . . . . . . . Cel amania goleni . . . . . . . . . . . . . . Wypynicie krwi i wody . . . . . . . . . . . Rzymskie zwyczaje . . . . . . . . . . . . . . Dobrze wykonana robota . . . . . . . . . . . ostronoci nr 2: Solidny skalny grb . . . . ostronoci nr 3: ydowski pogrzeb . . . . . Tego samego dnia . . . . . . . . . . . . . . . Przygotowanie ciaa . . . . . . . . . . . . . Stosowanie wonnoci . . . . . . . . . . . . . Szaty pogrzebowe . . . . . . . . . . . . . . . ostronoci nr 4: Bardzo wielki kamie . . . Dwudziestu ludzi nie mogo go ruszy . . . Ptorej do dwch ton . . . . . . . . . . . . ostronoci nr 5: Rzymska stra . . . . . . . Stra witynna . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2.

3.3. 3.4.

3.5.

3.6.

Wolnorynkowy punkt widzenia

www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania 3.6.2. Stra rzymska . . . . . . . . . . . 3.6.3. Sia oddziau stray rzymskiej . . 3.6.4. Najwyszy kapan daje apwk . 3.6.5. Machina walczca . . . . . . . 3.6.6. Surowa dyscyplina . . . . . . . . 3.7. rodek ostronoci nr 6: Rzymska piecz 3.7.1. Cel pieczci . . . . . . . . . . . . 3.7.2. Ostrzeenie . . . . . . . . . . . . 3.8. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5
47 47 48 48 49 49 49 49 50 51 51 51 52 53 53 53 54 54 54 55 55 55 56 56 56 57 57 58 58 59 59 59 59 60 60 61 61 61 62 62 62 63 65 65 65 66 66 66 66 67

Rozdzia 4. Fakty, z ktrymi trzeba si liczy 4.1. Fakt nr 1: Zamana rzymska piecz . . . . . 4.2. Fakt nr 2: Pusty grb . . . . . . . . . . . . . 4.2.1. Potwierdzenie historyczne . . . . . . 4.3. Fakt nr 3: Wielki kamie przesunity . . . . 4.3.1. W gr pochyoci . . . . . . . . . . 4.3.2. Odlego . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.3. Podniesiony i przeniesiony . . . . . . 4.4. Fakt nr 4: Rzymska stra ucieka . . . . . . 4.4.1. Spalenie ywcem . . . . . . . . . . . 4.4.2. Strach przed kara . . . . . . . . . . 4.5. Fakt nr 5: Szaty pogrzebowe mwi . . . . . 4.6. Fakt nr 6: Jezus si ukazuje . . . . . . . . . 4.6.1. Zasada, o ktrej trzeba pamita . . 4.6.2. Pidziesit godzin zezna . . . . . . 4.6.3. Rnorodno ludzi . . . . . . . . . . 4.6.4. Niewierzcy . . . . . . . . . . . . . . 4.7. Fakt nr 7: Kobiety widziay Go pierwsze . . 4.7.1. Nierzetelne wiadectwo . . . . . . . . 4.8. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdzia 5. Kilka prb wyjanienia . . . . . . . . . . . 5.1. Dwie zasady do rozwaenia . . . . . . . . . . . . . . 5.1.1. Wzi pod uwag wszystkie fakty . . . . . . 5.1.2. adnych wnioskw przyjtych z gry . . . . 5.2. Teoria nieznanego grobu . . . . . . . . . . . . . . . 5.2.1. Kto zabra ciao? . . . . . . . . . . . . . . . 5.2.2. Sabo teorii . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3. Teoria niewaciwego grobu . . . . . . . . . . . . . 5.3.1. Czyj to by grb? . . . . . . . . . . . . . . . 5.3.2. Nie wytrzymuje testu . . . . . . . . . . . . . 5.3.3. Cay wiat poszed do niewaciwego grobu? 5.4. Teoria legendy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.5. Teoria duchowego zmartwychwstania . . . . . . . . 5.6. Teoria halucynacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.6.1. Denicja halucynacji . . . . . . . . . . . . . 5.6.2. Jedynie niektrzy ludzie . . . . . . . . . . . 5.6.3. Bardzo osobiste . . . . . . . . . . . . . . . . 5.6.4. Faszywa reakcja . . . . . . . . . . . . . . . 5.6.5. Brak sprzyjajcych okolicznoci . . . . . . . 5.6.6. Brak oczekiwania . . . . . . . . . . . . . . . 5.6.7. Zbyt krtki czas . . . . . . . . . . . . . . . www.korespondent.pl

Wolnorynkowy punkt widzenia

Josh McDowell 5.6.8. Niezgodno z faktami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Historyczny fakt: Pusty grb . . . . . . . . . . 6.1.1. Nikt nie przedstawi ciaa . . . . . . . 6.1.2. Wadze ydowskie rozwcieczone . . . 6.1.3. Pozytywny materia dowodowy . . . . Ciao skradzione przez uczniw . . . . . . . . 6.2.1. Przekupiona stra . . . . . . . . . . . . 6.2.2. Nie do utrzymania w sdzie . . . . . . 6.2.3. Zanicie bardzo nieprawdopodobne . 6.2.4. Rzymscy stranicy musieliby by gusi 6.2.5. Zbyt uczciwi . . . . . . . . . . . . . . Ciao przeniesione przez wadze . . . . . . . . 6.3.1. Wskazaliby inny grb . . . . . . . . . 6.3.2. Milczcy alarm . . . . . . . . . . . . . Teoria omdlenia . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4.1. On po prostu zemdla . . . . . . . . . 6.4.2. Wikszy cud . . . . . . . . . . . . . . . 6.4.3. Opinia sceptyka . . . . . . . . . . . . . Spisek paschalny . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5.1. Kilka obserwacji . . . . . . . . . . . . 6.5.2. Teoria decyduje o faktach . . . . . . . 6.5.3. Wiele innych problemw . . . . . . . . 6.5.4. Fakty przemawiaj goniej ni teoria . On zmartwychwsta . . . . . . . . . . . . . . . Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 67 69 69 69 69 70 70 70 71 72 72 72 73 73 74 75 75 75 75 76 77 77 77 78 78 79 81 81 81 81 82 82 83 83 83 83 84 84 85 85 85 87 87 87 88 88 89 89

5.7. 6.1.

Rozdzia 6. Jedna teoria jest rwnie dobra jak druga . . . . . . . .

6.2.

6.3.

6.4.

6.5.

6.6. 6.7.

Rozdzia 7. Dowd poszlakowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.0.1. Dowd bezporedni a dowd poszlakowy . . 7.0.2. Znaczenie dowodu poszlakowego . . . . . . Dowd poszlakowy nr 1: Koci . . . . . . . . . . . Dowd poszlakowy nr 2: Niedziela . . . . . . . . . . Dowd poszlakowy nr 3: Chrzest . . . . . . . . . . Dowd poszlakowy nr 4: Wieczerza Paska . . . . . Dowd poszlakowy nr 5: Przemienione ycie . . . . 7.5.1. Nie mieli adnych ziemskich korzyci . . . . 7.5.2. Najtrudniejsi do przekonania. . . . . . . . . . 7.5.3. Tchrzliwi uczniowie . . . . . . . . . . . . . 7.5.4. ydowski fanatyk nawrcony . . . . . . . . 7.5.5. Zmartwychwstanie wyjania wszystkie fakty 7.5.6. On moe przemieni twoje ycie . . . . . . . Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dowd 8.1.1. 8.1.2. 8.1.3. 8.1.4. 8.1.5. poszlakowy nr 6: On przemieni Konikt . . . . . . . . . . . . . Zaczyna si nowe ycie . . . . . Zaczynaj si przemiany . . . . Pokj umysu . . . . . . . . . . Opanowanie nerww . . . . . . moje . . . . . . . . . . . . . . . ycie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.1. 7.2. 7.3. 7.4. 7.5.

7.6. 8.1.

Rozdzia 8. On przemieni moje ycie . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wolnorynkowy punkt widzenia

www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania 8.1.6. Czowiek, ktrego nienawidziem 8.1.7. Od nienawici do mioci . . . . . 8.1.8. To dziaa . . . . . . . . . . . . . 8.1.9. Wybr naley do ciebie . . . . . 8.1.10. Twoja osobista decyzja . . . . . . 8.2. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7
89 89 90 90 90 91 93

Dodatek A. Trzy dni i trzy noce w grobie? . . . . . . . . . . . . . . .

Dodatek B. Zmartwychwstanie Jezusa w wietle czterech Ewangelii 95 B.1. Trzsienie ziemi o wicie (Mt 28,1-15; Mk 16,1-11; k 23,56-24,12; J 20,1-18:) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 B.2. Rabbuni! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 B.3. Przy grobie po wschodzie soca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 B.4. Witajcie! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 B.5. Przekupienie stray . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 B.6. Jezus i dwch uczniw na drodze do Emaus (Mk 16,12-13; k 24,13-35:) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 B.7. Wierzcie prorokom! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 B.8. Ukazanie si Jezusa Piotrowi przekonuje uczniw . . . . . . . . . . 98 B.9. W niedziel wieczr z uczniami (k 24,36-43; J 20,19-23) . . . . . . 98 B.10. Przekonanie Tomasza (J 20,24-29) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 B.11. Z siedmioma uczniami w Galilei (J 21,1-24) . . . . . . . . . . . . . 99 B.12. Chodcie na niadanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 B.13. Czy kochasz mnie, Szymonie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 B.14. Koniec opowieci Jana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 B.15. Na grze w Galilei (Mt 28,16-20) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 B.16. Jego ostatnie pojawienie si i wstpienie do nieba (Mk 16,14-20; k 24,44-53) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 B.17. Poegnanie Jedenastu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 B.18. Jezus wstpuje do nieba z Gry Oliwnej . . . . . . . . . . . . . . . 101 B.19. Abycie mieli ycie (J 20,30-31; 21,25) . . . . . . . . . . . . . . . 101 Dodatek C. Proces Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C.1. Najpierw rozwamy problem ich uczciwoci . . . . . . . . . . . . . C.2. Po drugie, w tecie wiarygodnoci ewangelistw jako wiadkw rozpatrzymy ich zdolno do mwienia prawdy . . . . . . . . . . . C.3. Po trzecie, istotne s liczba i zgodno ich wiadectw . . . . . . . C.4. Rozwamy teraz zgodno wiadectwa ewangelistw z ludzkim dowiadczeniem. Jest to czwarty test prawniczy wiarygodnoci wiadka przedstawiony przez Starkiego. . . . . . . . . . . . . . . . C.5. Po pite i ostatnie naley zbada zgodno wiadectwa z innymi okolicznociami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 . 103 . 106 . 111

. 115 . 121

www.korespondent.pl

Wolnorynkowy punkt widzenia

Rozdzia 1

Zmagania
Miaem niewiele kopotw, wielu przyjaci, ogromne sukcesy; zmieniaem ony i domy; zwiedzaem rne kraje wiata lecz mam ju do zastanawiania si nad tym, jak zapeni dwadziecia cztery godziny kadego dnia. Ralph Barton, karykaturzysta notatka napisana przed popenieniem samobjstwa Siedz w moim domu w Bualo i czasami jestem tak samotny, e a trudno uwierzy. ycie okazao si dla mnie tak hojne mam wspania on, cudowne dzieci, pienidze, zdrowie i jestem samotny i znudzony. . . Czsto zastanawiam si nad tym, dlaczego tak wielu bogatych ludzi popenia samobjstwo? Pienidze na pewno nie zaatwiaj wszystkiego. O. J. Simson, milioner, gwiazda amerykaskiego futbolu People Magazine, 12.06.1978 r. Dlaczego, gdy na swoich wykadach stawiam trzy proste pytania: Kim jeste?, Dlaczego jeste wanie tutaj?, Dokd zmierzasz?, w kadej prawie grupie suchaczy zapada kopotliwa cisza?

1.1. Rozpoczcie poszukiwa


Jako student uniwersytetu rwnie nie potraem odpowiedzie na te pytania. Moe ty take nie potrasz. Lecz ja bardzo chciaem. Jak kady czowiek pragnem, by moje ycie miao znaczenie. Chciaem by najszczliwsz osob na wiecie. C mogo by w tym zego, skoro moje szczcie nie byoby przyczyn nieszczcia kogo innego?

1.1.1. Szczcie Niedawno byem ze starym przyjacielem na przejadce motocyklem. Rozmawialimy, mialimy i radowalimy si. Ciesz si yciem. miej si czsto i mwi ludziom dokadnie to, co myl. Lekarz powiedzia mi, e wanie dlatego nigdy nie bd mia wrzodw odka. W pewnej chwili zaczy nas wyprzedza dwie kobiety we wspaniaej limuzynie marki Lincoln Continental. Siedziay sztywne i przyglday si nam. Nagle kobieta siedzca bliej nas otworzya swoje okno. Jakim prawem jestecie tacy szczliwi!? krzykna. Zanim zdylimy co odrzec, zasuna szyb. Tymczasem odpowied na jej pytanie jest prosta: chc by szczliwy i znalazem na to sposb.

10 1.1.2. Wolno

Josh McDowell

Jeszcze bardziej pragnem wolnoci. Chciaem by jednym z najbardziej wolnych ludzi na tym wiecie. Dla mnie wolno nie jest robieniem wszystkiego, czego zapragn. Kady tak moe i wielu tak postpuje. W moim pojciu wolno to posiadanie mocy do czynienia tego, o czym wiem, e powinienem to robi. Wedug tej denicji wikszo ludzi nie jest wolna. Wiedz, co powinni robi, ale nie maj do tego mocy. Jako student byem jednym z nich. 1.1.3. Religia Rozpoczem poszukiwania szczcia i wolnoci. Wydaje si, e prawie kady jest wyznawc jakiej religii, wic zaczem chodzi na naboestwa. Chodziem rano, po poudniu i wieczorem. Lecz musiaem tra do niewaciwej wsplnoty. Czuem si z nimi gorzej ni bez nich. Bdc czowiekiem praktycznym, zwykem odrzuca wszystko, co si nie sprawdzao. Tak wic odrzuciem religi. Nadal jednak wierzyem w Boga. 1.1.4. Pozycja Zaczem si zastanawia, czy nie chodzi o pozycj w rodowisku. Moe gdybym zosta przywdc, znalaz jak ide i odda si jej bez reszty, sta si sawny, moe to daoby mi szczcie i wolno? Na pierwszym uniwersytecie, na ktrym studiowaem, przywdcy studenccy byli bardzo wani. Wziem wic udzia w wyborach i zwyciyem. Wspaniale byo podejmowa decyzje, wydawa studenckie i uniwersyteckie pienidze, zna wszystkich i by znanym kademu. Lecz tak jak ze wszystkim czego prbowaem, teraz take co byo nie w porzdku. Budziem si w poniedziaek rano (zazwyczaj z blem gowy po hulankach poprzedniej nocy) i mylaem: No tak, znowu nastpne pi dni. Ledwie mogem przetrwa od poniedziaku do pitku. Szczcie krcio si wok trzech nocy: pitkowej, sobotniej i niedzielnej. Jak w bdnym kole. 1.1.5. Zniechcenie Ale ja ich nabieraem na tym uniwersytecie! Wszyscy myleli, e jestem jednym z najszczliwszych facetw w ich otoczeniu. Podczas kampanii wyborczej moim hasem byo Szczcie to Josh! Wydaem wicej studenckich pienidzy na urzdzanie dyskotek ni ktokolwiek inny. Lecz moje szczcie byo takie, jak wielu innych ludzi: zaleao od okolicznoci ycia. Gdy sprawy ukaday si pomylnie i ja czuem si dobrze. Gdy co si walio, czuem si fatalnie. Byem miotany falami okolicznoci jak d na oceanie. Wszyscy wok mnie yli w ten sam sposb. Wykadowcy mogli mi powiedzie, jak znale lepszy zarobek, lecz nie potrali doradzi, jak lepiej y. Zewszd syszaem, co powinienem robi, lecz nikt nie mg da mi do tego si. Zaczynao mnie ogarnia zniechcenie.
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

11

1.2. Zmagania nie ustaj


Niewielu studentw i uczniw szk rednich w moim kraju byo bardziej szczerze ni ja oddanych poszukiwaniu znaczenia, prawdy i celu ycia. Cigle jednak wymykay mi si one. Wanie wtedy zauwayem ma grup omiu studentw i dwch wykadowcw. Ich ycie byo inne. Wydawao si, e oni wiedz, dlaczego wierz w to, w co wierz. Lubi przebywa wrd takich ludzi. Nie martwi si, gdy inni si ze mn nie zgadzaj. Niektrzy z moich najbliszych przyjaci nie podzielaj pewnych moich przekona, lecz mimo to bardzo ich ceni. (Moe dlatego, e osb majcych wasne sprecyzowane pogldy jest tak niewiele.) Wygldao na to, e ci, ktrzy zwrcili moj uwag, wiedzieli, dokd zmierzaj inaczej ni wikszo studentw. 1.2.1. Mio Ci ludzie nie tylko mwili o mioci; oni j manifestowali. Wydawao si, e szybuj ponad okolicznociami uniwersyteckiego ycia, podczas gdy wszyscy inni zdawali si nim przytoczeni. Wtedy te zauwayem ich szczcie. Podejrzewaem, i maj stae, wewntrzne rdo radoci. Oczywiste byo dla mnie, e maj co, czego ja nie miaem. Jak kady przecitny student i ja chciaem mie to, co inni. (Dlatego wanie przed gmachem uczelni musisz zamyka na kdk swj rower kto mgby go zapragn.) Gdyby wyksztacenie byo rzeczywicie odpowiedzi na problemy ludzkoci, studenci stanowiliby prawdopodobnie najbardziej moraln cz spoeczestwa. Tak jednak nie jest. Zapragnem tego, co zobaczyem, wic zdecydowaem si zaprzyjani z tymi intrygujcymi ludmi. Dwa tygodnie pniej siedzielimy w lokalu klubu studenckiego. Wywizaa si rozmowa na temat Boga. Gdy nie masz w sercu pokoju, a rozmowa ukierunkowuje si na osob Boga, szykujesz front obronny i zajmujesz postaw: Aaa. . . chrzecijastwo. Ha, ha, ha. . . Ono jest dla sabeuszy. Jest nienaukowe. 1.2.2. Wyzwanie Ta rozmowa mczya mnie. Nie chciaem jednak, by inni pomyleli, e si wycofuj. Jedna ze studentek bya adn dziewczyn. (Zawsze mylaem, e wszystkie chrzecijanki s brzydkie.) Zapytaem j wic: Powiedz mi, co przemienio wasze ycie? Dlaczego ono rni si od ycia innych studentw i profesorw na tym uniwersytecie? Moda studentka musiaa mie mocne przekonanie. Spojrzaa mi prosto w oczy i bez umiechu powiedziaa dwa sowa, ktrych nigdy nie spodziewabym si usysze jako rozwizanie jakiego problemu. Odpara: Jezus Chrystus. O nie! Nie wciskaj mi tych mieci o religii odpowiedziaem. Nie powiedziaam religia. Powiedziaam Jezus Chrystus odrzeka. Akcentowaa co, czego nigdy przedtem sobie nie uwiadamiaem. Chrzecijastwo nie jest religi. Religia jest bowiem ludzkim staraniem dotarcia do
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

12

Josh McDowell

Boga poprzez dobre czyny. Chrzecijastwo natomiast to Bg przychodzcy do ludzi przez Jezusa Chrystusa, oferujcy im osobist wi ze sob. Na wyszych uczelniach jest prawdopodobnie wicej ludzi majcych bdne wyobraenia na temat chrzecijastwa ni gdziekolwiek indziej. Kiedy na seminarium magisterskim spotkaem wykadowc, ktry powiedzia: Kady, kto chodzi do kocioa, jest chrzecijaninem. Czy chodzenie do garau uczyni z kogo samochd? zapytaem. Midzy jednym a drugim nie ma przecie adnego zwizku. Czowiek staje si chrzecijaninem, poprzez pokadanie osobistego zaufania w Chrystusie. Moi nowi przyjaciele wezwali mnie do intelektualnego zbadania twierdze, e Jezus jest Synem Boga; e przyjwszy ludzkie ciao, y midzy ludmi i umar na krzyu za grzechy ludzkoci; e zosta pogrzebany i zmartwychwsta po trzech dniach, i e moe przemieni ycie czowieka teraz, u schyku dwudziestego wieku. 1.2.3. Intelektualne samobjstwo Mylaem, e to jaka farsa. Mwic prawd, dotychczas uwaaem chrzecijan za gatunek bezmzgowcw. Czsto w czasie dyskusji rozdzieraem ich na strzpy. Tymczasem ci ludzie stawiali przede mn swoje wezwanie cigle na nowo. W kocu je podjem. Zrobiem to z powodu pychy aby ich pokona. Nie przypuszczaem nawet, e istnieje materia dowodowy dotyczcy osoby Jezusa, ktry czowiek moe oceni intelektem. Po dugim czasie bada i studiw mj umys doszed jednak do wniosku, e Jezus Chrystus musia by tym, za kogo si podawa. Wanie te dociekania, majce na celu obalenie chrzecijastwa, dostarczyy materiau do moich pierwszych dwch ksiek. Skoro nie mogem go obali, w kocu zostaem chrzecijaninem. Dotychczas spdziem kilkanacie lat dokumentujc, dlaczego wierz, e chrzecijastwo i wiara w Jezusa Chrystusa s intelektualnie uzasadnione. Jedn z kluczowych dziedzin moich bada byo zmartwychwstanie. Pewien student na uniwersytecie w Urugwaju powiedzia kiedy do mnie: Profesorze McDowell, dlaczego nie mg pan intelektualnie obali chrzecijastwa? Z bardzo prostego powodu odparem. Nie byem w stanie zaprzeczy pewnemu wydarzeniu w historii zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa. Po ponad tysicu godzin spdzonych na studiowaniu tego tematu i dokadnym rozwaaniu jego podstaw byem zmuszony przyzna, e zmartwychwstanie Chrystusa jest albo jedn z najbardziej aosnych, okrutnych i bezlitosnych bujd, jakie kiedykolwiek wciskano ludziom, albo najwspanialszym faktem historycznym. 1.2.4. Kluczowy problem Problem zmartwychwstania przesuwa pytanie: Czy chrzecijastwo jest prawdziwe? z dziedziny lozoi w dziedzin historii. Czy chrzecijastwo ma podoe moliwe do zaakceptowania z historycznego punktu widzenia?
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

13

Czy istnieje wystarczajcy materia dowodowy upowaniajcy do wiary w zmartwychwstanie? Oto niektre fakty historyczne zwizane z kwesti zmartwychwstania: Jezus z Nazaretu, ydowski prorok, twierdzi, e jest Chrystusem zapowiedzianym w ydowskich Pismach witych. Zosta aresztowany, osdzony jako przestpca polityczny i ukrzyowany. Trzy dni po Jego mierci i pogrzebie kilka kobiet poszo do grobu i nie znalazo tam Jego ciaa. Uczniowie ogosili, e Bg wskrzesi Go z martwych i e Jezus, przed wstpieniem do nieba, ukazywa im si w rnych okolicznociach. Opierajc si na tych relacjach chrzecijastwo rozwino si na cae Imperium Rzymskie, a potem stopniowo docierao do wszystkich krajw wczesnego wiata. Przez wieki wywierao wielki wpyw na ludzko i wywiera po dzie dzisiejszy. Czy zmartwychwstanie rzeczywicie si wydarzyo? Czy grb Jezusa by rzeczywicie pusty? Spr wok odpowiedzi na te pytania trwa do dzi.

1.3. Podsumowanie
Na uniwersytecie byem, podobnie jak wszyscy, zniechcony poszukiwaniami prawdziwego rda szczcia i wolnoci. Spotkaem ma grup studentw i wykadowcw, ktrzy twierdzili, e Jezus Chrystus przemieni ich ycie. Suchaem ich tylko dlatego, e t mio, o ktrej mwili, manifestowali w swoim yciu. Jako sceptyk przyjem ich wyzwanie, by zbada intelektualnie twierdzenia, e Jezus Chrystus jest Synem Boga, e zosta pogrzebany i w trzy dni pniej zmartwychwsta, i e moe przemieni ycie wspczesnego czowieka. Ku mojemu zdziwieniu, nie mogem obali chrzecijastwa, poniewa nie potraem bez niego wyjani kluczowego wydarzenia w historii zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Ta ksika przedstawia wyniki moich wnikliwych i dugotrwaych bada nad tym najbardziej spornym tematem

www.korespondent.pl

Wolnorynkowy punkt widzenia

Rozdzia 2

Oczywiste obserwacje
Nie istnieje aden dokument staroytnego wiata powiadczony przez tak wspaniay zestaw wiadectw tekstowych i historycznych, oferujcy tak imponujcy materia historyczny, dziki ktremu moe by podjta rozumna decyzja. aden uczciwy czowiek nie moe odrzuci rda tego rodzaju. Sceptycyzm wobec historycznych uwierzytelnie chrzecijastwa opiera si na irracjonalnym uprzedzeniu. Clark Pinnock, profesor McMaster University, Toronto W mojej prbie obalenia chrzecijastwa dokonaem dziewiciu wanych obserwacji dotyczcych zmartwychwstania:

2.1. Obserwacja nr 1: wiadectwo historii


Zanim rozpoczem badanie problemu zmartwychwstania Jezusa, nie zdawaem sobie sprawy, e istnieje tak wiele historycznych, literackich i prawnych wiadectw, potwierdzajcych jego prawdziwo. 2.1.1. Badacz historii Rzymu Profesor Thomas Arnold, przez czternacie lat dyrektor szkoy Rugby, autor trzytomowej History of Rome (Historia Rzymu), kierownik katedry historii nowoytnej w Oxfordzie, zna dobrze warto materiau dowodowego dla ustalenia faktw historycznych. Ten wielki uczony powiedzia: Od wielu lat badam histori innych czasw i oceniam wiadectwa tych, ktrzy o nich pisali, i nie znam adnego faktu w historii ludzkoci, ktry byby udowodniony przez lepszy i peniejszy materia dowodowy wszelkiego rodzaju zrozumiay dla uczciwego badacza ni ten wielki znak, ktry da nam Bg, e Chrystus zmar i powsta z martwych. 2.1.2. Krytyk tekstu Brooke Foss Wescott, uczony angielski, powiedzia: Gdy wemie si pod uwag cay materia dowodowy, nie bdzie przesad stwierdzenie, e nie ma adnego historycznego wydarzenia lepiej i bardziej wszechstronnie udowodnionego ni zmartwychwstanie Chrystusa. Jedynie uprzednie zaoenie, e musi ono by faszywe, moe podsun myl o niewystarczalnoci dowodu. 2.1.3. Profesor historii staroytnoci Dr Paul L. Maier, profesor historii staroytnoci na Western Michigan University, stwierdzi: Jeeli materia dowodowy zostanie dokadnie i uczci-

16

Josh McDowell

wie przebadany, rzeczywicie suszne jest wedug kanonw bada historycznych wnioskowanie, e grb, w ktrym Jezus zosta pochowany, by pusty rankiem tej pierwszej Wielkanocy. I ani strzpek materiau dowodowego, ktry przeczyby temu stwierdzeniu, nie zosta dotychczas odkryty w rdach literackich, inskrypcjach czy archeologii. 2.1.4. Przewodniczcy Trybunau Anglii Lord Caldecote, przewodniczcy Trybunau Anglii, napisa: Moja wiara rozwina si na podstawie tego, co jak sdz jest objawione w Biblii. Zwaszcza gdy czytaem Nowy Testament Ewangelie i inne pisma ludzi, ktrzy byli blisko Jezusa Chrystusa uznaem, e podaj one wystarczajce i cise dowody na potwierdzenie przedstawionych w nich faktw (. . . ). Gwnym miernikiem prawdziwoci twierdze Jezusa Chrystusa jest Jego zmartwychwstanie. Zawsze, gdy badaem materia dowodowy o zmartwychwstaniu, prowadzio mnie to do uwierzenia w nie, jako w fakt pozostajcy poza wszelk dyskusj. 2.1.5. Autorytet prawniczy Z pewnoci czowiekiem wysoce utalentowanym w dziedzinie badania wiadectw historycznych by dr Simon Greenleaf. By on sawnym profesorem prawa na Uniwersytecie Harvarda, nastpc sdziego Josepha Storyego. Znalezienie si Harvardzkiej Szkoy Prawa w elitarnej grupie wybitnych szk prawa w Stanach Zjednoczonych jest rezultatem wysiku tych dwch ludzi. Greenleaf napisa trzytomowe dzieo pt. A Treatise on the Law of Evidence (Traktat o prawie dowodowym), ktre cigle jest uwaane za jedno z najwikszych z dziedziny badania wiadectw w caej literaturze dotyczcej procedury prawnej. Aby ustali prawd, Greenleaf przebada warto historycznego materiau dowodowego dotyczcego zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Zastosowa przy tym metody opisane przez siebie w Traktacie o prawie dowodowym. Swoje odkrycia zapisa w ksice: An Examination of the Testimony of the Four Evangelists by the Rules of Evidence Administered in the Courts of Justice (Badanie wiadectwa czterech ewangelistw zgodnie z zasadami dowodowymi stosowanymi w trybunaach sprawiedliwoci). Greenleaf doszed do wniosku, e wedug zasad badania materiau dowodowego w procesach prawnych dowd historycznoci faktu zmartwychwstania Chrystusa jest mocniejszy ni jakiegokolwiek wydarzenia w historii. 2.1.6. Minister sprawiedliwoci Anglik, John Singleton Copley, znany take jako Lord Lyndhurst, uznawany jest za jeden z najwikszych autorytetw prawniczych w Wielkiej Brytanii. By ministrem sprawiedliwoci, prokuratorem generalnym, trzy razy sdzi Sdu Najwyszego Anglii i zosta wybrany na rektora Uniwersytetu w Cambridge piastujc w ten sposb w cigu swego ycia najwysze urzdy, jakie mona nada sdziemu w Wielkiej Brytanii.
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

17

Po mierci Copleya wrd jego osobistych papierw znaleziono zapiski na temat zmartwychwstania w wietle dowodu prawnego oraz przyczyn, dla ktrych Lord Lyndhurst zosta chrzecijaninem: Wiem doskonale, czym jest dowd, i mwi wam, taki dowd, jak ten na zmartwychwstanie, nie zosta jeszcze obalony. Lord Darling, przewodniczcy Trybunau Anglii, powiedzia kiedy: aden inteligentny sdzia na wiecie nie mgby nie wyda werdyktu, e historia zmartwychwstania jest prawdziwa. 2.1.7. Racjonalistyczny prawnik Dr Frank Morrison, prawnik wychowany w racjonalistycznym rodowisku, uwaa, e zmartwychwstanie jest jedynie czczym wymysem, ktry psuje wspania histori Jezusa. Czu, e jest zobowizany sam wobec siebie i wobec innych do napisania ksiki, ktra przedstawi prawd o Jezusie i obali mit zmartwychwstania. A jednak, studiujc fakty, doszed do innego wniosku. Waga materiau dowodowego zmusia go do stwierdzenia, e Jezus rzeczywicie powsta z martwych. Morrison napisa ksik, lecz nie tak, jak planowa. Jest ona zatytuowana Who Moved the Stone? (Kto przesun kamie?). Pierwszy jej rozdzia nosi bardzo znaczcy tytu: The Book That Refused To Be Written (Ksika, ktra nie pozwolia si napisa). 2.1.8. Geniusz literacki C. S. Lewis, byy profesor literatury redniowiecznej i renesansowej Uniwersytetu w Cambridge, piszc o swoim nawrceniu na chrzecijastwo stwierdza, i wierzy, e chrzecijanie nie maj racji. Przyjcie chrzecijastwa byo ostatni rzecz, ktrej pragn Lewis. A jednak: Na pocztku 1926 roku najbardziej zacieky ateista, jakiego znaem, siedzia w moim pokoju przy kominku i mwi, e materia dowodowy historycznoci Ewangelii jest rzeczywicie zadziwiajco dobry. Dziwna rzecz kontynuowa. Caa ta gadanina Frazera o mierci Boga. Dziwna rzecz. Prawie wyglda na to, jakby ju kiedy to si wydarzyo. Aby zrozumie niezwyko jego sw, musiaby zna tego czowieka (ktry z pewnoci do tego czasu nie okazywa adnego zainteresowania chrzecijastwem). Jeeli on, cynik nad cynikami, najtwardszy z twardych, nie czu si jakbym to wyrazi bezpieczny, dokd ja mogem si zwrci? Czy nie byo adnego wyjcia? Po ocenieniu podstaw i materiau dowodowego chrzecijastwa Lewis stwierdzi, e inne religie nie maj takiego historycznego oparcia jak chrzecijastwo. Jego znajomo literatury zmusia go do potraktowania zapisu Ewangelii jako wiarygodnej relacji. Byem ju zbyt dowiadczony w krytyce literackiej, by uwaa Ewangelie za mity. W kocu profesor Lewis podj rozsdn decyzj: Wyobra sobie mnie, samego w tamtym pokoju w Magdalen, noc po nocy czujcego kiedykolwiek mj umys odrywa si cho na sekund od pracy stae, nieuchronne zblianie si Tego, ktrego tak gorco pragnem nie spotka. W kocu to, czego tak bardzo si obawiaem, przyszo na mnie.
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

18

Josh McDowell

W wito Trjcy witej 1929 roku ustpiem. Uznaem, e Bg jest Bogiem i uklkem, by si modli, by moe jako najbardziej przybity i uparty nawrcony w Anglii tej nocy. Jednym z gwnych motyww napisania przeze mnie Sprawy zmartwychwstania byo pragnienie przedstawienia historycznego materiau dowodowego, ktry ci ludzie i wielu im podobnych rozwaali, zastanawiajc si nad twierdzeniem, e trzeciego dnia grb by pusty.

2.2. Obserwacja nr 2: Zmartwychwstanie zapowiedziane


Chrystus zapowiedzia, e zmartwychwstanie trzeciego dnia. Jego wypowiedzi na ten temat znajduj si we wszystkich czterech Ewangeliach. Gdy Jezus zblia si do Jerozolimy, wzi na bok Dwunastu i powiedzia im: Zbliamy si do Jerozolimy. Syn Czowieczy bdzie wydany na mier. Wydadz Go w rce pogan na wyszydzenie, ubiczowanie i ukrzyowanie. A trzeciego dnia zmartwychwstanie. w. Marek pisze w swojej Ewangelii: (. . . ) zacz ich poucza, e Syn Czowieczy musi wiele cierpie, e bdzie odrzucony przez starszych, arcykapanw i uczonych w Pimie; e bdzie zabity, ale po trzech dniach zmartwychwstanie. w. Jan potwierdza to: Jezus da im tak odpowied: Zburzcie t wityni, a Ja w trzech dniach wznios j na nowo. Powiedzieli do Niego ydzi: Czterdzieci sze lat budowano t wityni, a Ty j wzniesiesz w przecigu trzech dni? On za mwi o wityni swego ciaa.

2.3. Obserwacja nr 3: Historyczna podstawa chrzecijastwa


Historyczny fakt zmartwychwstania jest podstaw dla chrzecijastwa. Mwic najprociej, zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa i chrzecijastwo s nierozdzielne. Jedno nie moe by prawdziwe bez drugiego. 2.3.1. Wszystko opiera si na zmartwychwstaniu Aposto Pawe podkreli znaczenie zmartwychwstania, piszc: Jeli nie ma zmartwychwstania, to i Chrystus nie zmartwychwsta. A jeli Chrystus nie zmartwychwsta, daremne jest nasze nauczanie, prna jest take wasza wiara. Okazuje si bowiem, emy byli faszywymi wiadkami Boga, skoro umarli nie zmartwychwstaj, przeciwko Bogu wiadczylimy, e z martwych wskrzesi Chrystusa. Skoro umarli nie zmartwychwstaj, to i Chrystus nie zmartwychwsta. A jeeli Chrystus nie zmartwychwsta, daremna jest wasza wiara (. . . ). Dr J. N. D. Anderson, profesor prawa orientalnego i dyrektor Instytutu Wyszych Studiw Prawniczych Uniwersytetu Londyskiego, na zakoczenie swoich bada nad zmartwychwstaniem stwierdzi: Wydaje mi si, e kady, kto chocia raz przeczyta strony Nowego Testamentu, bdzie ogarnity narzucajcym si wraeniem, e jest to wiara mocno oparta na pewnych
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

19

podawanych jako historyczne wydarzeniach. Gdyby te wydarzenia w rzeczywistoci nie miay miejsca, byaby to wiara faszywa i wprowadzajca w bd. Jeeli jednak miay one miejsce jest to wiara unikatowa w swoim znaczeniu i wyjtkowa w swoim daniu oddania si jej. w. Pawe idzie krok dalej i naucza, e zmartwychwstanie byo dowodem, i Jezus jest Synem Boym. Nawet dr David Friedrich Strauss, niewierzcy sceptyk, ktry gwatownie krytykowa w Ewangeliach wszystko, co nadprzyrodzone, by zmuszony przyzna, e zmartwychwstanie jest probierzem nie tylko ycia Jezusa, lecz take samego chrzecijastwa. Ono jest kluczowe dla caej wiary chrzecijaskiej. Przy najwikszej nawet ostronoci trzeba stwierdzi, e Jezus kad wielki nacisk na swoje zmartwychwstanie. 2.3.2. Oszoomiony Hindus Wszystko, czego Jezus naucza, dla czego y i za co umar, byo uzalenione od Jego zmartwychwstania. Wyznawcom innych religii szczeglnie trudno jest zrozumie t zaleno, poniewa prawie wszystkie one oparte s na teologicznych zaoeniach czy ideologii, a nie na historycznym fakcie tosamoci swego zaoyciela czy na wydarzeniu umiejscowionym w czasie i przestrzeni. Zaleno wiary chrzecijaskiej od historii sprawia ogromne trudnoci wielu Hindusom. Leslie Newbigin opisuje zdziwienie pewnego nauczyciela Rama-krishna Mission. Ten gorliwy i wyksztacony Hindus by oszoomiony stwierdzeniem pewnego chrzecijanina, e jego wiara jest oparta na solidnej historycznej prawdzie o Jezusie zapisanej w Nowym Testamencie. w Hindus myla: Wydawao mi si pewne, e nie mona pozwoli, by tak istotne sprawy prawdy religijnej byy uzalenione od przypadkw historii. Jeeli prawdy, ktrych Jezus by przykadem i ktrych naucza, s prawdziwe, to s prawdziwe zawsze i wszdzie, niezalenie od tego, czy czowiek zwany Jezusem y kiedy, czy nie.

2.4. Obserwacja nr 4: Wiara rozumu


Moja czwarta obserwacja bya dla mnie prawdziwym otwarciem oczu. Dotychczas mylaem, e naladowcy Chrystusa s lepi i ignoranccy. Sowa H. L. Menckena najlepiej wyraaj moj poprzedni postaw wobec wiary chrzecijaskiej: Wiara moe by krtko zdeniowana jako nielogiczne przekonanie o istnieniu tego, co nieprawdopodobne. Im bardziej si zagbiaem w wiedz historyczno-biblijn, tym bardziej uwiadamiaem sobie, e chrzecijastwo jest wiar rozumu. Gdy jaki czowiek w Biblii podejmuje wezwanie do naladowania Jezusa, jest to wiara intelektu. Jezus powiedzia: (. . . ) poznacie prawd (nie: zignorujecie prawd), a prawda was wyzwoli. Pewien znawca Prawa zapyta Jezusa, ktre przykazanie jest najwiksze. Jezus odpowiedzia: Bdziesz miowa Pana Boga swego, caym swoim sercem (. . . ) i caym swoim umysem. Czowiek nigdy nie musi popenia
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

20

Josh McDowell

intelektualnego samobjstwa, gdy chce zaufa Jezusowi jako swemu Panu i Zbawcy. Wierzcy jest wzywany do gotowoci, by zawsze udzieli odpowiedzi (intelektualnej) na pytanie, dlaczego wierzy. Dr George Eldon Ladd zauwaa: Wiara chrzecijaska nie oznacza skoku w ciemno, irracjonalnej atwowiernoci, zaufania wbrew dowodom i wbrew rozsdkowi. Oznacza wierzenie w wietle faktw historycznych, zgodnie z materiaem dowodowym, na podstawie wiadectw.

2.5. Obserwacja nr 5: Moliwo cudw


Trzeba by ostronym przy badaniu faktu zmartwychwstania, by nie wykluczy go z historii z powodu uprzedze w stosunku do wszystkiego, co wie si z nadprzyrodzonoci lub cudem. Jest pewna postawa, czsto przyjmowana przez badaczy historii, ktr nazywam pozostaoci Humea. Opiera si ona na argumencie przedstawionym przez Humea, e wiara moe by uzasadniona przez prawdopodobiestwo, a prawdopodobiestwo ma podstaw w jednolitoci i staoci natury. Innymi sowy, mamy racj wierzc dowiadczeniom, ktre s normalne dla zwykych ludzkich przey. Wszystko, co wykracza poza naturalne dowiadczenia tak jak cuda powinno by odrzucone. Na przykad, co jest bardziej prawdopodobne: to, e wiadkowie zmartwychwstania Jezusa pomylili si, czy to, e Jezus zmartwychwsta? Wedug nowoczesnej naukowej metody Humea odpowied jest oczywista, poniewa cuda po prostu nie mog si wydarzy. 2.5.1. Naturalne wyjanienie Innym sposobem wyraania tych uprzedze przy penetracji historii jest twierdzenie, e yjemy w zamknitym wszechwiecie, w ktrym aden czynnik nadprzyrodzony nie moe interweniowa. Inaczej mwic, kade wydarzenie (przesze, teraniejsze i przysze) musi mie jakie naturalne wyjanienie, co cakowicie wyklucza dziaanie jakiejkolwiek siy nadprzyrodzonej. Niezalenie od tego, co si wydarzyo i jak wiarygodne s dowody, przyjcie takiej postawy sprawia, e to, co nadprzyrodzone lub cudowne, musi by odrzucone. 2.5.2. Wniosek pewnego lozofa Zostaem poproszony o wykad dla grupy studentw lozoi, ktremu przysuchiwa si take dziekan wydziau lozoi. Gdy przedstawiem literackie i historyczne wiadectwa boskoci Chrystusa, w profesor zacz zasypywa mnie pytaniami i zarzutami podwaajcymi fakt zmartwychwstania. Po dziesiciu minutach pewien student przerwa i postawi profesorowi bardzo interesujce pytanie: Panie profesorze, jak pan sdzi, co si wydarzyo owego ranka? Profesor spojrza na mnie, a potem na chopaka. Nie wiem, co si wydarzyo powiedzia ostronie. Potem, zanim student zdy si odezwa, doda: Lecz to nie byo zmartwychwstanie!
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

21

Czy paska odpowied jest rezultatem badania materiau dowodowego? zapyta modzieniec. Odpowied brzmiaa: Nie! Jest ona rezultatem mojego wiatopogldu lozocznego. Na innym wielkim uniwersytecie kilku studentw wrczyo moj pierwsz ksieczk, Evidence That Demands a Verdict (Dowody, ktre domagaj si decyzji), dziekanowi wydziau historii z prob o ocen. Po kilku miesicach jeden ze studentw odwiedzi dziekana i zapyta o jego opini. Ksika ta zawiera jedne z najbardziej przekonujcych argumentw historycznych przemawiajcych za chrzecijastwem, jakie kiedykolwiek czytaem stwierdzi profesor. Studentowi mocniej zabio serce. Potem jednak dziekan doda: Nie podpisz si jednak pod wnioskami, do ktrych doszed pan McDowell. Dlaczego? zapyta zdumiony student. Z powodu moich pogldw lozocznych pada odpowied. Nie chodzio o brak materiau dowodowego. Wniosek zosta wyprowadzony wbrew niemu. 2.5.3. Ograniczenia teorii Humea Dr Lawrence Burkholder, dziekan Wydziau Kocioa w Harvard Divinity School, przyznaje, i na jego podejcie do historii wielki wpyw wywar argument Humea twierdzcy, e aby co byo prawdziwe, musi pasowa do jednolitoci natury. Po uwiadomieniu sobie, e kade wydarzenie historyczne w pewien sposb odbiega od naturalnych ludzkich dowiadcze, wyzna on jednak: Zaczynam odczuwa ograniczenia Humea. Dr Burkholder twierdzi, e argument Humea przeciwko cudom ogranicza moliwo zaakceptowania tego, co w pniejszych chwilach i wydarzeniach odkrywam jako fakt. On mwi mi, e nie mog wierzy w nic, co nie jest zgodne z poprzednim dowiadczeniem. Coraz bardziej odkrywam jednak, e nie mog przepowiada przyszoci. Stwierdzam, e jestem coraz bardziej powcigliwy, gdy przychodzi powiedzie, co jest moliwe, a co nie; co si moe wydarzy w przyszoci, a co nie moe. Ta sama powcigliwo z mojej strony zaczyna take przejawia si w obawach przed mwieniem, co mogo, a co nie mogo si wydarzy w przeszoci. Profesor Burkholder dodaje: Wydaje mi si, e mam pewne prawo, by by otwartym na moliwo, i mogo si wydarzy co, co przez analogi nazywamy zmartwychwstaniem. Profesor Clark Pinnock, mwic o metodologii Humea i o dostrzeganiu w wydarzeniach cech jedynie naturalnych, zauwaa: Dowiadczenie przeciwne cudom byoby jednolite wtedy, gdybymy wiedzieli, e wszystkie doniesienia o cudach s faszywe a tego nie wiemy. Nikt nie ma nieomylnej wiedzy na temat praw natury, by mg wykluczy od pocztku sam moliwo nadprzyrodzonych wydarze. Nauka moe nam powiedzie, co si wydarzyo, lecz nie moe powiedzie, co moe albo co nie moe si wydarzy. Nauka obserwuje wydarzenia; ona ich nie stwarza. Historyk nie decyduje o tym, co historia moe zawiera; jest otwarty na to, o czym mwi wiadectwa. Powoywanie si na Humea jest dowodem niezrozumienia historii.
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

22

Josh McDowell

Dr Wolfhart Pannenberg z Uniwersytetu Monachijskiego dodaje: Odpowied na pytanie (. . . ) czy co wydarzyo si, czy nie w jakim konkretnym czasie przed jakim tysicem lat, moe by oparta jedynie na argumencie historycznym. 2.5.4. Potrzeba badania historycznego Dr John Warwick Montgomery, piszc o tych, ktrzy stale powouj si na zamknity system wszechwiata (wszystkie wydarzenia musz mie jakie naturalne wyjanienie), stwierdza z naciskiem: Od czasw Einsteina aden wspczesny (czowiek) nie ma prawa wykluczania moliwoci jakich wydarze na podstawie uprzedniej znajomoci praw natury. Jedynym sposobem dowiedzenia si, czy jakie wydarzenie moe mie miejsce, jest zbadanie, czy rzeczywicie miao ono miejsce. Tak wic problem cudw musi by rozstrzygnity w zakresie bada historycznych, nie w zakresie lozocznych spekulacji. Wraz z przeminiciem epoki odkry Newtona musimy zostawi miejsce dla nieprzewidzianych, niespodziewanych i nieobliczalnych zjawisk we wszechwiecie. Dr Vincent Taylor, znany krytyk Nowego Testamentu, ostrzega przed zbyt wielkim dogmatyzmem. Pisze na temat ogranicze nauk przyrodniczych w ocenie cudw: W ostatnich pidziesiciu latach zbyt czsto bylimy zaskakiwani odkryciami, ktre kiedy byy uznawane za niemoliwe. Doylimy ogoszenia wiadomoci o rozszczepieniu atomu, uznania przez przyrodnikw wszechwiata za raczej wielk myl ni wielk maszyn. Ta zmiana pogldw nie zmusza oczywicie do powszechnej wiary w cuda, lecz oznacza, e przy odpowiednich warunkach cuda nie s niemoliwe; aden przyrodniczy ani lozoczny dogmat nie stoi temu na przeszkodzie. Francuz Ernest Renan nie wierzy w zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Przyzna, e zacz swoje badania nad Jego yciem z zaoeniem wstpnym: Nie ma czego takiego jak cud. Dlatego zmartwychwstanie nie miao miejsca. Postawa taka nigdy nie byaby tolerowana w procesie sdowym. Wniosek, ktry wycign Renan w sprawie zmartwychwstania Chrystusa, by oparty nie na badaniu historycznym, lecz raczej na spekulacji lozocznej. Taka postawa umysu przypomina czowieka, ktry mwi: Podjem ju decyzj nie wprowadzajcie zamieszania faktami.

2.6. Obserwacja nr 6: Fakt, nie fabua


Wanym argumentem byo dla mnie spostrzeenie, e wyznawcy Jezusa Chrystusa znali rnic midzy faktem a fabu, midzy rzeczywistoci a fantazj. Czsto syszaem oskarenia, e ludzie w czasach Chrystusa byli skonni do wiary w mity. Midzy innymi Rudolf Bultman chce, abymy uwierzyli, e wspczeni Jezusowi ludzie byli naiwni i prymitywni. Badania wykazuj jednak, e twierdzenie o naiwnoci ludzi pierwszego wieku jest mocno przesadzone. Aposto Piotr napisa: Nie za wymylonymi bowiem mitami postpowalimy wtedy, gdy dalimy wam pozna moc i przyjcie Pana naszego Jezusa
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

23

Chrystusa, ale nauczalimy jako naoczni wiadkowie (. . . ). Aposto Pawe ostrzega ludzi, by nie zajmowali si (. . . ) baniami i genealogiami bez koca. Chocia ludzie w pierwszym wieku nie mieli takiej wiedzy na temat wszechwiata i praw natury, jak my mamy dzisiaj, wiedzieli z pewnoci, e niewidomy od dziecka czowiek zazwyczaj do mierci pozostaje niewidomy. Byli wic zdziwieni, gdy Jezus uzdrowi lepca. Od wiekw nie syszano, aby kto otworzy oczy niewidomemu od urodzenia mwili. Wiedzieli take, e ludzie martwi maj skonno do pozostawania martwymi. Sposb potraktowania w. Pawa na Areopagu w Atenach pokazuje, e w staroytnym wiecie ludziom tak samo trudno byo uwierzy w zmartwychwstanie jak nam dzisiaj. Poza tym w. Tomasz, nazwany Niewiernym Tomaszem, powiedzia: Suchajcie, nie kadego dnia kto powstaje z martwych. Musz mie jaki dowd. Stwierdzi stanowczo: Jeeli na rkach Jego nie zobacz ladu gwodzi, (. . . ) i nie wo rki mojej do boku Jego, nie uwierz. Po kilku dniach Jezus powiedzia Tomaszowi: Podnie tutaj swj palec i zobacz moje rce. Podnie rk i w j do mego boku, i nie bd niedowiarkiem, lecz wierzcym! Tomasz Mu odpowiedzia: Pan mj i Bg mj!.

2.7. Obserwacja nr 7: Nieskuteczno metody przyrodniczej


Wielu ludzi twierdzi, e nic nie moe by przyjte za prawd, jeeli nie moe by udowodnione metodami nauk przyrodniczych. Gdy wykadam na temat historycznych aspektw zmartwychwstania na uniwersytetach, zawsze pojawia si pytanie: Czy moesz to udowodni metodami nauk przyrodniczych? Natychmiast odpowiadam: Nie. Nowoczesne metody przyrodnicze nie znajduj zastosowania przy badaniu prawdziwoci wydarze dotyczcych mierci, pogrzebu i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, bowiem nie s w stanie ich zbada. 2.7.1. Obserwacja przez powtarzanie Dowd przyrodniczy polega na wykazaniu, e co jest faktem, przez przeprowadzenie eksperymentu w obecnoci osoby kwestionujcej ten fakt. W tym celu stwarza si kontrolowane rodowisko, dokonuje si obserwacji, zapisuje wyniki i werykuje empirycznie hipotezy. Metoda przyrodnicza (. . . ) jest zwizana z pomiarem zjawisk, eksperymentem i powtarzan obserwacj. Dr James B. Conant, byy rektor Harvardu, pisze: Nauki przyrodnicze to zestaw wewntrznie powizanych koncepcji i schematw mylowych, ktre powstay w wyniku dowiadcze i obserwacji. The Basic Dictionary of Science (Podstawowy sownik nauk przyrodniczych) opisuje wiedz przyrodnicz jako wiedz opart na obserwowaniu i testowaniu faktw. The Harper Encyclopedia of Science opisuje metod
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

24

Josh McDowell

przyrodnicz jako technik kontrolowanej obserwacji stosowanej w poszukiwaniu wiedzy. 2.7.2. Nauki przyrodnicze s ograniczone Gwn si nauk przyrodniczych jest gromadzenie pomiarw z powtarzanych obserwacji i testowania hipotez. Dlatego nowoczesna metoda przyrodnicza jest moliwa do stosowania jedynie dla wydarze czy faktw powtarzalnych. Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, jako nadprzyrodzone wydarzenie w historii, ley poza zasigiem bada nauk przyrodniczych z powodu niemoliwoci powtrzenia go w kontrolowanym rodowisku. W ksice Wicej ni ciela przedstawiam dokadniej rnic midzy przyrodnicz a prawnicz metod dochodzenia do prawdy.

2.8. Obserwacja nr 8: Kryteria historyczne


Zmartwychwstanie Chrystusa musi by badane przy zastosowaniu tych samych kryteriw, ktre stosuje si do kadego innego wydarzenia w historii. Naladowcy Jezusa twierdzili, e Jezus (. . . ) po swojej mce da wiele dowodw, e yje (. . . ). w. ukasz posuy si tutaj sowem tekmerion, ktre oznacza moliwy do zademonstrowania dowd. Wiara pierwotnego Kocioa bya wic oparta na rzeczywistych dowiadczeniach. Stao si dla mnie jasne, e jeeli mam odkry, co rzeczywicie si wydarzyo w pierwszy poranek Wielkanocny, musz stosowa w moich poszukiwaniach historyczne kryteria prawdy. 2.8.1. Potrzeba wystarczajcego materiau dowodowego yjemy w wiecie, ktry domaga si odpowiedniego materiau dowodowego, zanim w co uwierzy. Zadaniem tej ksiki jest przedstawi taki materia w sprawie zmartwychwstania. Wolfhart Pannenberg jest profesorem teologii systematycznej na uniwersytecie w Monachium. Zajmuje si gwnie problemem zwizku midzy wiar a histori. Ten wielki uczony powiedzia: To, czy zmartwychwstanie Jezusa miao miejsce, czy nie, jest pytaniem historycznym i historyczny problem w tym miejscu jest nie do uniknicia. Tak wic problem ten musi by rozwizany na poziomie argumentw historycznych. Do materiau dowodowego naley podchodzi z uczciwym, szczerym pogldem na histori. Badanie nie moe by poprzedzone przyjciem z gry okrelonych koncepcji czy wnioskw. Trzeba pozwoli, by materia dowodowy przemawia sam za siebie. Historyk Ronald Sider pisze o koniecznoci zachowania obiektywizmu w badaniach historycznych: Co powinien zrobi krytyczny historyk, gdy materia dowodowy wskazuje bardzo wyranie na prawdziwo wydarzenia, ktre jest sprzeczne z jego oczekiwaniami i jest przeciwne naturalistycznemu spojrzeniu na rzeczywisto? Ot twierdz, e musi on i w lad za swoimi krytycznie zanalizowanymi rdami. Nienaukowe jest rozpoczynanie od lozocznego zaoenia wstpnego, i cuda nie mog si wydarza. Jeeli nie
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

25

unikniemy takiego jednostronnego zaoenia wstpnego, interpretacja historii stanie si jedynie propagand. Mamy prawo domaga si dobrego materiau dowodowego dla wydarzenia, ktrego nie widzielimy, lecz nie moemy sdzi rzeczywistoci przez nasze ograniczone dowiadczenie. I chciabym stwierdzi, e mamy dobry materia dowodowy dotyczcy zmartwychwstania Jezusa z Nazaretu. 2.8.2. Waciwe podejcie Historyk z Erlangen, Ethelbert Stauer, rwnie przedstawia swoje myli na temat podejcia do historii: Co robimy my (jako historycy), gdy dowiadczamy niespodzianek, sprzeciwiajcych si wszystkim naszym oczekiwaniom, moe wszystkim naszym przekonaniom, a nawet caemu naszemu rozumieniu prawdy? Mwimy to, co pewien wielki historyk zwyk mawia w takich sytuacjach: Z pewnoci jest to moliwe. Dlaczeg by nie? Dla krytycznego historyka nic nie jest niemoliwe. Philip Scha, take historyk, dodaje do powyszego: Celem historyka nie jest konstruowanie historii wedug przyjtych z gry koncepcji i dostosowywanie jej do swoich wasnych upodoba, lecz odtworzenie jej z najlepszych wiadectw i pozwolenie im, aby mwiy same za siebie. Jeeli mamy ocenia historyczno Jezusa, powinnimy by rwnie bezstronni, jak w stosunku do kadej innej postaci w dziejach. Dr F. F. Bruce z Uniwersytetu Manchester w Anglii stwierdza, e Historyczno Chrystusa jest tak oczywista dla historyka pozbawionego uprzedze jak historyczno Juliusza Cezara. To nie historycy rozpowszechniaj teorie przedstawiajce Chrystusa jako mit. 2.8.3. Postawa krytyczna Ostatecznym testem historycznym sprawy zmartwychwstania jest to, czy zwizane z nim wydarzenia s potwierdzone przez materia dowodowy. W tym miejscu trzeba podkreli, i naley szczeglnie troskliwie i uwanie bada dane dotyczce zmartwychwstania Chrystusa. Krytyczny historyk bdzie chcia dokadnie sprawdzi wiadectwa, potwierdzi mier zadan przez ukrzyowanie, zbada procedury pogrzebowe, powiadczy doniesienia o tym, e Jezus by ywy trzeciego dnia i e grb by pusty. Potem naleaoby dokadnie rozway wszystkie moliwe wyjanienia powyszych wydarze. Nastpnie konieczne byoby rozpatrzenie jeszcze innych dotyczcych tej sprawy dowodw i wycignicie odpowiedniego wniosku. Czy brzmi to interesujco? Tak wanie procedur chc przeprowadzi na nastpnych stronach tej ksiki.

2.9. Obserwacja nr 9: Rzetelny dokument historyczny


Nowy Testament jest gwnym rdem informacji historycznych na temat zmartwychwstania. Z tego powodu wielu krytykw XIX i XX wieku atakowao jego rzetelno i autentyczno. Zasada staroytnego dokumentu
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

26

Josh McDowell

zawarta w Federal Rules of Evidence (Federalnych zasadach postpowania dowodowego) pozwala na uwierzytelnienie dokumentu przez wykazanie, e: 1. jest on w takim stanie, e nie stwarza adnego podejrzenia co do swojej autentycznoci; 2. znajdowa si w miejscu, w ktrym jeeli jest autentyczny powinien si wedug wszelkiego prawdopodobiestwa znajdowa; 3. w czasie, w ktrym kto si na niego powouje, jego istnienie jest znane przynajmniej od dwudziestu lat. Dr John Warwick Montgomery, prawnik i dziekan Szkoy Prawa Simona Greenleafa, pisa o zastosowaniu powyszej zasady do dokumentw Nowego Testamentu: Ta zasada, zastosowana do Ewangelii i poparta odpowiedzialn krytyk tekstu, ustaliaby autentyczno w kadym sdzie. F. C. Bauer, wraz z innymi krytykami, przyjmowa jednak, e Nowy Testament zosta napisany dopiero pod koniec drugiego wieku. Uwaa, e pisma te pochodziy gwnie z mitw czy legend, ktre rozwiny si w dugim okresie midzy mierci Jezusa a spisaniem owych opowieci. 2.9.1. Datowanie Nowego Testamentu Pod koniec XIX wieku odkrycia archeologiczne potwierdziy jednak dokadno i rzetelno rkopisw Nowego Testamentu. Odnalezienie wczesnych rkopisw papirusowych (manuskrypt Johna Rylanda, 130 rok po Chr.; papirus Chestera Beattyego, 155 rok po Chr. i II papirus Bodmera, 200 rok po Chr.) wypenio luk midzy okresem ycia Chrystusa a czasem, z ktrego pochodz pniejsze manuskrypty. Dokadne informacje na temat odkry rnych rkopisw znajduj si w mojej pierwszej ksice Dowody, ktre domagaj si decyzji. Odkrycia te wzmocniy przekonanie uczonych co do rzetelnoci Biblii. William Albright, czoowy archeolog zajmujcy si tematyk zwizan z wydarzeniami opisanymi w Biblii, powiedzia: Moemy ju z pewnoci stwierdzi, e nie ma adnej solidnej podstawy do tego, by datowa ktrkolwiek z ksig Nowego Testamentu na okres po 80 roku po Chr., czyli dwa pene pokolenia przed latami 130150, podawanymi przez bardziej radykalnych krytykw Nowego Testamentu. Wraz z odkryciami papirusw ujrzao wiato dzienne wiele innych rkopisw. Dr John A. T. Robinson, wykadowca w Trinity College, Cambridge, jest od wielu lat jednym z najwybitniejszych angielskich badaczy. Robinson akceptowa zgodne stanowisko krytykw niemieckich twierdzcych, e Nowy Testament zosta napisany wiele lat po mierci Chrystusa, pod koniec drugiego wieku. Lecz uczony, na zasadzie artu teologicznego, zdecydowa si zbada argumenty przemawiajce za wczeniejszym datowaniem ksig Nowego Testamentu wkraczajc na pole bada nie tknite od przeomu XIX i XX wieku. Rezultaty oszoomiy go. Stwierdzi, e w wyniku lenistwa uczonych, tyranii nie sprawdzonych zaoe wstpnych i niemal rozmylnej lepoty dawniejszych badaczy utrwalio si w XX w. wiele wnioskw przejtych z przeszoci, ktre s dzisiaj nie do utrzymania. Stwierdzi, e Nowy TestaWolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

27

ment jest dzieem samych Apostow lub wspczesnych im ludzi, ktrzy z nimi wsppracowali, i e wszystkie ksigi Nowego Testamentu wczajc Ewangeli wg w. Jana musiay zosta napisane przed A. D. 64. Robinson rzuci wyzwanie swoim kolegom, by sprbowali mu udowodni, e nie ma racji. Jest przekonany, e jeeli uczeni powrc do tego problemu, rezultaty zmusz ich do opracowania na nowo wielu wprowadze do Nowego Testamentu i w konsekwencji take teologii. 2.9.2. Autorytet rkopisw Gdy ukoczyem moje badania nad rzetelnoci Biblii i oddawaem w 1973 roku do druku Dowody, ktre domagaj si decyzji, byem w stanie doliczy si 14000 rkopisw Nowego Testamentu. W midzyczasie przegldaem i uzupeniaem materiay zawarte w ksice z powodu wielu nowych odkry dokonanych w prezentowanych w niej dziedzinach. Teraz wiem o istnieniu 24633 rkopisw Nowego Testamentu. Znaczenie tej liczby rkopisw uwiarygodniajcych Nowy Testament jest jeszcze wiksze, gdy uwiadomimy sobie, e drugie miejsce pod tym wzgldem w caej historii zajmuje Iliada Homera, ktra ma 643 przetrwae do naszych czasw manuskrypty. Sir Frederick Kenyon, ktry by dyrektorem i gwnym bibliotekarzem w British Museum a take jednym z czoowych rzeczoznawcw staroytnych rkopisw, napisa: Okres midzy powstaniem oryginau a najwczeniejszymi przetrwaymi do naszych czasw kopiami staje si tak krtki, e waciwie nie ma on adnego znaczenia. I w ten sposb zostaa usunita ostatnia podstawa dla jakichkolwiek wtpliwoci, e Pismo wite nie dotaro do nas w swej istotnej treci takie, jakie zostao zapisane. Zarwno autentyczno, jak i wiarygodno ksig Nowego Testamentu mog by uwaane za ostatecznie stwierdzone. F. F. Bruce dokonuje nastpujcego spostrzeenia: Materia dowodowy dla Nowego Testamentu jest o wiele lepszy ni dla wielu pism autorw klasycznych, ktrych autentycznoci nikomu si nie ni kwestionowa. Stwierdza take: Gdyby Nowy Testament by zbiorem pism wieckich, ich autentyczno byaby powszechnie uwaana za nie pozostawiajc ani cienia wtpliwoci. Dzisiejsi krytycy formalici (zwolennicy tzw. Formgeschichte przyp. red.) broni tezy, e pierwotny Koci stworzy powiedzenia i wydarzenia z ycia Jezusa. Inni twierdz, e fakty zwizane z yciem Jezusa byy zapisane tak dugo pniej, e musiay ulec znieksztaceniu. Tak wic rzekomo nie posiadamy wiarygodnego zapisu autentycznych sw i czynw Chrystusa. 2.9.3. Krtki okres Co powiedzie na odparcie tych zarzutw? Istnieje wiele powodw, dla ktrych moemy mie przekonanie, e posiadamy dzisiaj wiarygodny zapis rzeczywistych sw Jezusa i wydarze z Jego ycia. Pierwszym takim powodem jest fakt, e odkrycia rkopisw i nastpujce po nich badania historyczne wykazay, i okres, ktry upyn od ycia Jezusa na ziemi do spisania
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

28

Josh McDowell

Nowego Testamentu, jest zbyt krtki, aby przedstawione w nim wydarzenia ulegy znieksztaceniu. Dr Paul L. Maier, profesor historii staroytnej na Western Michigan University, pisze: Argumenty, jakoby chrzecijastwo tworzyo mit Wielkanocy w cigu bardzo dugiego czasu lub e rda zostay spisane wiele lat po wydarzeniach, s po prostu niezgodne z faktami. Analizujc twierdzenia krytykw formalistw na temat pnego powstania ksig Nowego Testamentu, Albright napisa: Tylko wspczeni uczeni, ktrzy nie stosuj ani metody historycznej, ani perspektywy, mogli wysnu tak sie spekulacji, w ktr zwolennicy Formgeschichte zapltali tradycj ewangeliczn. Nastpnie doda, e okres od dwudziestu do pidziesiciu lat jest zbyt krtki, aby doszo do jakichkolwiek dostrzegalnych zafaszowa pierwotnej treci, a nawet przekrcenia oryginalnych sformuowa uytych przez Jezusa. Millar Burrows z Uniwersytetu Yale powiedzia o wiarygodnoci manuskryptw Nowego Testamentu: Innym rezultatem porwnania greckiego Nowego Testamentu z jzykiem papirusw jest wzrost pewnoci co do rzetelnoci przekazu samego tekstu. Burrows pisze rwnie: Tekst by przekazywany z godn uwagi wiernoci, nie ma wic potrzeby powtpiewa w cokolwiek, co jest zwizane z zawart w nim nauk. Howard Vos, badacz, stwierdza: Z punktu widzenia dowodu literackiego jedynym logicznym wnioskiem jest stwierdzenie, e rzetelno Nowego Testamentu jest nieskoczenie wiksza ni jakiegokolwiek innego zapisu staroytnego.

2.9.4. Relacje naocznych wiadkw Drugim powodem uznawania wiarygodnoci nowotestamentowych opisw ycia Chrystusa jest fakt, e byy one spisane przez naocznych wiadkw lub na podstawie ich wasnych sw. Dr Louis Gottschalk, historyk, pisze o badaniu rzetelnoci rda: Zdolno wiadka do powiedzenia prawdy zaley w czci od jego bliskoci wobec wydarzenia. Blisko jest tutaj rozumiana w sensie zarwno geogracznym, jak i czasowym. Pisarze Nowego Testamentu stwierdzaj: Nie za wymylonymi bowiem mitami postpowalimy wtedy, gdy dalimy wam pozna moc i przyjcie Pana naszego Jezusa Chrystusa, ale nauczalimy jako naoczni wiadkowie Jego wielkoci. A take, e Jezus (. . . ) po swojej mce da wiele dowodw, e yje: ukazywa si im przez czterdzieci dni (. . . ). w. ukasz, lekarz, napisa: Wielu ju starao si uoy opowiadanie o zdarzeniach, ktre si dokonay pord nas, tak jak nam je przekazali ci, ktrzy od pocztku byli naocznymi wiadkami (. . . ) Postanowiem wic i ja zbada dokadnie wszystko od pierwszych chwil i opisa ci po kolei (. . . ). Chocia naoczni wiadkowie zajmuj wane miejsce w procesie sdowym, warto ich wiadectwa jest oceniana w wietle takich czynnikw, jak: upyw czasu od momentu zdarzenia, odlego od obserwowanych wypadkw, stresy, strach itp.
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

29

2.9.5. Czynniki psychologiczne Dr Elizabeth S. Loftus, profesor psychologii Uniwersytetu Waszyngtoskiego, pisze: Ludzie, ktrzy s wiadkami wydarze wywoujcych strach, pamitaj ich szczegy mniej dokadnie ni szczegy innych, zwyczajnych wydarze. Stres moe take wpyn na niezdolno czowieka do przypomnienia sobie czego zaobserwowanego czy nauczonego podczas okresu wzgldnego spokoju. Wnioski dr Loftus potwierdzaj prawdziwo relacji naocznych wiadkw widzcych Jezusa Chrystusa po Jego zmartwychwstaniu. Spotkania te nie byy przelotnymi migniciami kogo obcego w ciemnej alei. Wyznawcy Jezusa spdzali czas z kim, kogo znali i kochali. Chocia na pewno towarzyszyo im napicie (Jezus musia ich uspokoi, by si nie bali), wraz z powtarzaniem si ukaza Zmartwychwstaego (ukazywa im si przez czterdzieci dni) stawali si coraz pewniejsi Jego tosamoci. Cho wielka liczba naocznych wiadkw nie jest jeszcze stuprocentow gwarancj rzetelnoci przekazw nowotestamentowych, bardzo ryzykowne byoby twierdzi, e kady z nich popeni t sam pomyk w identykacji Jezusa. Relacje tych, ktrzy widzieli Chrystusa ywego po Jego zmartwychwstaniu, dla sdu byyby bardzo przekonujce, zwaszcza zwaywszy na ich dokadno i obszerno. 2.9.6. Regua pogoski Handbook of the Law of Evidence (Podrcznik prawa dowodowego) McCormicka, doskonay traktat o analizie materiau dowodowego, stwierdza, e naleganie systemu prawa na korzystanie jedynie z najrzetelniejszych rde informacji jest najlepiej widoczne w regule, ktra domaga si, by wiadek dowodzcy jakiego faktu zmysowego mia moliwo zaobserwowania go i rzeczywicie go zaobserwowa. Istot tej reguy pogoski jest to, e pogoska nie jest przyjmowana jako dowd w sdzie. Federalne zasady postpowania dowodowego stwierdzaj, e wiadek musi wykaza prawdziwo tego, o czym posiada wiedz z pierwszej rki, nie tego, o czym dowiedzia si porednio z innych rde. Dr Montgomery stwierdza, e z prawnego punktu widzenia dokumenty Nowego Testamentu speniaj wymagania pierwszorzdnego rda materiau dowodowego. Montgomery pisze, e relacje zawarte w Nowym Testamencie w peni znajduj potwierdzenie w cigych uroczystych owiadczeniach autorw, e przedstawiaj to, (. . . ) comy usyszeli (. . . ), co ujrzelimy wasnymi oczami, na co patrzylimy i czego dotykay nasze rce (. . . ). 2.9.7. Wiedza z pierwszej rki Wedug w. Mateusza, autora jednej z Ewangelii, pierwszymi osobami, ktre usyszay o zmartwychwstaniu Jezusa byy Maria Magdalena i druga Maria. Powiedzia im o tym anio siedzcy na kamieniu obok grobu. Gdyby te dwie kobiety, chcc udowodni zmartwychwstanie Jezusa, zeznaway w sdzie, powoujc si na sowa anioa, byaby to pogoska i nie zostaaby uznana za dowd. Lecz nie prawdomwno anioa byaby podana w wtwww.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

30

Josh McDowell

pliwo regua pogoski kwestionuje wiarygodno, a moe i uczciwo, osoby powtarzajcej czyj opowie. Problem ten zostaje jednak rozwizany przez osobiste ukazanie si Jezusa kobietom. Poniewa zdobyy one w ten sposb wiedz z pierwszej rki na temat zmartwychwstania Jezusa, byyby kompetentne do wiadczenia w sdzie. Nie byy wprawdzie wiadkami samego wydarzenia, lecz to, e widziay jego skutek, wystarczajco usprawiedliwia ich wniosek, e miao miejsce zmartwychwstanie. w. Mateusz krtko opisuje ukazanie si Jezusa take jedenastu uczniom. Fakt, e widzieli Chrystusa ywego osobicie, stawia ich poza zasigiem reguy pogoski. w. ukasz przedstawia nam opis ukazania si Jezusa dwm uczniom, ktrzy szli do Emaus. Zademonstrowali oni, jak atwo pogoska moe by uznana za wtpliwy dowd nie uwierzyli sowom kobiet. Wiedzieli, e grb jest pusty, ale to czy Chrystus rzeczywicie y, byo niepewne, poniewa (. . . ) Jego nie widzieli. Dopki Jezus nie pokaza si tym ludziom, nie mogli oni uwierzy. Ewangelia wg w. ukasza podobnie jak wg w. Mateusza i w. Marka koczy si spotkaniem zmartwychwstaego Chrystusa ze wszystkimi uczniami. Jezus by na pewno wiadom podejrze, ktre zazwyczaj budzi pogoska. Czsto trudno nam uwierzy w co, czego dowiadczy kto inny, a jeszcze trudniej w co, o czym kto tylko sysza. Za najlepszy przykad moe nam posuy postawa w. Tomasza. Pomimo e ludzie, ktrzy opowiadali Tomaszowi o ukazaniu si Jezusa, byli mu prawdopodobnie blisi ni ktokolwiek inny, zmartwychwstanie Jezusa wydawao mu si nieprawdopodobne. Chcia, zanim si zaangauje, mie wiedz z pierwszej rki. 2.9.8. Pisemne relacje Czy pisemne relacje wiadkw, ktre posiadamy, s wiarygodne? Federalne zasady postpowania dowodowego stwierdzaj, e pisemne wiadectwa s do przyjcia, jeeli mona wykaza, i: zostay wykonane lub przyjte za wasne przez wiadka, gdy sprawa bya jeszcze wiea w jego pamici i e waciwie przekazuj posiadan przez niego wiedz. Kto moe wtpi, czy w. Mateusz i w. Jan zapisali swoje obserwacje wtedy, gdy byy jeszcze wiee w ich pamici. Nie wiemy, jak szybko po wydarzeniach, ktrych byli wiadkami, uczniowie ci napisali swoje Ewangelie. Niezalenie jednak od tego, kiedy to nastpio, przekonujcy jest argument, e zobaczenie ywym czowieka, ktrego mier widzieli trzy dni wczeniej, nie jest moliwe do zapomnienia. Nietrudno wyobrazi sobie uczniw mwicych po latach: Pamitam to tak, jakby si wydarzyo wczoraj. 2.9.9. Obecno naocznych wiadkw Trzecim powodem dla przyjcia historycznej rzetelnoci nowotestamentowych opisw zmartwychwstania Jezusa jest fakt, e kryy one za ycia
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

31

tych, ktrzy byli jego wiadkami. Tak wic prawdziwo tych opisw moga by przez nich potwierdzona lub odrzucona. Gdy ludzie, ktrzy napisali Nowy Testament, uzasadniali wiarygodno Ewangelii, odwoywali si do powszechnej znajomoci faktw towarzyszcych zmartwychwstaniu. w. Piotr wzywa swoich suchaczy: Mowie izraelscy, suchajcie tego, co mwi: Jezusa Nazarejczyka, Ma, ktrego posannictwo Bg potwierdzi wam niezwykymi czynami, cudami i znakami, jakich Bg przez Niego dokona wrd was, o czym sami wiecie.

2.9.10. Obecno wrogich naocznych wiadkw Innym powodem, dla ktrego nie mogo by miejsca na mity, legendy czy nierzetelnoci w opisach ycia i nauczania Chrystusa, jest to, e przekazywane one byy wrd ludzi znajcych przebieg wydarze, lecz bardzo wrogo nastawionych do nowego ruchu chrzecijastwa. Jednym z pierwszorzdnych sposobw oceny wiarygodnoci wiadka jest ponowne przesuchanie go przez stron przeciwn, poniewa wzicie go w krzyowy ogie pyta umoliwia sprawdzenie jego prawdomwnoci i ujawnia moliwe uprzedzenia lub przesdy. Sdzia Run przedstawia zasad krzyowego ognia pyta: Wszystkie procesy opieraj si na zasadzie, e ludzkiemu wiadectwu naley si pewna wiarygodno i e ta wiarygodno wzrasta i staje si bardziej niezachwiana w miar jak wiadek jest poddawany dokadnemu i badawczemu przesuchiwaniu przez stron przeciwn. Na temat znaczenia wrogich wiadkw przy zastosowaniu zasady krzyowego ognia pyta wobec wiadkw zmartwychwstania pisze profesor prawa dr John Montgomery: (. . . ) ta regua podkrela rzetelno wiadectwa o zmartwychwstaniu Chrystusa, ktre byo przedstawiane w synagogach w tym samym czasie, w ktrym miay miejsce wydarzenia, o jakich wiadczono w samym centrum przeciwnikw, midzy wrogimi ludmi, biorcymi wiadkw w krzyowy ogie pyta, ktrzy z pewnoci zniszczyliby chrzecijastwo, gdyby fakty przedstawiay si inaczej. F. F. Bruce, profesor krytyki i egzegezy biblijnej Uniwersytetu Manchester, mwi na temat znaczenia bada relacji zawartych w Nowym Testamencie, prowadzonych przez natarczywych przeciwnikw: Gdyby istniaa jakakolwiek tendencja do odchodzenia od faktw w jakiej istotnej sprawie, obecno wrogich wiadkw wrd suchaczy suyaby jako czynnik korygujcy. Istniej trzy typy wiadectw historycznych: obserwacja, przypominanie i zapis. Zagorzali wrogowie nowego ruchu, koncentrujcego si wok Jezusa, byli gotowi rzuci wyzwanie kademu zbyt gorliwemu Jego wyznawcy, ktry chciaby przypisa Mu jaki nie dokonany cud albo upikszy jak histori dla uczynienia Chrystusa bardziej atrakcyjnym. Ci wrodzy wiadkowie byli gotowi poprawi kade znieksztacenie obserwacji, przypomnienia i zapisu wszystkiego, co Jezus robi i czego naucza. Stan Gundry, teolog, pyta: Czy jest moliwe, by pozwolili oni, aby faszywe relacje zostay uznane za fakty z ycia Jezusa, ktre rwnie oni tak
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

32

Josh McDowell

dobrze znali? Chrzecijastwo narazioby si na mieszno, gdyby stwarzao takie historie dla przyspieszenia swojego rozwoju. Apostoowie, ktrzy z pewnoci pragnli oddawa cze Panu, nie przypisywaliby Mu nieprawdziwych sw i czynw. Co wicej, setki ludzi w pierwotnym Kociele musiay by potnym czynnikiem utrzymujcym przekaz w zgodzie z faktami. 2.9.11. Potwierdzenie przez archeologi Louis Gottschalk pisze, e oglna wiarygodno autora lub dokumentu jest uzaleniona od: znajomoci prawdomwnoci autora, braku wewntrznych sprzecznoci w dokumencie, braku sprzecznoci z innymi rdami, wolnoci od anachronizmw i zgodnoci wiadectwa autora z innymi znanymi faktami. Innymi sowami, zgodno z innymi znanymi faktami historycznymi (geogracznymi) lub naukowymi jest czsto decydujcym testem dowodowym; niewane, czy dowd pochodzi od jednego, czy od wikszej liczby wiadkw. William Ramsay, jeden z najwikszych archeologw wiata, by uczniem niemieckiej szkoy historycznej dziewitnastego wieku. Dopki nie rozpocz topogracznych bada Azji Mniejszej, ktre skoniy go do zastanowienia si nad pismami w. ukasza, by gboko przekonany, e ksiga Dziejw Apostolskich powstaa w poowie drugiego wieku po Chrystusie. W rezultacie rozwaenia obszernego materiau dowodowego, ktry odkry w swoich badaniach, by zmuszony zmieni swoje przekonania. 2.9.12. Rzetelno w. ukasza Ramsay stwierdzi po trzydziestu latach bada, e ukasz jest pierwszorzdnym historykiem. Nie tylko jego opisy s faktycznie wiarygodne (. . . ) [lecz] czowiek ten powinien by postawiony w jednym rzdzie z najwikszymi historykami. Kiedy uwaano, e w. ukasz na okrelenie wadz Filippi niewaciwie uywa sowa praetor. Wedug uczonych, ktrzy tak utrzymywali, miastem zarzdzao dwch duumviris. A jednak, jak zwykle, w. ukasz mia racj. Odkrycia wykazay, e tytu praetor przysugiwa zarzdcom rzymskich kolonii. Uycie przez ukasza sowa proconsul jako tytuu Galliona take okazao si waciwe, jak wykazaa inskrypcja z Delf, ktrej cz brzmi: jak Lucius Junius Gallio, mj przyjaciel i prokonsul Achai (. . . ). Ta inskrypcja z Delf (z roku 52) pozwala na dokadne umiejscowienie w czasie ptorarocznej posugi w. Pawa w Koryncie, poniewa z innych znanych rde dowiadujemy si, e Gallio rozpocz urzdowanie pierwszego czerwca, e urzdowa tylko jeden rok i e ten rok pokrywa si z dziaalnoci Pawa w Koryncie. Publiusza, zarzdc Malty, w. ukasz nazywa dosownie namiestnikiem wyspy. Odkryto inskrypcje, ktre rwnie okrelaj Publiusza tym tytuem. Innym przykadem rzetelnoci w. ukasza jest posuenie si przez niego sowem politarch na okrelenie cywilnych wadz Tesaloniki. Poniewa sowo to nie pojawiao si w literaturze klasycznej, znowu uznano, e ukasz jest
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

33

w bdzie. Dotychczas odkryto ju jednak dziewitnacie inskrypcji, ktre zawieraj ten tytu. Interesujce, e pi spord nich odnosi si do wadz Tesaloniki. Archeolodzy pocztkowo kwestionowali stwierdzenie w. ukasza, e Listra i Derbe znajdoway si w Likaonii, a Ikonium nie. Opierali oni swoje przekonania na pismach Rzymian, np. Cycerona, ktry umieszcza Ikonium w Likaonii. Tak wic archeolodzy mwili, e ksiga Dziejw Apostolskich jest nierzetelna. William Ramsay odnalaz jednak monument, ktry wymienia Ikonium jako miasto frygijskie. Pniejsze odkrycia potwierdziy to. Wrd wielu szczegw historycznych podanych przez w. ukasza znajduje si wzmianka o Lizaniaszu, tetrarsze Abileny, wica si z pocztkiem posugi Jana Chrzciciela w roku 27. Jedynym Lizaniaszem znanym historykom staroytnoci by ten, ktry zosta zabity w 36 roku przed narodzeniem Chrystusa. Pewna inskrypcja odkryta w pobliu Damaszku mwi jednak o wyzwoleniu Lizaniasza tetrarchy i jest datowana midzy 14 a 29 rokiem po narodzeniu Chrystusa. Nic dziwnego, e profesor E. M. Blaiklock, wykadowca klasyki na Uniwersytecie Auckland, stwierdza: ukasz jest doskonaym historykiem, godnym ustawienia w jednym rzdzie z wielkimi pisarzami Grekw. 2.9.13. Prawdziwy obraz F. F. Bruce zauwaa: Tam, gdzie ukasz by podejrzewany o niedokadnoci, a dokadno zostaa potwierdzona przez wiadectwa pochodzce z inskrypcji, mona powiedzie, e archeologia potwierdzia zapis Nowego Testamentu. Bruce dodaje na temat historycznej rzetelnoci ukasza: Czowiek, ktrego rzetelno zostaa wykazana w sprawach, ktre jestemy w stanie sprawdzi, bdzie prawdopodobnie rwnie rzetelny take tam, gdzie nie mamy sposobu sprawdzenia go. Rzetelno jest nawykiem umysu i wiemy ze szczliwych (lub nieszczliwych) dowiadcze, e rzetelno niektrych ludzi jest nawykiem, podczas gdy co do innych moemy by pewni, e nie bd rzetelni. Pisma ukasza pozwalaj uzna go za pisarza, ktrego nawykiem jest rzetelno. Moemy wic wnioskowa, e Nowy Testament daje nam rzetelny portret Chrystusa. Ta historyczna relacja o Nim nie moe by odrzucona jako zapis czyich wymysw, historycznej manipulacji czy zabiegw literackich.

2.10. Podsumowanie
W mojej prbie obalenia chrzecijastwa dokonaem dziewiciu wanych obserwacji: 1. Istniej obszerne historyczne, literackie i prawne wiadectwa potwierdzajce zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. 2. Jezus Chrystus sam zapowiedzia, e trzeciego dnia zmartwychwstanie. 3. Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa jest tym jedynym faktem, na ktrym opiera si chrzecijastwo.
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

34

Josh McDowell

4. Wiara chrzecijaska nie jest skokiem w ciemno, lecz opiera si na inteligentnym rozumowaniu. 5. Cho nie jest to uczciwe, wiele osb wyklucza moliwo zmartwychwstania z powodu swego uprzedzenia wobec cudw. 6. Uczniowie Jezusa nie byli ignorantami znali rnic midzy faktem a fabu. 7. Metoda przyrodnicza nie moe by wykorzystana do badania zmartwychwstania Jezusa, poniewa nie mona powtrzy wydarze historycznych w obecnoci badaczy. 8. Przy badaniu sprawy zmartwychwstania Jezusa Chrystusa musz by zastosowane te same kryteria, co przy badaniu innych wydarze historycznych. 9. Istnieje obto naukowego materiau dowodowego dla wykazania, e Nowy Testament (gwne rdo informacji na temat zmartwychwstania Jezusa) moe wytrzyma najbardziej surowy test przeprowadzony wedug regu badania wiadectw i wedug odkry nowoczesnej archeologii.

Wolnorynkowy punkt widzenia

www.korespondent.pl

Rozdzia 3

rodki ostronoci
aden proces w dugich i tragicznych kronikach ludzkoci nie mia tak doniosych konsekwencji jak ten proces skromnego ydowskiego przywdcy religijnego, ktry przed ponad dziewitnastu wiekami przyszed do Jerozolimy z ma grup zwolennikw, zosta aresztowany, skazany i stracony. Oczywicie, byy inne sawne procesy w historii, takie jak proces ydowskiego proroka Micheasza z Moreszet, proces greckiego lozofa Sokratesa, oskaronego o herezj woskiego naukowca Galileusza i ekskomunikowanego ydowsko-holenderskiego lozofa Spinozy, a take kilka bardziej wspczesnych procesw, ktre cigle s przedmiotem sporw. aden z nich nie mia jednak wikszego wpywu na ycie ludzi dobrego i zego ni proces i mier Jezusa z Nazaretu. . . Robert Gordis, Jewish Theological Seminary of America (ydowskie Seminarium Teologiczne w Ameryce)

3.1. Proces
Jezus zosta przyprowadzony na sd przed rzymskiego namiestnika Poncjusza Piata. Wszystkie znane nam wiadectwa ukazuj Piata jako wyjtkowo okrutnego i bezlitosnego despot. Filon z Aleksandrii napisa, e by on odpowiedzialny za niezliczone okruciestwa i dziesitki egzekucji bez sdu. 3.1.1. Archeologiczne potwierdzenie osoby Piata Do roku 1961 istniay jedynie literackie wzmianki historyczne o Piacie. Potem dwch woskich archeologw prowadzio wykopaliska w rdziemnomorskim porcie miasta Cezarei, ktre byo rzymsk stolic Palestyny. Odkopali oni wwczas inskrypcj w jzyku aciskim o wymiarach 2x3 stopy (ok. 61x91,5 cm). Antonio Frova odczyta t inskrypcj. Ku jego zdziwieniu napis brzmia: Poncjusz Piat, prefekt Judei, oarowa to Tiberium mieszkacom Cezarei. To byo pierwsze archeologiczne odkrycie historycznej wzmianki o istnieniu Piata. 3.1.2. Sze procesw Trzeba wiedzie, e Jezus przeszed sze oddzielnych procesw. Jeden przed Annaszem, najwyszym kapanem; drugi przed Kajfaszem; trzeci przed Sanhedrynem; czwarty przed Piatem; pity przed Herodem; szsty znowu przed Piatem. Przeszed trzy procesy ydowskie i trzy rzymskie. Skd cay ten zamt wok jednego czowieka? Zarwno Rzymianie, jak i ydzi mieli swoje powody, by niepokoi si przebywaniem Jezusa na wolnoci.

36 3.1.3. Motyw polityczny

Josh McDowell

Po pierwsze, istnia motyw polityczny. Gdy Jezus odpowiedzia na pytanie prokuratora: Czy ty jeste krlem ydowskim? sowami Ja nim jestem, da mu podstawy do wydania wyroku skazujcego. Sdzia Haim Cohn, uczony, czonek Sdu Najwyszego Izraela, pisze w swoim artykule Reections on the Trial of Jesus (Reeksje nad procesem Jezusa): Nie moe by adnej wtpliwoci, e takie wyznanie wystarczyo wedug prawa rzymskiego do skazania oskaronego. Zostao uznane za przestpstwo karane mierci i namiestnik by uprawniony do wydania takiego wyroku. Profesor R. E. Grant z Uniwersytetu Chicago w swoim artykule The Trial of Jesus in the Light of History (Proces Jezusa w wietle historii) uwaa, e zarwno ydzi, jak i Rzymianie zrozumieli sowa Chrystusa jako wyznanie krlewskoci. Grant sdzi, e idea krlestwa, ktr gosi Jezus, bya uwaana i przez ydw, i przez Rzymian za niosc w sobie nasienie buntu przeciw wadzy Rzymu. Solomon Zeitlin pisze w Jewish Quarterly Review, e wadze rzymskie karay nie tylko jednostki, ktre podburzay nard przeciw Rzymianom, lecz take przywdcw narodu. Moemy powiedzie, e pod pewnym wzgldem przywdcy ydowscy byli traktowani jako zakadnicy gwarantujcy posuszestwo ydw wobec pastwa rzymskiego. W wczesnych warunkach politycznych wielu przywdcw ydowskich, aby ocali swoje ycie, musiao dziaa jako donosiciele przeciw niektrym dysydentom i rewolucjonistom spord swoich wasnych braci. Jezus by uwaany przez wadze ydowskie za zagroenie nie tylko dla ydowskiej sytuacji ekonomicznej, lecz take dla politycznej walki o pastwo ydowskie, ktre byo pod wadz Rzymu. Tak wic informowanie wadz rzymskich przez najwyszego kapana o dziaalnoci Jezusa byo korzystne dla obu stron.

3.1.4. Problem ydw Dr David Flusser z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie zauwaa, e niebezpieczestwo pynce ze strony ydowskiego buntownika, ktrego zwolennicy mogli w kadej chwili sign po wolno, byo problemem dla wadz zarwno ydowskich, jak i rzymskich. Dr Flusser pisze, e z punktu widzenia wadz ydowskich brak zwrcenia uwagi namiestnika na potencjalne zagroenie gdy mogo by jeszcze zaegnane mg si okaza zbyt kosztowny dla nich i doprowadzi do represji i cilejszej kontroli. Co wicej, oddanie sprawy w rce prokuratora byoby bardzo sprytnym posuniciem. Gdyby nastpi jaki wybuch protestu ze strony poplecznikw samozwaczego proroka, byby on wtedy skierowany przeciw rzymskiemu namiestnikowi, a nie przeciw nim. Tak wic niezalenie od tego, czy ydzi mogli, czy nie mogli wyda wyroku mierci zdrowy rozsdek nakazywa pozwoli Piatowi na podjcie tej decyzji.
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

37

3.1.5. Problem Rzymian Jak pisze Flusser, rwnie z punktu widzenia Piata sprawa bya jasna: Gdyby odmwi posuchania rady lokalnych przywdcw, ktrzy znali swych sprytnych i trudnych do zrozumienia rodakw jak aden Rzymianin, a Jezus rzeczywicie okazaby si powanym zagroeniem, to . . . dra na sam myl o swoim wasnym losie w rkach rozgniewanego Tyberiusza. Flusser dodaje jednak zaraz, e strach Piata przed wywoaniem gniewu ydw by niczym w porwnaniu ze strachem ydw przed spowodowaniem gniewu Rzymu. Historyk Paul Maier zauwaa, e od czasw, gdy Pompejusz po raz pierwszy zdoby Palestyn w 63 r. przed Chrystusem, w kraju tym byo okoo tuzina powsta wikszo z nich zdawiona siami rzymskimi. Nowy bunt mesjaski Jezusa z Nazaretu jedynie zaszkodziby niepewnej rwnowadze wadzy i wyczerpujc cierpliwo Rzymu mg doprowadzi do bezporedniej okupacji przez rzymskie legiony. Z politycznego punktu widzenia Jezus stanowi wic zagroenie. 3.1.6. Motyw ekonomiczny Inn przyczyn usunicia Jezusa by motyw ekonomiczny. Po tym, jak Jezus powywraca stoy wymieniajcych pienidze w wityni, bali si oni, i moe dalej wystpowa przeciw handlowi w tym miejscu. Moliwe, e obawiali si zamieszek w wityni przeciw tamtejszym praktykom, wywoanych przez tysice pielgrzymw udajcych si na wito Paschy, ktrzy witali Jezusa jako Mesjasza. 3.1.7. Motyw religijny Jeszcze inne motywy pozbycia si Jezusa miay charakter osobisty i religijny. Ten religijny fanatyk zdobywa coraz wicej zwolennikw i wprowadza w zakopotanie przywdcw ydowskich. Ludzie, ktrzy byli pod wpywem Jezusa, kwestionowali wiele ich nauk. 3.1.8. Dwa sdy ydowskie ydowski system prawny opiera si na dwch rnych Sanhedrynach. Pierwszy z nich liczy dwudziestu trzech czonkw, ktrzy sdzili sprawy zagroone kar mierci. Prawdopodobnie ten wanie sdzi Jezusa. Drugi Sanhedryn, skadajcy si z siedemdziesiciu jeden czonkw, sdzi przestpstwa zwizane z gow pastwa, najwyszym kapanem oraz przeciwko pastwu lub wityni. W kocu, po trzech procesach ydowskich i trzech rzymskich, wadze ydowskie w porozumieniu z wadzami rzymskimi skazay Jezusa na ukrzyowanie. Podjto rnorodne rodki ostronoci, ktre miay zapewni, e gdy Jezus umrze i zostanie pochowany, pozostanie na wieki w grobie.
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

38

Josh McDowell

3.2. rodek ostronoci nr 1: mier przez ukrzyowanie


Wczesne staroytne teksty literackie i dziea sztuki mwi niewiele o praktyce zadawania mierci przez ukrzyowanie. Istnieje jednak kilka dowodw na to, e byo ono stosowane. 3.2.1. Historia krzyowania Z rnych wzmianek w dzieach Herodota i Tucydydesa mona wywnioskowa, e Persowie czsto stosowali krzyowanie. Jednym z najlepszych rde dotyczcych praktyki krzyowania jest Behistum Inscription, w ktrej Dariusz opisuje, jak ukrzyowa przywdcw zdawionego przez siebie buntu. Przypuszczalnym powodem popularnoci krzyowania u Persw jest fakt, e powicali oni ziemi swojemu bogu Ormuzdowi. Ten rodzaj egzekucji nie zanieczyszcza ziemi, poniewa ciao nie dotykao jej. W wiecie rdziemnomorskim, gwnie w Egipcie i Kartaginie, krzyowanie wprowadzi Aleksander Wielki. Wedug wszelkich wzmianek, Rzymianie nauczyli si tej praktyki od Kartagiczykw. 3.2.2. Okrutna mier mier przez ukrzyowanie staa si jednym z najbardziej poniajcych wyrokw. Cyceron nazwa j najokrutniejsz i najohydniejsz z tortur. Will Durant pisze, e nawet Rzymianie (. . . ) litowali si nad oarami. Jzef Flawiusz, historyk ydowski, ktry by doradc Tytusa podczas oblenia Jerozolimy, obserwowa wiele ukrzyowa i nazwa je najbardziej nieszczliw mierci. Flawiusz donosi, e gdy Rzymianie zagrozili ukrzyowaniem jednego z ydowskich winiw, cay garnizon Machaerusa podda si, by otrzyma bezpieczne przejcie. Ukrzyowanie byo tak okropn i poniajc kar, e Rzymianie zazwyczaj nie krzyowali obywateli rzymskich, zachowujc ten rodzaj wykonania wyroku mierci dla niewolnikw i buntownikw wobec wadzy Rzymu. Posugiwano si nim gwnie w sprawach politycznych. Oskarenie Chrystusa wskazuje na rodzaj kary: Tam zaczli oskara Go: ;Stwierdzilimy, e ten czowiek podburza nard, e odwodzi od pacenia podatkw Cezarowi i e siebie podaje za Mesjasza-Krla;. Oskaryciele byli wiadomi faktu, e przed dziesiciu laty Tyberiusz owiadczy, i sdzia moe natychmiast skaza i wykona wyrok na kim, kto buntuje si przeciw Rzymowi. Krzyowanie byo nieznane w ydowskim prawie kryminalnym. ydzi wykonywali egzekucje przez ukamienowanie, spalenie, cicie lub uduszenie. Pniej dopuszczono take powieszenie. ydowskie prawo karne, mwic o powieszeniu na szubienicy, nie mwi o sposobie zadania mierci, lecz o poniajcej karze po mierci, stosowanej wobec bawochwalcw i bluniercw, ktrzy wczeniej zostali ukamienowani. Powieszenie, stosownie do znaczenia nadanego mu przez prawo, wskazywao, e oskarony jest przeklty przez Boga. Ukrzyowanie za zarwno u Rzymian, jak i u ydw wskazywao na polityczny charakter przestpstwa popenionego przez skazanego.
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

39

3.2.3. Zwyczaj biczowania Po ogoszeniu przez sd wyroku ukrzyowania byo w zwyczaju przywizywanie skazanego do pala przed trybunaem. Przestpca by obnaany ze swych szat i biczowany przez liktorw lub biczownikw. Bicz, zwany agrum, mia mocn rkoje, do ktrej przymocowane byy dugie skrzane rzemienie rnej dugoci. Wplatano w nie ostre kawaki koci i oowiu. Prawo ydowskie zalecao nieprzekraczanie czterdziestu uderze. Faryzeusze, pilnujcy cisego przestrzegania prawa, ograniczali swoje uderzenia do trzydziestu dziewiciu, aby nie zama przepisw nawet przy popenieniu pomyki w liczeniu. Prawo rzymskie nie wprowadzao adnych ogranicze. Z powodu nienawici lub zoci Rzymianie mogli cakowicie zignorowa ydowskie nakazy i tak prawdopodobnie byo w przypadku Jezusa.

3.2.4. Perspektywa medyczna Dr C. Truman Davis, lekarz, ktry drobiazgowo przebada ukrzyowanie od strony medycznej, opisuje skutki wywoane biczowaniem rzymskim agrum: Ciki bicz uderza ca si wiele razy przez plecy, ramiona i nogi. Najpierw rzemienie tn tylko skr. Potem, w miar nastpnych uderze, rozcinajc tkank podskrn, wywouj wyciekanie krwi z naczy krwiononych i y skry, i w kocu powoduj krwawienie ttnicze z pooonych gbiej mini. Mae kuleczki oowiu powoduj najpierw gbokie rany, ktre rozszerzaj si po kolejnych uderzeniach. Wreszcie skra plecw zwisa dugimi strzpami i zmienia si w mas porwanej, krwawicej tkanki. Gdy dowodzcy centurion uznawa, e wizie jest bliski mierci, koczono biczowanie. Eusebiusz, historyk z trzeciego wieku, potwierdza opis dr. Davisa: yy cierpicego byy obnaone, mona te byo zobaczy cigna, minie i koci oary. Po biczowaniu zwyczajem byo wymiewanie skazaca. Tak postpili z Chrystusem rzymscy onierze. Naoyli na Niego czerwony paszcz majcy oznacza krlewsko i koron z cierni na Jego gow.

3.2.5. Korona z cierni Nie jest pewne, jakie to byy ciernie. Mogy one pochodzi z roliny nazywanej pniej syryjskie ciernie Chrystusa, krzaka wysokiego na ok. 12 cali (30 cm), z dwoma duymi, ostrymi, zakrzywionymi kolcami u podstawy licia. Rolina ta jest popularna w Palestynie, zwaszcza w okolicach Golgoty, gdzie Chrystus zosta ukrzyowany. Inna rolina, nazwana po prostu cierniem Chrystusa, jest skarowaciaym krzewem wysokoci od 4 do 8 cali (1020 cm). Jego gazie mona atwo zrywa i formowa na ksztat korony, a kolce, w parach, rnej dugoci, s twarde i ostre jak gwodzie. Po umieszczeniu korony z cierni na gowie Jezusa onierze zaczli szydzi z Niego woajc: Witaj, Krlu ydowski!. Pluli take na Niego i bili trzcin, a potem odprowadzili, aby Go ukrzyowa.
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

40 3.2.6. Belka krzya

Josh McDowell

Czowiek skazany na ukrzyowanie musia nie poprzeczn belk krzya od wizienia do miejsca egzekucji. Ta belka ma interesujc histori. Badania dr. Pierrea Barbeta wykazay, e pocztkowo bya ni furca kawa drewna w formie odwrconej litery V, na ktrym spoczywa dyszel od dwukoowych wozw. Gdy chciano ukara niewolnika, furca bya umieszczana na jego karku, rce przywizywano mu do dwch jej ramion i tak mia chodzi po okolicy, ogaszajc swoje przestpstwo. Dr Barbet stwierdza: poniewa furca nie zawsze bya dostpna, zaczto si posugiwa dug drewnian erdzi, suc do zastawiania drzwi, ktra bya nazywana patibulum (od patere by otwartym). Patibulum wayo przecitnie ponad 110 funtw (ok. 50 kg) i byo przymocowywane do ramion oary. 3.2.7. Krzyowanie przy uyciu gwodzi Po dotarciu na miejsce egzekucji skazaniec by przybijany gwodziami lub przywizywany sznurami do krzya. Wielu kwestionowao historyczn wiarygodno przybijania gwodziami rk i stp. Powodem tego sceptycyzmu by prawie zupeny brak wiadectw historii na ten temat. Dr J. W. Hewitt w swoim artykule w Harvard Theological Review zatytuowanym The Use of Nails in the Crucixion (Wykorzystanie gwodzi przy krzyowaniu) pisa: istnieje zadziwiajco mao materiau dowodowego, e stopy krzyowanego czowieka byy kiedykolwiek przebijane gwodziami. Nastpnie stwierdza, e rce i stopy skazanego byy przywizywane do krzya powrozami. Przez wiele lat cytowano stwierdzenie dr. Hewitta jako ostatnie sowo w tej sprawie. Wycigano std wniosek, e opis Nowego Testamentu o przybiciu Chrystusa gwodziami do krzya jest faszywy i wprowadzajcy w bd. Krzyowanie przy uyciu gwodzi byo uwaane za legend. Sdzono, e gwodzie rozerwayby ciao i dlatego nie utrzymayby go na krzyu. 3.2.8. Martwy czowiek mwi W czerwcu 1968 roku dokonano rewelacyjnego odkrycia archeologicznego. Archeolog V. Tzaferis, pod kierownictwem The Israeli Department of Antiquities and Museums (Izraelski Departament Staroytnoci i Muzew), odkry cztery grobowce na miejscu Givat ha-Mivtar (Ras el-Masaref), na pnoc od Jerozolimy, w pobliu gr Scopus. Te rodzinne grobowce, wykute w litej skale, datuje si na okres od drugiego wieku przed Chrystusem do A.D. 70. Za przedsionkami znajdoway si komory grobowe z pitnastoma kamiennymi ossuariami, ktre zawieray koci trzydziestu piciu ludzi. Utrzymujca si w wielu ossuariach wilgo umoliwia zachowanie koci. W piciu przypadkach odkryto dowody gwatownej mierci: jedna osoba zgina od uderzenia buaw, inna od strzay, a jeszcze inna zostaa ukrzyowana. Pozostaoci szkieletw byy badane przez dr. N. Haasa z wydziau anatomii Uniwersytetu Hebrajskiego i Szkoy Medycznej Hadassah.
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

41

Grb I datowany na pierwszy wiek na podstawie pozostaoci ceramiki zawiera kilka ossuariw. W ossuarium czwartym, opisanym imieniem Yohanan Ben Hagalgal, znaleziono koci dorosego mczyzny i dziecka. Dugi siedmiocalowy (okoo 17 cm) gwd znajdowa si w koci pity mczyzny, a koci obu jego ng byy poamane. Haas donosi: obie koci pity byy przeszyte dugim elaznym gwodziem. Golenie byy celowo zamane. Przyczyn mierci byo ukrzyowanie. To odkrycie z czasw Chrystusa stanowi solidny archeologiczny materia dowodowy. Opisany w Nowym Testamencie sposb egzekucji przez przybijanie czowieka gwodziami do drewnianego krzya nie jest ju duej oparty jedynie na materiale literackim. Koci znalezione w ossuarium czwartym potwierdzaj take inny fragment Nowego Testamentu: Przyszli wic onierze i poamali golenie tak pierwszemu, jak i drugiemu, ktrzy z Nim byli ukrzyowani. Lecz gdy podeszli do Jezusa i zobaczyli, e ju umar, nie amali Mu goleni (. . . ). Haas stwierdzi, e Yohanan mia obie koci goleniowe zamane i e uderzenie, omijajc ju zamane koci prawej nogi, byo potnym ciosem dla lewej, przymocowanej do twardego drewnianego krzya. 3.2.9. Cel amania goleni Jest to znowu konkretne wiadectwo potwierdzajce fragment Nowego Testamentu mwicy o amaniu goleni. Aby zrozumie, dlaczego amano golenie, trzeba zbada sposb egzekucji. onierze wyczuwali dotykiem zagbienie w przedramieniu przy przegubie i wbijali w nie mocny elazny gwd. Nastpnie umieszczano obok siebie stopy i przybijano je dugim gwodziem. Kolana pozostawiano wzgldnie wolne, a pod poladki skazanego przymocowywano co w rodzaju siedzenia (nazywanego sedecula). Haas zauway, e u Yohanana stopy byy zczone niemal rwnolegle, obie pity przybite byy jednym gwodziem, nogi przylegay do siebie; prawe kolano zachodzio na lewe; tuw by skrcony; koczyny grne byy wycignite, kada przebita gwodziem w przedramieniu. Zazwyczaj sposobem koczenia egzekucji bya czynno zwana crucifracture. Polegaa ona na zamaniu goleni, aby uniemoliwi ukrzyowanemu podcignicie si do gry, by mg atwiej oddycha. Dr Truman Davis, doktor medycyny, ktrego cytowaem wczeniej, opisuje, co si dzieje z ludzkim ciaem po krtkim czasie wiszenia na krzyu: W miar mczenia si ramion fale mocnych skurczw przechodz przez minie, powodujc gboki, nie sabncy bl. Wraz z tymi skurczami przychodzi niezdolno do podniesienia si. Przy powieszeniu na rkach sparaliowane s minie klatki piersiowej i minie midzyebrowe. Powietrze moe by wcignite do puc, lecz nie moe nastpi wydech. Jezus wyta siy, by unie si w gr w celu wzicia choby pytkiego oddechu. W kocu dwutlenek wgla gromadzi si w pucach i we krwi i kurcze czciowo sabn. Jezus spazmatycznie unosi si w gr, by dokona wydechu i zaczerpn nieco yciodajnego tlenu. Po pewnym czasie nastpuje zapa ortostatyczna wywoana niedostatecznym dopywem krwi do mzgu i serca. Jedynym sposobem uniknicia
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

42

Josh McDowell

Rysunek 3.1. Pozycja ciaa czowieka przybitego do krzya

tego przez skazanego jest podniesienie si na pitach, aby krew moga cho troch kry w grnych czciach ciaa. Gdy wadze chciay skoczy tortur lub przyspieszy mier, amano pak golenie skazaca poniej kolan. To uniemoliwiao mu podcignicie si wyej w celu zelenia napicia mini klatki piersiowej i puc. Nastpowao albo gwatowne uduszenie, albo niewydolno wiecowa. Przy egzekucji Jezusa poamano golenie dwm ukrzyowanym razem z Nim zbrodniarzom, lecz nie amano Jemu goleni, poniewa dokonujcy egzekucji onierze stwierdzili, e ju umar.

3.2.10. Wypynicie krwi i wody Jeden z onierzy przebi wczni bok Chrystusa i jak zapisano w J 19,34 natychmiast wypyna krew i woda. Davis twierdzi, e by to wyciek wodnistego pynu z jamy osierdzia otaczajcego serce. Mamy wic ostateczny pomiertny dowd, e Chrystus nie umar przez uduszenie, lecz na niewydolno serca spowodowan szokiem i uciskiem na serce wywoanym przez pyn w osierdziu. Dr Stuart Bergsma, lekarz i chirurg, pisze na ten temat: Niewielka ilo pynu osierdziowego, ok. 2030 cm3 , jest obecna w dobrym stanie zdrowia. Moliwe jest, e przy powstaniu rany przebijajcej osierdzie i serce moe wypyn tyle pynu osierdziowego, by opisa go jako wod. Dr Bergsma dalej informuje, e przy pomiertnych badaniach w kilku przypadkach pknicia serca odkryto, e jama osierdziowa bya wypeniona przez ponad 500 cm3 pynu i wieo skrzepej krwi. Dwa inne autorytety medyczne stwierdzaj, e w przypadkach pknicia serca mier jest zazwyczaj tak naga, e czsto wida jedynie jak czowiek pada martwy lub znajduje si go martwego. W wikszoci przypadkw ciana serca jest cakowicie pknita, co wywouje wielki wylew krwi do worka osierdziowego.
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

43

3.2.11. Rzymskie zwyczaje Po przybiciu skazanego do krzya na szczycie krzya umieszczano opis jego przestpstwa. Ten napis (titulus) w przypadku Jezusa brzmia: Jezus Nazarejczyk, Krl ydw. Zgodnie ze swoim zwyczajem rzymscy onierze dzielili pomidzy siebie szaty skazaca. W przypadku Jezusa bya to tylko jedna suknia, dlatego losowali, ktry j otrzyma. Piat domaga si potwierdzenia mierci Jezusa przed wydaniem ciaa Jzefowi z Arymatei. Zgodzi si na zdjcie Chrystusa z krzya dopiero wtedy, gdy czterej wykonawcy egzekucji potwierdzili Jego mier. 3.2.12. Dobrze wykonana robota Skuteczno umiercania przez krzyowanie bya dobrze znana w czasach Chrystusa. Dr Paul L. Maier, profesor historii staroytnoci Western Michigan University, pisze: Istnieje co prawda opisany przypadek skazaca, ktry przey po zdjciu go z krzya. Historyk ydowski Jzef, ktry przeszed na stron Rzymian w buncie 66 roku, zobaczy, e ukrzyowano trzech jego przyjaci. Poprosi rzymskiego dowdc Tytusa, by darowa im kar; natychmiast zdjto ich z krzyy. Pomimo to dwch z tej trjki zmaro, a byli ukrzyowani jedynie przez krtki czas. W przypadku Jezusa dochodziy jednak jeszcze komplikacje wywoane biczowaniem i wyczerpaniem, nie mwic ju o potnym ciosie wczni, ktra poamaa Jego ebra i prawdopodobnie przebia osierdzie. Rzymianie krzyowali z bezlitosn skutecznoci; oary z pewnoci nie uchodziy z yciem.

3.3. rodek ostronoci nr 2: Solidny skalny grb


Ciao Chrystusa zostao umieszczone w nowym grobie, wykutym w litej skale na prywatnym polu pogrzebowym. ydowskie groby miay zazwyczaj wejcie wysokie na 4,5 do 5 stp (ok. 1,5 m). Kiedy po szabacie kobiety przyszy do grobu i zobaczyy, e jest naruszony, pobiegy powiedzie o tym apostoom. Piotr i Jan podyli do grobu i Biblia mwi, e Jan (. . . ) wyprzedzi Piotra i przyby pierwszy do grobu. A kiedy si nachyli, zobaczy lece ptna (. . . ). Jan nachyli si, poniewa wejcie miao jedynie 4,5 do 5 stp wysokoci. Wikszo grobw z tego okresu miaa przedsionek, ktry prowadzi do komr grzebalnych. Prostoktny d w centrum komory umoliwia postaw stojc. Wok komory znajdowao si kilka pek (loculi), na ktrych umieszczano ciaa. Czsto niewielkie wzniesienie suyo za podgwek. Starsze groby miay co na ksztat koryta wyobionego w skale przed wejciem. Na jego wyszym kocu znajdowa si kamie zamykajcy wejcie. Koryto byo wyobione w taki sposb, e jego najnisza cz leaa na wprost wejcia. Gdy usuwano klin blokujcy kamie, ten stacza si w d i zamyka wejcie.
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

44

Josh McDowell

3.4. rodek ostronoci nr 3: ydowski pogrzeb


Trzecim rodkiem ostronoci by ydowski pogrzeb. Nowy Testament nie pozostawia adnych wtpliwoci co do faktu, e pogrzeb Jezusa zosta dokonany wedug zwyczajw ydowskich. 3.4.1. Tego samego dnia Jezus zosta zdjty z krzya i owinity ptnem. ydzi cile stosowali si do przepisu zabraniajcego, by ciao pozostawao przez noc na krzyu: Jeeli pozostanie (wiszc) przez noc, zostanie przekroczony zakaz. Jest bowiem napisane, e jego ciao nie bdzie pozostawa przez noc na drzewie, lecz pogrzebiecie go na pewno tego samego dnia, poniewa zosta on powieszony za przeklestwo przeciw Bogu. Tak macie mwi o tym, dlaczego zosta powieszony: poniewa przeklina imi (Boga) i imi (Boga) nieba zostao zbezczeszczone. Ciao byo natychmiast przenoszone na miejsce pogrzebu Chrystusa przetransportowano do prywatnego grobu w pobliu Golgoty, gdzie by ukrzyowany. 3.4.2. Przygotowanie ciaa Przygotowujc ciao do pogrzebu, ydzi umieszczali je na kamiennym stole w komorze pogrzebowej. Na pocztku ciao byo myte ciep wod. Talmud Babiloski zapisuje, e mycie ciaa byo tak wane dla prawidowego pogrzebu, e ydzi mogli to robi nawet w szabat. A. P. Bender w artykule zatytuowanym: Beliefs, Rites, and Customs of the Jews, Connected with Death, Burial and Mourning (Wierzenia, obrzdy i zwyczaje ydw zwizane ze mierci, pogrzebem i aob), zamieszczonym w Jewish Quarterly Review, pisze, e wedug staroytnych zwyczajw ydowskich: Woda potrzebna do umycia zmarego musiaa by ciepa. Ceremonii mycia ciaa nie moga dokonywa jedna osoba nawet w przypadku dziecka. Pozycji zmarego nie mogo rwnie zmienia mniej ni dwch ludzi. Ciao byo kadzione na stole, stopy skierowane w kierunku wejcia i zakryte czystym ptnem (. . . ) Nastpnie ciao byo myte od gowy do stp w ciepej wodzie usta byy zakryte, by nie dostaa si do nich woda. Najpierw zmary lea twarz do gry; nastpnie by ukadany na prawym boku, podczas gdy myte byy lewy bok i cz plecw, a pniej ciao przewracano na lewy bok i myto bok prawy i pozosta cz plecw; po wszystkim ciao z powrotem kadziono na plecach. W niektrych przypadkach obcinano gwodzie, lecz przewanie wycigano je za pomoc specjalnego klina; wosy czsto ukadano w sposb noszony za ycia (. . . ) W czasie wykonywania tego ceremoniau przewodniczcy odczytywa kilka wersetw, koczc sowami: ;(. . . ) pokropi was czyst wod, abycie si stali czystymi (. . . ); (Ez 36,25). St, na ktrym leao ciao, czyszczono, i wod, ktra rozlaa si obok niego, cierano, aby nikt po niej nie przechodzi. Przewrcenie stou czono z niebezpieczestwem mierci w przecigu trzech dni (Testament R. Jehuda Chasid. VI).
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

45

3.4.3. Stosowanie wonnoci Byo zwyczajem zgodnie z zapisem Nowego Testamentu namaszczanie ciaa (po umyciu) rnymi rodzajami aromatycznych maci. W przypadku Chrystusa wykorzystano ponad 30 kg tych maci. Moe si to wydawa zbyt wiele, lecz nie dla takiego czowieka jak Jezus. Na przykad jednym z Jego wspczesnych by Gamaliel, wnuk sawnego ydowskiego uczonego Hillela. Uczniem Gamaliela by Szawe z Tarsu. Przy pogrzebie Gamaliela zuyto okoo 25 kg maci. Jzef, historyk ydowski, zapisa, e gdy umar Herod, piciuset niewolnikw nioso maci. Tak wic 30 kg nie byo niczym niezwykym. 3.4.4. Szaty pogrzebowe Po wyprostowaniu wszystkich czonkw ciaa, byo ono ubierane w szaty pogrzebowe wykonane z biaego ptna. Nie mogo by adnych ozdb ani plam na materiale. Ptna pogrzebowe byy zszywane przez kobiety. adne wzy nie byy dozwolone. Dla niektrych miao to oznacza, e umys zmarego by wypltany z trosk tego ycia, dla innych, e dusza jego trwa przez wieczno. Nikt nie mg by pochowany w mniej ni trzech oddzielnych okryciach. Odnosz si sceptycznie do kwestii autentycznoci Caunu Turyskiego. Wielu wierzy, i jest to szata pogrzebowa Chrystusa. Moje zastrzeenia przedstawiam szczegowo w ksice (napisanej wraz z Donem Stewardem) pt. Odpowiedzi na trudne pytania. Nastpnie mieszano wonne drewno zmielone na proszek zwany aloesem z lepk substancj nazywan mirr. Rozpoczynajc od stp, owijano ciao lnianym ptnem. Midzy zwoje wkadano mirr zmieszan z aloesem. Ciao zawijano a do pach, opuszczano ramiona i nastpnie zawijano a po szyj. Osobnym ptnem zawijano gow. Wedug mojej oceny wszystko to razem wayo ok. 3839 kg. Jan Chryzostom, w czwartym wieku po Chrystusie, pisa: mirra, ktr si posuono, bya substancj przylegajc do ciaa tak mocno, e ptna pogrzebowe byy trudne do usunicia.

3.5. rodek ostronoci nr 4: Bardzo wielki kamie


w. Mateusz zapisuje w swojej Ewangelii, e przed wejciem do grobu zatoczono wielki kamie. w. Marek pisze, e kamie by bardzo wielki. Jak wielki by ten kamie? 3.5.1. Dwudziestu ludzi nie mogo go ruszy Tekst Mk 16,4 w rkopisie Bezy, znajdujcym si w Cambridge Library w Anglii, jest uzupeniony stwierdzeniem ujtym w nawiasie: Gdy Go tam zoono, (Jzef) zatoczy przed grb kamie, ktrego nie mogo odsun dwudziestu ludzi. Znaczenie tego dopisku staje si bardziej zrozumiae, gdy wemiemy pod uwag zasady przepisywania manuskryptw. Jeeli kopista dopisywa swoj
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

46

Josh McDowell

wasn uwag, czyni to na marginesie, nie wczajc jej do tekstu. Mona wic wnioskowa, e wstawka w tekcie pochodzi z okresu bliszego czasom Chrystusa ni sam manuskrypt Bezy moe nawet z pierwszowiecznego rkopisu. Zdanie to mogo wic by zapisane przez naocznego wiadka, na ktrym wywara wraenie wielko kamienia zatoczonego przed grb Jezusa. 3.5.2. Ptorej do dwch ton Po moim wykadzie na Georgia Tech dwch profesorw inynierii wraz z innymi pracownikami Georgia Tech wyruszyli w podr do Izraela. Pamitali oni uwagi uczynione przeze mnie na temat wielkoci tego kamienia. Jako inynierowie zbadali rodzaj kamienia uywanego w czasach Chrystusa do zamykania grobw i wyliczyli wielko gazu potrzebnego do zakrycia wejcia wysokoci 4,5 do 5 stp. Pniej napisali do mnie list zawierajcy wszystkie te dane techniczne i na kocu przedstawili swoje wnioski. Stwierdzili, e kamie tych rozmiarw musia way przynajmniej ptorej do dwch ton. Kto mgby zapyta: Jeeli ten kamie by tak wielki, w jaki sposb sam Jzef mg nim zamkn wejcie do grobu? Po prostu pchn go i pozwoli wykona reszt sile grawitacji. Gaz by utrzymywany na miejscu przez klin znajdowa si w czym na ksztat koryta pochylonego w kierunku wejcia do grobu. Gdy klin zosta usunity, ciki, okrgy kamie po prostu przetoczy si na wyznaczon mu pozycj.

3.6. rodek ostronoci nr 5: Rzymska stra


Wadze ydowskie byy w panice, poniewa Chrystus mia tysice zwolennikw. W celu uniknicia problemu politycznego zarwno Rzymianie, jak i ydzi chcieli si pozby Jezusa na zawsze. Tak wic arcykapani i faryzeusze zebrali si u Piata i powiedzieli: Panie, przypomnielimy sobie, e w oszust powiedzia jeszcze za ycia: ;Po trzech dniach powstan;. Ka wic zabezpieczy grb a do trzeciego dnia, eby przypadkiem nie przyszli Jego uczniowie, nie wykradli Go i nie powiedzieli ludowi: ;Powsta z martwych;. I bdzie ostatnie oszustwo gorsze ni pierwsze. Piat odpowiedzia im: Macie stra: idcie, zabezpieczcie grb, jak umiecie. Tak wic (. . . ) poszli i zabezpieczyli grb opiecztowujc kamie i stawiajc stra. Niektrzy ludzie twierdz, e sowa Piata oznaczay: Macie swoj stra witynn. Wecie j i zabezpieczcie grb. 3.6.1. Stra witynna Jeeli bya to stra witynna, to trzeba wiedzie, kto tworzy t stra. Jej oddzia skada si z grupy dziesiciu lewitw. Oddziay byy rozstawione na posterunkach w rnych punktach wityni. Wszystkich stranikw byo dwustu siedemdziesiciu, a wic dwadziecia siedem oddziaw po dziesiciu ludzi kady. Dyscyplina w stosunku do czonkw stray witynnej bya
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

47

bardzo surowa. Jeeli dowdca znalaz w nocy picego stranika, by on biczowany, a nastpnie spalony w swoich wasnych szatach. Czonkowi stray na subie zabronione byo take siadanie i opieranie si o co. 3.6.2. Stra rzymska Ja jednak jestem przekonany, e to rzymska stra zostaa postawiona przy grobie Jezusa. A. T. Robertson, znany uczony, znawca greki, twierdzi, e zdanie wypowiedziane przez Piata ma form trybu rozkazujcego czasu teraniejszego i moe wskazywa jedynie na stra rzymsk, a nie witynn. Wedug niego Piat powiedzia: Wecie stra. Robertson dodaje, e aciska forma custodia pojawia si poczwszy od papirusu Oxyrhynchus, oznaczajc stra rzymsk. ydzi wiedzieli, e Piat chce utrzyma spokj, byli wic pewni, e da im to, o co poprosz. Czym bya stra rzymska? Rzymska custodia bya czym wicej ni stra. By to oddzia wartowniczy rzymskich legionw. Oddzia ten by jedn z najlepiej pomylanych machin walczcych zaczepnych i obronnych. rdem pomocnym w zrozumieniu znaczenia stray rzymskiej jest dzieo Flaviusa Vegetiusa Renatusa. Jego przyjaciele nazywali go Vegetius. Ten historyk wojskowoci y kilkaset lat po Chrystusie. Wwczas zacza podupada dyscyplina armii rzymskiej. Vegetius napisa podrcznik dla cesarza Walentyniana, aby zachci go do zastosowania metod walki obronnej i zaczepnej stosowanych przez Rzymian w czasach Chrystusa. Dzieo nosi tytu: Epitoma rei militaris (Militarne instytucje Rzymu) i jest dzisiaj uwaane za klasyczne w tej dziedzinie. Vegetius chcia, by armie rzymskie wrciy do potgi i skutecznoci, jak miay w czasach Chrystusa. wczesne armie byy potne, poniewa byy wysoce zdyscyplinowane. Vegetius pisa: Zwycistwo na wojnie nie zaley jedynie od liczby onierzy czy samej odwagi. Mog zapewni je jedynie umiejtnoci i dyscyplina. Odkrylimy, e Rzymianie (. . . ) zawdziczali podbj wiata nie innej przyczynie, jak tylko nieustannemu szkoleniu wojskowemu, doskonaemu zachowaniu dyscypliny w swoich obozach i troskliwemu pielgnowaniu innych sztuk wojennych. S te dwa inne rda. W Indiana State University dr George Currie napisa rozpraw doktorsk na temat rzymskich stray, a dr Smith wyda sownik Dictionary of Greek and Roman Antiquities (Sownik staroytnoci greckich i rzymskich). 3.6.3. Sia oddziau stray rzymskiej Te i inne rda pokazuj, e oddzia stray rzymskiej nie skada si z jednego, dwch czy trzech ludzi. Obrazki grobu Jezusa pokazujce jednego lub dwch ludzi w krtkich spdniczkach stojcych przy nim z drewnianymi wczniami s po prostu mieszne. Oddzia stray rzymskiej skada si z 416 ludzi. Zazwyczaj postpowali oni nastpujco: czterech ludzi ustawiao si przed tym, czego mieli pilnowa. Pozostaa dwunastka ukadaa si do snu w pkolu przed nimi gowami do rodka. Aby ukra to, czego pilnowali onierze,
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

48

Josh McDowell

zodzieje musieliby wpierw przej po tych, ktrzy spali. Co cztery godziny budzono nastpn czwrk, a ci, ktrzy dotychczas czuwali, szli spa. Historyk dr Paul Maier pisze: Piotr gdy by uwiziony przez Heroda Agrypp (Dz 12) by strzeony przez cztery oddziay po czterech onierzy kady. Tak wic przynajmniej szesnastu onierzy strzego wizienia. Strae w czasach staroytnych zawsze spay na zmian, tak wic niemoliwe byo, by jacy ludzie przeszli nie zauwaeni. 3.6.4. Najwyszy kapan daje apwk Take w. Mateusz daje do zrozumienia, e stra skadaa si z wielu ludzi, gdy pisze: (. . . ) niektrzy ze stray przyszli do miasta i powiadomili arcykapanw o wszystkim, co zaszo. Krytyk mgby powiedzie w tym momencie: Popatrz, przyszli do najwyszego kapana. To znaczy, e bya to stra witynna. Kontekst jednak jasno pokazuje, e przyszli do najwyszego kapana, poniewa mia on wpyw na wadz rzymsk i poniewa to by jedyny sposb, w jaki mogli uratowa swoj skr. Najwyszy kapan da im du sum pienidzy, co byoby mieszne, gdyby to bya stra witynna. Da im pienidze i nakaza, co maj mwi ludziom. Gdy wieci dotr do Piata, on (najwyszy kapan) wybawi ich z kopotu. Normalnie otrzymaliby wyrok mierci, poniewa mieli opowiada, e zasnli pilnujc grobu. Znaczce jest to, e trzeba byo uspokoi Piata, poniewa nie znalazem adnych wzmianek w historii wieckiej, ydowskiej czy chrzecijaskiej mwicych, e rzymski namiestnik mia co wsplnego ze stra witynn. Zreszt nawet gdyby przy grobie staa stra witynna, z pewnoci byby on rwnie pilnie strzeony. 3.6.5. Machina walczca T. G. Tucker opisuje jednego z takich stranikw w swojej ksice Life in the Roman World of Nero and St. Paul (ycie w wiecie rzymskim Nerona i w. Pawa): Wok swoich piersi nosi gorset skrzany pokryty podobnymi do obrczy warstwami lub uskami z elaza albo brzu. Na jego gowie prosty, podobny do garnka hem elazny. W swojej prawej rce trzyma sawn rzymsk pik. Bya to tga bro, ponad 6 stp (2 m) duga, skadajca si z ostrej elaznej gowicy umieszczonej na drzewcu. onierz mg ku tym jak bagnetem lub mg rzuci tym jak dzid, a nastpnie walczy mieczem. Na lewym ramieniu mia tarcz, ktra moga by rnej wielkoci. Tarcza ta nie tylko moga by trzymana za uchwyt, lecz take moga by przypita pasem do prawego ramienia. Aby nie przeszkadza tarczy, miecz raczej bro kujca ni tnca, dochodzcy do 3 stp (1 m) dugoci zawieszany by po prawej stronie na pasie przechodzcym przez lewe rami. Na lewym boku onierz nosi umocowany do paska sztylet. Polibiusz, grecki historyk z drugiego wieku przed Chrystusem, zapisuje, e poza tym wszystkim, onierz by ozdobiony w korony z pir, z trzema prostymi pirami, czerwonymi lub czarnymi, wok stopy i pasa; gdy do tego doda si jeszcze pira na gowie, czowiek wyglda na dwa razy wyszego, a jego wygld jest zastraszajcy dla nieprzyjaciela. Mniej zamoni nakadali
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

49

pyt z brzu na swoje piersi i nazywali j stranikiem serca. To uzupeniao ich uzbrojenie. Zamoniejsi zamiast stranika serca nosili kolczug. 3.6.6. Surowa dyscyplina Tucker pisze, e gdy onierz by wczony do oddziau, skada uroczyst przysig, e bdzie posuszny rozkazom swego dowdcy, imperatora reprezentowanego przez jego przedstawicieli i swoim bezporednim przeoonym. T przysig powtarza kadego pierwszego stycznia i w rocznic objcia wadzy przez imperatora.

3.7. rodek ostronoci nr 6: Rzymska piecz


w. Mateusz zapisuje, e (. . . ) zabezpieczyli grb opiecztowujc kamie (. . . ). A. T. Robertson stwierdza, e piecz moga by umieszczona na kamieniu jedynie w obecnoci rzymskiej stray, ktra pozostawaa na posterunku. Vegetius to potwierdza. Celem piecztowania byo powstrzymanie niepowoanych osb od zagldania do wntrza grobu. Po obejrzeniu grobu przez stra i zasuniciu kamienia rozcignito przed nim sznur. Oba jego koce przymocowano do skay glin suc do piecztowania. Na glinie zosta odcinity znak ocjalnym sygnetem rzymskiego namiestnika. Podobn sytuacj opisano w ksidze Daniela: Przyniesiono kamie i zatoczono na otwr jaskini lww. Krl zapiecztowa go swoj pieczci i pieczci swych monowadcw, aby nic nie ulego zmianie w sprawie Daniela. 3.7.1. Cel pieczci Henry Sumner Maine, czonek Sdu Najwyszego Indii, byy krlewski profesor prawa cywilnego Uniwersytetu Cambridge, mwi o autorytecie prawnym rzymskiej pieczci: Piecz w staroytnoci bya uwaana za sposb stwierdzenia autentycznoci. Tak wic piecz na grobie Chrystusa bya publicznym wiadectwem, e ciao Jezusa znajduje si rzeczywicie w rodku. Poza tym, poniewa bya to piecz rzymska, stwierdzaa ona fakt, e Jego ciao jest chronione moc i autorytetem samego Imperium Rzymskiego. Kady prbujcy poruszy kamie zamykajcy wejcie do grobu musiaby naruszy piecz i w ten sposb narazi si na gniew Rzymu. 3.7.2. Ostrzeenie W Nazarecie znaleziono marmurow pyt, na ktrej znajdowaa si bardzo interesujca inskrypcja ostrzeenie dla zodziei okradajcych groby. Jest ona napisana po grecku i brzmi tak: Zarzdzenie cezara. Moj wol jest, by groby pozostay wiecznie nienaruszone dla tych, ktrzy uczynili je dla chway przodkw, dzieci lub czonkw rodziny. Jeeli kto jednak zostanie oskarony o niszczenie grobu, wydobywanie pogrzebanych albo o usuwanie pieczci lub przenoszenie ich w inne miejsce w zych zamiarach, zarzdzam, aby takiemu wytoczono proces, jak w sprawie bogw, tak te w sprawie kultu zmarych. Powinno by bowiem obowizkiem czczenie pochowanych.
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

50

Josh McDowell

Niech bdzie absolutnie zakazane niepokojenie ich przez kogokolwiek. Chc, by przekraczajcych to zarzdzenie karano kar mierci za naruszenie grobu. Maier zauwaa: Wszystkie poprzednie edykty Rzymu w sprawie naruszania grobw karay jedynie du grzywn i zastanawia, co spowodowao zaostrzenie przez Rzym kary wanie w Palestynie i umieszczenie jej zapisu wanie w Nazarecie lub jego pobliu. Czy bya to reakcja na poruszenie wywoane zmartwychwstaniem Chrystusa?

3.8. Podsumowanie
Liczne obawy religijne i motywy polityczne skoniy zarwno ydw, jak i namiestnika rzymskiego Poncjusza Piata do zgadzenia Jezusa Chrystusa. Aby si upewni, e pozostanie martwy i pogrzebany, podjto sze wanych rodkw ostronoci: 1. Chrystus zosta zgadzony przez ukrzyowanie, jeden z najbardziej skutecznych, okrutnych i ohydnych sposobw egzekucji, jakie kiedykolwiek wymylono. 2. Ciao Chrystusa pochowano w solidnym grobie. 3. Jego ciao zostao namaszczone ponad 30 kg maci, zgodnie z ydowskimi zwyczajami pogrzebowymi. 4. Kamie zamykajcy wejcie do grobu way okoo dwch ton. 5. Oddzia stray rzymskiej jednej z najskuteczniejszych machin walczcych wymylonych przez ludzi strzeg wejcia do grobu. 6. Grb zosta ocjalnie zapiecztowany.

Wolnorynkowy punkt widzenia

www.korespondent.pl

Rozdzia 4

Fakty, z ktrymi trzeba si liczy


Jeeli cay materia dowodowy zostanie dokadnie i uczciwie przebadany, rzeczywicie suszne jest wedug kanonw bada historycznych wnioskowanie, e grb, w ktrym Jezus zosta pochowany, by pusty rankiem tej pierwszej Wielkanocy. W rdach literackich, inskrypcjach czy archeologii nie zosta dotychczas odkryty ani strzpek materiau dowodowego, ktry przeczyby temu stwierdzeniu. Paul Maier, historyk Wierz w zmartwychwstanie czciowo dlatego, e seria faktw jest bez niego niewytumaczalna. A. M. Ramsey, arcybiskup Canterbury Co si stao prawie dwa tysice lat temu, co zmienio bieg historii z p.n.e. na n.e. To co byo tak dramatyczne, e cakowicie zmienio ycie jedenastu ludzi wszyscy z wyjtkiem jednego zginli mierci mczesk. Tym czym by pusty grb! Przez nastpne prawie dwa tysice lat ludzko nie zapomniaa tego pustego grobu i zmartwychwstaego Chrystusa. Jeeli chcesz wyjani wydarzenia dotyczce Chrystusa i Jego zmartwychwstania, musisz wzi pod uwag kilka stwierdzonych faktw. Waciwie mona powiedzie, e zarwno ydzi, jak i Rzymianie sami ukrcili bicz na siebie, gdy podjli tak wiele rodkw ostronoci, by upewni si, e Jezus bdzie martwy i pozostanie w grobie. Te rodki ostronoci niesamowicie utrudniaj krytykom obron ich opinii, e Chrystus nie powsta z martwych! Rozwa nastpujce fakty:

4.1. Fakt nr 1: Zamana rzymska piecz


Pierwszym oczywistym faktem byo zamanie pieczci znaku mocy i wadzy Imperium Rzymskiego. Konsekwencje zamania pieczci byy surowe. W celu znalezienia odpowiedzialnego za to czowieka lub ludzi wzywane byy do akcji wczesne FBI i CIA Imperium Rzymskiego. Gdyby winni zostali ujci, oznaczaoby to nieuchronne ukrzyowanie ich gow w d (wntrznoci podchodz wtedy do garda). Dlatego nikt nie ama pieczci. Nawet uczniowie Jezusa stchrzyli i ukryli si. Piotr zapar si Chrystusa trzy razy.

4.2. Fakt nr 2: Pusty grb


Innym oczywistym faktem by pusty grb. Uczniowie Chrystusa nie udali si do Aten czy Rzymu, by gosi zmartwychwstanie Jezusa. Wrcili do Jerozolimy, gdzie, jeli ich nauczanie byoby faszywe, zostaoby to natychmiast

52

Josh McDowell

wykazane. Ordzie zmartwychwstania nie mogoby przetrwa ani chwili w Jerozolimie, gdyby grb Jezusa nie by pusty. Dr Paul Maier mwi: Gdzie rozpoczo si chrzecijastwo? Odpowied brzmi: W jednym punkcie na ziemi w Jerozolimie. A jest to ostatnie miejsce, gdzie ono mogoby si rozpocz, gdyby grb Jezusa pozostawa zajty, poniewa kady, kto przedstawiby ciao martwego Jezusa, zadaby miertelny cios rodzcemu si chrzecijastwu, rozpomienionemu Jego rzekomym zmartwychwstaniem. To, co si wydarzyo w Jerozolimie siedem tygodni po pierwszej Wielkanocy, mogo si wydarzy tylko dlatego, e ciao Jezusa w jaki sposb znikno z grobu Jzefa. Gdyby byo inaczej, przywdcy wityni w swojej dyskusji z Apostoami zwyczajnie zdmuchnliby ten nowy ruch przez uczynienie z grobowca Jzefa z Arymatei dowodu nr 1. Nie zrobili tego, poniewa widzieli, e grb by pusty. Ich ocjalne wyjanienie e uczniowie ukradli ciao byo potwierdzeniem faktu, e grb by rzeczywicie pusty. 4.2.1. Potwierdzenie historyczne Istniej rda i tradycje zarwno ydowskie, jak i rzymskie ktre uznaj opustoszay grb. rda te pochodz, poczwszy od ydowskiego historyka Jzefa a do zbioru pism ydowskich, z pitego wieku i nazywane s Toledoth Jeshu. Maier okrela to jako pozytywny dowd z wrogiego rda, co jest najsilniejszym typem historycznego materiau dowodowego. Oznacza on, e jeli jakie rdo przytacza fakt zdecydowanie nie na swoj korzy, to fakt ten jest prawdziwy. Pierwszym kontrargumentem dla twierdzenia, e grb jest pusty, byo rozpowszechnienie informacji, e uczniowie ukradli ciao. Gamaliel, czonek Sanhedrynu, dopuci moliwo, e ruch chrzecijaski pochodzi od Boga. Nie mgby tego zrobi, gdyby grb nie by pusty albo gdyby Sanhedryn zna miejsce, w ktrym znajdowao si ciao Jezusa. Take Justyn Mczennik w swoim Dialogu z Tryfonem donosi, e ydzi z Jerozolimy wysali specjalnych przedstawicieli do caego wiata rdziemnomorskiego, aby przeciwstawi historii pustego grobu wyjanienie, e wyznawcy Chrystusa ukradli ciao. Po c wadze ydowskie przekupywayby rzymsk stra i rozpowszechniay wyjanienie o kradziey ciaa, gdyby grb nie by pusty? Historyk Ron Sider podsumowuje, stwierdzajc: Jeeli zarwno chrzecijanie, jak i ich ydowscy przeciwnicy zgadzali si, e grb by pusty, nie mamy innego wyboru, jak przyjcie pustego grobu za fakt historyczny. Tom Anderson, byy przewodniczcy The California Trial Lawyers Association (Kalifornijskie Stowarzyszenie Prawnikw) i wspautor The Basic Advocacy Manual of the Association of Trial Lawyers of America (Podstawowy podrcznik adwokacki Stowarzyszenia Prawnikw Amerykaskich), powiedzia: Przyjmijmy, e Chrystus nie powsta z martwych. Przyjmijmy, e pisemne opisy Jego ukaza si setkom ludzi s faszywe. Chc postawi pytanie. Skoro wydarzenie to byo tak rozgoszone, czy nie jest rozsdne oczekiwanie, eby cho jeden historyk, jeden naoczny wiadek, jeden przeciwnik zapisa dla wszystkich czasw, e widzia ciao Chrystusa? Suchajcie! Ja
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

53

widziaem ten grb on nie by pusty! Byem tam. Chrystus nie zmartwychwsta! Widziaem Jego ciao!. Milczenie historii gdy chodzi o wiadectwo przeciw zmartwychwstaniu jest oguszajce. Paul Maier zauwaa: Jeeli cay materia dowodowy zostanie dokadnie i uczciwie przebadany, rzeczywicie suszne jest wedug kanonw bada historycznych wnioskowanie, e grb, w ktrym Jezus zosta pochowany, by pusty rankiem tej pierwszej Wielkanocy. W rdach literackich, inskrypcjach czy archeologii nie zosta dotychczas odkryty ani strzpek materiau dowodowego, ktry przeczyby temu stwierdzeniu. Pusty grb jest milczcym wiadectwem zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, ktre po dzi dzie nie zostao obalone.

4.3. Fakt nr 3: Wielki kamie przesunity


Pierwsz rzecz, ktr zauwayli ludzie przychodzcy do grobu w ten niedzielny poranek, bya niezwyka pozycja owego okoo dwutonowego kamienia, ktry przedtem tarasowa wejcie. Wszyscy ewangelici zamieszczaj wzmiank o przesuniciu tego wielkiego kamienia. 4.3.1. W gr pochyoci Na przykad w Mt 27,60 jest napisane, e Przed wejciem do grobu (Jzef) zatoczy duy kamie (. . . ). Greckie sowo oddane tutaj przez zatoczy to kulio, co oznacza toczy. w. Marek posuy si tym samym rdzeniem sowa kulio. W Mk 16, by opisa pozycj kamienia po zmartwychwstaniu, doda jeszcze przyimek. W jzyku greckim, tak jak w angielskim, by zmieni kierunek dziaania czynnoci lub wzmocni jej znaczenie, dodaje si przyimek. w. Marek doda przyimek ana, ktry oznacza w gr lub wyej. Tak wic anakulio moe oznacza toczy co w gr po pochyoci lub wzniesieniu. Skoro wic Marek posuy si tym czasownikiem, musiaa istnie jaka pochyo lub wzniesienie schodzce przed wejcie do grobu. 4.3.2. Odlego W rzeczywistoci kamie by tak daleko w grze pochyoci, e w. ukasz posuy si tym samym rdzeniem sowa kulio, lecz doda inny przyimek: apo. Apo moe oznacza wedug greckich leksykonw oddzielenie w znaczeniu odlegoci od czego. Apokulio oznacza wic, e jedna rzecz zostaa odtoczona od drugiej w znaczeniu oddzielenie i odlego od niej. Od czego kamie by odsunity? Powrmy do Mk 16. W niedziel rano kobiety zmierzay do grobu. Po co tam szy? Jednym z powodw byo namaszczenie ciaa przez szaty pogrzebowe mieszanin maci i wonnoci. Dlaczego tam szy, skoro rzymska stra zabezpieczya grb? W pitek uczestniczyy w ceremoniach pogrzebowych. Mieszkay w Betanii i dlatego nie wiedziay o dziaaniach podjtych przez wadze ydowskie i rzymskie w celu dodatkowego zabezpieczenia grobu Jezusa.
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

54

Josh McDowell

Powrmy znw do Mk 16. Kobiety mwiy: Kto nam odsunie kamie od wejcia do grobu?. Uyy tutaj greckiego sowa oznaczajcego wejcie. Jest to logiczne, prawda? Kiedy jednak dotary tam (. . . ) zauwayy, e kamie by odsunity (. . . ) i tutaj greckie sowo oznaczajce wejcie zmienio si na sowo oznaczajce cay masywny grobowiec. Apokulio znaczy wic odtoczenie w sensie odlegoci od caego masywnego grobu. 4.3.3. Podniesiony i przeniesiony W rzeczywistoci kamie by tak bardzo w grze wzniesienia, oddalony od grobu, e w. Jan (rozdz. 20) musia uy innego greckiego sowa, airo, ktre oznacza (wg leksykonu Arndta i Gingrisha) podnie co i przenie. A zatem, jeeli uczniowie zapragnli przyj, przelizgn si na palcach midzy picymi onierzami, odsun kamie i ukra ciao, dlaczego mieliby przesuwa prawie dwutonowy kamie w gr wzniesienia, na pewn odlego od caego masywnego grobu, do pozycji, w ktrej wyglda, jakby kto podnis go i przenis? onierze musieliby by gusi, gdyby nie syszeli przesuwania tego kamienia.

4.4. Fakt nr 4: Rzymska stra ucieka


onierze rzymscy uciekli. Opucili swj posterunek. To musi by jako wyjanione, poniewa dyscyplina wojskowa Rzymian bya wyjtkowo elazna. Justynian w swoich Digestach (nr 49) wymienia wszystkie wykroczenia, ktre byy w armii karane mierci: zmowa z nieprzyjacielem (3,4), dezercja (3,11; 5,13), zgubienie lub sprzeda broni (3,13), nieposuszestwo w czasie wojny (3,15), przejcie przez mury lub umocnienia (3,17), rozpoczynanie buntu (3,19), odmowa ochrony ocera lub opuszczenie warty (3,22), ukrywanie si poborowego przed sub (4,2), morderstwo (4,5), podniesienie rki na przeoonego lub obraza wyszego dowdcy (6,1), ucieczka, gdy przykad wpynie na innych (6,3), zdradzanie planw nieprzyjacielowi (6,4; 7), ranienie wasnego onierza mieczem (6,6), okaleczenie si lub prba samobjstwa bez rozsdnej przyczyny (6,7), opuszczenie warty nocnej (10,1), zamanie buawy centuriona lub uderzenie go w czasie odbywania kary (13,4), ucieczka z koszar (13,5), naruszenie pokoju (16,1). Do powyszego mona jeszcze doda zasypianie. Jeeli nie byo wiadomo, ktry onierz zama prawo, cignito losy, by ustali, kto zostanie ukarany mierci za wykroczenie popenione w oddziale. 4.4.1. Spalenie ywcem Jednym ze sposobw wykonania kary byo odarcie onierza z szat i spalenie go w ogniu, podoonym pod te szaty. Wszyscy czonkowie oddziau z pewnoci nie zasnliby, poniewa byli wiadomi groby wiszcej nad ich gowami. Historia rzymskiej dyscypliny wiadczy, e gdyby grb nie zosta otwarty, onierze nigdy nie opuciliby swego posterunku i nie udaliby si do najwyszego kapana. Strach przed gniewem przeoonych i moliwoci kary
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

55

mierci powodowa, e zwracali oni baczn uwag na najdrobniejsze szczegy swego zadania. Dr George Currie, ktry bada dokadnie militarn dyscyplin Rzymian, napisa, e strach przed kar stwarza nieustann koncentracj na zadaniu, zwaszcza w czasie nocnych wart. 4.4.2. Strach przed kara Dr Bill White jest zarzdc Grobu Paskiego w Jerozolimie. Jego obowizki sprawiy, e przebada dokadnie kwesti zmartwychwstania oraz wydarzenia, ktre nastpiy po pierwszej Wielkanocy. White krytykuje wadze ydowskie, ktre przekupiy rzymsk stra: Gdyby kamie zosta jedynie przetoczony na bok od grobu tak, eby mona byo do niego wej wtedy mogoby by usprawiedliwione oskarenie tych ludzi o zanicie na posterunku i surowe ukaranie ich. Gdyby protestowali mwic, e trzsienie ziemi zamao piecz i e kamie przesun si pod wpywem drga, dalej podlegaliby karze za zachowanie, ktre mona by nazwa tchrzostwem. Lecz te moliwoci nie wyjaniaj wszystkiego. Istnia jaki niezaprzeczalny dowd, ktry sprawi, e najwysi kapani nie mogli wnie adnego oskarenia przeciw stranikom. Wadze ydowskie musiay uda si do grobu, zbada kamie i uzna jego pozycj za dowd, e onierze nie byli w stanie zapobiec jego przesuniciu. adna ludzka pomysowo nie moga dostarczy zadowalajcej odpowiedzi i znale koza oarnego tak wic byli zmuszeni do przekupienia stray i starania si o uciszenie sprawy.

4.5. Fakt nr 5: Szaty pogrzebowe mwi


W sensie dosownym wbrew wszystkim przeciwnym twierdzeniom grb nie by pusty. Po przybyciu do grobu i ujrzeniu odsunitego kamienia kobiety wrciy i powiedziay o swoim odkryciu Apostoom. Wtedy Piotr i Jan pobiegli do grobu. Jan wyprzedzi Piotra, lecz po przybyciu na miejsce nie wszed do rodka. Pochyli si jednak, zajrza w gb i ujrza co tak zaskakujcego, e natychmiast uwierzy. Jan spojrza na miejsce, na ktrym przedtem leao ciao Jezusa. Byy tam szaty pogrzebowe uoone w ksztacie ciaa, lekko zapadnite i puste jak pusta powoka poczwarki gsienicy. To wystarczyoby, by uczyni wierzcym kadego! Nikt nie ochonby ze zdumienia! Pierwsz rzecz, ktra uderzya Apostow, by nie pusty grb, lecz raczej szaty pogrzebowe nietknite w swoim ksztacie i pozycji.

4.6. Fakt nr 6: Jezus si ukazuje


Jezus ukaza si ywy kilka razy po zdumiewajcych wydarzeniach pierwszej Wielkanocy.
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

56

Josh McDowell

4.6.1. Zasada, o ktrej trzeba pamita Przy badaniu jakiego wydarzenia historycznego wane jest sprawdzenie, czy wystarczajco wielu uczestnikw lub naocznych wiadkw yo jeszcze, gdy publikowano fakty na temat tego wydarzenia. Jest to pomocne przy okrelaniu rzetelnoci publikowanych raportw. Jeeli wiadkw i uczestnikw jest duo, wydarzenie jest mocno osadzone w rzeczywistoci. Na przykad, gdybymy wszyscy byli wiadkami morderstwa, a za tydzie okazaoby si, e raport policji to zmylone kamstwa, my jako naoczni wiadkowie moglibymy obali ten raport. Innymi sowy, gdy pisze si ksik o jakim wydarzeniu, rzetelno jej treci moe by stwierdzona, jeeli w okresie jej publikowania yje wystarczajco wielu ludzi, ktrzy uczestniczyli w opisywanych wydarzeniach albo byli ich naocznymi wiadkami. Przy badaniu ukaza si Chrystusa po zmartwychwstaniu nie zauwaa si czsto kilku bardzo wanych czynnikw. Pierwszym jest dua liczba wiadkw, ktrzy widzieli Go po tym niedzielnym poranku. 4.6.2. Pidziesit godzin zezna Jednego z najwczeniejszych zapisw o ukazaniu si Chrystusa po zmartwychwstaniu dokona w. Pawe. Aposto zwraca si do swoich czytelnikw odwoujc si do ich znajomoci faktu, e Chrystusa widziao pewnego razu ponad piciuset ludzi rwnoczenie. Pawe przypomina, e wikszo z tych ludzi cigle yje i e mona ich o to zapyta. Dr Erwin M. Yamauchi, profesor nadzwyczajny historii Uniwersytetu Miami w Oxford w stanie Ohio, podkrela: Specjalnego autorytetu jako historycznemu materiaowi dowodowemu nadaje tej licie (wiadkw) wzmianka, e wikszo z tych piciuset braci jeszcze yje. Brzmi to, jakby Pawe mwi: jeeli mi nie wierzycie, moecie ich zapyta. Takie stwierdzenie w wyranie autentycznym licie, napisanym w trzydzieci lat od owych wydarze, jest tak silnym dowodem wydarzenia, ktre miao miejsce przed prawie dwoma tysicami lat, jak tylko mona by si spodziewa. Wemy tych ponad piciuset wiadkw, ktrzy widzieli Jezusa ywego po Jego mierci i pogrzebie, i posadmy ich na sali sdowej. Czy wiesz, e gdyby kady z tych ludzi mia wiadczy jedynie sze minut, wczajc w to pytania strony przeciwnej, mielibymy zadziwiajce pidziesit godzin naocznego wiadectwa z pierwszej rki? Dodaj do tego wiadectwa wielu innych wiadkw i bdziesz mia prawdopodobnie najwikszy i najbardziej dugotrway proces w historii. 4.6.3. Rnorodno ludzi Drugim, czsto przeoczanym, czynnikiem jest rnorodno ludzi i miejsc zwizanych z ukazaniami si Jezusa. Profesor Merrill C. Tenney z Wheaton College pisze: Godny uwagi jest fakt, i te ukazywania si nie s do siebie podobne. Nie ma choby dwch niemal takich samych. Ukazanie si Marii Magdalenie nastpio wczesnym rankiem; uczniom idcym do Emaus po poudniu; Apostoom wieczoWolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

57

rem, prawdopodobnie, gdy ju byo ciemno. Marii ukaza si Jezus na wolnym powietrzu. Maria bya sama, gdy Go ujrzaa uczniowie byli razem w grupie. Pawe podaje, e pewnego razu ukaza si ponad piciuset ludziom rwnoczenie. Reakcje take byy rnorodne. Maria bya ogarnita emocj; uczniowie byli przeraeni; Tomasz uparcie nie dowierza, gdy powiedziano mu o zmartwychwstaniu Pana, lecz odda Mu pokon, gdy si pojawi. Kada sytuacja miaa swoj wasn, szczegln atmosfer i okolicznoci i ukazywaa jak inn cech zmartwychwstaego Pana. W aden sposb nie mona stwierdzi, e ukazania si Jezusa byy podobne jedno do drugiego. (Szczegy i chronologi tych ukaza si Jezusa zawiera Dodatek B). 4.6.4. Niewierzcy Trzecim czynnikiem bardzo kluczowym dla interpretacji ukaza si Chrystusa jest fakt, e ukaza si On take tym, ktrzy byli wrogo nastawieni lub powcigliwi. Cigle czytam lub sysz ludzi, ktrzy twierdz, e jedynie przyjaciele i wyznawcy Jezusa widzieli Go ywego po Jego mierci i pogrzebie. Posugujc si tym argumentem, prbuj oni pomniejszy ogromn si relacji naocznych wiadkw. Lecz ta linia rozumowania jest tak aosna, e ledwie zasuguje na uwag. aden pisarz i aden czowiek wiadomy faktw nie uzna Szawa z Tarsu za wyznawc Chrystusa. Fakty pokazuj co wrcz przeciwnego. Gardzi Chrystusem i przeladowa Jego zwolennikw. Gdy ukaza mu si Chrystus, byo to dla niego dowiadczenie, ktre przemienio jego ycie. Cho w tym czasie Szawe nie by jeszcze Jego uczniem, pniej sta si jednym z najwikszych wiadkw prawdy zmartwychwstania. Pomyl o Jakubie, bracie [kuzynie; w jzyku biblijnym brat oznacza take kuzyna przyp. red.] Jezusa. Ewangelia stwierdza, e Jego bracia nie wierzyli w Niego. Pniej jednak Jakub sta si naladowc swego brata i przyczy si do grupy przeladowanych chrzecijan. Dlaczego? Co spowodowao tak przemian w jego postawie? Historycznym wyjanieniem jest fakt, e Jezus ukaza si take Jakubowi. Argument, e Jezus ukazywa si tylko swoim wyznawcom, jest argumentem opartym na milczeniu, poniewa nikt poza nimi nie przyzna si do tego. Argumenty oparte na milczeniu mog by niebezpieczne. Moliwe jest, e wszyscy, ktrym si Chrystus ukaza, stawali si Jego naladowcami. To by moe wyjania nawrcenie si wielu kapanw w Jerozolimie. Nikt zapoznany z faktami nie moe uczciwie powiedzie, e Jezus ukaza si tylko mao znaczcej garstce.

4.7. Fakt nr 7: Kobiety widziay Go pierwsze


Inn uwierzytelniajc cech narracji o zmartwychwstaniu jest to, e Chrystus zmartwychwstay ukaza si najpierw nie swoim uczniom, lecz kowww.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

58

Josh McDowell

bietom Marii Magdalenie i innym. To musiao by kopotliwe dla Apostow najbliszego krgu Chrystusa. Prawdopodobnie byli nieco zazdroni. Zgodnie jednak z ydowskimi zasadami wiadczenia w sdzie kobiety nie byy wiarygodnymi wiadkami. Nie miay prawa zeznawa. 4.7.1. Nierzetelne wiadectwo Dr Maier stwierdza, e skoro wiadectwo kobiet uwaano za nierzetelne ,zrozumiae jest, e pocztkow reakcj Jedenastu byy podejrzliwo i niedowierzanie. Gdyby relacje o zmartwychwstaniu byy wymylone (. . . ) kobiety nigdy nie zostayby wczone do tej historii przynajmniej na pewno nie jako pierwsi wiadkowie.

4.8. Podsumowanie
Dramatyczny fakt zmartwychwstania przemieni bieg historii. Dwa tysice lat pniej cigle przemienia ono ludzi. Krytycy, ktrzy chc zaprzeczy zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa, musz w zadowalajcy sposb wyjani siedem historycznych faktw: 1. Budzca strach potga Rzymu zostaa zignorowana przez zamanie rzymskiej pieczci przy grobie. 2. Zarwno ydzi, jak i Rzymianie przyznawali, e grb jest pusty. 3. . Dwutonowy kamie zosta w jaki sposb usunity sprzed wejcia do grobu w czasie, gdy czuwaa przy nim rzymska stra. 4. . Wysoce zdyscyplinowani rzymscy onierze uciekli ze swego posterunku i musieli zosta przekupieni przez wadze, aby kamali na temat tego, co si rzeczywicie wydarzyo. 5. Nienaruszone szaty pogrzebowe nie okryway ju ciaa, byy jak pusty kokon. 6. Chrystus ukazywa si ludziom w rnych sytuacjach; pewnego razu ukaza si ponad piciuset ludziom rwnoczenie. 7. Twrcy opowieci o zmartwychwstaniu nie wybraliby kobiet na pierwszych wiadkw tego faktu, poniewa ydzi nie uznawali ich wiadectwa za wiarygodne.

Wolnorynkowy punkt widzenia

www.korespondent.pl

Rozdzia 5

Kilka prb wyjanienia


Celem historyka nie jest konstruowanie historii wedug przyjtych z gry koncepcji i dostosowywanie jej do swoich wasnych upodoba, lecz odtworzenie jej z najlepszych wiadectw i pozwolenie im, by mwiy same za siebie. Philip Scha, historyk Naley podchodzi do materiau dowodowego tak szczerze i uczciwie, jak jest to tylko moliwe. Nie wolno nam przesdza wynikw naszych bada przez wymylone z gry koncepcje i wnioski. Josh McDowell, autor

5.1. Dwie zasady do rozwaenia


Wymylono wiele teorii prbujcych wykaza, e zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa jest oszustwem. Myl, e wielu spord ludzi przedstawiajcych te teorie musiao mie dwa mzgi jeden zaginiony, a drugi poszukujcy tego pierwszego. By wymyli niektre z tych teorii, historycy musieli si sta ahistorykami. 5.1.1. Wzi pod uwag wszystkie fakty Przy rozwaaniu rnych moliwych wyjanie tego, co si wydarzyo tej pierwszej Wielkanocy, trzeba by wiadomym dwch zasad. Po pierwsze, teorie albo alternatywne wyjanienia musz si liczy z wszystkimi faktami zwizanymi ze zmartwychwstaniem Chrystusa. Na temat rnych moliwych teorii interpretujcych materia dowodowy wypowiada si J. N. D. Anderson, kierownik Instytutu Zaawansowanych Studiw Prawniczych Uniwersytetu Londyskiego: Naley podkreli, e materia dowodowy musi by rozwaany jako cao. Wzgldnie atwo jest znale moliwe wyjanienie dla jednej czy drugiej nici tworzcej to wiadectwo. Lecz takie wyjanienia s bezwartociowe, jeeli nie pasuj rwnie dobrze do innych nici w tym wiadectwie. Kilka rnych teorii, z ktrych kada jest w stanie wyjani cz materiau dowodowego, lecz ktre nie ukadaj si same w zrozumia cao, nie stanowi adnej alternatywy dla jednej interpretacji, ktra pasuje do caoci. 5.1.2. adnych wnioskw przyjtych z gry Drug kluczow zasad w historycznym badaniu wydarze jest, by nie naciga materiau dowodowego do przyjtych z gry wnioskw, lecz pozwoli, by materia dowodowy przemawia sam za siebie. Historyk Philip Sha

60

Josh McDowell

ostrzega: Celem historyka nie jest konstruowanie historii wedug przyjtych z gry koncepcji i dostosowywanie jej do swoich wasnych upodoba, lecz odtworzenie jej z najlepszych wiadectw i pozwolenie im, by mwiy same za siebie. Pamitajc o tych dwch zasadach, przebadajmy rne teorie, ktre s przedstawiane jako wyjanienia wydarze zwizanych ze zmartwychwstaniem Chrystusa. Istniej dwie gwne moliwoci. To, co si wydarzyo w zwizku ze mierci, pogrzebem i zmartwychwstaniem Chrystusa, ma wyjanienie naturalne albo nadprzyrodzone. Po trzech dniach grb Chrystusa by albo pusty, albo zajty. Istnieje pi teorii wyjaniajcych spraw naturalistycznie. Kada z nich utrzymuje, e po trzech dniach grb Chrystusa by dalej zajty i nienaruszony.

5.2. Teoria nieznanego grobu


Jedna z najwczeniejszych teorii wyjaniajcych zmartwychwstanie twierdzi, e grb Jezusa by nieznany. 5.2.1. Kto zabra ciao? Prawd jest to, e nie wiemy i wedug wszelkiego prawdopodobiestwa uczniowie take nie wiedzieli gdzie zostao zoone ciao Jezusa po zdjciu z krzya, przypuszczalnie przez wykonawcw egzekucji. Najprawdopodobniej zostao ono wrzucone do wsplnego dou dla tych, na ktrych wykonano wyrok mierci, a nie umieszczone w nowym grobie stwierdza bez adnego uzasadnienia profesor Guignebert. Jednym z moliwych powodw przyjmowania tej teorii jest fakt, e przez lata wierzono, i ukrzyowani byli nastpnie wrzucani do wsplnego dou. Odkrycie w czerwcu 1968 roku szcztkw Yohanana Ben Hagalgal w rodzinnym grobowcu obok Jerozolimy uderzyo w samo sedno tej teorii, poniewa Yohanan Ben Hagalgal by przed mierci ukrzyowany.
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

61

5.2.2. Sabo teorii Ta teoria pomija take cakowicie rzeteln historyczn narracj o wydarzeniach towarzyszcych pogrzebowi Chrystusa i sytuacji po zmartwychwstaniu. Tekst Ewangelii stwierdza, e Jzef z Arymatei zabra ciao do swego prywatnego grobu. (Zauwa: nie by to cmentarz publiczny). Ciao Chrystusa zostao zawinite w ptno wedug zwyczajw pogrzebowych ydw; kobiety siady naprzeciw grobu i przyglday si. Jeeli z jakich niezbadanych powodw uczniowie i kobiety nie wiedzieli, gdzie znajduje si grb, w ktrym zoony zosta Chrystus, z pewnoci wiedzia o tym Jzef z Arymatei. To by przecie jego wasny, prywatny grobowiec. Teoria nieznanego grobu nie bierze pod uwag adnej z dwch omwionych powyej zasad bada historycznych. Poza tym Rzymianie take wiedzieli, gdzie by ten grb. Oni przecie postawili przy nim stra.

5.3. Teoria niewaciwego grobu


To wyjanienie jest podobne do pierwszego. Jego zwolennicy twierdz, e kobiety wracajc w niedziel rano, by namaci Jezusa, poszy do niewaciwego grobu 5.3.1. Czyj to by grb? Profesor Lake, jeden z inicjatorw tej teorii, mwi: Naley powanie powtpiewa, czy kobiety mogy rzeczywicie mie pewno, e grb, ktry odwiedziy, by tym samym grobem, w ktrym jak widziay Jzef z Arymatei pochowa ciao ich Pana. Okolice Jerozolimy s pene skalnych grobw i nie jest atwo odrni jeden od drugiego bez specjalnej uwagi (. . . ) Bardzo wtpliwe jest, czy byy blisko grobu w chwili pogrzebu (. . . ) Prawdopodobnie przyglday si z daleka (. . . ) Skoro tak, miay one ograniczone moliwoci rozrnienia midzy tym wanie skalnym grobem a innymi znajdujcymi si w pobliu. Trzeba si wic liczy z moliwoci, e przyszy do niewaciwego
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

62

Josh McDowell

grobu jest to wane, poniewa daje naturalne wyjanienie faktu, i znalazy grb otwarty, podczas gdy widziay go zamknitym (. . . ) Jeeli nie by to ten sam grb, okolicznoci wydaj si pasowa do siebie. Kobiety przyszy wczenie rano do grobu, o ktrym mylay, e jest tym, w ktrym pochowano Pana. Spodzieway si zasta grb zamknity, lecz zastay otwarty, a mody czowiek (. . . ) domyliwszy si ich pomyki, prbowa powiedzie im, e przyszy w niewaciwe miejsce. Nie ma Go tutaj powiedzia zobaczcie miejsce, gdzie Go pooono i prawdopodobnie pokaza nastpny grb. Lecz kobiety byy przestraszone wykryciem ich pomyki i ucieky (. . . ). 5.3.2. Nie wytrzymuje testu Teoria profesora Lakea nie spenia wymaga naszych dwch zasad badawczych. Po pierwsze, ignoruje prawie cay materia dowodowy. Po drugie ukada materia dowodowy wedug przesdzonego z gry wniosku. Na przykad, mody czowiek mwi kobietom przy grobie: Nie ma Go tutaj, lecz zobaczcie miejsce, gdzie Go pooono. Kompletny tekst brzmi: Nie ma Go tu, bo zmartwychwsta, jak powiedzia. Chodcie, zobaczcie miejsce, gdzie lea. Bez adnego literackiego czy historycznego uzasadnienia zwolennicy teorii niewaciwego grobu wykluczaj sowa anioa: Nie ma Go tu, bo zmartwychwsta (. . . ). Dowd literacki dla tych sw jest jednakowo mocny, jak dla innych zda Nowego Testamentu. Cho teoria niewaciwego grobu wydaje si pomysowa, jest oparta na samowolnym pominiciu sowa: zmartwychwsta. Kobiety dokadnie widziay, przed niespena trzema dobami, gdzie zostao zoone ciao Jezusa (Mt 27,61; Mk 15,47; k 23,55). Nie by to cmentarz publiczny, lecz prywatny grobowiec. Czy sdzisz, e ty albo ja, albo te kobiety, albo jakikolwiek inny mylcy czowiek moglibymy tak szybko zapomnie miejsce, w ktrym ukochana osoba zostaa zoona po mierci? 5.3.3. Cay wiat poszed do niewaciwego grobu? Wierzc teorii niewaciwego grobu trzeba by przyzna, e nie tylko kobiety poszy do innego grobu, lecz take Piotr i Jan pobiegli do niewaciwego grobu; e ydzi poszli do niewaciwego grobu, a za nimi Sanhedryn i Rzymianie. Trzeba by wtedy powiedzie, e stra wrcia do niewaciwego grobu i e Jzef z Arymatei, waciciel tego grobu, take poszed w niewaciwe miejsce. W kocu trzeba by powiedzie, e anio ukaza si przy niewaciwym grobie. Uwierzenie w to wymagaoby ogromnej (i do tego lepej) wiary!

5.4. Teoria legendy


Niektrzy twierdz, e relacje o zmartwychwstaniu to legendy, ktre pojawiy si w wiele lat po czasach Chrystusa. W rzeczywistoci byoby to niemoliwe. Relacje o zmartwychwstaniu zostay spisane i rozpowszechnione przez naocznych wiadkw. Pawe stwierdzi, e w A. D. 56 yo prawie piciuset naocznych wiadkw.
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

63

Gdyby mona byo datowa Ewangelie na dwiecie lub trzysta lat po wydarzeniu zmartwychwstania, teoria ta mogaby by do przyjcia. Lecz w wietle faktw nie ma ona podstaw. Wielu prbowao datowa Nowy Testament na okres ponad sto lat po Chrystusie, lecz skoczyo si to aosn porak. Paul L. Maier, profesor historii staroytnoci na Western Michigan University, pisze: Argumenty, jakoby chrzecijastwo tworzyo mit wielkanocny w cigu bardzo dugiego czasu lub e rda zostay spisane wiele lat po wydarzeniach, s po prostu niezgodne z faktami. Analizujc wypowiedzi wielu krytykw Nowego Testamentu, William Albright napisa: Jedynie nowoczeni uczeni, ktrym brakuje zarwno metody, jak i perspektywy historycznej, mogli utka tak sie spekulacji jak ta, ktr niektrzy krytycy otoczyli przekazy Ewangelii. Wasny wniosek Albrighta brzmi: Okres od dwudziestu do pidziesiciu lat jest zbyt krtki, by mogy si pojawi jakie znieksztacenia istotnej treci, a nawet specycznego sownictwa, ktrym posugiwa si Jezus. Dr J. N. D. Anderson stwierdza: Jest niemale bezsensowne mwi o legendzie, gdy ma si do czynienia z naocznymi wiadkami.

5.5. Teoria duchowego zmartwychwstania


Czwarta teoria, usiujca wytumaczy zmartwychwstanie przez zajty grb, utrzymuje, e ciao Chrystusa zgnio w grobie, a Jego rzeczywiste zmartwychwstanie byo duchowe. Duchowe zmartwychwstanie bez zycznego ciaa nie byoby w ogle zmartwychwstaniem wedug pogldw palestyskiego judaizmu. Dr J. W. Drane zauwaa, i pewne jest, w faryzejskim judaizmie w Palestynie, e powszechne oczekiwania zwizane ze zmartwychwstaniem rozpatryway odnowienie ciaa identycznego z tym, ktre zostao zoone w grobie. Drane stwierdza take: czsto wyobraano sobie take bardziej duchowe zmartwychwstanie, czasami czc je z ideami greckimi.
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

64

Josh McDowell

Sam Jezus cakowicie obali teori duchowego zmartwychwstania. Gdy Jego uczniowie zaskoczeni ujrzeniem Go myleli, e widz ducha, Jezus rzek do nich: Popatrzcie na moje rce i nogi: to Ja jestem. Dotknijcie Mnie i przekonajcie si: duch nie ma ciaa ani koci, jak widzicie, e Ja mam. Pniej Jezus jad ryb ze swymi uczniami, dostarczajc dalszych dowodw swojej cielesnoci. w. Mateusz zapisuje, e gdy niewiasty spotkay Jezusa, objy Go za nogi i odday Mu pokon. Sprbuj chwyci ducha za nogi! W tym wyjanieniu cakowicie ignorowane s omwione wczeniej dwie zasady bada. Fakty nie pasuj do teorii i s nacignite do wymylonych uprzednio wnioskw na temat tego, co si wydarzyo. Ta teoria ignoruje take wiadectwo rzymskiej stray i ydowskiego najwyszego kapana, ktry przekupi onierzy i stworzy opowie o tym, e uczniowie ukradli ciao. W kocu nie bierze te pod uwag pustego grobu, szat pogrzebowych itd.

Wolnorynkowy punkt widzenia

www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

65

5.6. Teoria halucynacji


Najbardziej rozpowszechnion spord teorii przyjmujcych zajty grb jest wyjanienie zmartwychwstania za pomoc twierdzenia, e ludzie myleli jedynie, i widz Chrystusa, a w rzeczywistoci mieli halucynacje. W ten sposb mona atwo wyjani wszystkie ukazania si zmartwychwstaego Chrystusa. 5.6.1. Denicja halucynacji Czy teoria halucynacji wspgra z faktami otaczajcymi wiele ukaza si Chrystusa rnym ludziom? Sowo halucynacja pochodzi od aciskiego terminu: alucinatio, ktry oznacza: bkanie si umysu, puste sowa, gadanin. Termin halucynacja a do dziewitnastego wieku nie by formalnym pojciem w psychologii i medycynie. Doktorzy Sarbin i Juhaz stwierdzaj, e halucynacja jest by moe wyjtkowym terminem psychiatrycznym, ktrego istotne znaczenie nie zmienio si od koca dziewitnastego wieku do dzi. Ocjalny sownik American Psychiatric Association (Amerykaskie Stowarzyszenie Psychiatryczne) okrela halucynacj jako faszywe postrzeenie umysowe przy nieobecnoci rzeczywistego zewntrznego bodca. Sownik psychiatryczny okrela j jako wyrane postrzeenie zewntrznego przedmiotu, gdzie aden taki przedmiot nie jest obecny. W artykule zatytuowanym The Veridicality of Hypnotic Visual Hallucinations (Wiarygodno hipnotycznych halucynacji wzrokowych), napisanym przez dr. J. P. Bradyego z wydziau psychiatrii Szkoy Medycznej Uniwersytetu Pensylwanii, halucynacja jest okrelona jako postrzeganie przedmiotw lub zjawisk wietlnych, ktre nie s obiektywnie obecne. Wszystkie te denicje, wraz z psychologicznymi i medycznymi obserwacjami, zgadzaj si co do tego, e halucynacja jest aktem wyranego ujrzenia czego, co nie czy si z adnym odpowiadajcym temu zewntrznym przedmiotem. Nerw wzrokowy nie zosta pobudzony adn zewntrzn fal wiata ani wibracj eteru, lecz zosta wzbudzony przez czysto wewntrzn przyczyn psychologiczn. Doktorzy Sarbin i Juhaz zgadzaj si, e z punktu widzenia obserwatora zewntrznego czowiek majcy halucynacje co sobie wyobraa, a twierdzi, e to spostrzega; reaguje na bodziec, ktrego nie ma. 5.6.2. Jedynie niektrzy ludzie Dlaczego teoria halucynacji jest tak saba? Po pierwsze, pomija ona rne warunki, co do ktrych wikszo psychiatrw i psychologw zgadza si, e musz towarzyszy halucynacji. Jeeli ukazania si Chrystusa nie odpowiadaj tym istotnym warunkom, nie ma sensu nazywa ich halucynacjami. Najwaniejsz zasad jest to, e jedynie szczeglny rodzaj ludzi miewa halucynacje zazwyczaj osobowoci paranoiczne lub schizofreniczne, przy czym najbardziej podatni s schizofrenicy. W Nowym Testamencie mamy jednak bardzo rne typy ludzi, z rnych rodowisk, w rnych nastrojach, z rnych ugrupowa.
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

66 5.6.3. Bardzo osobiste

Josh McDowell

Po drugie, halucynacje s powizane z podwiadomoci jednostki i jej szczeglnymi przeyciami z przeszoci co czyni bardzo nieprawdopodobnym fakt, by wicej ni dwie osoby miay t sam halucynacj w tym samym czasie. Chrystus ukazywa si wielu ludziom i opisy tych ukaza si s bardzo szczegowe jak te, ktre psycholodzy uwaaj za spowodowane przez rzeczywiste bodce zewntrzne. Chrystus jad z tymi, ktrym si ukaza. Nie tylko pokaza im swoje rany, lecz zachca do dotknicia ich. Iluzja nie siada, by zje obiad, ani nie moe by dotykana przez rnych ludzi. Halucynacja jest bardzo osobistym wydarzeniem czysto subiektywnym dowiadczeniem pozbawionym jakiegokolwiek zewntrznego odnonika czy przedmiotu. Jeeli dwch ludzi nie potra wywoa ani utrzyma tej samej wizji bez jakiego zewntrznego przedmiotu lub punktu odniesienia, jak mogo zrobi to ponad piciuset ludzi? Jest to nie tylko sprzeczne z zasad halucynacji, lecz take przemawia przeciwko niej. Wielo rzekomych halucynacji byaby wikszym cudem ni sam cud zmartwychwstania. To wanie czyni tak miesznym w pogld uwaajcy ukazanie si Chrystusa za halucynacje. 5.6.4. Faszywa reakcja Halucynacja jest bdnym postrzeganiem lub faszyw reakcj na bodziec zmysowy. Przeczy to wszystkiemu, co mamy zapisane na temat tych, ktrzy widzieli Chrystusa. 5.6.5. Brak sprzyjajcych okolicznoci Inn zasad halucynacji jest to, e s one zazwyczaj ograniczone co do miejsca i czasu, w ktrych mog zaj. W sytuacjach przedstawionych w Ewangeliach brak sprzyjajcych okolicznoci. Zapisane ukazania si Chrystusa s czym wicej ni niewyranymi migniciami Jego postaci. Trway one duszy czas. Jezus ukaza si pitnacie razy rnym ludziom, w rnych miejscach, a w jednym przypadku nawet piciuset ludziom. Zastanw si nad wielk rnorodnoci czasw i miejsc. Raz Chrystus ukaza si kobietom wczenie rano przy grobie. Potem uczniom na drodze do Emaus. Innym razem rankiem nad jeziorem. Takie zrnicowanie czasw i miejsc ukaza si Chrystusa obala hipotez, e byy to jedynie urojenia. 5.6.6. Brak oczekiwania Halucynacje wymagaj od ludzi ducha oczekiwania i spodziewania si, ktry powoduje, e rodz si one z ich pragnie. Uczniowie nie spodziewali si i nie oczekiwali zmartwychwstania. Sdzili, e Chrystus zosta ukrzyowany i pogrzebany. . . To by, jak im si zdawao, koniec. Zmary niedawno teolog Paul Little dokona ciekawej obserwacji co do wypenionej oczekiwaniem atmosfery rzekomych halucynacji: Marie przyszy do grobu w niedziel rano pierwszej Wielkanocy z wonnymi maciami w rkach. Po co? By namaci martwe ciao Pana, ktrego kochay. Wida
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

67

wyranie, e nie spodzieway si spotka Go zmartwychwstaego. Take gdy Pan ukaza si uczniom, byli przestraszeni i myleli, e widz ducha. 5.6.7. Zbyt krtki czas Halucynacje zwykle pojawiaj si przez dugi czas z zauwaaln regularnoci. Interesujce jest w zastosowaniu tej zasady do ukaza si Chrystusa e te nagle si skoczyy. Ludzie przestali widywa Jezusa w tym samym czasie, z wyjtkiem Apostoa Pawa, lecz jego spotkanie nastpio w cakiem innych okolicznociach i uwarunkowaniach. 5.6.8. Niezgodno z faktami Halucynacje nie maj za sob ani cienia rzeczywistoci adnych obiektywnych faktw. Teoria halucynacji w aden sposb nie liczy si z pustym grobem, zaman pieczci, stra, a szczeglnie z dziaaniem najwyszych kapanw. Jestem przekonany o pytkoci wyjanie krytykw, ktrzy gosz teori halucynacji. Powysze pi teorii (nieznany grb, niewaciwy grb, legenda, zmartwychwstanie duchowe, halucynacje) to naturalistyczne prby wyjanienia zmartwychwstania, przyjmujce, e grb by nienaruszony.

5.7. Podsumowanie
Wyjaniajc to, co si wydarzyo przy grobie Jezusa Chrystusa pierwszej Wielkanocy, trzeba stosowa si do dwch wanych zasad: 1. 1. Wyjanienie musi bra pod uwag wszystkie znane fakty zwizane z wydarzeniami towarzyszcymi zmartwychwstaniu. 2. Nie mona nagina materiau dowodowego, by dopasowa go do przyjtych z gry wnioskw. W cigu caej historii przedstawiono pi naturalistycznych teorii zmartwychwstania, opierajcych si na przesance, e grb pozosta nienaruszony: a) Teoria nieznanego grobu twierdzi, e wykonawcy egzekucji prawdopodobnie wrzucili ciao do wsplnego dou grzebalnego. b) Teoria niewaciwego grobu utrzymuje, e uczniowie bdnie uznali za grb Chrystusa inny grb, ktry by pusty. c) Teoria legendy podaje, e relacje o zmartwychwstaniu Chrystusa powstay wiele lat pniej. d) Teoria duchowego zmartwychwstania gosi, e zmartwychwstanie Chrystusa byo jedynie duchowe Jego ciao zgnio w grobie. e) Teoria halucynacji uwaa, e wszystkie ukazania si zmartwychwstaego Chrystusa byy jedynie halucynacjami. 3. Kada z powyszych piciu teorii ignoruje dwie wane zasady wyjaniania wydarze, ktre omwilimy na pocztku rozdziau.

www.korespondent.pl

Wolnorynkowy punkt widzenia

Rozdzia 6

Jedna teoria jest rwnie dobra jak druga


To przekracza granice prawdopodobiestwa, by pierwsi chrzecijanie mogli stworzy tak opowie i potem gosi j midzy tymi, ktrzy mogliby z atwoci jej zaprzeczy, przedstawiajc ciao Chrystusa. John Warwick Montgomery, dziekan Simon Greenleaf School of Law Wie o zmartwychwstaniu nie utrzymaaby si w Jerozolimie nawet przez jeden dzie, nawet przez jedn godzin, gdyby pusty grb nie by faktem oczywistym dla wszystkich zainteresowanych. Paul Althaus, Uniwersytet Erlangen, Niemcy

6.1. Historyczny fakt: Pusty grb


Teraz musimy si zaj naturalistycznymi wyjanieniami uznajcymi, e grb by pusty. Nie ma adnych wtpliwoci, e grb by pusty w niedzielny poranek po ukrzyowaniu, mierci i pogrzebie Jezusa. ydowscy przywdcy byli oskarani o wiele rzeczy, lecz rzadko oskarano ich o gupot. 6.1.1. Nikt nie przedstawi ciaa Zarwno czonkowie Najwyszej Rady, jak i najwysi kapani byli uzdolnionymi teoretykami i politycznymi praktykami. Bysnli inteligencj w swoim postpowaniu z Piatem. Niewiele sprytu potrzeba by im byo do uciszenia zwolennikw Chrystusa, gdyby wiedzieli, gdzie jest Jego ciao. Gdyby ciao Chrystusa byo w grobie, podczas gdy Jego wyznawcy zaczli gosi zmartwychwstanie, wszystko, co musiayby zrobi wadze ydowskie, to wystawi je na widok publiczny. Uczniowie zostaliby uciszeni na zawsze. Zamiast tego wadze si przyprowadziy Apostow przed sd i zagroziy im mierci, jeeli natychmiast nie przestan publicznie mwi o zmartwychwstaniu Chrystusa. ydzi nie mogli bowiem przedstawi ciaa Chrystusa, poniewa grb by pusty. Trzeba pamita, e nieprzyjaciele Chrystusa i rzymscy stranicy byli ostatnimi, ktrzy sprawowali piecz nad Jego ciaem przed zmartwychwstaniem. 6.1.2. Wadze ydowskie rozwcieczone Dr Bill White, zarzdca Grobu Paskiego w Jerozolimie, stwierdza: Wadze ydowskie byy rozwcieczone rozgaszaniem zmartwychwstania przez Apostow. Zrobiy wszystko, co w ich mocy, by powstrzyma rozprzestrzeniajc si wie, lecz wysiki te byy bezskuteczne. Gdyby ciao Jezusa nadal

70

Josh McDowell

leao w grobie, w ktrym zoy je Jzef z Arymatei, c byoby bardziej zabjczego dla twierdze Apostow ni pokazanie ludowi grobu Jezusa, otwarcie go i wydobycie ukrzyowanego ciaa tego samozwaczego Mesjasza?. Beasley-Murray dodaje do powyszego istotn obserwacj: Czsto dla wygody nie dostrzega si faktu, e tysice spord pierwszych nawrconych na chrzecijastwo nawrconych przez goszenie zmartwychwstania byo ydami, ktrzy mieszkali w Jerozolimie lub przebywali w niej czasowo. Przyjmowali oni rewolucyjne nauczanie, ktre mogoby by zdemaskowane po kilkuminutowym spacerze do pewnego ogrodu poza murami Jerozolimy. Oni tymczasem, dalecy od demaskowania go wszyscy razem i kady z osobna rozgaszali je z entuzjazmem, gono i daleko. Kady z tych pierwszych nawrconych jest dowodem pustego grobu z tego prostego powodu, e nigdy nie staliby si chrzecijanami, gdyby ten grb zawiera ciao Jezusa. Nawet sekretarka pracujca na przedmieciach Jerozolimy mogaby w czasie przerwy obiadowej potwierdzi lub obali fakt pustego grobu. Nie do pomylenia jest, by goszenie prawdy o zmartwychwstaym Chrystusie mogo si utrzyma choby przez minut, gdyby zarwno ydzi, jak i chrzecijanie nie byli pewni, e grb jest pusty. Pusty grb by faktem zbyt dobrze znanym, by mu zaprzecza. Paul Althaus stwierdza, e wie o zmartwychwstaniu nie utrzymaaby si w Jerozolimie nawet przez jeden dzie, nawet przez jedn godzin, gdyby pusty grb nie by faktem oczywistym dla wszystkich zainteresowanych. 6.1.3. Pozytywny materia dowodowy Dr Paul Maier zauwaa z perspektywy historycznej, e jeeli cay materia dowodowy zostanie dokadnie i uczciwie przebadany, rzeczywicie suszne jest wedug kanonw bada historycznych wnioskowanie, e grb, w ktrym Jezus zosta pochowany, by pusty rankiem tej pierwszej Wielkanocy. W rdach literackich, inskrypcjach czy archeologii nie zosta dotychczas odkryty ani strzpek materiau dowodowego, ktry przeczyby temu stwierdzeniu. Gdy bdziemy rozpatrywa teorie oparte na wierze w pusty grb, pamitajmy o dwch gwnych zasadach bada historycznych: (1) kade wyjanienie musi uwzgldnia wszystkie fakty i (2) nie naley nagina materiau dowodowego do wymylonych uprzednio teorii, lecz naley pozwoli faktom, by mwiy same za siebie.

6.2. Ciao skradzione przez uczniw


Pierwsz i jedn z najpopularniejszych jest teoria, ktra mwi, e uczniowie lub wyznawcy Jezusa ukradli ciao i stworzyli histori zmartwychwstania. 6.2.1. Przekupiona stra Ta teoria zostaa nawet zapisana przez w. Mateusza. Bya jednak w tak oczywisty sposb faszywa, e nawet nie zawraca sobie gowy obalaniem jej.
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

71

Mateusz pisze, e (. . . ) niektrzy ze stray przyszli do miasta i powiadomili arcykapanw o wszystkim, co zaszo. Jak widzielimy ju wczeniej, rzymscy stranicy skierowali si natychmiast do ydowskiego najwyszego kapana, poniewa wiedzieli, e bd mieli powane kopoty, jeeli udadz si do Piata. Byli wiadomi, e ydzi maj polityczny wpyw na namiestnika, poszli wic najpierw do nich po ochron. Oznacza to, e nie stra witynna strzega grobu. Najwyszy kapan nie przekupywaby swoich wasnych ludzi, aby skoni ich do rozpowiadania kamstw. Zwyczajnie rozkazaby: Zrobicie to albo pogadamy inaczej.

w. Mateusz zapisuje: Ci zebrali si ze starszymi, a po naradzie dali onierzom sporo pienidzy i rzekli: Rozpowiadajcie tak: Jego uczniowie przyszli w nocy i wykradli Go, gdymy spali. A gdyby to doszo do uszu namiestnika, my z nim pomwimy i wybawimy was z kopotu. Ci wic wzili pienidze i czynili, jak ich pouczono. I tak rozniosa si ta pogoska midzy ydami i trwa a do dnia dzisiejszego. Justyn w swoim Dialogu z Tryfonem wiadczy o trwaniu tej teorii: (. . . ) Jezus, galilejski zwodziciel, ktrego ukrzyowalimy; lecz Jego uczniowie skradli Go noc z grobu, gdzie by zoony po zdjciu z krzya, i teraz zwodz ludzi twierdzc, e zmartwychwsta i wstpi do nieba. W takim wyjanieniu wydarze, ktre nastpiy po mierci i pogrzebie Jezusa, tkwi powane problemy. W rzeczywistoci ta prba zdeptania nowego ruchu chrzecijaskiego podjta przez wadze ydowskie pokazuje, w jak rozpaczliwym pooeniu one si znalazy. 6.2.2. Nie do utrzymania w sdzie Pierwszy problem polega na tym, e teoria ta jest nawet nieco mieszna. Jeeli rzymscy stranicy usnli, skd mogli wiedzie, e to wanie uczniowie ukradli ciao? Kady adwokat chciaby przesuchiwa takiego wiadka strony przeciwnej jak ten dowdca stranikw! Jego zeznania nie tylko zostayby wymiane w sdzie, lecz poranne gazety ukrzyowayby rzd za marnowanie pienidzy podatnikw na sprowadzanie takich wiadkw i cennego czasu sdziw na ich wysuchiwanie.
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

72

Josh McDowell

6.2.3. Zanicie bardzo nieprawdopodobne Drugi problem jest rwnie humorystyczny. Sama myl, e stranicy mogliby zasn, musi budzi zdziwienie. Pamitasz, jak omawialimy ogromne zdyscyplinowanie rzymskich stranikw? Dr George Currie, historyk, stwierdzi, e strach przed kar stwarza nieustann koncentracj na zadaniu, zwaszcza w czasie nocnych wart. Oddzia stray to bya prawdziwa machina walczca. Gdyby uczniowie prbowali cokolwiek zrobi, byaby to szeciosekundowa wojna. Jeden onierz poradziby sobie z ca grup Apostow. Goymi rkami mgby zmusi ich do ucieczki, zwaszcza e nie byli oni ludmi odwanymi. Gdy Jezus zosta aresztowany w ogrodzie Getsemani, (. . . ) wszyscy uczniowie opucili Go i uciekli. 6.2.4. Rzymscy stranicy musieliby by gusi Trzeci problem take wywouje umiech. Pooenie bardzo wielkiego kamienia przeniesionego na pewn odlego od grobu czyni raczej trudnym zadanie obronienia tezy, e cay oddzia stray przespa jego przesunicie. Gdyby uczniowie chcieli przyj, przelizgn si na palcach midzy picymi stranikami, odsun kamie i wykra ciao, po co wkadaliby tyle wysiku w przesuwanie prawie dwutonowego kamienia w gr wzniesienia przed grobem tak daleko, e wygldao to, jakby kto podnis ten kamie i przenis go w inne miejsce? onierze musieliby mie wat w uszach i nauszniki, by nie sysze toczenia si kamienia wywoujcego mae trzsienie ziemi! Usytuowanie tego ogromnego gazu domaga si wyjanienia niezalenie od tego, jak teori kto podaje dla wyjanienia wydarze. 6.2.5. Zbyt uczciwi Czwarty problem w teorii kradziey ciaa przez uczniw polega na tym, e czyn ten byby zaprzeczeniem wszystkiego, co zapisano o nich w rdach historycznych. Byli ludmi wysoce moralnymi i uczciwymi. Historyk Edward Gibbon w swojej analizie schyku i upadku Imperium Rzymskiego stwierdza, e czysta i surowa moralno pierwszych chrzecijan bya jednym z piciu powodw gwatownego sukcesu chrzecijastwa. Zwolennicy tej teorii musieliby nie tylko twierdzi, e naladowcy Chrystusa wciskali ludziom kamstwo co byoby cakowicie sprzeczne z tym, czego naucza ich Mistrz i za co umar lecz take, e przeyli reszt swego ycia rozpowszechniajc bujd o zmartwychwstaym Chrystusie. To wszystko mieliby robi jako tchrze zamienieni w miakw, ktrzy zginli mczesk mierci wiedzc, e to, co gosili, zostao przez nich sfabrykowane. W rzeczywistoci uczniowie stawili czoo aresztowaniu, uwizieniu, biciu, okrutnej mierci i nikt z nich nie zapar si Pana ani nie odwoa swojej wiary w to, e Chrystus zmartwychwsta. Historia nie zna czego podobnego. Zadziwiajce, e jeeli byo to oszustwo z ich strony, ani jeden nie zaama si pod naciskiem tych wszystkich
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

73

przeladowa. Nawet w chwili mierci aden z nich nie wyzna by uspokoi swoje sumienie e bya to mistykacja. Dr Simon Greenleaf, sawny autorytet prawniczy z Harvardu, wykaza przekonujco, e Apostoowie zaamaliby si pod naciskiem okolicznoci, gdyby Jezus Chrystus nie powsta z martwych. Brytyjski ekspert prawniczy dr J. N. D. Anderson stwierdza, e teoria kradziey ciaa Jezusa przez Apostow jest cakowicie przeciwna wszystkiemu, co wiemy o uczniach: ich nauczaniu etycznym, jakoci ycia, niewzruszonoci w cierpieniach i przeladowaniach. Nie wyjanioby to take ich nagej przemiany z przygnbionych i zniechconych uciekinierw w wiadkw, ktrych adne przeciwiestwa nie mogy uciszy. Nawet dr D. F. Strauss, gony przeciwnik chrzecijastwa, wyzna: Historyk musi przyzna, e uczniowie niewzruszenie wierzyli w zmartwychwstanie Jezusa. ydowski uczony dr Joseph Klausner take przyznaje, e uczniowie byli zbyt uczciwi, by dokona takiego oszustwa. Aby dokadniej rozway przypuszczenie, e Apostoowie zostali umczeni za kamstwo, zajrzyj take do mojej ksiki Wicej ni ciela. Kocowy punkt w uzasadnieniu omylnoci tej teorii nie potrzebuje wielu wyjanie. Jeeli uczniowie ukradli ciao Chrystusa, to jak wyjani ukazywanie si Go po zmartwychwstaniu szczeglnie, gdy widziao Go ponad piciuset ludzi jednoczenie?

6.3. Ciao przeniesione przez wadze


Inna, podobna teoria gosi, e to ydowskie lub rzymskie wadze zabray ciao i zoyy je w bezpiecznym miejscu, by nie mogo si pojawi adne oszustwo o rzekomym powstaniu Jezusa z martwych. 6.3.1. Wskazaliby inny grb To brzmi dobrze, pki nie zostanie postawione pytanie: Dlaczego mieliby oni robi wanie to, co spowodowao cay ich problem? Uczniowie wrcili do
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

74

Josh McDowell

Jerozolimy, goszc: Pan zmartwychwsta!. Jeeli to, co gosili, byo faszywe, wszystko, co trzeba byoby zrobi, by temu zaprzeczy, to przedstawi ciao. Jaka bya ocjalna odpowied? Dlaczego wadze nie powiedziay: To nonsens! My rozkazalimy przenie ciao? Dlaczego nie wezway na wiadkw tych, ktrzy je przenosili? Albo dlaczego nie wskazay nowego miejsca spoczynku ciaa? W kocu, dlaczego nie pooyy ciaa Jezusa na wozie i nie obwoziy go po Drodze Krzyowej? To wystawienie ciaa na widok publiczny zabioby chrzecijastwo nie tylko w koysce, ale w samym zarodku. Nigdy nie byoby chrzecijastwa. Jest tylko jedna rozsdna odpowied na powysze pytania: wadze nie mogy przedstawi ciaa. Nie miay pojcia, gdzie ono jest.

6.3.2. Milczcy alarm Jeli chodzi o miejsce, w ktrym znajdowao si ciao Jezusa, mona stwierdzi, e milczenie ydw przemawia dononiej ni gos chrzecijan. Dr John Warwick Montgomery wyjania: To przekracza wszelkie granice prawdopodobiestwa, by pierwsi chrzecijanie mogli stworzy tak opowie i potem gosi j midzy tymi, ktrzy mogliby z atwoci jej zaprzeczy, przedstawiajc ciao Chrystusa. Podczas dyskusji na temat zmartwychwstania Jezusa pewien muzumaski student z Urugwaju powiedzia do mnie artobliwie: Biedni chrzecijanie! Wy nie wiecie, dokd idziecie! My idziemy do grobu naszego mistrza i mamy jego ciao. Wy idziecie do grobu waszego mistrza, a on jest. . . Zauwayem zmieszanie modego czowieka i powiedziaem: Dalej! Dokocz! On jest pusty! Och, jak chciabym wtedy sfotografowa wyraz twarzy tego studenta! Po raz pierwszy w yciu uwiadomi on sobie konsekwencje faktu, e grb Jezusa jest pusty.

Wolnorynkowy punkt widzenia

www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

75

6.4. Teoria omdlenia


Ta teoria bya popularna wrd osiemnastowiecznych racjonalistw. Dzisiaj take jest goszona na wielu uniwersytetach i w nieprawowiernej grupie muzumanw tworzcych sekt Ahmadija cho w nieco innej formie. 6.4.1. On po prostu zemdla Teoria ta przedstawia spraw nastpujco: Jezus w rzeczywistoci nie umar na krzyu. Prawd jest, e przybito Go do krzya i e cierpia z powodu szoku, blu i upywu krwi. Nie umar jednak, lecz jedynie zemdla z wyczerpania. Uczniowie mylc, e nie yje pogrzebali Go ywego. atwo ulegli pomyce, poniewa wiedza medyczna nie bya rozwinita w tamtych czasach. Zimno panujce w grobie, w ktrym Jezus zosta umieszczony, ocucio Go. Uczniowie, bdc ignorantami, nie mogli uwierzy, e byo to ocknicie z omdlenia, uparli si wic, e Jezus zmartwychwsta. Zwolennicy tej teorii twierdz wic, e: (1) Jezus przeszed sze procesw trzy rzymskie i trzy ydowskie; (2) by bity w okrutny sposb rzymskim agrum; (3) by tak saby, e nie mg nie patibulum drewnianej belki krzya; (4) przy ukrzyowaniu mia przebite gwodziami rce i nogi; (5) Rzymianie przebili wczni Jego bok i naoczni wiadkowie widzieli, jak wypyna krew i woda znak mierci; (6) czterech onierzy zawiadczyo o Jego mierci (wszyscy oni musieli by w bdzie); (7) ponad sto funtw wonnoci i lepkiej maci zostao zawinitych wok Jego ciaa musia oddycha przez to wszystko; (8) zosta zoony do zimnego, wilgotnego grobu; (9) przed wejciem do grobu zatoczono wielki kamie; (10) rozstawiono rzymsk stra i (11) zapiecztowano wejcie. Wtedy wedug tej teorii zdarzya si niesamowita rzecz. Zimne, wilgotne grobowe powietrze, zamiast zabi Jezusa, uzdrowio Go. Rozwin si ze swoich pcien, odsun kamie, pokona stranikw i wkrtce potem ukaza si uczniom jako Pan ycia. 6.4.2. Wikszy cud Ta hipoteza tak cakowicie ignoruje materia dowodowy, e a trudno uwierzy, i bya popularnym wyjanieniem zmartwychwstania Chrystusa podawanym przez osiemnastowiecznych racjonalistw. Na temat prawdziwoci tej teorii wypowiada si E. Le Camus: Byoby to wikszym cudem ni samo zmartwychwstanie. 6.4.3. Opinia sceptyka Dr David Strauss by jednym z najbardziej zagorzaych przeciwnikw nadprzyrodzonych wydarze opisanych w Ewangeliach i czowiekiem, ktrego dziea przyczyniy si bardzo do niszczenia wiary w Chrystusa. A jednak pomimo caego swego zoliwego krytycyzmu i stanowczych sprzeciww wobec wszystkiego, co byo podobne do cudu zada miertelny cios teorii, e Jezus ockn si z omdlenia.
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

76

Josh McDowell

Strauss stwierdzi: Niemoliwe jest, by istota, ktra wykrada si pywa z grobu, saniajca si ze saboci i choroby, potrzebujca pomocy medycznej, banday, pokarmu i opieki i cigle jeszcze cierpica moga wywoa na uczniach wraenie Zwycizcy mierci i grobu oraz Ksicia ycia wraenie, ktre lego u podstaw ich przyszej suby. Takie ocknicie si mogoby tylko osabi wraenie, jakie wywar na nich swoim yciem i mierci najwyej mogoby doda do niego jaki aosny wydwik lecz w aden sposb nie mogoby przemieni ich smutku w entuzjazm, a ich strachu w uwielbienie.

6.5. Spisek paschalny


Unowoczeniona wersja teorii omdlenia zostaa przedstawiona przez Hugha Schoenelda w jego dziele The Passover Plot (Spisek paschalny). Wedug Schoenelda Jezus wierzy, e jest Mesjaszem, i dlatego uknu dobrze przemylany i szczegowy plan, aby przygotowa to, co miao by Jego zmartwychwstaniem. Wtajemniczy we wszystko Jzefa z Arymatei i anonimowego modego czowieka. Zna proroctwa Starego Testamentu dotyczce Mesjasza i pokierowa swoim yciem w taki sposb, by mg wypeni te zapowiedzi i zawadn umysami ludzi. Schoeneld twierdzi, e Jezus uda mier na krzyu, pomagajc sobie narkotykiem, ktry zosta Mu podany w winie zaprawionym octem. Plan przewidywa, e Jzef wemie Jego ciao do jednego ze swoich grobw. Gdy skutki zaycia narkotyku znikn, Jezus ukae si ywy i objawi si jako Mesjasz. Spisek zosta jednak nieoczekiwanie udaremniony, gdy onierz przebi wczni bok Jezusowi. Odzyska On przytomno jedynie na pewien czas, a potem umar. Przed witem martwe ciao Jezusa zostao szybko zabrane z grobu i usunite, tak e Jego grb pozosta pusty. Nieznany mody czowiek zosta nastpnie mylnie uznany za Jezusa przez zbola Mari, a potem jak podaje Schoeneld przy czterech rnych okazjach przez uczniw. Ani Jzef z Arymatei, ani tajemniczy mody czowiek nigdy nie skorygowali bdnych wnioskw Apostow. Te ukazaWolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

77

nia si sprawiy, e uczniowie gosili zmartwychwstanie Jezusa i przemienili wiat. 6.5.1. Kilka obserwacji Teoria spisku jest szczytem znieksztacenia faktw historycznych i manipulowania nimi. Dr Samuel Sandmen z Hebrew Union College najlepiej podsumowa twr Schoenelda: Fantazyjna konstrukcja Schoenelda jest pozbawiona choby iskierki dowodu (. . . ) Wedug mnie t ksik naley uwaa jedynie za ciekawostk. Profesor David Stanley z New Yorks Fordham University i Regis College w Toronto stwierdza: Zasadniczo wikszo takich historii naley do sensacyjnego dziennikarstwa. Jedynym powodem tego, e w ogle wymieniam t teori, jest fakt, i powouje si na ni wielu studentw i profesorw. 6.5.2. Teoria decyduje o faktach Pierwszym problemem w teorii Schoenelda jest jego wybircze podejcie do faktw. Jest to klasyczny przykad podchodzenia do materiau dowodowego z wymylon z gry teori i wybierania jedynie tych faktw, ktre popieraj przyjty pogld przy rwnoczesnym odrzucaniu kadego innego. Wszystko to robione jest bez jakiego widocznego kryterium poza tym, jak te fakty pasuj do obranego schematu wydarze. Wemy dla przykadu stra ustawion przy grobie. Schoeneld odrzuca ten fakt, poniewa pisze o nim jedynie w. Mateusz. Wydaje si, e autor Spisku paschalnego opiera si przy tym na zasadzie, e jeeli tylko jeden Ewangelista pisze o czym, to naley to odrzuci. Schoeneld przyjmuje jednak prawdziwo wczni, ktra przebia bok Chrystusa. W rzeczywistoci jest to nawet jedna z gwnych przesanek w jego argumentacji. To wanie wedug niego wcznia wbita w bok Jezusa udaremnia Jego spisek. Schoeneld powinien jednak odrzuci zapis o wczni, poniewa pojawia si on tylko w Ewangelii wg w. Jana. 6.5.3. Wiele innych problemw Inne problemy pojawi si, gdy zastanowisz si nad: (1) czterema onierzami, ktrzy byli potrzebni do stwierdzenia zgonu; (2) stra rzymsk, ktrej autentyczno potwierdza powany materia dowodowy historyczny i literacki; (3) pieczci Rzymu; (4) rozmiarami kamienia; (5) faktem, e spisek paschalny wpltywaby Jezusa w kolosalne oszustwo wbrew wszystkiemu, co napisano o Nim w historii; (6) przemian Apostow. Dr J. N. D. Anderson pisze o pogldzie Schoenelda: Mamy uwierzy, e ukazywanie si tego modego czowieka tak zwiodo sceptycznych uczniw, i uwierzyli, e Jezus powsta z martwych, oraz e zostali tak przemienieni przez t pomyk, i swoim zwiastowaniem dokonali przewrotu w Jerozolimie. Jednym pocigniciem pira musielibymy take skreli wszystkie z wyjtkiem czterech ukazania si Chrystusa naocznym wiadkom, poniewa nie pasuj one do tej teorii.
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

78

Josh McDowell

w. Pawe powoywa si na piciuset wiadkw w czasach, gdy wikszo z nich jeszcze ya i moga zaprzeczy relacjom o zmartwychwstaniu. Gdyby nie byo tych piciuset wiadkw, Pawe byby wymiewany w synagogach i wydrwiwany w teatrach. Zamiast tego tysice ludzi nawracao si w odpowiedzi na to, co gosi. 6.5.4. Fakty przemawiaj goniej ni teoria Naturalistyczne teorie prbujce wyjani zmartwychwstanie Jezusa zostay dokadnie przebadane w wietle wszystkich rodkw ostronoci podjtych przez wadze rzymskie i ydowskie. Profesor Paul L. Maier, czowiek zaprawiony w analizowaniu argumentw historycznych, pisze: adna wic z tych teorii nie oferuje jakiej solidnej podstawy do odtworzenia tego, co wydarzyo si w poranek pierwszej Wielkanocy. Uczciwie przebadane, okazuj si one fantazyjne i wszystkie stwarzaj wicej trudnoci ni rozwizuj. adna z nich nie tumaczy wszystkich relacjonowanych wczenie zjawisk, a trzeba by dokona niewiarygodnego poczenia kilku z nich, by zaczo si co nieco wyjania. Zmartwychwstanie Jezusa trzeba uzna na podstawie nie tylko chrzecijaskiej apologetyki, lecz rwnie trzewego badania historycznego. Jestem pewien, e ydowscy arcykapani wiele razy musieli zapytywa sami siebie: Po co w ogle poprosilimy tych Rzymian o zabezpieczenie grobu? Podjli tak wiele rodkw ostronoci ktre w kocu obrciy si przeciw nim e sami stworzyli w ten sposb znaczce wiadectwo o zmartwychwstaniu Jezusa.

6.6. On zmartwychwsta
Jeden tylko wniosek uwzgldnia wszystkie fakty i nie nagina ich do przyjtych uprzednio pogldw. Jest to wniosek, e Jezus Chrystus rzeczywicie zmartwychwsta i e jest to nadprzyrodzony czyn Boga w historii.
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

79

6.7. Podsumowanie
Kady znany fakt historyczny (dowd bezporedni) zawiadcza, e grb Jezusa by pusty trzeciego dnia po Jego mierci. Wysunito cztery naturalistyczne teorie dla wyjanienia tej sytuacji: 1. Pierwsza teoria twierdzi, e uczniowie sfabrykowali zmartwychwstanie wykradajc ciao i umierali mczesk mierci za kamstwo. 2. Druga utrzymuje, e to wadze przeniosy ciao w inne miejsce, lecz i przemilcza pytanie, dlaczego nie wystawiy go na widok publiczny, by wykaza, e uczniowie s w bdzie, goszc zmartwychwstanie. 3. Teoria omdlenia przedstawia niewiarygodn histori o tym, jak Chrystus ktry by tak osabiony procesami i biczowaniem, e nie mg nie belki swego krzya jedynie pozornie umar na krzyu, a potem ocucony zimnym grobowym powietrzem rozwin si ze swoich szat pogrzebowych, odsun dwutonowy kamie, pokona w walce rzymsk stra i ukaza si uczniom jako Pan ycia. 4. . Inna wersja tej teorii, znana jako spisek paschalny, podaje, e Chrystus uknu spisek, by wypeni proroctwa o ydowskim Mesjaszu, i mia tylko udawa mier na krzyu. Nie planowane uderzenie wczni w bok pozbawio Go jednak ycia. Nieznany mody czowiek zosta bdnie uznany za Jezusa przez Mari i uczniw, a nikt nigdy nie skorygowa ich pomyki. 5. adna z tych naturalistycznych teorii nie jest zgodna ze wszystkimi znanymi faktami i nie wyjania zmartwychwstania Jezusa Chrystusa.

www.korespondent.pl

Wolnorynkowy punkt widzenia

Rozdzia 7

Dowd poszlakowy
Wymylenie przez kilku prostych ludzi w jednym pokoleniu tak chwytajcej za serce i potnej postaci, tak wzniosej i etycznej i tak pobudzajcej wizj ludzkiego braterstwa, byoby cudem o wiele bardziej niewiarygodnym ni jakikolwiek z tych, ktre s opisane w Ewangeliach. Will Durant, historyk Istniej jeszcze dalsze dowody cielesnego zmartwychwstania Chrystusa. S to dowody poszlakowe. Dowd bezporedni koncentruje si na samym badanym fakcie takim jak problem zmartwychwstania Chrystusa. The Random House Dictionary of the English Language nastpujco wyjania znaczenie dowodu poszlakowego: Jest to dowd oparty na faktach, z ktrych naley wnioskowa o innych faktach. 7.0.1. Dowd bezporedni a dowd poszlakowy Dla przykadu, wiadectwo wiadka, ktry widzia oskaronego wycigajcego rewolwer i strzelajcego do kasjera, jest dowodem bezporednim. Lecz dowd, wywnioskowany z nastpujcych elementw: (1) widziano tego czowieka wchodzcego do sklepu bezporednio przed odgosami strzaw; (2) rachunek wykazujcy, e kupi on rewolwer, z ktrego strzelano; (3) odciski palcw na rewolwerze i na kasie oraz (4) raport balistyczny wykazujcy, e kula zostaa wystrzelona z tego rewolweru, jest dowodem poszlakowym. 7.0.2. Znaczenie dowodu poszlakowego Cho aden pojedynczy dowd poszlakowy nie moe udowodni gwnego faktu, nie czyni go to mniej wartociowym. Jak stwierdza McCormick, cega nie jest cian, lecz mae dowody cz si ze sob, tworzc powany dowd. Dowd poszlakowy jest rwnie wartociowy w sdzie jak dowd bezporedni. Czsto nawet silny dowd poszlakowy jest bardziej godny zaufania ni dowd bezporedni, poniewa nie mona go atwo sngowa. Istnieje sze faktw niewytumaczalnych bez faktu zmartwychwstania, stanowicych podstaw dla szeciu dowodw poszlakowych.

7.1. Dowd poszlakowy nr 1: Koci


Faktem numer jeden jest powstanie i istnienie Kocioa. Pierwotny sukces Kocioa chrzecijaskiego jest zjawiskiem historycznym, ktre domaga si wyjanienia. Jego pocztki prowadz bezporednio do miasta Jerozolima

82

Josh McDowell

w Palestynie okoo A. D. 30. Koci rozkwitn w tym samym miecie, w ktrym ukrzyowano i pogrzebano Jezusa. Czy jeste w stanie uwierzy, e pierwotny Koci mgby przetrwa chocia jeden tydzie we wrogim sobie otoczeniu, gdyby Chrystus nie powsta z martwych? Zmartwychwstanie byo goszone w odlegoci kilku minut drogi od grobu Jzefa. W rezultacie pierwszego kazania natychmiast po powoaniu si na zmartwychwstaego Chrystusa uwierzyo trzy tysice ludzi. Wkrtce potem uwierzyo nastpne pi tysicy. Czy tylu ludzi mogoby si nawrci, gdyby Jezus nie zmartwychwsta? Dr J. N. D. Anderson wyprowadza z tego dowodu wniosek, e Koci zawdzicza powstanie zmartwychwstaniu swego zaoyciela. Ten sawny prawnik pyta: Czy rzeczywicie istnieje jaka inna teoria zgadzajca si z faktami?. Dr Daniel Fuller zauwaa, e prba wyjanienia tego (Kocioa) bez odwoania si do zmartwychwstania jest tak beznadziejna, jak prba wyjaniania historii Rzymu bez odwoania si do Juliusza Cezara.

7.2. Dowd poszlakowy nr 2: Niedziela


Faktem numer dwa jest socjologiczne zjawisko chrzecijaskiej niedzieli. Decyzja zmiany dnia witego z szabatu (sobota) na niedziel jest prawdopodobnie jedn z najwaniejszych decyzji podjtych kiedykolwiek przez grup ludzi. Rozumie si to szczeglnie wtedy, gdy si rozway konsekwencje, ktre czekayby tych ludzi, gdyby nie mieli racji. Pierwsi chrzecijanie byli pobonymi ydami, fanatycznie przywizanymi do witowania szabatu. Wierzyli, e amic szabat pobudzaj Boga do gniewu. Wydarzyo si jednak co takiego, co sprawio, e ci wierni ydzi porzucili swoje tradycje i cae lata religijnego wychowania. Przenieli swj dzie wity na niedziel dla uczczenia dnia zmartwychwstania Chrystusa. Nie znam adnego innego wydarzenia historycznego, ktre wituje si pidziesit dwa razy w roku. Najbardziej racjonalnym wyjanieniem tego faktu jest ukazanie si Jezusa Chrystusa swoim wyznawcom po zmartwychwstaniu.

7.3. Dowd poszlakowy nr 3: Chrzest


Trzecim faktem jest celebracja chrztu. Chrzest wierzcych dokonywa si ju w pierwotnym Kociele. Jest on publicznym wiadectwem przyjcia wiary w Jezusa Chrystusa i symbolizuje zanurzenie w mier z Chrystusem na krzyu (zanurzenie w wodzie) i wskrzeszenie wraz z Nim do nowego ycia. Sakrament chrztu znajduje swj sens w historycznym fakcie zmartwychwstania Jezusa Chrystusa.
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

83

7.4. Dowd poszlakowy nr 4: Wieczerza Paska


Wieczerza Paska jest sakramentem, w ktrym wierni ami chleb i pij wino, jak sakramentalny znak ciaa i krwi Chrystusa zoonych w oerze za grzechy ludzkoci. Wierzcy, uczestniczc w Wieczerzy Paskiej, uczestnicz w komunii (wsplnocie) z Chrystusem i wiadcz z wielk radoci, e On osobicie umar za kadego czowieka, oraz skadaj Mu dzikczynienie. Jak chrzecijanie mogliby si radowa, wspominajc przeraajc mier zaoyciela swojej religii, gdyby nie byo nastpujcego po niej odkupieczego faktu zmartwychwstania? Jedno z pierwszych dowiadcze mojego uczestnictwa w tym sakramencie miao miejsce w trakcie pewnej konferencji w Iowa. Podczas naboestwa wszyscy piewali, oddajc chwa Bogu. Moje myli skieroway si do powyszego pytania: Skd tyle radoci z powodu cierpie Chrystusa na krzyu? Najbardziej racjonalne wyjanienie to fakt, e Koci od wiekw by i jest przekonany, e Jezus Chrystus nie tylko umar na krzyu za grzechy ludzkoci i zosta pogrzebany, lecz e trzeciego dnia powrci do ycia i yje dzisiaj.

7.5. Dowd poszlakowy nr 5: Przemienione ycie


Dowodem poszlakowym zmartwychwstania Jezusa jest take psychologiczne zjawisko przemienionego ycia ludzi. 7.5.1. Nie mieli adnych ziemskich korzyci Przemienione ycie pierwszych chrzecijan jest jednym z najbardziej przekonujcych wiadectw faktu zmartwychwstania. Musimy zapyta: Co skaniao ich do goszenia wszdzie wiadomoci o zmartwychwstaym Chrystusie? Gdyby istniay jakie widoczne korzyci bdce rezultatem ich wysikw takie jak pozycja, bogactwo, wyszy status spoeczny moglibymy logicznie wytumaczy ich dziaanie. W nagrod jednak za swoje szczere i cakowite oddanie zmartwychwstaemu Chrystusowi ci pierwsi chrzecijanie byli bici, kamienowani, rzucani lwom na poarcie, torturowani, krzyowani i poddawani wszelkim moliwym do wymylenia represjom majcym powstrzyma ich od goszenia nauki Jezusa. Sami byli wszake jednymi z najbardziej pokojowo nastawionych ludzi i nikomu nie narzucali si swych przekona. Raczej oddawali swoje wasne ycie na dowd cakowitej pewnoci co do prawdy przekazywanego ordzia. 7.5.2. Najtrudniejsi do przekonania. . . . . . byli czonkowie Jego wasnej rodziny. Nie wierzyli w Niego Jego bracia [kuzyni patrz przyp. red. na s. 95]. Byli zakopotani, gdy syszeli, jak ich brat mwi ludziom: Ja jestem drog i prawd, i yciem. Nikt nie przychodzi do Ojca inaczej jak tylko przeze Mnie i Ja jestem krzewem winnym, wy latorolami oraz Ja jestem dobrym pasterzem. Co by zrobi, gdyby twj brat tak postpowa?
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

84

Josh McDowell

Jakub, Jego brat (kuzyn?), by zwizany z faryzeuszami. Wraz z innymi czonkami rodziny drwi z Jezusa. Gdzie jednak po poniajcej i zniesawiajcej ca rodzin mierci Chrystusa na krzyu i po Jego pogrzebie znajdujemy tych, ktrych najtrudniej byo przekona czonkw Jego wasnej rodziny? Znajdujemy ich w Wieczerniku, oczekujcych z uczniami na zesanie Ducha witego. Co takiego wydarzyo si w przecigu kilku dni drwili z Niego, gdy y e ich ycie przemienio si tak radykalnie? w. Jakub zosta jednym z przywdcw pierwotnego Kocioa i napisa list zaczynajcy si od sw: Jakub, suga Boga i Pana Jezusa Chrystusa, ktry wszed do kanonu Nowego Testamentu. W kocu zgin dla sprawy Chrystusa mczesk mierci przez ukamienowanie. Co si wydarzyo? Najlepsze wyjanienie, jakie znam, da w. Pawe: Potem ukaza si Jakubowi. 7.5.3. Tchrzliwi uczniowie A przestraszeni uczniowie Jezusa? Gdy wadze aresztoway Jezusa w ogrodzie Getsemani, (. . . ) wszyscy uczniowie opucili Go i uciekli. Podczas procesu Jezusa Piotr zapar si Go trzy razy. Po ukrzyowaniu Chrystusa uczniowie ukryli si w Wieczerniku i zatarasowali drzwi. Lecz w kilka dni pniej wydarzyo si co, co cakowicie przemienio grup tchrzliwych uczniw w mia grup entuzjastw, ktrzy bez wahania potrali stawi czoo mczestwu. Piotr, ktry przedtem zapar si Jezusa, by wiziony za swoj wytrwao w goszeniu, e Jezus zmartwychwsta i jest Mesjaszem, i pniej sam zosta ukrzyowany gow w d. Co si wydarzyo? Najlogiczniejszym wyjanieniem jest, e ukaza si Kefasowi (Piotrowi) (. . . ) potem wszystkim apostoom. 7.5.4. ydowski fanatyk nawrcony A Szawe, ten religijny przeladowca chrzecijan? w ydowski fanatyk tak nienawidzi wyznawcw Chrystusa, e pragn zniszczy Koci. Postara si nawet o specjalne pozwolenie, by uda si do innych miast i uwizi uczniw Jezusa. Lecz co si stao z tym przeladowc. Z wroga Jezusa zrobi si Jego gosicielem. Z mordercy zosta przemieniony w chrzecijaskiego misjonarza. Z zagorzaego przeciwnika chrzecijan zmieni si w jednego z najwikszych krzewicieli wiary chrzecijaskiej witego Pawa. Szawe zacz wprowadza zamieszanie wrd wadz ydowskich udowadniajc, e Jezus jest Chrystusem, Synem Boym. W kocu zosta zabity z powodu swego powicenia dla Chrystusa. Co si wydarzyo? Historycznym wyjanieniem jest stwierdzenie Pawa, e Jezus ukaza si take i mnie. Nawrcenie Szawa byo tak dramatyczne, e bardzo niewiele wspczesnych wydarze mogoby mu dorwna. To, o czym Szawe myla, e jest kamstwem czystym wymysem okazao si niezaprzeczalnym faktem.
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

85

Bardzo trudne byoby wyjanienie przemiany tych wszystkich ludzi, gdyby zmartwychwstanie nie byo prawdziwe. Profesor Robert Grant powiedzia: Powstanie chrzecijastwa jest prawie nie do pojcia, jeeli takie wydarzenie nie miaoby miejsca. 7.5.5. Zmartwychwstanie wyjania wszystkie fakty Profesor prawa z Harvardu Simon Greenleaf, ktry przez wiele lat prowadzi wykady na temat tego, jak analizowa wiadectwo i ustali, czy kamie ono, czy nie, podsumowuje, piszc o Apostoach: Byo zatem niemoliwoci, by mogli oni wytrwa przy prawdach, ktre gosili, gdyby Jezus rzeczywicie nie powsta z martwych i gdyby oni nie znali tego faktu z tak sam pewnoci, z jak znali kady inny fakt. Kroniki dziaa wojennych nie dostarczaj przykadu dla tak heroicznej staoci, cierpliwoci i niezachwianej odwagi. Mieli oni wszelkie moliwe motywy, by dokadnie zrewidowa podstawy swojej wiary oraz materia dowodowy opierajcy si na faktach i prawdach, ktre stanowczo podtrzymywali. Dr George Eldon Ladd, piszc na temat historycznego znaczenia przemiany Apostow, stwierdza: Historyk [nie wierzcy w zmartwychwstanie Chrystusa przyp. red.] musi take przyzna, e historyczny krytycyzm nie znalaz jeszcze wystarczajcego historycznego wyjanienia tych faktw; e dla tego historyka przemiana uczniw jest problemem nierozwizalnym. Musi on take przyzna, i pogld twierdzcy, e Jezus rzeczywicie powsta z martwych, wyjania wszystkie fakty. Wierzcy w Jezusa Chrystusa dzisiaj moe mie cakowit pewno podobnie jak pierwsi chrzecijanie e jego wiara oparta jest nie na mitach czy legendach, lecz na solidnym historycznym fakcie pustego grobu i zmartwychwstania Chrystusa. 7.5.6. On moe przemieni twoje ycie Co wicej, wierzcy moe dzisiaj dowiadcza mocy zmartwychwstaego Chrystusa w swoim yciu. Po pierwsze, moe mie pewno, e jego grzechy zostay odkupione. Po drugie, moe by pewien ycia wiecznego i swego wasnego zmartwychwstania. I po trzecie, moe by wyzwolony od pustego i bezsensownego ycia i przemieniony w nowe stworzenie w Jezusie.

7.6. Podsumowanie
Dowd poszlakowy jest czsto bardziej wiarygodny w sdzie ni dowd bezporedni, poniewa trudniej jest go sfabrykowa. Pi silnych dowodw poszlakowych wskazuje niezaprzeczalnie na cielesne zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa: 1. Koci chrzecijaski powsta i istnia w Jerozolimie w tym samym czasie, w ktrym wstrzsno ni zmartwychwstanie. 2. Fakt, e pierwsi chrzecijanie ktrzy byli gorliwymi ydami zmienili dzie wity z soboty (szabat) na niedziel, moe by wyjaniony jedynie tym, e w niedziel dokonao si zmartwychwstanie.
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

86

Josh McDowell

3. Chrzecijaski chrzest w wodzie to z pewnoci symbol wzbudzania wierzcego z martwych wraz z Jezusem Chrystusem. 4. . Chrzecijaski sakrament Wieczerzy Paskiej nie mgby by radosn pamitk mierci i pogrzebu Jezusa Chrystusa, gdyby po nich nie nastpio Jego zmartwychwstanie. 5. Zjawisko przemienionego ycia pierwszych uczniw nie moe by wyjanione bez zmartwychwstania Jezusa. Nawrcenie i posuga Apostoa Pawa jest jedn z najgbszych przemian zapisanych w caym Nowym Testamencie.

Wolnorynkowy punkt widzenia

www.korespondent.pl

Rozdzia 8

On przemieni moje ycie


Ja jestem zmartwychwstaniem i yciem. Kto we Mnie wierzy, choby i umar, y bdzie. Kady, kto yje i wierzy we Mnie, nie umrze na wieki. Jezus Chrystus, Ewangelia wedug w. Jana 11,2526 Nigdy nie wywar Jezus tak szerokiego i gbokiego wpywu na ludzko jak w ostatnich trzech czy czterech pokoleniach. Przez Niego miliony ludzi zostay przemienione i zaczy prowadzi ycie, ktrego On by przykadem (. . . ) Narodzenie, ycie, mier i zmartwychwstanie Jezusa, oceniane przez swoje konsekwencje, s najwaniejszymi wydarzeniami w historii czowieka. Ze wzgldu na swj wpyw Jezus jest centrum ludzkiej historii. Kenneth Scott Latourette, historyk

8.1. Dowd poszlakowy nr 6: On przemieni moje ycie


Ostatnim dowodem poszlakowym, ktry chciabym przedstawi, jest to, co wydarzyo si ze mn. Wierz, e jestem chodzcym wiadectwem, i Jezus Chrystus powsta z martwych i yje. W pierwszym rozdziale wyjaniaem, jak zamierzaem intelektualnie obali zmartwychwstanie i chrzecijastwo. Po zebraniu materiau dowodowego ktrego cz przedstawiem w tej ksice byem zmuszony wycign wniosek, e moje argumenty nie wytrzymuj konfrontacji z faktami i e Jezus Chrystus jest tym, za kogo si podawa Synem Boga. 8.1.1. Konikt Miaem jednak powany problem. Mj umys potwierdza, e wszystko to jest prawd, lecz moja wola cigna mnie w innym kierunku. Odkryem, e zostanie chrzecijaninem jest wydarzeniem niszczcym mj egoizm. Jezus skierowa do mojej woli bezporednie wezwanie, abym Mu zaufa. Pozwlcie mi sparafrazowa Jego sowa: Spjrz! Stoj przy drzwiach i nieustannie koacz. Jeeli kto usyszy moje woanie i otworzy drzwi, wejd do niego. Moim problemem nie byo to, czy rzeczywicie chodzi po wodzie i czy zamieni wod w wino. Jezus dokonywa cudw nie po to, by mnie zabawia. Wiedziaem te, e jeli Mu zaufam, bdzie to najszybsza droga do skoczenia moich zabaw. Tak wic mj umys mwi mi, e prawda jest w chrzecijastwie, a moja wola mwia: Nie zgadzaj si z tym! Za kadym razem, gdy byem wrd tych entuzjastycznych chrzecijan, o ktrych pisaem w pierwszym rozdziale, konikt zaczyna si od nowa. Jeeli

88

Josh McDowell

bye kiedy w otoczeniu szczliwych ludzi, a sam czue si nieszczliwy, wiesz, jak mog ci oni irytowa. Byli tak bardzo szczliwi, a ja tak okropnie nieszczliwy, e w pewnym momencie musiaem wsta i wybiec z klubu studenckiego. Doszo do tego, e szedem spa o dziesitej wieczorem i nie mogem usn do czwartej nad ranem. Wiedziaem, e musz pozby si moich myli o Jezusie, zanim strac rozum! Zawsze miaem otwarty umys, ale nie a tak otwarty, by go straci.

8.1.2. Zaczyna si nowe ycie Majc otwarty umys, 19 grudnia 1959 roku o godzinie 20.30, podczas mojego drugiego roku studiw na uniwersytecie, zostaem chrzecijaninem. Kto zapyta mnie kiedy: Skd wiesz? Odpowiedziaem: Byem przy tym! Tamtej nocy modliem si. W modlitwie poruszyem cztery sprawy, by nawiza osobow wi ze zmartwychwstaym, yjcym Chrystusem. Najpierw podzikowaem: Panie Jezu, dzikuj Ci za to, e umare za mnie na krzyu. Po drugie, powiedziaem: Wyznaj te sprawy w moim yciu, z ktrych nie jestem zadowolony i prosz Ci o przebaczenie mi i oczyszczenie mnie. (Biblia mwi: Choby wasze grzechy byy jak szkarat, jak nieg wybielej). Po trzecie, poprosiem: A teraz, najlepiej jak umiem, otwieram Ci drzwi mojego serca i skadam moj ufno w Tobie, jako moim Panu i Zbawcy. Obejmij wadz nad moim yciem. Przemie mnie od wewntrz. Uczy mnie takim czowiekiem, jakim chcesz, abym by. Ostatnie zdanie mojej modlitwy brzmiao: Dzikuj Ci, e przez wiar przyszede do mojego ycia. Bya to wiara oparta nie na ignorancji, lecz na materiale dowodowym, faktach historycznych i sowie Boym. Jestem pewien, e syszae religijnych ludzi mwicych o swoim owieceniu. Po tym, gdy ja si modliem, nic si nie wydarzyo. Dokadnie nic. Nie rozwiny mi si adne skrzyda! W rzeczywistoci po podjciu tej decyzji poczuem si jeszcze gorzej. Dosownie czuem, e chce mi si wymiotowa. Wydawao mi si, e jestem gboko chory w rodku. O nie, McDowell, w co ty si dae wcign? zastanawiaem si. Naprawd czuem, e trac zmysy i niektrzy moi przyjaciele zgadzali si z tym.

8.1.3. Zaczynaj si przemiany Lecz mog wam powiedzie jedno: w cigu szeciu miesicy do ptora roku po mojej modlitwie odkryem, e nie straciem zmysw. Moje ycie zostao przemienione! Kiedy dyskutowaem z dziekanem wydziau historii pewnego uniwersytetu i powiedziaem, e moje ycie zostao przemienione. Przerwa mi mwic: Panie McDowell, czy prbuje pan nam powiedzie, e Bg rzeczywicie przemieni pana ycie w dwudziestym wieku? W jakich dziedzinach? Po czterdziestu piciu minutach opisywania przeze mnie zmian powiedzia: W porzdku. Wystarczy.
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

89

8.1.4. Pokj umysu Jedn z dziedzin, o ktrych mu powiedziaem, by mj niepokj. Zawsze musiaem by czym zajty. Musiaem by albo przy mojej dziewczynie, albo w jakiej gorcej dyskusji. Gdy chodziem po uniwersytecie, mj umys by jak trba powietrzna szarpany koniktami tu i tam. Siadaem, aby studiowa czy rozmyla i nie potraem. Lecz w kilka miesicy po podjciu przeze mnie decyzji zaufania Jezusowi zacz pojawia si pewien spokj umysu. Nie zrozumcie mnie le. Nie mwi o nieobecnoci koniktw. Tym, co znalazem w osobowej wizi z Chrystusem, nie by brak koniktw; to bya zdolno do stawienia im czoa. Nie zamienibym tego na nic innego w wiecie. 8.1.5. Opanowanie nerww Inn dziedzin, ktra zacza si zmienia, byy moje nerwy. Wciekaem si zwykle, gdy kto na mnie krzywo spojrza. Cigle jeszcze przejmuj mnie dreszcze, gdy przypomn sobie, jak na pierwszym roku studiw omale nie zabiem czowieka. Moje nerwy byy tak bardzo czci mnie, e nie staraem si nawet wiadomie nad nimi panowa. 8.1.6. Czowiek, ktrego nienawidziem Jest jeszcze jedna dziedzina, z ktrej nie jestem dumny. Lecz mwi o tym, bo wielu ludzi potrzebuje tej samej przemiany w yciu poprzez osobow wi ze zmartwychwstaym, yjcym Chrystusem. T dziedzin jest nienawi. W moim yciu byo wiele nienawici. Nie wyraao si to otwarcie na zewntrz, lecz kipiao w moim wntrzu. Nienawidziem ludzi, rzeczy, problemw. Jak wiele innych osb, nie miaem poczucia bezpieczestwa. Zawsze, gdy spotykaem kogo rnego ode mnie, czuem si zagroony. Czowiekiem, ktrego nienawidziem najbardziej na wiecie, by mj ojciec. Gardziem nim. By dla mnie miejscowym alkoholikiem. Jeeli pochodzisz z niewielkiej miejscowoci, a jedno z twoich rodzicw jest alkoholikiem, wiesz, o czym mwi. Wszyscy o tym wiedzieli. Moi przyjaciele ze szkoy artowali sobie z wyczynw mego ojca. Nie zdawali sobie sprawy, e mnie to boli. miaem si na zewntrz, lecz wierzcie mi pakaem w rodku. Widziaem moj matk zbit tak, e nie moga wsta, lec w oborze na gnoju, midzy krowami. Kiedy mieli przyj do nas znajomi, wyprowadzaem mojego ojca, zwizywaem go w oborze, a potem parkowaem jego samochd za silosem. Znajomym mwilimy, e ojciec musia gdzie wyj. Myl, e nikt nie mgby znienawidzi nikogo bardziej ni ja mego ojca. 8.1.7. Od nienawici do mioci Moe w pi miesicy po mojej decyzji Boa mio wesza do mojego ycia przez Jezusa Chrystusa. Zabraa t nienawi i przemienia j w mio. Bya tak mocna, e byem w stanie spojrze mojemu ojcu prosto w oczy i powiedzie: Tato, kocham ci. I rzeczywicie tak byo. Po niektrych moich wyczynach by to dla niego szok.
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

90

Josh McDowell

Kiedy przeniosem si na prywatny uniwersytet, miaem powany wypadek samochodowy. Znalazem si w domu z unieruchomion szyj. Nigdy nie zapomn, gdy ojciec wszed do mojego pokoju i zapyta: Synu, jak moesz kocha takiego ojca jak ja? Odpowiedziaem: Tato, jeszcze sze miesicy temu pogardzaem tob. Potem podzieliem si z nim moimi odkryciami o Jezusie Chrystusie: Pozwoliem Jezusowi wej do mojego ycia, tato. Nie potra tego cakowicie wyjani, lecz w rezultacie tej wizi z Nim potra kocha i akceptowa nie tylko ciebie, ale take innych ludzi takimi, jacy s. Czterdzieci pi minut pniej spotkao mnie jedno z najwikszych wzrusze mojego ycia. Kto z mojej wasnej rodziny, kto zna mnie tak dobrze, e nie potrabym zamydli mu oczu, powiedzia do mnie: Synu, jeeli Bg moe zrobi w moim yciu to, co, jak widz, zrobi w twoim, chc da Mu t moliwo. Zaraz potem mj ojciec modli si wraz ze mn i zaufa Chrystusowi. Zazwyczaj przemiany dokonuj si w cigu kilku dni, tygodni czy miesicy. Moje ycie przemienio si w okresie od p do ptora roku. ycie mojego ojca przemienio si na moich oczach. Byo to tak, jakby kto wycign rk i zapali wiato. Nigdy przedtem ani potem nie widziaem tak nagej przemiany. Po tym wydarzeniu mj ojciec tylko raz tkn whisky. Podnis j jedynie na wysoko ust i to byo wszystko. 8.1.8. To dziaa Doszedem w kocu do wniosku: osobowa wi z Jezusem Chrystusem przemienia ycie ludzi. Moesz si mia z chrzecijastwa, moesz drwi z niego i wymiewa je, ale ono dziaa. Przemienia ycie ludzi. Jeeli ufasz Chrystusowi, zacznij obserwowa swoje postawy i dziaania, poniewa Jezus Chrystus zajmuje si przemienianiem ycia. 8.1.9. Wybr naley do ciebie Lecz chrzecijastwo nie jest czym, co moesz wepchn komu do garda lub do czego moesz go zmusi. Ty masz swoje ycie i ja mam swoje. Wszystko, co ja mog zrobi, to powiedzie ci, czego si nauczyem. Potem wszystko zaley od twojej decyzji. Moja ona przedstawia to nastpujco: Poniewa Chrystus zmartwychwsta, On yje. A poniewa yje, moe wej w ycie czowieka, przebaczy mu i przemieni go od wewntrz. Kluczowym elementem jest tutaj czynnik zmartwychwstania. On zmartwychwsta! 8.1.10. Twoja osobista decyzja Podzieliem si tym, jak osobicie odpowiedziaem na sowa Jezusa. Ty take musisz kiedy postawi sobie to logiczne pytanie: Jak rnic sprawia to, czy wierz, czy nie w zmartwychwstanie Chrystusa? Odpowied wyraaj najlepiej sowa, ktre Jezus skierowa do Tomasza: Ja jestem drog i prawd, i yciem. Nikt nie przychodzi do Ojca inaczej, jak tylko przeze Mnie.
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

91

Poznawszy cay materia dowodowy na temat zmartwychwstania Chrystusa i zastanowiwszy si nad faktem, e Jezus oferuje przebaczenie grzechw i wieczn wi z Bogiem, kto byby tak lekkomylny, by Go odrzuci? Chrystus yje! On yje dzisiaj! Moesz zaufa Bogu wanie teraz przez wiar wyraon w modlitwie. Modlitwa jest rozmow z Bogiem. Bg zna twoje serce i nie zaley Mu na starannie dobranych sowach, lecz na szczeroci twojego serca. Jeeli nigdy nie zaprosie Jezusa do swojego serca jako swego osobistego Pana i Zbawiciela, moesz zrobi to wanie teraz. Ja modliem si nastpujco: Panie Jezu, potrzebuj Ciebie. Dzikuj, e umare na krzyu za moje grzechy. Otwieram Ci drzwi mojego ycia i pokadam moj ufno w Tobie jako moim Panu i Zbawcy. Dzikuj Ci za przebaczenie moich grzechw i danie mi ycia wiecznego. Uczy mnie takim, jakim chcesz, abym by. Dzikuj Ci, e mog Ci ufa. Jeeli wanie zaufae Chrystusowi lub zamierzasz uczyni to w najbliszej przyszoci, z pewnoci bdziesz mia wiele pyta tak jak ja miaem po podjciu mojej decyzji. Postaraj si znale jak wsplnot chrzecijask. Z pewnoci jej czonkowie podziel si z tob prawdami na temat tego, jak twoje ycie moe by przemienione przez t now osobow wi z Bogiem moc Jezusa Chrystusa, i opowiedz ci o swoich dowiadczeniach. Josh McDowell jest pracownikiem Campus Crusade for Christ International, chrzecijaskiej organizacji o charakterze misyjnym. Ruch ten dziaa w ponad 155 krajach wiata, gwnie wrd studentw, starajc si pomc w pogbieniu ich wiary i stosowaniu zasad chrzecijaskich w yciu codziennym. Polsk czci tej organizacji jest Ruch Nowego ycia, 00062 Warszawa ul. Polnej Ry 1 C, tel. (22) 6489818

8.2. Podsumowanie
Gdy materia dowodowy zmusi mnie do wycignicia wniosku, e Jezus Chrystus zmartwychwsta i musi by jak sam twierdzi Synem Boga, odkryem pewien osobisty problem. Mj umys by przekonany, lecz moja wola cigna mnie w innym kierunku. 19 grudnia 1959 roku postanowiem wyprbowa to wszystko i uznaem w modlitwie Jezusa Chrystusa za mego Pana i Zbawiciela oraz poprosiem Go, by wszed w moje ycie i kierowa nim. Rezultaty nie byy natychmiastowe i dramatyczne, ale w cigu nastpnych szeciu do osiemnastu miesicy moje ycie zostao przemienione. Mj niepokj zosta zastpiony przez spokj umysu. Moje nerwy podday si i przestay nade mn panowa. Moja gboka nienawi do ojca-alkoholika zamienia si w mio. . . i ta mio przemienia take jego, gdy pomodli si zapraszajc Chrystusa do swojego ycia. Ta sama moc, ktra wzbudzia Jezusa Chrystusa z martwych, przemienia ycie ludzi rwnie dzisiaj. Moe przemieni take ciebie, jeeli poprosisz: Panie Jezu, potrzebuj Ciebie. Dzikuj za to, e umare za mnie na krzyu. Przebacz mi i oczy mnie. Otwieram Ci drzwi mojego ycia i zawww.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

92

Josh McDowell

praszam Ci jako mego Pana i Zbawiciela. Uczy mnie takim czowiekiem, jakim chcesz mnie mie. Amen.

Wolnorynkowy punkt widzenia

www.korespondent.pl

Dodatek A

Trzy dni i trzy noce w grobie?


Wielu ludzi kwestionuje prawdziwo sw Jezusa: (. . . ) jak Jonasz by trzy dni i trzy noce we wntrznociach wielkiej ryby, tak Syn Czowieczy bdzie trzy dni i trzy noce w onie ziemi. Pytaj oni: Jak Jezus mg przebywa w grobie trzy dni i trzy noce, skoro zosta ukrzyowany w pitek, a zmartwychwsta w niedziel? Opisy mierci i zmartwychwstania przedstawione w Ewangeliach w. w. Mateusza, Marka, ukasza i Jana stwierdzaj, e Jezus zosta ukrzyowany w pitek przed zachodem soca ktry jest pocztkiem nastpnego dnia dla ydw i zmartwychwsta pierwszego dnia tygodnia, to znaczy w nasz niedziel, przed wschodem soca. Oznacza to, e Jezus by w grobie przez cz pitku, ca sobot i cz niedzieli. Innymi sowy, by On w grobie przez pene trzy noce, jeden cay dzie i przez cz dwch dni. Skoro jasne jest, e nie s to trzy pene doby, czy mamy problem sprzecznoci z proroctwem Jezusa z Ewangelii w. Mateusza? Dysponujemy zapisem sw Jezusa: (. . . ) Syn Czowieczy (. . . ) po trzech dniach zmartwychwstanie oraz (. . . ) trzeciego dnia zmartwychwstanie, ktre s wykorzystywane zamiennie. Wikszo wzmianek o zmartwychwstaniu stwierdza, i wydarzyo si ono trzeciego dnia. Jezus take mwi o swoim zmartwychwstaniu (w Ewangelii w. Jana) stwierdzajc, e powstanie z martwych w trzech dniach (nie czwartego dnia). w. Mateusz potwierdza takie idiomatyczne wykorzystanie tego zwrotu. Gdy faryzeusze powiedzieli Piatowi o zapowiedzi Jezusa: Po trzech dniach powstan, poprosili o stra, aby zabezpieczy grb do trzeciego dnia. Gdyby zwrot po trzech dniach nie by zamienny ze zwrotem trzeciego dnia, faryzeusze poprosiliby o stra do czwartego dnia. W Starym Testamencie mona take zauway, e wyraenie jeden dzie i jedna noc byo idiomem stosowanym przez ydw do oznaczania dnia, gdy chodzio jedynie o jego cz. Na przykad w Pierwszej Ksidze Samuela jest powiedziane: Przez trzy doby bowiem nic nie jad ani nie pi, a w nastpnym wersecie: Pan mj pozostawi mnie (. . . ) przed trzema dniami. To idiomatyczne znaczenie pokazuje take wyranie Ksiga Rodzaju. Jzef wtrci swoich braci do wizienia na trzy dni; w wersecie 18 przemawia jednak do nich i uwalnia ich trzeciego dnia. Zwroty po trzech dniach i trzeciego dnia nie s sprzeczne ani wobec siebie nawzajem, ani z Ewangeli w. Mateusza, lecz s jedynie idiomatycznymi, wymiennymi wyraeniami, powszechnym sposobem wyraania si ydw. Innym sposobem spojrzenia na trzy dni i trzy noce jest wzicie pod

94

Josh McDowell

uwag ydowskiego sposobu liczenia czasu. Pisarze ydowscy przedstawili w swoich komentarzach do Pisma witego zasady rachuby czasu. Cz jakiego okresu bya uwaana za peen okres; cz jakiego dnia bya liczona jako cay dzie. Tak podaje Talmud Babiloski (ydowskie komentarze): Cz jakiego dnia jest tak, jak jego cao. Talmud Jerozolimski (nazwany tak dlatego, e zosta napisany w Jerozolimie) stwierdza: Posiadamy nauk: dzie i noc s Onach i cz Onach jest jak jego cao. Onach oznacza po prostu czas. ydowski dzie zaczyna si o szstej wieczorem. Custance stwierdza, e powszechnie uwaa si, i ta metoda liczenia czasu bya pocztkowo oparta na fakcie, e w tygodniu stworzenia pierwszy dzie zacz si ciemnoci, ktra zostaa zamieniona w wiato i dlatego kady dwudziestoczterogodzinny okres jest uwaany za wieczr i poranek w tej kolejnoci (Rdz 1,5.8 itd.). Owe trzy dni i trzy noce w nawizaniu do okresu przebywania Chrystusa w grobie mog by obliczone nastpujco: Chrystus zosta ukrzyowany w pitek. Kady czas przed godzin szst wieczorem w pitek by uwaany za jeden dzie i jedn noc. Kady czas po godzinie szstej wieczorem w pitek i po godzinie szstej wieczorem w sobot do niedzieli, gdy Chrystus zmartwychwsta, stanowi jeden dzie i jedn noc. Z ydowskiego punktu widzenia stanowio to trzy dni i trzy noce od pitku po poudniu do niedzieli rano. Nawet dzisiaj posugujemy si t sam zasad w odniesieniu do czasu. Na przykad: jeeli dziecko urodzi si przed pnoc 31 grudnia o godzinie 23.59, bdzie traktowane jako urodzone jeszcze w starym roku, na ktry skada si 365 dni i 365 nocy. Dzieje si tak, pomimo e 99,9% tego roku przemino. Poniszy schemat przedstawia obrazowo obliczanie czasu:

Wolnorynkowy punkt widzenia

www.korespondent.pl

Dodatek B

Zmartwychwstanie Jezusa w wietle czterech Ewangelii


Doktor Johnston Cheney by zaniepokojony rnymi oskareniami krytykw na temat rzekomych sprzecznoci w nowotestamentowych opisach zmartwychwstania Chrystusa. Krytycy twierdzili, e istniej niezgodnoci w opisach przyjcia kobiet do grobu i ukazywania si Chrystusa po zmartwychwstaniu. Doktor Cheney spdzi wiele lat, sporzdzajc synoptyczny ukad czterech Ewangelii. Stworzy w ten sposb jeden cigy opis ziemskiego ycia Chrystusa. Przedrukowaem ostatni cz dziea J. Cheneya The life of Christ in Stereo (ycie Chrystusa w wietle czterech Ewangelii) z powodu przedstawionej w nim wspaniaej harmonii ukazywa si Chrystusa po zmartwychwstaniu.

B.1. Trzsienie ziemi o wicie (Mt 28,1-15; Mk 16,1-11; k 23,56-24,12; J 20,1-18:)


Po upywie szabatu Maria Magdalena, Maria, matka Jakuba i Salome nakupiy wonnoci, eby pj namaci Jezusa. Wczesnym rankiem w pierwszy dzie tygodnia przyszy niosc przygotowane wonnoci, aby obejrze grb. A oto powstao wielkie trzsienie ziemi. Albowiem anio Paski zstpi z nieba, podszed, odsun kamie i usiad na nim. Posta jego janiaa jak byskawica, a szaty jego byy biae jak nieg. Ze strachu przed nim zadreli stranicy i stali si jakby umarli. (Po swym zmartwychwstaniu, wczesnym rankiem w pierwszy dzie tygodnia, Jezus ukaza si najpierw Marii Magdalenie, z ktrej wyrzuci niegdy siedem zych duchw). Maria Magdalena udaa si do grobu, gdy jeszcze byo ciemno, i zobaczya kamie odsunity od grobu. Pobiega wic i przybya do Szymona Piotra i do drugiego ucznia, ktrego Jezus kocha, i rzeka do nich: Zabrano Pana z grobu i nie wiemy, gdzie go pooono. Wyszed wic Piotr i w drugi ucze i szli do grobu. Biegli oni obydwaj razem, lecz w drugi ucze wyprzedzi Piotra i przyby pierwszy do grobu. A kiedy si nachyli, zobaczy lece ptna, jednake nie wszed do rodka. Nadszed potem take Szymon Piotr, idcy za nim. Wszed on do wntrza grobu i ujrza lece ptna oraz chust, ktra bya na Jego gowie, lec nie razem z ptnami, ale oddzielnie zwinit na jednym miejscu. Wtedy wszed do wntrza take i w drugi ucze, ktry przyby pierwszy do grobu. Ujrza i uwierzy. Dotd bowiem nie rozumieli jeszcze Pisma, ktre mwi, e On ma powsta z martwych. Uczniowie zatem powrcili znowu do siebie (dziwic si temu, co si stao).

96

Josh McDowell

B.2. Rabbuni!
Maria Magdalena natomiast staa przed grobem paczc. A kiedy tak pakaa, nachylia si do grobu i ujrzaa dwch aniow w bieli, siedzcych tam, gdzie leao ciao Jezusa - jednego w miejscu gowy, a drugiego w miejscu ng. I rzekli do niej Niewiasto, czemu paczesz? Odpowiedziaa im: Zabrano Pana mego i nie wiem, gdzie go pooono. Gdy to powiedziaa, odwrcia si i ujrzaa stojcego Jezusa, ale nie wiedziaa, e to Jezus. Rzek do niej Jezus: Niewiasto, czemu paczesz? Kogo szukasz? Ona za sdzc, e to jest ogrodnik, powiedziaa do Niego: Panie, jeli ty Go przeniose, powiedz mi, gdzie Go pooye, a ja Go wezm. Jezus rzek do niej: Mario! A ona obrciwszy si powiedziaa do Niego po hebrajsku: Rabbuni, to znaczy: Nauczycielu. Rzek do niej Jezus: Nie zatrzymuj mnie, jeszcze bowiem nie wstpiem do Ojca. Natomiast udaj si do moich braci i powiedz im: Wstpuj do Ojca mego i Ojca waszego oraz do Boga mego i Boga waszego. Ona posza i oznajmia to tym, ktrzy byli z Nim, pogronym w smutku i paczcym: Widziaam Pana i to mi powiedzia. Ci jednak syszc, e yje i e ona Go widziaa, nie chcieli wierzy.

B.3. Przy grobie po wschodzie soca


A Joanna i Maria, matka Jakuba wraz z innymi kobietami przyszy do grobu, gdy soce wzeszo. A mwiy midzy sob: Kto nam odsunie kamie od wejcia do grobu? Gdy jednak spojrzay, zauwayy, e kamie by ju odsunity, a by bardzo duy. A skoro weszy, nie znalazy ciaa Pana Jezusa. Gdy wobec tego byy bezradne, ujrzay modzieca, siedzcego po prawej stronie, ubranego w bia szat, i bardzo si przestraszyy. A oto nagle stano przed nimi dwch mczyzn w lnicych szatach. Przestraszone, pochyliy twarze ku ziemi, lecz anio rzek do nich: Nie bjcie si, gdy wiem, e szukacie Jezusa z Nazaretu, ukrzyowanego. Dlaczego szukacie yjcego wrd umarych? Nie ma Go tu, bo zmartwychwsta, jak powiedzia. Przypomnijcie sobie, jak wam mwi, bdc jeszcze w Galilei: Syn Czowieczy musi by wydany w rce grzesznikw i ukrzyowany, lecz trzeciego dnia zmartwychwstanie. Wtedy przypomniay sobie Jego sowa; a anio rzek do nich: Chodcie, zobaczcie miejsce, gdzie lea. A idcie szybko i powiedzcie Jego uczniom i Piotrowi: Powsta z martwych i oto udaje si przed wami do Galilei. Tam Go ujrzycie, jak wam powiedzia. Oto, co wam powiedziaem.

B.4. Witajcie!
One wyszy i ucieky od grobu; ogarno je bowiem zdumienie i przestrach. Nikomu te nic nie oznajmiy, bo si bay; i biegy oznajmi to Jego uczniom. A oto Jezus stan przed nimi i rzek: Witajcie! One podeszy do Niego, objy Go za nogi i odday Mu pokon. A Jezus rzek do nich: Nie bjcie
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

97

si. Idcie i oznajmijcie moim braciom: niech id do Galilei, tam Mnie zobacz. A one wrciy z wielk radoci i oznajmiy to wszystko Jedenastu i wszystkim pozostaym. Lecz sowa te wyday im si czcz gadanin i nie dali im wiary.

B.5. Przekupienie stray


Gdy one byy w drodze, niektrzy ze stray przyszli do miasta i powiadomili arcykapanw o wszystkim, co zaszo. Ci zebrali si ze starszymi, a po naradzie dali onierzom sporo pienidzy i rzekli: Rozpowiadajcie tak: Jego uczniowie przyszli w nocy i wykradli Go, gdymy spali. A gdyby to doszo do uszu namiestnika, my z nim pomwimy i wybawimy was z kopotu. Ci wic wzili pienidze i uczynili, jak ich pouczono. I tak rozniosa si ta pogoska midzy ydami i trwa a do dnia dzisiejszego.

B.6. Jezus i dwch uczniw na drodze do Emaus (Mk 16,12-13; k 24,13-35:)


(Potem ukaza si w innej postaci). Tego samego dnia dwaj z nich byli w drodze (i szli) do wsi, zwanej Emaus, oddalonej szedziesit stadiw od Jerozolimy. Rozmawiali oni ze sob o tym wszystkim, co si wydarzyo. Gdy tak rozmawiali i rozprawiali z sob, sam Jezus przybliy si i szed z nimi. Lecz oczy ich byy niejako na uwizi, tak e Go nie poznali. On za ich zapyta: C to za rozmowy prowadzicie ze sob w drodze? Zatrzymali si smutni. A jeden z nich, imieniem Kleofas, odpowiedzia Mu: Ty jeste chyba jedynym z przebywajcych w Jerozolimie, ktry nie wie, co si tam w tych dniach stao. Zapyta ich: C takiego? Odpowiedzieli Mu: To, co si stao z Jezusem Nazarejczykiem, ktry by prorokiem potnym w czynie i sowie wobec Boga i caego ludu; jak arcykapani i nasi przywdcy wydali Go na mier i ukrzyowali. A mymy si spodziewali, e On wanie mia wyzwoli Izraela. Tak, a po tym wszystkim dzi ju trzeci dzie, jak si to stao. Nadto jeszcze niektre z naszych kobiet przeraziy nas: byy rano u grobu, a nie znalazszy Jego ciaa, wrciy i opowiedziay, e miay widzenie aniow, ktrzy zapewniaj, i On yje. Poszli niektrzy z naszych do grobu i zastali wszystko tak, jak kobiety opowiaday, ale Jego nie widzieli.

B.7. Wierzcie prorokom!


Na to On rzek do nich: O nierozumni, jak nieskore s wasze serca do wierzenia we wszystko, co powiedzieli prorocy! Czy Mesjasz nie mia tego cierpie, aby wej do swej chway? I zaczynajc od Mojesza poprzez wszystkich prorokw wykada im, co we wszystkich Pismach odnosio si do Niego.
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

98

Josh McDowell

Tak przybliyli si do wsi, do ktrej zdali, a On okazywa, jakoby mia i dalej. Lecz przymusili Go, mwic: Zosta z nami, gdy ma si ku wieczorowi i dzie si ju nachyli. Wszed wic, aby zosta z nimi. Gdy zaj z nimi miejsce u stou, wzi chleb, odmwi bogosawiestwo, poama go i dawa im. Wtedy oczy im si otworzyy i poznali Go, lecz On znikn im z oczu. I mwili nawzajem do siebie: Czy serce nie paao w nas, kiedy rozmawia z nami w drodze i Pisma nam wyjania?

B.8. Ukazanie si Jezusa Piotrowi przekonuje uczniw


W tej samej godzinie wybrali si i wrcili do Jerozolimy. Tam zastali zebranych Jedenastu i innych z nimi, ktrzy im oznajmili: Pan rzeczywicie zmartwychwsta i ukaza si Szymonowi. Oni rwnie opowiadali, co ich spotkao w drodze, i jak Go poznali przy amaniu chleba. (Lecz im nie wierzyli.)

B.9. W niedziel wieczr z uczniami (k 24,36-43; J 20,19-23)


A gdy rozmawiali o tym wieczorem owego pierwszego dnia tygodnia, gdy drzwi byy zamknite z obawy przed ydami, tam gdzie przebywali uczniowie, przyszed Jezus, stan porodku i rzek do nich: Pokj wam! Zatrwoonym i wylkym zdawao si, e widz ducha. Lecz On rzek do nich: Czemu jestecie zmieszani i dlaczego wtpliwoci budz si w waszych sercach? Popatrzcie na moje rce i nogi: to Ja jestem. Dotknijcie Mnie i przekonajcie si: duch nie ma ciaa ani koci, jak widzicie, e Ja mam. Przy tych sowach pokaza im swoje rce i nogi. Uradowali si zatem uczniowie ujrzawszy Pana. Lecz gdy oni z radoci jeszcze nie wierzyli i peni byli zdumienia, rzek do nich: Macie tu co do jedzenia? Oni podali Mu kawaek pieczonej ryby. Wzi i jad wobec nich. A Jezus znowu rzek do nich: Pokj wam! Jak Ojciec mnie posa, tak i ja was posyam. Po tych sowach tchn na nich i powiedzia im: Wemijcie Ducha witego! Ktrym odpucicie grzechy, s im odpuszczone, a ktrym zatrzymacie, s im zatrzymane.

B.10. Przekonanie Tomasza (J 20,24-29)


Ale Tomasz, jeden z Dwunastu, zwany Didymos, nie by razem z nimi, kiedy przyszed Jezus. Inni wic uczniowie mwili do niego: Widzielimy Pana! Ale on rzek do nich: Jeeli na rkach Jego nie zobacz ladw gwodzi i nie wo palca mego w miejsce gwodzi, i nie wo rki mojej do boku Jego, nie uwierz. A po omiu dniach, kiedy uczniowie Jego byli znowu wewntrz domu i Tomasz z nimi, Jezus przyszed mimo drzwi zamknitych, stan porodku i rzek: Pokj wam! Nastpnie rzek do Tomasza: Podnie tutaj swj palec i zobacz moje rce. Podnie rk i w j do mego boku, i nie bd niedowiarkiem, lecz wierzcym. Tomasz Mu odpowiedzia: Pan
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

99

mj i Bg mj! Powiedzia mu Jezus: Uwierzye dlatego, poniewa mnie ujrzae? Bogosawieni, ktrzy nie widzieli, a uwierzyli.

B.11. Z siedmioma uczniami w Galilei (J 21,1-24)


Potem znowu ukaza si Jezus nad Morzem Tyberiadzkim. A ukaza si w ten sposb: Byli razem Szymon Piotr, Tomasz, zwany Didymos, Natanael z Kany Galilejskiej, synowie Zebedeusza oraz dwaj inni z Jego uczniw. Szymon Piotr powiedzia do nich: Id owi ryby. Odpowiedzieli mu: Idziemy i my z tob. Wyszli wic i wsiedli do odzi, ale tej nocy nic nie zowili. A gdy ranek zawita, Jezus stan na brzegu. Jednake uczniowie nie wiedzieli, e to by Jezus. A Jezus rzek do nich: Dzieci, czy macie co na posiek? Odpowiedzieli Mu: Nie. On rzek do nich: Zarzucie sie po prawej stronie odzi, a znajdziecie. Zarzucili wic i z powodu mnstwa ryb nie mogli jej wycign. Powiedzia wic do Piotra w ucze, ktrego Jezus miowa: To jest Pan! Szymon Piotr usyszawszy, e to jest Pan, przywdzia na siebie wierzchni szat - by bowiem prawie nagi - i rzuci si w morze. Reszta uczniw dobia odzi, cignc za sob sie z rybami. Od brzegu bowiem nie byo daleko - tylko okoo dwustu okci.

B.12. Chodcie na niadanie


A kiedy zeszli na ld, ujrzeli arzce si na ziemi wgle, a na nich uoon ryb oraz chleb. Rzek do nich Jezus: Przyniecie jeszcze ryb, ktrecie teraz uowili. Poszed Szymon Piotr i wycign na brzeg sie pen wielkich ryb w liczbie stu pidziesiciu trzech. A pomimo tak wielkiej iloci, sie si nie rozerwaa. Rzek do nich Jezus: Chodcie, posilcie si! aden z uczniw nie odway si zada Mu pytania: Kto Ty jeste?, bo wiedzieli, e to jest Pan. A Jezus przyszed, wzi chleb i poda im - podobnie i ryb. To ju trzeci raz, jak Jezus ukaza si uczniom od chwili, gdy zmartwychwsta.

B.13. Czy kochasz mnie, Szymonie?


A gdy spoyli niadanie, rzek Jezus do Szymona Piotra: Szymonie, synu Jana, czy miujesz Mnie wicej anieli ci? Odpowiedzia Mu: Tak, Panie, Ty wiesz, e Ci kocham. Rzek do niego: Pa baranki moje! I znowu, po raz drugi, powiedzia do niego: Szymonie, synu Jana, czy miujesz Mnie? Odpar Mu: Tak, Panie, Ty wiesz, e Ci kocham. Rzek do niego: Pa owce moje. Powiedzia mu po raz trzeci: Szymonie, synu Jana, czy kochasz Mnie? Zasmuci si Piotr, e mu po raz trzeci powiedzia: Czy kochasz Mnie? I rzek do Niego: Panie, Ty wszystko wiesz, Ty wiesz, e Ci kocham. Rzek do niego Jezus: Pa owce moje. Zaprawd, zaprawd, powiadam ci: Gdy bye modszy, opasywae si sam i chodzie, gdzie chciae. Ale gdy si zestarzejesz, wycigniesz rce swoje, a inny ci opasze i poprowadzi, dokd nie chcesz. To powiedzia, aby zaznaczy, jak mierci uwielbi Boga. A wypowiedziawszy to rzek do niego: Pjd za Mn!
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

100

Josh McDowell

B.14. Koniec opowieci Jana


Piotr obrciwszy si zobaczy idcego za sob ucznia, ktrego miowa Jezus, a ktry to w czasie uczty spoczywa na Jego piersi i powiedzia: Panie, kto jest ten, ktry Ci zdradzi? Gdy wic go Piotr ujrza, rzek do Jezusa: Panie, a co z tym bdzie? Odpowiedzia mu Jezus: Jeeli chc, aby pozosta, a przyjd, co tobie do tego? Ty pjd za mn! Rozesza si wrd braci wie, e ucze w nie umrze. Ale Jezus nie powiedzia mu, e nie umrze, lecz: Jeeli ja chc, aby pozosta, a przyjd, co tobie do tego? Ten wanie ucze daje wiadectwo o tych sprawach i on je opisa. A wiemy, e wiadectwo jego jest prawdziwe.

B.15. Na grze w Galilei (Mt 28,16-20)


Jedenastu za uczniw udao si do Galilei na gr, tam gdzie Jezus im poleci. A gdy Go ujrzeli, oddali Mu pokon. Niektrzy jednak wtpili. Wtedy Jezus podszed do nich i przemwi tymi sowami: Dana mi jest wszelka wadza w niebie i na ziemi. Idcie wic i nauczajcie wszystkie narody, udzielajc im chrztu w imi Ojca i Syna, i Ducha witego. Uczcie je zachowywa wszystko, co wam przykazaem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, a do skoczenia wiata.

B.16. Jego ostatnie pojawienie si i wstpienie do nieba (Mk 16,14-20; k 24,44-53)


W kocu ukaza si samym Jedenastu, gdy siedzieli za stoem, i wyrzuca im brak wiary i upr, e nie wierzyli tym, ktrzy widzieli Go zmartwychwstaego. I rzek do nich: Idcie na cay wiat i gocie Ewangeli wszelkiemu stworzeniu! Kto uwierzy i przyjmie chrzest, bdzie zbawiony; a kto nie uwierzy, bdzie potpiony. Tym za, ktrzy uwierz, te znaki towarzyszy bd: w imi moje ze duchy bd wyrzuca, nowymi jzykami mwi bd; we bra bd do rk, i jeliby co zatrutego wypili, nie bdzie im szkodzi. Na chorych rce ka bd, i ci odzyskaj zdrowie.

B.17. Poegnanie Jedenastu


Potem rzek do nich: To wanie znaczyy sowa, ktre mwiem do was, gdy byem jeszcze z wami: Musi si wypeni wszystko, co napisane jest o mnie w Prawie Mojesza, u prorokw i w Psalmach. Wtedy owieci ich umysy, aby rozumieli Pisma, i rzek do nich: Tak jest napisane: Mesjasz bdzie cierpia i trzeciego dnia zmartwychwstanie; w imi Jego goszone bdzie nawrcenie i odpuszczenie grzechw wszystkim narodom, poczwszy od Jerozolimy. Wy jestecie wiadkami tego. Oto Ja zel na was obietnic mojego Ojca. Wy za pozostacie w miecie, a bdziecie przyobleczeni moc z wysoka.
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

101

B.18. Jezus wstpuje do nieba z Gry Oliwnej


Potem, po rozmowie z nimi, Pan Jezus wyprowadzi ich ku Betanii i podnisszy rce bogosawi ich. A kiedy ich bogosawi, rozsta si z nimi, zosta wzity do nieba i zasiad po prawicy Boga. Oni za oddali Mu pokon i z wielk radoci wrcili do Jerozolimy, gdzie stale przebywali w wityni, wielbic i bogosawic Boga. I poszli, i gosili Ewangeli wszdzie, a Pan wspdziaa z nimi i potwierdza nauk znakami, ktre jej towarzyszyy.

B.19. Abycie mieli ycie (J 20,30-31; 21,25)


I wiele innych znakw, ktrych nie zapisano w tej ksice, uczyni Jezus wobec uczniw, a ktre, gdyby je szczegowo opisa, to sdz, e cay wiat nie pomieciby ksig, ktre by trzeba napisa. Te za zapisano, abycie uwierzyli, e Jezus jest Mesjaszem, Synem Boym, i abycie wierzc mieli ycie w imi Jego. (Johnston M. Cheney, The Life of Christ in Stereo, Portland, Western Baptist Seminary Press, 1969, s. 204-214).

www.korespondent.pl

Wolnorynkowy punkt widzenia

Dodatek C

Proces Jezusa
Jednym z najlepszych dzie napisanych kiedykolwiek na temat prawniczych aspektw procesu, ukrzyowania i zmartwychwstania Jezusa Chrytusa jest dwutomowa ksika The Trial of Jesus (Proces Jezusa), ktrej autorem jest Walter M. Chandler, byy sdzia Sdu Najwyszego stanu Nowy Jork. (Innym autorytatywnym rdem jest dzieo Josefa Blinzlera o tym samym tytule: The Trial of Jesus ). Podejcie Chandlera do oceny wiadectwa Apostow jest bardzo wartociowe. Jego praca to wspaniae rdo analizowania rzetelnoci nowotestamentowych opisw zmartwychwstania. Sdz, e materia ten znacznie poszerzy wiedz czytelnika na temat faktw zwizanych ze zmartwychwstaniem Chrystusa. Oto fragment tego dziea: Wiarygodno wiadectwa opiera si na: 1. uczciwoci wiadkw, 2. ich zdolnoci do powiedzenia prawdy, 3. liczbie wiadkw i zgodnoci ich wiadectw, 4. zgodnoci wiadectw z dowiadczeniem, 5. zgodnoci wiadectw z innymi okolicznociami. Zastosujmy powysze wymagania, w przedstawionej powyej kolejnoci, do ewangelistw.

C.1. Najpierw rozwamy problem ich uczciwoci


Znaczenie sowa uczciwo, ktre zostanie tutaj wykorzystane, jest szczeglne. Wie si ono raczej z osobist szczeroci ni z osobist niewinnoci i czy si bardziej z krzywoprzysistwem anieli z innym pospolitym przestpstwem. Czy wiadkowie byli uczciwi? To znaczy, czy byli szczerzy? Czy zamierzali powiedzie prawd? Czy sami wierzyli w to, o czym wiadczyli? Jeeli tak, to choby ich wiadectwo byo faszywe w rezultacie bdu w ocenie lub pomyki co do faktu, byli oni uczciwymi wiadkami. Tak wic test uczciwoci naley zastosowa do ewangelistw jako wiadkw faktw, o ktrych donosz w Nowym Testamencie w sensie szczeroci. W przeprowadzeniu tego testu pamitajmy o naturze i zakresie niniejszej pracy. Nie jest to traktat religijny, dlatego te nie mona pozwoli, aby czynnik natchnienia wpywa na dyskusj czysto prawnicz i historyczn. Ewangelici musz tu by traktowani jako wieccy historycy, a nie jako natchnieni pisarze. W badaniu ich wiarygodnoci powinny by zastosowane te same zwyczajowe normy, ktre s wykorzystywane w analizowaniu motyww postpowania zwykych ludzi, w zwykych dowiadczeniach i wydarzeniach

104

Josh McDowell

codziennego ycia. Autorowi tej pracy obce jest uwaanie ewangelistw za dziwne i nadprzyrodzone istoty, poddane jakiemu nieziemskiemu wpywowi i dziaajce pod kierownictwem i ochron jakiego boka czy herosa. Wydaje si, e dla zastosowania testu szczeroci w stosunku do ewangelistw konieczne jest przebadanie jedynie dwch kwestii: 1. ich charakteru, 2. ich motyww. A to dlatego, e uczciwy charakter i prawy motyw daj w rezultacie doskona szczero. Tak wic naley najpierw ustali, czy autorzy Ewangelii byli ludmi dobrymi, czy zymi. W ich przypadku niemoliwe jest jakie stanowisko porednie. Zwizane z tym zagadnienia i skutki, ktre zostay przez nie wywoane, s zbyt powane i zdumiewajce, aby mogy by wytworzone przez negatywne czy obojtne siy. Jeeli byli dobrymi ludmi, to wierzyli w to, czego nauczali i co pisali oraz byli szczerzy gdy inaczej wiadomie podsuwaliby wiatu oszustwo, co jest niezgodne z hipotez, i byli oni dobrzy. Jeeli za byli zymi ludmi, to midzy ich yciem a nauczaniem istnieje zasadnicza sprzeczno. Byoby to niezgodne z ich natur, jako e w swoich wypowiedziach i pismach zaprezentowali i gosili oni najwzniolejsze prawdy znane ludziom. Takiego przesania historia nie zapisaa nigdzie ani przed nimi, ani po nich. Kady mylcy, powany umys od razu zapyta: Czy ludzie li, podstpni i obudni mogliby stworzy posta, ktrej doskonaa czysto i bezgrzeszne pikno zawstydzaj umysowe i duchowe przymioty kadego faszywego proroka i wszystkich pogaskich bogw? Zeus olimpijski, swobodny wytwr wspaniaego intelektu greckiego, to mciwe i zawzite bstwo niewierny maonek i pijany uwodziciel. Mahomet, ktremu setki milionw ludzi oddaje cze jako prorokowi natchnionemu przez Allacha, by okrutny i zdradziecki w walce, a faszywy i zmysowy w yciu prywatnym. Wielki Duch Indian udziela niemiertelnoci psom, ale nie dawa jej kobietom. Inne ohydne i potworne przymioty deformoway obrazy i plamiy charaktery pogaskich prorokw i bstw. Lecz Jezus z Nazaretu by czysty, doskonay i twierdzi, e jest Bogiem, a Jego sowa s potwierdzane przez cay wiat zarwno wierzcych, jak i niewierzcych. Wielkie prawdy, ktrych naucza ten subtelny Nazarejczyk, przekazane dalej przez ewangelistw, przyniosy ukojenie i uzdrowienie narodom, ogosiy i ustanowiy powszechne braterstwo wrd ludzi. Czy jest prawdopodobne, aby taka posta zostaa wymylona, a prawdy te ogoszone przez nieuczciwych i nieszczerych ludzi? Czy wystpek moe by matk cnoty? Czy ludzie zbieraj jabka z cierni lub gi z ostw? Jeeli Jezus nie by w rzeczywistoci t wit postaci, ktr przedstawiaj ewangelici, oznacza to, e stworzyli oni we wspaniaej kcji wznios posta, ktra przewysza najznakomitszych bohaterw wystpujcych w dzieach literatury wieckiej. Tego ludzie o zym umyle nie mogliby ani wymyli, ani wykona. Niemoliwe jest wycignicie z tych rozwaa jakiego innego wniosku, poza stwierdzeniem absolutnej uczciwoci i doskonaej szczeroci ewangelistw. Poza tym samo przeczytanie ich pism pozostawia gbokie przekonanie, e byli to prawi i poboni ludzie. Drugie zagadnienie dotyczce szczeroci pisarzy Ewangelii to ich motywy. S one powaniejsze ni sprawa charakteru. Jeeli ewangelici byli nieszczerzy i nie wierzyli w swoje wasne relacje, to jaki motyw kierowa nimi w czasie goszenia ich, pisania i oddawania za nie ycia? Nie mona uwaa, e wszyscy wspczesni ludzie s cakowicie egoistyczni albo e wszyscy byli tacy kiedy.
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

105

Istnieje jednak zgoda co do tego, e pragnienie wynagrodzenia jest gwn przyczyn ludzkich dziaa, zarwno duchowych, jak i zycznych. Nagroda jest wielkim zotym kluczem, ktry otwiera drzwi wityni Pracy. Jaka forma wynagrodzenia teraz lub w przyszoci wyjania wszelk dziaalno czowieka. Apostoowie take dziaali zgodnie z tym prawem, poniewa odkrywamy, e kcili si midzy sob o miejsce i pierwszestwo w krlestwie Boym. Domagali si nawet od swego Mistrza dokadnego wyjanienia natury ich wynagrodzenia za wykonane prace i poniesione oary. Odpowied brzmiaa, e bd siedzie na dwunastu tronach i sdzi dwanacie pokole Izraela. Zastosujmy teraz zasad oczekiwania wynagrodzenia do postpowania ewangelistw, wyraajcego si w goszeniu oraz pisaniu Ewangelii. Zauwamy zwaszcza, w jaki sposb rezultat naszego rozumowania odnosi si do zagadnienia motywu w ludzkim postpowaniu. Najpierw jednak przyjrzyjmy si przez chwil sytuacji politycznej i religijnej na pocztku posugi Apostow. Mistrz i Zbawiciel pierwszych chrzecijan zosta niedawno zgadzony jako zoczyca na krzyu. Religia, ktr Apostoowie zaczli gosi, bya oparta na doktrynie nawrcenia, oczyszczenia z grzechw, wiary w Ukrzyowanego i wiary w Jego powstanie z martwych. Chrzecijastwo, dla ktrego te elementy byy najistotniejsze, chciao zniszczy i wyprze wszystkie inne religie. Nie proponowao adnych kompromisw, nie brao pod uwag adnych ukadw. Uczniowie Nazarejczyka rzucili wyzwanie pogaskim bogom. Nie prosili o ask i nie otrzymywali jej. Ta dziwna wiara nie tylko zaprzeczaa wszystkim innym religiom, lecz take kpia ze wszystkich wielkich rzdw, ktre nie byy na niej oparte. Maa, lecz pena powicenia grupa ju na samym pocztku skierowaa przeciwko sobie wszystkie inne religijne i wieckie siy wiata. Judaizm napitnowa t now wiar jako nieposuszn i zbuntowan crk. wiat pogaski okreli j jako blag i oszustwo, poniewa jej doktryny byy nie znane Akademii, a jej nauki zostay wymiane zarwno przez stoikw, jak i przez epikurejczykw. Pastwo rzymskie zwrcio swe zazdrosne i czujne oczy na wyniose pretensje systemu religijnego, ktry naucza o bezsilnoci krlw i nie przypisywa znaczenia ziemskiemu krlestwu. Starajc si wic rozwin t now wiar i goszc jej nauki, czeg innego mogli ewangelici oczekiwa, jak nie zaciekej opozycji, ktrej stawili czoo? Czyby naprawd mieli nadziej zobaczy jak dumni i pyszni saduceusze, ktrzy pogardzali zwykym ludem, albo arystokracja Rzymu, ktra przechwalaa si nadludzk doskonaoci, z zadowoleniem przyjm religi nauczajc o absolutnej rwnoci i powszechnym braterstwie ludzi? Czy nie oczekiwali raczej tego, co rzeczywicie stao si ich udziaem potwornych przeladowa, strasznych tortur i okrutnej mierci? To prowadzi nas do pytania: Czy to byo wynagrodzenie, ktrego szukali? Wrmy do pytania postawionego wczeniej: Jaki motyw mieli ci ludzie, dziaajc w ten sposb, jeeli byli nieuczciwi i nieszczerzy? Skoro wiedzieli, e to, co gosz, jest faszerstwem, jakiej nagrody oczekiwali? Czy bya to nagroda ziemska, czy niebiaska? Nierozsdne jest przyjmowanie, e oczekiwali oni nagrody ziemskiej, skoro ich nauki skierowyway przeciwko nim kadego duchowego czy doczesnego wadc, ktry mia jakie zaszczyty do nadania lub aski do udzielenia. Czy oczekiwali nagrody niebiaskiej? mieszne jest wyobraanie
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

106

Josh McDowell

sobie, e spodziewali si oni zdoby j, goszc na tym wiecie faszerstwo. Nic nie mogoby wic by bardziej absurdalne ni twierdzenie, e pewna grupa ludzi zwizaa si ze sob, e ludzie ci porzucili staroytn wiar ojcw, przemienili cakowicie sposb swego ycia, odwanie wyznawali i praktykowali zasady cnoty, powicili si bez reszty goszeniu ludzkoci pewnych prawd, umarli mierci mczesk a wszystko dla sprawy religii, o ktrej wiedzieli, e jest faszywa. Jeeli wierzyli, e nie jest ona faszywa, to znaczy, e byli szczerzy, i w ten sposb jeden z elementw ich wiarygodnoci jest stwierdzony. W tym miejscu problemem nie jest absolutna prawdziwo ich twierdze. Twierdzenia te mogy by faszywe, pomimo e ci, ktrzy je wypowiadali, mogli wierzy, i s prawdziwe. Jest to wic problem szczeroci. Test szczeroci jako elementu wiarygodnoci opiera si na tej prostej zasadzie, e ludzie bardziej wierz sowom wiadka, jeeli uwaaj, e wiadek sam w nie wierzy.

C.2. Po drugie, w tecie wiarygodnoci ewangelistw jako wiadkw rozpatrzymy ich zdolno do mwienia prawdy
Autorzy podrcznikw dotyczcych dowodu prawniczego powszechnie si zgadzaj, e zdolno do zoenia prawdziwego i rzetelnego zeznania opiera si na dwch elementach: 1. naturalnych zdolnociach obserwacyjnych wiadka, ktre umoliwiaj mu wyrane postrzeganie faktw, oraz sile jego pamici, ktra umoliwia mu zachowanie w peni istoty faktu, ktrego dotyczy jego wiadectwo; 2. moliwoci zaobserwowania przez wiadka spraw, o ktrych wiadczy. W jakim stopniu autorzy Ewangelii posiadali pierwsz z tych kwalikacji to jest zdolno obserwacji i si pamici? Nie moemy dowiedzie si tego ani z historii, ani z tradycji. Lecz z pewnoci susznie postpimy przyjmujc za prawd to, co prawo zakada w praktyce e byli oni przynajmniej ludmi zdrowymi na umyle i o przecitnej inteligencji. Mona doda, e to zaoenie dziaa na korzy wiadka tak dugo, dopki nie pojawi si kto, kto temu zaprzeczy i wykae sw racj za pomoc kompetentnego i zadowalajcego materiau dowodowego. Sdzimy, e taki materia dowodowy w sprawie ewangelistw nigdy nie zosta przedstawiony i nigdy nie bdzie mg by z powodzeniem przedstawiony. Poza tym prawniczym zaoeniem przemawiajcym na korzy autorw Ewangelii istniej pewne wskazwki, ktre zmuszaj nas do uwierzenia, e posiadali oni odpowiednie kwalikacje, aby autorytatywnie i rzetelnie wypowiada si o sprawach zwizanych z treci Ewangelii. Po pierwsze, same ich pisma wykazuj ich niezwyk sprawno umysow oraz inteligencj. Co wicej, Ewangelie w. ukasza i w. Jana przejawiaj elegancj stylu i wznioso wyobrae, ktre niezaprzeczalnie wiadcz o kulturze i gbi intelektualnej ich autorw. Mylenie o autorach Ewangelii jako o ignoranckich rybakach z pewnoci nie jest suszne. Jeeli nawet kiedy byli ignorantami, to w czasie tworzenia pism ewangelicznych z pewnoci ju nimi nie byli. Fakt, e Ewangelie zostay napisane w jzyku greckim przez Hebrajczykw, wskazuje, e nie byli oni analfabetami.
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

107

Take zawody dwch z nich s bardzo znaczce. Mateusz by poborc podatkw, a ukasz lekarzem. Obie te profesje wymagaj dobrej znajomoci ludzi oraz odpowiednich zdolnoci do obserwowania, rozrniania i analizowania. Czsto twierdzi si jednak, e niezalenie od swoich naturalnych zdolnoci ewangelici byli stronniczymi zwolennikami Jezusa i Jego nauki, a zagorzaymi przeciwnikami wszelkich innych przekona. Inaczej mwic, byli jednoczenie entuzjastami i fanatykami. Z tego powodu ich wiadectwo uznaje si za nierzetelne. Jest to bez wtpienia najsabszy zarzut, uczyniony kiedykolwiek wobec wiarygodnoci narracji ewangelicznych. To, e autorzy Ewangelii nie byli ani fanatykami, ani bezkrytycznymi entuzjastami, wynika wyranie z samego tonu i stylu ich relacji. Jzyk fanatyzmu i entuzjazmu jest napuszony, obelywy i krytykancki z jednej strony, a pochlebny i czoobitny z drugiej. Entuzjasta nie zna ogranicze w chwaleniu tych, ktrych sprawy broni. Fanatyka nic nie powstrzymuje w jego oskareniach pod adresem tych, ktrym si sprzeciwia. Najbardziej za godn uwagi cech charakterystyczn Nowego Testamentu jest duch cichego dostojestwa i prostej szczeroci, ktry przenika go cakowicie. Nigdzie nie ma najmniejszego ladu zgorzknienia lub urazy. Wszdzie znajdujemy entuzjazm w sensie zapau religijnego, lecz nigdzie w znaczeniu niezdrowego podniecenia lub nie przemylanego wysuwania bahych zarzutw. Trzy, pene wydarze, lata dziaalnoci Jezusa daway wiele okazji do wyraenia w pismach ewangelicznych zoci i sownych napaci na wrogw. Zamordowanie Jana Chrzciciela dokonane przez Heroda, jego podstpne plany skierowane przeciwko Jezusowi, nieustanne ledzenie Mistrza przez szpiegw Sanhedrynu, ukrzyowanie z rozkazu Poncjusza Piata czeg wicej potrzeba, aby wprowadzi wcieko do serca i aby krew zawrzaa w yach? Nigdzie jednak nie znajdujemy najmniejszego przejawu gwatownych uczu czy niezrwnowaonych emocji. Posta Piata, zarysowana w Nowym Testamencie, jest najlepsz ilustracj uczciwoci i wielkodusznoci autorw Ewangelii. Filon i Jzef opisuj tego rzymskiego prokuratora jako mciwego, okrutnego i upartego czowieka. Jedyna agodna wzmianka o Piacie, ktra przetrwaa ze staroytnego wiata do naszych czasw, zawarta jest w pismach ludzi, ktrzy bardziej ni wszyscy inni byliby usprawiedliwieni, gdyby opisali go jako tchrza i nikczemnika. Zamiast ukaza go jako potwora, dziki opisom powtarzanych przez niego prb uwolnienia Jezusa przedstawili go jako posta posiadajc sumienie i lito w sercu. Fanatycy i entuzjaci nie postpiliby w ten sposb. Brak uprzedze w sercach i umysach ewangelistw uwidacznia si take przez fakt, e nie obawiali si oni zapisa swoich wasnych miesznych sabostek i gupich bdw, i ogosili je wiatu. Gotowo uczynienia tego jest jednym z najpewniejszych znamion prawdomwnego umysu. To przecie deklaracja wbrew interesom, mwic jzykiem prawniczym. Takim deklaracjom daje si wiar, poniewa powszechnie zaobserwowano, i ludzie nie wymylaj opowiada na swoj niekorzy. Gdy znajdujemy je u jakiegokolwiek autora mwi prof. Fisher w swoim dziele Grounds of Theistic and Christian Belief stanowi to siln przesank na korzy jego prawdomwnoci w innych sprawach. Wiele tekstw Nowego Testamentu stawia Jezusa i Apostow w najbardziej niekorzystnym wietle wobec wiata. Wyparcie
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

108

Josh McDowell

si Mistrza przez Piotra i zdradzenie Go przez Judasza, ucieczka Jedenastu z Ogrodu Oliwnego w czasie aresztowania Jezusa, mieszna prba Piotra chodzenia po wodzie i jego niepowodzenie z powodu braku wiary, czste dziecinne sprzeczki midzy uczniami o miejsce i pierwszestwo w oczach Jezusa i w Jego krlestwie, wysanie posacw przez Jana Chrzciciela do Jezusa, aby zapyta Go, czy On, Jezus, jest Mesjaszem gdy ju przedtem Jezus spotka si z Janem Chrzcicielem i zosta przez niego ochrzczony, przekonanie rodziny Jezusa, e jest On szalecem i fakt, e Jego ssiedzi z Nazaretu prbowali Go zabi przez strcenie z gry te wszystkie fakty stanowiy poywk dla sceptycznego krytycyzmu w kadym wieku. Rwnie dobrze mogyby one by opuszczone w historii ewangelicznej i byyby opuszczone, gdyby Ewangelie napisali ludzie nieprawdomwni. Warto zaobserwowa jeszcze, gdy chodzi o spraw uprzedze, e sceptycy stosuj inne reguy krytyki do literatury witej ni do literatury wieckiej. Twierdz oni zgodnie, e ewangelici nie s godni zaufania, poniewa ich pisma zapisuj sowa i czyny ich wasnego Pana i Mistrza. Twierdz, e ta wita i bliska wi osobowa zmcia osd i zalepia ich, a przez to uniemoliwia im opisanie w sposb prawdziwy faktw i okolicznoci zwizanych z yciem i posug twrcy ich wiary. Lecz ci sami krytycy nie stosuj tych samych testw wiarygodnoci wobec pisarzy wieckich, ktrzy znajdowali si w podobnych sytuacjach. Komentarze Cezara oraz Anabaza Ksenofonta opisuj wielkie czyny i wspaniae osignicia swoich autorw. Fakt ten nie podwaa jednak ich rzetelnoci jako zapisw historycznych w ocenie tych, ktrzy twierdz, e prawdomwno autorw Ewangelii powinna by odrzucona na podstawie ich uprzedzenia i stronniczoci. Pamitniki Ksenofonta Wspomnienia o Sokratesie to hod ucznia penego uznania i podziwu dla mistrza. A jednak wszystkie uniwersytety na wiecie korzystaj z tego dziea jako podrcznika do nauczania o yciu i stylu konwersacji wielkiego ateskiego lozofa. Nikt nigdy nie twierdzi, e intymna wi midzy Ksenofontem a Sokratesem wpyna na wiarygodno autora pamitnikw. Najlepsza biograa w jzyku angielskim to ycie doktora Samuela Johnsona, ksika napisana przez Boswella. Podziw Boswella dla doktora Johnsona by niemale bawochwalczy. W pewnych miejscach jego usune pochway wobec wielkiego Anglika przybieraj form odraajcych pochlebstw. Pomimo to dzieo jest monumentalnym wkadem do historii literatury. Encyclopaedia Britannica podaje, e: Boswell napisa najlepsz biogra, jak wiat dotychczas widzia. Dlaczego nie odrzucono tej ksiki, skoro jej autor przejawia niemale psi sualczo wobec czowieka, ktrego ycie opisywa? Jeeli naley uzna za nierzetelne pisma w. Mateusza, w. Marka, w. ukasza i w. Jana na podstawie uprzedze dlaczego nie zrobi tego samego z Cezarem, Ksenofontem i Boswellem? Pozwalam sobie zauway, e nie ma adnej metodologicznej rnicy midzy testami wiarygodnoci, ktre naley stosowa wobec pisarzy ksig witych, a tymi, ktre naley stosowa wobec autorw dzie wieckich. Sprawiedliwa i suszna krytyka bdzie przestrzegaa tych samych regu w stosunku do obu grup twrcw. Jeeli chodzi o drug wspomnian powyej kwalikacj w ramach drugiego prawniczego testu wiarygodnoci przedstawionego przez Starkiego, to znaczy moliwo obserwowania faktw i okolicznoci, o ktrych skadane jest
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

109

wiadectwo, mona spokojnie powiedzie, e wikszo ewangelistw posiada t zdolno w najwyszym stopniu. Najbardziej przekonujcym wiadectwem, ktre moe by przedstawione podczas procesu sdowego, jest naoczne wiadectwo kogo, kto widzia lub sysza to, o czym wiadczy. Mona susznie przyj, e wszyscy autorzy Ewangelii byli naocznymi wiadkami wikszoci wydarze opisanych przez nich w opowieciach ewangelicznych. Zarwno w. Mateusz, jak i w. Jan s tymi spord Dwunastu, ktrzy nieustannie towarzyszyli Mistrzowi w Jego podrach, suchali Jego nauk, byli wiadkami dokonanych przez Niego cudw i gosili Jego nauk, gdy odszed. Bardzo prawdopodobne jest, e w. Marek by take naocznym wiadkiem wydarze ycia i posugi Zbawiciela. Powszechnie przyjmuje si obecnie, e autor drugiej Ewangelii by tym modym czowiekiem, ktry zrzuci przecierado, ktrym by okryty i uciek z Ogrodu Oliwnego w czasie aresztowania Jezusa. Skoro Marek by rzeczywicie obecny w rodku nocy w ogrodzie Getsemani i prbowa poprzez cienie drzew dostrzec, co si stanie z Nazarejczykiem, bardziej ni prawdopodobne jest, e by on take wiadkiem wielu innych wydarze z ycia i dziaalnoci wielkiego Nauczyciela. Niezalenie jednak od tego czy jest to prawda, czy nie, bardzo mocne oparcie znajduje twierdzenie, e druga Ewangelia zostaa przekazana Markowi przez w. Piotra, ktry rwnie dobrze zna wszystkie czyny i sowa Jezusa jak Mateusz i Jan. Staroytni pisarze chrzecijascy jednomylnie wiadcz, e Marek napisa przypisywan mu Ewangeli pod dyktando Piotra. Jeeli ich wiadectwo jest prawdziwe, to rzeczywistym autorem drugiej Ewangelii jest Piotr. Wedug opinii sceptyka Renana, Ewangelia wedug w. Marka zostaa napisana przez naocznego wiadka: W Ewangelii Marka fakty s relacjonowane z wyrazistoci, ktrej prno szukalibymy wrd innych ewangelistw. Ma on upodobanie w podawaniu pewnych sw Jezusa w jzyku syro-chaldejskim. Tekst peen jest dokadnych obserwacji, pochodzcych bez wtpienia od naocznego wiadka. Nic nie powstrzymuje nas od zgodzenia si z Papiaszem, e owym naocznym wiadkiem, ktry szed z Jezusem, kocha Go i obserwowa z bliska, i ktry zachowa wspaniay Jego obraz, by sam aposto Piotr. Ten sam autor stwierdza, e Mateusz by naocznym wiadkiem opisywanych przez siebie wydarze: W caoci zgadzam si z autentycznoci czterech Ewangelii kanonicznych. Wedug mojej opinii wszystkie one pochodz z pierwszego wieku, a ich autorami s, mwic oglnie, ci, ktrym s one przypisywane. Ich warto historyczna jest jednak rna. Mateusz niewtpliwie zasuguje na nieograniczone zaufanie w sprawie nauk Jezusa. S to owe Logia, szczegowe notatki pochodzce z jasnej i ywej pamici nauczania Jezusa. Z pocztkowych wersetw Ewangelii wedug w. ukasza wynika, e by on naocznym wiadkiem wielu spraw, ktre opisywa, i e inne wydarzenia zna z relacji naocznych wiadkw. Zwracajc si do swego patrona Teola, zapewnia go, e ci, ktrzy przekazali mu informacje zawarte w Ewangelii, byli naocznymi wiadkami. Nastpnie ukasz dodaje: Postanowiem wic i ja zbada dokadnie wszystko od pierwszych chwil (. . . ). Oznacza to, e ukasz, pragnc udzieli penej informacji Teolowi, uzupeni swoj osobist wiedz dodatkowymi faktami uzyskanymi od naocznych wiadkw tych wydarze, ktrych on sam nie widzia, nie bdc jednym z Dwunastu.

www.korespondent.pl

Wolnorynkowy punkt widzenia

110

Josh McDowell

w. Jan posiada szczeglne kwalikacje do zapisywania sw i czynw Chrystusa. Jest on nazwany uczniem, ktrego Jezus miowa. Przebywa ze Zbawicielem we wszystkich najwaniejszych chwilach w najgbszej bliskoci i przyjani. Podczas Ostatniej Wieczerzy jego gowa spoczywaa z zaufaniem i mioci na piersi Mistrza. Wraz z Piotrem i Jakubem by on wiadkiem wskrzeszenia crki Jaira. By take obecny na Grze Przemienienia oraz przy pojmaniu Zbawiciela w Ogrodzie Oliwnym. Jezus, wiszc na krzyu, zoy na niego trosk o swoj Matk. Wyprzedziwszy Piotra, Jan by pierwszym spord Dwunastu, ktry przyby do pustego grobu. Dziki znajomoci z najwyszym kapanem mg on wej do jego paacu i by obecny na procesie Jezusa oraz sprowadzi tam Piotra, swojego przyjaciela. Wyranie wida wic, e ewangelici mieli doskona moliwo z kadego punktu widzenia aby prawdomwnie i w rzetelny sposb zapisa wydarzenia przedstawione w narracjach ewangelicznych. Jako naoczni wiadkowie z pewnoci posiadali lepsze kwalikacje do napisania prawdziwej historii wydarze, ktre miay wtedy miejsce, ni historycy i krytycy, yjcy wieki pniej. Czsto twierdzi si jednak, e nawet jeeli ewangelici byli naocznymi wiadkami gwnych wydarze, ktre opisali, uczynili to tak dugo po tych wydarzeniach, e zdyli je ju zapomnie lub pomiesza je z rnymi tradycjami, ktre pojawiy si w midzyczasie. Moe by nieco prawdy w tym twierdzeniu, ale nie tyle, aby zniszczy wiarygodno wiadkw takich wydarze, jak ukrzyowanie lub zmartwychwstanie Jezusa. Nie s to wydarzenia atwe do zapomnienia czy pomieszania z innymi. Daty spisania poszczeglnych Ewangelii nie s znane. A jednak prof. Holtzmann z Heidelbergu (o ktrym nie mona powiedzie, e by zwolennikiem chrzecijastwa, poniewa przez kilka lat by przywdc wolnomylicieli w Wielkim Ksistwie Badenii) po wielu latach dokadnych bada nad tym problemem ogosi, e Ewangelie synoptyczne (pierwsze trzy) zostay napisane midzy rokiem 60 a 80 po Chr. Tak wic miao to miejsce ok. trzydzieci do pidziesiciu lat po mierci Jezusa. Czy ludzie o przecitnej pamici i inteligencji, ktrzy nieomal codziennie podczas tych trzydziestu do pidziesiciu lat nauczali o yciu i czynach Jezusa mogli je zapomnie? W tym miejscu bardzo przydatna okazuje si opinia doktora Drummonda z Oxfordu, ktry powiedzia: Skoro przyjmujemy, e Ewangelie synoptyczne zostay napisane czterdzieci do szedziesiciu lat po okresie ycia Chrystusa (a przecie byy oparte na wczeniejszym materiale), to wiedzmy, e nawet po czterdziestu latach pami charakterystycznych powiedze moe by doskonale wyrana. . . Nie posiadam szczeglnie dobrej pamici, lecz potra sobie przypomnie wiele sw wypowiedzianych czterdzieci, a nawet pidziesit lat temu, w niektrych za przypadkach mog w ywy sposb odtworzy sobie nawet ca scen. Jeeli ewangelici byli naocznymi wiadkami, a na to wyranie wskazuj sporzdzone przez nich opisy, jest to jeden z najsilniejszych argumentw przemawiajcych za ich wiarygodnoci./p

Wolnorynkowy punkt widzenia

www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

111

C.3. Po trzecie, istotne s liczba i zgodno ich wiadectw


Wiarygodno wiadka wzrasta powanie, jeeli jego relacja jest poparta przez innego wiadka, ktry zeznaje w tej samej sprawie. Im wiksza liczba wiadkw przy wykluczeniu oszustwa i zmowy tym wiksza wiarygodno potwierdzanego wiadectwa. Lecz potwierdzenie to wymaga istnienia naleytej i rozsdnej zgodnoci midzy tymi wiadectwami. Powana niezgodno w jakiej istotnej sprawie nie tylko wzmaga niewiarygodno jednego wiadka czy obu, lecz niszczy j. Najgortszy ogie sceptycznej krytyki w cigu wiekw koncentrowa si na tzw. sprzecznociach w narracjach ewangelicznych. Wielu znawcw problemu zgadza si, e sprzecznoci i niezgodnoci mog powsta bez jakiejkolwiek intencji bdnego przedstawienia faktw. Mog one zosta wywoane nag zmian pozycji jednej lub drugiej strony, powodujc rozproszenie uwagi w czasie, w ktrym miay miejsce badane wydarzenia, oraz wieloma innymi czynnikami. Uznanie tego faktu bardzo pomoe w jasnym rozumieniu tej fazy naszych rozwaa. Zbadanie zarzutu niezgodnoci postawionego autorom Ewangelii pokazuje, e krytycy i sceptycy zaklasykowali jako sprzecznoci jedynie opuszczenia. Nic nie moe by bardziej absurdalne, ni uznanie opuszczenia za sprzeczno, chyba e opuszczone fakty i okolicznoci byy istotne dla caoci zagadnienia albo e zostay w oczywisty sposb zamierzone w celu wprowadzenia w bd lub zwiedzenia. Kade inne podejcie obciyoby ca literatur historyczn zarzutem sprzecznoci i narobioby w niej baaganu. Panowanie Tyberiusza zostao szeroko opisane przez Kasjusza Diona, Tacyta i Swetoniusza. Kady z nich wspomina o wielu wydarzeniach, o ktrych nie wspominaj pozostali dwaj. Czy mamy odrzuci wszystkich trzech jako nierzetelnych historykw z powodu tego faktu? Biograe Napoleona Bonaparte zostay napisane przez Abbotta, Hazlitta, Bouriena i Waltera Scotta. aden z nich nie powtarza wszystkich faktw podanych przez innych. Czy te opuszczenia maj zniszczy zasugi wszystkich tych pisarzy i sprawi, e bdziemy uwaa ich za podejrzanych i niewiarygodnych? W historii literatury angielskiej wysoko cenione s kroniki Graftona. Obejmuj one panowanie krla Jana bez Ziemi, a jednak nie wspominaj nic o nadaniu Wielkiej Karty Swobd. To tak, jak gdyby ycie Jeersona zostao opisane bez wzmianki o Deklaracji Niepodlegoci albo biograa Lincolna bez zwrcenia uwagi na Proklamacj Wyzwolenia. Pomimo tego dziwnego opuszczenia Anglicy uwaaj kroniki Graftona za wartociowe rda archiwalne. Taki sam duch pobaliwej krytyki jest okazywany wobec innych dzie literatury wieckiej. Przeciwnicy chrzecijastwa nigdy nie kopocz si tumaczeniem czy wyjanianiem opuszcze jako sprzecznoci, zwaszcza gdy autorem jest czowiek wiecki piszcy na tematy wieckie. Lecz jeeli temat jest wity, a autor jest czonkiem Kocioa np. kaznodziej, ksidzem czy prorokiem natychmiast niedowierzanie si wzmaga, pochania rozsdek i niszczy wszelk obiektywn krytyk. Gdyby na chwil zapomniano, e w. Mateusz, w. Marek, w. ukasz i w. Jan byli biografami Chrystusa, nie zwracano by uwagi na niezgodnoci ich opisw, nie podnoszono by adnych zarzutw w sprawie ich wiarygodnoci. Niewielkie niezgodnoci, ktre niewtpliwie istniej,
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

112

Josh McDowell

przeszyby nie zauwaone lub zostayby na zawsze pogrzebane pod ciarem przekonania, e opisy te s w swej zasadniczej czci rzetelne i prawdziwe. Sceptycy mwi jednak, e ewangelici byli prowadzeni przez natchnienie, ktre powinno wykluczy wszelkie niezgodnoci. Bg nie natchnby ich do zapisania wzajemnie sprzecznych historii. Tymczasem przesanka, e twierdzili oni, i s prowadzeni przez natchnienie, jest faszywa. Jak susznie zauway Marcus Dods: adna z naszych Ewangelii nie podaje si za nieomyln ani nawet za natchnion. Tylko jeden z ewangelistw mwi nam, w jaki sposb uzyska swoje informacje, a sposobem tym byo dokadne badanie odpowiednich rde. Czy ewangelici byli natchnieni, czy te nie, to nie ma znaczenia, jeli chodzi o cel tego rozdziau. Reguy badania wiarygodnoci materiau dowodowego s takie same w obu przypadkach. Nikt nie dokona odpowiedniejszej obserwacji na temat niezgodnoci w Ewangeliach ni Paley w swojej ksice Evidences of Christianity, w ktrej pisze: Nie znam bardziej nie przemylanej i nienaukowej postawy, ni odrzucanie treci jakiej historii z powodu rnicy w przedstawianych w zwizku z ni okolicznociach. Zazwyczaj ludzkie wiadectwo ma charakter substancjalnej prawdy pod okolicznociow rnorodnoci. Tego naucza codzienne dowiadczenie procesw sdowych. Opisy przebiegu jakiego wydarzenia pochodzce z ust rnych wiadkw z reguy charakteryzuj si moliwymi do wykazania pozornymi lub rzeczywistymi niezgodnociami. Te niezgodnoci s pracowicie wychwytywane przez stron przeciwn, ale zazwyczaj nie wywouj wikszego wraenia na sdziach. Wprost przeciwnie, dokadna i szczegowa zgodno wzbudza podejrzenie o zmow i oszustwo. Gdy spisywane historie dotycz tego samego wydarzenia, porwnanie ich prawie zawsze dostarcza podstaw dla podobnej reeksji. Pojawiaj si liczne, czasem istotne rnice. Nierzadko mona znale take oczywiste i powane sprzecznoci. Ani te rnice, ani sprzecznoci nie s jednak wystarczajce, aby powtpiewa w wiarygodno gwnego faktu. Poselstwo ydw, majce sprzeciwi si umieszczeniu z rozkazu Klaudiusza jego posgu w wityni jerozolimskiej, Filon umieszcza w okresie niw, a Jzef w okresie sieww przy czym obaj s pisarzami wspczesnymi w stosunku do opisywanych wydarze. Ta sprzeczno nie prowadzi adnego czytelnika do powtpiewania w fakt wysania takiego poselstwa lub wydania takiego rozkazu. Nasza wasna historia dostarcza przykadw tego samego rodzaju. Godn uwagi sprzeczno znajdujemy w opisie mierci Marquisa z Argyll podczas panowania Karola II. Lord Clarendon donosi, e zosta on skazany na powieszenie i e wyrok wykonano tego samego dnia. Z drugiej strony Burnet, Woodrow, Heath, Echard stwierdzaj co odmiennego, a mianowicie, e zosta on skazany w sobot, a wyrok wykonano w poniedziaek. Czy jakikolwiek badacz historii angielskiej by kiedy na tyle sceptyczny, aby wobec tych relacji postawi pytanie, czy egzekucja Marquisa z Argyll zostaa wykonana, czy te nie? Gdyby oprze si na zasadach, wedug ktrych jest czasami atakowana historia chrzecijastwa, odpowied na to pytanie powinna pozosta w sferze niepewnoci. Czytelnik powinien starannie rozway potwierdzajcy wpyw nieznacznych niezgodnoci opisw Ewangelii na spraw wiarygodnoci ewangelistw. Pewna grupa ludzi wyobraa sobie, e autorzy Ewangelii byli zwykymi konWolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

113

spiratorami, ktrzy spotkali si w pewnym czasie i miejscu, aby wymyli sposoby przedstawienia wiatu faszywego raportu. Jest to niemdre zaoenie, poniewa wiemy, e Ewangelie zostay zredagowane i napisane w rnych czasach i miejscach. Co wicej, sam styl i tre tych ksig wyklucza podejrzenie o umow w celu oszustwa. Poza tym, wanie owe niezgodnoci wskazuj, e nie byo adnej zmowy i oszustwa, poniewa inteligentni konspiratorzy sfabrykowaliby dokadnie tak sam histori i opowiedzieli j takim samym jzykiem. Sprawiedliwa i bezstronna krytyka wemie pod uwag w historiach Nowego Testamentu elementy nie tylko niezgodne, lecz take potwierdzajce si wzajemnie. Nie naley zapomina, e autorzy Ewangelii byli niezalenymi od siebie historykami, ktrzy pisali w rnych czasach i miejscach. Tak wic o wszystkich istotnych sprawach, w ktrych istnieje midzy nimi powszechna zgoda, mona powiedzie, e w peni potwierdzaj si nawzajem. Mona take stwierdzi bez najmniejszej obawy, e przy obiektywnym spojrzeniu nietrudno znale dla kadego przypadku niezgodnoci kilka przypadkw cakowitej zbienoci. Elementy wzajemnego potwierdzania si w narracjach Ewangelii mog by uporzdkowane wedug trzech kategorii: 1. Przypadki, w ktrych pewne wydarzenia historyczne, opisywane przez jednego z ewangelistw, s take przedstawiane przez jednego (lub wicej) z pozostaych. To s przypadki zwyczajnego potwierdzania si. 2. Przypadki, w ktrych przedstawienie pewnego faktu przez jednego z ewangelistw byoby niejasne lub bezsensowne bez wyjanienia lub uzupenienia go przez innego. Mona uwaa to za przykady potwierdzenia wewntrznego. 3. Przypadki, w ktrych fakt stwierdzony przez jednego z ewangelistw musi by prawdziwy z natury rzeczy, niezalenie od tego, co pisz inni. To jest zwyke potwierdzenie zdroworozsdkowe. Kilka przykadw pomoe w zrozumieniu tego uporzdkowania. W pierwszym punkcie zwyczajnego potwierdzenia mona wymieni opis cudu nakarmienia piciu tysicy ludzi. Wszyscy ewangelici mwi nam o tym wydarzeniu i kady zapisuje fakt, e zebrano dwanacie penych koszy uomkw. W drugim punkcie potwierdzenia wewntrznego mona przedstawi nastpujce przykady: Mt 26,6768: Wwczas zaczli plu Mu w twarz i bi Go piciami, a inni policzkowali Go i szydzili: Prorokuj nam, Mesjaszu, kto ci uderzy. Czepiajcy si wszystkiego krytyk mgby zapyta: Dlaczego dali oni od Chrystusa, aby prorokowa wobec nich? Niejasno ta byaby trudna do wyjanienia, gdyby nie dodatkowe zdanie w Ewangelii w. ukasza, ktry opisuje to samo wydarzenie. Zasaniali Mu oczy i pytali: Prorokuj, kto Ci uderzy (k 22,64). Podany przez ukasza fakt, e Jezus mia zasonite oczy, wyjania, dlaczego Mateusz posuy si sowem prorokuj, ktre inaczej byoby absurdalne. J 6,5: Kiedy wic Jezus podnis oczy i ujrza, e liczne tumy schodz si do Niego, rzek do Filipa: Skd kupimy chleba, aby oni si posilili?. To jest jedno z dwch miejsc w Ewangelii, w ktrych Jezus zwraca si do
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

114

Josh McDowell

tego Apostoa. Dlaczego jednak zwrci si wanie do Filipa, a nie do kogo innego? Dwa inne teksty, jeden z Ewangelii wg w. Jana, a drugi z Ewangelii wg w. ukasza, podaj wyjanienie. W J 1,44 czytamy, e Filip pochodzi z Betsaidy. W k 9,10 dowiadujemy si, e cud nakarmienia piciu tysicy ludzi mia miejsce na pustyni, niedaleko miasta Betsaida. Jasny wic staje si powd, dla ktrego Jezus zwrci si do Filipa, a nie do ktrego innego Apostoa. Betsaida bya rodzinnym miastem Filipa, dlatego wic w naturalny sposb on lepiej ni inni mg orientowa si co do miejsca, w ktrym mona byo kupi chleb. W 6 rozdziale Ewangelii wg w. Jana, gdzie zadane jest to pytanie, ani miejsce nakarmienia tumw, ani Aposto, do ktrego jest ono skierowane, nie maj adnego powizania z miastem Betsaid. W k 9,1214 opis tego cudu nic nie mwi o Filipie ani o pytaniu mu postawionym. Lecz gdy poczy si te teksty, wyjanienie jest cakowite. J 18,10: Wwczas Szymon Piotr, majc przy sobie miecz, doby go, uderzy sug arcykapana i odci mu prawe ucho. A sudze byo na imi Malchos. Stawiano zarzut, e nigdzie nie ma opisu aresztowania Piotra albo wymierzenia mu kary za ten zamach i opr wobec uzbrojonej wadzy. Wnioskowano z tego, e takie wydarzenie nie miao miejsca. Tekst z Ewangelii wg w. ukasza wyjania jednak, dlaczego nie dokonao si aresztowanie: Lecz Jezus odpowiedzia: Przestacie, dosy!. I dotknwszy ucha, uzdrowi go (k 22,51). Uzdrowienie ucha wyjania, dlaczego nie dokonano aresztowania; gdyby bowiem wniesiono zarzut, nie byoby adnego dowodu tego przestpstwa. Co wicej, wiadkowie zeznajcy przeciwko Piotrowi byliby cakowicie zmieszani i upokorzeni rezultatami tego cudu i mogliby zosta wyrzuceni z sdu jako zoliwi oskaryciele. Tak wic brak aresztowania jest milczcym potwierdzeniem informacji, e takie wydarzenie miao miejsce i e zosta dokonany cud. W trzeciej kategorii potwierdzenia zdroworozsdkowego wystarczy jeden przykad. J 20,4: (. . . ) drugi ucze wyprzedzi Piotra i przyby pierwszy do grobu. Tym drugim uczniem by w. Jan, co do ktrego panuje powszechna zgoda, i by najmodszym z Apostow. Jak moemy natomiast wnioskowa z J 21,18, w. Piotr mia ju za sob wiosn ycia. C wic bardziej naturalnego ni to, e modszy mczyzna wyprzedzi starszego i dotar pierwszy do grobu? Nastpnie, jako modszy, poczeka na przybycie starszego, zanim rozpocz badanie opuszczonego grobu. Jakiego lepszego dowodu modzieczego szacunku i skromnoci moglibymy oczekiwa ni ta postawa (ktra to wanie sprawia, e Jan by droszy Jezusowi ni inni)? Mona by mnoy wiele przykadw podobnych do tego, poniewa historie ewangeliczne s nimi wypenione. Przedstawione jednak powyej przykady wystarczaj cakowicie do zilustrowania teorii wzajemnego potwierdzania si Ewangelii. Przypadki wewntrznego potwierdzania si narracji Nowego Testamentu s szczeglnie przekonujce. S to argumenty i dowody majce natur nie zamierzonych zbienoci, ktre wykluczaj wszelk moliwo zmowy lub oszustwa. W wikszoci przypadkw przedstawiaj one wyizolowan myl potwierdzajc si wzajemnie z innymi, wyraonymi gdzie indziej. Cho pozornie nieistotne, niezalene od siebie i fragmentaryczne, gdy zostan zebrane

Wolnorynkowy punkt widzenia

www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

115

i poczone, dziaaj z si niemoliw do odparcia, podobnie jak czsteczki dynamitu. Raz jeszcze uwag nasz zwraca fakt, e niezgodnoci zaprzeczaj cakowicie pogldowi, i autorzy Ewangelii byli w zmowie, majc na celu zwiedzenie ludzkoci przez przedstawienie wiatu faszywej historii. Nic nie mogoby by bardziej absurdalne ni stwierdzenie, e ludzie zmawiajcy si, aby rozpowszechni oszustwo, zaniedbaliby fundamentaln zasad lec u podstaw wszelkiej skutecznej konspiracji. Zasad t jest stworzenie i zachowanie, przy ukadaniu planw sucych realizacji ich wsplnego zamiaru, zgodnoci midzy sowami i czynami. Jeeli wic nie byo uprzedniej zmowy, fakt, e czterech ludzi piszcych w rnym czasie i w rnych miejscach zgadza si ze sob, przedstawiajc treciowo t sam histori, jest jednym z najsilniejszych dowodw wiarygodnoci tych autorw i prawdziwoci ich narracji. W tym miejscu mona zacytowa wiadectwo pewnego wielkiego pisarza: Jeeli nie miaa miejsca uprzednia zmowa, w kilku zgodnych wiadectwach zawarte jest prawdopodobiestwo wiksze ni to, ktre byoby sum prawdopodobiestw, bdcych rezultatami zezna poszczeglnych wiadkw; prawdopodobiestwo, ktre pozostaje w mocy, nawet gdyby charakter tych wiadkw wskazywa, e nie zasuguj w ogle na wiar. To prawdopodobiestwo powstaje z samej zgodnoci. Szansa, aeby taka zgodno powstaa przypadkowo, jest jak jeden do nieskoczonoci, tzn., mwic innymi sowy, nie ma takiej szansy. Jeeli wic wykluczy zmow, nie pozostaje nic innego, jak prawdziwo faktu. Po zastosowaniu teorii prawdopodobiestwa w sytuacji, w ktrej nie byo adnej uprzedniej zmowy do ewangelistw, jestemy przekonani, e byli oni prawdomwni i e podane przez nich historie s prawdziwe.

C.4. Rozwamy teraz zgodno wiadectwa ewangelistw z ludzkim dowiadczeniem. Jest to czwarty test prawniczy wiarygodnoci wiadka przedstawiony przez Starkiego.
Zgodno wiadectwa z dowiadczeniem jest jednym z najskuteczniejszych i najpowszechniej uywanych testw wiarygodnoci wiadka. Warto doda, e jego stosowanie nie jest ograniczone do przewodw sdowych i do procesw prawniczych. Skuteczne korzystanie z tego testu nie wymaga adnych zawodowych kwalikacji w dziedzinie prawa. Kowal i ciela w rwnym stopniu jak sdzia uytkuj go w kadym procesie mylowym, w ktrym stwierdzenia innych s poddawane analizie i badaniu. Jeeli przedstawiona zostaje jaka nowa teoria, ktrej prawdziwo jest kwestionowana, stosuje si od razu test zgodnoci z dowiadczeniem. Jeeli teoria ta nie jest zgodna z tym, co widzimy, syszymy i czujemy, zazwyczaj odrzucamy j albo przynajmniej w ni wtpimy. Gdyby jaki badacz powrci z regionw arktycznych i powiedzia nam, e widzia pomaracze takie, jakie importujemy z Florydy rosnce na drzewach niedaleko bieguna pnocnego, nie uwierzylibymy mu. Nie dalibymy take wiary twierdzeniom podrnika z Ameryki Poudniowej,
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

116

Josh McDowell

ktry mwiby, e widzia niedwiedzie polarne yjce na brzegach Amazonki. Te informacje byyby cakowicie niezgodne z tym, co wiemy na temat istotnych warunkw uprawy pomaraczy, i z powszechnie znanymi zwyczajami i upodobaniami klimatycznymi niedwiedzia polarnego. Dokument z lat ycia Washingtona i rewolucji amerykaskiej, zawierajcy wzmianki o autostradach, telegrafach, telefonach i arwkach elektrycznych byby od razu uznany za faszywy, poniewa zarwno nasze wasne dowiadczenia, jak i fakty historyczne mwi nam, e nie byo takich rzeczy w czasach Washingtona i rewolucji amerykaskiej. To s przykadowe ilustracje zastosowania testu zgodnoci z dowiadczeniem w umysowym procesie oceniania i przesiewania wiadectwa innych ludzi. W stosunku do wiarygodnoci autorw Ewangelii nie przedstawiono adnego powanego zastrzeenia wynikajcego z testu zgodnoci podawanych przez nich informacji z dowiadczeniem. Powszechnie jest przyjmowane, nawet przez sceptykw, e fakty podane w Nowym Testamencie mogy si wydarzy w normalnym biegu natury i w zgodzie z ludzkim dowiadczeniem z wyjtkiem sytuacji, w ktrych opisywane s cuda. Kilku sceptykw ogosio, e cud jest niemoliwoci i e ewangelici, piszc swoje relacje o cudownych czynach Jezusa, albo zwodzili innych, albo sami byli zwiedzeni. Tak wic, skoro albo byli zwiedzeni, albo zwodzili innych, nie s godni wiary. Spinoza, wielki przeciwnik cudw, ktry twierdzi, e s one niemoliwe, napisa: Cud czy to przeciwny naturze, czy przekraczajcy natur jest czystym absurdem. Nic nie wydarza si w naturze, co nie pochodzi z jej praw; prawa te rozszerzaj si na wszystko, co pojawia si w umyle Boym i w kocu natura toczy si w ustalony i niezmienny sposb z tego wynika, e sowo cud moe by rozumiane jedynie w relacji do opinii ludzi i nie oznacza nigdy nic innego ni wydarzenie i zjawisko, ktrego przyczyna nie moe by wyjaniona przez inny podobny przypadek. . . Mgbym wic powiedzie, e cudem jest to, czego przyczyna nie moe by wyjaniona przez nasze rozumowanie oparte na znanych zasadach tego, co naturalne. Radykalny sprzeciw Spinozy wobec wiary w cuda, ktre s opisane w Nowym Testamencie, by nieuniknionym rezultatem jego szczeglnej lozoi. Spinoza by panteist i utosamia Boga z natur. Nie wierzy w Boga osobowego, oddzielonego od natury i wyszego od niej. Odrzuca koncepcj duchowego krlestwa posiadajcego duchowego wadc, ktremu ziemia i natura s poddane i posuszne. Tak wic kady przejaw mocy, ktrego nie mg utosami z naturaln si, uznawa za nierealny, a nawet za zwodniczy i oszukaczy; nie mg bowiem wyobrazi sobie niczego wyszego od natury, co mogoby stworzy to zjawisko. Tak wic jego sprzeciw wobec cudw nie by w rzeczywistoci niczym wicej ni zaprzeczeniem istnienia osobowego Boga, ktry na pocztku swym sowem powoa ziemi do istnienia i ktry od tamtej chwili czujnym ojcowskim okiem ledzi jej ruchy i rzdzi jej przeznaczeniem. Problem cudw jest w rzeczywistoci spraw wiary, a nie nauki. Niemoliwe jest zarwno potwierdzenie, jak i zanegowanie cudu przez demonstracj przyrodnicz. Innymi sowy, niemoliwe jest analizowanie cudu z punktu widzenia chemii czy zyki. Fakt cudu moe by jednak udowodniony przez zwyke ludzkie wiadectwo, tak jak moe by przez nie udowodnione kade

Wolnorynkowy punkt widzenia

www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

117

inne wydarzenie. Moemy wiadczy o jakim fakcie nawet wtedy, gdy nie potramy go zrozumie ani przedstawi jego przyczyny. Ci, ktrzy wierz, e w wiecie istniej oddzielne siy duchowe i zyczne, e istnieje wszechwiedzca i wszechmogca Istota Duchowa, ktra sama swoj wol moe stworzy planet albo zniszczy materi w celu zrealizowania swego zamiaru, ci z atwoci uwierz w dziaanie mocy sprawiajcej cuda. Ci, ktrzy wierz w biblijny opis stworzenia, w to, e Bg powiedzia na pocztku: Niechaj si stanie wiato i staa si wiato nie bd mieli adnej trudnoci z uwierzeniem, e Jezus zamieni wod w wino albo sprawi, e chromy czowiek zacz chodzi. Jeeli by On tym samym Bogiem, objawionym w ciele, ktry przy poranku stworzenia swoim sowem powoa co z niczego, z pewnoci mg przywrci ycie azarzowi i wzrok lepemu Bartymeuszowi. Problem lozoi Spinozy ley w tym, e jego wasna najwysza kapanka natura wydaje si nieustannie dziaa cuda wedug jego wasnej denicji i to wanie cuda, ktre bardzo przypominaj te, o ktrych mwi si, e zostay dokonane przez Chrystusa. Mleko jest wprowadzane do odka, poddawane rnym procesom rozkadu i potem wprowadzane do krwi, a w kocu staje si ciaem i komi. Ostateczny krok tego procesu transformacji jest nieznany i by moe niemoliwy do poznania przez naukowcw. Nowy Testament nie przedstawia adnej gbszej tajemnicy. Przemiana wody w wino nie jest niczym dziwniejszym, niczym bardziej niezrozumiaym, ni przemiana mleka w ciao i koci. Kto moe twierdzi, e w jednym z tych procesw skadniki chemiczne pozostaj te same, podczas gdy w drugim rni si. Niemniej rezultaty obu tych procesw pasuj doskonale do denicji Spinozy, e cudem jest to, czego przyczyna nie moe by wyjaniona przez nasze rozumowanie oparte na znanych zasadach tego, co naturalne. Mona zgodnie z prawd stwierdzi, e natura zawsze i wszdzie dziaa cuda zgodne z cudami dokonywanymi przez siy duchowe wszechwiata i paralelne wobec nich. Wszechpotnym cudem Boga jest przemiana czowieka z istoty cielesnej i grzesznej w ducha, dziki czemu czowiek moe opuci t ziemi dla ycia w niebie. Natura na swj nieudolny sposb prbuje naladowa ten cud, przeksztacajc gsienic w motyla, sprawiajc, e moe opuci gnojowisko dla ycia wrd kwiatw. Spinoza twierdzi, e cuda s niemoliwe, poniewa natura rozwija si w sposb ustalony i niezmienny. Lecz czy to jest rzeczywicie prawdziwe? Czy prawa natury s niezmiennie takie same? Czy sama natura nie wydaje si czasem zmczona jednostajnoci i nie postanawia wznie si ku wolnoci przez stworzenie czego, co nazywamy cudem albo inaczej wybrykiem natury? Dziaajc w zakresie tego, co Spinozie spodobao si nazwa ustalonym i niezmiennym biegiem rzeczy, natura zazwyczaj daje kurczakom dwie nogi, a wowi jedn gow. Zdarzaj si jednak kurczaki, ktre maj trzy nogi i we, ktre maj dwie gowy. Czy natura dziaaa swym ustalonym i niezmiennym biegiem, gdy je stwarzaa? Czy Spinoza mgby wyjani to zjawisko przez swoje naturalne rozumowanie oparte na znanych zasadach tego, co naturalne? Czy zadowoliby si nazwaniem ich naturalnymi przypadkami czy wybrykami natury? Tak czy owak, wedug jego denicji s to cuda i cay ten temat musi by omwiony w powizaniu z jak norm czy
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

118

Josh McDowell

denicj cudu. Jeeli natura czasami zmienia swoje wasne prawa i stwarza to, co nazywamy wybrykami, to dlaczego nierozsdne miaoby by zaoenie, e wielki Bg, ktry stworzy natur, mgby czasami zawiesza prawa, ktre stworzy dla rzdzenia wszechwiatem, albo nawet przy dokonywaniu tych zjawisk, ktre my nazywamy cudami zrezygnowa z nich dla pewnych celw? Inni sceptycy jak Renan nie zaprzeczaj moliwoci cudw, lecz zadowalaj si jedynie stwierdzeniem, e nie ma wystarczajcego dowodu, i takowe miay kiedy miejsce. W ten sposb odrzucaj wiadectwa Apostow. Renan powiedzia: Tak wic nie w imi tej czy innej lozoi, lecz w imi powszechnego dowiadczenia wyrzucamy cuda z historii. Mwimy, e do chwili obecnej aden cud nie zosta udowodniony. Breton, biograf i lozof, przedstawi nam swoje testy, ktre powinny by przeprowadzone, aby udowodni, i dokonany zosta cud. Napisa on: Co naley zrobi, jeeli jutro pojawi si jaki cudotwrca, ktry bdzie mia wystarczajce referencje, aby z nim rozmawia, i ogosi, e jest w stanie, powiedzmy, wskrzesza martwych? Naleaoby powoa komisj zoon z zjologw, zykw, chemikw i innych naukowcw. Ta komisja dokonaaby wyboru ciaa, upewniaby si, e mier jest rzeczywista, wybraa pokj, w ktrym miaby zosta dokonany eksperyment, zorganizowaaby cay system rodkw ostronoci, tak aby nie powstay adne wtpliwoci. Gdyby w takich warunkach dokonano wskrzeszenia, osignite zostaoby prawdopodobieswo niemale rwne pewnoci. Zawsze jednak musiaoby by moliwe powtarzanie eksperymentu ponownie wykonywanie tego, co raz zostao zrobione; dokonanie cudu nie mogoby napotyka adnych trudnoci. . . Cudotwrca musiaby powtarza swj cudowny akt w innych okolicznociach, w innych miejscach i na innych ciaach. Gdyby cud wydarza si za kadym razem, udowodnione zostayby dwie rzeczy: po pierwsze, e w tym wiecie zdarzaj si nadprzyrodzone wydarzenia; po drugie, e moc dokonywania cudw naley do pewnych osb lub zostaa im udzielona. Kt jednak zaprzeczy, e aden cud nigdy nie mia miejsca w takich okolicznociach? Dotychczas zawsze cudotwrca wybiera przedmiot eksperymentu, wybiera miejsce i publiczno. Jest to wyjtek ze sawnego ycia Jezusa Renana, ktrego zamiarem jest podwaenie opisw Ewangelii dotyczcych cudw Chrystusa. Nie bdzie przesad powiedzenie, e ten wielki sceptyk nie wykaza si w tym przypadku sw zwyk szczeroci w dyskusji. W poredni sposb porwna Jezusa do cudotwrcy i na zakoczenie stwierdzi, e przy dokonywaniu swoich cudw wybiera On przedmiot eksperymentu, wybiera miejsce i publiczno. Kady badacz Nowego Testamentu wie, e fakty i okolicznoci dotyczce dokonywania cudw przez Chrystusa s inne. Prawd jest, e wulgarna ciekawo i czepiajca si wszystkiego niewiara nie zostay usatysfakcjonowane obecnoci specjalnie wybranych zjologw, zykw i chemikw. Rwnie prawdziwe jest jednak to, e nikt nie zabrania obecnoci takim ludziom; nie miaa miejsca adna prba ukrywania si czy tajemniczoci. Nigdy nie byy te wybierane przedmioty eksperymentu, jakie szczeglne miejsca czy specjalna publiczno. Cuda Nowego Testamentu dokonyway si zazwyczaj pod goym niebem, na ulicy czy przy drodze, na zboczu gry, w obecnoci wielu ludzi zarwno przyjaci, jak i wrogw Jezusa. Nie byo adnych ogosze czy
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

119

poszukiwania przedmiotw eksperymentu. Jezus daleki od wybierania przedmiotu cudu, miejsca i publicznoci przejawia swoj cudown moc wobec tych, ktrzy przychodzili do Niego sami, poniewa cierpieli z powodu jakiej strasznej choroby i prosili o uzdrowienie. W niektrych przypadkach choroba trwaa bardzo dugo i bya dobrze znana w otoczeniu chorego. Uzdrowienie dokonywao si publicznie i byo powiadczone przez wielu ludzi. Renan proponuje, aby przed uwierzeniem w peni owemu cudotwrcy wspomnianemu w jego przykadzie wymaga od niego powtarzania aktu wskrzeszenia z martwych. To przywodzi nam na myl fakt, i Jezus dokonywa wielu cudw. W narracjach ewangelicznych opisano ich ponad czterdzieci; w wersecie koczcym Ewangeli wg w. Jana istnieje wyrane stwierdzenie, i Jezus dokona wielu cudw, ktre nie zostay nigdy zapisane. Te, ktre spisano, zostay uznane z caym szacunkiem za w zupenoci wystarczajce do udowodnienia Jego cudownej mocy. Jakkolwiek form przyjmie niewiara w swoim sprzeciwie wobec zjawiska cudu, centralnym jej punktem bdzie zawsze twierdzenie, i takie rzeczy nie zostay potwierdzone dowiadczalnie. Z tego wyprowadza si wniosek mwicy, e autorzy Ewangelii nie podoali testowi wiarygodnoci, poniewa wiadomie przedstawiali wydarzenia, ktre nie mogy mie miejsca. Nie trzeba pomniejsza wartoci tego konkretnego testu, naley jednak stwierdzi, e nic nie jest bardziej zwodnicze od tego, co nie jest waciwie okrelone i ograniczone. Naley pamita, e dowiadczenie jednego czowieka, jednego narodu czy jednego pokolenia nie musi by identyczne z dowiadczeniem innego czowieka, narodu czy pokolenia. Szczegowy proces techniczny zastosowany przez Egipcjan w budowaniu piramid jest w takim samym stopniu tajemnic dla wspczesnych naukowcw jak zasady dziaania radia dla tubylcw z Nowej Gwinei. Kultury Wschodu i Zachodu prezentuj wobec siebie zblione nieraz do cudw formy rnorodnoci w sposobie bycia, nawykach, zwyczajach, stylach mylenia i ycia. Francuz bdzie mwi: Jestem najlepszym farbiarzem w Europie, nikt nie moe mi dorwna i nikt nie moe przewyszy Lyonu. A jednak w Kaszmirze, gdzie dziewczta wykonuj szale o wartoci kilkudziesiciu tysicy dolarw, poka mu trzysta rnych kolorw, ktrych nie tylko nie bdzie mg wykona, lecz nawet rozrni. Walter Scott w swoich Opowieciach krzyowcw przejmujco opisuje spotkanie midzy Turkiem Saladynem a Anglikiem Ryszardem Lwie Serce. Saladyn poprosi Ryszarda, aby pokaza mu swoj przedziwn si. Normandzki monarcha podnis z podogi elazn sztab i zama j. Muzumanin by zdumiony. Nastpnie Ryszard zapyta, co on potra zrobi. Saladyn odpar, e nie potra ama elaza, lecz moe zrobi co rwnie cudownego. Nastpnie zdj z sofy puchow poduszk i przecign po niej ostrzem swej damasceskiej szabli, ktra rozcia poduszk na dwie czci. Ryszard wykrzykn w zdumieniu: To jest czarna magia, to jaka sztuczka szataska; nie mona przeci tego, co nie stawia oporu. Tutaj sia Zachodu i magia Wschodu spotkay si i dokonay w swojej obecnoci rzeczy, ktre wydaway si cudami. W swoim wielkim wykadzie pt. Zagubione sztuki Wendell Philips opowiada, jak kiedy George Thompson powiedzia mu, e widzia w Kalkucie pewnego czowieka, ktry rzuca w powietrze surowy jedwab, a jaki Hindus ci go na kawaki swoim paaszem. Szermierz z Zachodu nie potra tego zrobi.
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

120

Josh McDowell

Ludzie sprzeciwiajcy si cudom czsto pytaj, dlaczego nie dokonuj si one dzisiaj, dlaczego nigdy ich nie widzimy. Mona by na to odpowiedzie, e wedug denicji Spinozy cuda dokonywane s dzisiaj nie tylko przez natur, lecz take przez czowieka. Czy Edison byby nazywany magikiem i czarodziejem, jeliby ludzie nie wierzyli w jego wynalazki? Lecz czy twierdzenie, e nie widzimy dzisiaj cudw podobnych do tych, ktrych dokonywa Jezus, jest jakimkolwiek argumentem przeciwko ich prawdziwoci? Czy w przeszoci nie dziay si rzeczy, ktre nigdy si nie powtrz? Wspominalimy ju o piramidach egipskich i o zaginionej sztuce ich wznoszenia. Dalszym przykadem moe by pochodzenie czowieka. Prawdziwa jest niewtpliwie jedna z dwch teorii: albo pierwszy mczyzna i pierwsza kobieta przyszli na ten wiat nie rodzc si, albo mczyzna i kobieta s wytworem ewolucji, pochodzc od niszych gatunkw zwierzcych. adne inne teorie nie zostay przedstawione. Ot pewne jest, e wspczesne pokolenia nie dowiadczyy adnej z tych rzeczy, poniewa wszystkie istoty ludzkie yjce dzisiaj bez wtpienia narodziy si z innych istot ludzkich i pewne jest take, e proces ewolucji zatrzyma si dawno temu, poniewa ludzie byli tak samo doskonali zycznie i umysowo cztery tysice lat temu, jak s dzisiaj. Innymi sowy, procesy, ktre doprowadziy do powstania czowieka, nale do przeszoci, poniewa nie dowiadczamy dzisiaj ani ogrodu Eden, ani nie dokonuje si adna powszechna metamorfoza map. Tak wic twierdzenie, e cuda Jezusa nie wydarzyy si, poniewa nie zdarzaj si podobne rzeczy dzisiaj, jest zaprzeczeniem wydarze w historii niepodwaalnych tylko z tego powodu, e takie wydarzenia nie s znane nam i naszemu pokoleniu. Uznawanie za fasz wszystkiego, czego osobicie nie zobaczylimy, nie usyszelimy i nie odczuwalimy, byoby niezmiernym ograniczeniem naszej perspektywy umysowej. Nawet gdybymy doczyli do tego dowiadczenia innych ludzi, ktrych widzielimy i znamy, nasz horyzont intelektualny nie powikszyby si zbytnio. Wiele informacji jest przekazywanych telegracznie i o wielu sprawach dowiadujemy si od podrnikw, ktrych sowa powinnimy przyjmowa za prawdziwe, cho ich relacje nie maj adnego zwizku z tym, co kiedykolwiek widzielimy czy syszelimy. W przeciwnym wypadku bylibymy takimi gupcami jak w krl syjamski, ktry nie uwierzy sowom ambasadora Holandii, i w jego kraju czsto woda zamarza i przyjmuje posta ciaa staego. W gorcym klimacie Pwyspu Indochiskiego krl w nigdy nie widzia lodu i dlatego nie uwierzy, e co takiego moe dzia si gdzie indziej. Zgodno z dowiadczeniem bdzie najbardziej logicznym i rozsdnym testem, jeeli zostanie odpowiednio rozszerzona, tak aby obejmowaa wszystkie materialne aspekty badanego przedmiotu. Jest natomiast testem najbardziej zawodnym, jeeli upieramy si przy ocenianiu materialnego i duchowego wszechwiata z jego nieskoczon rnorodnoci form i przemian przez ograniczone dowiadczenie prostego i wyizolowanego ycia albo przez szczeglne normy jakiego wieku czy rasy. Przy takim rozumieniu tego testu niemoliwy byby rozwj cywilizacyjny, poniewa kade pokolenie ludzi musiaoby zaczyna od nowa i byoby ograniczone do korzystania z rezultatw swojego wasnego dowiadczenia. Co wicej, kierowanie si tak zasad uniemoliwioby akceptacj praw natury odkrytych drog rozumowania przez
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

121

uczonych albo stwierdzonych dziki badaniom zycznym i chemicznym, dopki prawda ta nie staaby si dostpna powszechnemu dowiadczeniu. Kady czowiek byby wic wtedy jak ten niedowierzajcy obywatel, ktry po usyszeniu, e z Baltimore do Waszyngtonu przysano depesz ogaszajc nominacj Jamesa K. Polka w wyborach prezydenckich, odmwiby uwierzenia w ni, dopki sam nie mgby stwierdzi tego, bdc obecny jednoczenie na obu kocach linii. Telegraa jest jednak rzeczywistoci, nawet wbrew niedowierzaniu i brakowi dowiadczenia. Amerykascy tubylcy, ktrzy pierwsi ogldali okrty Kolumba, podobno uwaali je za potne ptaki z niebios i nie mogli uwierzy, e s to odzie, poniewa nigdy nie widzieli odzi ze skrzydami. Herodot opowiada o miaych eglarzach, ktrzy popynli wzdu wybrzey Afryki dalej ni zazwyczaj pywao si w tamtych czasach. Wrcili z cudown relacj ze swojej podry i opowiadali, e dopynli do kraju, w ktrym ich cienie w poudnie wskazyway kierunek poudniowy. Nie uwierzono im, a ich relacje zostay odrzucone przez mieszkacw wybrzey Morza rdziemnego z kpin i pogard, poniewa jedynym ich dowiadczeniem byo to, e cie czowieka w poudnie zawsze wskazuje kierunek pnocny. Nie wierzyli, aby byo moliwe, by cienie mogy wskazywa inny kierunek. A jednak, mimo to, relacje eglarzy byy prawdziwe. Te proste przykady pouczaj nas, e inni ludzie mieli dowiadczenia nie tylko rne od wszystkiego, co kiedykolwiek sami przeywalimy, lecz take niezrozumiae dla nas w danej chwili albo i zawsze. Mora tej prawdy zastosowany do ewangelistw opisujcych cuda brzmi, e szczliwi uczestnicy i wiadkowie cudownych czynw Jezusa mogli pozna dowiadczenia, ktrych my nigdy nie mielimy i ktrych nie moemy obecnie dokadnie zrozumie.

C.5. Po pite i ostatnie naley zbada zgodno wiadectwa z innymi okolicznociami


Jest to gwny test wiarygodnoci we wszystkich tych przypadkach, w ktrych wiadek nie yje, jest nieobecny lub chory psychicznie, a jego relacja jest przedstawiana na pimie. W takich warunkach niemoliwe jest zastosowanie tego, co mona by okreli jako osobiste przesuchanie wiadka przez stron przeciwn. Innymi sowy, niemoliwe jest krytyczne zbadanie w takim stopniu jak wtedy, gdy yje on i wiadczy ustnie takich cech, jak: uprzedzenia, przesdy i zachowanie si wiadka. Jeeli wiadectwo pisemne jest wszystkim, co mamy, jego rzetelno moe by stwierdzona jedynie przez dokadne badanie jego czci, porwnywanie ich nawzajem ze sob, a nastpnie porwnywanie ich z rwnolegymi, wspczesnymi im faktami i okolicznociami. Test ten jest niezmiernie wany. Greenleaf przedstawi dokadnie i treciwie podstaw, na ktrej si on opiera: Kade wydarzenie, ktre rzeczywicie miao miejsce, ma swoje odpowiednie miejsce w szerokim i skomplikowanym strumieniu okolicznoci, na ktry skadaj si dziaania ludzi; zawdzicza swoje istnienie wydarzeniom, ktre je poprzedziy, jest blisko zwizane z wszystkimi wydarzeniami, ktre wydarzyy si w tym samym czasie i miejscu, a czsto take z tymi, ktre wydarzyy si w odlegych czciach wiata, i samo z kolei daje pocztek niezliczonym innym nastpujcym po
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

122

Josh McDowell

nich wydarzeniom. W caym tym niemale niepojtym splocie i pozornym baaganie istnieje doskonaa zgodno. Skoro wic fakt, ktry rzeczywicie mia miejsce, jest dokadnie dopasowany do kadego innego wspczesnego mu i zwizanego z nim choby w najmniejszym stopniu wydarzenia, niemoliwe jest, aby rozum ludzki wymyli histori, ktra po dokadnym porwnaniu z prawdziwymi wydarzeniami z tego samego miejsca i czasu moga nie zosta rozpoznana jako faszywa. Zasada ta daje szerokie pole do wykazania umiejtnoci stawiania pyta przez stron przeciwn i umoliwia jej czsto wydobycie prawdy i wykrycie faszerstwa tam, gdzie wszystkie inne testy zawiody. Zasada ta jest take doskonale znana krzywoprzysicom i ludziom przekupujcym wiadkw. Faszywy wiadek starannie unika wieloci szczegw, ucieka przed tym, co konkretne i sdzi, e jego bezpieczestwo spoczywa w ograniczeniu wiadectwa tak bardzo, jak tylko jest to moliwe do pojedynczego faktu, ktry ma niewiele powiza z innymi faktami i okolicznociami, a i te s proste. Gdy wiadek jest zbyt wielkim ignorantem, aby rozumie t zasad i doceni zwizane z ni niebezpieczestwo, wsppracujcy z nim prawnik jeeli zgodzi si zbezczeci swj zawd i zanieczyci wody sprawiedliwoci faszywym wiadectwem na pewno udzieli mu odpowiedniego ostrzeenia. Powie wiadkowi, e w sprawach, co do ktrych nie zosta poinstruowany, ma wiedzie i pamita tak mao, jak tylko jest to moliwe. Rezultatem bdzie sytuacja, w ktrej jego wiadectwo zwaszcza w sprawach, w ktrych bdzie pytany przez sd bdzie chwiejne, pene luk, niezrwnowaone i nienaturalne. Bdzie wymawia si za kadym razem wygodnym dla siebie brakiem pamici, ktry umoliwi mu zapomnienie wielu wanych okolicznoci i faktw, ale nie przeszkadza w zapamitaniu wielu niewanych. Bdzie zdradza lkliw niepewno w sprawie stanowczego opowiedzenia si w kadej szczegowej sprawie, w ktrej nie zosta poprzednio poinstruowany. Z drugiej strony wiadek prawdomwny jest zazwyczaj otwarty, a jego wypowiedzi jasne i wyczerpujce. Wykazuje gotowo do odpowiadania na wszystkie pytania, nawet te, ktre dotycz najdrobniejszych szczegw, i wydaje si cakowicie nieporuszony pytaniem sprawdzajcym lub wykazujcym sprzeczno w jego wiadectwie. Jego wiadectwo jest wic zrwnowaone, naturalne i szczegowe. Ot te ostatnie cechy znamionuj kad kart historii Nowego Testamentu. Autorzy ewangeliczni pisali z najwysz swobod i zapisywali szczegowo maniery, zwyczaje, nawyki i fakty historyczne im wspczesne. Naturalno i szczero ich pism s po prostu zdumiewajce. Nigdzie nie ma ladu prby ukrycia czego, zaatania czy dopasowania. Nigdzie w ich pismach nie pojawiaj si adne zdania wprowadzajce ani nastpujce po nich wyjanienia, ktre zazwyczaj s cechami faszywego wiadectwa. Odnosi si wraenie, e nigdy nie naginaj rzeczywistoci do takich o niej wyobrae, aby czytelnikom atwiej byo uwierzy w to, co napisali. Ich narracje wydaj si mwi: to jest zapis prawdy, a jeli wiat odrzuci go, to tym samym odrzuci fakty historyczne. Taka naturalno i pewno wywieraj zawsze nieodparte wraenie prawdy i w kadej debacie s uznawane za nieomylne jej oznaki. Naley stwierdzi, e ewangelici byli w peni wiadomi niebezpieczestwa wynikajcego ze zbyt wielkiej szczegowoci faszywego wiadectwa i
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

123

z pewnoci, gdyby ich sowa nie byy prawdziwe, obawialiby si przytacza tak wiele szczegw. Przedstawilimy ju opini profesora Holtzmanna z Heidelbergu, mwic, e Ewangelie synoptyczne zostay spisane midzy 60 a 80 rokiem po Chr. Pewne jest, e w tym czasie yo jeszcze cigle wielu ludzi, ktrzy dobrze znali wydarzenia z ycia Zbawiciela, Jego nauk oraz dziesitki innych faktw i okolicznoci podawanych przez witych pisarzy. w. Pawe (1 Kor 15,6) mwi o piciu setkach braci, ktrym zmartwychwstay Jezus ukaza si jednoczenie, po czym dodaje: (. . . ) wikszo z nich yje dotd, niektrzy za pomarli. A trzeba pamita, e ta szczeglna grupa ponad dwustu pidziesiciu ludzi z pewnoci nie obejmowaa wszystkich, ktrzy w tamtym okresie zachowali dokadn pami o Mistrzu, Jego nauczaniu i cudach. Wielu ludzi, ktrzy zostali przez Niego uzdrowieni, dzieci, ktre siadyway na Jego kolanach i byy przez Niego bogosawione, wielu czonkw stronnictw faryzeuszw i saduceuszw, ktrzy przeladowali Go i doprowadzili do Jego mierci, bez wtpienia cigle yo i miao w pamici ywe wspomnienia posugi Nazarejczyka. Ludzie ci mogliby zaprzeczy, kierujc si swoj osobist wiedz, faszywym stwierdzeniom przedstawianym przez ewangelistw. wiadomo tego faktu byaby sama w sobie silnym motywem zmuszajcym do mwienia prawdy. Prawdziwo Ewangelii nie tylko nie zostaa obalona przez wspczesnych im pisarzy, lecz nie zostaa take przekrelona przez pniejsze badania naukowe i historyczne. W tym momencie doszlimy do bezporedniego zastosowania testu zgodnoci wiadectwa ewangelistw ze wspczesn im histori. Jako ilustracje zostan przedstawione jedynie fakty z historii wieckiej, potwierdzajce okolicznoci towarzyszce procesowi i ukrzyowaniu Mistrza. Ewangelici pisz, e Chrystus by sdzony przez Poncjusza Piata. Zarwno Jzef, jak i Tacyt mwi nam, e Piat by prokuratorem Judei w tym czasie. W J 18,31 czytamy: Piat wic rzek do nich: Wecie Go wy i osdcie wedug swojego prawa. Odpowiedzieli mu ydzi: Nam nie wolno nikogo zabi. Od wielu wieckich historykw staroytnych i nowoytnych dowiadujemy si, e wadza nad yciem i mierci zostaa zabrana ydom i przekazana prokuratorowi rzymskiemu. W J 19,1617 czytamy: Zabrali zatem Jezusa. A On sam dwigajc krzy wyszed na miejsce zwane Miejscem Czaszki (. . . ). Zdanie potwierdzajce znajdujemy w pismach Plutarcha: Kady rodzaj przestpstwa daje w rezultacie waciw sobie udrk; tak jak kady zoczyca, gdy jest prowadzony na egzekucj, niesie swj wasny krzy. W Mt 27,26 czytamy: (. . . ) Jezusa kaza ubiczowa i wyda na ukrzyowanie. To, e biczowanie byo wstpem do egzekucji u Rzymian, powiadczone jest przez wielu pisarzy staroytnych, wrd ktrych mona wymieni Jzefa i Liwiusza. Nastpujce teksty pochodz z dzie Jzefa: (. . . ) ktrego ukrzyowa wpierw ubiczowawszy. Po ubiczowaniu zostali ukrzyowani naprzeciw Cytadeli. Zosta spalony ywcem po biczowaniu. Z dzie Liwiusza wystarczy pojedyncze zdanie: Wszyscy zostali wyprowadzeni, ubiczowani rzgami i zgadzeni. W J 19,1920 czytamy: Wypisa te Piat tytu winy i kaza go umieci
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

124

Josh McDowell

na krzyu. A byo napisane: Jezus Nazarejczyk, Krl ydowski. (. . . ) A byo napisane w jzyku hebrajskim, aciskim i greckim. Rzymski zwyczaj przybijania oskarenia do narzdzia kary jest wspomniany przez kilku pisarzy staroytnych, wrd nich Swetoniusza i Kasjusza Diona. W dzieach Swetoniusza pojawia si nastpujce zdanie: Wystawi ojca rodziny dla psw z takim tytuem: Gladiator, bezbony w mowie. U Kasjusza Diona mona przeczyta: Przeprowadziwszy go przez rodek sdu i zgromadzenia z napisem oznajmiajcym przyczyn jego mierci, ukrzyowali go. W kocu czytamy w J 19,32: Przyszli wic onierze i poamali golenie tak pierwszemu jak i drugiemu, ktrzy z Nim byli ukrzyowani. Kara krzyowania zostaa zniesiona edyktem Konstantyna. Piszc pochwa tego edyktu, pewien sawny pisarz pogaski wymienia okolicznoci amania goleni. By on do tego stopnia peen mioci, e pierwszy znis bardzo staroytn kar krzy poczony z amaniem goleni. Jeeli zestawimy wski krg faktw zwizanych z procesem i ukrzyowaniem Jezusa ze znanymi wydarzeniami z wczesnej historii i bdziemy rozwaali opowieci ewangeliczne jako cao, stwierdzimy, e s one potwierdzone przez fakty z historii powszechnej. Badanie Ewangelii ujawni take zawarty w nich element Boy, co stanowi ostateczny dowd ich prawdziwoci i rzetelnoci. Omwienie Boego czy duchowego elementu w historiach ewangelicznych wykracza jednak poza cel tej rozprawy. Kocowe jej strony zostan powicone rozwaeniu ludzkiego elementu w narracjach Nowego Testamentu. Nie bdzie to wic nic wicej ni rozwinicie piciu prawniczych testw wiarygodnoci wymienionych przez Starkiego. Przez ludzki czy te historyczny element wiarygodnoci w narracjach ewangelicznych rozumiemy podobiestwo faktw przedstawianych w nich do zapisanych w wieckich historiach o uznanym autorytecie, ktrych twierdzenia zwyklimy przyjmowa za prawdziwe. Wzajemne relacje faktw historycznych oraz zwizki i poczenia wydarze znanych albo uwaanych za prawdziwe z innymi, ktre staramy si udowodni, tworz fundamentaln podstaw wiary i s rzetelnymi sposobami dowodzenia. Nawet najbardziej powierzchowne przejrzenie Nowego Testamentu ujawnia uderzajce podobiestwo midzy opisywanymi tam wydarzeniami a dobrze znanymi faktami, o jakich donosz wieccy historycy, ktrych sowom bez zastrzee wierzymy. Przedstawmy kilka przykadw i zwrmy uwag na kilka takich podobiestw. Opisujc trwog Zbawiciela w Ogrodzie Oliwnym, w. ukasz mwi: Pogrony w udrce jeszcze usilniej si modli, a Jego pot by jak gste krople krwi, sczce si na ziemi. To dziwne zjawisko krwawego potu jest tak rzadkim wydarzeniem, e czsto zaprzeczano prawdziwoci tego faktu. Opis ten bywa przypisywany przesadnej wyobrani trzeciego ewangelisty. A jednak podobne zdarzenia s potwierdzone w dzieach wieckich pisarzy. Tissot donosi o przypadku, w ktrym pewien eglarz tak przerazi si sztormem, e z przeraenia upad, a jego twarz pokrya si krwawym potem, ktry w czasie caego sztormu jak zwyky pot powraca po otarciu. Schenck donosi: Zakonnica wpada w rce onierzy i zobaczywszy siebie otoczon mieczami i sztyletami grocymi natychmiastow mierci, tak bardzo tym si przerazia i zostaa wstrzniWolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

125

ta, a kada cz jej ciaa zacza krwawi i umara ona z upywu krwi na oczach swoich napastnikw. Piszc o mierci Karola IX, krla Francji, Voltaire stwierdzi: Choroba, ktra spowodowaa jego mier, bya bardzo niezwyka; jego krew wypywaa ze wszystkich porw jego ciaa. Choroba ta, ktrej kilka przykadw zanotowano, jest albo rezultatem najwyszego przeraenia, szaleczej mki, albo gwatownego lub melancholicznego temperamentu. To samo wydarzenie zostao plastycznie opisane przez pewnego francuskiego historyka, De Mezeraya: (. . . ) dugo walczy przeciwko swojej chorobie i zosta przez ni w kocu pokonany na swoim ou w zamku Vincennes okoo 8 maja 1574 roku. Podczas ostatnich dwch tygodni ycia jego organizm dokonywa dziwnych wysikw. Dotknity by spazmami i konwulsjami najwyszej gwatownoci. Przewraca si i rzuca si nieustannie, a jego krew wypywaa ze wszystkich otworw jego ciaa, nawet z porw skry, tak e pewnego razu znaleziono go oblanego krwawym potem. Jeeli w eglarz, owa zakonnica i krl Francji przeywali co, co opisane zostao jako krwawy pot, dlaczego miaoby wydawa si niewiarygodne, i czowiek o imieniu Jezus, ciela z Nazaretu, mg mie podobne przeycie? Jeeli mamy wierzy Tissotowi, Schenckowi i Voltaireowi, dlaczego nie mielibymy uwierzy w. ukaszowi? Jeeli w. ukasz powiedzia prawd w tej sprawie, dlaczego mielibymy wtpi jego sowom dotyczcym innych spraw zwizanych z yciem, mierci i zmartwychwstaniem Syna Boego? Czy Voltaire, najgenialniejszy i najwikszy sceptyk, nie potwierdza w tej szczeglnej sprawie sw biografa Chrystusa? Przejdmy do innego przykadu potwierdzenia poprzez podobiestwo. Opisujc ukrzyowanie, w. Jan napisa: (. . . ) jeden z onierzy wczni przebi Mu bok i natychmiast wypyna krew i woda. Wczesna krytyka sceptyczna zaprzeczaa opisowi wypynicia krwi i wody z boku Zbawiciela, poniewa inni ewangelici nie wspominaj o tym wydarzeniu i jak uznano jest to fakt nienaukowy. Lecz wspczesna nauka medyczna wykazaa, e Jezus umar na pknicie serca. Okoo poowy poprzedniego wieku znany angielski lekarz i chirurg, doktor Stroud, napisa rozpraw zatytuowan Medyczna przyczyna mierci Jezusa. W tej ksice udowodni bardzo jasno, e bezporedni przyczyn mierci Jezusa na krzyu byo pknicie serca. Na potwierdzenie tego faktu przedstawi wiele argumentw. Midzy innymi twierdzi, e pknicie serca jako przyczyna mierci Ma Boleci jest potwierdzona przez krtki czas, podczas ktrego pozostawa On na krzyu, i Jego gony krzyk, zanim odda ducha. Lecz najsilniejszym dowodem wedug autora tego dziea jest fakt, i po przebiciu wczni z Jego boku wypyny krew i woda. Doktor Stroud stwierdza, e to si dzieje czsto, gdy serce zostanie w nagy i gwatowny sposb przebite z zewntrz po mierci spowodowanej jego pkniciem. W cigu kilku godzin po mierci wywoanej t przyczyn krew czsto rozdziela si na swoje czci skadowe: crassamentum delikatn, grudkowat substancj koloru ciemnoczerwonego i serum blady, wodnisty pyn. Popularnie s one nazywane krwi i wod. Wypyn one oddzielnie, jeeli osierdzie i serce zostan gwatownie przekute czy rozdarte. W traktacie tym cytowanych jest wiele autorytetw medycyny, a wnioski w nim zawarte s potwierdzone przez kilku najsawniejszych lekarzy i chirurgw Anglii. Bardzo prawdopodobne jest, e w. Jan nie zna medycznej przyczyny
www.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

126

Josh McDowell

dziwnego wypywu krwi i wody z boku Jezusa. Wydaje si, i obawia si, e sowom jego nie bdzie si wierzyo, poniewa w nastpnym wersecie przezornie mwi wiatu, e widzia to osobicie. Zawiadczy to ten, ktry widzia, a wiadectwo jego jest prawdziwe: on wie, e mwi prawd, abycie i wy wierzyli. Tutaj take w sprawie wypynicia krwi i wody z boku Jezusa wspczesna wiedza medyczna potwierdzia prost narracj agodnego i penego mioci ewangelisty. Jeszcze inn ilustracj podobiestwa, wspgrania i potwierdzenia faktu jest incydent zwizany z aresztowaniem Jezusa w Ogrodzie Oliwnym. w. Jan pisze: Skoro wic rzek do nich: Ja jestem, cofnli si i upadli na ziemi. Jest to tylko jeden z kilku znanych w historii przypadkw, w ktrych zwyczajni ludzie zostali oszoomieni i sparaliowani w obecnoci wybitnego czowieka, ktremu zamierzali uczyni co zego. Gdy Sulla posa pewnego galijskiego kawalerzyst do Minturnae, aby zabi Mariusza, w wielki rzymski lew powsta i rzucajc ogie oczami skierowa si w kierunku kawalerzysty, ktry z najwyszym przeraeniem uciek z tego miejsca, krzyczc: Nie potra zabi Caiusa Mariusa! Z Ewangelii w. Mateusza dowiadujemy si, e w momencie aresztowania w Ogrodzie Oliwnym wszyscy uczniowie opucili Go i uciekli. Nie jest to wyizolowany przypadek tchrzostwa i dezercji. Jest to jedynie ilustracja powszechnej prawdy: tum bdzie lepo szed za mistrzem i do szalestwa uwielbia bohatera czy proroka w godzinie jego triumfu i zwycistwa, lecz opuci go i ucieknie w momencie jego upokorzenia i ukrzyowania. Wemy pod uwag spalenie Savonaroli. Ten ksidzpatriota z Republiki Florenckiej wierzy, i jest natchniony przez Boga; jego heroiczne ycie i mczeska mier wydaj si usprawiedliwia jego sowa. Na ambonie kocioa w. Marka sta si heroldem i zwiastunem reformacji, a peni powicenia zwolennicy chonli jego sowa, jak gdyby byy natchnionymi kazaniami z nieba. A jednak, gdy inkwizycja skazaa go na spalenie na stosie i wizki chrustu zapaliy si wok niego, ten sam tum, ktry przedtem go podziwia, teraz wymyla mu, drwi z niego i szydzi z jego mczestwa. Wemy pod uwag karier Napoleona. Gdy soce Austerlitz wznioso si nad wiatem, cay nard francuski oszala z mioci i oddania dla swego cesarza, ktry kiedy by szarym Korsykaczykiem. Lecz gdy wojska sprzymierzonych wkraczay do Parya po bitwie pod Lipskiem, ten sam nard francuski zapar si swego cesarskiego boyszcza, postrca jego obrazy, uniewani jego dekrety i zjednoczy si z ca Europ, dajc jego doywotniego wygnania z Francji. Potem nastpio wygnanie na Elb. Lecz historyczny melodramat ludowej wiernoci i zmiennoci jeszcze si nie skoczy. Gdy ten sam Napoleon w kilka miesicy pniej uciek ze swego wizienia na wyspie na Morzu rdziemnym i wyldowa na wybrzeach Francji, nard francuski znowu szala z radoci, witajc wygnaca z otwartymi ramionami, niemale zadusi go swoimi pocaunkami. Mino sto dni. Na przeraajcym polu bitwy pod Waterloo szansa i los poczyy si, aby zniszczy fortun swego byego krla. Znowu zmienny tum Francuzw zorzeczy swemu upademu

Wolnorynkowy punkt widzenia

www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

127

monarsze, ogosi koniec dynastii napoleoskiej i powita okrzykami radoci powrt wygnanego Burbona, Ludwika XVIII. Gdy ewangelista pisa: wszyscy uczniowie opucili Go i uciekli, da jedynie wyraz prostej prawdzie, ktr odzwierciedla i potwierdza caa historia. Podobiestwa historii witej i wieckiej nie ograniczaj si do samych faktw. Wydaje si, e historia wiecka stworzya w pewnych okresach postacie bardzo podobne do tych, ktre znamy z historii witej. Podobiestwo jest czsto tak uderzajce, e a wywouje zdumienie. Kto przypomina w. Piotra, jeeli nie marszaek Ney? Piotr by przywdc apostolskiej Dwunastki Ney by szefem dwunastu marszakw Napoleona. Piotr by impulsywny i gwatowny podobnie Ney. Piotr by tym, ktry pierwszy przemawia i dziaa we wszystkich nagych wypadkach apostolskiej posugi. Ney, jak mwi nam Dumas, zawsze niecierpliwi si, chcc rozpoczyna bitw i dowodzi pierwszym atakiem. Piotr prawdopodobnie ostatni opuci ogrd, w ktrym rozpocza si wielka tragedia jego Mistrza. Ney by ostatnim, ktry wycofa si z Rosji ogarnitej przez straszliw zim, w ktrej wyranie wida byo pocztki koca kariery jego wielkiego monarchy. Piotr zapar si Jezusa, Ney odtrci Napoleona, a nawet oarowa si w czasie jego ucieczki z Elby dostarczy go w klatce Ludwikowi XVIII. Piotr zosta nastpnie ukrzyowany z powodu swego oddania Jezusowi, ktrego wczeniej si zapar, Ney zosta zabity z powodu lojalnoci wobec Napoleona, ktrego kiedy odtrci. Podane tutaj przykady polegaj na porwnywaniu i oparte s na podobiestwie. Ilustracji takich mona by przytacza wiele, lecz sdz, e w sprawie tej powiedziano ju wystarczajco duo. Na zakoczenie tego krtkiego omwienia elementu ludzkiego w Pimie witym mona jeszcze wspomnie o innym tecie prawdy, ktry moe by zastosowany do ewangelistw. Test ten nie pochodzi z porwnania opartego na jakiej szczeglnej grupie faktw historycznych. Wypywa on z atwo zauwaalnego i niemoliwego do oddzielenia zwizku midzy sowami autorw Ewangelii a dowiadczeniem ludzkoci. Do zobrazowania tego punktu wystarczy jedna ilustracja. Gdy Jezusa przybijano do krzya, to smutne widowisko miao miejsce pod nieobecno Apostow, z wyjtkiem w. Jana. Mczyni, ktrzy przedtem chodzili z Nazarejczykiem, nie podtrzymywali Mistrza i nie agodzili Jego cierpienia w szczytowym momencie konania. Towarzyszce Mu kobiety byy jednak z Nim do koca. Maria, Jego Matka, Maria Magdalena, Maria, ona Kleofasa, Salome, matka Jana Ewangelisty i inne spord kobiet, ktre szy za Nim z Galilei, posugiway Mu w Jego cierpieniach i pocieszay Go swoj obecnoci. Byy one ostatnimi ludmi, ktrzy przywarli do Jego krzya i pierwszymi, ktrzy powitali Go rankiem trzeciego dnia. Gdy bowiem wit zmartwychwstania zajania nad wiatem, te same kobiety spiesznie zday do grobu, niosc maci wonn oar niemiertelnej mioci. Co za kontrast midzy oddaniem i powiceniem kobiet a zmiennoci mczyzn, ktrzy kroczyli ladami Ma Boleci w Jego ostatnich dniach! Jeden z Apostow zapar si Go, inny zdradzi Go, a wszyscy z wyjtkiem jednego opucili Go w zmaganiu ze mierci. Jego rodacy ukrzyowali Go haniebnie. adna jednak z kobiet wymienionych w Nowym Testamencie nigdy nie podniosa swego gosu przeciwko Synowi Boemu. Ten pyncy ze witych stronic obraz powicenia kobiet jest odzwierwww.korespondent.pl Wolnorynkowy punkt widzenia

128

Josh McDowell

ciedlony w historii powszechnej i ludzkim dowiadczeniu. Nie trzeba wielu przykadw. Wystarczy powiedzie, e gdy w. Mateusz, w. Marek, w. ukasz i w. Jan mwi nam o tym powiceniu, po prostu odpowiadamy: Tak, tak zawsze byo we wszystkich krajach i w kadym czasie. Wiemy o tym nie tylko z historii, ale take z naszego wasnego dowiadczenia we wszystkich dziedzinach ycia poczwszy od koyski a do grobu. Noc boleci nigdy nie staje si tak ciemna, eby mio matki nie rozwietlia jej mroku. Kryminalny wyrok wydany na przewrotnego syna nigdy nie stanie si tak czarny, aby jej ramiona nie znalazy si przy nim. W caym zakresie poczwszy od penej mioci lojalnoci wobec kochanej osoby a do patriotycznego powicenia sprawom narodu wierno kobiety jest niemiertelna. Mwi si, e kobiety francuskie zapaciy Niemcom dug wojenny. Sowa wypowiedziane przez spartask matk do jej syna-onierza s zbyt dobrze znane, aby je powtarza. Gdy legiony Scypiona otoczyy mury Kartaginy i desperacja ogarna mieszkacw tego punickiego miasta, kartagiskie kobiety obcinay swoje dugie czarne wosy, aby wykona z nich ciciwy do kartagiskich ukw. Przykady mona by mnoy; te, ktre zostay podane, wystarcz jednak, aby wykaza, e Maria, Marta i Salome, kobiety z Ewangelii, s po prostu jednymi z wielu penych powicenia kobiet na tym wiecie. Gdy dochodzimy do podsumowania, musimy stwierdzi, e jeeli historycy ewangeliczni nie s wiarygodni, to nie mamy te adnych podstaw do racjonalnej wiary w wieckie kroniki ludzkiej historii. adna inna literatura nie wytrzymuje tak dobrze badania historycznego jak biograe Nowego Testamentu. Moemy powiza nasz wspczesn Bibli z Bibli apostolsk nie jakim pojedynczym acuchem, lecz trzema wielkimi acuchami. Wielkie rkopisy: watykaski, aleksandryjski i synajski, pochodzce z IV i V wieku, musz by kopiami oryginaw, albo przynajmniej pierwszych kopii. Na podstawie tych rkopisw opracowano znany obecnie tekst Biblii. Rne wersje i tumaczenia oryginau Pisma witego z jzykw, w ktrych zostao ono najpierw napisane, na inne jzyki tworz doskonale poczenie midzy dniami Apostow a naszymi czasami. Wulgata, sawne tumaczenie aciskie w. Hieronima, zostao ukoczone w roku 406. Ten wielki uczony sam powiedzia, e przy dokonywaniu tumaczenia posugiwa si staroytnymi (greckimi) kopiami. Rkopisy, ktre byy staroytne na przeomie IV i V w., musiay by albo pismami oryginalnymi, albo przynajmniej pierwszymi kopiami. Caa wic Wulgata jest doskonaym historycznym poczeniem midzy Bibli, ktr czytamy dzisiaj, a t, ktr czytali pierwsi chrzecijanie. Take pisma Ojcw Kocioa tworz acuch, w ktrym nie brakuje adnego ogniwa midzy Bibli naszego pokolenia a Bibli pierwszego pokolenia uczniw Chrystusa. W peni suszne jest twierdzenie, e gdyby wszystkie Biblie na wiecie zostay zniszczone, mona by zrekonstruowa niemale doskona Bibli z cytatw zamieszczonych w rnorodnych ksikach tak s one liczne i tak dokadne. Poczynajc od Barnaby i Klemensa, towarzyszy w. Pawa, poprzez wszystkie wieki nie ma ani jednego pokolenia, w ktrym jaki ksi czy dostojnik Kocioa nie zostawiby na pimie przekonujcego materiau dowodowego, e ksigi Starego i Nowego Testamentu, czytane w jego dniach, s identyczne z tymi, ktre czytali pierwsi wyznawcy naszej
Wolnorynkowy punkt widzenia www.korespondent.pl

Sprawa zmartwychwstania

129

wiary. acuch dowodw rozpoczty od pism pierwszych Ojcw skada si z setek ogniw. Kade z nich jest doskonae samo w sobie, a jednak s one wzmocnione i zespolone setkami innych, aby uczyni kady z nich pojedynczo i wszystkie razem podwjnie silnymi. Jeeli te rne wiadectwa, rkopisy, tumaczenia i pisma Ojcw Kocioa zostan potraktowane nie pojedynczno, lecz cznie, bdziemy mieli nie tylko acuch, lecz potny, duchowy kabel czcy wiele przewodw, cigncy si przez wielkie morze czasu i czcy nasz dzisiejsz Bibli w nierozerwalny sposb z Bibli czasw apostolskich. Jeeli pojawi si sprzeciw, e te rne pisma mogy zosta znieksztacone, zanim dotary do nas przez wieki i e prawdopodobnie zostay znieksztacone mona odpowiedzie, i fakty historyczne wykluczaj tak moliwo. Jak stwierdzi Greenleaf, zazdro przeciwnych chrzecijastwu sekt zachowaa je od znieksztacenia i sfaszowania. Mona doda, e oprcz tych sekt istnieli nawet w najwczeniejszych latach jawni i otwarci niewierzcy, ktrzy atakowali gwne prawdy wiary chrzecijaskiej, a celami swoich atakw uczynili historie ewangeliczne. Take oni wykryliby i rozgosili kad prb pochodzc z jakiegokolwiek rda znieksztacenia tych pism. Innym, kocowym i najprawdopodobniejszym powodem niezwykego przetrwania ksig Biblii jest pena szacunku troska, z jak obchodzili si z nimi w kadym wieku ich opiekunowie. Wspczesnemu wiatu trudno jest w peni doceni znaczenie i zakres tego szacunku i troski. Naley pamita, e przed wynalezieniem druku wikszo ludzi nie moga posiada Biblii i nie posiadaa jej. W wiekach rednich posiadanie pojedynczej kopii wymagao fortuny. Niezwyka rzadko powodowaa nie tylko zwikszenie wartoci handlowej, lecz powikszaa take pen bojani wito, jak otaczano te cenne ksigi zgodnie z zasad, wedug ktrej osoba krla staje si witsza i bardziej tajemnicza, gdy jest rzadziej widywana publicznie. Synagogi i klasztory byy przez wiele wiekw jedynymi posiadaczami witych ksig i wiadome znieksztacenie jakiejkolwiek czci Biblii byoby uznane niemal za blunierstwo wobec Boga albo zbezczeszczenie relikwii. Ju tylko te wzgldy wystarczaj do wytumaczenia, skd wiemy, e Pismo wite dotaro do nas bez znieksztace i przekama. Dziki testom prawniczym Starkiego zobaczylimy, e ewangelistom naley wierzy, poniewa: 1. Byli oni uczciwi i szczerzy, tzn. sami wierzyli, e mwi prawd. 2. Bez wtpienia byli ludmi o przynajmniej przecitnej inteligencji i byli naocznymi wiadkami faktw przedstawionych przez nich w Ewangeliach. 3. Byli niezalenymi od siebie historykami, ktrzy pisali w rnych czasach i miejscach, a ich relacje we wszystkich istotnych szczegach potwierdzaj si nawzajem. 4. Z wyjtkiem kwestii cudw, ktrych nieprawdziwoci sceptycyzm nigdy zreszt nie by w stanie udowodni w peni, ich wiadectwo zgadza si cakowicie z ludzkim dowiadczeniem. 5. Ich wiadectwo wspgra rwnie w peni i rzetelnie z wszystkimi spoecznymi, historycznymi i religijnymi okolicznociami ycia w ich czasach oraz z nauk historii powszechnej kadego wieku. Otrzymawszy ze staroytnoci nie znieksztacone ordzie narodzone z

www.korespondent.pl

Wolnorynkowy punkt widzenia

130

Josh McDowell

prawdy, posiadamy doskonay zapis faktw, dziki ktrym moemy omwi proces Jezusa. (Walter M. Chandler, The Trial of Jesus, Vol. 1, New York: The Empire Publishing Co., 1908, ss. 1270).

Wolnorynkowy punkt widzenia

www.korespondent.pl

You might also like