Technologia informacyjna

............................... (Imi i nazwisko) ............................... (Klasa)

Spis treci
Wstp................................................................................................................................... 3 Czym s technologie informacyjne?.................................................................................... 3 Historia technologii informacyjnych................................................................................... 4 Algorytm...................................................................................................................... 4 Algorytm Euklidesa..................................................................................................... 4 Maszyna Turinga..........................................................................................................5 Problem piciu filozofw.............................................................................................6 Claude Elwood Shannon..............................................................................................6 Historia komputerw............................................................................................................6 Wybrane pojcia technologii informacyjnych..................................................................... 7 Dane i informacje.........................................................................................................7 System informacyjny i informatyczny.........................................................................8 System informacyjny........................................................................................... 8 System informatyczny........................................................................................10 Podstawowe struktury danych....................................................................................11 Rodzaje algorytmw.................................................................................................. 12 Pojcia zwizane z Internetem...................................................................................13 Zaawansowane linie produkcyjne......................................................................................13 Sztuczna inteligencja..........................................................................................................14 Kodowanie danych.............................................................................................................14 Dziedziny zastosowa technologii informacyjnych.......................................................... 16 rodki techniczne i programowe technologii informacyjnych.......................................... 17 Podzia i charakterystyka komputerw...................................................................... 17 Urzdzenia komputerowe.......................................................................................... 17 Urzdzenia wprowadzajce i wyprowadzajce informacje....................................... 18 Oprogramowanie........................................................................................................19 Sieci komputerowe.....................................................................................................19 Model OSI i TCP/IP...................................................................................................21 Bibliografia........................................................................................................................ 22

Wstp
Niniejsze opracowanie dotyczy podstawowych definicji i terminologii zwizanych z zagadnieniem technologii informacyjnej. Jest to bardzo rozlegy temat wic znajduj si tu tylko oglne opisy poszczeglnych problemw. Technologia informacyjna jest dosy blisko spokrewniona z informatyk, a wic wiele zagadnie znajdujcych si w tym opracowaniu dotycz rwnie tej drugiej dziedziny. W pierwszym rozdziale znajduje si definicja technologii informacyjnej oraz co ona obejmuje. W drugim rozdziale zostaa opisana historia technologii informacyjnych, czyli skd si wziy algorytmy oraz jak je rozwizywano. Bez tych podstaw ciko jest zrozumie istot technologii informatycznej. W trzecim rozdziale znajduje si historia komputerw, czyli jak zmieniay si maszyny, ktre dzi, mimo swoich maych rozmiarw, wielokrotnie przewyszaj dawne superkomputery. W nastpnym rozdziale znajduje si opis podstawowych poj zwiazanych z technologi informatyczn. Znajdziemy tam m.in. definicje danych i informacji oraz opis struktur i funkcji systemw informacyjnych. W rozdziale Zaawansowane linie produkcyjne dowiemy si, jak technologia informacyjna wpywa na rozwj gospodarki. Szsty rozdzia mwi o sztucznej inteligencji. Zawiera krtki opis zagadnie zwizanych z tym tematem. Sidmy rozdzia przekazuje informacje o kodowaniu danych i ich znaczeniu w systemach informacyjnych. W nastpnym rozdziale dowiemy si o obszarach, w ktrych technologia informacyjna jest wykorzystywana najczciej. Przedostatni rozdzia opowiada o zagadnieniach, poczwszy od sprztowych rozwiza komputerowych, poprzez software, a do definicji sieciowych. Ostatni rozdzia jest powicony spisowi bibliograficznemu.

Czym s technologie informacyjne?

Technologie informacyjne - TI (ang. Information Technologies - TI) - inaczej zwane technologiami informacyjno - komunikacyjnymi - TIK (ang. Information and Communications Technologies - ICT) - s technologiami zwiazanymi ze zbieraniem, przechowywaniem, przetwarzaniem, rozdzielaniem, przesyaniem i obrbk informacji (np. teks, obrazy, dwik). W ich skad wchodz technologie komputerowe (sprzt, oprogramowanie) oraz technologie komunikacyjne. Obejmuj informatyk, telekomunikacj, i inne technologie, zwizane z informacj. Umoliwiaj pozyskiwanie informacji, analizowanie ich, selekcjonowanie, przetwarzanie i przesyanie odbiorcom. Technologie informacyjne obejmuj nie tylko technologie cyfrowe niezbdne do obsugi komputerw, oprogramowania i sieci komputerowych, ale rwnie technologi

analogow w postaci fal elektromagnetycznych wytwarzan przez radio, telewizor lub telefon. Technologie informacyjne w bardzo istotnym stopniu wpywaj na sprawno funkcjonowania organizacji oraz wyniki gospodarcze przedsibiorstw. S rwnie wykorzystywane w codziennym yciu, pracy i rozrywce. Technologie informacyjne s zaliczane do sektora zaawansowanych technologii (High - Tech Industries). Ich rozwj by stymulowany przez potrzeby przemysu obronnego oraz badanie kosmosu. Sektor zaawansowanych technologii w coraz wikszym wymiarze wpywa na tendencje gospodarcze, a wyniki osigane przez ten sektor s istotne dla oglnych wynikw gospodarczych.

Historia technologii informacyjnych

Jeeli mwimy o technologii informacyjnej, musimy pozna histori informatyki. Najpierw jednak poznajmy podstawowe definicje.

Algorytm
Termin algorytm wywodzi si od nazwiska Muhammeda Alchwarizmi, perskiego matematyka, astronoma, geografa i kartografa, ktry y w latach 780 - 850. Algorytm - jest pewn cile okrelon procedur obliczeniow, ktra dla waciwych danych wejciowych produkuje dane dane wyjciowe zwane wynikiem dziaania algorytmu. Moemy go traktowa jako rodek umoliwiajcy rozwizanie problemu obliczeniowego. Aby postawi problem musimy sprecyzowa wymagania dotyczce relacji midzy danymi wejciowymi a wyjciowymi. Algorytm opisuje procedur obliczeniow, ktra zapewnia, e ta relacja zostanie osignita.

Algorytm Euklidesa
Jest to jeden z pierwszych algorytmw. Za jego pomoc moemy wyznaczy najwikszy wsplny dzielnik dwch dodatnich liczb cakowitych. Algorytm jest poprawny wtedy, gdy reszta z dzielenia wynosi 0. Wymyli go grecki matematyk Euklides pomidzy 400 a 300 rokiem p.n.e. Dane wejciowe: 225, 118

Dziaanie algorytmu Euklidesa: 225 : 118 = 1, reszty 107 (225 mod 118) 118 : 107 = 1, r 11 107 : 11 = 9, r 8 11 : 8 = 1, r 3 8 : 3 = 2, r 2 3 : 2 = 1, r 1 2 : 1 = 2, r 0 Wynik: NWD(225,118) = 1

Maszyna Turinga
Maszyna Turinga jest to prosta maszyna, opisana okoo roku 1937 przez angielskiego matematyka Alana Turinga. Ma ona bardzo due znaczenie teoretyczne, poniewa wszystkie wspczesne komputery mona sprowadzi do jej postaci. Problem jest rozwizalny na komputerze, jeeli da si go zdefiniowa rozwizujc go maszyn Turinga. Maszyna Turinga zbudowana jest z trzech gwnych elementw: Nieskoczonej tamy zawierajcej komrki z przetwarzanymi symbolami. Ruchomej gowicy zapisujco - odczytujcej. Ukadu sterowania gowic.

Rys. 1. Budowa Maszyny Turinga.

Problem piciu filozofw

Problem piciu filozofw to informatyczny problem synchronizacji przedstawiony przez E. Dijkstr w 1965 roku. W problemie przedstawiona jest nastpujca sytuacja. Przy stole siedzi piciu filozofw. Na stole, przed kadym filozofem znajduje si talerz, a pomidzy kadym z filozofw widelec. Na rodku stou znajduje si miska z makaronem. Aby rozpocz spoywanie filozof musi zaopatrzy si w dwa widelce. Po spoyciu pokarmu widelce s odkadane na swoje poprzednie miejsce do czasu, a filozof znw nie zgodnieje. Problem polega na tym, aby nie doprowadzi do zagodzenia adnego z filozofw oraz by nie doszo do blokady caego systemu. Problem piciu filozofw jest prezentacj problemu synchronizacji pracujcych wspbienie procesw.

Rys. 2. Problem piciu filozofw.

Claude Elwood Shannon

Jeden z twrcw teorii informacji. Ju jako mody chopiec twierdzi, e cigami zer i jedynek mona opisa tekst, obraz i dwik. By zafascynowany maszynami liczcymi i urzdzeniami. Zaprojektowa m.in. Pianino odtwarzajce w kolejnoci losowej zaprogramowane wczeniej utwory muzyczne, samouczc si mysz itd. Pracowa rwnie nad sztuczna inteligencj rozwijajc koncepcj maszyn Turinga, czego efektem byo utworzenie w 1956 roku komputera szachowego Maniac. Opracowa wiele wanych formu matematycznych, ktre stanowi podstaw nowoczesnej teorii informacji.

Historia komputerw
Poniej zosta przedstawiony fragment historii komputerw:

Arytmometr Pascala - prymitywna maszyna sumujca, pracujca jak dzisiejszy licznik samochodowy. Pascal skonstruowa arytmometr w latach 1642 - 1643. Zautomatyzowane krosno Jacquarda - jedna z pierwszych maszyn, ktra wykonywaa proces sterowany przez co, co mona nazwa algorytmem. Wynalezione w roku 1801. Maszyna Babbagea - maszyna zbudowana w 1833 roku, ktrej zadaniem byo obliczanie pewnych wzorw matematycznych. Tabulator Holleritha - zbudowany w 1890 roku tabulator umoliwia mechaniczne tworzenie zestawie danych, ich klasyfikowania, przetwarzania i powielania. Hollerith zaoy firm, z ktrej w 1924 r. wyoni si IBM. Komputer Mark 1 - maszyna, ktra wyonia si z pomysu Babbagea na maszyn analityczn. Budowana w latach 1939 - 44. ENIAC (Electronic Numerator Integrator, Analyser and Computer) - pierwszy elektroniczny komputer, skonstruowany w latach 1943 - 46. Skada si z 17468 lamp elektronowych, a pobr mocy wynosi 130 kW. By 1000 razy szybszy od kadej innej maszyny liczcej w tamtych czasach (5000 sumowa, 357 mnoe lub 38 dziele na minut), way 30 ton, wymaga 200m2 powierzchni. Przy jego obsudze pracowa zesp inynierw, programistw, technikw i operatorw. UNIVAC 1 (Universal Automatic Computer) - pierwszy komputer elektroniczny oglnego przeznaczenia, zbudowany w roku 1951. System 360 - rodzina komputerw firmy IBM. System 360 powsta w roku 1964. PDP 1 - pierwszy minikomputer powstay w roku 1959. Dwa lata pniej w Polsce skonstruowano minikomputer o nazwie ZAM-11. IBM PC - komputer personalny zaprezentowany 12 sierpnia 1981 roku. Podstawowy model posiada procesor Intel o zegarze 4,77 MHz, pami RAM o pojemnoci 64 kB oraz system operacyjny DOS (Disk Operation System). Wyrniaa go szybko oraz to, e kady mg zoy go sam. IBM PS2 - kolejny komputer osobisty, ktrego premiera miaa miejsce 27 kwietnia 1987 roku. Posiada procesor Intel 80386 oraz pami RAM o pojemnoci 4MB. Posiada jak na tamte czasy bardzo du moc obliczeniow.

Wybrane pojcia technologii informacyjnych

Dane i informacje
Dan nazywamy liczby, pojcia oraz rozkazy przedstawione w formie umoliwiajcej przesanie, interpretacj, przetwarzanie metodami rcznymi lub automatycznymi. Mog przyjmowa posta znakw, mowy lub wykresw. S przenoszone za pomoc rnego typu nonikw: dwikw, zapachw, papieru, byskw wietlnych, impulsw elektrycznych, itp. Nonik taki nazywamy sygnaem. Wrd danych moemy wyrni: Dane mierzalne, czyli takie, dla ktrych mona przypisa okrelon jednostk miary,
7

np. warto produkcji, wiek itp. Dane niemierzalne, np. napisy, symbole, teksty, nazwy itd. Dane to niepoczone ze sob fakty, liczby i zdarzenia.

Informacja to tre komunikatu przekazywanego za pomoc danych. Bazuje na danych, ktre zostay ju poddane kategoryzacji i klasyfikacji, bd te zostay uporzdkowane w jeszcze inny sposb. Jest tym, co nadaje form danym, nadaje im znaczenie. Informacja jest zwizana ze stanem niepewnoci, co do wystpienia moliwych przypadkw. Uzyskuje si j poprzez porwnanie co najmniej dwch stanw.

System informacyjny i informatyczny

System informacyjny
System informacyjny to uporzdkowany ukad odpowiednich elementw, charakteryzujcych si pewnymi waciwociami oraz poczonych wzajemnie okrelonymi relacjami. Zasoby systemu informacyjnego, ktre zapewniaj jego funkcjonowanie: Ludzkie - polega na rozwizywaniu problemw systemu. Informacyjne - zbiory danych przeznaczone do przetwarzania. Proceduralne - Algorytmy, procedury. Techniczne - sprzt komputerowy, noniki danych, sieci komputerowe. Elementy systemu informacyjnego: Nadawcy i odbiorcy informacji: Fizyczne - ludzie i komputery. Organizacyjne - komrki obiektu gospodarczego. Prawne - obiekty traktowane jako wyodrbnione caoci. Zbiory informacji - zestawy wiadomoci o charakterze ekonomicznym tworzone przez nadawcw w okrelonym porzdku przestrzennym i czasowym. Ich podzia wyglda nastpujco: Ze wzgldu na miejsce w procesie przetworzenia na: wejciowe, wewntrzne, wyjciowe. Ze wzgldu na stopie przetworzenia na: rdowe, porednie, wynikowe. Ze wzgldu na typ (form) na: liczbowe, tekstowe, multimedialne. Ze wzgldu na opis zjawiska na: identyfikujce, kwantyfikujce. Ze wzgldu na poziom zmiennoci na: stae, wzgldnie stae, zmienne. Kanay informacyjne - drogi (trasy) przepyww informacyjnych, bdce ewidencyjne lub informacyjne odwzorowanie przepyww zasileniowych

(rzeczowych i finansowych) w obrbie obiektu gospodarczego. Okrelaj nadawcw i odbiorcw informacji, miejsca przetwarzania oraz ramy czasowe. Metody i techniki przetwarzania informacji - zalgorytmizowane procedury automatycznej (systemy informatyczne) i nieautomatycznej (systemy tradycyjne) obrbki zbiorw informacji.

Struktury systemu informacyjnego: Funkcjonalna - zbir zada i celw systemu oraz wzajemnych wspzalenoci. czy bezporednio system informacyjny z wytwrczymi i zarzdczymi funkcjami obiektu gospodarczego. Struktura ta jest nadrzedna do pozostaych struktur. Informacyjna - skadaj si na ni zasoby informacyjne (zbiory danych oraz algorytmy ich przetwarzania) i zbiory metainformacji (informacje o zasobach systemu - katalog systemu). Struktura ta jest cile powizana ze struktur funkcjonaln. Techniczna - powstaa z zastosowanych w przetwarzaniu rodkw technicznych. Powinna by zgodna ze strukturami: funkcjonaln i informacyjn. Przestrzenna - rozmieszczenie obiektw systemu okrelonego w trzech poprzednich strukturach. Konstrukcyjno - technologiczna - istota konstrukcji i stosowanej w nim technologii przetwarzania danych. Funkcje systemu informacyjnego: Gromadzenie informacji - polega na zbieraniu, rejestrowaniu i ewidencjowaniu danych i komunikatw gospodarczych. Przetwarzanie danych - wykonywanie na danych operacji arytmetycznych i logicznych. Przechowywanie informacji - polega na zapisaniu danych na trwaych nonikach w takiej formie, ktra umoliwi ich atwe wykorzystanie w kolejnych procesach. Prezentowanie informacji - polega na dostarczeniu odbiorcom niezbdnych informacji wynikowych o nastpujcych cechach: Rzetelno - wierny opis danych. Selektywno - dobranie tylko potrzebnych informacji. Adresowalno - dopasowanie przekazywanych danych do indywidualnego odbiorcy. Odpowiednio - wybranie informacji pod ktem zapotrzebowania na nie. Terminowo - dostarczanie informacji w odpowiednim czasie. Wymagana posta - sposb prezentacji, szczegowo i rodzaj nonika zgodny z wymaganiami odbiorcy. Przesyanie informacji - wewntrzobiektowe oraz zewntrzne (komunikacja z otoczeniem) procesy informacyjno - komunikacyjne. Podstawowym zadaniem systemu informacyjnego jest dostarczenie uytkownikom informacji umoliwiajcych im podejmowanie i wprowadzanie w ycie decyzji, regulujcych funkcjonowanie obiektu gospodarczego.

Skrtowa definicja systemu informacyjnego moe brzmi tak: zbir elementw biorcych udzia w wymianie informacji wraz z kanaami wymiany informacji.

Rys. 3. System informacyjny.

System informatyczny
Wan funkcj systemu informacyjnego jest przetwarzanie danych. Moe by ono realizowane rcznie, za pomoc prostych komputerw (np. kalkulatorw) bd z wykorzystaniem rnych technologii informacyjnych. Wszystkie elementy, ktre realizuj przetwarzanie danych, tworz system przetwarzania danych. System informatyczny to cz systemu przetwarzania danych, w ktrej procesy przetwarzania danych i procesy komunikacji realizowane s z wykorzystaniem technologii informatycznych. Mwic najprociej, system informatyczny to cz skadowa systemu informacyjnego, w ktrej nastpuje przetwarzanie informacji.

10

System informatyczny skada si z czterech podstawowych elementw: Sprzt, czyli komputery oraz: Urzdzenie suce do przechowywania informacji. Urzdzenia suce do komunikacji midzy sprztowymi elementami systemu. Urzdzenie suce do komunikacji midzy ludmi, a komputerami. Urzdzenie suce do odbierania informacji ze wiata zewntrznego (czujniki, kamery, skanery). Urzdzenia suce do wpywania systemw informatycznych na wiat zewntrzny. Oprogramowanie. Zasoby osobowe, czyli ludzie. Elementy organizacyjne - rnego rodzaju procedury, instrukcje, itd. Elementy informacyjne - bazy danych oraz wiedzy.

Podstawowe struktury danych

Struktura danych - rodek sucy do przechowywania i organizowania danych w celu uatwienia dostpu do nich oraz ich modyfikacji. Rekord - to zestaw danych, zazwyczaj posiadajcy ustalon wewntrzn struktur, stanowicy pewn cao, ale mogcy by czci wikszego zbioru podobnych rekordw. Rekord jest zbiorem danych, zawierajcy klucz, bdcy wartoci, ktr naley przetworzy, oraz dodatkowe dane, ktre s przenoszone razem z kluczem. Tablica - kolekcja elementw tego samego typu. W programowaniu, poszczeglne elemety tablicy s wybierane poprzez indeksy lub dereferencj wskanika. Lista - zbir niezalenych struktur (czsto nazywanych wzami), zawierajcych dane. Poszczeglne wzy na licie s poczone ze sob za pomoc pocze lub wskanikw (w przypadku jzyka C). Drzewo - struktura, ktra zawiera dowoln liczb wzw dzieci, ktre same w sobie s drzewami. Stos - struktura danych, ktrej dziaanie okrelamy jako ostatni wszed, pierwszy wyszed lub LIFO. Struktura stosu jest czsto spotykana podczas zjazdw rodzinnych jako stos samochodw parkujcych na drodze dojazdowej. Ostatni zaparkowany samochd nie moe wyjecha, dopki wszystkie pozostae nie zostan usunite. Kolejka - w kolejce sposb dostpu jest inny ni w stosie: kolejki dziaaj na zasadzie pierwszy wszed, pierwszy wyszed lub FIFO. Kolejki s czsto spotykan struktur w sklepach lub kinach. Osoba, ktra przysza jako pierwsza, jest obsugiwana jako pierwsza, a nowe osoby zawsze doczaj si na koniec.

11

Rodzaje algorytmw
Jak ju powiedzielimy, algorytm jest pewn cile okrelon procedur obliczeniow, ktra dla waciwych danych wejciowych produkuje dane dane wyjciowe zwane wynikiem dziaania algorytmu. Teraz poznajmy podstawowe rodzaje algorytmw: Liniowy jest w postaci cigu krokw, ktre s wykonywane jeden po drugim. Z rozgazieniem okrelaj go rne ciagi krokw w zalenoci od wyniku sprawdzenia warunkw. Z powtrzeniami wystpuje powtarzanie okrelonych krokw. Z powrotami wymagaj zapamitania wszystkich wykonanych ruchw, aby moliwe byo cofanie posuni. Algorytm mona przedstawi w formie: Zapisu sownego. Schematu blokowego lub grafu. Jzyka formalnego lub pseudokodu. Jzyka programowania. Podstawowe techniki budowy algorytmw: Iteracja powtarzanie, zwaszcza z kadorazowym przeksztaceniem w analogiczny sposb. W programowaniu iteracje s wykorzystywane w instrukcjach zwanych ptlami. Rekurencja (lub rekursja) odwoywanie si, bezporednie lub porednie, funkcji do samej siebie. Klasycznymi przykadami rozwizywania problemw metod rekurencji to obliczanie silni oraz cigu Fibonacciego. Sortowanie - uoenie listy podanych elementw w okrelonym porzdku. Jest to jeden z podstawowych problemw w algorytmice. Jest tak z kilku powodw: Czasami potrzeba sortowania informacji tkwi w samej naturze rozwizywania problemw. Sortowanie czsto stanowi zasadnicz procedur w algorytmach. Istnieje wiele rozmaitych algorytmw sortowania, ktre wykorzystuj bogaty zestaw metod. Sortowanie jest problemem, dla ktrego moemy udowodni nietrywialn doln granic. Przy implementowaniu algorytmw sortowania na czoo wysuwaj si liczne kwestie praktyczne. Zoono obliczeniowa algorytmu - zasoby komputera, jakich potrzebuje dany algorytm. Najczciej przez zasb rozumie si czas oraz pami - dlatego te uywa si okrele zoono czasowa i zoono pamiciowa. Wyrnia si zoono pesymistyczn i oczekiwan.

Pojcia zwizane z Internetem

12

Internet - sie czca sieci firmowe, indywidualnych uytkownikw i dostawcw usug internetowych w jedn globaln sie IP. Komunikacja natychmiastowa (IM - Instant Messaging) - komunikacja tekstowa prowadzona midzy dwoma (lub wicej) uytkownikami, realizowana w czasie rzeczywistym. Oparta na wczeniejszej usudze IRC (Internet Relay Chat) rozwina si tak, e umoliwia komunikacj gosow, wymian zdj i obrazw wideo oraz przesyanie plikw. Rni si od poczty elektronicznej tym, e dziaa natychmiastowo. Blogi, zwane take dziennikami internetowymi, to strony internetowe, na ktrych mona publikowa wasne opinie i przemylenia odnonie do dowolnego, moliwego do wyobraenia sobie tematu. Blogi umoliwiaj niecenzurowan i niemodyfikowan publikacj pogldw zarwno przez specjalistw, jak i przez osoby niebdce ekspertami w danej dziedzinie. Podcasting - forma technologii dwikowej, ktra pocztkowo umoliwiaa nagrywanie dwikw przez uytkownikw i przeksztacanie ich do postaci odsuchiwanej na odtwarzaczach iPod. Dzi podcasting umoliwia udostpnianie swoich nagra szerokiej rzeszy odbiorcw. Serwisy wiki - s kolejnym przykadem tworzonej publicznie zawartoci internetowej. Najbardziej znanym przykadem jest Wikipedia - sieciowa encyklopedia skadajca si z publicznych wpisw edytowanych przez publicznych uytkownikw. Sieci transmisji danych oraz sieci informacyjne rni si pod wzgldem wielkoci i moliwoci, lecz wszystkie sieci cechuj cztery wsplne elementy: Reguy lub uzgodnienia (inaczej protokoy) - decyduj o sposobie wysyania, kierowania, odbierania i interpretacji wiadomoci. Wiadomoci - jednostki informacji, wdrujce od jednego urzdzenia do drugiego. Nonik - rodek sucy do wzajemnego poczenia dwch urzdze, zdolny do transportowania wiadomoci od jednego urzdzenia do drugiego. Urzdzenia - su do wzajemnej wymiany wiadomoci.

Zaawansowane linie produkcyjne

Zaawansowane linie produkcyjne (Advanced Manufacturing Technologies - AMT) wyposaenie sterowane komputerowo lub oparte na mikroelektronice, stosowane do automatycznego projektowania, wytwarzania i przemieszczania wyrobw. Przykadami AMT s: CAD/CAM, FMS, AS/RS, CIM. Zaawansowane technologie produkcyjne wykorzystuj: rdki automatyzacji procesw produkcyjnych - urzdzenia wykonujce okrelone czynnoci bez udziau czowieka, stosowane w celu samoczynnego sterowania i regulowania urzdze technicznych oraz kontrolowania przebiegu procesw

13

technologicznych. System CAD/CAM (Computer-Aided Design / Computer-Aided Manufacturing) projektowanie i wytwarzanie wspomagane komputerowo. EDI (Electronic Data Interchange) - elektroniczna wymiana informacji pomidzy firmami bez interwencji czowieka, w celu wyeliminowania transakcji papierowych. Zastosowanie EDI daje wiele korzyci w obszarze zaopatrzenia, sprzeday, logistyki i finansw: Redukcja kosztw. Wyeliminowanie bedw. Przyspieszenie procedur handlowych. Usprawnienie obiegu patnoci. Skrcenie czasu realizacji zamwie. Optymalizacja zapasw.

Sztuczna inteligencja
Sztuczna inteligencja - technologia i kierunek bada na styku informatyki, neurologii i psychologii. Ich zadaniem jest konstruowanie maszyn i oprogramowania, zdolnych rozwizywa problemy nie poddajce si bezporedniej algorytmizacji. Przykady zastosowa: Systemy ekspertowe, np. ocena zdolnoci kredytowej. Maszynowe tumaczenie tekstw. Eksploracja danych. Rozpoznawanie optyczne, mowy i rcznego pisma. Programy do gry, np. program Deep Blue do gry w szachy. Kluczowe pojcia: System ekspertowy (ekspercki) - program lub zestaw programw komputerowych wspomagajcy korzystanie z wiedzy i uatwiajcy podejmowanie decyzji. Eksploracja danych (ang. Data mining) - jeden z etapw procesu odkrywania wiedzy z baz danych. Logika rozmyta (ang. Fuzzy logic) - jedna z logik wielowartociowych, stanowi uoglnienie klasycznej dwuwartociowej logiki. Sie neuronowa - oglna nazwa struktur matematycznych i ich programowych lub sprztowych modeli realizujcych obliczenia lub przetwarzanie sygnaw poprzez zbiory elementw, zwanych neuronami.

Kodowanie danych
Kodowanie danych polega na zmienie formy informacji na inn, zwykle atwiejsz dla danego urzdzenia do prztworzenia i zapamitania. W oglnym pojciu kodowaniem

14

jest te wyraanie myli w postaci mowy lub testu. Bez kodowanie nie byoby moliwe zapisu rnego typu informacji w pamici komputera. Kodowanie wystpuje w kadym programie i w kadej bazie danych. Kodem nazywane jest wzajemnie jednoznaczne odwzorowanie, ktre kadej wiadomoci z tzw. alfabetu rda przyporzdkowuje cig okrelonych symboli kodowych. Kodowanie odbywa si z reguy z wykorzystaniem dwuwartociowych sygnaw oznaczonych np. 0 lub 1, prawda i fasz czy -1 i +1. W pierwszym przypadku mwimy o bitach, ktre mog by traktowane jako cyfry w systemie dwjkowym. System dwjkowy jest to taki system, w ktrym na poszczeglnych pozycjach liczby mog wystpowa tylko dwie wartoci: 0 lub 1, albo inaczej mwic sygna lub brak sygnau. Jedno takie pole nazywamy bitem. Aby je jako uporzdkowa wprowadzono rne jednostki podziau. Najbardziej znan jest bajt. Jest on rwny omiu bitom. W jednym bajcie mona zapisa liczby od 0 do 255. Oprcz 1 bajta s jeszcze przynajmniej trzy jednostki: 1 KB (kilobajt) = 1024 bajty 1 MB (megabajt) = 1024 KB = 1 048 576 bajtw 1 GB (gigabajt) = 1024 MB = 1 048 576 KB = 1 073 741 824 bajty

Cigi bajtw musz przechowywa teksty, liczby, muzyk, animacje - wszystkie informacje zapisywane w wyniku wykonywanych dziaa. Dla zakodowania dwiku potrzebne jest zakodowanie informacji inne, ni w przypadku liczb czy tekstw. Im wiksza precyzja kodowania, tym wikszy plik. Kompresja to dziaanie, majce na celu zmniejszanie objtoci pliku. Przy kompresji wykorzystuje si podobiestwa i regularnoci wystpujce w plikach. Rodzaje kompresji: Kompresja bezstratna - odtworzona informacja jest identyczna z oryginaem. Dekompresja jest w peni odwracalna. Kompresja stratna - polega ona na eliminowaniu pewnych elemntw oryginau w celu lepszej efektywnoci kompresji. Moemy powiaza jako ze stopniem kompresji. Przykady kodowania: Kodowanie tekstu - wykorzystywane s kody ASCII. Kodowanie liczb cakowitych i rzeczywistych. Kodowanie grafiki: Grafika rastrowa: Obraz zoony z kropek (pikseli), zwany bitmap. Barwa kadego piksela kodowana na okrelonej iloci bitw. Umoliwia animacj, kiepsko odwzorowuje barwy (tylko 256 kolorw).

15

Grafika wektorowa: Obraz zoony z wektorw. Grafik wektorow mona przeskalowywa bez utraty jakoci. Naley te wspomnie o grafice 3D, ktra przedstawia na paszczynie rzut 3 wymiarowej sceny. Kodowanie dwiku: Fala dwikowa to sygna analogowy, komputer przetwarza sygnay cyfrowe potrzebna jest transformacja. Ucho odbiera dwiki do ok. 22 kHz. By nie traci jakoci naley stosowa czstotliwo prbkowania 44 kHz.

Dziedziny zastosowa technologii informacyjnych

Mona wyrni kilka podstawowych dziedzin zastosowa technologii informacyjnych: Informatyka biurotyczna - zajmuje si usprawnieniem procesw informacyjnych, obejmujcy swoim zasigiem system informacyjny biura. Informatyka edukacyjna - nauczanie na odlego. Informatyka ekspercka - wykorzystanie technologii informatycznych, opartych na metodach sztucznej inteligencji. Informatyka gospodarcza - szeroko rozumiane problemy zastosowa rodkw informatycznych w podmiotach zwizanych ze stref gospodarcz. Informatyka ludyczna - organizowanie rozrywki intelektualnej. Informatyka medyczna - wspieranie procesw gromadzenia, przetwarzania i wykorzystania informacji dotyczcych procesw leczenia pacjentw, lekw, organizacji szpitali itd. Informatyka przemysowa - wspieranie, za pomoc technologii informatycznych, procesw produkcyjnych. Informatyka rynkowa - organizowanie gromadzenia i udostpniania informacji o ofertach, zamwieniach, wsppracy handlowej, itd. Informatyka transkacyjna - organizacja procesw przetwarzania danych, towarzyszcych procesom zawierania rnorakich transakcji handlowych, bankowych, turystycznych i innych, w systemach masowej obsugi klientw. Informatyka zarzdcza - budowa i realizacja systemw, wspierajcych zarzdzanie firm.

16

rodki techniczne informacyjnych

programowe

technologii

Podzia i charakterystyka komputerw

Podzia komputerw wedug mocy obliczeniowej: Superkomputer - to kommputer o bardzo wielkiej mocy obliczeniowej. Moc obliczeniowa zainstalowanych superkomputerw nieustannie ulega zmienie w wyniku uruchamiania nowych maszyn. Co kilka miesicy jaki orodek ogasza, e wanie uruchomi jeden z najszybszych superkomputerw na wiecie. Postp technologiczny w dziedzinie informatyki jest tak wielki, e urzdzenia zaliczane jeszcze kilkanacie lat temu do klasy superkomputerw, dzi ledwie mog konkurow z komputerami osobistymi pod wzgldem wydajnoci. Mainframe - komputer o bardzo duej mocy obliczeniowej, ktrego celem jest wiadczenie usug duej liczbie uytkownikw. Okrelenie to oznacza faktycznie skomplikowany, wielki system komputerowy, skadajcy si z funkcjonalnie i fizycznie wyseparowanych, wyspecjalizowanych urzdze (podsystemw) peryferyjnych, poczonych ze sobza pomoc innych wyspecjalizowanych urzdze wok urzdzenia centralnego - procesora. Minikomputer - komputer o duej mocy obliczeniowej (wieloprocesorowy), wykorzystywany przez wielu uzytkownikw, bdcy podstaw rozbudowanych sieci lokalnych. Minikomputer plasuje si midzy komputerem osobistym, a mainframe, moe by podstaw systemu informatycznego przedsibiorstwa, banku, uczelni, itd. Mikrokomputer - to komputer zbudowany na mikroprocesorze. Przeznaczony przede wszystkim do uytku osobistego, domowego i biurowego, zazwyczaj stacjonarny. W wszym znaczeniu PC oznacza komputery standardu IBM-PC, w szerszym - do komputerw osobistych zaliczamy take np. Komputery produkcji Apple.

Urzdzenia komputerowe
Urzdzenia komputerowe: Urzdzenia wprowadzania danych: Klawiatury - podstawowe urzdzenie wprowadzania danych. Czytniki - urzdzenia suce do odczytu np. Kodw paskowych na produktach handlowych, kart magnetycznych w automatach telefonicznych, kodw adresowych w sortowniach listw, kart patniczych, itp. Urzdzenia przetwarzania dokumentw - realizuj przetwarzanie obrazu (grafiki, zdj, ilustracji, tekstw, itp.) z formy drukowanej w obraz postaci elektronicznej zrozumiaej dla komputera. Urzdzenia sterowania wskanikami - tzw. manipulatory, np. mysz, joystick, touchpad, trackball, piro wietlne. Moliwe jest take sterowanie poprzez dotykanie palcem do monitora lub sterowanie renic oka. Urzdzenia przetwarzania danych (komputery):

17

Procesor - nadzoruje i synchronizuje prace wszystkich urzdze w komputerze poprzez interpretowanie i wykonywanie rozkazw pobieranych z pamici operacyjnej. Pami operacyjna - jest jedynym wielkim obszarem pamici dostpnym dla procesora bezporednio. Tworzy ona tablic sw i bajtw, ktrych liczba wacha si od setek tysicy do setek milionw. Kade sowo ma wasny adres. Ukad wejcia - wyjcia - zapewnia komunikacj jednostki centralnej z otoczeniem, tzn. wprowadzanie danych i programw, wyprowadzanie wynikw oraz kontakt z operatorem. Urzdzenia przechowywania danych: Dyskietki - dostp bezporedni, kade dane mona zapisa lub odczyta bez koniecznoci odczytu danych j poprzedzajcych. Pamici tamowe - pamici o dostpie sekwencyjnym. Dyski magnetyczne (twarde) - dyski ruchome lub stae. Dyski optyczne - dyski o duych pojemnociach (typowa pojemno to 650 MB). Pendrive - pami zewntrzna o niewielkich rozmiarach, idealne rozwizanie do przenoszenia i przekazywania danych. Urzdzenia wyprowadzania (drukowania) danych: Monitory - oprcz wyprowadzania wynikw, umoliwiaj prowadzenie konwersacji z systemem komputerowym. Drukarki - stanowi drug grup urzdze, sucych do wyprowadzania wynikw. Plotery - urzdzenia do tworzenia wysokiej jakoci rysunkw i wykresw. Urzdzenia dwikowe - mikrofon, gonik, suchawki. Nagrywarki CD i DVD. Rzutniki.

Urzdzenia wprowadzajce i wyprowadzajce informacje

Zmys Wzrok Such Dotyk Wprowadzanie informacji Kamera wideo, skaner, cyfrowy aparat fotograficzny, karty wideo, tunery TV itp. Mikrofon + wejciowy ukad dwikowy, analogowe i cyfrowe wejcia liniowe itp. Rkawice kontaktowe, tablet graficzny, pytka naciskowa, klawiatura, mysz, manetka, manipulator kulkowy itp. Sensory skadu chemicznego Sensor skadu gazu. Wyprowadzanie informacji Monitor kineskopowy lub LCD, projektor komputerowy lub rzutnik LCD, wydruk. Goniki, analogowe i cyfrowe wyjcia liniowe, syntetyzator analogowy i cyfrowy itp. Urzdzenia symulujce wraenie cinienia dotykowego.

Smak Wch

18

Oprogramowanie
Oprogramowanie systemowe Systemy operacyjne Bazy danych Systemy programowania Systemy pomocnicze Oprogramowanie uytkowe Oprogramowanie Oprogramowanie narzdziowe aplikacyjne Automatyzacja Systemy prac biurowych: informatyczne edytory tekstu, arkusze Sterowanie kalkulacyjne, programy procesami prezentacyjne, pakiety technologicznymi do pracy grupowej. Zarzdzanie Wspomaganie produkcj wspomagane pracy twrczej (prac komputerem inynierskich i Systemy badawczych): pakiety ekspresowe analityczno Oprogramowanie statystyczne, pakiety telekomunikacyjne wspomagajce Programy tworzenie diagramw i dydaktyczne schematw Programy rozrywkowe Systemy powielarne (standardowe i niskoseryjne). Systemy indywidualne.

System operacyjny - program, ktry dziaa jako porednik midzy uytkownikiem komputera a sprztem komputerowym. Jego zadaniem jest tworzenie rodowiska, w ktrym uytkownik moe wykonywa programy. Podstawowym celem systemu operacyjnego jest zatem spowodowanie, aby komputer by wygodny w uyciu. Drugim celem jest wydajna eksploatacja sprztu komputerowego. Bazy danych - to kolekcja danych, umieszczonych w okrelony sposb w strukturach, odpowiadajca zaoonemu modelowi danych. Systemy programowania - su do tworzenia oprogramowania. Skadaj si z: jzyka programowania oraz kompilatora. Systemy pomocnicze: programy diagnostyczne, testowe, naprawcze, kompresujce zbiory danych, antywirusowe oraz sieciowe.

Sieci komputerowe
Sie (ang. Network) - zbir komputerw, drukarek, routerw, przecznikw i innych urzdze, ktre mog si wzajemnie komunikowa przez pewien nonik transmisyjny.

19

Charakterystyka sieci komputerowych: Charakter Elementy skadowe Rodzaj urzdzenia / poczenia urzdze Serwer Opis

Rodzaje sieci

Medium transmisyjne Architektura sieci

Topologia sieci

Protokoy sieciowe

Komputer wydzielony do wiadczenia w sieci (uytkownikom kocowym) usug zwizanych z aplikacjami. Stacja robocza Komputer, na ktrym instaluje si oprogramowane sieciowe, nazywane klientem. Media transmisji Kable miedziane, wiatowody, fale radiowe. Osprzt sieciowy Modemy, koncentratory, mosty, routery, przeczniki, bramy. Zasoby sieciowe Wolny sprzt, programy, bazy danych. Oprogramowanie Programy komputerowe, dziki ktrym sieciowe moliwe jest przesyanie informacji midzy urzdzeniami sieciowymi. Sie lokalna (LAN) Grupa urzdze kocowych i uytkownikw bdcych pod kontrol wsplnej administracji. Sie miejska (MAN) Sie obsugujca obszar o wielkoci poredniej midzy sieci LAN i WAN. Sie rozlega (WAN) Suy do poczenia sieci LAN, ktre s geograficznie odlege. Przewodowe Uzywane w sieciach przewodowych. Bezprzewodowe Uzywane w sieciach bezprzewodowych. Klient - serwer Wystpuje podzia na stron klienta zlecajc usugu i serwera, wykonujc usugi. Host - terminal Do jednego duego komputera czsto klasy mainframe podczonych jest wiele terminali. Gwiazdy Komputery s podczone do jednego punktu centralnego, koncentratora lub przecznika Magistrali Komputery wspdziel jedno medium kablowe. Piercienia Komputery s poczone pomidzy sob odcinkami kabla tworzc zamknity piercie. Punkt - punkt Jest uywana do bezporedniego poczenia dwch wzw. ARP (Address Protok umoliwiajcy ustalanie sprztowego Resolution Protocol) adresu hosta na podstawie jego adresu IPv4. DHCP (Dynamic Protok uywany do dynamicznego Host Configuration przypisywania konfiguracji IP do hostw. Protocol) HTTP (Hypertext Protok definiujcy polecenia, nagwki i Transfer Protocol) procesy, przy uyciu ktrych serwery internetowe i przegldarki internetowe przesyaj pliki.

20

ICMP Control Protocol)

(Internet Protok warstwy internetowej modelu TCP/IP Message definiujcy wiadomoci uywane do informowania inynierw sieci o dziaaniu midzysieci. SMB (Server Protok warstwy aplikacji wykorzystywany Message Block) gwnie do wspdzielenia przez komputery zasobw sieciowych, takich jak katalogi, pliki, drukarki i porty szeregowe, oraz do komunikowania si wzw sieci. SMTP (Simple Mail Protok definiujcy proces, ktry umoliwia Transfer Protocol) przekazywanie poczty elektronicznej i przechowywanie jej do chwili odebrania przez adresata. SSH (Secure Shell) Protok zapewniajcy bezpieczne zdalne poczenie z hostem za pomoc aplikacji TCP. TCP (Transmission Protok warstwy 4 modelu TCP/IP Control Protocol) zapewniajcy niezawodne dostarczanie danych za porednictwem sieci komputerowej.

Model OSI i TCP/IP

Nazwa modelu Warstwy Model OSI Warstwa aplikacji Warstwa prezentacji Warstwa sesji Warstwa transportu Warstwa sieci Warstwa acza danych Warstwa fizyczna Model TCP/IP Warstwa aplikacji Warstwa transportu Warstwa internetowa Warstwa dostpu do sieci

Nr 7 6

5 4

Opis poszczeglnych warstw Nazwa warstwy Opis Warstwa aplikacji Zapewnia usugi aplikacjom uywanym przez uytkownikw kocowych. Warstwa prezentacji Dostarcza warstwie aplikacji informacje o formacie danych. Na przykad warstwa prezentacji informuje warstw aplikacji, czy wystpuje szyfrowanie albo czy ma do czynienia z obrazem .jpg. Warstwa sesji Zarzdza sesjami uzytkownikw. Na przykad warstwa sesji synchronizuje liczne sesje internetowe oraz dane gosowe i wideo podczas konferencji internetowych. Warstwa transportu Wyznacza segmenty danych i numeruje je w rdle,

21

3 2 1

Warstwa sieci Warstwa acza danych Warstwa fizyczna

przesya dane i skada je w miejscu docelowym. Tworzy i adresuje pakiety w celu przesania ich od jednego do drugiego punktu kocowego za pomoc urzdze poredniczcych z innych sieci. Tworzy i adresuje ramki w celu przesania ich od jednego hosta w sieci LAN do drugiego i midzy urzdzeniami sieci WAN. Transmituje dane binarne przez nonik pomidzy urzdzeniami. Specyfikacja nonika jest wyznaczana przez protokoy warstwy fizycznej.

Bibliografia
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Cieciura M.: Podstawy technologii informacyjnej z przykadami zastosowa, VIZJA PRESS&IT Sp. Z o.o., Warszawa, listopad 2006. Mark A. Dye, Rick McDonald, Antoon W. Rufi: Akademia sieci Cisco. CCNA Exploration. Semestr 1. Podstawy sieci., Wydawnictwo Naukowe PWN SA, marzec 2012. Thomas H. Cormen, Charles E. Leiserson, Ronald L. Rivest, Clifford Stein: Wprowadzenie do algorytmw., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012. Abraham Silberschatz, Peter B. Galvin: Podstawy systemw operacyjnych, Wydawnictwo Naukowo Techniczne, Warszawa. Dudek A.: Jak pisa wirusy., Oficyna Wydawnicza READ ME, Warszawa 1994. http://edu.i-lo.tarnow.pl/inf/prg/003_mt/0001.php http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Dining_philosophers.png http://www.uci.agh.edu.pl/uczelnia/tad//PSI6/wyklady_html/wyklad01.htm

22