Widzenie barw

Wykad 5.
Widzenie barw to wraenie psychiczne powstajce w mzgu czowieka. Nastpuje dziki komrkom wiatoczuym znajdujcym si w siatkwce oka. !roces widzenia barwnego rozpoczyna si gdy oko odbiera promieniowanie e"ektromagnetyczne z zakresu wiata a dokadniej z widzia"nej czci #a" wiet"nych. $wny wpyw na to wraenie ma skad widmowy %widmo & obraz promieniowania rozoonego na poszczeg"ne czstot"iwoci dugoci #a" "ub energie' promieniowania wiet"nego w drugiej ko"ejnoci i"o( energii wiet"nej jednak udzia w odbiorze danej barwy ma rwnie obecno( innych barw w po"u widzenia obserwatora oraz jego cechy osobnicze a take wiedza w posugiwaniu si zmysem wzroku. Dlaczego niebo jest niebieskie? )o"or nieba i znajdujcych si na nim chmur za"ey od ki"ku zjawisk optycznych. Najwaniejszymi z nich jest rozpraszanie wiata widzia"nego przez mo"ekuy powietrza znajdujce si w powietrzu krope"ki wody krysztaki "odu oraz pyy zawieszone w powietrzu. *zyste niebo widoczne jest jako rozproszone przez powietrze promieniowanie soneczne. $dyby wiato soneczne nie byo rozpraszane przez atmos#er to niebo byoby czarne i w dzie+ widoczne byyby gwiazdy.
Fale elektromagnetyczne
gamma promienie X nadf io let po dczerwie radaro we f ale telewizyjne i radiowe

,-&,.

,-&,/

,- &,-

,-&1

,- &0

,- &.

,-&/

,-/

,- .

dugo fali (m)

wiato

dugo fali (nm)

Dowiadczenie Izaaka ewtona (!"#$)

%oz&zczepianie wiata dziennego w naturze

Wymie kolory tczy/widma wiata dziennego 21- & .20 nm fiolet .20 & .33 nm niebieski .33 & .43 nm bkitny .43 & 300 nm zielony 300 & 314 nm ty 314 & 0/5 nm pomaraczowy 0/5 & 51- nm czerwony

Dlaczego widzimy kolory? 2 rodzaje czopkw na siatkwce obiekty odbijaj okre"one dugoci #a" Dlaczego niektre obiekty widzimy jako biae? Czarne? Czy czerwone obiekty odbijaj krtkie czy d gie !ale?

"oo barwne 6ak przedstawi( atrybuty ko"oru7 miejsce na obwodzie oznacza barw spektra"n i de#iniuje je dugo( #a"i wiet"nej

Czym jeszcze r#ni si kolory? nasycenie 8 jak bardzo czysta jest barwa a w jakim stopniu jest mieszanin barw W ko"e barwnym koduje si to odlego ci! od obwodu %na obwodzie najbardziej nasycone spektra"ne barwy' $tryb ty kolor barwa9 dugo( #a"i jaka dominuje jasno " ko"oru nasycenie 8 i"e innych dugoci #a"i wchodzi w skad barwy %le czowiek odr#nia kolorw? / m"n a w optyma"nych warunkach owiet"enia 1 m"n #erman $on #elm%oltz %,13-' :ieszajc trzy barwy podstawowe mona uzyska( ko"or wiata monochromatycznego %monoc&romatyczny 8 jednoko"orowy' $ddytywne mieszanie barw
'ddytywne mie&zanie (arw
+arwy pod&tawowe, wy(*r ar(itralny - daleko od &ie(ie na &pektrum - )adna z nic. nie wydaje &i/ mie&zanin0 dw*c. pozo&tayc.
magenta

czerwony
magenta

)*ty

(iay nie(ie&ki cyjan zielony

cyjan

'ddytywnie mie&zamy wiata1 a nie far(y czerwony

- 2y&tem %3+
magenta 5661 $1 566 cyjan $1 5661 566 5661 5661 $
magenta

)*ty

(iay nie(ie&ki cyjan zielony

- 4elewizor - eoimpre&jonizm

'eorges()ierre *e rat+ ;metoda neoimpresjonistyczna< =eurat stworzy ma"arstwo intelekt alne, systematyzowane, -od-orzdkowane -ewnym reg om i zasadom. /ast-i liryczn im-rowizacj im-resjonizm , cis metod b dowania obraz z wykorzystaniem na kowyc& zdobyczy o-tyki, analizy wiata i kolor , !izjologii i -syc&ologii widzenia.

0arwy -ozas-ektralne >rakuje jakiego ko"oru7

+arwy poza&pektralne
- +rakuje jakiego koloru7

1ieszanie barw addytywne %od add czy"i dodawa(' dotyczy wiata dodajemy ko"ejne dugoci #a"i jaka dociera do oka subtrakcyjne %od s btract czy"i odejmowa(' dotyczy #arb? kada ko"ejna #arba w mieszaninie pochania pewne dugoci #a" i coraz mniej dociera do oka * btrakcyjne mieszanie barw @arba czerwona pochania dugie czy krtkie #a"e7 A jakie odbija7 6akie #a"e odbija a jakie pochania barwnik w trawie7 6akie dugoci #a" bd odbijane je"i zmieszamy czerwon i zie"on #arb7 6akie #a"e bd odbijane gdy zmieszamy trzy #arby w barwach podstawowych7 $ddytywne i s btrakcyjne mieszenia barw
'ddytywne i &u(trakcyjne mie&zenia (arw
- 'ddytywne
czerwony
magenta

2u(trakcyjne

)*ty

(iay nie(ie&ki cyjan zielony

* btrakcyjne mieszanie barw magenta9 addytywnie9 mieszanina czerwonego i niebieskiego wiata? magenta odbija krtkie i dugie #a"e pochania rednie ty9 addytywnie 8 mieszanina zie"onego i czerwonego? odbija rednie i dugie #a"e pochania krtkie 2rjc&romatyczna teoria widzenia barw+ 3erman 4on 3elm&oltz *zy to mo"iwe by za kad odrnian przez nas barw odpowiada inny rodzaj czopka7 =koro kady ko"or da si uzyska( mieszajc trzy podstawowe to zapewne mamy trzy rodzaje czopkw. 2rzy rodzaje czo-kw czopki czerwone9 & najbardziej wra"iwe na 30. nm czopki zie"one9 ' najbardziej wra"iwe na 32. nm czopki niebieskie9 ( najbardziej wra"iwe na ./- nm 5eakcje czo-kw *zopki ;czerwone< s najwra"iwsze na wiato pomara+czowe *zopki ;zie"one< na to&zie"one *zopki ;niebieskie< na wpadajcy w #io"et niebieski Czo-ki S 6niebieskie7 *zopki = stanowi za"edwie 3&,-B wszystkich czopkw W p"amce tej nie ma czopkw = %niebieskich' =kutek9 a. drobne niebieskie e"ementy w punkcie #iksacji s niewidoczne b. gdy odda"amy si od punktu #iksacji wra"iwo( na niebieski wzrasta a potem spada c. Niebieskie przedmioty mog si wydawa( nieostre

5ozmieszczenie czo-kw $wnie w p"amce tej *zopki zie"one maj najmniejszy zasig terytoria"ny %.- stopni od p"amki tej zanikaj' )o"ory znikaj w ko"ejnoci9 zielony) czerwony) ty i niebieski Na obrzeach siatkwki jestemy "epi na ko"ory Rnice indywidualne *zopki & i ' u niektrych pozostaj w proporcji ,9, a u innych .9, Waciwie kady widzi ko"ory troch inaczej ni norma"nie ?' C nie ma metody by przekona( si jak inny to widzi. /ab rzenia widzenia barwnego Deoria trjchromatyczna przewidywaa 3 typw zaburze+ widzenia barwnego. 6ak my"icie jakie7 a. 'onoc%romatyzm prcikowy %cakowity brak czopkw? jak wiz osoby z monochromatyzmem prcikowym7' b. 'onoc%romatyzm czopkowy %#unkcjonuje ty"ko jeden rodzaj czopka? opisano wycznie przypadek z #unkcjonujcym czopkiem =? rzadko9 ,9 ,-- tys.? jak widz osoby z monochromatyzmem czopkowym7 & podobnie do monochromatw prcikowych' c. *ic%romatyzm %brak czopka &? protanopia9 -rota oznacza po grecku pierwszy? brak czopka ;czerwonego<? czy mog odrnia( ko"ory w codziennym yciu7 6ohn Ea"ton chemik kwakr FGCCC w.' d. *ic%romatyzm %brak czopka '? deuteranopia9 de tera oznacza po grecku drugi? brak czopka ;zie"onego<? trudno( w odrnieniu zie"onego od pewnych kombinacji czerwonego i niebieskiego? najczstsza posta( dichromatyzmu e. *ic%romatyzm %brak czopka (? tritanopia tritan %grec.' trzeci? brak czopka ;niebieskiego<? nie odrnia tego od niebieskiego? bardzo rzadki ,9,- tys. opisany dopiero w ,43- r. )(dic&romata ci -owie Hewe oko9 dwa typy czopkw? prawe oko 2 typy czopkw *ae widmo od czerwonego do zie"onego 5-- do 3-/ nm wydawao si te %35- nm' a od zie"onego do #io"etowego niebieskie. Ibszar graniczny zie"ono&niebieski zdawa si szary. *saki to na og dic&romaci z de terano-i Widz w tczy 3&0 barw 2ablice %s&i&ary %=hinobu Cshihara? ,4,5' A9 dichromaci nie widz "iczby >9 protanopia9 ty"ko .? deuteranopia9 ty"ko / %nne anomalie widzenia barw Drichromata anoma"ny9 widzi barwy dziki mieszaniu trzech rodzajw wiate a"e w innych proporcjach !rzy protoanoma"ii wicej czerwonego a przy deuteroanoma"ii wicej zie"onego 8ak czste s zab rzenia widzenia barw? Dlaczego kobiet rzadziej ni# m#czyzn? +eny a kolory Wikszo( ssakw ma czopki = oraz H wra"iwe na wiato pomidzy "udzk wra"iwoci czopkw H i : $eny kodujce czopki H i : "e b"isko siebie na chromosomie F $eny kodujce czopek = s na chromosomie autosoma"nym. =kutek7 Jaburzenie bardzo rzadkie? tak samo czste u kobiet i mczyzn 2etrac&romaci? :utacja w genach chromosomu moe da( czopki H: =ynowie takich kobiet mog by( dichromatami Ine same maj . typy czopkw %= H : i H:' Widz ,- barw w tczy %dichromaci 3&0 przecitni 5&1' 2eoria o-ozycji barwnej Kwa"d Lerring %zm. ,4,1' 6akie ko"ory s subiektywnie odczuwane jako ;czyste< czy"i nie s mieszanin innych barw %tak jak np. pomara+czowy'7

E"aczego ty nie jest barw podstawow7 E"aczego nie istniej barwy ktre s subiektywnie mieszanin np. barwy zie"onej i czerwonej "ub niebieskiej i tej7 Hudzie opisuj barwy jako mieszanin . ko"orw? nawet . miesiczne niemow"ta dzie" barwy na . grupy E"aczego istniej ko"ory opozycyjne7 )o"ory zorganizowane s w pary9 a. czerwony&zie"ony b. ty&niebieski c. biay&czarny Eana komrka pobudzana jest przez czerwony a hamowana przez zie"ony. Cnna odwrotnie. "olor w mzg komrki cia ko"ankowatych bocznych i ;k"eksy< komrek w korze G, odpowiadaj opozycyjnie na barwy ko"or przetwarzany jest w korze G. %pat skroniowy' Mszkodzenie9 achromatopsja? utrata mo"iwoci rozrniania a nawet pamici o ko"orach

8t*ra z teorii widzenia (arw je&t &u&zna7

=tadium procesw opozycyjnych
kom*rki zwojowe1 kom*rki w korze 9!

=tadium trjchromatyczne
czopki1 addytywne mie&zanie (arw

:(a &po&o(y kodowania (arw wykorzy&tuje telewizja, prze&y najmniej&zej licz(y informacji1 mniej zak*ce;

Dowiadczenia 9anda & eksperymenty uzyskiwania wie"obarwnych obrazw z odpowiednio nakadanych na siebie dwu biao czarnych przezroczy wykonanych rwnoczenie jedno przez #i"tr czerwony a drugie przez zie"ony. =tworzy na tej podstawie teori widzenia barw nazwan :5etine;< %od aci+skich sw :5etina< 8 siatkwka i :Corte;< 8 kora mzgowa' tej teorii do mzgu dochodz impu"sy wywoane w czopkowych #otoreceptorach siatkwki przez promieniowanie o rnej energii odbite zarwno od obserwowanej czci powierzchni jak i od otoczenia tej czci. !rzyczyn powstaego wraenia barwy jest rnica energii promieniowania obydwu impu"sw. >arwne obrazy uzyskiwane w dowiadczeniach 9anda powstay dziki dobraniu odpowiednich rnic energii promieniowania przechodzcego przez ssiadujce ze sob powierzchnie biao czarnych przezroczy *tao= barwy ( barwa obiektu pozostaje taka sama nawet wwczas gdy dugo( #a" wiet"nych odbijanych od oka zmienia si z powodu zmian owiet"enia 5e!lektancja 8 wspczynnik odbicia wiata *tao= jasnoci & #izyczna jasno( obiektu pozostaje taka sama nawet wwczas gdy i"o( wiata ktr odbija on od oka zmienia si & z powodu cienia