Rodzaje szk redniowiecznych: Parafialne - ksztacia si modzie kupiecka. Najniszy stopie szk tworzyy szkoy parafialne.

. W szkoach tych uczono przede wszystkim aciny (gramatyki, czytania, pisania). Klasztorne - organizowane przez benedyktynw, dbay przede wszystkim o wyksztacenie religijne chopcw. Katedralne - organizowane przez biskupw. Skaday si z dwch stopni: TRIVIUM (uczono gramatyki, retoryki, i dialektyki) i QUADRIVIUM (zapoznawanie uczniw z muzyk, arytmetyk, geometri, i astronomi ). W wieckich szkoach klasztornych nauczano wedug programu 7 sztuk wyzwolonych. Przy szkoach klasztornych byy szkoy pocztkowe, w ktrych uczono pisa i czyta. Nauczyciel uczy kadego ucznia inwidualnie - uczy pisa spgoski, samogoski i zgoski a nastpnie czono je w sowa i zdania. Po rocznej szkole pocztkowej szed do triwium do nauczyciela gramatyki. Nauka w szkoach gramatykalnych trwaa 4 lata. W 1 roku przyswajano sobie pamiciowo gramatyk Do nata przy pomocy uczniw 4 roku, tumaczenia z niemieckiego na acin, pisanie na tabliczkach woskowych, opowiadania z historii biblijnej. Na 2 roku uczono gramatyki jako przedmiotu gwnego (ortografia), dyktanda (wzajemna poprawa wypracowa przez uczniw starszych), nauka Psaterza (150 psalmw na pami wraz ze piewaniem w kociele) Na 3 roku obowizywaa metryka (o rytmicznych formach poezji) oparta na wzorach metryki klasycznej np. na mowach Katona starszego. Na 2 i 3 roku wykadano take pismo wite. Na 4 roku nastpowao powtrzenie gramatyki. Nowym przedmiotem bya nauka o figurach i przenoniach w poezji, prozie aciski ej i w pimie witym. Nauka koczya si egzaminem kocowym obejmujcy cay materia z 4 lat. Program Quadrivium obejmowa geometrie, arytmetyk, astronomi, muzyk i piew. Pod nazw geometria rozumiano nauk nie tylko o przestrzeni, lecz take geografi, geologi, botanik, zoologi. Kosmologi. Uczniowie wykonywali take wiczenia praktyczne- dokonywali rnych pomiarw, wysokoci budynkw, poznawali rne kraje i morza, mineray, rolin i zwierzta. Po zdaniu egzaminu uczniowie przechodzili na V rok na stopie retoryki - studiowali Boskie i wieckie nauki, posugiwano si rwnie pismami retorycznymi Cycerona i Kwintyliana. Uniwersytety - Byy dwa rodzaje uniwersytetw: korporacyjne( Uniwersytet boloski) - Powsta z przeksztacenia dziaajcych w Bolonii od IV wieku szk prawa rzymskiego. Za oficjalne dat powoania uczelni przyjmuje si rok 1088. Pocztkowo dziaaa j ako szkoa prawnicza z wydziaami prawa kanonicznego i rzymskiego. Okoo 1200 doczono wydziay medycyny i filozofii (sztuki wyzwolone). W 1360 roku doczono wydzia teologii. wychowanie odbywao si w atmosferze spoecznej karnoci, co ksztatowao w uczniach umiejtno wsppracy ze innymi ludmi, by on typow uczelni, gdzie studenci sami wybierali ze swojego grona rektora i kolegialne ( Uniwersytet paryski ) - zaoony okoo 1170 roku ( filozofia, prawo, medycyna, teologia ), poszczeglne wydziay kierowane byy przez dziekana, istnia rwnie urzd rektora; uniwersytet paryski zosta pniej przeksztacony przez dominikanw w uczelni podlegajc Kocioowi, kiedy dialektyka, stanowica gwny przedmiot, zostaa ograniczona do udowadniania prawd religijnych. Wychowanie rycerskie w redniowieczu - synowie redniowiecznych rycerzy sztuki wojennej byli uczeni przez swoich ojcw, ktra to edukacja zakadaa dwa etapy: 1. pierwszy etap (od 7 - 15 lat) - modzieniec peni w nim funkcj pazia, polegajc na usugiwaniu (gwnie paniom); na dworze uczy si on piewu, ukadania rycerskich ballad i pieni miosnych, grania na instrumentach oraz etyki jak rwnie jazdy kon nej, wadania broni i zapasw (czasami uczono rwnie czytania, pisania i aciny); taka edukacja na pazia koczya si nadaniem mu tytuu giermka a jednoczenie prawa noszenia wasnego miecza; 2. drugi etap - modzieniec by przydzielany opiece wybranemu rycerzowi, ktremu mia on towarzyszy w trakcie turniejw, rnych uroczystoci i wyprawach wojennych; wychowanie rycerskie zakoczone byo pasowaniem giermka na rycerza, co odbywao si przy innych okazjach, takich jak koronacja krla, wielkie wita, zarczyny czy wesele; pasowany rycerz musia si publicznie wykaza swoimi umiejtnociami we wadaniu broni oraz w jedzie konnej; po pasowaniu mia on prawo posiada wasne dobra i eni si. Wychowanie rzemielnicze - nauka zawodu rozpoczynaa si w 7 roku ycia w warsztacie mistrza, gdzie chopcy pracowali jako tzw. terminatorzy; nauka ta trwaa od 3 do 11 lat i nie bya patna, wic uczniowie zazwyczaj byli le traktowani i wykorzystywani; gdy terminator opanowywa ju wszystkie umiejtnoci zawodowe, stawa si czeladnikiem, nadal pracujc pod nadzorem swojego mistrza, lecz by ju wynagradzany i podrowa by zdobywa kolejn wiedz; okres pracy czeladnika koczy egzaminem, gdzie po uzyskaniu wprawy i samodzielnym wykonywaniu pracy otrzymywa on godno mistrza, jednak w obawie przed konkurencj, tytu ten by bardzo rzadko nadawany przez Rad. Architektura redniowiecza wyrasta z osigni cesarstwa rzymskiego. Kiedy do chodzi do rozpadu na wschodni i zachodni cz cesarstwa, na zachodzie ksztatuje si architektura dopasowana do barbarzycw osiedlajcych si na zachodnich terytoriach Eu ropy. Nowe miasta zostay budowane na wzgrzach, gdzie w centrum znajdowa si dom wadcy, a otaczay go zabudowania gospodarcze, za cao chronia palisada. Z chwil przyjcia chrztu wodzowie zaczli wznosi kocioy. Do ich budowy pocztkowo wykorzystywano elementy zachowanych rzymskich budowli. Z czasem, oprcz prb naladowania antycznego zdobnictwa nowych obiektw, wprowadzano wasne dekoracje, czsto naladujce wzory stosowane w zotnictwie. WYCHOWANIE W REDNIOWIECZU Ramy czasowe redniowiecza pocztek: upadek cesarstwa zachodnio-rzymskiego 476r., koniec: zdobycie Konstantynopola przez Turkw, odkrycie Ameryki (XV w.) , niektre rda podaj XVI w. Idea wychowania by zrnicowany ze wzgldu na stany 1) stan szlachecki rycerz: honor, mio Boga i ojczyzny, sztuka ycia dworskiego, np. gry i zabawy paacowe, 2) stan chopski pobono, pracowito i posuszestwo, 3) stan mieszczaski uczciwo, zachowanie tajemnicy zawodowej, -

4) -

duchowiestwo cakowite oddanie si Bogu, pogarda dla ycia doczesnego. Pocztki wychowania w redniowieczu dziaalno druidw, czyli kapanw w Irlandii (do XII w.), dziaalno Karola Wielkiego (IX w.) przeprowadzenie reformy szkolnictwa przez otwarcie szkoy paacowej przeznaczonej dla przyszych urzdnikw pastwa, szkoy elementarnej oraz akademii. Nauka w jzyku aciskim i narodowym. (Akwin mnich). Uczono siedmiu sztuk wyzwolonych. Rodzaje szk w redniowieczu parafialne najpowszechniejsze; przyjmoway dziewczta i chopcw bez wzgldu na pochodzenie, przyklasztorne pierwsza tego typu szkoa powstaa przy klasztorze benedyktyskim na Monte Casino, katedralne i kolegiacke day pocztek uniwersytetom (siedem sztuk wyzwolonych). Uniwersytety powstay w nastpujcych miastach: Bolonia, Pary, Oxford, Cambridge, Praga, Krakw. Nazwa uczelni pochodzia od sowa uniwersitas, czyli powszechny, oglny (dla kadego bez wzgldu na wyksztacenie, pochodzenie, narodowo). Uniwersytet w Krakowie zaoy Kazimierz Wielki w 1364 r. Odnowiony zosta przez Wadysawa Jagieo. Uczono tam czytania prawa kanonicznego i naukowego. Chronologia wychowania rycerza 1. okres pa (7-13 lub 15 r. ycia) etykieta dworska, 2. okres giermek (13-15 do 21 r. ycia) prawo noszenia miecza, uczestnictwo w wyprawach wojennych, 3. okres rycerz (od 21 r. ycia). Wychowanie rzemielnika: terminator, czeladnik, majster. Terminowanie przygotowywanie chopcw do okrelonego zawodu. Chopca oddawano do majstra uczy rzemiosa, czytania. Majster wyzwala terminatora na czeladnika. Przyczyny stosowania kar cielesnych dobro woli boej, z woli mioci, poprzez bicie odpuszczenie, konieczno kary, dzieci ochoczo powinny przyjmowa kar dla przykadu, dzieci poprzez bicie miay by mdrzejsze. Wychowanie krlewskie niemowlctwo: dzieci wynosz z domu zo i dobro, dzieci powinna karmi matka lub szlachetna mamka, religia: modlitwa przed posikiem, cnoty: kocha sprawiedliwo, mstwo, uczciwo wobec kadego, broni sawy, czci, honoru, panowa nad podaniami, wymowa: praca, wyksztaceni nauczyciele, acina, gramatyka, literatura, rekreacja: wiczenia fizyczne, gra w warcaby, studia: jzyk ojczysty, acina, owy. Ustalenie si porzdku redniowiecznego. Pierwszych kilka stuleci redniowiecza przedstawia si jako okres ciemnoty. Plemiona barbarzyskie, aby wyj z ze swego stanu pierwotnego potrzeboway dugich wiekw. Koci jako piastun kultury by za saby, by przetworzy wewntrznie mode narody. (prymitywny pogld na wiat, gboko zakorzenio ne mity i wierzenia) Za wzorem Karola Wielkiego wybitne osobistoci monarsze zaczy popiera dziaalno kocioa. Koci wprowadza w spoeczestwo jednolito organizacji, myli i wiary, wychowywa poczucie jednoci, caoci i prawa, torowa drog urzdzeniom monarchiom. Ksztatowanie si wsplnoty chrzecijaskiej w Europie nabrao ywszego tempa, kiedy dwie potgi pastwowa i kocielna nabra y wiadomoci swoich zada. Pocztek tego ksztatowania rozpocz si ju w wieku XI, natomiast praca waciwa dokonaa si w wieku XII. Koci obejmowa kierownictwo ycia duchowego i moralnego Europy. Przy pomocy precyzyjnej organizacji trzyma w ryzach sumienia i obyczaje lud w. yciem politycznym kierowa monarcha przy pomocy organizacji pastwowej. Spoeczestwo dzieli si na stany. duchowiestwo, kler (papie) rycerstwo mieszczastwo Czynnikiem czcym te stany bya religia i wartoci umysowo -kulturalne, ktrych piastunem by koci i duchowiestwo. SZKOY I WYCHOWANIE W POLSCE W REDNIOWIECZU pocztki szkolnictwa Polska wraz z przyjciem Chrzecijastwa przyja wszystkie instytucje Kocioa takie jak szkoa. Pocztek w naszym kraju naley czy z zaoeniem Biskupstwa w Poznaniu, gdzie powstaa szkoa katedralna ok.1000 roku. W okresie tym zaczy rwnie powstawa klasztory posiadajce due znaczenie dla rozwoju owiaty i kultury.

1. 2. 3.

1)

Do pierwszych zakonw zajmujcych si szkoami naleeli BENEDYKTYNI, (w Winicy). Pierwsza Szkoa Klasztorna zostaa zaoona w 1046 r. Przez ARONA Z TYCA, by on Opatem. Do najstarszych Szk Kolegiackich zaliczy mona szko powsta w KILECACH, a wrd Szk Katedralnych m.in. szko KATEDRALN WE WROCAWIU. Szkoy Katedralne, Kolegialne i Klasztorne, realizoway w zasadzie ten sam program nauczania czyli VII SZTUK WYZWOLONYCH. Pierwsze trzy sztuki jzykowe (TRIVIUM) daway nisze wyksztacenie czyli pisanie i czytanie natomiast cztery pozostae sztuki (QUA TRIVIUM) dawa wyksztacenie oglne w naukach wieckich. G. przedmiotami wykadowymi bya: gramatyka- w ktrej zakres wchodziy reguy gramatyczne metryka- nauka o weryfikacji retoryka-umiejtnoci wysawiania si dialektyka- czyli logika arytmetyka geometria jako nauka o pomiarach Cay kurs w wietle SZTUK WYZWOLONYCH najczciej trwa od 5 do 9 lat. Organizacja szkolnictwa w Polsce wzorowana bya na szkolnictwie zachodnim, Poziom nauczania w tych szkoach by rwny g. Dziaaniom na ktrych si opierano, byo to Pismo w. I Prawa Kanoniczne. 2) SZKOY PARAFIALNE W Polsce zaczy powstawa dopiero w XII wieku. Pierwsza Szkoa powst. KRAKOWIE w 1215r. Pocztkowo szkoy Parafialne pows. w miecie ,a ju pod koniec XIV wieku zaczy rozwija si na wsi. W szkoach tych nauczano alfabetu, pacierza, czytani a, piewu, gramatyki. Z czasem szkoy Parafialne podzieliy si na dwa stopnie: stopie wyszy gdzie nauczano VII SZTUK WYZWOLONYCH, byy w miastach stopie niszy gdzie nauczano III SZTUK WYZWOLONYCH , na wsiach. Wszystkie szkoy podlegay Biskupowi. Jemu przysugiwao prawo doboru nauczycieli i nadzr nad nauczycielami, Jzykiem wykadowym w szkoach bya acina , a jz. pomocniczym Polski. acina bya kluczem do poznania Pisma w. I bya jednoczenie jz. urzdowym. Szkoy te byy instytucjami kocielnymi suyy jego celom, wychowujc modzie przede wszystkim na duchownych. Do szk uczszczali tylko chopcy, przewanie z warstw biedniejszych. Szkoy utrzymywane byy przez rodzicw. W szkoach wiejskich nauczycielem najczciej by organista, w miastach nauczyciele posiadali wyksztacenie uniwersyteckie i b yli to tzw. BAKAARZE. Wychowanie dziewczt szo tradycyjnym torem, crki za wzorem matki przygotowyway si do roli przyszej gospodyni, Niektre z nich oddawane byy do KLASZTORW i tam nauczane byy aciny i rnych robt poytecznych . W nauce aciny nie wychodzono poza modlitwy, bowiem powszechny wwczas pogld by taki e nauka czyni kobiety gorszymi. 3) PODSUMOWANIE Pierwszy okres Szk w Polsce charakteryzowa si wycznym wpywem owiaty zachodniej, bowiem warunki wew. Polski (podzia na dzielnice, najazdy, Litwinw, Tatarw) nie sprzyjay rozwojowi kultury i szk. Dopiero po roku 1364 zaoenie UNIWERSYTETU KRAKOWSKIEGO nastpiy znaczne zmiany ilociowe i jakociowe szk. Szkolnictwo w dalszym cigu byo w rku kociow a KRL KAZIMIERZ i by pierwszym Krlem, ktry wspiera Owiat Andrzej Frycz Modrzewski KSIGA V. O SZKOLE Rozdzia II O naleyte wynagrodzenie nauczycieli Pomwmy teraz, jakimi wynagrodzeniami i odznaczeniami naley zatrzymywa w szkoach tak nauczycieli, jak i studentw. Wane to bowiem dla biskupw i rzdcw spraw ludzkich, aby ochrania stan nauczycielski wszelkimi sposobami, aby jak to powiadaj, chucha na i dmucha. Bdzie to nietrudno uczyni, jeli si oni zatroszcz o konieczne rodki zarwno na potrzeby uczcych si, ktrzy nie maj z czego pokrywa kosztw studiw, jak i na sprawiedliwe wynagrodzenie nauczycieli. Widzimy codziennie bardzo wielkie wydatki na rozmaite sprzty, wspaniae domy, wyszukane biesiady i inne niekonieczne rzeczy. Czemu nie mona znale sposobu na pokrywanie susznych wydatkw, ktrych nie mona na nic lepiej obrci ni na odnowienie i utrzymywanie szk? Jeli bowiem idzie o poytek, nie masz doprawdy wikszego nad ten, ktry ma ze szk religia i pastwo. Jeli za idzie o moliwo znalezienia rodkw na utrzymanie szk, to najwiksz z pewnoci maj ci, ktrzy obfituj w bogactwa i zasoby kocielne. [...] Tylko wy, ktrzy rzdzicie sprawami ludzkimi, mylcie o tym, by nauka bya w poszanowaniu, sprzyjajcie ludziom uzdolnionym i pracowitym, bo tyle to znaczy, co sprzyja chwale religii i poytkowi Rzeczypospolitej. Waszym waciwym obowizkiem jest dba o to, by szkoy tak ustanowiono, tak modzie wychowano, iby lepiej i skuteczniej czynia zado yczeniom rodzicw i przyjaci oraz oczekiwaniu religii i Rzeczypospolitej. Przed Sdzi Najwyszym musicie zda rachunek ze spenienia tego obowizku i ponie zasuon kar, jeli go zaniedbacie. Trzeba si stara o wyznaczenie nauczycielom susznych wynagrodze, aby nie musieli szuka zaspokojenia koniecznych potrzeb ycia w innych zajciach, ktre by ich odryway od nauki. Nastpnie o to, by zachca do nauk i zarwno nauczycieli jak i uczniw nadziej zdobycia zaszczytw. Jest powszechnym zjawiskiem, i rzadko do znakomitych czynw dadz si zachci ci, ktrzy albo

nie widz w tym jakiej korzyci, albo nie ywi nadziei zdobycia zaszczytw i nagrd. Naley tedy doprowadzi do tego, aby godnoci kocielne powierzano odtd jedynie ludziom uczonym. Nigdy bez gniewu nie patrz na przewrotno tych ludzi, ktrzy nauczycieli szkolnych maj niemal za nic, cho ich tak samo po winni szanowa jak lekarzy, prawnikw i innych dobrze zasuonych wobec Rzeczypospolitej. Praca nauczyciela w szkole nie mniejsza ni tamtych, uyteczno za rwna albo i wiksza. Bo jeli spoeczno nie moe si obej bez tamtych, to jake obejdzie si be z tego, kto troszczy si o zachowanie i krzewienie nauki, z ktrej pielgnowania i dzie spywaj na Rzeczpospolit i religi tak liczne oraz wielkie korzyci. Aby jacy nauczyciele nie ubiegali si o stanowiska, ktrym nie mog sprosta, byoby rzecz wielce korzystn, a nawet konieczn, aby (co jak sysz, praktykuje si we woskich akademiach) nie wyznaczano nikomu za jego dziaalno okrelonego i staego wynagrodzenia. Nikt nie powinien otrzymywa wynagrodzenia w staej wysokoci bez wzgldu na to, jak spenia swoje obowizki, lecz naley mu wypaca wynagrodzenie wysze lub nisze, zalenie od tego, jak si wywizuje z zadania. Tego trzeba by bezwzgldnie przestrzega na kadym wieckim i kocielnym urzdzie. Szymon Marycjusz z Pilzna,Simon Maricius, Czystochlebski,wasc. Szymon Kocioek (1516 1574) Najpierw ucze, potem profesor Akademii Krakowskiej Humanista , filolog Znawca, wielbiciel i tumacz literatury staroytnej Autor jednego z najwybitniejszych polskich dzie pedagogicznych okresu renesansu De scholis seu academiis libri duo [ O szkoach czyli akademiach ksig dwoje ] Rola wyksztacenia w spoeczestwie Wychowanie modziezy Odnis si do Platona: Przede wszystkim trzeba si stara o modzie, aby si staa jak najlepsz; trzeba naladowa dobrego rolnika, ktry najpierw troszczy si o mode latorole, a potem dopiero o starsze. Potega, bezpieczenstwo i pomyslny rozwj zale od poziomu umysowego i dowiadczenia politycznego rzdzcych Wyksztacenie potrzebne dla monarchy, wsppracownikw, dopiero na kocu dla obywateli Szkoa powinna wyksztaca kandydatw na wszystkie urzdy Do urzedw koscielnych prawo maj wszyscy wyksztaceni i moralni obywatele Przyzwyczajenie ludu do posuszestwa i ulegoci Szkolnictwo Szkolnictwo przyczynia si do rozwoju caego pastwa, do pokoju i dobrobytu. Opiek nad szkoami powinny sprawowa wszystkie stanu zarwno duchowe, jak i wieckie. Ksztacenie w zmodernizowanych 7 sztukach wyzwolonych. Przygotowanie wieckie, a nie teologiczne. Uszanowa naley zagadnienia abstrakcyjne i filozoficzne, scholastyczne, rozbudowa przedmioty uyteczne w dziaaniu Studia da usunicia scholastyki Kontrola nad dziaalnoci uczonych Krytyka nieuctwa profesorw Poznanie rzeczy waniejsze ni znajomo sw krytyka retoryki Sposoby zdobywania wiedzy: * uczestniczenie w wykadach profesora * samodzielna nauka * udzia w dysputach * nauka pamiciowa Student rozpoczynajc studia, powinien wiedzie, e: * studiowanie to cika praca, ktra wymaga wiele wysiku i wyrzecze; * naley ogranicza zabawy * musi uwiadomi sobie swoje cele Naley umie si uczy oraz przeplata nauk z zabaw Profesor powinien By wszechstronnie wyksztacony powinien zna literatur najlepszych i najbardziej moralnych pisarzy, ale rwnie niemoralnych i zych stylistw, aby lepiej przekona suchaczy o tym, co dobre. Zna bardzo dobrze przedmiot ktry wykada, ktrego podj si uczy. By sumienny Wykada rzeczy trudne z jak najwiksz prostot i jasnoci Prowadzi uczciwe ycie i mie dobry charakter, aby swoj postaw przycign do siebie modzie i zachca j do nauki. Warto uniwersytetu zaley od wiedzy profesorw. ERAZM GLICZNER ? SKRZETUSKI (1535-1603) Pierwszym naszym pedagogiem piszcym po polsku by luteranin Erazm Gliczner ze nina. Ukoczy szko w Zotoryi u W. Trotzendorfa, od ktrego przej zasady pedagogiczne. Jest on autorem pierwszej, napisanej w jzyku polskim ksiki pt. ?Ksika o wychowaniu dzieci, ktra w caoci powicona zostaa pedagogice. Wyda j w 1558 r. Majc 23 lata, by wtedy nauczycielem pracujacym u ksit Suckich. Gliczner napisa swoje dzieo w formie poradnika dla rodzicw, nie tylko szlachty ale i mieszczan. Autor czerpa przykady z pisarzy klasycznych i humanistw oraz swe wywody uwydatnia w duchu nauki chrzecijaskiej z Pisma witego. Zaj si gwnie obowizkami rodzicw wobec swoich dzieci. Prac rozpoczyna za wzorem Pseudo- Plutarcha od rodzicw stwierdzeniem ?e dziecko stanowi najwikszy skarb, majtek jaki rodzice mog posi, wikszy ni wszystkie dobra materialne?. Uwaa, e dzieci powinny rodzi si w legalnych maestwach, ktrych moralno zapewnia potomstwu poczucie prawowitego pochodzenia. Ubolewa na losem dzieci z nieprawego oa, ktrych sytuacj porwnuje do ubioru ydw, losw zwierzt. Popiera to cytatami zaczerpnitymi z Biblii i Likurga. Matki powinny osobicie karmi i wychowywa swoje dzieci, poniewa z mlekiem ssie dobre i ze strony charakteru a nie powierza je niakom. Obowizkiem rodzicw jest stara si o zdrowie dzieci i rozwj fizyczny. Naley zatroszczy si o szczliwo wieczn dziecka poddajc go dziaaniu chrztu witego, celem oczyszczania od grzechy pierworodnego.

v v v v

v v v v v v v v v v v v v v v v v v v v v v v

Nastpnie Gliczner rozprawia o podstawie rodzicw wobec rozwijajcego si umysowo dziecka. Stwierdza tu , e prac wychowawcz rodzice powinni zacz od siebie samych poprzez dostarczenie nienagannych wzorw pod wzgldem mowy, jak i uczynkw. Potrzeb takiego zachowania uzasadnia tym, e pierwsze przeycia dziecka, jego spostrzeenia maj decydujcy wpyw na dalszy rozwj modego i wraliwego umysu. Tumaczenie swojego zbyt swobodnego zachowania wzgldem dzieci, ze nie s one w stanie zrozumie pewnych rzeczy, nazywa Gliczner bdem. Sdzi on odwrotnie z faktu, ze mae dzieci nie s w stanie oceni postpowania dorosych w kategoriach dobra i za, wyciga wniosek, ze wanie dlatego postpowanie starszych wobec dzieci powinno by zawsze poprawne poczone z wsparciem si wasnych wad, saboci, wygody. Nazywa to powiceniem, rzecz na ktr nie kadego sta, zdoby si. Podobnie jak A. Frycz Modrzejewski jest przeciwnikiem zbytniego rozpieszczania dzieci i gani wychowanie dworskie (przypis 105) Zaleca stosowanie umoralnienia za pomoc metody odstraszania przez odczytywanie przykadw pisanych. Dalsze pogldy pedagogiczne : Gliczner naladowa staroytnych Spartan w wychowywaniu dzieci poprzez stosowanie kar i surowej dyscypliny. Kary cielesne naleay do ostatecznoci w przypadku gdy inne rodki i dobre przyzwyczajenia zawodz. Za najwiksz kar uwaa poczenie jej z publicznym wystpkiem. Dlatego te jest zwolennikiem karania dzieci w domu rodzinnym. Rodzic stosujc kar musi da wychowankowi nauk. Zwrci uwag na taki aspekt jak kwestia ubioru. Twierdzi, e rodzice przykadaj zbyt du uwag do ubioru dzieci, kupuj im drogie stroje, to za powoduje prno, wynioso i wiele zych obyczajw. Bogaty ubir psuje dzieci, sprawia, e s one za dufane w sobie, czuj si lepsze od innych, wywyszaj si nad rwienikw gorzej ubranych. Gliczner krytykowa rodzicw za tak nierozwag, ktra kieruje dziecko w z stron. Czsto dziecko biedniejsze i skromniej ubrane jest grzeczniejsze, rozsdniejs ze i wyronie na lepszego czowieka. Wedug Glicznera rodzice powinni bardziej dba o nauk dziecka ni strj, uczy mdroci a nie wyniosoci. Synw szlacheckich nie naley posya na dwr magnacki, dopki nie zdobd cho nieco wyksztacenia w szkole i nie poznaj zdrowych zasad moralnych. Wychowanie w rezydencjach magnackich jest szkodliwe, bo wypacza charaktery chopcw, demoralizuje, uczy zuchwalstwa, rozpusty, przewrotnoci i otrostwa. Uwaa, ze synw mieszczan lepiej posya do szkoy, ni do rzemielnikw na nauk zawodu, bowiem rzemioso zabezpiecza tylko potrzeby materialne czowieka. Edukacja ta nie ma adnego wpywu na jego ycie duchowe i poziom moralny. Mody chopak nie powinien by zbyt wiele czasu powica nauce. Nauk dzieci powinny rozpocz ju w 4 roku ycia gdy dziecko atwo nabywa umiejtnoci w modszym wieku, np. Moe ju zacz uczy si jzykw obcych metod analityczn albo naturaln. U dzieci proces uczenia si odbywa si mechanicznie z pamici. W wieku 10 lat powinny by dzieci posyane do szkoy, poniewa uwaa e dokadanie nauczki czytania i pisania na pniejszy okres jest opnianiem wyksztacenia. Rodzice oddajc syna do szkoy powinni zwrci uwag na cechy nauczyciela. W tej kwestii Gliczner powouje sie na wywody zaczerpnite z dzie Kwintyliana i Pseudo- Plutarcha. Jego zdaniem nauczyciel powinien: - by prawnym chrzecijaninem, dobrym w artykuach wiary, - uczy tego co sam umie i w co wierzy, - wystrzega si heretykw, ktrzy prowadz ucznia prosto do piekie, - odznacza si moralnoci, bo nauka bez moralnoci ?jest jak nz bez okadzin, ktry jednym sowem zowi brzeszczot? - musi by czowiekiem sumiennym, mie ambicje by czego ucznia nauczy. Z zawodu wyklucza ludzi posiadajcych pewne naogi, a szczeglnie nag pijastwa i hazardu. Rodzice oddajc dzieci do szkoy powinni : a) zapozna si z organizacj szkoy i jej przedmiotem. b) Gliczner kae ojcu dobrze paci nauczycielowi aby dostarczy on synowi nauki. c) Skary si na chciwo i skpstwo panw i dlatego apeluje do ich sumienia by oyli na nauk ubogiej modziey d) Poucza ojcw, aby synowie nauk szkoln koczyli wtedy , kiedy na tyle bd posiada wiedzy, aby mogli j uy na jakim stanowisku. e) Gdy syn nie ma powoania, Erazm idzie za zdaniem Plutarcha i Erazma z Noterdamu aby modzieniec oeni si z rwni obie uczciw pann. Po tym opieka ojca nad synem si nie koczy i bdzie trwa a do mierci. Podsumowujc tradycyjnie wyej stawia nauki teoretyczne ni praktyczne ( rzemiosa). W pogldach swych nie wyszed poza kompilacj co jest zrozumiae zwaywszy na jego wiek. 105 Wzr doskonaego dworzanina kreli Castilglione: wychowanie dworskie jest kontynuacj wychowania rycerskiego, ale wymaga nie tylko sztuki rycerskiej, ale wdziku, wiedzy humanistycznej (znajomo greki aciny, gry na instrumentach, kultur biesiadnicz, rozmowno). Czas dworski wypeniay turnieje, wycigi, polowania, maskarady, bale, wrby i gry hazardowe).itp. Sebastian Petrycy z Pilzna(1554-1626)-pogldy pedagogiczne. Przydatki -komentarze do dzie Arystotelesa, na ktrym si opiera. Jego pogldy SA take wynikiem obserwacji. Uwaa, e czowiek rodzi si ,ani zy, ani dobry-jest jak tablica, na ktrej, gdy co si zapisze trudno zmaza, a w szczeglnoci nauk i wspomnienia pozytywne(pozostaj na dugo)-uwaany za poprzednika J.Locka (tabula raza), Odpowiedzialno pastwa za szkolnictwo, dobre wychowanie modziey, ktra jest przyszoci pa stwa,

Na to kim jestemy ma wpyw wychowanie, rozwj i geny, Istotne wychowanie fizyczne, gimnastyka ,nauczanie przez zabaw Podkrela istotna role domu rodzinnego w wychowaniu fizycznym i moralnym(czym skorupka nasiknie za modu) Uczenie jzykw staroytnych i nowoytnych(niemieckiego i francuskiego -niezbdnych do handlu) oraz jzyka ojczystego, Sdzi, i dziewczta nie s zdolne do nauki , ale naley im powica wicej uwagi ni chepc, bo one czciej przynosz wstyd swojej rodzinie poprzez niewaciwe zachowanie, Zwolennik wychowania stanowego(szlachta przygotowywana do rzdzenia, chopi do pracy na roli), Problemy wychowania racjonalnego wiza z wychowaniem fizycznym Po skoczeniu przez chopcw 7 lat-jednakowy kurs trivium dla wszystkich stanw, ktry od 14 r. ycia mia by zrnicowany Erazm z Rotterdamu: zajmowa si metodami nauczania, rozwiniciem pamici, by przeciwko karom fizycznym, ksztacenie modziey w formie grzecznoci, chopcy i dziewczta rwne prawo do nauki, bardzo wane wychowanie fizyczne. Ludwik Jan Vives Teoretyk pedagogiczny, teorie opiera na obserwacji. Uwaa, e, trzeba legalnie wynagradza nauczycieli, wane jest wspdziaanie rodziny i szkoy. Walczy: o jzyk ojczysty, ksztacenie kobiet, pastwowe szkoy, zwolennik wicze fizycznych i zabaw na wieym powietrzu. w. Tomasz Morus Twrca socjalizm utopijnego, obroca wolnoci, wychowawczy wzr ycia, pracy spoecznej i mierci czowieka. Spoeczestwo socjalistyczne- jzyk ojczysty,- chopcy i dziewczta pobieraj nauk razem, odrzuca gramatyk, retoryk i dialektyk, XVI XVII wiek Szkoy Parafialne: zaoyciel Jan Szturm w 1538 roku, pierwsze 10 klasowe gimnazjum, uczniowie od 5 roku ycia, program nauczania dla kadej klasy, acina od najmodszych Zakon Jezuitw zaoony w 1540 roku przez Ignacego Loyot Towarzystwo Jezusowe powoane do wychowania i ksztacenia modziey w duchu potrzeb i interesw kocioa Cele i metody Gimnazjum Jezuickiego: dostosowanie podziau klas do moliwoci uczniw, nagrody i promocje, uatwianie nauki, umilanie czasu, jzyk grecki i acina Andrzej Frycz Modrzewski 1503 1572 myliciel, pisarz, humanista epoki renesansu goszcy miae, niezalene pogldy.Najbardziej znane dzieo O poprawie Rzeczypospolitej Dzieo skada si z piciu ksig: O obyczajach O prawach O wojnie O kociele O szkole Szymon Marycki Z Pilzna Najpierw ucze potem profesor Akademii Krakowskiej. W swoim traktacie pedagogicznym O szkoach czyli akademiach rozwija pogld poytku i doniosoci wychowania szkolnego.Uwaa, e utrzymanie i zakadanie szk powinno nalee do krla i senatu, wyposaeniem duchowiestwo, szkoy rednie powinny uczy 7 sztuk wyzwolonych, Erazm Gliczner Luteranin w 1558 r. wydaje poradnik dla rodzicw Ksika o wychowaniu dzieci twierdzi, e dziecko powinno rodzi si w legalnych zwizkach, matki powinny karmi i wychowywa, by wzorem do naladowania. Zaleca aby trzyma w surowej dyscyplinie z ingerencj ojca do samego koca. Ceni wychowanie publiczne, a nauczyciel powinien by prawym chrzecijaninem, zdolnym, sumiennym i wyksztaconym. Sebastian Petrycy Wybitny lekarz, filozof, tumacz; interesowa si pogldami Arystotelesa; przyjmuje tez dziedziczenia dobrych i zych skonnoci, opieka pastwa nad szkoami, dostpne dla wszystkich, opacane przez koci, rodzina spenia najwaniejsz role, rodzice jako przykad, ojciec jako najwysz wadza, nie wyklucza kar cielesnych, Akademia Poznaska zaoona w 1519 r. posiadaa dwa wydziay: Teologiczny i Humanistyczny Akademia Krakowska Pera Nauk Uniwersytet zapocztkowa rozkwit nauk i owiaty w Polsce. Nowy kierunek humanizm, a take nauki matematyczno astronomiczne. W Krakowie rozwija si drukarstwo. Szkoy parafialne miejskie mieciy si w murowanych budynkach z salami i awkami. Nauczycielami byli bakaarze, magistr zy, doktorzy filozofii. W miastach uboszych szkoy mieciy si przy kociele, a uczy tam klecha. Kierownik szkoy najmowa nauczyciela pomocniczego locatus. Wsplnym dochodem akw i nauczycieli byli kozubalec i opaty od ydw i rnowiercw. Szkoy parafialne na wsi mieciy si w izbach przy kocielnych uczyli w nich klechowie. Nauka odbywaa si jesieni i zim, uczono pisania, czytania, pocztkw aciny i jzyka polskiego. Szkoa utrzymywana bya przez proboszcza, gwnym dochodem nauczyciela bya klerykatura- ktra pacilichopi. Wychowaniem dziewczt zajmowa si jeden z trzech czynnikw: dom, dwr albo klasztor. Dziewczta ze stanu szlacheckiego o mieszczaskiego odbyway nauk w szkoach klasztornych wizytek i sakramentek. Uczono jzyka francuskiego i polskiego, muzyki, piewu i rnych robt. Z rodzin mniej zamonych oddawano pod opiek starszym niewiastom, one uczya bycia matk i gospodyni. Od poowy XVIII wieku ubosze dziewczta znalazy dostp do szkek miejskich i parafialnych.