RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich Irena LIPOWICZ

RPO-751137-I/13/AKB
00-090 Warszawa Al. Solidarnoci 77 Tel. centr. 22 551 77 00 Fax 22 827 64 53

Pan Janusz Piechociski Minister Gospodarki Wiceprezes Rady Ministrw Plac Trzech Krzyy 3/5 00 - 507 WARSZAWA

Gry komputerowe stay si obecnie jednym z podstawowych sposobw spdzania wolnego czasu przez dzieci i modzie. Wsuchujc si w alarmujce gosy pynce od organizacji pozarzdowych, w niniejszym pimie pragn zwrci uwag Pana Premiera na problem dostpnoci dla dzieci i modziey gier komputerowych o treciach przesyconych brutalnoci i przemoc. Wskazana powyej kwestia aktualizuje si zwaszcza w odniesieniu do gry o nazwie Grand Theft Auto V (GTA V)," ktra od niedawna dostpna jest na polskim rynku. Moje szczeglne zaniepokojenie wzbudza okoliczno, e twrcy tego tytuu proponuj jego nabywcom rozgrywk wypenion aktami przemocy i okruciestwem. Dla przykadu mona wskaza, e gracz, wcielajc si w gwnego bohatera gry, w wirtualnym wiecie jest zmuszany do dokonywania brutalnych zabjstw oraz torturowania ludzi. W ramach tego producenci przewidzieli moliwo wyboru wielu metod zadawania cierpienia, a wrd nich m. in. raenie prdem, zadawanie obrae koczynom kluczem do wymiany k, wyrywanie zbw obcgami czy podtapianie skrpowanego winia. Uczestnictwa w tego rodzaju scenach nie sposb unikn - twrcy zaprojektowali je w ten sposb, e s one elementem koniecznym do kontynuowania gry. Stanowczy sprzeciw budzi okoliczno, e przemoc i nieludzkie traktowanie s w tym przypadku sprowadzone do funkcji rozrywkowej.

Wiele godzin spdzonych na kontynuowaniu rozgrywki sprawia, e czsto zaciera si granica pomidzy wiatem fikcji a rzeczywistoci. Nie mona bagatelizowa sytuacji, w ktrej mody czowiek uczestniczy w aktach nieludzkiego i poniajcego traktowania, nawet jeli w czasie gry nie wyrzdza krzywdy realnej osobie, a wirtualnemu przeciwnikowi. Taki stan rzeczy zdaje si zagraa dzieciom i modziey, ktrzy z racji wieku oraz braku dowiadczenia yciowego wykazuj si duo mniejsz odpornoci i krytycyzmem w stosunku do treci, do ktrych maj dostp. W konsekwencji oznacza to, e producenci gry, zorientowani na odniesienie sukcesu finansowego, umieszczajc w swoich produktach elementy okruciestwa i zadawania cierpienia, naraaj mode osoby na negatywne skutki psychiczne, oferujc im pozornie niewinn zabaw przed komputerem, czy ekranem telewizora. Tymczasem zgoda na korzystanie z rozrywek, w ktrych zadawanie blu, cierpienia i zabijanie speniaj funkcje zabawy, stoi w sprzecznoci z podstawowymi wartociami chronionymi przez Konstytucj RP, w szczeglnoci za z koncepcj ochrony ludzkiej godnoci jako podstawy porzdku prawnego. Natomiast zgodnie z przepisem art. 72 ust. 1 Konstytucji RP rol pastwa jest zapewnienie ochrony praw dziecka, zwaszcza przed przemoc okruciestwem, wyzyskiem i demoralizacj. Dzieci, spdzajce czas na zabawie przy uyciu gier komputerowych, ze wzgldu na sw niedojrzao wymagaj nadzoru nad treciami, z ktrymi si stykaj. Obowizkiem pastwa jest wspomaganie rodzicw, ktrzy pomimo najlepszych chci, czsto nie s w stanie zapewni potrzebnej w takich sytuacjach ochrony. Ograniczeniami obrotu gospodarczego w zwizku z zagroeniami naruszenia godnoci osoby ludzkiej zajmowa si Trybuna Sprawiedliwoci Unii Europejskiej, w zwizku z postpowaniem o wydanie orzeczenia prejudycjalnego w sprawie zakazu uytkowania instalacji o nazwie laserdrome", ktra przeznaczona bya do uprawiania tzw. gier laserowych. Krajowy organ porzdkowy wydajcy zakaz uzasadni swoj decyzj zagroeniem porzdku publicznego ze wzgldu na niezgodno symulowanego zabijania i banalizownia przemocy, jakie niosy ze sob gry odbywajce si w tym obiekcie, z
1

podstawowymi wartociami wyznawanymi przez przewaajc cz opinii publicznej .

Wyrok Trybunau Sprawiedliwoci Unii Europejskiej z dnia 14 padziernika 2004 r. w sprawie C-36/02 Omega (Zbir Orzecze 20041-09609).

Trybuna orzek, e prawo wsplnotowe nie stoi na przeszkodzie wydaniu przez wadze krajowe zakazu prowadzenia dziaalnoci gospodarczej polegajcej na wykorzystywaniu do celw handlowych gier opartych na symulacji zabijania ludzi, uzasadnionych ochron porzdku publicznego w zwizku z naruszeniem w ramach tej dziaalnoci godnoci ludzkiej." W mojej opinii cakowite wyeliminowanie ze sprzeday gier takich jak GTA V, mogoby stanowi zbyt daleko posunit ingerencj m. in. w wolno dziaalnoci gospodarczej. Rozwizanie przedstawionego problemu dostrzegam natomiast we wprowadzeniu prawnie uregulowanej kontroli obrotu grami komputerowymi w zakresie tytuw, ktre ze wzgldu na okrelone wtki, nie powinny by dostpne dla konsumenta bdcego dzieckiem lub nastolatkiem. Warto zwrci uwag na ide tzw. ratingw wiekowych bdcych systemami stosowanymi w celu zapewnienia, e tre utworw rozrywkowych, takich jak filmy, nagrania wideo, DVD czy gry komputerowe, s opatrzone jednoznaczn informacj o grupie wiekowej, dla ktrej s najbardziej odpowiednie ze wzgldu na tre. Jednym z tego rodzaju systemw jest Oglnoeuropejski System Klasyfikacji Gier (Pan-European Game Information, PEGI), stworzony w celu udzielenia rodzicom pomocy w podejmowaniu wiadomych decyzji o zakupie gier komputerowych. Jego twrcy przyjli zaoenie, e doroli odbiorcy maj prawo gra w tytuy dla nich przeznaczone, natomiast modzie powinna by pod tym wzgldem kontrolowana. W 2003 r. system PEGI zosta uruchomiony, zastpujc liczne krajowe systemy ratingu wiekowego. Obecnie jest stosowany w znacznej czci Europy. Od 2009 r. oznaczenia PEGI zostay uznane za jedyne obowizujce w Polsce. Niemniej jednak, w obecnym stanie prawnym, system PEGI jest jedynie pewnego rodzaju sugesti dla konsumenta o treciach, jakie zawiera dany produkt, oraz grapie wiekowej, dla ktrej dana pozycja jest odpowiednia. W przedstawionym powyej kontekcie naley zwrci uwag na rozwizanie brytyjskie, ktre mogoby sta si inspiracj dla polskiego ustawodawcy, zasugerowane take przez Helsisk Fundacj Praw Czowieka. W lipcu 2012 r. w Wielkiej Brytanii PEGI stao si prawnie obowizujcym systemem oznaczania gier komputerowych, co oznacza, e wszystkie nowe tytuy na rynku brytyjskim obowizkowo oznacza si symbolem

systemu klasyfikacji PEGI . Ponadto na sprzedawcw gier naoony zosta obowizek kontroli wieku kupujcych, tak, aby nieodpowiednie dla zbyt modego gracza pozycje, nie trafiy w jego rce. Sprzedawcy w Wielkiej Brytanii mog zosta ukarani grzywn w wysokoci 5000 funtw lub do 6 lat pozbawienia wolnoci za sprzeda gier oznaczonych PEGI 12, 16 lub 18 osobom nie speniajcych wymaga wiekowych. W zwizku z powyszym, dziaajc na podstawie przepisu art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz. U. z 2001 Nr 14, poz. 147 ze zm.), zwracam si do Pana Premiera z uprzejm prob o pogbion analiz opisanej sytuacji oraz odniesienie si do przedstawionego w niniejszym pimie problemu. W szczeglnoci bd wdziczna Rzdu za udzielenie informacji dostpnoci o podjtych brutalnych lub gier planowanych dziaaniach w przedmiocie

komputerowych dla dzieci i modziey, w tym o pracach legislacyjnych w tym obszarze.

Digital Economy Act, section 40: Classification of video http://www.legislation.gov.uk/ukpga/2010/24/pdfs/ukpga_20100024_en.pdf.

games

etc,

UK

Government,