CIVILOPEDIA Online: Bizancjum

Civilization V CIVILOPEDIA Online

Language:

Cywilizacje i przywdcy
Strona gwna cywilizacji i przywdcw Ameryka Anglia Arabia Austria Babilon Bizancjum Celtw Chin Dania Egipt Etiopia Francja Grecja Hiszpania Holandia Hunw Imperium azteckie Imperium Inkw Imperium irokeskie Imperium osmaskie Indii Japonia Kartagina Korea Majw Mongolia Niemiec Persja Polinezja Rosja Rzym Songhaj Syjam Szwecja

Historia
Istniejce przez ponad 1000 lat Cesarstwo Bizantyjskie, ze stolic w legendarnym Konstantynopolu, powstao jako wschodnia enklawa wadzy Cesarstwa Rzymskiego. Konstantynopol, pooony na szlakach handlowych czcych Europ i Azj, sta si gwnym orodkiem handlowym regionu i rozwija si pomimo konfliktw, ktre doprowadziy do osabienia Rzymu na zachodzie. Cesarstwo Bizantyjskie miao wielu niezapomnianych wadcw, byo te motorem rozwoju kulturowego wschodniego wybrzea Morza rdziemnego, a jego bogactwo pozwolio stworzy wielkie dziea sztuki, architektury, nauki i muzyki.

Przywdcy:

Unikatowe jednostki:

Geografia i klimat
Przed pojawieniem si Konstantyna w 330 r. miasto Konstantynopol nosio nazw Bizancjum i byo niewielk greck koloni zaoon w VII w. p.n.e. Pooenie nad strategiczn cienin Bosfor, jedynym szlakiem wodnym czcym Morze rdziemne z Morzem Czarnym (przez Morze Marmara i Morze Egejskie), sprawio, e to miejsce idealnie nadawao si do zbudowania wikszego osiedla. Konstantynopol, z trzech stron chroniony przez morze, otoczony by potnymi murami tworzcymi praktycznie niezniszczalny system obronny. Cesarstwo tracio i zdobywao inne tereny, ale doskonale umiejscowiony Konstantynopol pozostawa gwnym rdem dobrobytu Bizantyjczykw. Dzi miasto nosi nazw Stambu, znajduje si w Turcji i jest olbrzymi metropoli, w ktrej mieszka ponad 13 milionw ludzi. Poza synn stolic rozlege woci Bizantyjczykw skaday si z terenw o zrnicowanej geografii. U szczytu swej potgi, cesarstwo wadao gwnie terenami pooonymi nad Morzem rdziemnym, gdzie panowa klimat subtropikalny z ciepym i wilgotnym latem oraz umiarkowan zim.

Aleksander Askia Attyla Bismarck Budyka Czyngis-chan Dariusz I Dydona Elbieta Gandhi Gustaw Adolf Hajle Sellasje Harald Sinozby Harun ar-Raszid Hiawatha Izabela Kamehameha Katarzyna Maria Teresa Montezuma Nabuchodonozor II Napoleon Oda Nobunaga Oktawian August Pachacutec Pakal Ramkhamhaeng Ramzes II

Kryzys Cesarstwa Rzymskiego

W pocztkowych wiekach nowego tysiclecia Cesarstwo Rzymskie kontynuowao podbj Europy i regionu Morza rdziemnego, wchaniajc kolejne terytoria tak szybko, e Rzymianie nie nadali z tworzeniem zarzdzajcych nimi struktur. Cesarz rzymski Dioklecjan widzia szczegln potrzeb reform administracyjnych na Wschodzie, dy do poprawy stabilnoci gospodarczej oraz moliwoci obronnych tych terenw granicznych. Okoo 285 r. Dioklecjan stworzy Tetrarchi, dzielc wadz nad Cesarstwem Rzymskim pomidzy czterech wadcw zasiadajcych w czterech stolicach granicznych. Stolica Rzymu wschodniego, mieszczca si pocztkowo w Nikodemii (dzi jest to tureckie miasto Izmit), zostaa przeniesiona do Konstantynopola w 306 r. przez nowego cesarza Konstantyna.

Z czterech dwa
Wczesny rozwj oddzielnego Cesarstwa Bizantyjskiego mona przypisa bezporednio wysikom cesarza rzymskiego Konstantyna I, ktry w 330 r. wybra miasto

1 von 5

CIVILOPEDIA Online: Bizancjum

Sedong Sulejman Teodora Waszyngton Wilhelm Wu Zetian

Bizancjum na miejsce, ktre stanie si drugim Rzymem Konstantynopolem. Miao by stolic Cesarstwa Wschodniorzymskiego (nazwa Cesarstwo Bizantyjskie zostaa nadana przez wspczesnych historykw), a po upadku tetrarchii Dioklecjana oddzielenie Konstantynopola od Rzymu nabrao wikszego znaczenia, ni wczeniej zakadano. Wraz z bogactwem przysza stabilizacja, a Cesarstwo Bizantyjskie, czerpice korzyci ze swej dominacji na gwnych szlakach handlowych, zdoao unikn wielu konfliktw, ktrych nie unikn Rzym. Konstantynopol jako wzgldnie mode i odlege miasto nie wydawa si atrakcyjn zdobycz dla najedcw nkajcych w tym czasie Rzym. Jednak Bizantyjczykom nie udao si uj uwadze najwikszego barbarzycy w historii Huna Attyli. Dugie konflikty z Hunami przysporzyy Bizantyjczykom licznych problemw. Gdyby nie mier Attyli w 453 r., losy cesarstwa mogyby potoczy si inaczej, poniewa podobno planowa on wrci po zakoczeniu kampanii we Woszech i podbi to krlestwo raz na zawsze. W tym okresie Cesarstwo Zachodniorzymskie (waciwy Rzym) przeywao problemy gospodarcze i militarne, a po zdobyciu Rzymu przez coraz silniejsze plemiona germaskie Cesarstwo Bizantyjskie stao si nastpc Rzymu i jednym z najwaniejszych krlestw wiata.

Rzdy Justynianw
Dynastia Justynianw zostaa zaoona przez cesarza Justyna I w 518 r., a od 527 r. przewodzi jej Justynian I. Za jego panowania Cesarstwo Bizantyjskie odzyskao ziemie utracone przez upadajcy Rzym. Bizantyjski genera Belizariusz, ktry w subie Justynianowi zdawi powstanie Nika, poprowadzi te kilka udanych kampanii przeciwko Wandalom i Ostrogotom. Za czasw dynastii Justynianw cesarzowa Teodora zacza odgrywa wan rol w cesarstwie. Teodora bya on Justyniana I, a take jego mdrym i zaufanym doradc oraz jedn z pierwszych ordowniczek praw kobiet w cesarstwie. To pena empatii przemowa Teodory wskazaa Justynianowi rozwizanie w czasie powstania Nika, wywoanego przez konkurencyjne frakcje polityczne prbujce w 532 r. odebra Justynianowi tron. Podobno Justynian rozwaa ucieczk z miasta, ale Teodora ubagaa go, aby zosta. Przywoaa mu staroytne powiedzenie, mwice, e monarchia to dobry caun, majc na myli, e lepiej umrze jako krl ni uciekinier. Justynian wysucha rady Teodory, rozkaza generaowi Belizariuszowi stumienie buntu, co doprowadzio do masakry na Hipodromie, ktra uratowaa tron Justyniana. Podczas powstania Nika zniszczono wczesnochrzecijaski koci z pocztkw Konstantynopola, a na jego miejscu stana Hagia Sofia. T wielk wityni wzniesiono krtko po tym, jak Justynian i Teodora stumili bunt. Hagia Sofia bya podobno wzniesiona z materiaw zebranych z caego cesarstwa. Budowla ma kilka innowacyjnych elementw architektonicznych. wityni t uznaje si za arcydzieo architektury bizantyjskiej ze wzgldu na bogate dekoracje i gigantyczne rozmiary.

Kultura bizantyjska
W cigu caej swej historii, a szczeglnie za rzdw Justyniana, w Konstantynopolu kwita kultura. Artyci i rzemielnicy tworzyli wielkie dziea, w ktrych widoczne byy wpywy greckie i rzymskie, a take dominujce w

2 von 5

CIVILOPEDIA Online: Bizancjum

miecie doktryny chrzecijaskie. Sztuka chrzecijaska i ikony przez wieki cieszyy si uznaniem cesarstwa, a do czasu narodzin ikonoklazmu w VIII w., sprzeciwiajcego si oddawaniu czci ikonom religijnym. Do dzi dyskutuje si, co byo iskr, ktra spowodowaa tak silny wzrost znaczenia ikonoklazmu, ale z cakowit pewnoci mona stwierdzi, i ruch ten doprowadzi do zniszczenia wielu wspaniaych dzie sztuki religijnej znajdujcych si w Konstantynopolu. Architektura bizantyjska jest kolejnym charakterystycznym elementem historii cesarstwa. Tak jak sztuki pikne, architektura pena jest motyww religijnych. Bizantyjskie badania matematyczne miay wpyw na ksztat budowli i techniki budowlane, umoliwiy zbudowanie w Konstantynopolu wymylnych bazylik. Za rzdw Justyniana I powstay dwie najwaniejsze budowle: Hagia Sofia i olbrzymi podwodny zbiornik wodny nazywany Cystern Bazyliki.

Dynastie pniejszego tysiclecia

W okresie od VII do IX w. Cesarstwem Bizantyjskim wadao kilka krtko trwajcych dynastii. W VII w. Konstantynopolem rzdzili Herakliusze, toczcy nieustanne wojny z siami arabskich Umajjadw. Arabowie posunli si nawet do oblenia miasta w 674 r. i mimo e Konstantynopol zdoa si obroni, nasta okres zastoju i zmniejszenia liczby mieszkacw. To wydarzenie dao pocztek wojnom arabsko-bizantyjskim. W tym okresie chrzecijaskie Cesarstwo Bizantyjskie toczyo praktycznie nieustann wojn w islamskimi kalifami wadajcymi czci Iraku, Syrii i poudniowych Woch. Konflikt ten sporadycznie powraca przez kolejnych 400 lat, a cesarstwo dowiadczyo jednego z najgorszych okresw swojej historii. Dopiero w 867 r. Macedoczycy odbudowali potg Bizancjum.

Macedoczycy
Za rzdw dynastii macedoskiej (867-1057), po wiekach osabienia, Cesarstwo Bizantyjskie znalazo si u szczytu swej potgi i ponownie weszo w okres dobrobytu i ekspansji kulturalnej. Poczwszy od rzdw Bazylego I roso gospodarcze i militarne znaczenie cesarstwa, a Bizantyjczykom udao si odnie wiele wanych zwycistw nad Arabami i Bugarami oraz odzyska stracone tereny w Syrii i na Bakanach. To wanie walka z Bugarami miaa najwikszy wpyw na przyszo Cesarstwa Bizantyjskiego. W wyniku wojen bizantyjsko-bugarskich do 1018 r. Bizantyjczycy podbili Bugari i podporzdkowali sobie jej mieszkacw. W kocu po IV krucjacie Bugarzy stali si nieoczekiwanymi partnerami Bizantyjczykw.

Czwarta krucjata
Krucjaty czsto uwaa si za bezporedni reakcj na rosnce wpywy arabskich pastw islamskich i konieczno wsparcia Bizantyjczykw w walce z nimi (Bizancjum byo najwaniejszym chrzecijaskim przyczkiem na Wschodzie). Jednak krucjaty nie zawsze byy skierowane przeciwko wrogom Konstantynopola. Czwarta krucjata miaa odebra muzumanom Jerozolim, ale zamiast tego atakujcy ruszyli na Konstantynopol, pamitajc najwyraniej o wydarzeniach wielkiej schizmy z 1054 r., ktre oddzieliy cerkiew prawosawn (Bizantyjczykw) od kocioa rzymskokatolickiego. W 1204 r. Konstantynopol zosta zdobyty przez krzyowcw prowadzonych przez

3 von 5

CIVILOPEDIA Online: Bizancjum

Frankw i Wenecjan; miasto zostao doszcztnie spldrowane. Krzyowcy zniszczyli wiele cerkwi prawosawnych i znajdujcych si w nich relikwii, sprofanowali je w sposb, ktry podobno wzburzy samego papiea, bdcego inicjatorem tej krucjaty. Wydarzenia IV krucjaty wywoay fizyczne i polityczne spustoszenie w Cesarstwie Bizantyjskim i przyczyniy si do jego upadku w wyniku inwazji Turkw, do ktrej doszo trzy wieki pniej.

Wygnanie i odbudowa
Po zdobyciu Konstantynopola wikszo terytorium Bizancjum zostaa podzielona przez Frankw i Wenecjan, powstao w ten sposb nowe krlestwo Cesarstwo aciskie. Jednak w poudniowych regionach nadal istniaa bizantyjska opozycja, utworzono tam dwa pastwa, Cesarstwo Nicejskie i Despotat Epiru. Pierwszy z tych krajw, Cesarstwo Nicejskie, zawizao sojusz z Bugarami i wsplnie odzyskali Konstantynopol w 1261 r., co doprowadzio do krtkotrwaej odbudowy bizantyjskiej potgi.

Rozpad Cesarstwa
Rozpad Cesarstwa Bizantyjskiego, podobnie jak Cesarstwa Zachodniorzymskiego, trwa kilka wiekw. Historycy od dawna spieraj si o przyczyny upadku Bizancjum, jedni twierdz, e doprowadziy do tego wczesne arabskie podboje i wojny bizantyjsko-arabskie; inni sdz, i utrata Konstantynopola podczas IV krucjaty staa si gwn przyczyn upadku Cesarstwa. Kilkukrotnie dochodzio do prb odzyskania dawnej wietnoci, jednak za kadym razem natrafiay one na zdecydowany opr i prowadziy do kolejnych konfliktw. Gdy w XIV w. Bizantyjczycy toczyli wojn domow, Turcy osmascy przeprowadzili kilka udanych kampanii militarnych przeciwko Wenecjanom i Serbom, co w kocu doprowadzio do konfliktu z powanie osabionym Cesarstwem Bizantyjskim. Podobno ostatni z cesarzy Bizancjum Konstantyn XI Dragazes zgin w bitwie, bronic murw miasta podczas osmaskiego oblenia. Turkowie osmascy dowodzeni przez Mehmeda II zdobyli Konstantynopol w 1453 r. Moment ten uwaa si za koniec Cesarstwa Bizantyjskiego i ostatnich pozostaoci Cesarstwa Rzymskiego.

Ciekawostki
Sowo bizantyjski w dzisiejszym jzyku oznacza nadmiern komplikacj, wymykajc si wszelkiemu rozsdkowi, co pozwala przypuszcza, e nawet nie warto prbowa zrozumie opisywanej sytuacji. To znaczenie wywodzi si od rosncego pogmatwania rzymskiej biurokracji w pniejszym okresie istnienia cesarstwa. Powszechnie znana jako ogie grecki, synna bro zapalajca, tak naprawd bya najlepiej wykorzystywana przez Cesarstwo Bizantyjskie, szczeglnie przez jego flot podczas wojen arabsko-bizantyjskich. Historyk Prokopiusz napisa, e cesarz Justynian zorganizowa przemyt jaj jedwabnikw z Chin. Byy one dostarczane w wydronych kosturach mnichw, dziki czemu udao si zapocztkowa produkcj jedwabiu na terenie Cesarstwa Rzymskiego. Piosenka z 1953 r. Istanbul (Not Constantinople) zespou The Four Lads opiera si na melodii Puttin' on the Ritz i wyjania, dlaczego Turcy zmienili nazw miasta po jego

4 von 5

CIVILOPEDIA Online: Bizancjum

zdobyciu.

The artwork and designs contained on this site were not created by the site owner. All artwork and designs were done by Firaxis and have been exported from their game Civilization V. The site owner does not hold any rights on the art or designs. All content was generated using the game's XML data files.

5 von 5