1.

Ergonomia jest to nauka i dziaania majce na celu zwikszenie produktywnoci, bezpieczestwa i wygody czowieka przez jak najlepsze dopasowanie narzdzi pracy, zada i warunkw rodowiska do potrzeb i moliwoci czowieka. Celem ergonomii jest zapewnie nie higieny, bezpieczestwa i komfortu pracy. Ergonomia opiera si na znajomoci samego czowieka. 2. Ergonomia pierwszej generacji: Badanie zjawisk percepcji. Zagadnienia antropometrii (porwnywania czci ciaa ludzkiego). Analiza i projektowanie wzgldnie wyizolowanych systemw. Ergonomia drugiej generacji: Badanie procesw poznawczych i decyzyjnych czowieka. Interakcja: czowiek komputer. Makroergonomie zalicza si do trzeciej generacji i dotyczy badania systemw zoonych. 3. Podstawowy ukad ergonomiczny: Czowiek 4. Fizjologia pracy bada fizyczn budow i czynnoci ciaa pracujcego czowieka. Celem tych bada jest takie dostosowanie pracy do czowieka, aby zapewni moliwie ekonomiczne wykorzystanie jego siy roboczej, przy unikniciu zbdnego wysiku i zmczenia. Postacie pracy: praca fizyczna; praca umysowa. 5 Okresy pracy w stosunku do czasu zatrudnienia: Przedstartowy przygotowanie stanowiska lub samego pracownika. Wyjciowy stan psychofizyczny pracownika przed podjciem pracy. Nauki nabieranie wprawy. Rwnowagi roboczej najlepszych wynikw. Zmczenia sporadyczne, a potem coraz czciej, gorsze wartoci 6. Fizjologicznie , organizm ludzki posiada pewn stref niezawodnoci, ktra ograniczona jest od gry i od dou. Strefa bdw dotyczy: P rzecienia sensorycznego, wystpujca powyej grnej granicy prawidowego dziaania czowieka. Godu sensorycznego , wystpujca poniej dolnej granicy prawidowego dziaania czowieka. 7. Zasady stosowania przerw: Suma wszystkich przerw powinna by rwna lub nieco mniejsza od 15% caego czasu pracy , a w przypadku prac cikich < 20 30% tp. W zalenoci od iloci wprowadzonych przerw, miejsce ich umieszczania w czasie pracy nie jest bez znaczenia, zaleca si w przypadku wystpowania: Tylko jedna przerwa umieci j pomidzy 1/3 a tp. 2 przerw umieci je tak, by dzielia tp na 3 czci, a czas trwania drugiej powinien by duszy ni pierwszej. W przypadku cikich prac fizycznych ilo ich powinna by wiksza. Naley dy do stosowania przerw czstych, chocia krtkich, gdy efekt wypoczynku jest najwikszy w pocztkowej fazie jego trwania. 8. Granice przestrzeni roboczej: Minimaln powierzchni jak zajmowa bdzie wyposaenie stanowiska. atwo dostarczania materiau. Dugo traktw komunikacyjnych. Jako warunkw rodowiskowych . Warunki bhp. 9. Wysoko manipulacyjna (Hmanip) podstawowa miara waciwego pooenia strefy pracy w stosunku do operatora. Okrela ona wysoko od oparcia stp do paszczyzny poziomej przechodzcej przez miejsce optymalnego przyoenia rk w czasie pracy. Wysoko manipulacyjna okrela si w zalenoci od przyjtej pozycji ciaa w trakcie pracy i wymaga dotyczcych samych czynnoci. 10. Strefy wygody i identyfikacji wzrokowej zale od: Pozycji ciaa przy pracy. Odlegoci obrazu od oczu. Charakteru wykonywanej pracy. Rodzaju odbieranej przez zmys wzroku informacji. Wielkoci obrazu, jego jednoznacznoci, ostroci itp. Warunkw owietlenia. 11. Warunki wietlne wymagane dla celw widocznoci: Zasada waciwego natenia owietlenia. Zasada dostosowania czasu postrzegania. Zasada rwnomiernoci owietlenia. Zasada waciwych stosunkw luminancji. Zasada waciwego kontrastu barwnego caego przedmiotu. Zjawisko addytywnoci barw. 12. Obcienie czowieka prac zawiera: Wynikajcy jedynie z obcienia go samymi czynnociami roboczymi. Zaleny od warunkw rodowiska, w ktrym proces pracy ma miejsce oraz od charakteru reakcji ustroju pracownika na nie. 13. Wydolno czowieka zdolno organizmu do cikiej i dugotrwaej pracy bez gbszych zmian w rodowisku wewntrznym. Miar wydolnoci czowieka jest tzw. puap tlenowy (VO2max). 14. Metody okrelania wielkoci WE: Tabelaryczno-chronometraowa - mona stosowa dla kadych warunkw pracy, gdy nie pociga ona za sob koniecznoci uycia jakiejkolwiek aparatury. Jest jednak mao dokadna. Gazometryczna oparta jest na pomiarach wskanikw wymiany gazowej jaka zachodzi w procesie pracy midzy czowiekiem a otoczeniem. Telemetryczna - oparta jest na proporcjonalnoci skurczw serca do WE. Moliwo zapisywania ich na tamie EKG, czy magnetofonowej zwiksza jej wierno interpretacji. Na podstawie wartoci czstotliwoci skurczw serca oblicza si WE. 15. Czynnikami decydujcymi o wydolnoci fizycznej czowieka s : Energetyka wysiku. Koordynacja nerwowo-miniowa ronych grup miniowych. Termoregulacja ustroju. Czynniki psychologiczne, charakterologiczne i zdrowotne. 16. Wysikiem maksymalnym stan organizmu, kiedy dochodzi do maksymalnego nasilenia funkcji pobierania i dostarczenia do mini 02. Wysiek submaksymalny - wysiek o niszej intensywnoci ni maksymalny. Supramaksymalnym - jeeli ma miejsce wysiek o intensywnoci wikszej ni maksymalny . 17. Czynniki oceny wysiku statycznego oparte s o: Rodzaj przyjtej postawy ciaa w trakcie wykonywanych czynnoci. Stopie wymuszenia zajmowanej pozycji i pochylenia ciaa. Moliwo zmiany przyjtej pozycji ciaa. Pooenie koczyn i ich czynnoci ruchowych. Chronometra czasu pracy pracownika. 18. Skutki obcienia statycznego: Wywouje szybki rozwoju zmczenia. Wystpuje zmniejszony przepyw krwi przez napite minie, przy towarzyszcych reakcjach hemodynamicznych. Ma miejsce ucisk mechaniczny na naczynia krwionone. Ze jest zaopatrzenie komrek w tlen i odprowadzenie z nich szkodliwych substancji. Szybki ubytek miniowych zapasw. Lokalne zakcenie homeostazy 19. Czynniki po ktrych naley przeprowadzi badania obcienia psychicznego prac : Monotypia. Monotonia . Czuwanie . Konieczno podejmowania czstych i trudnych decyzji. Konieczno podejmowania precyzyjnych czynnoci motorycznych. 20. Czynniki fizjologiczne i psychologiczne dla badania obcienia psychicznego prac: Liczba wysyanych informacji w jednostce czasu -analiza ilociowa. Liczba bdw -analiza jakociowa pracy. Czas reakcji. Tzw. zadaniu dodatkowym, co jest miar rezerwowej zdolnoci do pracy. Efekt fizjologicznego obcienia czowieka prac: Podczas wysiku wystpuj zmiany czynnociowe organizmu. O ich obrazie decyduje zarwno intensywno wysiku , jak i czas jego trwania. Przyjto stosowa dwa okrelenia tego stanu organizmu: Ukad miniowy - zmczenie fizyczne. System nerwowy - zmczenie psychiczne. 21. Postacie zmczenia: Znuenie - wystpuje przy nie duym wysiku. Podostre - krtkotrwaym, o rednim stopniu obcienia. Ostre - bardzo intensywne a krtkie wysiki. Przewleke - kumulowanie si mniejszych zmcze, rozcignite w czasie, trudne do rozpoznania. Wyczerpanie -wysiek przewysza moliwoci czowieka. 22. Zmczenie fizyczne charakteryzuj nastpujce objawy: Zmiany w ukadzie biochemicznym minia. Wzrost produktw przemiany materii. Wyczerpanie zapasw energetycznych organizmu. Pocenie si . Pogorszenie koordynacji ruchowo-wzrokowej. Spadek wydajnoci. Wzrost zagroenia urazowego czy wypadkowego. 23. Zmczenie psychiczne charakteryzuj nastpujce objawy: Zmniejszenie stopnia koncentracji. Utrudnione mylenie. Spowolnienie i osabienie postrzegania. Spadek motywacji. Zaburzenia emocjonalne. Spadek wydajnoci pracy. Wzrost zachorowa, urazw i wypadkw. 24. Antropometria -metoda badawcza, stosowana w antropologii fizycznej, polegajca na pomiarach porwnawczych czci ciaa ludzkiego. 25. Pomiary cech statycznych obejmuj: Wysokoci, ktre su do okrelenia odlegoci punktw antropometrycznych od pooenia, na ktrym stoi lub siedzi badany (w pionie). Dugoci (poszczeglnych czci ciaa). Szerokoci i gbokoci. Obwodw. rednicy chwytu rkojeci. Wsprzdnych sklepienia stopy. Ktw midzy palcami rki. Pomiary cech dynamicznych obejmuj : Kty odchylenia koczyn grnych i dolnych: w d, w gr, w lewo i prawo. Kty odchylenia i skrtw gowy. Kty skrtu koczyn i ich czci. Kty odchylenia

grzbietowego i podeszwowego stopy. Kty odchylenia rki zacinitej na uchwycie cylindrycznym. 26. Pomiary przeprowadza si w trzech paszczyznach: A. strzakowo rodkowej, ktra dzieli ciao na stron lew i praw. B . czoowej, ktra przebiega wzdu osi gowy i dzieli ciao na cz brzuszn i grzbietow. C. poziomej, ktra dzieli ciao na cz grn i doln. 27. Przy projektowaniu stanowisk pracy z wykorzystaniem danych antropometrycznych stosuje si nastpujce metody: Statystyczn wykonywanie bada dowiadczalnych dopasowania urzdze do uytkownika z uwzgldnieniem wszystkich zainteresowanych w warunkach zblionych do rzeczywistych. Manekinw paskich w oparciu o model paski przedstawiajcy sylwetk czowieka w skali 1:1 z zachowaniem dokadnych proporcji, pci i wartoci progowych lub mediany. Graficzna wykorzystuje moliwoci komputera, podaje wiele wariantw, a przy zastosowaniu odpowiedniego kryterium, pozwala na wybr wersji najbardziej optymalnej. Eksperymentalna wykonywane s modele stanowiska w skali 1:5, 1:50 lub rzeczywistym, bada si relacje grup. 28. Pozycja siedzca charakteryzuje si : Du stabilizacj tuowia. Najlepsz koordynacj ruchow koczyn. Odcieniem koczyn dolnych, a nieraz i grnych. Odcienie ukadu krwiononego. Podczas pracy w pozycji stojcej obcione s minie: ng i grzbietu, w wyniku czego cz krwi (20 -25%) gromadzi si w koczynach dolnych, co wpywa niekorzystnie na przemian materii zachodzc w komrkach ustroju. 29. Podstawowe typy budowy czowieka: P ykniczny (krpy), charakteryzujcy si: szerok i krtk gow oraz szyj, prostymi, wysunitymi do przodu ramionami, otuszczonym tuowiem, krtkimi koczynami grnymi i dolnymi, maymi, gboko osadzonymi oczami, skonnoci do ysienia, skr zarowion. Leptosomiczny (szczupy) -owalna gowa o wyduonej czci rodkowej twarzy i niedorozwoju jej czci dolnej, nos cienki, szyja duga, cienkie, sabo uminione koczyny, paski tuw i klatka piersiowa, due owosienie, skra blada. Atletyczny - gowa owalna, silnie rozwinity ukad kostno -miniowy, szyja duga i mocna, ramiona szerokie, klatka piersiowa wypuka, grube koci i skra. Dysplastyczny, ktry obejmuje grupy: eunochoidw: nadmierny wzrost, silnie owosiona gowa, szerokie biodra, eunochidw: o twarzach rozdtych, krtkich nosach, infantylnych i niedorozwinitych, charakteryzujcych si proporcjami dziecicymi, z niedorozwojem tuowia. 30. Typy stref pracy: I. optymalna, ktra moe by wyznaczona z zasigu normalnego wsplnego dla obu rk. II. dopuszczalna , okrelona przez zasig maksymalny, wsplny dla obu rk. III. dopuszczalna dla prac wykonywanych przez kad rk z osobna. IV. moliwa lecz nie zalecana, wyznaczona przez zasig maksymalny dla kadej rki oddzielnie. 31. Czynnoci wykonywane w poszczeglnych strefach: I. czynnoci precyzyjne, ruchy podstawowe. II. czynnoci mniej precyzyjne, ruchy podstawowe. III. ruchy pomocnicze. IV. ruchy pomocnicze o maej czstoci wystpowania. 32. Waciwoci ywych organizmw oparte s na : Prawie przemiany materii i energii. Umiejtnoci selekcji najwaniejszych informacji. Reakcji organizmu na wyselekcjonowane bodce w sposb optymalny. Zdolnoci zapamitywania, uczenia si. Zdolnoci do regeneracji i kompensacji uszkodze ciaa. Zdolnoci do adaptacji. 33. Rodzaje receptorw: Teleceptory wyapuj bodce z otoczenia d alszego. Eksteroreceptory przekazuj informacje z otoczenia bliskiego. Proprioceptory wysyaj informacje o stanie ukadu kostno -stawowo-miniowym oraz ruchu caego ciaa i jego czci. Interoceptory dostarczaj informacji o wntrzu organizmu. 34. System immunologiczny czowieka . Gwne zadanie to : wykrywanie i niszczenie obcych komrek i substancji naruszajcych ustalony wzorzec komrek wasnych oraz wprowadzenie do pamici informacji o tym. System immunologiczny identyfikuje obce ciaa, korzysta przy tym z rejestru intruzw, a nastpnie mobilizuje centra odpornociowe do walki. 35. System hormonalny czowieka . Stabilizuje i regulacj parametry okrelajce poziom aktywnoci zdrowotnej organizmu. Zasada dziaania systemu hormonalnego porwnywana jest do transmisji telewizyjnej: nie ma ustalonego ani odbiorcy, ani nadawcy. Transmisja odbywa si w dugim czasie i skutki jej s dugotrwae. 37. Funkcje orodkowego systemu nerwowego : Percepcyjna czyli analiza odbieranych wrae zmysowych. Motoryczna formowanie sygnaw sterujcych dla mini realizujcych dowolne ruchy. Asocjacyjna czyli kojarzenie i integracja rnych informacji. Regulacyjna czyli nadzr nad stabilizacj parametrw organizmu i funkcjonowaniem narzdw wewntrznych. Wyszych czynnoci psychicznych (mylenie, pami, wiadomo, kojarzenie, emocje). 39. Funkcje autonomicznego systemu nerwowego : Ukad ten jest odpowiedzialny za rwnowag funkcjonaln organizmu, posiada rwnie zdolnoci sterowania, jak i moliwoci przeciwdziaania tym procesom. Ukad ten peni rol regulatora procesw wegetatywnych. 40. Zadania systemu regulacji czowieka : Utrzymanie stabilnego, unormowanego rodowiska wewntrznego organizmu. Ujednolicenie parametrw rodowiska, wewntrznego w obrbie caego organizmu, struktur. Wytworzenie odpowiednich czynnikw fizycznych i chemicznych za pomoc efektorw (E);, sterowania ukadem oddechowym, krwiononym, , nerwowym, itp. 41. Mechanizmy rozpraszania i produkcji ciepa w organizmie: Wzrost temperatury ciaa wywouje aktywizacj mechanizmw rozpraszania ciepa, realizowan poprzez: Rozszerzenie naczy krwiononych skry. Wymian ciepa w wyniku konwekcji i promieniowania. Zwikszenie wydzielania potu. Przyspieszenia akcji serca. Pogbienie oddechu. Zahamowania drenia miniowego. Produkcja ciepa w organizmie odbywa si : Podczas podstawowej przemiany materii, spoczynkowa aktywno wszystkich komrek i narzdw. W trakcie wysiku fizycznego (WPM), rdem ciepa staj si pracujce minie szkieletowe. Podczas czynnoci przewodu pokarmowego zwizanych z trawieniem i wchanianiem pokarmw. 42. Zaplanowanie ruchu powinno obejmowa: Dobr waciwego minia lub ich grupy do wykonania ruchu wzgldnie utrzymania w odpowiedniej pozycji . Dobr wielkoci rozwijanej przez nie siy. Informacje o wzajemnym pooeniu mini i warunkach pocztkowych ruchu. Precyzj w osigniciu waciwego toru ruchu. Waciw szybko ruchu. 43. Rodzaje skurczw: Izotoniczne komrki miniowe skracaj si i cay misie ulega skrceniu, a napicie jego nie ulega zmianie. Izometryczne charakteryzujce si wzrostem napicia minia bez zmiany jego dugoci. Auksotoniczne zblianie przyczepw z jednoczesnym wzrostem napicia. 44. W trakcie wykonywania ruchu re alizowane s wysze funkcje mzgu: Uczenie si ruchw -w okresie tym mona wyrni 3 fazy: I -uruchomienie duej iloci mini, II -redukcja uruchomionej iloci i poszukiwanie optymalnego wariantu, III -uzasadnianie zastosowania waciwych mini dla danego typu ruchu. Mylenie , ktre za kryterium przyjmuje cel ruchu. Pami ruchowa , ktrej kryterium oparte jest na optymalizacji ruchu. Obieg informacji w ptli: Mylenie Program ruchu Pami ruchowa Urzdzenie programujce. Mechanizm porwnawczy i jego sprzenie zwrotne. ledzenie odruchw. 45. Cechy wsplne procesu percepcyjnego : Wykrycie bodca przez komrki zmysowe lub nerwowe, charakterystycznego dla danego, jednego lub kilku narzdw. Przetworzenie energii bodca w tzw. potencja bonowy komrki zmysowej. Przeksztacenie potencjau receptorowego w potencja czynnociowy. Przesyanie tak przeksztaconej informacji poprzez aksony do centralnego systemu nerwowego. Hierarchiczna organizacja przesyu informacji w drogach, o coraz wikszym stopniu zoonoci. Synteza odbioru w jednolite wraenie zmysowe, ktre ma miejsce na najwyszym pitrze systemu nerwowego. Moliwe s dwa rodzaje przesyu informacji: jednokierunkowo i zwrotnie. Ilo orodkw poredniczcych w drodze czuciowej moe by rna. 46. Typy i lokalizacje receptorw czowieka : Motoneurony czynne lub bierne rozciganie minia. Motoneurony utrzymywanie odpowiedniego napicia mini. Narzdy cignowe Goldiego , reagujce dopiero przy silnych skurczach mini (zabezp przed zerwanie mini). Ciaka Pucciniegoi Ruffiniego

zlokalizowane w torebkach stawowych pozwalaj na regulacj szybkoci ruchu i wielko osiganego kta, czyli pooenie czci ciaa wzgldem siebie. 53. Test zegarowy Operator obserwuje przesuwajc si w okrelonym rytmie wskazwk na tarczy zegarowej. W nieregularnych odstpach czasu wskazwka ta przeskakuje jeden punkt skali, a obserwujcy j obserwator ma zareagowa na to przyciniciem guzika. Odpowiedni aparat rejestruje liczb bdw . W miar upywu czasu mona zarejestrowa charakterystyczny spadek czujnoci w wyniku specyficznego zmczenia operatora. 54. Ogniska pobudzania i hamowania w mzgu: W mzgu mog powsta ogniska pobudzania lub hamowania. Mog one promieniowa lub koncentrowa. Skutkiem promieniowania ognisk hamowania na ca kor mzgow moe by sen. Natomiast przykadem koncentracji pobudzania jest stan tzw. dowolnej uwagi, kiedy uwaga czowieka skupia si na jednej czynnoci, a bodce nie zwizane z t czynnoci nie docieraj do jego wiadomoci. 55. Podzia odruchw: Bezwarunkowe (wrodzone). Warunkowe (nabyte). 56. Stereotyp dynamiczny okrelony zbir odruchw tworzcy pewien system dziaania. Zmieniajc pewne warunki zewntrzne musi min pewien czas aby nastpio dostrojenie organizmu do nich. Zmiana stereotypu dynamicznego zwizana jest z procesami chemicznymi zachodzcymi stosunkowo wolno w tkance mzgowej. 57. Cechy sygnaw: jako, sia, wielko, ksztat, pooenie, ruch, czas trwania. 58. Zmczenie - przejciowe zmniejszenie zdolnoci do pracy spowodowane przez brak rezerw energetycznych. W czasie zamiany cukru w energi, organizm wytwarza te kwas mlekowy, ktry gromadzi si w miniu uywanym w danej chwili i wywouje uczucie zmczenia. Zmczenie jest reakcj fizjologiczn chronic przed dalsz zbyt intensywn prac. Rodzaje zmczenia : Zmczenie miejscowe (miniowe). Zmczenie oglne (nerwowe). 59. Objawy zm czenia: Obiektywne : Spadek wydajnoci pracy. Wzrost liczby brakw produkcyjnych, uszkodze narzdzi, wypadkw przy pracy itp. Subiektywne : Doznania blowe w intensywnie pracujcych miniach. Uczucie oglnego osabienia, rozdranienia lub przygnbienia. Stany znuenia wystpujce zwaszcza przy pracy monotonnej. 60. Metody pomiaru zm czenia: Krytyczna czsto migotania wietlnego, Aktywno elektryczna kory mzgowej, Czas reakcji, Warto progw wraliwoci i rnicy, Precyzja czynnoci sensomotorycznych. 63. Wyznaczenie dopuszczalno ci ryzyka zawodowego - Podstawowym kryterium dopuszczalnoci ryzyka zawodowego s wymagania odpowiednich przepisw prawnych i innych dokumentw normatywnych. Gdy nie ma takich przepisw, zaleca si aby organizacje same z uwzgldnieniem opinii ekspertw wypracowyway wasne kryteria. Mog rwnie zaostrzy kryteria wynikajce z przepisw. 64. Metoda Risk score - jakociowa metoda oceny ryzyka zawodowego w miejscu pracy. Zostaa ona opracowana w USA, pierwotnie na potrzeby marynarki wojennej. 47. Proces widzenia realizowany jest u czowieka przez jeden z gwnych zmysw, za porednictwem, ktrego odbiera on okoo 90%ogu napywajcych informacji. Widzenie nie jest procesem natychmiastowym. Potrzebny jest pewien czas, by nastpia reakcja na obraz, a kiedy on zaniknie, wraenie utrzymuje si jeszcze chwil (dziesitne czci sekundy). 48. Proces syszenia: Proces komunikowania si czowieka z otoczeniem zachodzi poprzez narzd suchu i mowy. Jest to tzw. dwu kierunkowa czno. Transmisja moe dokonywa si dwoma drogami: 1. drog powietrzn (PP) poprzez: maowin, zewntrzny przewd suchowy, jam ucha rodkowego, okienko okrge i owalne, bony i pyny ucha wewntrznego, a do narzdu spiralnego. 2.drog kostn (PK) poprzez powierzchni i koci czaszki, puszk kostn bdnika i pyny ucha wew. Mona wyrni 2 typy tego przewodnictwa: Bezporednie , jeeli element drgajcy bezporednio jest przyoony do koci czaszki. Porednie , jeeli powierzchnia czaszki jest pobudzona do drga przez fal akustyczn. 49. Charakterystyka zmysu orientacji czowieka : Fizjologicznie czowiek musi przyjmowa odpowiedni postaw ciaa w stosunku do siy cienia. Zapewnia to nam zmys rwnowagi w poczeniu ze zmysami wzroku i czucia (powierzchniowego i gbokiego). Jest to odruch bezwarunkowy. Rozrniamy nastpujce rodzaje rwnowagi: 1. Statyczna ustalon gwnie przez uoenie gowy w trakcie przyjtej pozycji przez ciao, w ktrej pozostaje przez duszy czas. 2. Kinetyczna zachowywan podczas wykonywania rnych czynnoci, polegajca na reakcji na ruch i wykonywanie pewnych jego korekcji. Zmys rwnowagi przekazuje wraenia o : Pooeniu poszczeglnych czci ciaa wzgldem siebie (gowy, koczyn tuowia) kinestezja. Wykonywanego ruchu caego ciaa, i jego czci. Stanie ukadu kostno stawowego. Pozycji ciaa wzgldem pola si przycigania ziemskiego (zasad dziaania giroskopu) poprzez narzd otolityczny. 50. Charakterystyka zmysu smaku czowieka : Receptory tego zmysu rozmieszczone s w bonach luzowych jamy ustnej w tzw. kubkach smakowych. Przekazuj one wraenia smaku, a do kory mzgowej. Prg pobudzenia okrelony jest w stosunku do roztworu soli kuchennej i wynosi 2,71 mmol/l. Bogactwo wrae smakowych powstaje w poczeniu z wchem 51. Charakterystyka zmysu powonienia czowieka : Receptory tego zmysu rozmieszczone s wrd komrek nabonka luzowego w okolicy wchowej jamy nosowej. Reaguje on swoimi rzskami na zwizki chemiczne. Prg pobudzenia jest wyraony przez minimalne stenie merkaptanumetylu w powietrzu i wynosi 4x10-8 mg/l. Rozrniamy okoo 4000 zapachw. U czowieka jest on o niewielkim znac zeniu (1 mln razy wyszy prg pobudzenia ni u psa). Ludzie mog si bardzo rni midzy sob przy odrnianiu zapachw. 52. Charakterystyka zmysu czucia czowieka : W procesie informacji wykorzystywane s receptory: cielesno -czuciowei trzewno-czuciowe. W ich skad wchodz zarwno systemy czucia : wiadomego o rnym stopniu rnicowania bodcw (bardzo due -dla dotyku, mniejsze -dla czucia cieplnego i blu). Niewiadomego wikszo wrae proprioceptywnych i interoceptywnych. Informacje somatosensoryczne przetwarzane s w kilku orodkach nerwowych. Dla wiadomej percepcji istotna jest korowa reprezentacja tego czucia. Informacje z przylegych czci ciaa s odbierane przez ssiednie komrki kory. Interoreceptory reaguj na bodce mechaniczne i chemiczne. Nocyceptory stanowi nagie zakoczenia wkien czuciowych, odbieraj informacje o blu (ostry -wkna zminimalizowane, tpy -pozbawione osonek mielinowych). Reaguj na bodce: mechaniczne, termiczne i chemiczne. Charakteryzuj si rozbudowanym systemem kontroli czucia. Pobudzeniu blowemu towarzyszy szereg reakcji wegetatywnych (np. pocenie, rozszerzenie renicy) 65. Podstawowe elementy systemu zarzdzania bezpiecze stwem i higien pracy: Personel zarzdzajcy, Pracownicy. Personel. Przegld wykonywany przez najwysze kierownictwo powinni uwzgldni w szczeglnoci: Zmieniajce si okolicznoci wewntrzne i zewntrzne wpywajce na wymagania bezpieczestwa i higieny pracy. Wyniki auditw wewntrznych. Wyniki dziaa korygujcych i zapobiegawczych. Wyniki analiz wypadkw przy pracy, chorb zawodowych i zdarze potencjalnie wypadkowych. Przegld wykonywany przez najwysze kierownictwo powinni zapewni : Ocen zdolnoci systemu zarzdzania bezpieczestwem i higien pracy do speniania oglnych potrzeb organizacji i wszystkich stron zainteresowanych, wczajc w to pracownikw i odpowiednie wadze. Ocen potrzeb zmian w systemie zarzdzania bezpieczestwem i higien pracy, w tym zmian w polityce i celach bezpieczestwa i higieny pracy. Ocen postpw w realizacji celw w zakresie bezpieczestwa i higieny pracy oraz w realizacji dziaa korygujcych. Ocen skutecznoci dziaa przeprowadzonych w wyniku wczeniejszych