Wstp

Wydarzenia ostatnich lat zwizane z narastajca fal atakw terrorystycznych, szczeglnie atak na Stany Zjednoczone z 11 wrzenia 2001 roku, oraz rosnca ilo infor!acji og"aszanych w !ediach wywo"a"a !oje zainteresowanie ty! te!ate!# Zainteresowanie to, wz!og"o si$ %odczas !oich studiw a dzi$ki !oje!u %o&ytowi za granic !ia"a! szanse %oszerzenia w %ewien s%os& swoich horyzontw# 'odczas !ojej %racy za granic !ia"a! !o(liwo %oznania oso&icie na!iastki kultury !uzu"!a)skie, %rzez co u%ewni"a! si$, oczywicie w !ojej su&iektywnej ocenie o ty!, i( isla! nie jest *rd"e! terroryz!u, co &$d$ chcia"a %rzedstawi w !ojej %racy+ ,llach %owiedzia"- ./ego, kto na%ad" na cie&ie, na%adnij tak sa!o0# , tak(e .1d%owiedzi na z"o jest %odo&ne z"o0# , tak(e- 02dy cie ukarano, uka( tak, jak ukarano cie&ie0# S"owa te na%otka"a! w %u&likacji '#3#Willia!s4a %t# Al-Kaida, z!usi"y !nie one do g"$&okiej refleksji# 5o s%rawia, (e s"owa te dla ka(dego wyznawcy isla!u stanowi *rd"o ins%iracji w ka(dy! %ierwiastku (ycia67 gdzie religia jest wyk"adnikie! zarwno %ost$%owania w (yciu codzienny! jak i wyk"adni %rawa# 5zy g"$&ia wiary !uzu"!a)skiej jest nakaze! czy te( wyt"u!aczenie! dla z&rodniczych dzia"a)###6 'rzyj!uje si$, (e wi$kszo !uzu"!anw chcia"a&y narzuci w"asny! s%o"ecze)stwo! %ewien %rogra! %olityczny, jako&y wy%rowadzony z ich religii# 'rze!ilcza sie fakt, (e wi$kszo !uzu"!anw nie %o%iera ruchw funda!entalistyczny!, %oniewa( !uzu"!anie wy&ieraj t$ szczegln drog$ tylko w %ewnych okolicznociach# Wszystko z&yt "atwo %rzy%isuje sie oglne!u w%"ywowi .isla!u0# 8ale(y rozgraniczy odr$&no %oj$ - isla! i funda!entaliz! oraz nie traktowa ich jako synoni!y# 2"wny! cele! %racy jest analiza isla!u, jako religii oraz etiologia i rozwj terroryz!u, a tak(e wykazanie r(nic i %owiza) !iedzy isla!e!,
4

terroryz!e! i funda!entaliz!e!# 'raca ta sk"ada si$ ze wst$%u, cz$ci zasadniczej o&ej!ujcej trzy rozdzia"y oraz zako)czenia# W ko)cowej cz$ci za!ieszczona zosta"a &i&liografia# W rozdziale 9 %rzedstawiono genez$ isla!u oraz terroryz!u jako odr$&ne dziedziny# 9ch s%ecyfik$, %odstawy funkcjonowania oraz ewolucje na %rzestrzeni lat# :ozdzia" 99 %owi$cony jest ca"kowicie funda!entaliz!owi# ;ego korzenio! oraz %r&ie zdefiniowania zjawiska# 'rzedstawieniu %a)stw ws%ierajcych funda!entalistw# :ozdzia" 999 zawiera o%is isla!skich organizacji terrorystyczny, ich ideologie, stanowic *rd"o wykorzystania za!achowcw sa!o&jcw jako g"wne narz$dzie glo&alnego terroryz!u# W zako)czeniu %rzedstawiono uwagi i ko!entarze dotyczce treci zawartych w %racy# Zasadniczy okres &$dcy %rzed!iote! uwagi &adawczej o&ej!uje lata %o zako)czeniu 99 wojny wiatowej a( %o dzie) dzisiejszy# ;ednak(e te!at %racy z!usza !nie do jeszcze g"$&szej retros%ekcji dla wykazania genezy niektrych zjawisk koniecznych do %e"nego zrozu!ienia te!atu# 8iestety rozleg"o te!atu oraz !nogo istniejcych organizacji terrorystycznych nie %ozwala !i na wyczer%anie te!atu w %e"ni# Z!uszona &y"a! do wyselekcjonowania najwa(niejszych i kluczowych, !oi! zdanie!, zagadnie)# 'raca zosta"a %rzygotowana w o%arciu o !etod$ analizy# 'ocztkowo %os"u(ono si$ !etod analizy ele!entarnej, nast$%nie !etod historyczn i o%isow, a w zako)czeniu analiz %rzyczynowo skutkow# /e!atyka ta doczeka"a si$ licznych o%racowa)# W %rezentowanej %racy wykorzystano liczne !onografie, o%racowania oraz artyku"y z %rasy i *rd"a internetowe# 8iezwykle %rzydatne okaza"y si$ %race takich autorw, jak !iedzy inny!i- <# =off!an, 5h# :euter czy te( ;# >anecki#

Rozdzia I
5

Islam i terroryzm
1.1.Zarys historii islamu.

W ?99 w n#e# na '"wys%ie ,ra&ski! %anowa" chaos s%o"eczny# 'oszczeglne %le!iona toczy"y ze so& nieustannie walki, ktre w du(y! sto%niu s%owodowane &y"y %rawe! wendety, wed"ug ktrego .nale(a"o %o!ci nie tylko nies%rowokowan na%a , ale rwnie( %odj$te w od%owiedzi na ni dzia"ania odwetowe10#1%rcz tego ca"a ,ra&ia &y"a o&j$ta kryzyse! wiary# W otoczeniu uznanych !onoteistycznych religii takich jak chrzecijaniz! czy judaiz!, ara&skie %oga)skie wierzenia o%ierajce si$ na %le!iennych kultach %anteonu &ogw uto(sa!ianych najcz$ciej z sa!otny!i drzewa!i czy ka!ienia!i s%rawia"y wra(enie %ry!itywnych# ,ra&owie &yli tego wiado!i i czuli si$ %okrzywdzeni %rzez swojego &oga, gdy( nie zosta" i! zes"any (aden %rorok tak jak !ia"o to !iejsce u chrzecijan i @ydw# Wszystko z!ieni"o si$ w A10 roku n#e#, za s%raw Buha!!ada 9&n ,&d ,llach, niko!u nie znanego ara&skiego ku%ca# 8oc 2C ra!adanu od!ieni"a zarwno jego (ycie jak i (ycie wszystkich ,ra&w i nie tylko###

1.1.1.Mahomet i narodziny islamu

Buha!!ad 9&n ,&d ,llach urodzi" si$ w Bekce w ok# roku DC0# Buha!!ada, oznacza .wychwalony, s"awiony0, zwano te(, ,h!ade!, co w sto%niu wy(szy! od wczeniejszego oznacza .jeszcze &ardziej chwalony0# 'owszechnie znane i stosowana jest zniekszta"cenie i!ienia, Buha!!ad na Baho!et# Baho!et %ochodzi" z rodziny osiad"ych ,ra&w utrzy!ujcych kontakty z koczownika!i# 'rowadzi" u&ogie (ycie %racujc %rzy karawanach

K. Armstrong, Krtka historia islamu, Wrocaw 2004, s. 9.

ku%ieckich# 'olu&i" jednak &ogat wdow$, E 5hadid(e, co znaczco od!ieni"o jego dotychczasowe (ycie# Zyska" wiele wolnego czasu, ktry s%$dza" na roz!ylaniach# 5o roku s%$dza" !iesic w sa!otnoci w jaskini na szczycie gry ,lF=ira w %o&li(u Bekki# 9 w"anie w ty! !iejscu ok# roku A10, w nocy 2C ra!adanu dozna" o&jawienia# 1&jawi" !u si$ Gi&rHl E archanio" 2a&riel# 1d tej %ory o&jawienia &y"y sta"y! ele!ente! (ycia Buha!!eda# 'rzez dwa lata nie !wi" o ty! niko!u za wyjtkie! swojej (ony i jej kuzynowi, chrzecijaninowi o i!ieniu Waraka 9&n 8aufal2# Za ich na!owa!i w roku A12 roz%ocz" nauczanie zyskujc sto%niowo coraz wi$ksze rzesze zwolennikw nowej wiary7 ktrej nada" nazw$ isla! I.%oddanie si$ <ogu0JK# 'rzez dwadziecia jeden lat zosta" o&jawiony Boha!etowi Loran4F wi$ta ksi$ga isla!u# 8ie wszystki! %odo&a"o si$ to, co g"osi" Baho!et# 'ocztkowo ignorowano jego nauki z czase! jednak o&oj$tno chccy! zniszczy wiar$ %rzodkw# @ycie !uzu"!anw w Bekkce sta"o si$ coraz &ardziej uci(liwe, konflikt narasta", a( do%rowadzi" do tego, (e %ozycja u!!y Iws%lnotyJ w Bekkce &y"a nie!o(liwa do utrzy!ania# Baho!et !usia" znale* nowe !iejsce &y rozwija swoj religie i chroni wyznawcw isla!u# Baho!etowi uda"o si$ %ozyska %rzychylno !ieszka)cw ;asri&u Izwanego tez BedynJD i w roku A22 !uzu"!anie o%ucili, Bekke udajc si$ na e!igracje, ktr okrela si$ !iane! .hid(ra0 Iwye!igrowanieJ# =id(ra &y"a !o!ente! %rze"o!owy! dla isla!u, ta wielka e!igracja za%ocztkowa"a rozkwit tej religii# W Bedynie !uzu"!anie stworzyli swoj w"asn g!in$, gdzie Baho!et wy&udowa" skro!ny !eczet I.!asd(id0E %rzerodzi"a si$ w nienawi # 'rzeciwnicy Baho!eta uwa(ali, (e jest fa"szywy! %rorokie!

2 3

K. Armstrong, op. cit., s. 10. Tame, s. 11. 4 Koran- kuran, co oznacza rec tac!a". # W roku $20 w sann%c z &asr%'u s(otka)% s%* z +a,ometam, (rz !*)% %s)am % zawar)% (orozum%en%e na moc , kt-rego (rz rzek)% n%e atakowa. s%* % c,ron%. wza!emn%e. K. Armstrong, op. cit., s. 12.

!iejsce &icia %ok"onwAJ a z czase! okrelano j !iane! ,lFBadina czyli !iasto# 'o raz %ierwszy w historii ,ra&ii nast%i"o %o"czenie %le!ion, ktre nie &y"y zwizane ze so& wi$za!i krwi, co &y"o dla Lurajszytw czyne! hanie&ny!# M!!e w ;asri&ie tworzyli ludzie, ktrych dzieli"o wyznanie i %ochodzenia a %o"czy"a ich ideologia# Baho!et osign" co, co wydawa"o si$ wczeniej nie!o(liwe i ty! sa!y! udowodni" sil$ !uzu"!anw# W sk"ad u!!y wchodzili !iedzy inny!i (ydzi, z ktry!i Baho!et %ragn" doj do %orozu!ienia# 8iestety do wyra*nie zarysowane r(nice teologiczne nie %ozwoli"y na to# W konsekwencji tych wydarze) Baho!et zro&i" .krok do %rzodu0# 1dwrci" si$ od ;erozoli!y i to w dos"owny! znaczeniu tego s"owa7 dotychczas !uzu"!anie !odlc si$ &yli zwrceni w kierunku ;erozoli!y, teraz zwrcili si$ w stron$ Bekki# Z!iana ki&li IkierunkuJ w%rowadzi"a isla! na nowy tor, od tego !o!entu isla! sta" si$ odr$&n religia, niezale(na od innych wyzna)# '*niej nadszed" czas wielkiej %r&y dla isla!u# Wzrastajca %ozycja !uzu"!anw &y"a coraz &ardziej nie%okojca dla %rzeciwnikw 'roroka, co do%rowadzi"o do licznych atakw na u!!e# 8ajwi$kszy! wrogie! Baho!eta &y" ,&u SufjanC, ktry %ragn" ca"kowicie unicestwi !uzu"!anw# W A2D roku u %odn(y gry MhudN dosz"o do &itwy, ktra za%ocztkowa"a wieloletni walk$ w o&ronie religii %roroka Baho!eta z ,&u Sufjane!# Lolejne zwyci$stwa !uzu"!anw nad %rzewa(ajcy!i licze&nie !ekka)czyka!i, w%"yn$"o na z!ian$ %ogldw sce%tycznie nastawionych %le!ion do Baho!eta i jego religii# 9!%onujce sukcesy Baho!eta s%owodowa"y, (e wiele %le!ion d(y"o do utworzenia sojuszu# 8ast$%stwe! tego, &y"o %owstanie swoistej konfederacji, ktrej cz"onkowie &yli zwizani .%akte! o nieagresji i wzaje!nej ochronie0# >(ihadO, czyli wojna toczona w s"u(&ie religii !ia"a %rze&ieg niez!iernie &rutalny# <ezlitosne dzia"ania Baho!eta !ia"y na celu szy&kie
$ 0

K. Armstrong, op. cit., s.1/. 1a)ea 2o mekka3sk%ego ro2u 4ma!!a2-w. 5o )%czn c, wa)kac, stoczon c, z +a,ometem w ko3cu sam (rzesze2 na %s)am. 6. 7ruce, Fundamentalizm, s. #4-##. / K. Armstrong, op. cit., s.24. 9 8osown%e oznacza w s%ek", w tak%m term%n%e (o!aw%a s%* w Koran%e.

zako)czenie dzia"a) wojennych, gdy( wed"ug Loranu wojna jest rzecz tak straszn, (e nale(y j jak najszy&ciej zako)czy , %odej!ujc wszelkie !o(liwe rodki10# 9 tak w roku A2N Baho!et wraz z 1000 !uzu"!anw wyruszy" na %ielgrzy!k$ do Bekki# Bia"a ona charakter %okojowy, wed"ug tradycji nie !ogli !ie &ez&ronnych oni %rzy so&ie &roni a Lurajszyci nie !ogli zaatakowa %ielgrzy!w# /a %okojowa de!onstracja s%owodowa"a

%od%isanie uk"adu !i$dzy Lurajszta!i a Baho!ete!# Wydarzenia te wywo"a"y fale zainteresowania isla!e! i ca"e rzesze zacz$"y %rzyj!owa t religie# Lolejny! kluczowy! wydarzenie! w rozwoju isla!u, &y"o w AK0 roku naruszenie traktatu %rzez Lurajszytw, ktrzy zaatakowali jedno ze s%rzy!ierzonych z Baho!ete! %le!ion# Baho!et nie waha" si$ i w od%owiedzi na to, wkroczy" z dziesi$ciotysi$czn ar!i11 do Bekki# W o&liczu tak licze&nej ar!ii, Lurajszyci %oddali si$ nie %odej!ujc walki# 'o zaj$ciu Bekki Baho!et zniszczyli %osgi starych &ogw w wityni ,lFLa4&12, %owi$ci" j ,llachowi, jedyne!u <ogu# 'rorok Baho!et z!ar" w roku AK0 wy%e"niajc w %e"ni swoj !isje# >o%rowadzi" do %okoju na '"wys%ie ,ra&ski!, gdzie wi$kszo wyznawa"a isla!# W nast$%nych latach !uzu"!anie u!ocnili swoja %ot$g$# Sto lat %o !ierci %roroka i!%erio! isla!skie rozciga"o si$ od 'irenejw %o =i!alaje1K# %le!ion

1.2.Podstawowe informac e o islamie

9sla! jest religi o&jawiona, %owsta" w konkretny! historyczny! !o!encie# 'odo&nie jak chrzecija)stwo jest uwa(ane %rzez jego wyznawcw za do%e"niajce i zast$%ujce religi$ (ydowsk, &oskie
10 11

Tumaczen%e z Koranu , &. 8aneck%, Podstawowe wiadomoci o islamie s. /, 1$ 9 1/. K. Armstrong, op. cit., s. 2/. 12 Tame, s. 32. 13 Tame.

o&jawienie, ktre sta"o si$ udzia"e! Baho!eta# 9sla!, zate! nie jest kolejn religi, jest religi w s%os& zasadniczy od!ienn, a niekiedy wr$cz stojca w s%rzecznoci z wierzenia!i (ydw i chrzecijan# ;ednak(e jest to tarze wyznaniu .ludzi ksi$gi0, !ajcych swojego 'roroka#

1.2.1.!oran i sunna
Loran, Al-Qur'an- kuran; recytacja# Pwi$ta ksi$ga !uzu"!anw, zawiera nauki, ktre ,llach o&jawi" Baho!etowi za %orednictwe! archanio"a 2a&riela w cigu dwudziestu jeden lat# Stanowi zaraze! jedno z najwi$kszych dzie" literackich ara&skiej %rozy i %oezji# 2"wny! cude! Loranu jest jego wysoki %ozio! literacki# ,ra&owie nie &yli w stanie i nadal nie s w stanie na%isa , chocia( jednego wersetu na taki! %ozio!ie# ,llach rzuci" wyzwanie do wszystkich ,ra&w i nieF,ra&w, a&y na%isali ksi(k$ w s%os& %odo&ny do stylu sa!ego Loranu, jednak nikt z nich nie %otrafi"# /ekst Loranu dzieli si$ na 11Q sur, czyli rozdzia"w, te z kolei dziel si$ wersety I%o ara&sku ya)# SunnaF tradycja1Q, zosta"y s%isane %rzez rodzin$ oraz &liskie otoczenie %roroka Baho!eta, dotycz jego zwyczajni oraz %raktyk religijnych# @ycie Baho!eta !o(na %odzieli dziel si$ tak sa!o# Sury !ekka)skich, ktrych jest O0 zawieraj g"wnie dog!aty wiary, nato!iast sury !edy)skich, ktrych jest 2Q dotycz %rzy%isw %rawa# Sury s u%orzdkowane w s%os& od najd"u(szej do najkrtszej# 'ierwsza i zaraze! najkrtsza sura tzw# fatiha &rz!i nast$%ujco- .W imi Boga Miosi rn go, !ito"#i$ go% &h$aa Bogu, 'anu "$iat($ Miosi rn mu, !ito"#i$ mu) Kr(lo$i *nia +,du) -to &i .i #/#imy i &i .i 0rosimy o 0omo#) 'ro$ad1 nas drog, 0rost,, drog, ty#h, kt(ry#h o.dar/y " na dwa g"wne okresy, czas !edy)ski i !ekka)ski# W zwizku z ty!, (e dotyczy"y jego (ycia i %ost$%owania sury

14

K. Armstrong, op. cit., s. 200.

10

do.rod/i 2st$ami; ni kt(r/y .,d/,01D#

/a" ty#h, na kt(ry#h 2 st " /agni $any, i ni

ty#h,

Loran zosta" o&jawiony w j$zyku ara&ski! i tylko w ni! jest cytowany, co w%"yn$"o w konsekwencji na do!inacj$ tego j$zyka w wiecie !uzu"!a)ski!1A# S"owo E Loran, odnosi si$ wy"cznie do orygina"u na%isanego w j$zyku ara&ski!, wszystkie inne t"u!aczenia stanowi jedynie indywidualn ludzk inter%retacje s"w ,llacha, s"w, ktrych (adna inter%retacja nie jest w stanie %rzekaza # >owode! na to s s"owa ,llacha, ktre rzek" w Loranie, a w %olski! t"u!aczeniu oznaczajRBy wys"ali!y ara&ski LoranR ISurah /aF=a F 20-11KJ Sury s uzu%e"nienie! Loranu i stanowi jedno z czterech g"wnych *rde" %rawa isla!skiego# Ws%"czesny isla! dzieli si$ na dwa g"wne od"a!y# 'ierwszy z nich to sunnici E wyznawcy sunny# Stanowi oni wi$kszo !uzu"!a)sk, ktrzy darz legaln# >rugi! od"a! stanowi szyici, s/i3at Ali, czyli stronnicy ,lego# Wed"ug nich w"adz$ %owinien %rzej tylko jeden z czterech raszi&wF ,li 9&n ,&i /ali&, !$(czyzna naj&ardziej s%okrewniony z 'rorokie!# 5zcz okrelon licz&$ i!!anw1N, &$dcych w %rostej linii %oto!ka!i ,lego i jego (ony Sati!y, crki 'roroka# szacunkie! wszystkich czterech raszidunw1C , nakazuj %os"usze)stwo w"adcy i uznaj sytuacj$ %olityczn w wiecie isla!u za

1.2.2.Muzuma"s#ie do$maty wiary

9sla! o%iera si$ na %i$ciu %odstawowych dog!atach wiary1O,

o&owizkie! ka(dego !uzu"!anina jest %rzestrzeganie wszystkich %i$ciu

1# 1$

&. 7%e)awsk%, Koran, Warszawa 19/$ r., s. 1-0. W%*ce! %n:ormac!% o Koran%e w &. 8aneck%, 5o2stawowe;, t. 1, o(. c%t., s. #4-/$. 10 <asz%2un%- cztere! s(raw%e2)%w%" ka)%:ow%e, towarz sze % s(a2ko'%erc (roroka +a,ometa= A'u 7akr, 4mar >'n a).-?,atta', 4sman % A)% >'n A'% Ta)%'. K. Armstrong, op. cit., s. 204. 1/ >mam - (rz w-2ca ws(-)not muzuma3sk%e!. 19 &. 8aneck%, Podstawowe;, t. 1, o(. c%t., s. 110.

11

dog!atw gdy( stanowi one o integralnoci isla!u, nie !o(na ich traktowa wy&irczo# WI%R% W &'()'*+ ,+*% 9sla! to religia !onoteistyczna, dlatego te( %odstawowy! dog!ate! jest wiara w istnienie jednego <oga# 9stota <oga %odkrelana jest za ka(dy! wy%owiedzenie! for!u"y szehady, czyli !uzu"!a)skiego wyznania wiary.8ie !a &stwa o%rcz <oga, a Buha!!ad jest wys"annikie! <oga020# <g !uzu"!a)ski istnieje %oza wiate! ludzki!, nie jest antro%o!orfizowany, nie !o(na %rzy%isa !u (adnych fizycznych cech, jest ca"kowicie transcendentny# 9stnieje %oza wiate! ludzkich z!ys"w, jest, wi$c nie%oznawalny %rzez cz"owieka i do niczego nie%odo&ny21# W %ewny! sensie jest a&strakcyjny i teoretyczny# <g w isla!ie nosi OO naj%i$kniejszych i!ion Ial#F as!a al#F husnaJ 22, oznaczajcych jego transcendentne i %sychologiczne cechy# Wy!ienianie tych i!ion !a charakter rytua"u, s"u(y do tego s%ecjalny r(aniecF !is&ah#

WI%R% W %)I+-. I (/I). %nioy ,nio"owie s %os"a)ca!i <oga i jego s"uga!i# 'owstali ze wiat"a, nie !aj cia"a, ale s istota!i rozu!ny!i# W nie&ie zaj!uj si$ o&ron !urw %rzed de!ona!i oraz chroni i o&serwuj ludzi, s%isuj ich uczynki, a&y %rzedstawi 1statecznego# ,ngelogia !uzu"!a)ska w%rowadza %odzia" ,nio"w, ze wzgl$du na %e"nione %rzez nich funkcje2K ,nio"y naj&li(sze <ogu, wykonujce zadania zlecone %rzez <oga#
20 21

je w dniu Sdu

www.ara'%a.() &. 8aneck%, Podstawowe, t. 1, o(. c%t., s. 111-112. 22 www.ara'%a.()@content@A%ew@2#9#$/@2@ 23 &. 8aneck%, Podstawowe, t. 1, o(. c%t., s., s. 11#-11$.

12

Zalicza si$ do nich %os"a)ca F 2a&riela, anio"a !ierci F ,zraela, anio"a si" %rzyrody F BHkTla, 9sr,UfVla, E ktry &$dzie d" w tr&$ w dniu z!artwychwstania#

,nio"y s%rawujce o%iek$ nad lud*!i# ktrzy s%isuj ich do&re i z"e uczynki#

Buzu"!anie wierz, (e !aj dwch anio"w str(w- 8akHr i BTrWt,

,nio"owieFstra(nicy, %e"nice %iecze nad &ra!a!i %iek"a, ktrych jest dziewi$tnastu i %rzewodzi i! Balik# =aruta i Batuta, anio"y, ktre s %rzyk"ade! %okusy i zaraze! %rzestrzegaj %rzed ni#

(0iny >og!atyka !uzu"!a)ska uznaje tak(e wiar$ w z"e duchy, de!ony i SzatanaF9&lisa# >(iny stworzone zosta"y z ognia %alcegoF sa!u! i w odr(nieniu od anio"w !aj %osta cielesn# >ziel si$ na ghule, ifrity i silaty2Q# 8iegdy d(iny za!ieszkiwa"y zie!i$, lecz zacz$"y ze so& walczy # Wtedy to wys"a" na zie!i$ 9&lisa &y za%rowadzi" %orzdek i s%rowadzi" d(iny do nie&a# 2dy <g stworzy" cz"owieka, za(da"&y anio"y odda!y !u %ok"on# 9&lis od!wi" wykonania nakazu Stwrcy, czy! go &ardzo rozgniewa", w konsekwencji s%rzeciwu 9&lisa, <g skaza" go na %ot$%ienie i wygna" z raju# 1d tego czasu 9&lis !ci si$ na ludziach kuszc ich do grzechu# ;edynie w czasie ra!adanu z"a !oc 9&lisa i innych d(inw zanika#

WI%R% W 1WI23' !4I2*I

<g %rzekaza" swoj drogocenn nauk$ %rzez o&jawienia, ktre %*niej %rzy&ra"y for!$ s"owa %isanego w %ostaci wi$tych ksig# Zalicza si$ do nich- Loran, /or$, 'sal!y >awida, Xwangelie#
24

www.ara'%a.()@content@A%ew@2#9#$/@2@

13

Loran stanowi jednak ostateczn wersj$ o&jawienia <oskiego i %o%rawia wszystkie ich &"$dy# Statusu niewiernych nie !aj chrzecijanie, (ydzi i sa&ejczykowie, gdy( isla! uznaje ich za ludzi ksi$gi F ahl alFkita&#

WI%R% W PR+R+!5W

<g %rzekaza" swoje 1&jawienia wy&rany! ludzio!, czynic z nich rzecznikw swojego %rzes"ania i %iewcw !onoteiz!u# @ycie %rorokw jest %rzedstawione wed"ug %ewnego sche!atu# 8ajcz$ciej w wieku czterdziestu lat otrzy!uj oni !isje g"oszenia !onoteiz!u, nie czynili oni %rzy ty! cudw, ale %otrafili %okaza .r$k$ <oga0 w swoich czynach# Loran !wi o 2N %rorokach, z ktrych 21 wyst$%uje tak(e w <i&lii, %oczwszy od ,da!a do Baho!eta# ;ednak(e Loran nie o%isuje losw ich wszystkich2D >zieli si$ ich na dwie gru%y- %rorokw Ian&ijaJ i wys"annikw IrusulJ# WI%R% W (ZI'6 47(8 +43%3'9Z)'*+ W rozu!ieniu !uzu"!anw !ier jest czy! %ozytywny!, gdy(

oznacza %owrt do <oga# Loniec wiata nast%i, gdy anio" 9srafil zad!ie w tr&ie i wwczas s%adn na zie!ie wszelakiego rodzaju katastrofy, wszyscy z!arli z!artwychwstan2A# Wszyscy ludzie udadz si$ na sd ostateczny %rzed tron <oga, gdzie ka(dy &$dzie osdzony za swoje uczynki, a jedyny!i wiadka!i i zaraze! wystawiennika!i &$d anio"owie i %rorocy# 5i, ktrzy uwierzyli w nauki 'roroka i stosowali si$ do nich %rzejd %rzez legendarny !ostF sirat, roz%ostarty! nad %iek"e!#

1.2.:. 4poecze"stwo islamu

2# 2$

&. 8aneck%, Podstawowe, t. 1, o(. c%t., s. 120-122. Tame, s. 124.

14

8arodzina!i ws%lnoty !uzu"!a)skiej &y"o utworzenie %rzez %roroka Baho!eta w Bedynie %ierwszej g!iny !uzu"!a)skiej, zwanej MBB,# >zisiaj ty! ter!ine! okrela sie !uzu"!anw !ieszkajcych na ca"y! wiecieU# 'odstawowa jednostka w s%o"ecznoci !uzu"!a)skiej jest rodzina, zorganizowana na wzr Y!a"ego s%o"ecze)stwa0# 'rawa i o&owizki cz"onkw rodziny o%isuje ok 1ZK %rawnych %rzy%isw w Loranie# 'od(ajc t !yl analogicznie, z !uzu"!a)skiego %unktu widzenia rodzina jest naj!niejsza ko!rka s%o"eczna# 8a kultur$ !uzu"!a)sk w %ewny! sto%niu w%"ywaj si"y zewn$trzne, jak cho &y sytuacja na wiecie, w %oszczeglnych krajach, w ktrych s%o"ecznoci !uzu"!a)skie wyst$%uj, ale ostatecznie jest sa!a w so&ie ogro!ny! %otencja"e!# W oderwaniu od %odstaw wiary i roz"o(eniu na ele!enty !og"a&y &y rodzina !uzu"!a)ska %owinna &y %odstaw utworzone s%o"ecze)stwa zosta"y na oraz %odstawie ona niezrozu!ia"a# >latego te( roz%atrywana i analizowana na !otore! %ochodzenia na%$dzajcy! etnicznego i

%"aszczy*nie !uzu"!a)skiego wiato%ogldu# 9sla! czyni wiar$ i religi$ g"wny! ras, %oszczeglne ele!enty (ycia cz"owieka# 5ho gru%y s%o"eczne i ws%lnoty geograficznego, w isla!ie odnale* !o(na for!$ organizacji wywodzc si$ z wiary w ;edynego <oga w"anie# 1ddanie si$ religii jednoczy ludzi we ws%lnot$ wierzcych i z&li(a ich do <oga# Buzu"!a)skie %oj$cie u!!y nie jest o%arte na rasie, j$zyku, %o"o(eniu geograficzny! &d* te( %rzynale(noci %olityczno E gos%odarczej# S%o"ecze)stwo !uzu"!a)skie o%arte jest na &raterstwie w wierze# Ltokolwiek wierzy w ,llacha ;edynego i ;ego 'roroka Baho!eta, wyznaje isla!, jego ideologi$, jest cz$ci tej ws%lnoty, niezale(nie od rasy, j$zyka jaki! czy jest %ochodzenia# w"anie 'oj$cie s%o"ecze)stwa ideologicznego, s%o"eczno

!uzu"!a)ska, jest nie tylko !oralny! nakaze! czy nauk, %osiada ono wy!iar s%o"eczny, %olityczny i %rawny# /worzy now infrastruktur$ dla relacji cz"owiek E wiara# >aje ono %ocztek instytucjo! s%o"eczny! %oczwszy od rodziny, ko)czc na %a)stwie# <adacze %odkrelaj, i( w isla!ie nie !o(na odse%arowa %oj$ religii i etyki, za u!ys" (adnego !uzu"!anina nie rozr(nia takich %rzeciwie)stw jak .religijny E wiecki0, .sacru! E %rofanu!0 czy .koci" E
15

%a)stwo0#

Xgzystencja

cz"owieka

odznacza

si$

ca"y!

ko!%lekse!

zachowa), do kontroli, ktrych niez&$dny jest ca"ociowy syste!, stanowicy integraln syntez$ religii, !oralnoci i %rawa# W %rawie !uzu"!a)ski! ka(de dzia"anie !o(e &y ocenione, wed"ug %i$ciosto%niowej skali klasyfikacji uczynkw, ktrych skutki nie ograniczaj si$ jedynie do doczesnoci, ale rwnie( !aj w%"yw na (ycie %rzysz"e# W taki! uj$ciu szari[at stawia %rzed cz"owiekie! cele znacznie wykraczajce %oza jego &ez%oredni wiado!o czasu i %rzestrzeni, czynic z ka(dego ludzkiego %ost$%owania akt, ktrego &ez%orednie konsekwencje !aj wy!iar %rawny, religijny i !oralny# Boralno !uzu"!anw jest o%arta na naukach zawartych w Loranie i sunnie %roroka, na isla!u %rawie, ktre !a charakter totalitarny, rzdzcy ka(d czynnoci cz"owieka nale(cego do s%o"ecznoci !uzu"!a)skiej# 'raktyczne zasady etyki !uzu"!a)skiej s zawarte w ka(dy! dziale %rawny! IfikhJ i stosownie do nich czyny s dzielone na klasy w zale(noci od nast$%ujcych kategorii- 1J istotne o&owizki, ktrych wy%e"nianie jest wynagradzane, a zanied&anie karane Ifard, wad(i&J, 2J o&owizki zalecane, lecz nieistotne, ktrych wy%e"nienie jest nagradzane, ale zanied&anie nie jest karane I!andu&J, KJ czynnoci %rawnie i !oralnie o&oj$tne Id(a\iz, !u&ahJ, QJ czyny ganione, lecz niezakazane I!akruhJ, DJ czyny za&ronione i karalne Ihara!J# Zwizek isla!u z %a)stwe! i %rawe! jest widoczny w wielu krajach !uzu"!a)skich, gdy( %rzy!ierze tronu z o"tarze! dokonywa"o si$ w isla!ie ju( od kole&ki# 9! tekst kanoniczny jest %*niejszy, ty! &ardziej naznaczony duche! %rawa, ktre !ia"o regulowa (ycie tej ws%lnoty w najdro&niejszych szczeg"ach# /o w"anie, dlatego Baho!et jednoczenie %e"ni" funkcj$ %atriarchy, %roroka, ka%"ana i w"adcy# >oktryna isla!u nie tylko ogarnia wszelkie dziedziny (ycia jednostki i s%o"ecze)stwa, lecz rwnie( o&ej!uje je %rawe! koranniczy!F szaria, egzekwowany! %rzez instytucje %a)stwowe#

16

1.:.Pochodzenie i definic a terroryzmu.

Zjawisko terroryz!u jest %owszechnie znane, wie!y, co oznacza i czy! si$ %rzejawia# 8ie!al(e ka(dego dnia !edia donosz o kolejnych atakach ofiary terrorystycznych# Ws%"czesny w terroryz! Xgi%cie, w wiado!oci 3ondynie###, to s%o"ecze)stwa to atak na World /rade 5enter z 11 wrzenia 2001 roku, to za!achw &o!&owych Badrycie, doniesienia o kolejnych eks%lozjach w 9zraelu, to za!achowcy E sa!o&jcy, to %orwania i egzekucje os& cywilnych# 'oj$cie terroryz!u ewoluowa"o %rzez lata, z!ienia si$, ulega wielkie!u rozwojowi i wyst$%uje na coraz szerszej %rzestrzeni# ;ednoznaczne zdefiniowanie %oj$cia s%rawia wiele trudnoci, gdy( terroryz! jest feno!ene! z"o(ony!# Baj z ty! %ro&le! nawet znawcy zagadnienia, o czy! wiadczy ws%"istnienie szeregu r(nych definicji# W zwizku z ty! konieczna jest analiza wy&irczych definicji dla %otrze& niniejszej %racy#

1.:.1.Pr;<a zdefiniowania terroryzmu

Xty!ologicznie %oj$cie terroryz!u %ochodzi od "aci)skiego s"owa t rr r , co w j$zyku %olski! oznacza F dr(e
2C

>efinicje encyklo%edyczne %rzy&li(aj na! %oj$cie tylko cz$ciowo, gdy( %ozostaje ich wad F archaiczno zwizana z historyczny! %oj!owanie! terroryz!u# .1ksfordzki s"ownik j$zyka angielskiego0 uj!uje terroryz! jako . r/,dy /a 0omo#, /astras/ania, s0ra$o$an n0) $ 4ran#2i 0r/ / 0o/osta2,#, u $ad/y 0arti 0od#/as r $olu#2i 5678-89 :;)) 'olityka /mi r/a2,#a do stoso$ania t rroru $o. # ty#h, 0r/ #i$ko kt(rym 2 st ski ro$ana; stoso$ani m tod /astras/ania; fakt t rrory/o$ania

20

B. < szka, Terroryzm polityczny. Wstp do pro lematyki !enomenu, w" Terroryzm polityczny, (o2 re2. &. +usz 3sk%ego, Warszawa 19/1, s. 24#.

17

lu. sytua#2a .y#ia t rrory/o$anym02N# >efinicja ta, !a warto swoja historyczno %owszechn id ologi#/ni 'W80,

jedynie

infor!acyjn, %okazujc jak terroryz! ewoluowa" %rzez lata# Ze wzgl$du na nie jest u(yteczna# ;ako %odstaw$ do dalszych definicj$ %odawan %rzez .8ow encyklo%edi$ ktrej terroryz! to .r(<ni umoty$o$an wg, rozwa(a) !o(na uzna

0lano$an i /organi/o$an d/iaania 0o2 dyn#/y#h os(. lu. narus/ ni m istni 2,# go 0or/,dku 0ra$n go, 0od2t s, r ali/o$an / #a, . /$/gldno"#i, I+J

gru0, skutku2,#

$ # lu $ymus/ nia od $ad/ i s0o #/ =st$ okr "lony#h /a#ho$a= i "$iad#/ = I+J7 d/iaania t $ $arunka#h s0 #2alni $ s0o #/ =st$i lku02O# 5z$ &adaczy jako &ezwzgl$dn deter!inant$ terroryz!u %rzyj!uje %rze!oc lu& gro*&$ jej u(ycia. L# Larolczyk w .Xncyklo%edii terroryz!u0 wi(e terroryz! z i!!anentn %rze!oc %iszc, (e .$s/ystki I+J 0r(.y d finio$ania t rrory/mu 2ako /2a$iska 0olity#/n go, 0odkr "la2, 2 go /$i,/ k / 0r/ mo#,0K0# Larolczak %odaje kilka s%os& &udowania definicji terroryz!u %owo"ujc si$ na :# Schulza i jego definicj$ .terroryz!u %olitycznego0 jako- >0r(. u<y#ia 0o/a normalny#h form >0olity#/n 2 0r/ mo#y?)))@, $ # lu osi,gni#ia okr "lony#h /ami r/ = 0olity#/ny#h?)))@) Aaki d/iaani ma na # lu $y$ar#i $0y$u na /a#ho$ani 0osta$y ni< okr "lan 2 /.ioro$o"#i, /godni . /0o"r dni / # l m gru0 /na#/ ni s/ rs/ nadan go im ro/gosu i # lo$o $yt$or/on go

ofiaryBC5) Wed"ug ,# 'aw"owskiego terroryz! to >taktyka

d/iaania 0olity#/n go /aanga<o$any#h os(., 0ol ga2,#a na stoso$aniu s0 ktakularny#h "rodk($ fi/y#/ny#h 0r/ #i$ko oso.istym i r/ #/o$ym 0ra$om drugi#h os(., $ # lu /$r(# nia na si .i i s$o2 id u$agi 0u.li#/n 2, .,d1 / /amiar m $y$oania gro/y, a.y oso.y tr/ #i 0o#/uy si /mus/on do /a#ho$ania si od0o$iada2,# go t rrorystomBCD)

28

The #$!ord %n&lish 'ictionary, CD:or2 1901, s. 32$/. ? t.z 7. Eo::man, # licza terroryzmu, Warszawa 1999, s. 12.
29 30

1owa enc k)o(e2%a (owszec,na 5W1, t. $, Warszawa 1990, s. 300. K. Karo)czak, %ncyklopedia terroryzmu, Warszawa 199#, s. 9. 31 <. 6c,u)tz, (onceptualizin& Political TerorismF A. T (o)og , Gos Ange)es 190/, s /, 32 A. 5awowsk%, Typolo&ia terroryzmu polityczne&o, wF Terror zm (o)%t czn ...,s. 24.

18

>la '# Wilkinsona %olityczny terroryz! to ./astras/ani 2 dnost k, gru0, s0o #/ =st$ lu. r/,d($, 0o/$ala2,# 0olity#/n <,dania0KK

0r/ /

0r/ymus0 i .syst maty#/n u<y#i mord rst$ i /nis/#/ nia dla /astras/ania t rrorystom na

1%rcz %rze!ocy <# =off!an %odaje jeszcze inne cechy uwa(ane za dystynktywne, s to !i$dzy inny!i- %olityczny, strach, gro*&a, si"a i inne# 'rzyst$%ujc do dalszych analiz %oj$cia, warto rozr(ni organy %a)stwowe wo&ec o&ywateli w celu dwa

%okrewne %oj$cia- terroru i terroryz!u# /error to %rze!oc stosowana %rzez zastraszania i %od%orzdkowania so&ie s%o"ecze)stwa# ;est to tzw# terror rzdowyKQ# 8ato!iast terroryz! to %ewna strategia, taktyka osigania za!ierzonych celw, gdzie %rze!oc "czy si$ z inny!i s%oso&a!i dzia"ania# Stosowanie gwa"tu w celu wywarcia w%"ywu na rzd i o%inie %u&liczn# W .3eksykonie %olitologii0 ,ntoszewski i :# =er&ut %odaj trzy r(ne %oj$cia# ;ako %ierwszy wy!ieniaj terror jako .s0os(. d/iaania 0a=st$a0KD %rzy wykorzystaniu .0r/ mo#y $,#/ni / fi/y#/n, limina#2, 0r/ #i$nika, o $yra1ni stosunki kt(r 2 # l m 2 st s/ r/ ni gro/y #/y t < stra#hu I+J0KA# 8ast$%nie definiuj terroryz! !i$dzynarodowy, ktry stanowi .akty t rrorysty#/n mid/ynarodo$y#h mid/ynarodo$ kons k$ n#2a#h, odd/iay$u2,# na

i og(ln, sytua#2 mid/ynarodo$,0KC# /rzeci! %oj$cie! 0r/ mo#y :n0) 0or$ania, /ama#hy .om.o$ ) 2ako

jest terroryz! %olityczny i jest to .m toda $alki 0olity#/n 2, strat gia i taktyka u/na2,#a stoso$ani na2.ard/i 2 skut #/ny s0os(. i /ara/ m "rod k su<,#y osi,gni#iu okr "lony#h # l($ 0olity#/ny#h0KN# /erroryz! dzia"alno !i$dzynarodowy dotyczy gru% lu& os&, ktrych

skierowana jest %rzeciwko r(ny! krajo! i rzdo! na ca"y!

wiecie oraz takich, ktrych dzia"ania %rzekraczaj granice %a)stwowe# .3eksykon ws%"czesnych !i$dzynarodowych stosunkw %olitycznych0
33 34

5. W%)k%nson, Terrorism and the li eral state, )ac)illan Press, Gon2on 1909, s. 49. Tame, s.12. 3# A. Antoszewsk%, <. Eer'ut, *eksykon politolo&ii, Wrocaw 1999, s. #9/. 3$ A. Antoszewsk%, <. Eer'ut, op. cit., s. #9/. 30 Tame, s. #99. 3/ Tame, s. $02.

19

wyr(nia dwa ty%y terroryz!u !i$dzynarodowego# 'ierwszy to dzia"ania zorganizowane w skali %onadnarodowej7 drugi to dzia"alno w dany! kraju, ale s"u(ca tak(e %rze%rowadzaniu akcji terrorystycznych %oza granica!i krajuKO# Wielo %ostaci terroryz!u, r(norodno !otyww i su&iektywiz!

ocen znacznie utrudniaj stworzenie uniwersalnej, !i$dzynarodowej definicji# Mwarunkowania te s%rawi"y, (e wi$kszo aktw %rawnych %oszczeglnych %a)stw, zawiera wewn$trzne koncesje tego %oj$ciaQ0# W %rawodawstwie a!eryka)ski! !o(na odnale* , co naj!niej trzy r(ne definicje terroryz!u, gdzie ka(da okrela s%os& dzia"ania %oszczeglnej agendy rzdowej i !a &y dla niej %o %rostu u(yteczna##W artykule 22 Lodeksu Stanw Zjednoczonych, terroryz! to, ./a0lano$ana, umoty$o$ana 0olity#/ni 0r/ mo#, $o. # # l($ ni u#/ stni#/,#y#h $ $al# , stoso$ana 0r/ / su.narodo$ odd/iay$ani gru0y #/y ta2ny#h ag nt($, /$ykl ma2,#a na # lu na audytorium0Q1# Wed"ug S<9 terroryz!e! jest .. /0ra$n

u<y#i siy lu. 0r/ mo#y $o. # os(. lu. mi nia, a.y /astras/yE lu. $y$r/ E 0r/ymus na r/,d, ludno"E #y$iln, al.o #/"#i $y< 2 $ymi niony#h, #o /mi r/a do 0romo#2i # l($ 0olity#/ny#h lu. s0o #/ny#h0Q2# 'owy(sza analiza stanowi jedynie na!iastk$ rozwa(a) %owi$conych %r&ie zdefiniowania terroryz!u# 'odsu!owujc !o(na %rzyj <# =off!ana, gdy( jest zaraze! wyczer%ujca i zwi$z"a# /erroryz! definiuje jako wiado!e &udzenie strachu u(ywajc do tego %rze!ocy lu& gro*&y w d(eniu do za!ierzonego celu# Ba wywo"a jak naj&ardziej dalekosi$(ne skutki %sychologiczne, siejc strach i zastraszajc jak najszersz gru%$ docelow I!o(e to &y gru%a etniczna, narodowa, rzd czy %artiaJQK# .A rrory/m ma t$or/yE $ad/ tam, gd/i 2 2 ni ma, lu. definicj$

39

?z. +o!s%ew%cz, *eksykon wsp+czesnych midzynarodowych stosunkw politycznych, Wrocaw 2000, s.34$. 40 5or. 6. 5%ku)sk%, Prawne rodki zwalczania terroryzmu, C)szt n 2000, s. 11. 41 7. Eo::man, op. cit., s. 3$. 42 Tame. 43 7. Eo::man, op. cit., s. 42.

20

konsolido$aE t, kt(ra 2 st sa.a0QQ# :ozg"os !a s"u(y i w%"yww#

zdo&yciu w"adzy

1.:.2.Rys historyczny
/erroryz! !a &ardzo d"ug histori$, towarzyszy" ludzkoci od czasw staro(ytnych# Wraz z rozwoje! cywilizacji rozwija si$ terroryz!, na&iera nowego znaczenia, roz%lenia si$ niczy! choro&a, znajdujc nowych %o%lecznikw# 8iektrzy &adacze %rzyj!uj za %ierwszy %rzejaw terroryz!u, dzia"alno (ydowskiej sekty religijnej Sicari, znanej tak(e jako Zeloci, ktra dzia"a"a w latach AAFCK n#e# na terenach dzisiejszej 'alestyny i Xgi%tuQD# >zia"ali oni w s%os& skryto&jczy, !ord dokonywany &y" %rzy u(yciu krtkiego !iecza IsicaJ E skd wywodzi si$ ich nazwaQA# 'ierwszy! cz"owiekie!, ktry uczyni" z terroryz!u !etod$ walki, &y" %rawdo%odo&nie =assan <en Sa&&ah, za"o(yciel tajnego stowarzyszenia asasinw QCw 'ersjiQN# ;ej cz"onkw o&awiali si$ nie tylko uczestnicy wy%raw krzy(owych, ale tak(e sa!i !ieszka)cy wiata ara&skiego# Zakon ten, wywodzcy si$ od skrajnych is!ailitw IszytiwJ, jako %ierwszy zastosowa" terror, za!achy i skryto&jstwa w grze %olitycznej i wycigu o w"adze# Wed"ug jednego z czo"owych eks%ertw z dziedziny terroryz!uF <ruce =off!ana, s"owo terroryz! zosta"o s%o%ularyzowane %o raz %ierwszy w okresie rewolucji francuskiej, kiedy !ia"o ono jeszcze %ozytywne konotacje Iz %ewnoci sa!o zjawisko terroryz!u jest du(o starszeQOJ# F gim d la t rr ur lat 1COKFOQ &y" s%oso&e! na za%anowanie %orzdku w okresie chaotycznych nie%okojw %o wydarzeniach 1CNO roku# Bia"o to na celu konsolidacje w"adzy nowego rzdu %rzez zastraszanie kontrrewolucjonistw
44 4#

Tame. +. Tomczak, op. cit., s. 0. 4$ He)ota" 9 n%eum%arkowan zwo)enn%k )u' :anat czn entuz!asta. 40 Term%n asas n- ang. % :r. assassin, w. assasino,za'-!ca, mor2erca. 6zerze! w <. +. 7arnas, #d -sasynw do #samy in *adena, Wrocaw 2001, s. 31 9 39. 4/ C'ecn%e >ran. 49 1%ekt-rz w%II (oczItk% z!aw%ska z (owstan%em w 5ers!% stowarz szen%a asas n-w % 2z%aa)noJc%I Eassana %'n 6a''a,a. ?zonkow%e !ego sekt , o2urzan% ,asz szem mus%e)% za'%!a. r cerz krz ow c,. 6zerze! w &. Tomas%ew%cz, Wr& ez twarzy, Kon%erz 5o)sk%, 10@2001.

21

wywrotowcw, ktrzy &yli dla nowego rzdu7 wroga!i ludu# Baksy!ilian :o&es%ierre, %rzywdca rewolucyjny, uwa(a",, (e cnota jest zasadnicz cech ludowego rzdu w czasie %okoju, ale w okresie rewolucji !usi wiza si$ z terrore!, &y ostatecznie zwyci$(y"a de!okracja# 1dwo"ywa" si$ %rzy ty! do .#noty, . / kt(r 2 t rror 2 st / m; do t rroru, . / kt(r go #nota 2 st . /radna0, a .t rror to 2 dyni s0ra$i dli$o"E, s/y.ka, suro$a i ni /omna, 2 st, $i# mana#2, #noty0D0# ./erroryz!0, ktry narodzi" si$ %odczas rewolucji francuskiej %o!i!o tego, (e znacznie r(ni si$ od dzisiejszego %ostrzegania tego %oj$cia, to !o(na w ni! wyr(ni kilka cech "czcy! go z ws%"czesnoci# Bianowicie &y" zorganizowany, celowy i syste!atyczny oraz !ia" na celu utworzenie nowego "adu s%o"ecznego# Sala terroru, odwrci"a si$ w ko)cu %rzeciw jego twrco! i zarwno :o&es%ierre jak i jego %o%lecznicy zostali ci$ci na gilotynie# 1d tego czasu terror na&ra" wyra*nie %ejoratywnego znaczenia, kojarzc si$ g"wnie z nadu(ycia!i w"adzy, a sa!o s"owo %o%ularny! uczyni" Xd!und <urke, %iszc- .tysi,# /$any#h t rrorystami; s$o.odni k,sa2,#y#h lud0D1# Znacznie &li(ej do ws%"czesnych terrorystw &y"o rosyjski! rewolucjonisto! walczcy! z carate!# :uch socjalistyczny zrodzony w %o"owie wieku ]9] %ro%agowa" Walker z %a)stwe!, nie okrelajc jednoznacznie jak zast%i w"adze %a)stwow# ,narchici stosowali terror indywidualny, !ordujc %otaje!nie oso&y zwizane z a%arate! %a)stwowy! %orednio &d* &ez%orednio# :uch ten nie !ia" nic ws%lnego z walk narodowowyzwole)cz, lecz wynika" z uto%ijnych idei i a&surdalnych za"o(e), w !yl, ktrych %o o&aleniu wczesnej .w"adzy !ia"&y nast%i ustrj s%rawiedliwoci s%o"ecznych# 'rawdo%odo&nie %ierwsz organizacj %os"ugujc si$ %rze!oc w celu uzyskania %rze!ocy %olitycznej &y"a rosyjska Garodna2a Wola) 3ista ofiar za!achw terrorystycznych dokonanych %rzez anarchistw na %rze"o!ie wieku ]9] i ]] jest d"uga, jednak do naj&ardziej s%ektakularnych akcji nale(y udany za!ach na cara ,leksandra 99 1 !arca 1NN1 roku, ktry zgin" od &o!&y rzuconej %rzez cz"onka Garodn 2 Woli)
#0

ty#h 0i ki lny#h 0s($

<. <. 5a)mer, The -&e od the 'emocratic .e/olution, /ol. 0" The 1tru&&le, 5r%nceton 1900, s. 12$. ? t. za 7. Eo::man, # licza terroryzmu, Warszawa 1999, s. 14. #1 Tame.

22

W %ocztkach ]] wieku na <a"kanach dzia"a"a .5zarna :$ka0 I^rna :ukaJD2# 1rganizacja ta %rze%rowadzi"a za!ach na ksi$cia Sranciszka Serdynanda 2N czerwca 1O1Q r#, ktry &y" najwa(niejszy w konsekwencji dla Xuro%y i wiata# 1rganizacja owa &y"a ins%irowana euro%ejski! ruche! anarchistyczny! %o"czenie od%owiedzialny! za wiele # #h za!achw# $#/ "ni 2s/y#h Stanowi"a kom(r k .na2.ard/i 2 ni #i ka$y#h

anar#histy#/ny#h H od0o$i d/ialny#h /a li#/n /a.(2st$a $ Iuro0i , kt(ry#h m tody $y$ary $i lki $0y$ na mod/i < s r.sk, /a 0o"r dni#t$ m 0ism rosy2skim anar#hist($ H i am ryka=ski go Ku-KluJ-Klanu) Kstniay kr$a$ rytuay i 0r/ysigi lo2alno"#i, mordo$ani $aha2,#y#h si #/onk($, id ntyfika#2a /a 0omo#, num r($, dystry.u#2a kara.in($ i .om. I+J0DK# W drugiej %o"owie ]] wieku dochodzi!y do zagadnienia- terroryz! a wielka %olityka# 5zarne koszule Bussoliniegosia"y groz$, !ordowa"y i %rawie &ezkarnie torowa"y so&ie drog$ do w"adzy# _wczesny rzd w"oski &ardziej o&awia" si$ lewicowego ruchu rewolucyjnego ni( faszystowskich awanturnikw# >rog terroru ruch faszystowski doszed" do w"adzy i zdo&y" %anowanie nad kraje!# 'odo&n sytuacje o&serwuje!y w 8ie!czech, gdzie =itler drog terroru zdo&y" najwy(sz w"adze w %a)stwie# Wrzesie) 1OC2r#, 9grzyska 1li!%ijskie Bonachiu! ukaza"y nowe o&licze terroryz!u# 'alesty)scy ko!andosi z organizacji .5zarny Wrzesie) 0wtargn$li do wioski oli!%ijskiej do siedzi&y re%rezentacji 9zraela i za&ili dwch s%ortowcw, a innych wzi$li jako zak"adnikw# W wyniku starcia z %olicj zgin$"o w%rawdzie %i$ciu terrorystw, ale wraz z ni!i %onios"o !ier dziewi$ciu s%ortowcw izraelskich# We W"oszech w 1OCNr# 5zerwone <rygady %orwa"y i za!ordowa"y %re!iera ,ldo Boro, a w 1ON0r# >okona"y za!achu &o!&owego na dworcu w <olonii, w wyniku, ktrego zgin$"o ND os&#

#2 #3

1. 8aA%es, %uropa, Krak-w 1999, s. 331-332. G. Ga:ore, T,e *on& Fuse" -n 2nterpretation o! the #ri&ins o! World War 2, Gon2on 19$$, s. 1/0. ? t. za 7. Eo::man, op. cit., s. 20.

23

W wa(ne wydarzenia o&fitowa" szczeglnie rok 1OCO, kiedy to ajatollah :uhollah 5ho!eini odsun" od w"adzy szacha Boha!!eda :ez$ 'ahlawiego, &liskiego sojusznika Stanw Zjednoczonych, a zaraze! w"adc$, ktry %rzedk"ada" wieckie o&yczaje nad isla!# 'o raz %ierwszy isla!scy funda!entalici o&j$li rzdy w kraju !uzu"!a)ski! ustanawiajc %a)stwo isla!skie# >rugi! czynnikie! istotny! dla konsolidacji wiata ara&skiego &y"a wojna w ,fganistanie# W 1OCO roku wojska radzieckie wkroczy"y do ,fganistanu# Sowieci za&ili urz$dujcego %rezydenta, ustanawiajc w"asny rzd# 'a)stwa isla!skie &y"y z&yt s"a&e, &y udzieli %o!ocy, ale do kraju %rzenikn$"o %onad 2D tys# &ojownikw !uzu"!a)skich z KD %a)stw# S%raw finansowania afga)skich re&eliantw zaj$"y si$ Stany Zjednoczone# W wojnie uczestniczy" !# in# 1sa!a &en 3aden, ktre!u %rzy%isuje si$ %o!ys" uzyskania dla &ojownikw od ,!erykanw wyrzutni %ociskw StingerDQ# 'o zako)czeniu zi!nej wojny g"wny! cele! dzia"a) terrorystycznych %ozosta" 9zrael# 'owsta"y organizacje takie jak =a!as czy 9sla!ski >(ihad, a na terenach oku%owanych %rzez 9zrael w 3i&anie dzia"a"y &ojwki =ez&ollahu# /rudno %oliczy za!achy terrorystw %alesty)skich skierowanych

%rzeciwko ludnoci (ydowskiej# <ywaj okresy, kiedy codziennie gin niewinni ludzie, gin te( za!achowcyF sa!o&jcy# 11 wrzenia 2001 roku atak terrorystyczny na World /rade 5enter i 'entagon, sy!&ole %ot$gi Stanw Zjednoczony wstrzsn" wiate!# ,taku dokona"a afga)ska organizacja terrorystyczna 1sa!y &in 3adena, alF`aida# W wyniku za!achu zgin$"o od D do C tysi$cy ludzi# <y" to najwi$kszy atak terrorystyczny w historii# .,tak na ,!eryke0 zosta" %otraktowany jako wy%owiedzenie wojny i sta" si$ %retekste! do ka!%anii antyterrorystycznej na nieznan dotd skale z wykorzystanie! arsena"u &roni konwencjonalnej oraz %recyzyjnie za%lanowanej strategii %ro%agandowej# Warto ws%o!nie tak(e o nie%rawdo%odo&nych reakcjach niektrych

s%o"ecze)stw &ez%orednio na wiado!o o tragedii MS,# W wielu krajach

#4

7. Eo::man, op. cit., s. $0.

24

isla!skich ludzie wylegli na ulice i wiwatowali na cze cieszyli si$ z ataku na ,!eryke#

za!achowcw,

Bo(na w ty! zachowaniu dostrzec, jak ogro!n nienawici darzy ,!erykanw s%o"eczno !uzu"!a)ska# Sulai!an ,&u 2haith, oficjalny rzecznik ,l#F `aidy w wywiadzie udzielony! dla ,lF>(aziryDD %owiedzia"- >:;) Gi $yr($nali"my / nimi ra#hunk($) Mamy 0ra$o /a.iE 9 mln Am rykan($, $ tym D mln d/i #i, d$ukrotni $i# 2 $y0d/iE / dom($ ora/ /raniE "mi rt ln 2 dyni i okal #/yE i okal #/yE s tki tysi#y) 'onadto nas/ym 0ra$ m 2 st $al#/yE / nimi .roni, #h mi#/n, i .iologi#/n,, a.y od#/uli id nty#/n dol gli$o"#i, 2aki .yy ud/ia m mu/uman($, /aatako$any#h

:am ryka=sk,) .roni, #h mi#/n, i .iologi#/n,) Am ryka ro/umi $/ia r# 0r #/ od mu/uman($ i i#h s0ra$) Am ryka ni

2/yk siy) L st to 2 dyny s0os(., a.y 2, 0o$str/ymaE i s0o$odo$aE, .y /na 2/yka dialogu% Al.o 2/yka 0oko2o$ go $s0(istni nia% Am ryk tr/yma na dystans 2 dyni kr $):;)B DA# 'o ty! wyst%ieniu ode&rano !u o&ywatelstwo Luwejtu# ;ego %rzes"anie zosta"o u!ieszczone na oficjalnej stronie ,l#F`aidy#DC

1.:.:.4pecyfi#a i rodza e terroryzmu.

Z %rzyj$tej definicji terroryz!u wynika, (e terroryz! s"u(y !#in# zdo&yciu w"adzy i w%"yww# 9stotna %ozostaje jednak dok"adniejsza analiza !otywacji, jak kieruj si$ organizacje terrorystyczne# L# ;a"oszy)ski w ksi(ce .Zagro(enia terroryz!e! w wy&ranych krajach Xuro%y Zachodniej oraz Stanach Zjednoczonych0, %ro%onuje

##

A).-8az%ra= ara'ska stac!a te)ew%z !na, stac!onu!Ica w Katrze. Cgasza s%* stac!I (o)%t czn%e n%eza)enI, (orusza w%e)e kontrowers !n c, temat-w w swo%c, re(ortaac,, stac!a (os%a2a w IcznoJ. na em%towan%e (rzekaz-w A).-La%2 , szerze! na http"33pl.wikipedia.or&3wiki3-l,' 4(546(azira. #$ 5. G. W%))%ams, -l.,Kaida, 5ozna3 2000., s. 31. #0 Tame, s. 29.

25

nast$%ujc

klasyfikacj$

organizacji

terrorystycznych#

to

gru%y-

se%aratystyczne, nacjonalistyczne, ideologiczne, rasistowskie, religijne# W Xncyklo%edii /erroryz!uDN o%rcz wy(ej wy!ienionej klasyfikacji, zostaj %rzedstawione jeszcze inne kryteria takie jak- rewolucjoniz!, ekstre!iz! %rawicowy, gru%y walczce o konkretn s%raw$# >odatkowo %odkrela tak(e, r(nice w s%ecyfice terroryz!u-

= %a)stwowego i nie%a)stwowego7 terroryz! %a)stwowy E stosowanie

!etod terroru %rzez rzd %rzeciwko w"asny! o&ywatelo!, druga for! jest terroryz! kierowany %rzez %a)stwo E rzd kontroluje gru%y terrorystyczne o%erujce w inny! %a)stwie, ostatni to terroryz! ws%ierany %rzez %a)stwo i wtedy to, rzd dostarcza rodki finansowania#

= wewn$trznego i !i$dzynarodowego, charakter wewn$trzny !aj

gru%y terrorystyczne, ktrych cele! jest wywarcie w%"ywu na %olityk$ w granicach w"asnego %a)stwa# Z regu"y jednaj terroryz! !a charakter !i$dzynarodowy#

= !iejskiego i wiejskiego, kluczowy! as%ekte! jest r(ny charakter

wsi i !iasta# Biejscy terroryci !usz dzia"a szy&ko i %otaje!nie# 8a wsi terroryci !og otwarcie %rzej kontrole# 1czywicie %od"o(e dzia"alnoci %oszczeglnych gru%

terrorystycznych rzadko jest jednorodne i zwykle wy!yka si$ z %owy(szej klasyfikacji# W dany! regionie nacjonaliz! !iesza si$ cz$sto z tendencja!i se%aratystyczny!i# Lategoryzacja wed"ug celw %ozwala na rozr(nienie !i$dzy terrore! ws%ierany! lu& stosowany! %rzez %a)stwo i terrore! skierowany! %rzeciwko %a)stwu# 'odzia" terroryz!u wed"ug celw u"atwia zdefiniowanie re(i!w terroryzujcych w"asne s%o"ecze)stwo# 9deologia jako narz$dzie analizy, jest jedny! z %odstawowych kryteriw %odzia"u organizacji terrorystycznych# 9deologia !o(e !ie charakter %olityczny n%# !arksiz! E leniniz!, lu& religijny n%# isla!ski
#/

8om W 2awn%cz 7e))ona, %ncyklopedia Terroryzmu, (o2 re2., 7. Has%eczne!, Warszawa 2004.

26

funda!entaliz!# :eligijne dog!aty s w wysoki! sto%niu nasycone %olityk# 'oza %owszechnie znany!i %rzy%adka!i, jak isla!ski >(ihad, !o(na wy!ieni tak(e katolickich nacjonalistw w 9rlandii, ktrzy dokonali roz"a!u, tworzc /y!czasow irlandzk ,r!ie :e%u&lika)skDO# Z %unktu widzenia ideologii naj&ardziej ekstre!aln for!$ %rzyj!uje terroryz! na <liski! Wschodzie# W ara&ski! nacjonaliz!ie zawsze ws%"istnia"y dwie ga"$zie# ;edna stanowili ara&scy wieccy nacjonalici, a drug E nacjonalici religijni# 'o!i!o %ewnych r(nic czynnikie! ws%lny! tych dwch gru% jest s%rzeciw wo&ec o&ecnoci w%"yww zachodnich na <liski! Wschodzie# 8acjonaliz! z %unktu widzenia historycznego jest zjawiskie! stosunkowo !"ody!# :eligia, ekono!ia, j$zyk, %rzynale(no etniczna i geografia, to czynniki, ktre tworz narodow to(sa!o # Liedy ludzie dochodz do wniosku, (e w"adze w ich %a)stwie s%rawuje %rzedstawiciel innego narodu, d( do sa!ostanowienia, a w osigni$ciu celu si$gaj cz$sto do wszelkich rodkw, "cznie z terroryz!e!A0# 5hcc !ie jakkolwiek nadzieje na sukces, terroryci !usz zdo&y %o%arcie wi$kszoci narodu, ktrego za!ierzaj re%rezentowa # :ezultate! wojen o nie%odleg"o !o(e &y %onowne si$gni$cie %o terroryz! %rzez inn gru%$ terrorystyczn# 8a <liski! Wschodzie akty terroru cz$sto !aj *rd"o nacjonalistyczne# Botywy terrorystw religijnych s od!ienne# 'rze!oc jest wi$ty! o&owizkie!, wykonywany! w zwizku ze s%ecyficzny!i %rzekonania!i religijny!i# /erroryci religijni %ragn do&ra tylko dla wyznawcw w"asnej religii# W&rew %owszechne!u %rzekonaniu, terroryz! !otywowany religijnie nie ogranicza si$ do gru% isla!skich# Biedzy inny!i w 9zraelu, fanatyczna gru%a 3ifta sku%iajca fanatykw (ydowskichA1# 1&ecnie zjawisko terroryz!u sta"o si$ &ardzo szeroki! te!ate!# Bo(na %owiedzie , (e uros"o do rangi %ro&le!u oglnowiatowego# /erroryz! zosta" cz$ci codziennego (ycia# 8iektrzy terroryci %owi$caj si$ jednej s%rawie innych nato!iast !otywuj skrajne %ogldy lu& fanatyz!
#9 $0

8om W 2awn%cz 7e))ona, %ncyklopedia Terroryzmu, s. 190. Tame, s. 19#. $1 +. 7oruck%, Terroryzm, z+o naszych czasw, Warszawa 2002, s. 0-24.

27

religijny# /erroryz! jest rwnie( zjawiskie! %rzekraczajcy! granice7 !a to !iejsce to !iejsce w %rzy%adku ugru%owa) dokonujcych za!achw %oza granica!i w"asnego %a)stwa# 8iektrych terrorystw %o%ieraj w"adze %a)stwowe, udzielaj i! ws%arcia finansowego oraz %olitycznego# 9stnieje tak(e du(a licz&a gru%, ktre dzia"aj sa!odzielnie, co wi$cej niejednokrotnie walcz one z w"adz %a)stwow# /erroryz! %rzyj!uje r(ne for!y organizacyjne zale(nie od tego, czy &azy terrorystw znajduj si$ w !iastach, czy na wsi, %oniewa( dzia"alno gru% terrorystycznych w%"ywa na !ieszka)cw !iast i terenw wiejskich w r(ny s%os&# Ws%"czeni terroryci dys%onuj &ogaty! arsena"e! nowoczesnego uz&rojenia# :adykalni rewolucjonici !uzu"!a)scy dali %ocztek

funda!entalistyczny! gru% terrorystyczny!, ktrzy odwo"uj si$ do isla!u# Ws%"czeni teoretycy !uzu"!a)scy us%rawiedliwiaj stosowanie terroru, jako usankcjonowan %rzez ,llacha od%owied* na z"o %anujce na wiecie#

Rozdzia II >undamentalizm islams#i

>egradacja religii do rangi %oz&awionej znaczcych konsekwencji aktywnoci %rowadzonej w czasie wolny!, a wi$c nie!al rozrywki, stanowi nowoczesny feno!en zachodniego wiata# :eligia zwykle !ia"a ogro!ne znaczenie, a w wi$kszoci regionw kuli zie!skiej nadal nie zosta"a go %oz&awiona# 8ie zrozu!ie!y isla!skich funda!entalistw jeli nie
28

roz%oczn$ od %rzy%o!nienia, (e !uzu"!anie niegdy w"adali ogro!ny!i %o"acia!i glo&u, a ich %anowanie o%iera"o si$ %rzede wszystki! na %ot$dze wojskowej# 'o"udniowa =isz%ania w ?999 wieku &y"a terena!i isla!ski!i w wyniku %od&oju %rzez !uzu"!anw z %"nocnej ,fryki# W ] wieku sta"a si$ kraje! chrzecija)ski! wskutek wy%arcia !uzu"!anw %rzez chrzecijan z %"nocnej Xuro%y# Mj!ujc to &ardziej &ez%orednio, !o(na %owiedzie , (e z!iany w roz!ieszczeniu i %o%ularnoci wiatowych religii niewiele zawdzi$czaj nowoczesnej konce%cji nawracania jednostek, a du(o wi$cej sa!ej w"adzy# Lolejny! as%ekte! jest fakt, &roni jdrowej# 'rzy%o!ina on o znaczeniu %rze!ocy jako s%oso&u na sku%ienie na so&ie uwagi# Bieszka)cy Zachodu o&darzyli zainteresowanie! !uzu"!a)skich ludzi funda!entalistw, gdy ci zacz$li &ra zak"adnikw i wysadza

w %owietrza isla!scy &ojownicy zagrozili zachodni! intereso!, szczeglnie w zakresie handlu ro%a naftow# <o!&a &udowana %rzez 'akistan %rzy%o!ina o innych glo&alnych si"ach u!acniajcych si$ dzi$ki &roni# 8akaz .wi$tej wojny0A2 nazwano w Loranie .d(ihad0# Ba on na celu o&ron$ %rawdy, a nie %artykularnych interesw %olitycznych# W tak rozu!iany! znaczeniu %oj$cie . wielkiego d(ihadu0 sta"o si$ jedny! z o&owizkw !uzu"!a)skiej s%o"ecznoci# 1d czasw %roroka, Baho!eta ara&sk nazw$ wi$tej wojny .d(ihad0 wykorzystywano rwnie( do okrelania r(nego rodzaju dzia"a) duchowych czy %okojowych %r& szerzenia nor! !oralnych i religijnych AK# Walk wewn$trzn okrela si$ !iane! .!a"ego d(ihadu0, s to z!agania cz"owieka, z sa!y! so& ze swoi!i s"a&ocia!i i niedoskona"ocia!i, jest to walka, ktra wed"ug Loranu trwa %rzez ca"e (ycie# Walka ta !a za cel %okonanie %okus doczesnych lu& %rzej$cie od%owiedzialnoci za s%o"eczno !uzu"!a)sk#AQ W ostatnich dwch dekadach ]] w# !o(na s%otka si$ w rodkach !asowego %rzekazu z kreowanie! wizerunku isla!u, jako religii archaicznej, o&cej etnicznie, nastawionej negatywnie do %ost$%u i wiata zachodniego#
$2

Wo!na !est ostateczn m Jro2k%em, stosowan m t )ko w na2zw cza!n c, oko)%cznoJc%ac,, k%e2 zaw%o2 wsz stk%e %nne s(oso' , szerze! wF E. A'2a)at%, 1po7rzenie w islam, Warszawa 2002, s. 1/1. $3 6owo 2%,a2" oznacza zmaga. s%*" )u' stara. s%*" % o(r-cz znaczen%a 2z%aa3 wo!enn c,, kt-re !est 2rugorz*2ne % naz wane 2%,a2em mn%e!sz m" (rze2e wsz stk%m oznacza %n2 w%2ua)ne zmagan%a ka2ego czow%eka, muzuman%na, kt-r (rowa2z% %n2 w%2ua)n w%e)k% 2%,a2", szerze! wF 5. G. W%))%ams, -l 8 Kaida, ractwo terroru, Warszawa 2002, s. 14#. $4 Tame, s. 14#.

29

1&raz ten utrwalany w wiado!oci s%o"ecze)stw wysoko rozwini$tych, %rzedstawia %rzewa(nie %rzywdcw religijnych lu& %olitycznych wiata !uzu"!a)skiego, jako %rze%e"nionych nienawici i ignorancj, cz$sto ty! sa!y! wy%aczajc za"o(enia Loranu# :eligia w takich wy%adkach staje si$ narz$dzie! dora*nej %olityki, a .<g staje si$ zak"adnikie! ludzkiej a!&icji0# Sytuacja ta %og"$&ia %oczucie niezrozu!ienia i w%rowadza at!osfer$ nieufnoci, utrudniajc konstruktywny dialog %o!i$dzy zainteresowany!i s%o"ecze)stwa!i#

2.1.Pr;<a zdefiniowania fundamentalizmu.

Sa!o %ojecie %ojawi"o sie w Stanach Zjednoczonych w latach 20# wraz z o%u&likowanie! szeregu %a!fletw %od ws%lny! tytu"e! /he Sunda!entals of /he Saith I'odstawy wiaryJ#_wczeni konserwatywni ewangelicy zawarli w nich to, co uznawali za sedno %rotestanckiej %rawdy, dajc wyraz swoje!u s%rzeciwowi wo&ec li&eralne!u i %ost$%owe!u duchowi czasu# /er!in ten, zate! okrela" %ocztkowo wiado!ie anty!odernistyczne nastawione skrzyd"o %rotestantyz!u# ;uz od %ocztku &y" rwnie( u(ywany w odniesieniu do szczeglnego traktowania s%oso&u, w jaki !o(e sko)czy sie wiat# W kontekcie a!eryka)ski! !iane! funda!entalisty okrelany &y" %re!illenarystaAD ze zdolnoci do %rzewidywania a%okali%sy# Sunda!entalici %odkrelali grzesznoci i nie%ewnoci ludzkiej kondycji, oskar(ajc ludzi %ost$%u o to, o to, (e uzur%uj so&ie &osk w"adz$# 'o!i!o, (e jest to s%r charakterystyczny dla %rotestantyz!u, w o&r$&ie wi$kszoci tradycji z religijnych istniej istnieje %odo&ne rodzaju na%i$cie na nurty %o!i$dzy i tendencje o%ty!istyczny!i W wi$kszoci a %esy!istyczny!i nich %oglda!i ws%"czesno #

%ewnego

$#

5rem%))enar stam% naz wa s%* cz*J. c,rzeJc%!an w%erzIc c, ,e 6I2 Cstateczn o22z%e)% z'aw%on c, o2 (ot*(%on c, !eszcze zan%m na2e!2z%e o'%ecane t s%Ic)etn%e (anowan%e s(raw%e2)%w c,. 1atom%ast m%anem (ostm%))enar st-w okreJ)a s%* t c,, kt-rz uwaa!I e 6I2 nastI(% (o okres%e m%)en%um.

30

!illenarystyczneAA# Silny nurt !illenarystyczny istnieje w korzeniach isla!u w od"a!ie szyitw, ktrzy oczekuj rych"ego nadejcia !ahdiego, tzw# Mkrytego dwunastego i!a!a# Silna !esja)ska tendencja o&ecna jest tak(e w sekcie lu&awiczerw w o&r$&ie chasydyz!u# 'owszechnie w takiej sytuacji, nast$%uje wycofanie si$ ze wiata w celu %iel$gnowania i doskonalenia swojej oso&istej %o&o(nociAC#9stnieje jednak %rzeciwny %ogld to tego w niektrych tradycjach religijnych# 1dnajduje!y w nich %rzekonanie, (e !o(na %rzys%ieszy nadejcie u%ragnionego .ko)ca0, %odej!ujc %ewne dzia"ania rewolucyjne, wywrotowe# 'owy(sze si$gni$cie do %rzesz"oci %ozwala na wyodr$&nienie funda!entaliz!u w kontekcie historyczny!## 8a %rzestrzeni lat zasi$g jego u(ycia zwi$kszy" si$ i o&j" naj&ardziej konserwatywne !anifestacje %ewnych &lokw religijnych# 'od koniec ]] wieku , gdy ira)ska rewolucja %rzecign$"a chrzecija)skie od"a!y i sta"a si$ wzore! funda!entaliz!u, ter!in tez u(ywany &y" dla oznaczenia wszelkich gru% , ktre sw religie traktowa"y &ardzo %owa(nie# Szczeglnie u(ywane %rzez li&era"w wywodzcych si$ z tej sa!ej tradycji religijnej okrelenieF funda!entaliz!, sta"o si$ o&elg, sugerujca niedojrza"oci intelektualn tych, ktrzy %rezentowali %ogldy o charakterze &ardziej konserwatywny!# 8ato!iast Wg .8owej encyklo%edii %owszechnej 'W80

funda!entaliz! to .og(lna na/$a ru#h($ r ligi2ny#h u/na2,#y#h nadr/dn, $arto"E trady#2i r ligi2ny#h i ni #hE do $s/ lki#h /mian od#/u$any#h 2ako narus/ ni islami/m m to<samo"#i $y/nanio$ 2 I+J nasta$iony n gaty$ni i int gry/m m islamskim) okr "la si do t nd n#2i mod rnisty#/ny#h I+J $ islami $ MM $i ku :/$any tak< trady#2onali/m

mu/uma=ski, kt(ry 0r/ #i$sta$ia si t nd n#2om r formatorskim $ islami ; g($nym d,< ni m mu/uma=ski#h ru#h($ fundam ntalisty#/ny#h I+J 2 st o0ar#i 0a=st$a na 0ra$i islamu0AN#

$$

Ten2enc!e m%))enar st czne- (rzekonan%e, e %stn%e!em u kresu czasu oraz, e mes!asz )u' ktoJ (o2o'n wkr-tce (owr-c% na Jw%at % (oo kres wsz stk%emu. $0 6. 7ruce, op. cit., str. 20 $/ 1owa enc k)o(e2%a (owszec,na 5W1, t. 0, op. cit., s. 4#1.

31

Wrd &adaczy zjawiska wyst$%uje tendencja do s%"ycania %oj$cia funda!entaliz!u %o%rzez %r&$ wyeks%onowania wiodcej cechy &adanego zjawiska# /ego rodzaju definicje %rzytacza ,# BrozekF>u!anowska w .'oszukiwaniach %rawdziwej wiary0# 'rzyk"ade! !o(e &y twierdzenie B# Barty i ,# ,%%le&y, (e .g($n, # #h, ru#h($ fundam ntalisty#/ny#h o /asigu mid/ykulturo$ym 2 st r ak#2a o.ronna s0o$odo$ana 0o#/u#i m /agro< nia $asn 2 to<samo"#i kulturo$ 20AO# Bo(na wi$c %owiedzie , (e funda!entaliz! stanowi niejako %owrt do *rde" w"asnej kultury i jest zaraze! reakcj o&ronn w"asnej to(sa!oci# W ty! %rzy%adku "czy si$ to z %owrote! do korzeni w %ostaci <i&lii, Loranu, /ory i Wed# Z kolei ;# ># =unter uwa(a, (e .$s/ystki < 0o/osta2 odamy fundam ntali/mu

r ligi2n go s, 0r/ konan o tym, < historia ro/$i2a si $ /ym ki runku, lu. ona ni s0 niona0C0# ,ktualnie istniejcy syste! wartoci jest negowany %rzez wszystkie ruchy, funda!entalistyczne, ktre d( do jego z!iany# W kontekcie jednej cechy uj!uje funda!entaliz! 5h# Bouffe, ktry zak"ada, (e jest to ko!%leks gry j$zykowej stanowicej .0o$i,/ania s0 #yfi#/ny#h # #h i r gu dan go 2/yka / aktualn, sytua#2, 0olity#/nos0o #/n, dan 2 gru0y 2/yko$ 20C1# W %rzy%adku funda!entaliz!u istnieje tendencja do w%rowadzania %oj$ kluczowych dla w"asnej tradycji i wykorzystania ich do od!iennej konfiguracji gry j$zykowej# 5ele! jest z!iana syste!u wartoci# 8iektrzy &adacze twierdzili jednak, (e (adna angielska nazwa nie jest w stanie odda %ewnego %ragnienia odzyskania utraconego czasu zgodnie i ws%lnie wyznawanej wiary, (e za!iast tego %owinni!y u(ywa wywodzcego si$ z j$zyka francuskiego ter!inu int gry/m) Wtek ten w kontekcie isla!u %orusza ;# >anecki w .'odstawowych wiado!ociach o isla!ie0# Wed"ug >aneckiego jedynie w j$zyku francuski! istniej ter!iny istniejce o&ok sa!ego %oj$cia funda!entaliz!u# S to
$9 00

+. M. +art , <. 6. A(()e' , Fundamentalism # ser/ed, ?,%cago-Gon2 n 1991, N>>->O., s. 13. &. 8. Eunter, Fundamentalism" -n 2ntroduction to a 9eneral Theory, :ewish Fundamentalism in (omparati/e Perspecti/e. .eli&ion, >2eo)og an2 t,e ?r%s%s o: +o2ern%t , 1ew Pork 4n%Aers%t 1993, s. 31. 01 ?,. +ou::e, <a2%ca) 8emocrac " )odern or Postmodern, ;ni/ersal - andon" The Politics o! Postmodernism, ;ni/ersity o! )innessota 5ress, 19//, s. 10$.

32

.integryz!0, ktry oznacza wszecho&ej!ujcy charakter jakiej ideologii lu& religii# 1dnoszc to isla!u, oznacza to, (e %r&uje on %e"ni w dzisiejszy! wiecie tak sa! funkcj$, jak %rzy%isywano !u w dziejach klasycznych# 1&ok .integryz!u0 funkcjonuje te( %oj$cie .isla!iz!u0, oznaczajce tak(e wszecho&ej!ujcy, &y nie %owiedzie .totalitarny0, charakter isla!u# ;est to, wi$c rozwizywanie wszystkich %ro&le!w s%o"ecznych za %o!oc religii, nie z!ieniajc %rzy ty! dog!atw wiary# 8ie!iecka ara&istka, 2# Lra!er twierdzi, (e %oj$cia integryz!u i funda!entaliz!u nale(y rozwa(a na r(nych %"aszczyznach, %rzy czy to %ierwsze oznacza wszechogarniajcy charakter isla!u i integrowanie %rzy ty! wszystkich as%ektw (ycia wyznawcw tej religii# Sunda!entaliz! jest za %rocese! historyczny! i odwo"ywanie! si$ do %rzesz"ociC2# 'o!i!o tego, (e funda!entaliz! jest o&ecnie ter!ine! o&iegowy! stosowany! wo&ec wszelkich ruchw w o&r$&ie religii !onoteistycznych to jednak w euro%ejskich lu& a!eryka)skich !ediach odnosi si$ do ruchw odnowy isla!u lu& cz$ciej do ich naj&ardziej radykalnych od"a!w# 8ie dostrzega si$, (e funda!entaliz! w u%roszczeniu jest %oj$cie! odnoszcy! si$ do wszystkich religii i zwykle odwo"uje si$ do Pwi$tej Lsi$gi Iktrejkolwiek z religiiJ, jako jedynego i nieo!ylnego *rd"a %rawdyCK#

2.2.>undamentalizm reli$i ny= Islam

.9sla! ustanowi" %orzdek s%rawiedliwoci, ustalajc to, co s"uszne i nies"uszne, to, co jest do&re i !oralnie %i$kne i co z"e i !oralnie &rzydkie# W !uzu"!a)skiej teorii %rawa E jedynie <g, *rd"o wszelkiej wiedzy, w"adzy i s%rawiedliwoci, %osiada znajo!o %rawa doskona"ego0CQ# 9sla!ici uwa(aj, i( uniwersalny kodeks %ost$%owania zawarty w naukach isla!u o&ej!uje wszystkie dziedziny (ycia, w ty! tak(e %olityczne i reguluje %rawo# 'rawo isla!skie tzw# szaria# 1&ej!uje i reguluje wszystkie czynnoci
02 03

&. 8aneck%, Podstawowe, t. 0, op. cit., s. 12#-12$. A. +rozek-8umanowska, )idzy ascetyzmem a re!ormac7<, Warszawa 1994, s. $0. 04 &. Ke))era, 2slam, wF =arys dzie7w reli&ii, (o2 re2. &. Ke))era, Warszawa 19/$r, .s. 000.

33

cz"owieka

nale(cego cho &y %rzez

do

s%o"ecznoci

!uzu"!a)skiej# jest niejako 9sla!

La(dy jako

czyn religia

!uzu"!anina, i sklasyfikowany

najdro&niejszy jurystw

%rzewidziany

!uzu"!a)skich#

uniwersalna skierowana w %rzekonaniu jego wyznawcw do ca"ej ludzkoci d(y" do likwidacji dawnych %odzia"w s%o"ecznych i etnicznychCD# 5ele! %roroka &y"o !o(liwie jak najszersze roz%rzestrzenienie nowej religii, ktra !ia"a sta si$ ostateczny!, najdoskonalszy! %rzekaze! !onoteistycznego <oga# 8ast$%cy Baho!eta z deter!inacj kontynuowali dzie"o niosc .s"owo0 stwrcy, ty! &ardziej, i( tendencje do eks%ansji i %od&oju %le!iona <eduinw %rzejawia"y od najdawniejszych czasw# ;edny! z kluczowych hase" !yli !uzu"!a)skiej, ktre ukszta"towa"y funda!entaliz! &y" %anisla!iz!CA# Ws%lny! !ianownikie! dla rosncych w si"$ ruchw funda!entalnych w isla!ie, niezale(nie od nurtu, jaki re%rezentuj s- uznanie Loranu, du!a z w"asnej %rzesz"oci, u%olitycznienie religii i antyeuro%ejsko , tj# nastawienie %rzeciwko cywilizacji ZachoduCC#

2.2.1.*eneza fundamentalizmu islams#ie$o

'unkte! wyjciowy! dla tradycyjnych !uzu"!anw jest %odzia" wiata na dwa o&szary7 stref$ %anowania isla!u i reszt$ wiata, %ostrzeganego jako E teren wojny# 1&owizkie! ka(dego !uzu"!anina &y"o %oszerzanie strefy isla!istw, koszte! reszty wiata# Bia"o to %ewien sens !iedzy 9] a ]99 wiekie!, kiedy to isla! %rzechodzi" dyna!iczny rozwj, a jego zasi$g &y" tak wielki, (e niewielu !uzu"!anw !ia"o jaki &li(szy kontakt ze wiate! nie isla!ski!# 'o!i!o tego, ju( wtedy roz%ocz$to
0#

W raQn%e wskazu!I na ten :akt werset F >1tworzylimy was 7ako rody i ludy, a ycie uznali, ?e na7&odnie7szym wo ec 6o&a 7est ten wrd was, ktry 7est na7po o?nie7szym@ R#9F3S, szerze! wF Awity Koran, Warszawa 199$, s. 1201. 0$ 5an%s)am%zm Rz greck%ego (an T Uwsz stkoU V U%s)amUS - 2oktr na re)%g%!no-(o)%t czna goszIca (otrze'* z!e2noczen%a wsz stk%c, w znawc-w %s)amu % w zwo)en%a s%* s(o2 w( w-w euro(e!sk%c,. Konce(c!a ta (owstaa na 7)%sk%m Wsc,o2z%e w O>O w. 1a)e na2m%en%., % (oczIwsz o2 ON>>> w. (o!aw% s%* oJro2k% w Jw%ec%e muzuma3sk%m, kt-re nawo wa 2o mora)nego o2ro2zen%a (rzez (owr-t 2o Koranu % tra2 c!% (roroka., szerze! wF &. 8aneck%, -ra owie, Warszawa 2001, s. 309. 00 &. Karczmarek, Pro lemy wsp+czesne&o wiata. Terroryzm i kon!likty z ro7ne a !undamentalizm islamski, Wrocaw 1999, s. $#.

34

dyskusje na te!at .czystoci0 religijnej isla!u# :aze! z rozwoje! !uzu"!a)skiej filozofii i !istyki, a tak(e nowy!i %ro&le!a!i, z ktry!i !usia"o %oradzi so&ie rozwijajce si$ s%o"ecze)stwo# W dyskusji tej najwi$ksz rol$ odegra"a kszta"tujca si$ wwczas szko"a han&alicka, ktrej twrc &y" ,h!ad 9&n =an&alCN# Mczony ten o%owiada" si$ ze dos"own inter%retacj tekstu Loranu i tradycji, odrzuca" wszelkie %os"ugiwanie si$ rozu!owy! dialektyz!e!, a uzasadnianie wi$tych tekstw uwa(a" za %rofanacj$# ;ego zwolennik, dzia"ajcy w ] wieku ,lF<ar&ahari, stara" si$ narzuci .%oszanowanie !oralnoci %u&licznej0- na%ada" na s%rzedawcw wina, roz&ija" instru!enty !uzyczne, zarzuca" z"e %rowadzenie ko&ieto!, %rzeladowa" uczonych szko"y szafi4ickiejCO, ktrych o&arcza" win za stosowania w swy! rytuale zwyczajw w"aciwych szyiz!owi# >zia"alno ,lF<ar&ahariego zyska"a %o%ularno wrd &iedniejszej ludnoci !iast i wsi, a jej rezultate! &y"y nie tylko liczne de!onstracje, ale i akty %rze!ocy# >zia"alno oraz gwa"ty han&alitw tak si$ nasili"y, (e kalif ,rF:adi w OKDr# wyd" owiadczenie, w ktry! %ot$%i" ich doktryn$N0# W 10C1 r# han&aliz! zosta" uznany %rzez kalifa ,lFLadira za oficjaln szko"$ %rawn# ;ednak %o!i!o u!ocnienia si$ jej w >a!aszku w e%oce ,jju&idw I11C1F12D0J oraz %o%ularnoci jej kaznodziejw I!#in# 9&n alF>(auziegoJ w ostatecznej

0/

&e2na z czterec, g-wn c, szk- (rawn c, %s)amu Rto waJn%e na n%I na!cz*Jc%e! (owou!I s%* ws(-czeJn% :un2amenta)%Jc% %s)amsc S. Ean'a)%c% sI na!'ar2z%e! konserwat wnI szkoI (rawna %s)amu sunn%ck%ego, kt-ra rozw%n*a s%* z zasa2 nauczan c, (rzez >'n Ean'a)a. 5og)I2 >'n Ean'a)a zosta us stemat zowane (rzez !ego uczn%-w, m. %n. A'u 7akra a)-?,a))a)a Rzmarego w /## r.S % w O w. (rzez A)-7ar'a,ar%ego Rzmarego w 941 r.S. 6zkoa ,an'a)%cka rozw%n*a s%* !ako orto2oks !na reakc!a na s(eku)at wnI teo)og%* % su:%zm. >'n Ean'a) 2 skutowa z mutaz )%tam%, o2rzuca!Ic %c, tw%er2zen%e, e Koran zosta stworzon w czas%e, a n%e o'!aw%on , szerze! wF &. 8an%e)eck%, -ra owie op. cit., s. 293. 09 6za:%U%c%, zwo)enn%c szko Rmaz,a'S (rawa muzuma3sk%ego, kt-rI zao Asz - 6za:%U%. 8o na!wan%e!sz c, (rze2staw%c%e)% szko na)ea A) - +awar2%. 6zkoa sza:%W%cka s n%e z um%arkowan%a, re(rezentu!e stanow%sko (oJre2n%e m%*2z tra2 c!ona)%zmem % rac!ona)%zmem. szerze! wF Tam?e, s. 293. /0 Ataku!ec%e na!)e(sz c, ze ws(-)not = oskarac%e o 'ez'onoJ. % z'oczen%e z 2rog% cnot zwo)enn%k-w +u,amma2a= zac,*cac%e 2o (rz !mowan%a w re)%g%% !awn c, % (rzewrotn c, 2oktr n n%eznan c, Koranow%...", szerze! wF &. 8. 6our2e), (ywilizac7a islamu, Warszawa 19/0, s. 10/.

35

ewolucji sunniz!u zwyci$(y"a &ardziej racjonalna szko"a aszaryckaN1, %r&ujca %ogodzi s%rawy rozu!u i wiary# 8a%i$cie !i$dzy zwolennika!i tych dwch szk" utrzy!ywa"o si$ jednak %rzez wieki, a walka !i$dzy ni!i &rutalnaN2# 3ista o&fitujca w tego ty%u wydarzenia jest niezwykle d"uga, ale, co warto %odkreli , nie jest to zjawisko charakterystyczne jedynie dla isla!u# W ]999 wieku %ojawi" si$ %owa(ny %ro&le!, zwizany z reakcj na o&cych# <yli ni!i %rzy&yli z ,zji 5entralnej Bongo"owie# Wwczas w o&liczu zagro(enia, %rzywdcy religijni ch$tnie si$gali %o nauki 9&n /aj!ijja NK7 nie%os"uszny! i niewierny F to wrg ,llacha i jego %roroka# Wrg <oga zas"uguje na kar$, a kar jest d(ihad, czyli walkaNQ# 'rzy u(yciu takiej ideologii uzasadniali !oraln konieczno .d(ihadu0ND# 1d ]?9 wieku %ot$ga zachodu ros"a, Xuro%a zacz$"a si$ gwa"townie rozwija ekono!icznie jak i naukowo, %ojawi"y si$ nowe teorie %olityczne# W raz z u%"ywe! czasu dys%ro%orcje w %ozio!e techniczny! i naukowy! cywilizacji %og"$&ia"y si$# 1d ko)ca ]?999 wieku ingerencja Zachodu nie tylko w %olityk$, lecz w r(ne sfery (ycia !ieszka)cw %a)stw okrelanych !iane! !uzu"!a)skich, zacz$"a &y coraz &ardziej wyra*na#

/1

>mam%c%, 2wunastowc , isna aszari77a, na!)%czn%e!sz o2am sz %t-w, kt-r w o2r*'n% s%* w >O w.= %. (rz !*)% zasa2* %mam%zmu, uzna!I 2z%e2z%cznI )%n%* 12 %mam-w Rroz(ocz na !I ka)%: A)% >'n A'% Ta)%', a ko3cz +u,amma2 a)-+a,2%, kt-r m%a zn%knI. ok. /04S, w (rzec%w%e3stw%e 2o %smaU%)%t-w % za!2 t-w Ruzna!Ic c, )%n%* 0 % 4-# %mam-wS. W 1#02 2oktr n* %mam%ckI ogoszono w 5ers!% re)%g%I (a3stwowI, szerze! wF &. 8an%e)eck%, -ra owie op. cit., ,s. 2/$. /2 5o !e2n m z kaza3 >'n a)-Kusza!r%ego Raszar!!%aS ,an'a)%c% zorgan%zowa)% 2emonstrac!*. W 2(ow%e2z% aszar cc stu2enc% na(a2)% na sku(%ska ,an'a)%ck%e. To z ko)e% s(rowokowao ,an'a)%t-w - w akc%e o2wetu ukam%enowa)% kazno2z%e!* (rzec%wn%k-w, szerze! wF 2slam a terroryzm, (o2 re2. A. 5arz m%es, Warszawa 2003, s. 4# % n. /3 >'n TI!m%!!a R12$3-132/ &e2en z teo)og-w, 2)a kt-r c, (owr-t 2o (rzeszoJc% stanow% wartoJ. (o2stawowI, ,an'a)%ck% teo)og % (rawn%k . To waJn%e on o2egra wanI ro)* w ksztatowan%u s%* muzuma3sk%ego :un2amenta)%zmu. 1a !ego 2z%eac, % !atwie Ro(%n%% rozstrz ga!Ice! w s(rawac, w%ar S o(%era s%* muzuma3sk%e nurt tra2 c!ona)%st-w % z !ego %2eo)og%% czer(a (owstae k%)ka w%ek-w (-Qn%e! ugru(owan%a :un2amenta)%st czne, szczeg-)n%e wa,a'%c% % 7ractwo +uzuma3sk%e. >'n TI!m%!!a o(ow%a2a s%* za kon%ecznoJc%I wa)k% o %s)am, sta s%* g-wn m %2eo)og%em Jw%*te! wo!n X /4 M. Wnuk 9 G%sowska, Fundamentalizm i d?ihad op. cit., s.112-113. /# W O>>> w%eku, znaczn c, (o2'o!-w 2okon wa)% +ongoow%e. ?,o. (rowa2z% one 2o (o2(orzI2kowan%a znaczIc c, o'szar-w, to !e2nak n%e zm%en% w%e)e w %stn%e!Ic c, ku)turac,. +ongo)sc wa2c wta(%a)% s%* w )oka)ne tra2 c!e (o2'%t c, )u2-w % staw%a)% s%* ?,%3cz kam%, Turkam% % >ra3cz kam%, szerze! w &. 8an%e)eck%, -ra owie op. cit, s. 120 % n.

36

W ]9] wieku nast%i"o drastyczne %ogorszenie sytuacji, gdy w"adcy znajdujcego si$ ju( w stanie rozk"adu i!%eriu! os!a)skiego stali %o stronie nie!ieckiej, a wiek gos%odarczego u%adku zwie)czy"a kl$ska !ilitarna#

2.2.2.>undamentalizm islams#i a#o z awis#o

;# >anecki *rde" funda!entaliz!u isla!skiego u%atruje w ]9]F wiecznych nurtach !odernistycznych, tzw# salafiyy7Ni i %ogldach Buha!!ada :asida :idyNC# >la ws%"czesnych funda!entalistw isla!skich religia !uzu"!a)ska w o&ecnej for!ie jest nie do %rzyj$cia, nale(y, wi$c wrci do *rde", likwidujc %rzy ty! !yl lu& refor!y .naros"e0 w cigu wiekw# 5ech charakterystyczn dla funda!entaliz!u isla!skiego jest jego organizowanie si$# ;u( w latach dwudziestych !inionego wieku, zacz$"y %owstawa %ierwsze ugru%owania isla!skie !ajce charakter %artii %olitycznych# 'ierwsze &y"o Stowarzyszenie <raci Buzu"!anwNN za"o(one %rzez Xgi%cjanina =asana alF<anna# 2"osili oni %otrze&$ %owrotu do %ierwotnych nauk Loranu i sunny, %odkrelajc %rzy ty! %otrze&$ ca"kowitego o%anowania wszystkich sfer (ycia %rzez isla!# 'anisla!iz! %rzejawia" si$ w d(eniu do .0r/y$r(# nia s0o #/no"#i mu/uma=ski 2 nal <n go 2 2 mi 2s#a $ "$i #i I+J0NO# 'o 99 wojnie wiatowej <racia zyskiwali %o%arcie w coraz szerszych kr$gach s%o"ecznych jako od%owied* na coraz wi$ksz do!inacj$ kulturow Zachodu# 1rganizacja jest o&ecnie nielegalna w wi$kszoci krajw !uzu"!a)skich, a jej ekstre!istyczne od"a!y s od%owiedzialne za wiele za!achw terrorystycznych#

/$ /0

6a)a:% a - o22an%e szacunku %2eom (rzo2k-w. +u,amma2 <as%2a <%2a R1/$#-193#S. 5rze2staw%c%e) :un2amenta)%zmu z nurtu sa)a:% . <%2a 2I 2o ocz szczen%a re)%g%% z wsze)k%c, now%nekX - '%2Ua oraz 'ezwarunkowego (owrotu 2o Koranu. Ha'%ega o o2tworzen%e ka)%:atu % stworzen%e (a3stwa ara'sk%ego, kt-re 2z%aao' , o(%era!Ic s%* na szar%ac%e, szerze! wF The 2slamic Traditions o! Wahha ism and 1ala!iyya , B;.*C ,tt(F@@:(c.state.goA@:(c@34#40.,tm, z 1# N> 200#. // >2eo)og%a 7rac% to m%eszan%na :un2amenta)%zmu z (an%s)am%zmem. /9 &. 'anecki, Podstawowe, t. 0., op. cit., s. 120.

37

<# /i&i zarzuca funda!entalisto!, (e w wi$kszy! sto%niu ich dzia"anie jest nasycone ideologi %olityczn ni( !isj odnowy religijnej# Zaznacza %rzy ty! jednak, (e sa!i funda!entalici s ..o<ymi $o2o$nikami0, walczcy!i zu%e"nie szczerze ze swoi! %a)stwe! lu& .glo.aln mu 0or/,dko$i0 i s gotowi odda (ycie, &y ustanowi rzdy <oga lu& zniszczy jego wrogwO0# S# =untington wciela funda!entaliz! w znacznie szerszy ruch odrodzenia isla!u %odkrelajc %rzy ty!, (e nie jest to ruch ekstre!istyczny, ale %owszechny# Z kolei ;# 3# Xs%osito okrela %rze&udzenie isla!u w codzienny! (yciu jako wz!o(one %raktyki religijne, wi$ksza licz&a %rogra!w religijnych I%rzegldajc kana"y satelitarne z "atwoci znajdzie!y te zaj!ujce si$ studiowanie! LoranuJ i %u&likacjiO1# ,li X# =illal >essouki %ostrzega ruch odrodzenia isla!u jako nie tylko %r&$ nadania wi$kszego znaczenia %rawu !uzu"!a)skie!u, ale wr$cz nadanie !u roli jedynego o&owizujcego, a tak(e !# in# d(enia do zwi$kszenia licz&y szk" religijnych oraz do!inacji funda!entalistw wrd o%ozycji wo&ec wieckich rzdw w krajach !uzu"!a)skichO2# /endencj$ uchwycili %olitycy akcentujc isla!ski charakter %a)stwa lu& re(i!u# Lrl Baroka, =asan 99, zacz" %odkrela , (e %ochodzi od 'roroka, a %rezydent /unezji, <en ,li, zacz" w swoich wyst%ieniach cz$ciej odwo"ywa si$ do ,llachaOK# Sunda!entaliz! !uzu"!a)ski wyr(nia jego uniwersalno , a co za ty! idzie zasi$g# 1&ej!uje &owie! nie tylko kraje !uzu"!a)skie, ale te( %a)stwa, gdzie wyznawcy isla!u nale( do !niejszoci# Sunda!entalici %ot$%iaj de!okracj$ jako i!%ort z Zachodu, odwo"ujc si$ do %ogldu, (e jest ona %rzeszcze%iona na grunt !uzu"!a)ski w celu %odzielenia ummyOQ) ,# BrozekF>u!anowska w ksi(ce .9sla! a de!okracja0 zarzuca organizacjo! funda!entalistyczny!, (e %rzyznaj so&ie nadrz$dne %rawo do decydowania, co jest isla!istyczne, a co nie# Mniewa(nione wy&ory

90 91

7. T%'%, Fundamentalizm reli&i7ny, Warszawa 1990, s. 24-2#. 6. Eunt%ngton, =derzenie cywilizac7i, Warszawa 2000, s. 1#4. 92 Tame. 93 Tame, s. 1$3. 94 Cg-)n%e (o!mowana s(oecznoJ. w znawc-w %s)amu na ca m Jw%ec%e.

38

w ,lgierii w 1OO1 czy te( dzia"ania Stanw Zjednoczonych wo&ec 9raku zniech$caj ta!tejsze s%o"ecze)stwa i daj argu!enty wrogo! de!okracjiOD# ;# >anecki do innych cech funda!entaliz!u o%rcz ws%o!nianego ju( u%olitycznienia, zalicza jego antyeuro%ejsko , ktra %rzejawia si$ w traktowaniu kultury euro%ejskiej jako *rd"a wszelkiego z"a# 1&ecnie za!ienia si$ to w szczegln nienawi do Stanw Zjednoczonych, jako %atrona 9zraela# 9zrael do dzisiaj %ozostaje sy!&ole! zachodniej ingerencji w wiecie isla!u# 8ie !a tutaj !owy o .zwyk"y!0 antyse!ityz!ie, %oj!owany! w rozu!ieniu euro%ejski!, ale w"anie traktowaniu @ydw i 9zraela jako cz$ Zachodu %rzeszcze%ion na terytoriu! !uzu"!anwOA# <# /i&i w %ewien s%os& de!askuje funda!entalistw,

a w szczeglnoci ugru%owania terrorystyczne, uzasadniajc swoj tez$, (e w gruncie rzeczy nie chodzi o religi$, a o %olityk$# W .Sunda!entaliz!ie religijny!0 %rzytacza cz$ Loranu !wic, (e ka(dego, kto za&ije innego !uzu"!anina czeka wieczne %ot$%ienie# 'o!i!o tego, ze isla!ie nie !a wi$kszej wi$toci ni( Loran, to terrorystw, uwa(ajcych si$ za s"ugi <oga, nie %owstrzy!uje to %rzed !ordowanie! swoich ws%"wyznawcw# W ,lgierii cz"onkowie Buzu"!a)skiego Srontu 1calenia, w jedny! tylko roku 1OOQ za&ili 20 tys# !uzu"!anw, a rok %*niej gin$"o ju( tysic ludzi tygodniowo# 'rzyk"ady %rzytaczane %rzez /i&iego zdaj si$ %otwierdza &ardziej regu"$ ni( %rzy%adkowe incydenty, ktry idzie jeszcze dalej nazywajc w%rost funda!entaliz! isla!ski .totalitarn, id ologi, o0art, na "$iadomi do.ranym /ast0#/ym l m n#i H islami 0OC# 'odsu!owujc %owy(sz analiz$ !o(e!y uzna , (e u *rde" o&ecnej fali isla!skiego integryz!u le( historyczne nie%owodzenia %rocesw !odernizacyjnych %oczwszy od lat %i$ dziesitych ]] wieku# , oglnie rzecz uj!ujc, funda!entaliz!y o%ieraj si$ na %rzekonaniu, (e %ewne *rd"o idei, zazwyczaj jaki tekst, jest nieo!ylne i ko!%letne# Sunda!entaliz! !uzu"!a)ski wyr(nia jego uniwersalno , a co za ty! idzie zasi$g# 1&ej!uje &owie! nie tylko kraje !uzu"!a)skie, ale te(
9# 9$

A. +rozek-8umanowska, 2slam a demokrac7a, Warszawa 1999, s. //. &. 8aneck%, Podstawowe, t. 0, op. cit., s. 124-12#. 90 7. T%'%, o(. c%t., s. 31.

39

%a)stwa, gdzie wyznawcy isla!u nale( do !niejszoci# Sunda!entalici %ot$%iaj de!okracj$ jako i!%ort z Zachodu, odwo"ujc si$ do %ogldu, (e jest ona %rzeszcze%iona na grunt !uzu"!a)ski w celu %odzielenia ummy) Sunda!entaliz! isla!ski jako s%os& ada%tacji do wy!aga) rzeczywistoci oraz ele!ent wytyczajcy drog$ rozwoju dla s%o"ecznoci %a)stw isla!skich roz%rzestrzeni" si$ !asowo w ostatnich trzech dekadach ]] w# ,nalizujc %rzes"anki zawarte w tezach %rekursorw ruchu funda!entalistw isla!skich !o(na zauwa(y , i( wiadcz one o nieuchronnoci z!ian w duchu nauk isla!u# Z!iany te nie %olegaj na %rosty! %owrocie do korzeni religii, lecz reinter%retacji %od dyktando dora*nych %otrze& i celw %olitycznych# >eklarowany %owrt do .czystego0 isla!uON "czy si$ %rzewa(nie z krytyk %ostawy teologw i stosowanie! osdu indywidualnegoOO, ktry we wczesny! okresie isla!u &y" zastrze(ony wy"czne dla najwy(szych autorytetw w zakresie nauk Loranu100# ,#BrozekF>u!anowska w ksi(ce .9sla! a de!okracja0 zarzuca organizacjo!, funda!entalistyczny!, (e %rzyznaj so&ie nadrz$dne %rawo do decydowania, co jest isla!istyczne, a co nie101# 9ronia funda!entalistw tkwi w ty!, (e niejednokrotnie "cz one w so&ie %rzywizanie do wy&irczo %ostrzeganej %rzesz"oci ze sk"onnoci do wykorzystania nowoczesnej technologii#

2.:.Pa"stwa wspiera ?ce fundamentalist;w islams#ich.

9/

<. +a)%k, Fundamentalizm oznacza czystoD. .ozmowa z .ez< -staneparastem, am asadorem 2ranu w Polsce, <zecz(os(o)%ta", z 24 >N 199#. 99 >2t%,a2, o(%n%a % samo2z%e)n wn%osek uczonego muzuma3sk%ego, (r-'a %nter(retac!% Koranu, skra!na :orma moe (rowa2z%. 2o n%e'ez(%eczn c, tez re:ormac!%, z2an%em uczon c, %s)amsk%c,F 'ram %2t%,a2u zamkn* s%* ostateczn%e w czasac, >mama a) 9 Y,azza)egoR<AS", szerze! w 6. E. 1asr, 2dee i wartoci islamu, Warszawa 19//, s. 10#. 100 A)%manow%e, 4)emow%e, u)ema Rz ara'sk%ego Xuczen%XS, muzuma3sc teo)ogow%e. T tu okreJ)a!Ic zw k)e s*2z%-w Rmu:t%, ka2%S. 4)emow%e sI o'ro3cam% cz stoJc% %s)amu % (rzestrzegan%a (rze(%s-w re)%g%!n c,. W ka)%:ac%e 'ag2a2zk%m R0#0-12#/S tworz )% s%)nI konserwat wnI gru(*, kt-ra w w%eraa w( w na wsz stk%e 2z%e2z%n c%a, szerze! wF 6. E. 1asr, 2dee i wartoci islamu... , s. 104. 101 A. +rozek-8umanowska, 2slam a demokrac7a, Warszawa 1999, s. //.

40

8a %rze"o!ie ]] i ]]9 w# 1&serwuje si$ wzrost aktywnoci radykalnych ugru%owa) isla!skich, ktre dla osigni$cia swych celw si$gaj do aktw %rze!ocy102# ,nalizy %ochodzce z 200Q r# ukazuj jak wielki odsetek wrd wszelkich ugru%owa) i organizacji stanowi# /errorystyczne gru%y isla!skie# 1&ecnie zauwa(y !o(na nie tylko

ilociowy, ale rwnie( jakociowy rozwj radykalnych organizacji isla!skich, ktre stanowi coraz wi$ksze wyzwanie dla rzdw zainteresowanych %a)stwU# 'rzedstawiciele sekularyz! i funda!entalnych tolerancja ruchw isla!skich je swy!i odrzucaj idea!i10K#

wartoci wywodzce si$ z kulturowego !oderniz!u takie jak- %luraliz!, li&eralna zast$%ujc Buzu"!a)scy funda!entalici nie tylko %ot$%iaj de!okracje, ale i odrzucaj ca" ide$ wieckiego %a)stwa jako niezgodn z Lorane!, ktry s%rzeciwia si$ w"adzy faraonw10Q# >e!okracja %rzedstawicielska &$dc %rodukte! %rze!ian ekono!iczno E s%o"ecznych i kulturowych, zwizanych z rewolucj %rze!ys"ow, nie %osiada swego od%owiednika na gruncie isla!u10D# W erze %ostkolonialnej nowo wykszta"cone %a)stwa nie ukszta"towa"y instytucji de!okratycznych, %o%adajc w wi$kszoci w neotradycjonaliz!10A# 'otwierdzenie! takiego stanu rzeczy !o(e &y fakt, i( w wi$kszoci tych %a)stw li&eralizacja ekono!iczna i %olityczna jest w%rowadzona %rzez rzd, ktry autorytarnie, ar&itralnie dokonuje z!ian w syste!ie %olityczny!# Z!iany te !aj jednak charakter %owierzchowny i nie %rowadz do .wy%uszczania0 z rk kontroli %olitycznej10C# Baj, zate! natur$ .o&ronn0,
102

W (or-wnan%u z t m% gru(am% terror st czn m% (o2kreJ)a s%* regres w 2z%aa)noJ. organ%zac!% o c,arakterze etn%czno 9 naro2ow m, se(arat st czn m )u' %2eo)og%czn m, szerze! wF i idem, s. /$. 103 7. T%'%, Fundamentalizm reli&i7ny;, s. 2$. 104 CkreJ)en%e wa2c , kt-r rzI2z% we wasn m %m%en%u, a n%e w %m%en%u A))a,a, kt-r )eg%t m%zu!e swo!I wa2ze na (o2staw%e Jw%eck%e! )eg%t mac!% wa2z (a3stwowe!, szerze! wF &. 7%e)awsk%, 2slam..op. cit., s. 200. 10# Warto zauwa ., % w sam m !. ara'sk%c, 'rak term%nu, kt-r okreJ)a' 2emokrac!* cz )%'era)%zm, :unkc!onu!I t )ko za(o czen%a, ko(%e s-w euro(e!sk%c,F 2%mugrat%!!a" cz )%'era)%!!a", szerze! wF .A. +rozek 9 8umanowska, 2slam a demokrac7 op. cit., s. 1/. 10$ W w%e)u kra!ac, kr*gu %s)amu, m%mo (ewn c, zm%an ustro!ow c,, na2a) o'ow%Iz wa % o'ow%Izu!e (atr%arc,a)%zm, utrz m wan 2z%*k% roz'u2owanemu s stemow% '%urokrac!%, cz*sto (oIczon z roz'u2owanI :unkc!I roz2z%e)czo 9 zao(atrzen%owa (a3stwa, zwaszcza w kra!ac, tzw.F na:tow c,. szerze! wF *eksykon wsp+czesnych midzynarodowych stosunkw politycznych.. op. cit., s. 2$1. 100 1a!)e(sz m (rz ka2em moe ' . Turc!a, 2)a kt-re! e)%t Jw%eck%e za (omocI (rawa % arm%% stara!I s%* utrz ma. Jw%eck% c,arakter (a3stwa, szerze! wF 8. Koo2z%e!cz k, Turc7a, Warszawa

41

z!ierzajc do utrzy!ania dotychczasowego syste!u# :zdy %a)stw <liskiego Wschodu z %owodzenie! stosuj ograniczony %luraliz!10N# >odatkowy! czynnikie! !o(e &y de!okracji, takich jakstruktura &rak w %a)stwach isla!u %rzes"anek narodowa, instytucje o&ywatelskie, wa(nych dla kszta"towania si$ znanych w %a)stwach zachodnich for! u%rze!ys"owienie, wartoci laickie, tradycja# 9sla!skie ugru%owania terrorystyczne nie istnia"y&y gdy&y nie !ocodawcy, ktrzy ws%ieraj je %olitycznie i finansowo# 8ikt nie !a wt%liwoci, (e 9ran ws%iera najwi$ksze organizacje terrorystyczne, takie jak =ez&ollah# /o sa! zreszt ro&i Syria i Sudan, a do niedawna 3i&ia Irzdzcy ni %u"kownik Ladafi, zdaje si$ z!ienia swoj %olityk$ wo&ec ZachoduJ# W ty! wydaniu terroryz! staje si$ swoisty! dzia"anie! wojenny!, !ogcy! s"u(y osigni$ciu wy&ranych celw %rzez %a)stwa, nie %rowokujc jednak %rzy ty! otwartego konfliktu z&rojnego# ;ak !ocn &roni !o(e &y terror %okazuje %rzyk"ad =isz%anii, gdzie %o ataku na dworzec w Badrycie, %o%arcie dla %rawicy i %re!iera ,znara za"a!a"o si$ w &"yskawiczny! te!%ie6 /erroryz! staje si$ te( drog do szerszej aktywnoci %olitycznej, a %o !ierci ;asera ,rafata, !iejsce dla =a!asu we w"adzach ,utono!ii 'alesty)skiej jest s%raw otwart# W isla!ie radykalne ugru%owania, a w"aciwie gru%y o charakterze terrorystyczny! %od wzgl$de! %ostulatw cz$stokro %a)stw czy regionw geograficznych10O# Ws%lny! !ianownikie! dla (da) wysuwanych %rzez %rzywdcw tych gru% jest radykalnie deklarowana niech$ do wszystkiego, co o&ce nie od&iegaj od sie&ie znaczco, !i!o faktu %rzynale(noci do r(nych s%o"ecznoci,

2000, ss. 320, *eksykon wiedzy o Turc7i, (o2 re2. T. +a!2 , Warszawa 2003, ss. 290= 10/ 5ewn m kata)%zatorem (rzem%an (o)%t cznego s stemu (a3stw ara'sk%c,, staa (ara2oksa)n%e wo!na w zatoce 5ersk%e! R1990-1991S, kt-ra uw (uk)%a kr z s )eg%t m%zac!% wa2z w t m reg%on%e Jw%ata, szerze! wF +rozek 9 8umanowska, 2slam a demokrac7a op. cit., s. 1$. 109 4. 6. 8e(artment o: 6tate, Patterns o! 9lo al Terrorism 0EEF., R4<GS ,tt(F@@www.state.goA@s@ct@r)s@(gtr(t@2004@,tm)@102#2.,tm, z 1# >>> 200#= CBB>?M CB BC<M>Y1 A66MT6 ?C1T<CG, 4. 6. 8e(artment o: 6tate, Patterns o! 9lo al Terrorism 0EEF, R4<GS ,tt(F@@www.state.goA@s@ct@r)s@(gtr(t@2004@,tm)@102#4.,tm, z 1# >>> 200#, 4.6. 8e(artment o: t,e Treasur , R4<GS ,tt(F@@www.treasur .goA@o::%ces@en:orcement@o:ac@sanct%ons@terror%sm.,tm), z 1# >>> 200#.

42

kulturowo, %oczwszy od d&r konsu!%cyjnych, a sko)czywszy na za"o(eniach syste!w %olitycznych %a)stw Zachodu# 8ie ulega te( wt%liwoci, (e %odstawowy! cele! funda!entalistw isla!skich, !i!o atakw na Stany Zjednoczone, %ozostaje 9zrael# /erroryz!, zdaje si$ &y jedyn &roni, na jak sta ws%ierajce go %a)stwa ara&skie, gdy( 9zrael dys%onuje zarwno &roni jdrow jak i jedny!i z najle%iej wy%osa(onych jednostek wojskowych na wiecie# 'ro&le! roz%ala nieuregulowana kwestia %okoju z 'alesty)czyka!i, wrd ktrych nietrudno znale* ludzi gotowych na wszystko# >o innych %a)stw otwarcie lu& %orednio ws%ierajcych ruchy

funda!entalistyczne nale(7

Syria E w stolicy %a)stwa, >a!aszku, znajduj si$ centra organizacji takich jak =a!as, 9sla!ski >(ihad, 3udowy Sront Wyzwolenia 'alestyny1107

Sudan E orodki szkoleniowe dla =a!asu i 9sla!skiego >(ihadu, a tak(e ekstre!istw !uzu"!a)skich z <oni i isla!skich re%u&lik &y"ego ZS::7

,ra&ia Saudyjska E ws%arcie finansowe dla =a!asu i 9sla!skiego >(ihadu7 'akistan E cho w"adze oficjalnie terroryz!u nie ws%ieraj, to znale*li tu schronienie zarwno cz"onkowie ,lF`aidy jak i re(i! tali&w# 8ie &rakuje tak(e &az szkoleniowych dla cz"onkw =a!asu i 9sla!skiego >(ihadu1117

3i&an E std =ez&ollah dokonuje ostrza"u rakietowego na tereny graniczne 9zraela# W 3i&anie znajduj si$ &azy =a!asu i 9sla!skiego >(ihadu7

3i&ia E %a)stwo do niedawna ws%ierajce wszelkie for!y terroryz!u, o&ecnie zdaje si$ z!ienia swoj %olityk$ wo&ec Stanw Zjednoczonych#

110 111

Tame. 8om W 2awn%cz 7e))ona, %ncyklopedia op. cit. s. 3/2- 3/$.

43

2.:.1.Iran
9ran okrela si$ !iane! centru! isla!skiego terroryz!u# 9sla!ska rewolucja, ktra ta! wy&uch"a stanowi jeden z naj&ardziej zadziwiajcych niedawnych %okazuje sukcesw wyra*nie funda!entaliz!u# s%o"eczne Mstanowiona ktre ta! isla!ska s%rzyja re%u&lika sta"a si$ !odele! dla wszystkich funda!entalistw, a jego geneza na%i$cia, !og funda!entalistyczny! reakcj# >latego te(, chcia"a&y! szerzej o!wi ws%"czesn historie tego kraju,

%oniewa( uwa(a!, (e %o!o(e to w oglny! zo&razowaniu zagadnienia# 9ran jest niezwyk"y! kraje! %od ty! wzgl$de!, (e %rzewa(a ta! szyicki, a nie sunnicki od"a! isla!u# 9ran &y" rwnie( niezwyk"y, %od wzgl$de! niezale(noci, jak cieszyli si$ w ni! %rzywdcy religijni# W innych %a)stwach isla!skich %odatki na cele wyznaniowe i inne *rd"a finansowania instytucji religijnych kontrolowane &y"y %rzez w"adze wieckie i!a!ito! uda"o si$ jednak uda"o si$ zachowa wolno %olityczn, %oniewa( utrzy!ali niezale(no finansow# /a %raktyczna %rzewaga o%iera"a sie na jedny! w teorii wszyscy !uzu"!anie s rwni ci, ktrzy &yli doskonale wyszkoleni z ele!entw !yli szyickiej, ktry %rzy%adkowo zrodzi" nad wyraz skuteczny ty% organizacji s%o"ecznej# 5ho w o&liczu <oga, w %raktyce

w inter%retowaniu Loranu i hadis112 cieszyli sie znaczcy!i w%"ywa!i s%o"eczny!i11K# W %o"owie ]9] wieku u%owszechni" si$ %ogld, (e ka(dy !uzu"!anin %owinien wy&ra so&ie jaki wzr do naladowania11Q# 'rzywdcy ci zaj!owali kolejne w nierefol!owanej hierarchii sdowej# W odr(nieniu od Xgi%tu czy /urcji, 9ran dys%onowa" %ot$(n instytucj religijn# 9ran r(ni" si$ od nich tak(e %od wzgl$de! gos%odarczy!, !ianowicie %ozosta" s"a&o rozwini$ty# Zarwno Wielka <rytania oraz :osja
112 113

Ea2%s - cz )% o(ow%eJc% o zac,owan%ac, (roroka +a,ometa. B.Ea))%2a , 2slam i mit kon!rontac7i, Warszawa 2002,s.1#1 114 WJr-2 sz %t-w wzorem 2o nas)a2owan%a" ' ) muzuma3sk% naucz c%e) ma!Ic %nter(retowan%a kanonu oraz (ost*(owan%a we2)e !ego nakaz-w % orzecze3.

(rawo

44

%ragn$"y, a&y 9ran %ozosta" kraje! rolniczy!, w ktry! !ocarstwa te stara"y si$ utrzy!a swoje w%"ywy# W wyniku %rogra!u racjonalnej !odernizacji w 1OK0 roku, te!%o z!ian &y"o o wiele wi$ksze ni( w wielu innych krajach isla!skich# ;eden jednak %ro&le! &y" ws%lny wszystki! krajo! graniczcy! &d* %ozostajcy! w kontakcie z %ot$ga!i Zachodu# Lraje te stan$"y %rzed trudny! wy&ore! %od(ania za %rzyk"ade! zachodu w nadziei zdo&ycia %odo&nego &ogactwa !aterialnego, czy tez odrzucenia, odwrcenia sie od zachodnich !odeli, d(c do odnalezienia w"asnego rozwizania# >okonany w 1O21 roku %rzez :eza 5hanFa za!ach stanu wywo"a" lawin$ %rze!ian# 'i$ lat %o za!achu :eza 5han o&wo"a" si$ szache! oraz W szy&ki! te!%ie szachowi, uda"o sie %rzy&ra" nazwisko 'ahlawi11D#

z&udowa s%jne i jednorodne %a)stwo narodowe# Szach wierzy", (e gos%odarczy rozwj wy!aga s%o"ecznych %rze!ian i kulturowych refor!# Mznawa" on, hid(a&11A za oznak$ zacofania i zakaza" jego noszenia# 5zador &y" oznaka s%o"ecznego niedorozwoju za&roni" tak(e zas"aniania twarzy# 'odej!ujc tego ty%u dzia"ania szach zrazi" do sie&ie religijnych

tradycjonalistw i do%rowadzi" do znacznego s%o"ecznego wyo&cowania# W czasie 99 wojny wiatowej szach stan" %o stronie 1si# Wielka <rytania o&awia"a si$ sie utracenia ira)skiej ro%y naftowej, a :osja, (e 8ie!cy wykorzystaj 9ran jako &az$ ataku na jej %o"udniowe flanki# 2dy szach od!wi" ws%"%racy z alianta!i, &rytyjskie i radzieckie oddzia"y dokona"y inwazji i o&ali"y szacha, osadzajc na tronie jego dwudziestoletniego syna, drugiego i zaraze! ostatniego cz"onka dynastii 'ahlawi# 8owy szach kontynuowa" roz%ocz$ty %rzez ojca %rogra! !odernizacji, stajc sie cele! atakw ze strony radyka"w# W ko)cu %od w%"ywe! %resji zosta"
11#

<eza 6zac, 5a,)aw% o'%era!Ic za nazw%sko nowe! 2 nast%% sowo Pahla/i u wane 2o okreJ)en%a !*z ka Jre2n%o(ersk%ego % (art !sk%ego, kt-r m% (osug%wano s%* (rze2 (o2'o!em ara'sk%m. ,tt(F@@en.w%k%(e2%a.org@w%k%@5a,)aA% 11$ E%2a' (oc,o2zIce o2 sowa ha7a, cz )% skromnoJ., tra2 c !n%e oznacza muzuma3sk% skromn s(os-' u'%eran%a s%* - zar-wno ko'%ec !ak % m*sk%. Tam?e.

45

z!uszony stanowisku

do

zaakce%towania

doktora odzyska"

Boha!!eda w"adz$ w

Bossadeka wyniku

na

%re!iera11C#Szach

za!achu

wojskowego ins%irowanego i o%"acanego %rzez Wielk <rytanie i MS, 11N# Lontynuowa" on swoja <ia" :ewolucje, ktra w jeszcze wi$kszy! sto%niu uzale(ni"a kraj od zachodniego ka%ita"u i %olitycznego %rzywdztwa# Wiele jeszcze !o(na &y !wi o <ia"ej :ewolucji, lecz sa! %ro&le! nie jest z&yt sk%likowany# <ogactwo %ochodzce z ro%y naftowej dawa"o !o(liwo rozwoju gos%odarczego oraz stanowi"o o&ietnic$ !aterialnego do&ro&ytu, lecz dzia"o si$ to w s%os&, ktry %odko%ywa" s%o"ecznie znaczce sektory tradycyjnej gos%odarki# :o%a naftowa nie tylko nie wyzwoli"a 9ranu, lecz wr$cz %rzeciwnie, wz!og"a jego zale(noci od Zachodu# 'ora(ka centralnie %lanowanego rozwoju w 9ranie &y"a o wiele &ardziej widowiskowa ni(, ta, ktra !ia"a !iejsce w Xgi%cie, lecz s%rowadza"a si$ do tego sa!ego7 %r&a w%rowadzenia etatyz!u zako)czy"a sie nie%owodzenie!# 1d%owiedzi szacha na rosnc krytyk$ &y"o nasilenie re%resyjnych dzia"a) %a)stwowych# Sto%niowe %owi$kszanie si$ zakresu atakw religijnej o%ozycji !o(na %rzeledzi na %odstawie stanowisk, jakie zaj!owa" ajatollah11O 5ho!eini, duchowny o stale rosncych w%"ywach, dzia"ajcy w `o!, duchowny! centru! kraju o znaczeniu sy!&oliczny!120# :uhollah 5ho!eini121 swa %ierwsz %u&liczn krytyk$ og"osi" w 1OQ1 roku# 5o interesujce na ty! eta%ie nie wysuwa" jeszcze %ro%ozycji %rzej$cia w"adzy %rzez %rzywdcw religijnych6 8ie sugerowali nawet, &y &ojkotowali oni %olityk$ rzdu# Lrytyki sta"y si$ &ardziej zaciek"e w od%owiedzi na ustawy
110

+ossa2ek znac!ona)%zowa w 19#1r. 5rzem s na:tow % o2e'ra Ang%e)sko->ra3sk%e! Kom(an%% 1a:towe! s(rawowanI na2 n%I wczeJn%e! kontro)e. W kontekJc%e z%mne! wo!n Hac,-2 n%e ' (rz gotowan na rozc%Ign%*c%e w( w-w Hw%Izku <a2z%eck%ego na (ou2n%e a (o Hatoke 5erskI. 1%kt n%e m-g zac,owa. neutra)noJc%. B.Ea))%2a , op. cit. ,s.#2 11/ Tame. 119 A!ato))a,R o2 ara'. A!at A))a,= cu2own znak 7ogaSw sok% t tu znawc teo)og%% % (rawa w sz %zm%e %mam%ck%m. T tu ten w(rowa2zono (o2 kon%ec O>O w%wku. A!aato))a,ow%e uwaan% sI za nam%estn%k-w 2wunastego %mama. 4(owan%en% sa 2o tworzen%a (rawa, stI2 n%ek%e2 t tuu!e s%* %c, takze- mar2a at-tak)%2RQr-2o 2o naJ)a2owan%aS ,tt(F@@en.w%k%(e2%a.org@w%k%@A ato))a, 120 Lom, m%asto w >ran%e, !est !e2n m z na!Jw%etsz c, m%ast >ranu % na!wan%e!sz m oJro2k%em teo)og%czn m, tu uro2z% s%* ?,ome%n%. Hna!2u!e s%e w n%m n%ez)%czona %)oJ. meczet-w % szk- korann%cz c, . Lom !est ce)em w%e)u Jw%et c, (%e)grz mek 2)a muzuman-w. 121 <u,o))a, ?,ome%n% R1902-19/9Ssz %ck% (rz w-2ca re)%g%!n % (o)%t czn ,a!ato))a,. 5oc,o2z% z o2z%n sz %ck%c, naucz c%e)% 2uc,own c,. C2e'ra staranne w ksztacen%e re)%g%!ne (rzez co z ska uznan%e !ako naukow%ec % w ka2owca aka2em%ck% za!mu!Ic s%* gnost ck%m nurtem sz %zmu. &e2noczeJn%e angaowa s%*w 2z%aa)noJ. re)%g%!nI. 6. 7ruce, op. cit., s. $$.

46

o sa!orzdzie lokalny! z 1OA2 roku %rzyznajce %rawo wy&orcze ko&ieto! i ludnoci nie!uzu"!a)skiej# 8owa ustawa jak sugerowa" 5ho!eini o%racowana zosta"a %rzez (ydowskich sz%iegw i syjonistw, ktrzy %rzy&yli do 9ranu w %rze&raniu &ahaitw# :uch &ahaitw, %owsta" w wyniku roz"a!u wrd szyitw w latach A0# ]9] wieku, stanowi" %rzys%arzajc naj!niej k"o%otw !niejszo # ;ego cz"onkowie &yli jednak %rzeladowani w s%os& szczeglny, dlatego, (e niegdy &y"o i! dane %ozna %rawd$, od ktrej si$ %*niej odwrcili# 'rzyznawali oni rwnie( o wiele wy(sz ni( wi$kszo isla!skich sekt %ozycj$ ko&ieto! i nie %ochwalali %oliga!ii# W ty! !iejscu chcia"a&y! %odkreli wy od&icie

funda!entalistycznego !ylenia- konstruowanie %ojedynczej %ostaci wroga z ca"ego szeregu odr$&nych &udzcych irytacje %rzeciwnikw# 'odej!owane %rzez szacha ataki na u!!e, %rze!iany stosunkw %o!i$dzy %"cia!i, jego tolerancja wo&ec &ahaiz!u, s"a&o 9ranu na arenie !i$dzynarodowej, nowe %owsta"e %a)stwo 9zraelF wszystko to zosta"o s%rowadzone do %ostaci %ojedynczego %ro&le!u, !ajcego ws%ln %rzyczyn$# Znaczc zach$t$ fala dla aktywistw isla!skich ruchw w 9ranie stanowi"a

oglnowiatowa

antykolonialnych

nie%odleg"ociowych#

Szczeglnie znaczca %ostaci dla d(e) rewolucyjnych w 9ranie &y" ,li Szariati# 8owatorstwo Szariatiego %olega"o na nadaniu radykalnego charakteru isla!skiej odnowie religijnej %o%rzez /wierdzi" %owizanie on, (e jej z !i$dzynarodowy! antyi!%erializ!e!122# walka

o s%rawiedliwo s%o"eczn stanowi %rawdziw istot$ isla!u# /ego rodzaju %ostawy !og"y stanowi"y nie&ez%iecze)stwo dla ajatollahw, jednak dostrzegali oni %"ynce korzyci, %ozwalajce roci so&ie %rawo do %rzewodzenia ca"e!u szeregowi ruchw %rzeciwnych szachowi# W konsekwencji zjednoczenia si$ religijnych i wieckich ruchw o%ozycji %od wodz ajatollaha 5ho!einiego, %rze&ywajcego wwczas na wygnaniu we Srancji, dosz"o do o&alenia szacha# W 1OCO szach uciek" z 9ranu %ozostawiajc %odzielony kraj %od %rzywdztwe! Szah%ura <achtira# ;ednak(e jego rzdy zosta"y o&alone %rzez zwolennikw 5ho!einiego12K#
122 123

B. Ea))%2a , op. cit., s. $/. Tame, s. ##.

47

Sunda!entaliz! ira)ski nie &y" ani konserwatywny ani tradycjonalny# Sunda!entalici wykorzystali %rzesz"o 5ho jako *rd"o retoryki i sy!&oliki# sedne! ich krytyki dzia"alnoci szacha &y"o to, (e za%o!nia" on

o isla!skiej %rzesz"oci kraju# Wyjtkowo rewolucji ira)skiej %olega %rzede wszystki! na roli, jak odegra"a w niej religia# Zauwa(ywszy s%os&, w jaki usi"uje si$ w%rowadzi %rawodawstwo !uzu"!a)skie w wielu dziedzinach, %ierwiastek religijny nis" ze so& %r&$ %rzekszta"cenia %rawa, kultury i %olityki na wzr jak&y ?99Fwieczny M%"yw czasu %ozwala na! s%ojrze na rewolucje z dystansu7 w retros%ekcji !o(na !iedzy inny!i zauwa(y to, jak isla! zosta" ukszta"towany %rzez (dania %olityczne i %otrze&y rzdzcych# Wraz ze !ierci ajatollaha 5ho!einiegoI K czerwca 1ONOr#J zako)czy"o si$ %ierwsze dziesi$ciolecie istnienia Buzu"!a)skiej :e%u&liki 9ranu# Lonsolidacja w"adzy %o 1OCO roku i jej trwanie %o !ierci 5ho!einiego dostarcza na! wiele !ateria"w do analizy, czy! w %raktyce jest funda!entaliz! w ter!inach kontroli %olitycznej i s%o"ecznej# 9lustruje tak(e najwi$ksz u"o!no ruchw funda!entalistycznych w ogle7 to znaczy &rak %rogra!u gos%odarczego# 1&ecnie %a)stwo to jawnie ws%iera organizacj$ terrorystyczn =ez&ollah, a tak(e udziela schronienia cz"onko! =a!asu i 9sla!skiego >(ihadu organizujc tak(e o&ozy szkoleniowe dla cz"onkw tych organizacji12Q# 9ran zosta" zaliczony %rzez %rezydenta Stanw Zjednoczonych do %a)stw tzw# .osi z"a0# Botywy %ost$%owania funda!entalistw !uzu"!a)skich s trudne do zrozu!ienia dla zachodnich rzdw, %ost$%ujcych wed"ug zu%e"nie innego syste!u wartoci# Zastanawiajce jest dla !nie, dlaczego funda!entaliz! i z ni! zwizane gru%y terrorystyczne zakorzeni"y si$ tak &ardzo w wiecie ara&ski!# 1d%owiedz !o(e faktycznie le(e w religii7 isla!ie, gdy(, %odstawowy! %owo"anie! !uzu"!anina jest %os"usze)stwo wo&ec woli ,llacha oraz wewn$trzne z!agania z grzeche!# ;ednak(e analogicznie jest w innych religiach, takich jak chrzecijaniz! czy judaiz!# :(nica jest jednak w ty!, (e !uzu"!anie dostosowuj styl swojego (ycia do s"w %"yncych ze
124

K. &aosz 3sk%, Terroryzm, op. cit., s. 09.

48

.Pwi$tej Lsi$gi0# W isla!ie nie !a %odzia"u na (ycie %u&liczne i %rywatne# 8ale(y tak(e %a!i$ta , (e ogro!ny w%"yw odgrywa w ty! rwnie( wielowiekowa historia krajw ro%y naftowej z Zachode! oraz z inny!i kraja!i nie!uzu"a!ski!i le(cy!i na <liski! Wschodzie# W ty! wieloletnia walka !uzu"!anw z %a)stwe! 9zrael+# Silne %owizanie religii z %olityk oraz oglne niezadowolenie s%o"ecznoci %ozwala cz"onko! gru% funda!entalistycznych inter%retowa s"owa ,llacha w taki s%os&, (e znajduj us%rawiedliwienie i %o%arcie dla swoich dzia"a)# Sunda!entalici g"$&oko wierz, (e nieludzka %rze!oc !o(e %owstrzy!a w%"yw .chorej0 zachodniej cywilizacji#

Botywowani religijnie terroryci wy&ieraj %owi$cenie w"asnego (ycia za swoje %rzekonania# Za!achowcy sa!o&jcy stali si$ sy!&ole! atakw terrorystycznych, za%ocztkowanych na szerok skale %rzez funda!entalistw isla!skich# Zdo&ycie !o(liwoci wgldu w u!ys"y terrorystw jest na tyle fascynujce, szczeglnie jeli dotyczy to ludzi ca"kowicie oddanych swojej s%rawie, jak za!achowcy sa!o&jcy, o ktrych &$d$ !wi"a szerzej w kolejny! rozdziale !ojej %racy# aatwo jest odrzuca terrorystw, uznajc ich za szalonych fanatykw, jednak w rzeczywistoci !usz !ie oni silne u!ys"y, %ozwalajce i! na radzenie so&ie z d"ugi!i okresa!i skru%ulatnych %rzygotowa) %o!i$dzy %e"nej %rze!ocy dzia"alnoci#

49

Rozdzia III Islams#ie or$anizac e terrorystyczne

Ws%lny! isla!istycznych# suwerennoci %ostulate! gru% wysuwany! isla!skich w jest %rogra!ach %lan wszystkich %a)stw tych

funda!entalistycznych

&udowy ws%lny!i w"adzy

5harakterystyczny!i <oga, a ty! sa!y!

cecha!i odrzucenie

teoretycznych konce%cji s- szczeglna %ozycja %rawa szariatu i za"o(enie wieckiej W konce%cjach tych neguje si$ wszelki indywidualiz!, a %odkrela silnie nakaz &ezwzgl$dnego %os"usze)stwa ludzi wzgl$de! <oga# Sche!at taki wyst$%uje &ez wzgl$du na od"a! isla!u, z ktrego tradycji wywodzi si$ dana gru%a funda!entalistw isla!skich# Za ka(dy! raze! taki !odel teoretyczny uwa(any jest %rzez liderw tych ugru%owa) za idealne rozwizanie, "czce w so&ie szczytne wartoci isla!u i od%owied* na wyzwania ws%"czesnoci12D# /en zadziwiajcy %owrt do religii isla!u !o(e !ie dwojakie %od"o(e# Z jednej strony jest %rzejawe! ruchu rewitalizacyjnego na gruncie doktryny, a z drugiej zdanie! isla!istw %roteste! %rzeciw utrzy!ujcej si$ ingerencji %a)stw Zachodu w wewn$trzne s%rawy %a)stw isla!skich# Zdanie! ortodoksw isla!skich %rzywdcy %olityczni o%ierajcy swoj w"adze na %rawach wieckich w narzucony! %rzez zachd !odelu %a)stwa s nie%o(dani w s%o"ecznoci isla!skiej, %oniewa( os"a&iaj si"$ M!!y %rzez jej dodatkow frag!entaryzacj$12A.

12#

Hwraca!Ic s%* w k%erunku wasn c, Qr-2e re)%g%!n c,, (o2'u2owu!Ic c, na2z%e!e na (om J)ne rozw%Izan%e (ot*gu!Ic c, s%* tru2noJc% c%a co2z%ennego, muzuman%e o2wraca!I s%* o2 o'ce! %2eo)og%%, szerze! wF A. +rozek 9 8umanowsk%e!, Wsp+czesny ruch odnowy islamu, s. 22. 12$ >2ea 4mm okazaa s%* ce)n m o2kr c%em, stworz a nowI !akoJ. w stosunkac, na 5-w s(%e Ara'sk%m. 6tanow%a ona n%e t )ko (o)%t czn a)%ans, a)e (oczuc%e zorgan%zowane! ws(-)not ma!Ice! swo!I wasnI %2eo)og%*. >s)am sta s%* g-wn m narz*2z%em %ntegrac!% s(oeczne!, co 2awao muzumanom (oczuc%e ws(-)not w kracza!Ice! (oza (o2z%a ()em%enne, c,o. te %stn%e!I 2o nasz c, czas-w. 4mma stanow%a swego ro2za!u :enomen, kt-r (ozostawa (ona2 (o2z%aam% % n%e narusza %c,, szerze! wF &. 8aneck%, -ra owie;, s. 129.

50

>la

ortodoksw

M!!a

oznacza

stosunki

"czce

!uzu"!anina

w wi$ksz ca"oci, co na&ra"o wy!iaru !oralnego# 1dejcie od M!!y stanowi"o %osuni$cie naganne, zrywnie kontaktu nie tylko z lud*!i, ale rwnie( z <ogie!# 'owstanie M!!y w%rowadzi"o &ardzo ostry %odzia" na !uzu"!anw i niewiernych#

:.1.+r$anizac e terrorystyczne a#o prze aw fundamentalizmu islams#ie$o.

Wi$kszo organizacji funda!entalistw isla!skich zak"ada %owstanie teokratycznych re%u&lik w o&r$&ie dotychczasowych granic w"asnego %a)stwa# 5ze %rzywdcw ugru%owa) isla!skich, tak jak w %rzy%adku w granice L maah Kslamiya I;9J12C, %ragnie %o"czy w jedno isla!skie %a)stwo trzy dotychczas suwerenne organiz!y %a)stwowe lu& wcieli istniejcego %a)stwa cz$ terytoriu! innego %od!iotu# W takich w"anie %rogra!ach uwidacznia si$ w s%os& naj&ardziej oczywisty u%olitycznienie %rogra!w tych organizacji o%artych na za"o(eniach isla!u i %owo"ujcych si$ w swych dzia"aniach na autorytet Loranu# 'rzenikaj si$ w nich interesy %oszczeglnych gru% etnicznych oraz ich %ro!otorw# 9nteresujcy! as%ekte! funkcjonowania isla!skich gru%

terrorystycznych jest %u&likowanie %rzez ich %rzywdcw %rogra!w w %ostaci fatwy12N, ktre kierowane s do og"u wierzcych !uzu"!anw# 'rzewa(nie nie zawieraj one wskazwek .&ogo&ojnego0 (ycia, tylko stanowi a%ele nawo"ujce do wojny i nienawici# 1%rcz %ostulatw czysto
120

?e)em 2z%aa)noJc% te! ra2 ka)ne gru( %s)amsk%e!, o c,arakterze z'ro!n m !est (owstan%e na ter tor%um +a)ez!%, 6%nga(uru % (ou2n%ow c, B%)%(%n, (a3stwa w znan%owego, na ksztat >s)amsk%e! <e(u')%k% >ranu, 2z%aa)noJ. te! organ%zac!% wa2ze +a)ez!% o2kr w 1990 roku. 12/ &est to o2ezwa 2uc,ow c, % (o)%t czn c, (rz w-2c-w %s)amu, sk%erowana 2o w%ern c,, kt-ra okreJ)a ram zac,owan%a % (ostrzegan%a (ro')em-w (o)%t czn c,, s(oeczn c, % ekonom%czn c,, z !ak%m s(ot ka!I s%* czonkow%e s(oecznoJc% %s)amsk%e!, ma ona skon%. %c, 2o re:)eks!% % (om-c w w 'orze na!)e(sze! 2rog% (ost*(owan%a, zgo2ne! z nakazam% 2oktr n re)%g%!ne! wF E. A'2a)at%, 1po7rzenie w islam..., s. 22.

51

%olitycznych, cze

z ugru%owa) %rzedstawia swoje dzia"anie jako

od%owied* na zagro(enie ze strony innych organizacji %os"ugujcych si$ akta!i terroryz!u, ktre dotykaj wyznawcw ,llacha#

:.1.1.Partia ,o$a....@ez<ollahA Bi<an.

Hezbollah jest polityczno wojskowo o !anizacj" *ibanie z zeszaj"c" wyznaczy, wiele sobie a#ykalnych za cel

eli!ijn" $o %acji

szyickich p zychylaj"cych si& #o i#eolo!ii 'ho%einie!o( ) +ch +two zenie $+n#a%entalistyczne!o pa-stwa szyickie!o( 'ele% #zia,alno.ci Hezbollach+ jest i#ea stwo zenia zje#noczone!o pa-stwa isla%skie!o/ kt0 e %o!,oby si& op ze1 wp,ywa zacho#niej k+lt+ y( 2owstanie Hezbollah+ zainspi owa,a ewol+cja w 3 anie w 1979 (/ o az iz aelska ope acja w *ibanie w 1982 ( 4e#nak/ by zanalizowa1 i pozna1 Hezbollah nale5y si&!n"1 !,&biej/ #o histo ii pa-stwa *iban( 6azwa e!ion+ 7*iban8 +5ywana !0 y by,a za panowania te by,y 9s%an0w w o#niesieni+ #o niezbyt .ci.le ok e.lone!o otaczaj"ce!o *iban( 9kolice za%ieszkiwane p zez %a onit0w129/%niejszo.1 stanowili # +z#owie/ wyznawcy je#ne!o z o#,a%0w isla%+( :ont ole na# ty% obsza e% po 3 wojnie .wiatowej +zyska,a ; ancja( wi&kszo.1
129

< b ak+ silne!o pa-stwa #ob obyt+ w o wiele ni5szy% stopni+

*iba-czyk0w

i#enty$ikowa,a si& ze swoj" ! +p" etniczn"/ z kt0 ej si&

+aron%c%-ugru(owan%e re)%g%!ne kato)%k-w, (owstae w N> w. % 2o

52

wywo#zi,a

ze

swy%i

t a#ycyjny%i

p zyw0#ca%i(

9! o%ny wp,yw na #alszy los *iban+ %ia,o powstanie pa-stwa 3z ael w 1948 ok+/ w konsekwencji cze!o by,o p zybywanie pie wszych +cho#=c0w palesty-skich #o *iban+( 'ho1 w latach 60-tych !ospo#a ka zacz&,a kwitn"1/ .wia#o%o.1 na o#owa na# wy az wz asta,a wolno( :olejny pojawienie% +pa#ek si& *iban+ spowo#owany na je!o zosta, i #zia,alno.ci" te yto i+%

9 !anizacji )yzwolenia 2alestyny( 2o# koniec lat sie#e%#ziesi"tych i na pocz"tk+ lat osie%#ziesi"tych 3z ael najecha, na te yto i+% *iban+/ !#zie z po%oc" %a onit0w po#j", p 0b& +s+ni&cia 9)2130 z oboz0w #la +cho#=c0w ozlokowanych na po,+#niowych p ze#%ie.ciach wyne!ocjowa,y ) 1989 %asak ach ?tano% >ej +t+( zawieszenie ?tany b oni/ <je#noczone +%o5liwiaj"ce

wyco$anie si& bojownik0w i p zyw0#c0w 9)2( ok+ po czte nast+ latach wojny #o%owej/ l+#no.ci cywilnej/ +#a,o po#k,a#ani+ si&/ w az bo%b z w

sa%ocho#ach/ po wa- i p zet zy%ywani+ zak,a#nik0w/ <je#noczony% @ abi" ?a+#yjsk"/ #op owa#zi1 #o zawa cia po oz+%ienia/ kt0 e +t zy%ywa,o w %ocy zasa#& wyznaniowe!o po#zia,+ w,a#zy pa-stwowej/ by %+z+,%anie ot zy%ali po,ow& o!0lnej s+%y %iejsc w pa la%encie i wz%ocnili pozycje %+z+,%a-skie!o p e%ie a #la z 0wnowa5enia +p awniech ze.cija-skie!o p ezy#enta(
130

CW5- Crgan%zac!a Wzwo)en%a 5a)est n .

53

: yzys liba-ski otwo zy, i a-ski% $+n#a%entalisto% #oskona,y ok esowo ynek zbyt+ #la ekspo towane!o p zez nich isla%+( i 2a-stwo by,o o# p zez po,+#nia Ay#0w( naje5#5ane opanowywane ewol+cyjne!o

<acho#nie cesa stwa cz&sto %iesza,y si& w wewn&t zne sp awy k aj0w >liskie!o )scho#+ z +wa!i na w,asny inte es( 6ajaz# iz aelskich czo,!0w na *iban 6 cze wca 1982 ok+131/ %ia, na baz 9 !anizacji cz,onk0w ta% cel+ zniszczenia znaj#+j"cych si& ta% )yzwolenia 3 a-skiej 2alestyny( Biejscowy% aby

pa tyzanto% szyicki% po%ocy +#zieli, 3 an wysy,aj"c #o *iban+ po%o!li ?t a5y +ch w Cewol+cyjnej/ isla%ski/ zo !anizowa1 +#zia, kt0 e!o p zeciwko

cz,onkowie

w#zieliby

#5iha#zie

3z aelowi( Dak na o#zi, sie jeszcze je#en w 0! 3z aela Hezbollah EHizbFallah- 2a tia >o!aG( Bo5na/ wi&c +zna1/ 5e o !anizacja sponso owana jest p zez 3 an( 9k+pacja iz aelska wywo,a,a %asowe powstawanie takie jak e!ionalnych +ch0w opo +( 6iekt0 e wioski

H5ibszeet i Baa akeh/ sta,o si& znanych za aze% jako 7,+k opo +8132 o az jako post ach #la iz aelskich 5o,nie zy( ) %ia & jak nowi bojownicy p zenikali na po,+#nie *iban+ z #oliny >ekaa/ ozk &ca,o si& ko,o p ze%ocy( ) czasie inwazji na *iban o##zia,y si, zb ojnych 3z aela #ota ,y a5 po stolic& *iban+ i po##a,y zacho#ni >ej +t wyniszczaj"ce%+ atakowi i obl&5eni+( ) sie pni+ si,y 9)2 zosta,y z >ej +t+ ewak+owane po# na#zo e% si,
131 132

E.&a'er Gez ollah, Warszawa 2001, str.1#. E.&a'er, op. cit.,.20.

54

wielona o#owych/ ?y#on+(

1983

oki

3z ael

ozpocz",

wyco$ywanie swoich si, na lini& zeki @wali/ na p0,noc o# )yco$anie si& si, iz aelskich z cz&.ci te yto i+% *iban+ zbie!,o si& pojawienie% si& Hezbollah+ na a enie politycznej o az spo,ecznej i w pie wsz" ocznice .%ie ci Ha ba133 ( ) #zie- po wyco$ani+ sie o##zia,0w iz aelskich z ?y#on+ / zacz&,y ta% nap,ywa1 ! +py bojownik0w Hezbollah+( 4e#en z zna%iennych bojownik0w 'halil H5a a#i134 w swojej wiosce Baa akeh kie owa, ! +p" bojownik0w/ cz&sto na a5aj"c w,asne 5ycie i b a, bezpo. e#ni +#zia, w atakach na 5o,nie zy iz aelskich( ) je#ny% z wywia#0w/ +#zielony% !azecie 7@l-?a$i 8/ H5a a#i powie#zia,I 76iech 3z aelczycy p zyj#" #o Baa akeh/ czy #o innej z sie#%i+ wiosek/ w niewielkiej sile/ a nie w czte y tysi"ce 5o,nie za i wspie aj"cych ich .%i!,owc0w( By/ bowie% wie zy%y w nasz k aj/ w nasz" zie%i&( 2 awnie si& na% ona nale5y/ wi&c %a%y p awo jej b oni1 i wyzwoli1 ja spo# obcej ok+pacji( C+ch opo + nie jest kie owany p zez ko!okolwiek/ p zez p zyw0#c0w/ li#e 0w( :ie +j" na%i tylko nakazy isla%+(8135 2 zytoczy,a% t+taj ta wypowie#=/ !#y5 +wa5a%/ i5/ stanowi ona o po#stawach i#eolo!icznych/ Hezbollah+/ kt0 " stanowi isla%(

133

<ag,e' Ear', sze!k, !e2en z wan%e!sz c, m*czenn%k-w Eez'o))a,u . !e2en z (%erwsz c,, kt-r nawo wa 2o staw%en%a o(oru. Hamor2owan (o2czas (owrotu 2o 2omu, zg%nI o2 strza)u-tra:%on zosta trzema ku)am% w gow*. 134 ?,. 8arra2%, )oka)n naucz c%e) teo)og% %s)amsk%e!, k%erowa o(erac!am% z Eusse%n%!a w swo!e! w%osce +aarake,. 13# E.&a'er,op. cit., s. 2/.

55

9 !anizacja tak5e baz+je na p zekonaniach !,oszonych p zez 'ho%einie!o/ %0wi"ce o stwo zeni+ p zez p ze# wszechisla%skie!o tylko w ten pa-stwa +#a sie z"#zone!o ocali1 k aj

#+chownych %+z+,%a-skich( 4ej cz,onkowie +wa5aj"/ 5e spos0b na#cho#z"cy% z zacho#+ p zyw 0cenie obowi"zek( Hezbollah 5a#na tak5e ca,kowite!o wyco$ania zacho#nich instyt+cji z te en+ *iban+( Hzia,ania o !anizacji p zyczyni,y sie #o izolacji po,+#niowe!o *iban+136( Hezbollah nie jest typow" o !anizacj" te o ystyczn"/ a aczej zo !anizowan" pa tyzantk"/ kt0 ej !,0wny% cele% pozostaj" $o %acje wojskowe i wiel+ +wa5a je za si,y na o#owowyzwole-cze137/ cho1 na pewno nie ep ezent+j" one w ca,o.ci spo,ecze-stwa *iban+( 2op+la no.1 w. 0# t zy%ilionowej spo,eczno.ci szyickiej w *ibanie wynosi ok( 40J/ co potwie #zi,y wybo y pa la%enta ne w 1992 ok+/ w kt0 ych Hezbollah z#oby, osie% %an#at0w( 9 !anizacji nie popie aj" je#nak ch ze.cijanie/ kt0 zy +wa5aj" j" za !,0wny czynnik #estabiliz+j"cy w e!ionie138( Bi%o wszystko popa cie #la Hezbollah+ jest #+5e/ szcze!0lnie/ 5e stawia nie tylko op0
13$

ozk,a#e%( H +!i% z cel0w 2alestynie( )yzwolenie

$o %acji jest ca,kowita likwi#acja pa-stwa 3z ael/ o az #awnych zie% 4e ozoli%y/ jej pow 0t #o isla%+ stanowi #la nich eli!ijny

si,o% iz aelski%/ ale tak5e

5ou2n%ow G%'an , ktor ' atrakc!a tur stuczna u)eg 2egra2ac!%, za'ron%ono s(orz wan%a a)ko,o)u,ka(%e)% w 'asenac, 2amsko-m*sk%c,, ko'%etom za'ron%ono noszen%a stro!-w ka(%e)ow c,. <eg%on ten ' !ak w stan%e wo!n .6zerze! w E.&a'er, op. cit., s. 33. 130 Amer kan%e za)%cza!I Eez'o))a, 2o gru( terror st czn c,, (o2czas g2 rzI2 w 7e!ruc%e uwaa 5art%* 7oga za s% naro2owow zwo)e3cze. 13/ ,tt(F@@news.''c.co.uk@2@,%@m%22)eZeast@190/$01.stm.

56

#okon+je akcji o#wetowych za ataki si, 3z aela na liba-skie obiekty cywilne( 'z,onkowie o !anizacji e!zekwowali swoje i#ee czyna%inajcz&.ciej p zeciwko ataka%i te o +( 2 zep owa#zi, on wiele o az sze oko zak ojonych zak ojonych atak0w te o ystyczny% p zeciwko celo% iz aelski%/ %i&#zyna o#owych w *ibanie( 6a p zest zeni lat o !anizacja ta p zekszta,ca,a si&/ po# wielo%a wz!l&#a%i( o !anizacja #o zaplecze% z +ch+ ! +p z tak5e 2o# wp,ywe% i a-skich z ewol+cjonist0w niewielkich o !anizacji/ ewol+owa, +le!,a t ans$o %acji

#oskonale

zo !anizowanej Hezbollah #o

%ilita ny%139(

wyzwole-cze!o

$+n#a%entalnej o !anizacji te o ystycznej( ) st +kt+ y Hezbollah+ wcho#zi a#a kons+ltatywna Esz+ aG/ w kt0 ej sk,a#zie jest 12 #+chownych po# p zewo#nictwe% naczelne!o sek eta za( ?ek eta ze%

Kene alny% i .wiecki% #ow0#co% 2a tia >o!a jest Hassan 6as allah140( <a #+chowe!o ojca +! +powania +znaje si& Boha%%e#a H+sejna/ ;a#lallaha/ kt0 y jest za aze% !,0wny% s&#zi" p awa ko annicze!o w *ibanie( 9n sa% je#nak zachow+je aczej bezpieczny #ystans o# sa%ej o !anizacji( 9 !anizacja posia#a specjalne ko%isje/ zaj%+j"ce si& p oble%a%i i#eolo!iczny%i/ %ilita ny%i/ polityczny%i/ p awny%i/ in$o %acyjny%i o az spo,eczny%i( ) cel+
139

8om W 2awn%cz 7e))ona, %ncyklopedia op. cit., s.392.

140

6a e2 Eassan 1asra))a,, ur. 19$0 w (ou2n%ow m 7e!ruc%e !ako na!starsz z 2z%ew%*c%orga 2z%ec% u'og%ego ku(ca, )%'a3sk% (o)%t k, sz %ta.

57

+t zy%ania bezpiecze-stwa wewn&t zne!o #ow0#ztwo s,+5by bezpiecze-stwa o#powie#zialne za po wania obywateli <acho#+ sk,a#a si& z 12 l+#zi pocho#z"cych z 05nych klan0w( 2o#czas najwa5niejszych ope acji jest wspie ana p zez sk zy#,o Hezbollah+- 3sla%ski 9p0
141

L%ie ci 'ho%einie!o o az zawa cie po oz+%ienia w Dai$ po pi&tnast+ latach wojny #o%owej p zynios,y *ibanowi pok0j( ) 1991 ok+ #zia,ania Hezbollah+ zwi"zane z po wania%i +cich,y142 ( Hezbollah zap zesta, atak0w antyzacho#nich/ a wz%0!, #zia,ania pa tyzanckie p zeciwko wojsko% iz aelski%( Hezbollah stanowi obecnie za 0wno %o alne/ jak i#eolo!iczne H5iha#/ 3z aelowi( w opa cie ich <ak es #la a#ykalnych palesty-skich p zeciwko +! +powa- isla%skich/ takich jak Ha%as czy 3sla%ski ka%panii i nat+ a te o ystycznej ka%panii te o ystycznej

Hezbollah+ +kaz+je .cis," zale5no.1 o# 3 an+( ) swoich aktach te o + stosowali liczne +p owa#zenia o az ataki sa%ob0jcze(>ezko%p o%isowy 91 (H+ch i#eoli!i o#zwie cie#lony jest w sy%bol+ o !anizacjiM na kt0 y% wi#nieje +niesiona &ka z ka abine% na tle k+li zie%skiej i has,o 7>oska pa tia na pewno zat i+%$+je8143/ o az w cz&.ci #olnej 7Cewol+cja isla%ska w *ibanie8144(

141

>s)amsk% C(-r R>s)am%c <es%stanceS ska2a s%* z (ona2 #000 2oskona)e w szko)on c, % Jw%etn%e uz'ro!on c, 'o!own%k-w. 142 6tao s%e tak w w n%ku tr-!stronne! ugo2 zawarte! (o2 aus(%c!am% C1H, na moc kt-re! uwo)n%ono 4#0 G%'ancz k-w % 5a)est 3cz k-w (rzetrz m wan c, (rzez >zrae). 143 Werset zaczer(n%*t z Koranu , o2 kt-rego Eez'o))a, (rz !I nazw*. 144 5rzez ten na(%s uw%2aczn%a s%e w( w >ranu, naw%Izan%e 'I2Q kont nuac!a 7%ae! <ewo)uc!% w >ran%e.

58

:.1.2 .@%M%4C Islams#i Ruch +poruA Palestyna

=a!as jest skrte! od =arakat alF Baubawa!ah alF 9sla!ija

I9sla!ski :uch 1%oruJ1QD# 8ato!iast =a!as %o ara&sku oznacza odwag$ i waleczno # crd"a organizacyjne i ideologiczne =a!asu %ochodz od ruchu <ractwo Buzu"!a)skie1QA# 5ele! <ractwa syste! istotnych dzia"a) s%o"ecznych, ktre nazywaj >a4wah# 1rganizacja %owsta"a w 1ONC r# w strefie 2azy %o wy&uchu intifady z ins%iracji cz"onkw Stowarzyszenia <raci Buzu"!a)skich# 1rganizacja &ardzo szy&ko znalaz"a %o%arcie wrd 'alesty)czykw, %oniekd dzi$ki swy! &ardzo radykalny! has"o! i &ezko!%ro!isowej %ostawie# /r($na go W doku!encie zwany! Zo&owizanie! =a!asu z 1N sier%nia 1ONN !o(na %rzeczyta , (e .K/ra l .d/i istnia tak dugo do0(ki islam ni 0oko2o$ / 0o$i r/#hni, /i mi0, %onadto g"osi tak(e, ze roz%oczyna wi$t wojn$ z %a)stwe! izraelski!, a .konf r n#2 to tylko strata #/asu01QC# :uch =a!asu zosta" %rawnie zarejestrowany w 9zraelu w 1OCN roku, %rzez szejka ,h!eda ;assina1QN, duchowego lidera ruchu, jako nie%rzynoszca zysku organizacja %od nazw .alFBuja!a0# Stowarzyszenie to %rzede wszystki! %odej!owa"o dzia"ania !ajce na celu nak"anianie s%o"ecznoci do cilejszego %rzestrzegania isla!u# W toku intifady=a!as na&ra" te!%a, rozszerzajc swoje dzia"ania na Zachodni <rzeg ;ordanu, a&y w efekcie sta sie do!inujcy! funda!entalistyczny! ruche! isla!ski! na /erytoriach oku%owanych# =a!as finansowany &y" g"wnie %rzez %rywatnych s%onsorw z ca"ego wiata, %"accych isla!ski %odatek religijny zwany zakate!1QO# Wi$kszo funduszy =a!asu trafia do na akcje charytatywne, %rowadzenie sz%itali i !eczetw# =a!as uczestniczy" tak(e w dzia"alnoci zwizkw zawodowych i iz& handlowych# >zia"alno
14# 14$

z&rojna %odj" %o wy&uchu, w 1ONC roku

8om W 2awn%cz 7e))ona, %ncyklopedia... op. cit., s.39$. 7ractwo +uzuma3sk%e (owstao w )atac, 2wu2z%est c, OO w%eku w Mg%(c%e % o2now% swo!I 2z%aa)noJ. w )atac, s%e2em2z%es%It c, w Jw%ec%e ara'sk%m,g-wn%e w &or2an% % Mg%(c%e. 140 ,tt(F@@,at%kAa,.un%.o(o)e.()@5G-Eamas.,tm. 14/ 6ze!k A,ma2 >sma%) &ass%n R193$S czonek 7ractwa +uzuma3sk%ego, !e2en z zaoz c%e)% Eamasu. 149 Hakat= (rawo ws(-)not muzuman-w 2o na2w k% %n2 w%2ua)nego ma!Itku w znawc %s)amu. W (a3stwac, muzu)ma3sk%c, !est to o'ow%Izkow (o2atek. 6tanow% on m%n%ma)nI oczek%wanI kwot*, w%e)u muzuman-w o:%aru!e znaczn%e w%*ksze kwot na ce)e c,ar tat wne. ,tt(F@@,at%kAa,.un%.o(o)e.()@5G-Eamas.,tm.

59

%alesty)skiego %owstania zwanego intifad1D0# 'o wojnie w zatoce 'erskiej =a!as sta" si$ wiodcy! ugru%owanie! terrorystyczny! na /erytoriach 1ku%owanych, a tak(e w sa!y! 9zraelu# >zi jest druga, %o Satah, co do znaczenia gru%, a czasa!i %ostrzegany jest nawet jako gro*ny konkurent dla sowieckiego ruchu nacjonalistycznego# 1&ecnie stanowi najsilniejsz gru%$ stanowica zagro(enie dla %rocesu %okojowego, a eskalacja jego dzia"alnoci terrorystycznej %o%rzez sa!o&jcze ataki &o!&owe na cele cywilne w 9zraelu w 1OOA roku nie!al do%rowadzi"a do zerwania roz!w %okojowych# Statut odzwierciedla" i kolonialistw0# =a!asu zile =a!as odrzuci" w%"ywy %rzyj" koncesyjny d(ihad jako styl 1W', %oniewa( orientalistw ka(dego .zachodnich !isjonarzy,

o&owizek

!uzu"!anina# Bi!o, (e =a!as uwa(a zniszczenie 9zraela za %riorytet, jego cele! jest tak(e zintegrowanie s%o"ecze)stwa od %odstaw, %o%rzez sie !eczetw, instytucji oraz ugru%owa) s%o"ecznych# Struktura organizacji z!ieni"a si$ %o aresztowaniu duchowego %rzywdcy, ;assina, kiedy to ujawni"y si$ w%"ywy z innych krajw, takich jak7 ;ordan, Syria, Stany Zjednoczone# ;ednak !i!o aresztowania ;assina, cz$ciowo kontrolowa" on dzia"alno jedny! z g"wnych (da) =a!asu1D1# W sk"ad dowdztwa =a!asu, o%rcz g"wnego duchowego %rzywdcy, szejka ;assina, wchodzi naczelna rada konsultatywna, ktr tworzy religijna starszyzna ka%"anw# 'ochodz oni cz$ciowo z terytoriw oku%owanych, oraz w wi$kszoci z zewntrz# Za ataki terrorystyczne od%owiedzialne jest !ilitarne skrzyd"o =a!asuF <rygady 9zz alF>in alFLasse!1D2 # /erroryz! =a!asu !a dwa cele taktyczne# 'ierwszy! jest trzy!anie s%o"ecznoci (ydowskiej w strachu, co !ia"o&y do%rowadzi do %owstania wewn$trznej, izraelskiej o%ozycji s%rzeciwiajcej si$ oku%acji i &udowaniu
1#0

organizacji# ;ego uwolnienie &y"o

6owo inti!ada oznacza w !*z ku ara'sk%m nage otrzIJn%*c%e s%* ze snu, a take 2ren%e )u' 2reszcze z (owo2u c,oro' cz strac,u. 5owstan%e 5a)est 3cz k-w (rzec%wko %zrae)sk%e! oku(ac!% ter tor%-w zam%eszka c, (rzez ara'-w. +%a m%e!sce 2wa tak%e (owstan%a= > %nt%:a2a o'e!mu!IcI )ata 19/0-1991 oraz >> %nt%:a2a o'e!mu!Ica )ata 2000-2004. Tame.
1#1 1#2

8om W 2awn%cz 7e))ona,%ncyklopeia op. cit.,s. 39$. 7r ga2 >zz a)-8%n a)-Kassem, zaoone w 1991 r., a nazwane na czeJ. c,ar zmat cznego 2uc,ownego za'%tego w 193#r., g2 staw%a o(-r 'r t !cz kom. Tame, s. 390.

60

osiedli (ydowskich# >rugi! zadanie! jest s%rowokowanie 9zraelczykw do ze!sty, co wywo"a u 'alesty)czykw nie%okj, ktry %*niej !og"a&y wykorzysta isla!skiej =a!as# =a!as odegra" wa(n rol$ w %e"nej %rze!ocy dzia"alnoci wywrotowej zarwno i radykalnych %rzeciwko o%eracjach jak skierowanych 9zraelczyko!,

terrorystycznych,

i ara&ski! kola&oranto!# 8a %ocztku stosowali g"wnie .tradycyjne0 !etody terrorystyczne- %od%alenia, sa!ochody E %u"a%ki, %odk"adanie &o!& i %orwania# Z &iegie! czasu ugru%owanie .wys%ecjalizowa"o0 si$ w sa!o&jczych atakach &o!&owych#

:.1.:.%l=DaidaA %f$anistan.
,lF`aida I&azaJ, to !i$dzynarodowa .gru%a ws%arcia0 finansujca i kierujca dzia"alnoci isla!skich &ojownikw na ca"y! wiecie# Mwa(ana za najgro*niejsz organizacj$ terrorystyczn wiata, walczc ze wszystki!i naroda!i i rzda!i, ktre nie kieruj si$ skrajn inter%retacj isla!u# 'owsta"a %odczas wojny ze Zwizkie! :adziecki! w ,fganistanie, a jej rdze) stanowi weterani wojenni z ca"ego isla!skiego wiata# ,lF`aida za"o(y" ok roku 1ONN saudyjski !ilioner i isla!ski &ojownik, 1sa!a &in 3aden, %o za!achu na MS, w dniu 11#0O#2001 r#, uwa(any za jednego z najnie&ez%ieczniejszych terrorystw na wiecie# 1sa!a &in 3aden wkroczy" na drog$ wojownika wi$tej wojny w 1OCOr#, kiedy sowieckie wojska najecha"y ,fganistan# 'rzenis" swoje interesy, w ty! kilkaset lojalnych %racownikw i ci$(ki s%rz$t z ,ra&ii Saudyjskiej do ,fganistanu, &y &roni isla!skie zie!ie %rzed niewierny!i# 'ierwszy! krokie! &y"o stworzenie zorganizowanego %rogra!u, %o&oru# Wraz z %rzywdca 'alesty)skiego <radztwa Buzu"!a)skiego, zorganizowa" urzd rekrutacyjny E Bakta& alF Lhida!at IB,LJ1DK# Mtworzy" sie &iur na&oru na ca"y! wiecie, tak(e w Xuro%ie i Stanach Zjednoczonych# W cigu nies%e"na roku &in 3aden dys%onowa"a tysica!i ochotnikw trenowany!i w jego %rywatnych o&ozach#
1#3

Lwaterujcy

,fganistanie

&in

3aden

utworzy"

%ot$(n

+akta' a)- K,%2amat, +AK- 4rzI2 6uz' Wo!skowe!, zac,*ca) mo2 c, Ara'-w z caego Jw%ata 2o wste(owan%a w szereg% 'o!own%k-w wa)czIc c, o w zwo)en%e A:gan%stanu. ,tt(F@@en.w%k%(e2%a.org@w%k%@+akta'Za)-K,a2amat

61

!i$dzynarodow sie w r(nych krajach#

"czc wszystkich !uzu"!a)skich ekstre!istw

1sa!a &in 3aden %ochodzi z ,ra&ii Saudyjskiej gdzie jego rodzina doro&i"a si$ %oka*nej fortuny w &ran(y &udowlanej# W okresie interwencji radzieckiej w ,fganistanie ws%o!aga" !ud(ahedinw, ws%"%racujc z si"a!i s%ecjalny!i Stanw Zjednoczonych i 'akistanu# ;ego stosunek z!ieni" si$ radykalnie %o wojnie z 9rakie! o wyzwolenie Luwejtu, w wyniku ktrej a!eryka)scy (o"nierze zostali roz!ieszczeni na terenie jego rodzinnej ,ra&ii Saudyjskiej # 'ozostawienie a!eryka)skich &az wojskowych w ,ra&ii %o zako)czeniu o%eracji .'ustynna <urza0 %rzez radykalnie nastawionych funda!entalistw !uzu"!a)skich zosta"o ode&rane jako swego rodzaju o&raza honoru narodowego# 'oz&ycie si$ w%"yww Zachodu i Zachodniej cywilizacji sta"o si$ g"wny! cele! ideowy! ugru%owa) funda!entalistycznych w wiecie !uzu"!a)ski!, a w o&liczu %rzewagi !ilitarnej %rzeciwnika s%oso&e! realizacji tego celu sta" si$ terroryz!1DQ# Wkrtce wi$kszo za!achw terrorystyczny kojarzono z 1sa! &in 3adene!- eks%lozj$ w ,denie w 1OO2 r#7 nieudany za!ach na %rezydenta 5lintona na Sili%inach7 za!ach na a!eryka)skie &azy wojskowe w :ijadzie i >ahranie w 1OOA r#7 wysadzenie w %owietrze w 1OON r# a!&asad MS, w 8airo&i i >ar esFSalaa!7 zato%ienie w 2000 r# w ade)ski! %orcie a!eryka)skiego okr$tu wojennego MSS# R5oleR1DD# 1sa!a &in 3aden, sta" si$ ty! sa!y! naj&ardziej %oszukiwany! terroryst na wiecie# 8ale(y zauwa(y , i( do%iero od %o"owy lat dziewi$ dziesitych ]] wieku 1sa!a &in 3adin zacz" !wi otwarcie o a!eryka)ski! i!%erializ!ie i jego roli w %rocesie rozk"adu M!!y isla!skiej, od %ocztku lat siede!dziesitych ]] w#1DA ,&y odcign uwag$ od faktycznych %rzyczyn antya!eryka)skiej %ostawy, w swoich wy%owiedziach %odkrela"
1#4

.ocznik strate&iczny 0EEH30EE0, s. 340-341, &a2w%ga K%werska, Awiat w latach HIJI 8 0EEF, 5ozna3 200#, s. 32$-32/. 1## Tam?e. 1#$ W kw%etn%u 199# r. w w w%a2z%e 2)a :rancusk%ego 2z%enn%karza (rz w-2ca A)-Ka%2 tw%er2z%F R;S s(rzec%w%a!Ic s%* ate%st cznemu H6<<, 6au2ow%e w 'ra)% mn%e !ako re(rezentanta w A:gan%stan%e. &a n%e wa)cz em z komun%zmem za(om%na!Ic o zagroen%u z Hac,o2u"= 8)a nas n%e ' a wana wa)ka z H6<< w o'ron%e %nteres-w 46A t )ko, man%:estowan%e muzuma3sk%e! so)%2arnoJc% R...S= komun%zm ' (%erwsz m ce)em, Amer ka '*2z%e nast*(n m. To !est 2o(%ero (oczItek wa)k% 2o Jm%erc% a)'o 2o zw c%*stwa", 2nternational 2slamic Front !or :ihad -&ainst the :ews and (rusaders, R4<GS ,tt(F @@www.%ct.org.%) @%nterZter @ org2et .c:m[ org%2T04, z 24 >>> 2004.

62

fakt uznania nie%odleg"oci 9zraela %rzez sekularyzowany rzd Xgi%tu, ktry stworzy" nie&ez%ieczny %recedens w stosunkach %a)stw isla!skich regionu <liskiego Wschodu1DC# Widzc s"a&nce zainteresowanie swoj dzia"alnoci ze strony %a)stw ara&skich, %rzywdcy ,l E Laidy zacz$li si$ do!aga %rawa do odgrywania wi$kszej roli %olitycznej w regionie <liskiego Wschodu1DN, szczeglne %retensje wysuwano w deklaracjach w stosunku do w"adz ,ra&ii Saudyjskiej1DO# Lolejny! krokie! za%owiadajcy! roz%rawi$ z %olityk MS,

w regionie <liskiego Wschodu &y" wywiad z !arca 1OOC r# dla a!eryka)skiej stacji infor!acyjnej &GG, w ktry! 1sa!a &in 3aden za%owiedzia", i(- .I###J By deklarowali!y d(ihad %rzeciw rzdowi MS,, %oniewa( rzd ten jest nies%rawiedliwy, z&rodniczy i tyra)ski, %o%e"nia czyny ohydne i nies%rawiedliwe w swoi! i!ieniu lu& %o%iera dzia"ania 9zraela# 'rzez te czyny deklarowali!y d(ihad %rzeciw wa! tak jak nakazuje na! nasza religia# S"owo najwy(szego <oga ka(e na! wy%$dzi ,!erykanw jak najdalej od !uzu"!a)skich krajw# 8asz d(ihad kierowany jest %rzede wszystki! %rzeciwko wszystki! (o"nierzo! a!eryka)ski! i cywilo! w kraju >wch Pwi$tych Biejsc oraz cywilny! celo! w Stanach Zjednoczonych01A0# ,l Laida jest %rzyk"ade! struktury terrorystycznej nowego ty%u# /o sie wielonarodowa, z"o(ona i %owizana, z co naj!niej kilkunasto!a do Zachodu, %rozachodnich oraz w%"yw organizacja!i funda!entalistyczny!i dzia"ajcy!i sa!odzielnie w r(nych cz$ciach wiata# ;ednoczy je nienawi i .wieckich0 rzdw w wiecie !uzu"!a)ski!

funda!entalistycznej inter%retacji sunnickiego od"a!u isla!u# 'oszczeglne organizacje s roz%roszone, cz$ciowo .u%ione0 i dodrze zakons%irowane#
1#0

6zerze! wF &. 7r a, 6liski i Arodkowy Wschd w stosunkach op. cit., s. 140.

1#/

5anu!Ica 2 nast%a 6au2-w (rz 'raa t tu 6tran%k-w 8w-c, \w%*t c, +eczet-w, a' (o(raw%. wasn w%zerunek, g2 skostn%a " s stem (o)%t czn coraz 'ar2z%e! sta!e s%* (o2atn na n%e(oko!e wewn*trzne, kt-re w korz stu!e raczku!Ica" o(oz c!a, szerze! wF W. Y%e 3sk%, Pe+nia p+ksi?yca, >W(rost", 19 >N 199/. 1#9 3 s%er(n%a 199# r. Csama '%n Ga2en w 2a komun%katF Ctwart )%st 2o Kr-)a Ba,2a", w kt-r m zarzuca rzI2om 6au2-w m. %nF 'rak (o(arc%a 2)a sun%ck%ego %s)amu, n%eu2o)nI (o)%t k* o'ronnI, trwon%en%e (u')%czn c, (etro2o)ar-w , o'ecnoJ. n%emuzuma3sk%c, o'ro3c-w w kr-)estw%e, wz wa 2o (art zanck%e! wa)k% (rzec%w s%I 46A stac!onu!Ic m na teren%e Ara'%% 6au2 !sk%e!. T,e >nternat%ona) 5o)%c >nst%tute :or ?unter 9 Terror%sm, -l,Kaida, R4<GS ,tt(F @@www.%ct.org.%) @%nterZter @ org2et.c:m[org%2T04,z 24 >>> 2003. 1$0 B%n2)aw, ?11 +arc, 1990 %nterA%ew w%t, Csama '%n Ga2en, R4<GS ,tt(F@@news.:%n2)aw.com@cnn@2ocs@'%n)a2en@'%n)a2en%ntAw-cnn.(2:, z 24 >>> 2004.

63

,l Laida stanowi struktur$ sa!ofinansujc si$, nie jest &ez%orednio finansowo ws%ierana ani %olitycznie kontrolowana %rzez rzdy konkretnego %a)stwa1A1# 1&serwujc rozwj ,l F Laidy, %rofesjonaln koordynacj$ jej dzia"a), struktur$ !o(na stwierdzi , i( zacz$"a ona %rzy%o!ina agend$ na kszta"t wywiadu i kontrwywiadu1A2# 1rganizacja ta zas"uguje na szczegln uwag$ ze wzgl$du %rzynaj!niej na trzy zna!ienite cechy- %otencja" ludzki, zasi$g terytorialny %rowadzonych dzia"a) oraz *rd"a finansowania# 'ierwiastek ludzki w tej organizacji stanowi o jej sukcesie# Ze wzgl$du na %rzygotowanie taktyczne, trening fizyczny i %sychologiczny cz"onkowie# ,l# F Laidy !ogli rzuca wyzwanie MS,# Lierownictwo ,l F Laidy dzi$ki %osiadany! !o(liwocio! techniczny! %u&likowa"o nawet %odr$czniki dotyczce zasad i wariantw walk %artyzanckich w terenie zur&anizowany!# ;edny! z %odstawowych *rde" finansowania &y" %rzywdca 1sa!a &in 3aden, ktry dzi$ki oso&iste!u !ajtkowi i koneksjo! rodzinny! dys%onowa" !ajtkie! co naj!niej w wysokoci K00 !ln dolarw MS,# 1%rcz zyskw z inwestycji w .legalne0 %rzedsi$wzi$cia ugru%owanie to !og"o liczy na du(e ws%arcie %ochodzce g"wnie z regionu <liskiego Wschodu1AK# 1 ws%ieranie tego ugru%owania %odejrzewanych &y"o wiele &ankw i agend rzdowych %a)stw Zatoki 'erskiej, !#in# *u.ami islami Bank1AQ# 1%rcz darowizn od za%rzyja*nionych z ,l F,id gru% %rzedsi$&iorcw i finansistw, %o!oc %"yn$"a szeroki! stru!ienie! od organizacji charytatywnych, %rzyk"ade! !o(e &y - M ry Knt rnational F li f Ag n#y1AD# <ojownicy zdo&ywali te( rodki finansowe w akcjach z&rojnych, r(nego rodzajach na%adach i wy!uszeniach# 1&ecnie trudna jest do oszacowania kwota, jak uzyska"a ta organizacja z handlu &roni i narkotyka!i1AA#
1$1 1$2

W. 6z m'orsk%, 'oktryna 6usha. 7 2goszcz 2004, s. 94-9#. 5. G. W%))%ams, -l. 8 Kaida op. cit., s. 32 . 1$3 5rze2staw%c%e)e wa2z Ara'%% 6au2 !sk%e! w 1999 roku, oJw%a2cz )%, e t )ko z %c, (a3stwa na swo!I 2z%aa)noJ. organ%zac!a ta otrz maa okoo #0 m)n 2o)ar-w 46A, ze'ran c, w :orm%e !amun ,szerze! wF #/er/iew o! 1tate,1ponsored Terrorism, 8e(artment o: 6tate 5u')%cat%on C::%ce o: t,e 6ecretar o: 6tate <e)ease2 ' t,e C::%ce o: t,e ?oor2%nator :or ?ounterterror%sm, R4<GS ,tt(F@@www.us%s.usem'.se@terror@r(t2000@oAerA%ewstate.,tm), z kw%etn%a 2004. 1$4 5. G. W%))%ams, op. cit., s. 109., 1$# Tam?e s. 40. 1$$ W 2a!e s%*, e !e2 n%e na!w s% (rze2staw%c%e)e a:ga3sk%ego re%mu Ta)%'-w mog)%' oszacowa. 2omn%emane kwot z w m%en%on c, wczeJn%e! (roce2er-w. T m 'ar2z%e!, e sam re%m w%e)okrotn%e ' oskaran (rzez s(oecznoJ. m%*2z naro2owI o (o2o'ne (rakt k% oraz ws(%eran%e

64

8ale(y zauwa(y , i( stosunek tzw# wiata isla!u do oso&y 1sa!y &in 3adena nie &y" jednoznaczny# 'rzywdcy %a)stw, elity intelektualne od(egnywa"y si$ od jego ekstre!iz!u i !etod walki, %ostrzegajc 3agena jako *rd"o ko!%ro!itacji wysi"kw %olitycznych o wiary !uzu"!a)skiej# Zdawali so&ie s%raw$, i( lider ,l E`aidy uzur%owa" so&ie %rawo do wyst$%owania w roli rzecznika ucinionych z /rzeciego Pwiata# 8ato!iast dla ara&skiej ulicy sta" si$ sy!&ole!, !ia"kie!, ktry oficjalnie nawo"ywa" do walki z ,!eryk# ,ra&ska ulica nienawidzca ,!eryki, w %ierwszej kolejnoci za ws%arcie dla 9zraela w konflikcie o %alesty)skie zie!ie, nast$%nie za a!eryka)skie ataki rakietowe na ,fganistan w 1OON roku Iw odwecie za za!achy &o!&owe w Lenii i /anzaniiJ uczyni"a go .idole!0 dla &iedoty ze slu!sw od <ejrutu %o Banil$# 9! &ardziej dzia"alno jego &udzi"a rozg"os, ty! "atwiej &y"o !u zdo&ywa rekrutw, a tak(e !o(nych s%onsorw#

:.1.E. Inne islams#ie or$anizac e terrorystyczne

9lo cho

organizacji o charakterze terrorystyczny! nie %ozwala !i na istnienie wiekszej licz&y isla!skich ugru%owa)

o!wienie tego te!atu ca"kowicie, jednak(e w ty! %odrozdziale chcia"a&y!, nakreli terrorystycznych#

,&u

Sajaf,

Sili%iny

8iewielka

gru%a

isla!ska

walczca

o ustanowienie !uzu"!a)skiego %a)stwa w stylu ira)ski! na Bindano, wys%ie %o"o(onej na %o"udnie od Sili%in# >zia"alno terrorystyczna gru%y to ataki &o!&owe, za&jstwa, %orwania i wy!uszenia od fir! i &ogatych &iznes!enw#

,lF>(a!a4a alF 9sla!ija I2ru%a 9sla!skaJ, Xgi%t E 'owsta"a w latach siede!dziesitych ]] wieku, %ocztkowo jako ruch# 2"osi", (e

m%*2z naro2owego terror zmu, szerze! wF A. <as,%2, Tali owie, op. cit., ss. 41$.

65

%a)stwa !uzu"!a)skie !aja &y rzdzone %rzez Loran# 2ru%a nie cieszy sie %o%arcie! s%o"eczny!, jest silnie %odzielona# ;ej ataki s %owa(ne i %rzynosz wiele szkd#

<rygada, 1C I Sorce 1CJ, 'alestyna E %owsta"a we wczesnych latach siede!dziesiatych# Mtworzona zosta"a %rzez oficerw organizacji alF Satah, wkrtce %o wydaleniu 1W' z ;ordanii# >zia"alno terrorystyczna u"atwia sie infrastruktury w r(nych krajach#

>(a!aat ulF Subra, 'akistan E isla!ska sekta %ragnca oczyci isla!# Mgru%owanie atakuje roz!aite cele, w ty! tak(e innych !uzu"!anw#

Satah, :ada :ewolucyjna, 3i&an E 'alesty)ska Satah znana tak(e jako ,&u 8idala, %owsta"a w 1OQCr#, 1rganizacja utrzy!uje, (e walka %rzeciwko 9zraelowi jest wi$ta zasad# 'rze%rowadzi"a liczne ataki#

Satah tanzi!, 'alestyna E %owsta"a w 1OODr#,%owo"ana %rzez ;asira ,rafata i dowdztwo Satah# Stanowi"a %rzeciwwag$ dla funda!entalistw isla!skich %rzeciwnych ,rafatowi i 1W'#

Sront Wyzwolenia 'alestyny, 3i&an E %owsta"a w kwietniu 1OCCr#, w rezultacie roz"a!u 3udowego Srontu Wyzwolenia 'alestyny# 1rganizacja %rowadzi walk$ z&rojna z 9zraele!#

66

 2ru%a >(ihad, Xgi%t E istnieje od ko)ca lat siede!dziesitych, %odzielona na dwa od"a!y# 5ele! ws%lny! jest o&alenie istniejcego rzdu oraz w%rowadzenie re(i!e! isla!ski!#

Z&rojna

2ru%a

9sla!ska,

,lgieria

ugru%owanie

roz%ocz$"o

dzia"alno w 1OO2r#, isla!ska gru%a ekstre!istyczna, ktrej cele! &y"o o&alenie wieckiego rzdu ,lgierii# W ostatnich latach organizacja w"czy"a sie do ka!%anii terrorystycznej, ktrej skutkie! &y"o kilka !asakr cywilw#

:.2.

Za

spraw?

wa0nie sz?

ni0

0ycie....Zamachowcy

samo<; cy

Za!achowcy sa!o&jcy, czyli ludzie, ktrzy decyduj si$ odda w"asne (ycie, %odej!uj walk$ za wy(sze idea"y i cele, unicestwiajc w"asne (ycie1AC# Wczesny!i taki!i for!a!i &yli (ydowscy sykariusze w staro(ytnoci , %rzez redniowiecznych assasynw i !uzu"!a)skich &ojownikw %rzeciwko zachodni! i!%erio! kolonialny!# Zjawisko to o&j$"o w ostatnich dwudziestu latach o&j$"o 9ran, 3i&an, 9zrael, Sir 3anke, a teraz staje na! si$ &li(sze, %oniewa( wid!o zagro(enia taki! atakie! jest o&ecnie %rawdo%odo&ne w ka(dej cz$ci wiata#### 5ho droga sa!o&jczych za!achw jest &ardzo rozga"$ziona, to wcale

jednak nie jest dowolna# Zacz$"y ta &ro) stosowa nieliczne ugru%owania tj# =a!as i =ez&ollah, nie korzysta za z nich 9:,1AN %odo&nie jak 5zerwone
1$0 1$/

?,. <euter, =amachowcy samo 7cy,Warszawa 2003,str.1#. >r)an2zka Arm%a <e(u')%ka3sk, (owstaa w 19$9r.,!ako ta!ne skrz 2o 6%nn Be%n, )ega)nego ruc,u(o)%t cznego, stara!acego s%e o usun%*c%e s% 'r t !sk%c, z >r)an2%%, szerze! w <. +. 7arnas, op cit., s. 11#.

67

<rygady we W"oszech, wietlisty Szlak w 'eru, ale tak(e 1W' i inne gru%y %alesty)skiej %artyzantki !iejskiej, czy !uzu"!a)scy &ojownicy w <oni czy Losowie# Warto tutaj %odkreli %ewien %aradoks, tzn#, 5o s%rawi"o, (e idea za&ijania w %o"czeniu z ofiarowanie! (ycia %ojawi"a si$ w isla!ie, aczkolwiek w niektrych %rzy%adkach nie zosta"a zaakce%towana# 5i sa!i wyznawcy jednej religii, !uzu"!anie, %odzielili sie na zwolennikw i %rzeciwnikw tej taktyki# Z drugiej strony widniej ugru%owania, ktre z isla!e! nie !aja nic ws%lnego a si$gn$li %o ten rodek wali, jak wiecka 'artia 'racujcych Lurdystanu w /urcji, czy te( se%aratyci ta!ilscy, ktrzy s %rzewa(nie wyznawca!i hinduiz!u# ;e(eli nie religia, to, co !o&ilizuje %ewn cz$ ludzi to %odj$cia tak drastycznych krokw##### Straszliwy terror zwizany z za!acha!i sa!o&jczy!i %o raz %ierwszy w czasach nowo(ytnych sta" sie udzia"e! za"g a!eryka)skich okr$tw wojennych na 'acyfiku, %odczas 99 wojny wiatowej# W 1OQQr#, kiedy to /akijiro 1nishi o&j" dowdztwo ja%o)skiej jednostki lotniczej w Banilii, za%ro%onowa" on nowa taktyk$ walki, %olegajc na sa!o&jczych atakach lotniczych# Z %unktu widzenia ;a%o)czykw, ataki ka!ikadze, jak nazwano %ilotw sa!o&jcw, !ia"y wiele zalet7 nalot !ogli %rze%rowadza niedowiadczeni %iloci, sa!olot ka!ikadze &y" trudny do zwalczenia, %oniewa(, (e&y go %owstrzy!a trze&a &y"o go zestrzeli # =eroiz! %ilotw w%"ywa" na !orale ;a%o)czykw i %ot$gowa" strach u %rzeciwnikw# 'iloci E sa!o&jcy wierzyli, (e %rzynosz ;a%onii chwa"$# 1nishi !wi"7 .;uz jestecie <oga!i0# 8ie &rakowa"o ochotnikw# Bi$dzy A kwietnia 1OQDr#, a 22 czerwca 1OQDr#, w dziesi$ciu atakach ka!ikadze uczestniczy"o 1QDA sa!olotw# /uz %rzed !isj jeden z %ilotw na%isa"- .'rosz$ !i %ogratulowa , %oniewa( dano !i zaszczyt !o(liwoci !ierci0# ;a%o)scy lotnicy ka!ikadze jednak %rze!in$li wraz z ko)ce! wojny1AO# Sa!o&jcze za!achy &o!&owe na szeroka skale odrodzi"y si$ w latach siede!dziesitych w niektrych krajach ara&skich# 'ocztkowo s%oradyczne sa!o&jcze ataki &o!&owe stosowali 'alesty)czycy# /aktyka ta rozwin$"a sie %o inwazji 9zraela na 3i&an w 1ON2 roku# 9sla!skie
1$9

?,. <euter, op. cit., ,s. 1#.

68

ugru%owania terrorystyczne dzia"ajce na <liski! Wschodzie zacz$"y %er!anentnie stosowa ta .!etod$ walki0# =ez&ollah i roz%ocz$"a stworzy" !otywowana za!achowcw religijnie ar!i$ %artyzanck %rzeciwko w wietlej

wysy"anie

sa!o&jcw

9zraelczyko!1C0# 9sla! za&rania sa!o&jstwa, jednak !ier wojnie za%ewnia wierny! !iejsce w raju#

W listo%adzie 1ON2 r#, !"ody !$(czyzna wjecha" sa!ochode! oso&owy! wy%e"niony! !ateria"a!i wy&uchowy!i w &udynek izraelskiego dowdztwa w /yrze# =ez&ollah w &y! czasie for!alnie jeszcze nie istnia", ale %rzedstawia ten atak jako jeden z %ierwszych %rze%rowadzonych %rzez jego cz"onkw1C1# W kolejnych latach organizacja %rze%rowadzi"a liczne ataki terrorystyczne z zastosowanie! .(ywych &o!&0# 'odczas niektrych akcji terrorystycznych uwidoczni" sie %ewien %ro&le! w stosowaniu tej &roni, ot( wrd ofiar atakw znajdowali sie !uzu"!anie# ;ak to !ia"o !iejsce !iedzy inny!i w /yrze, kiedy to %odczas za!achu, gdy sa!ochdF &o!&a, uderzy" w kwater$ ar!ii izraelskiej, zgin$"o N0 os& w ty! jednak &y"o 1D 'alesty)czykw i 3i&a)czykw6# 9 na to znale*li us%rawiedliwienie duchowni &lisko zwizani z =ez&ollahe!# .1dnale*li0 oni w %rawie %ozwolenie na za&ijanie !uzu"!anw, w %rzy%adku gdy&y wrogowie u(ywali !uzu"!anw jako (ywych tarcz# Sto%niowo %rzez lata %owsta"a kultura !$czennictwa# Sa!o&jcze ataki nie !noga &y z definicji sa!o&jstwe!, u(ywa asie wiec w stosunku do nich %oj$cia amal2iat al-istis/hadi22a7 czyli !$cze)ska o%eracja# ,!eryka)ska &adaczka terroryz!u Bartha 5renshaw, zanalizowa"a

s%ektru! %rzyczyn, kiedy i w jakich sytuacjach staja w szczeglnoci sa!o&jcze ataki, a w oglnoci terroryz!# .Stawiania o%r rzdowi !o(e w %rawdzie %rowadzi do jego os"a&ienia, ale rwnie do&rze do jego wz!ocnienia, gdy wi$cej os& &$dzie si$ identyfikowa z gru% i do!aga si$ ze!sty# Studia %r&ujce ustali co os"a&ia terroryz! wskazuje na inne czynniki-s"a&nce %o%arcie ze strony ludnoci, de!oralizacja, lecz tak(e

100 101

8om W 2awn%cz 7e))ona.%ncyklopedia.. op. cit., s. 2#$ E.&a'e) op. cit., s.$/.

69

%rzewiadczenie %rzywdcw, (e terroryz! s%e"ni" swj cel i nie jest juz %otrze&ny01C2 # =ez&ollah w %ewny! sensie awansowa", z %ozycji s"a&szego %rzeszed" do ofensywy# 1dnis" z&yt wielki sukces i nie !usi juz wy!aga od swoich zwolennikw, &y %owi$cali dla niego Zycie# =ez&ollah nada" za!acho! sa!o&jczy! nowy wy!iar# 1%racowa" ca"y !echaniz! %os"ugiwania si$ t !etoda walki, zad&a" nawet o od%owiedni %ro!ocje# Zachowania, ktre dla nas s a&strakcyjne w tej s%o"ecznoci s codziennoci# :odziny !artwych za!achowcw s du!ne z swoich &liskich, ktrzy id wa"czy z wrogie! a &roni w tej walce jest w"asne (ycie# 8iejednokrotnie czyn ten jest %owielany w rodzinach, tzn# %o ojcu idzie syn, za syne! crka#### :odziny !$czennikw s o&darzane szczeglny! szacunkie!# Sa!o&jcze ataki to &ro) &ezsilnych &d* des%eratw# 1%ierajc si$ na szyickiej tradycji roli ofiary, =ez&ollah czer%a" jednak tyle energii, (e teraz nie chce ju( &y ofiar i %ragnie si$ %oz&y aury nie!ocy# Lultur$ ofiary !a zast%i kultura zwyci$zcy, za jakiego uwa(a si$ =ez&ollah# We wrzeniu 1OOKr#, zosta" %od%isany izraelsko %alesty)ski uk"ad %okojowy# =a!as, ktry nie zgadza" si$ nawet na uznanie 9zraela, roz%ocz" dzia"ania %rzeciwko 1W'# W celu zwi$kszenia swojej wydajnoci =a!as wszed" w sojusz z 9rane!, a&y sa&otowa %roces %okojowy# W za!ian za zwi$kszenie atakw na 9zrael, 9ran o&ieca" =a!asowi %o!oc finansow w wysokoci K0 !ln dolarw rocznie1CK# >o%rowadzi"o to do wy"onienia si$ z &rygady alFLase!, sa!o&jczych !$czennikw, zains%irowanych %roira)sk organizacj =ez&ollah w 3i&anie# >u(a cz$ z tego rocznego &ud(etu idzie na utrzy!anie !eczetw, szk", sieroci)cw, sz%itali# =a!as troszczy si$ o rodziny sa!o&jcw, u!ozliwia on (ycie jak i !ier # 9dea !$cze)stwa z isla!u czer%ie ca"e osadzenie sa!o&jczego ataku w sieci s%lecionej z sur Loranu, fatw i o&ietnic raju# >la isla!skiego kodeksu %ost$%owania jest decydujca r(nic czy za!ach jest sa!o&jstwe! czy nie# ,l&owie! od najdawniejszych czasw sa!o&jstwo w wiecie isla!u
102 103

?,. <euter, op. cit., s. 92. 8om W 2awn%cz 7e))ona, %ncyklopedia op. cit., s. 399.

70

stanowi"o te!at ta&u# P!ier w walce &y"a chwale&na, ale !ier z o&cej reki# S%ecjalna o%cja %ozwalajca na za&icie innych ludzi, stosujc cz"owieka jako chodzc &o!&$, nie !og"a &y dzie"e! 'roroka, z jednako %rostego %owodu7 w czasach Baho!eta nie &y"o "adunkw wy&uchowych#### ;edyn dost$%n &roni &y" !iecz &d* &ro) %odo&nego ty%u# ;ednostka %ozostawa"a w walce jednostk, skazan na w"asne u!iej$tnoci a nie na wynalazki techniki# Za!achowcy E sa!o&jcy s niekonwencjonaln &roni w r$kach fanatycznych %rzywdcw# Lwestionuj oni ka(dy rozkaz, (adna gro*&a nie !o(e ich zastraszy , dlatego wz&udzaj tak ogro!ny strach# Wiele !o(na&y jeszcze na%isa na te!at za!achowcw sa!o&jcw, gdy( w niesko)czono !o(na analizowa %ortrety %sychologiczne takich za!achowcw# 'rzyglda si$ z r(nych stron i w r(nych kontekstach#

8ie!niej jednak ja za%rzestane ta tej krtkiej analizie, %oniewa( uwa(a!, (e ten frag!enty jednoznacznie nakrela %rawdziw istot$ sa!o&jczych atakw# 'odstaw tej dzia"alnoci nalewno nie jest isla!, religia w ty! %rzy%adku jest jedynie narz$dzie! stosowany! do !ani%ulacji naiwny!i jednostka!i# 'odsu!owujc te!at ten chcia"a&y! %rzytoczy %ewien cytat, ktry oddaje %owag$ %ro&le!u- .8ie roszcze) so&ie jednak %retensji do osdzania innych, !o(e !usieli!y %j t straszliw okr$(n drog, (e&y wycign z niej nauk$# 8ie sdzie &y to &y"a wola <oga, kiedy kto tak %orostu odrzuca swoje (ycie01CQ# S"owa te %adaj z ust ko&iety, ktrej trzynastoletni syn zgin" jako jeden z za!achowcwFsa!o&jcw##

104

?,. <euter, op. cit., s. 3#3.

71

Za#o"czenie

Za!achy z 11 wrzenia w s%os& dra!atyczny ujawni"y ws%"czesne zagro(enia ze strony struktur terrorystycznych# Z!usi"y do zastanowienia nad adekwatny!i for!a!i walki z ni!i, zrozu!ienie !echaniz!w dzia"ania oraz %rzyczyn, co le(y u *rde" zjawiska, gdy( si$gajc do %odstaw "atwiej jest zrozu!ie %ro&le!# 'o wydarzeniach w Badrycie sta"o si$ jasne, (e terroryz! !o(e do%rowadzi do z!iany wynikw wy&orczych, co wywo"a"o szok w %a)stwach de!okratycznych# Wiado!o, (e terroryz! jest stary jak wiat, ale o&ecnie wraz z %rocese! glo&alizacji, sta" si$ glo&alny# Wojna %rzeciwko 9rakowi rwnie( &y"a uzasadniona oskar(enia!i o ws%"%rac$ z organizacja!i terrorystyczny!i, chocia( dowody na to &y"y !a"o %rzekonujce# Z %unktu widzenia funda!entalistw jednak oku%acja kolejnego kraju !uzu"!a)skiego sta"a si$ %otwierdzenie! ich twierdze) o %"yncy! std zagro(eniu dla wiata isla!u# 1&ecno wojsk zachodnich w 9raku sta"a si$ wi$c okazj do wz!o(enia aktywnoci !ilitarnej wy!ierzonej %rzeciwko si"o! oku%acyjny!1CD# 'a)stwa !usz toczy wojn$ z twore! &ez%a)stwowy!, nie

!ajcy! granic, ktrego nie !o(na tak %o %rostu najecha i zgnie # Bo(na
175

Cocznik st ate!iczny 2003N2004/ )a szawa 2004/ s 308-309(

72

zada so&ie oczywicie %ytanie jak &$dzie wyglda" terroryz! %rzysz"oci I&y !o(e naj&li(szejJ# 8ie !a wt%liwoci, (e w ]]9 w# coraz !niejsz rol$ odgrywa &$d %a)stwa narodowe a coraz wi$ksz !i$dzynarodowy ka%ita" czyli %onad%a)stwowe kor%oracje, a %rzychody niektrych s wy(sze ni( jednego %a)stwa# ;ak walczy z terroryz!e! i wrogie!, ktrego nie wida 6 5zy !o(liwe jest zdefiniowanie warunkw, w jakich sa!o&jcze za!achy !og sta si$ regularny!i rodka!i walki lu& terroru# Sa!o&jczy atak stawia na g"owie wszelkie regu"y wojny i w"adzy i dlatego konwencjonalne !etody zwalczania s &ezskuteczne, a nawet !og odnosi skutek odwrotny od %o(danego# ,l&owie! !ier utraci"a swoj groz$ dla kogo, kto !$cze)stwo traktuje jako wy&awienie# W efekcie utraci"a tak(e swoj !oc w"adza, ktra nie !o(e grozi czy! wi$cej ni( !ierci###### 8a to %ytanie nie !a jednoznacznej od%owiedzi# 9stnieje %ogld, (e nale(y zwalcza *rd"a za%alne terroryz!u, czyli %o %rostu ha!ujc rozrost &iedy i ws%o!agajc regiony 999 wiata# 1czywicie tego ty%u dzia"anie jest %otrze&ne, chocia(&y z %owodu zwyk"ej solidarnoci !i$dzyludzkiej# 5zy jednak zasto%uje to terroryz!6 8ie sdz$, ty! &ardziej, (e jest to zjawisko natury %olitycznej i w %olityce !a on swoje korzenie# Za ka(dy! atakie! stoj du(e %rywatne lu& %a)stwowe %ienidze E &iedni ludzie nie !ajcy nic do stracenia s tylko instru!ente! w r$kach ludo&jcw, chccych osign cel czy to %olityczny czy czysto ekono!iczny# 8ie jest, wi$c do ko)ca %rawd, (e jest to walka &iednych z &ogaty!i# ;est to raczej %ocztek nowego rodzaju walki %olitycznej lu& gos%odarczej, w ktrej (ycie ludzkie traktowane jest instru!entalnie, a cel zawsze jest ten sa! E w"adza i %ienidze# :eligia jest %owszechnie wykorzystywana dla uzasadnienia

zasadniczo wieckich konfliktw narodowych &d* etnicznych, nawet, gdy walczce strony s tego sa!ego wyznania# Mwa(a!, i( fa"szywe jest twierdzenie, (e isla! jest zagro(enie! dla Zachodu w jaki! oglny! sensie# Zagro(enie wojskowe ze strony zjednoczonych %rzez i!%eriu! os!a)skie si" isla!u dawno %rze!in$"o# W rzeczywistoci kraje isla!u realizuj w"asne, narodowe interesy, niejednokrotnie zwalczajc si$
73

nawzaje!7 9ran z 9rakie!, Xgi%t z 3i&i, ,lgieria z Barokie!# :zecz jasna,

kraj !uzu"!a)ski wy%osa(ony w urzdzenia nuklearne !og"a&y wyrzdzi znaczne szkody, %odo&nie jak 5hiny czy 9zrael, ale i tak &y"o&y to niewiele w %orwnaniu z ty!, co taki kraj !g"&y wycier%ie od swoich %rzeciwnikw# <ez sensu jest szukanie w isla!ie od%owiedzi na %ytania %olityczne i s%o"eczne# 'rzyj$te a %riori od%owiedzi na te %ytania okrelaj inter%retacje tekstw# 8ie!uzu"!anie wyjaniajcy dzia"anie niektrych !uzu"!anw na %odstawie religii nie %oj!uj istoty zagadnienia# 'odo&nie ja ci !uzu"!anie, ktrzy %r&uj us%rawiedliwi zachodz na arenie swoje dzia"ania odnoszc si$ do religii# !i$dzynarodowej# 'owstawanie ruchw 'rawdziwy! zagro(enie! s funda!entalici oraz dzia"ania %olityczne, ktre funda!entalistycznych i %owo"ywanie si$ na isla! dla us%rawiedliwienia dzia"a) %olitycznych nie s to zjawiska oglne i transhistoryczne7 stanowi"a wynik cz$sto dzia"ania natury konkretnych s%o"ecznej i si" w %oszczeglnych s%o"ecze)stwach %ojawia si$ ws%"czesnych# 9nny!i s"owy !wic jest to od%owied* na o&ecne %ro&le!y %olitycznej# 2dziekolwiek funda!entaliz! nie !a!y doczynienia ze skutkie! jakiej %onadczasowej si"y, ale z dzisiejszy!i %ro&le!a!i tych s%o"ecze)stw i ws%lnot, n%# wtrcanie! w %rawodawstwie, si$ %a)stw do!inacj do (ycia codziennego, z!iana!i z!iana!i kulturowy!i zewn$trzn,

i s%o"eczny!i###@aden z tych %ro&le!w nie ogranicza si$ do wiata !uzu"!a)skiego, a ka(dy z nich w znaczny! sto%niu wyst%i" w wyniku niedawnych z!ian# S%rawa !i$dzy isla!e! a Zachode! jest &ardziej z"o(ona i &ardziej zale(na od ws%"czesnych %ro&le!w, ni( &y chcieli zwolennicy i %rzeciwnicy funda!entaliz!u isla!skiego#

74

,i<lio$rafia
+pracowaniaF
,&dalati =#, +0o2r/ ni $ islam, Warszawa 2002# ,ledander e#, =oenig B#, +u0 rt rrory/m, Warszawa 2001# ,ledander e#, Swetna! B# S#, +i $#y Omi r#i, Warszawa 2001# ,ntoszewski ,#, =er&ut :#, ! ksykon 0olitologii Wroc"aw, 1OOO# ,r!strong L#, Kr(tka historia islamu, Wroc"aw 200Q# <arnas :# B#, A rrory/m; -d Asasyn($ do -samy .in !ad na, Wroc"aw 2001# <ielawski ;#, Koran, Warszawa 1ONA# <orucki B#, A rrory/m /o nas/y#h #/as($, Warszawa 2002# <ruce S#, 4undam ntali/m, Warszawa 200A# 5iechanowski 2# i Sielski ;#, Konflikty $s0(#/ sn go "$iata, red#, /oru) 200A# >anecki ;#, Ara.o$i , Warszawa 2001# >anecki ;#, 'odsta$o$ $iadomo"#i o islami , Warszawa 1OON# >afies 8#, Iuro0a, Lrakw 1OOO# Siedler :#, Wojciechowski S#, Aotalitary/m H 0r/ s/o"E #/y r aln 'ozna) 2001# Sirley B#, Lacz!arek ;#, +/um skr/yd A/ra la, 'ozna) 200K# =alliday S#, Kslam i mit konfronta#2i, Warszawa 2002# 75 /agro< ni ,

=off!an <#, -.li#/a t rrory/mu, Warszawa 1OOO# =untington S#, Pd r/ ni #y$ili/a#2i, Warszawa 2000# ;a&er =#, Q /.ollah, Warszawa 2001# ;a"oszy)ski L#, A rrory/m fundam ntalist($ islamski#h, Warszawa 2001# ;a"oszy)ski L#, Pagro< ni t rrory/m m $ $y.rany#h kra2a#h Iuro0y Pa#hodni 2

ora/ $ +tana#h P2 dno#/ony#h, Warszawa 2001# Lacz!arek ;#, A rrory/m i konflikty /.ro2n 2001# Larcz!arek ;#, 'ro.l my $s0(#/ sn go "$iata) A rrory/m i konflikty /.ro2n fundam ntali/m islamski, Wroc"aw 1OOO# Lellera ;#, Kslam, w- Parys d/i 2($ r ligii, Warszawa 1ONA# Larolczak L#, In#yklo0 dia t rrory/mu, Warszawa 1OOD# Lisielewski /adeusz ,#, Km0 rium am ri#anumR, Warszawa 200Q# Liwerska ;#, O$iat $ lata#h 5878 H DSS9, 'ozna) 200D# Luku"ka ;#, Qistoria $s0(#/ sny#h stosunk($ mid/ynarodo$y#h 589T-588N, Warszawa 1OOC# Lo%ali)ski W#, +o$nik $yra/($ o.#y#h i /$rot($ o.#o2/y#/ny#h / almana#h m, Warszawa 2000# 3andau X), -sama . n !ad n H Wo2na / Pa#hod m, Warszawa 2001# Bajdy /# Ired#J, ! ksykon $i d/y o Aur#2i, Warszawa 200K# Balendowski W#, i Bojsiewicz 5z#, Ired#J, +tosunki mid/ynarodo$ , Wroc"aw 200Q# BodrzejewskaF3eniewska ;#, Aali.o$i , 'u"tusk 2001# Bojsiewicz 5z#, ! ksykon 0ro.l m($ mid/ynarodo$y#h i konflikt($ /.ro2ny#h, Wroc"aw 1OOO# Bojsiewicz 5z#, ! ksykon $s0(#/ sny#h mid/ynarodo$y#h stosunk($ a a fundam ntali/m islamski, Wroc"aw

0olity#/ny#h, Wroc"aw 2000# BrozekF>u!anowska ,), Kslam a d mokra#2a, Warszawa 1OOO# 76

BrozekF>u!anowska ,), Mid/y as# ty/m m a r forma#2,, Warszawa 1OOQ# Bro(ekF>u!anowska ,), W 0os/uki$aniu 0ra$d/i$ 2 $iary, Warszawa 1OOD# Buszy)skiego ;#, Warszawa 1ON1# 8owa encyklo%edia %owszechna 'W8, Warszawa 1OOC# 'al!er :# :#, Ah 'rinceton 1OC0# 'aw"owski ,), A rrory/m $ Iuro0i MKM-MM $i ku, Zielona 2ra 1ON0# 'ikulski S#, 'ra$n "rodki /$al#/ania t rrory/mu, 1lsztyn 2000# 'arzy!ies ,# Ired#J, Kslam a t rrory/m, Warszawa 200K# :euter 5h#, Pama#ho$#y H samo.(2#y, $s0(#/ sna historia, Warszawa 200K# :ocznik Strategiczny 1OONZ1OOO, Warszawa 1OOO# :ocznik strategiczny 2001Z2002, Warszawa 2002# :ocznik strategiczny 2002Z200K, Warszawa 200K# :ocznik strategiczny 200KZ200Q, Warszawa 200Q # :ocznik strategiczny 200QZ200D, Warszawa 200D# :ocznik strategiczny 200DZ200A, Warszawa 200A# :yszka S#, A rrory/m 0olity#/ny) Wst0 do 0ro.l matyki f nom nu, $V A rrory/m 0olity#/ny, Warszawa 1OOO# Schultz :#, &on# 0tuali/ing 'oliti#al A rorism- ,# /y%ology, 3os ,ngeles 1OCN# +o$nik 'olityki, Wiedza 'owszechna, Warszawa 1OOO# Sourdel ;# >#, &y$ili/a#2a islamu, Warszawa 1ON0# Szy!&orski W#, *oktryna Busha) <ydgoszcz 200Q# Pwieca ;#, Blisko$s#hodni 0ro# s 0oko2o$y, Mniwersytet Plski, Latowice 1OOA# Pwieca ;#, F gionaln i glo.aln odd/iay$ania mid/ynarodo$ $ kry/ysi Ag od th * mo#rati# F Uolution, Uol) DV Ah +truggl ,

.lisko$s#hodnim, Latowice 1OOK# 77

/i&i <#, 4undam ntali/m r ligi2ny, Warszawa 1OOC# Wnuk E 3isowska X#, 4undam ntali/m i d<ihad, Wars/a$a DSSD Willia!s '# 3#, Al)-Kaida, 'ozna) 200C# Witkowski 9), +u0 rta2n .roni islamu, Warszawa 1OOO# Zasiewicz <# Ired#J, In#yklo0 dia A rrory/mu, Warszawa 200Q#

%rty#uy
>ickey, 1%owieci ara&skie, .8ewsweek0, nr 1Q z C kwietnia 2002 r# 2ie"(y)ski W#, ' nia 0(ksi<y#a, >W%rost0, 1O 9? 1OON# /o!asiewicz ;#, Wr(g . / t$ar/y, @o"nierz 'olski, 10Z2001# :y&arczyk B#, +tar#i nad Patok,, .8ewsweek0, nrD, Q lutego 200C r#, s# D2# .:zecz%os%olita0, z 2Q 9? 1OOD#, 4undam ntali/m o/na#/a #/ysto"E) Fo/mo$a / F /, Astan 0arast m, am.asador m Kranu $ 'ols# # Zawadzki B#, Kran kontrataku2 , .2azeta Wy&orcza0, O lutego 200C r#, s# 1K#

Gr;da internetowe
htt%-ZZwww#ara&ia#%lZcontentZfiewZ2DODANZ2Z htt%-ZZwww#ara&ia#%lZcontentZfiewZ2N022QZ2Z htt%-ZZwiado!osci#gazeta#%lZwiado!osciZ1,DKA00,KC1O1K2#ht!l htt%-ZZ%l#wiki%edia#orgZwikiZ,lF>g5Dg<5azira# htt%-ZZen#wiki%edia#orgZwikiZ,yatollah htt%-ZZ www#izrael#&adacz#orgZhistoriaZca!%hdafid#ht!l htt%-ZZen#wiki%edia#orgZwikiZ'ahlafi htt%-ZZf%c#state#gofZf%cZKQDQC#ht! htt%-ZZwww#state#gofZsZctZrlsZ%gtr%tZ200QZht!lZ102D2#ht! htt%- ZZwww#ict#org#il Zinterhter Z orgdet#cf!6orgidiCQ htt%-ZZnews#findlaw#co!ZcnnZdocsZ&inladenZ&inladenintfwFcnn#%df 78

htt%-ZZwww#usis#use!&#seZterrorZr%t2000Zoferfiewstate#ht!l

79