Metale w stomatologii

Zakad Chemii MEDYCZNEJ

PUM

Waciwoci metali
Metale zazwyczaj s: twarde,

poyskliwe, maj du gsto zalen od masy atomowej pierwiastka i typu struktury krystalicznej, ktra decyduje sposobie upakowania atomw w sieci. dobrze przewodzce ciepo i elektryczno, co jest uwarunkowane wizaniami metalicznymi

Wizanie metaliczne

konfiguracja elektronowa Na - 1s22s22p63s1

atom sodu

elektron walencyjny 3s1 otacza chmur elektronow jon sodu Na+

zblienie dwch atomw Na utworzy czsteczk Na2, elektrony walencyjne bd si swobodnie porusza w obrbie caej czsteczki. zblienie wikszej ilo atomw, tworzcych kryszta sodu powoduje, e elektrony walencyjne bd si porusza w objtoci caego krysztau wytworzony gaz elektronowy przenikajc przestrze midzyjonow, w skutek oddziaywa elektrostatycznych przyciga do siebie dodatnie jony, gsto je upakowujc
czsteczka Na2

kryszta sodu

Wizanie metaliczne
Obecno gazu elektronowego w krysztale metalu warunkuje jego nieprzezroczysto poysk metaliczny dobre przewodnictwo elektryczne dobre przewodnictwo cieplne plastyczno tj kowalno, cigliwo

Wizanie metaliczne
Anizotropia krysztaw jest konsekwencj uporzdkowanej struktury krystalicznej.
W krysztale metalicznym brak jest kierunkw uprzywilejowanych /anizotropii/wskutek czego moliwe jest przesunicie jednej paszczyzny sieciowej wzdu drugiej , nie powodujc przy tym pknicia krysztau

Metale wykorzystywane w stomatologii

Metale szlachetne:

zoto, pallad i platyna wysoka odporno na korozj

Metale nieszlachetne:

tytan, nikiel, mied, srebro i cynk gwarantuj wytrzymao, elastyczno i odporno na cieranie stopw dentystycznych

Podstawowe metale stosowane w stomatologii zoto

Zoto w znajduje si w dodatkowej rodzinie miedziowcw Ciar waciwy 19,3 temperatura topnienia 1062oC temperatura wrzenia 2600oC jest bardzo mikkie, kowalne i cigliwe. jest dobrym przewodnikiem ciepa i elektrycznoci. ze srebrem, platyn i palladem miesza si tworzc roztwory stae
7

Podstawowe metale stosowane w stomatologii zoto

Rozpuszcza si w: wodzie krlewskiej Au + HNO3 + 4 HCl

HAuCl4 + NO + 2H2O

wodzie chlorowej

Wkad jest to wiek wykonany z metalu (zoto/stop stali) lub z wkna szklanego.

Podstawowe metale stosowane w stomatologii platyna

Naley do rodziny platynowcw. ciar waciwy 21,45 temperatura topnienia 1773oC temperatura wrzenia 4300oC
jest metalem rednio twardym daj atwo ku i walcowa charakteryzuje si du odpornoci na dziaanie czynnikw chemicznych

rozpuszcza si tylko w wodzie krlewskiej tworzc kwas chloroplatynowy H2PtCl6

10

Podstawowe metale stosowane w stomatologii platyna

Ze wzgldu na wysok cen nie jest czsto stosowana w protetyce Jest uywana jako dodatek do zota (w iloci 5-10%) Platyna zmienia waciwoci zota: nadaje sprysto zmienia barw podnosi temperatur topnienia.
Stopy zoto-platynowe su do wyrobu: ukw i klamer drucianych aparatw ortodontycznych

11

Podstawowe metale stosowane w stomatologii iryd

Iryd zajmuje miejsce w trzeciej triadzie platynowcw Ciar waciwy 22,42

temperatura topnienia 2440oC temperatura wrzenia 4400oC jest metalem srebrzystobiay, kruchym ale bardzo twardym Ma bardzo du odporno chemiczn. ulega jedynie dziaaniu chloru i fluoru, NIE rozpuszcza si w wodzie krlewskiej.

12

Podstawowe metale stosowane w stomatologii iryd

stopy irydu (10%) z platyn s bardziej twarde i odporne chemicznie ni czysta platyna
10% dodatek irydu do zota znacznie zwiksza jego twardo i wytrzymao su do wyrobu wiekw do licwek porcelanowych

13

Podstawowe metale stosowane w stomatologii pallad

Pallad w ukadzie okresowym zajmuje miejsce w drugiej triadzie platynowcw.

Ciar waciwy 11,97 temperatura topnienia 1549oC

temperatura wrzenia 2540oC jest niezbyt twardy plastyczny cigliwy

14

Podstawowe metale stosowane w stomatologii pallad

Reaktywno chemiczna: Rozpuszcza si w kwasie azotowym kwasie siarkowym, bardzo atwo w wodzie krlewskiej

Dodatek 20% palladu do zota z platyn daje tzw. biae zoto. Stop palladu ze srebrem w stosunku 9:1 suy do wyrobu wieczkw do licwek porcelanowych.

Wchodzi w skad lutu platynowego.

15

Podstawowe metale stosowane w stomatologii pallad

16

Metale pomocnicze stosowane w stomatologii Srebro

Waciwoci fizyczne i chemiczne: jest niezbyt twarde

wytrzymae na obcienia atwe w obrbce chemicznej i termicznej, cigliwe jest najlepszym przewodnikiem ciepa i elektrycznoci rozpuszcza si w kwasie azotowym i siarkowym

Srebro tworzy stopy z wieloma metalami: z palladem i zotem miesza si w dowolnym stosunku tak w stanie staym, jak i ciekym czy si z H2S, tworzc siarczek (Ag 2S) czy si z chlorem, tworzc (AgCl)

17

Metale pomocnicze stosowane w stomatologii Srebro

Srebro w czystej postaci nie jest uywane w protetyce jako materia podstawowy
Sole srebra s trujce!

Moe by stosowane pod warunkiem, e nie bdzie miao kontaktu z pynami rodowiska jamy ustnej.
Ma zastosowanie :

jako wkady korzeniowe do koron, do czasowych prac ortodontycznych jako skadnik zota dentystycznego
18

Uzupenienie protetyczne stae Korony porcelanowe na podbudowie metalowej ze stali lub zota

19

Uzupenienie protetyczne stae Korony porcelanowe na podbudowie metalowej ze stali lub zota

20

Protezy to nowoczesne uzupenienia protetyczne o metalowym szkielecie, zredukowanej pytce akrylowej, w ktrej osadzone s zby akrylowe lub porcelanowe, w ktrych metalowe klamry i ciernie zakotwiczaj protez na podou.

21

Korona i most ceramiczny na podbudowie ze stopu metali

22

Proteza stomatologiczna ruchoma

23

Metale pomocnicze stosowane w stomatologii Rt

w temperaturze pokojowej jest ona gstym, pynnym metalem zaliczana jest do rodziny cynkowcw ciar waciwy 13,54 g/cm3 temperatura krzepnicia -38,89oC
temperatura wrzenia 356,90oC rt rozpuszcza wszystkie metale z wyjtkiem elazowcw i platynowcw.

ulega tylko dziaaniu kwasu azotowego

24

Metale pomocnicze stosowane w stomatologii Tytan

pierwiastek chemiczny z grupy metali przejciowych liczba atomowa 22. lekki, posiada wysok wytrzymao mechaniczn, odporny na korozj (w tym rwnie wody morskiej i chloru) metal o szarawym kolorze dodawany jako dodatek stopowy do elaza, aluminium, wanadu, molibdenu i innych. Stopy tytanu s wykorzystywane w przemyle lotniczym (silniki odrzutowe, promy kosmiczne), militarnym, procesach metalurgicznych, motoryzacyjnym, medycznym (protezy dentystyczne, ortopedyczne klamry), sportw ekstremalnych i innych

25

Metale pomocnicze stosowane w stomatologii Tytan

Tytan stosowany jest w protetyce dentystycznej posiada kilkakrotnie nisze ni tradycyjne materiay protetyczne przewodnictwo cieplne dua twardo, wytrzymao mechaniczna oraz trwao nie wywouje reakcji alergicznych i jest odporny na korozje do leczenia zama koci stosuje si stopy tytanu z Al, Nb i Ta oraz tytanu z Al. i Nb. Na przykad tzw. klamry Blounta, ktrych ywotno wynosi okoo 20 lat, wykonane s ze stopu tytanu (43-47%) z niklem (53-57%) charakteryzujcego si pamici ksztatu innym zastosowaniem stopw Ni-Ti s pytki implantacyjne oraz urzdzenia do leczenia zgryzu u dzieci

26

Tytan jest metalem bardzo czsto stosowanym w implantologii i coraz czciej w protetyce Gwna zaleta to wytwarzanie powierzchniowej warstwy tlenkw, ktra chroni go przed korozj i wchodzeniem w reakcje chemiczne z pynami tkankowymi.
Po wprowadzeniu implantu bezporednio do koci nastpuje proces osteogenezy kontaktowej tj. narastania koci bezporednio na powierzchni implantu.
27

Osteointegracja
Po pewnym czasie nastpuje poczenie koci z powierzchni implantu i jest on naturalnie obciany , mona powiedzie, e nastpuje osteointegracja

28

Zdjcie mikroskopowe pokazujce komrk kociotwrcz na powierzchni implantu

29

Wkrt czyli waciwa cz implantu

implanty zbowe s umieszczane w koci, to, co widzimy w jamie ustnej nazywamy fachowo koron zba
30

31

Tytan metal przyszoci

32

 Wszystkie

implanty posiadaj w swoim wntrzu gwint za pomoc ktrego s poczone z cznikiem protetycznym, na ktrym wykonana jest korona. Dugo implantw jest bardzo rna od 6 do 19 mm, szeroko waha si midzy 3-7 mm

33

Z punktu widzenia biomechaniki podstawow funkcj implantu jest przeniesienie siy powstajcej w czasie ucia na ko
Do implantu przymocowany jest metalowy lub cyrkoniowy cznik protetycznym, ktry stanowi podbudow dla porcelanowej korony.
34

35

36

Stopy metali kryteria podziau

Stopy moemy podzieli ze wzgldu na: ilo skadnikw szlachetnych i nieszlachetnych,
np. 60% Au, 10% Pl, 5% Pt i 25% Cu - czna szlachetno stopu wynosi 75%.

dominujcy w nim metal np. stopy oparte na zocie kolor stopy w kolorze tym lub srebrnym (czasami nazywanym biaym). na zastosowanie - stopy do wykonywania wypenie oraz lutowia.

37

Wasnoci stopw nie s z reguy, redni z wasnoci metali stopowych

dodatek nawet niewielkiej iloci jakiego metalu lub pierwiastka niemetalicznego do tworzonego stopu, powoduje diametraln zmian jego wasnoci na przykad platyna w stopie zota w niewielkiej iloci (5-10%) podnosi twardo i sprysto stopu, pallad bd nikiel podnosz jego twardo. o wasnociach stopw decyduje wiele czynnikw m.in. skad, warunki odlewu, budowa krystaliczna, sposb obrbki mechanicznej, uszlachetnienie termiczne itp.
38

Stopy metali

Stopy metali maj struktur krystaliczn. Podczas tenia roztopionego stopu dochodzi do formowania si i powikszania krysztaw (ziaren).
Im ziarna s mniejsze, tym lepsze waciwoci posiada dany stop. W celu powstawania jak najmniejszych ziaren do stopw dodaje si skadniki uszlachetniajce np. iryd i ruten.

W stopach o duej zawartoci metali nieszlachetnych dominuj ziarna krystaliczne o wikszej rednicy

39

Wymagania stawiane podstawowym stopom metali

atwo topienia atwo dokonywania odlewu (stopy o duej gstoci i dobrej pynnoci po stopieniu s atwiejsze do odlewania) atwo obrbki odporno na korozj i zmatowienie w rodowisku jamy ustnej biozgodno: nie powinny by toksyczne ani alergizowa ustroju, nie powinny zawiera toksycznych zwizkw mogcych wpywa szkodliwie na personel techniczny w trakcie obrbki stopw
40

Wymagania stawiane podstawowym stopom metali

odpowiednie waciwoci mechaniczne, zwaszcza: dua wytrzymao plastyczna, szczeglnie w przypadku stopw naraonych na dziaanie duych si odpowiednia cigliwo zapobiegajc niezamierzonemu zamaniu w trakcie procedury doginania odpowiednia twardo, ktrej wskanikiem jest trudno w rozdrabnianiu (mieleniu) stopu i jego wykaczaniu odporno na cieranie nie powinny by zbyt kosztowne. Idealny stop odlewowy powinien by stosunkowo tani, zarwno jeli chodzi o koszt samego materiau, jak i koszty jego obrbki.

41

Stopy metali kryteria podziau wg ANSI/ASA

(American National Standards Institute /American Dental Association)
Rodzaj stopu Zawarto zota [% wagowy] Zawarto metali szlachetnych

Wysoko szlachetny

> 40

> 60

Szlachetny O przewadze metali szlachetnych

nieokrelona

> 25

nieokrelona

< 25

42

Stopy metali najwaniejsze cechy

Do najistotniejszych waciwoci stopw nale:

przedzia topnienia, gsto, wytrzymao i twardo.

43

Stopy metali przedzia topnienia

Stopy metali topi si w cile okrelonym przedziale temperatur. Jeli przedzia topnienia stopu wynosi 950o -1000oC, to w trakcie ogrzewania:
pierwsze oznaki topnienia temperaturze cz stopu bdzie pynna, ale niektre skadniki pozostan jeszcze w stanie staym cay stop przejdzie w posta pynn

950oC 975oC 1000oC

44

Stopy metali przedzia topnienia

likwidus - temperatura, w ktrej stop w caoci przechodzi w posta pynn,

solidus - temperatura, w ktrej stop podczas chodzenia przechodzi w caoci w posta sta, stop moe by uyty do odlewania, gdy temperatura jego bdzie wysza od likwidusa.
solidus ma due znaczenia w procesie lutowania. jeli lutowie doprowadzi do podgrzania stopu powyej solidusa, to dojdzie do zmiany ksztatu stopu

45

Stopy metali gsto stopu

Gsto stopw dentystycznych mieci si w przedziale od 4,5 g/cm3 (stopy tytanowe) do 18,5 g/cm3 (niektre stopy wysoko szlachetne)
Rodzaj stopu
Wysoko szlachetny zoto-platyna zoto-mied-srebro Szlachetny srebro-zoto-mied pallad-mied srebro-pallad O przewadze metali szlachetnych na bazie niklu na bazie kobaltu na bazie tytanu

Przedzia topnienia [oC]

1045 1140 910 1065 865 925 1100 1190 1020 1100

Gsto [g/cm3]
18,5 15,6

12,4 10,6 10,6

1275 1400 1500 1700

7,5 7,5 4,5

46

Stopy metali wytrzymao stopu

granica plastycznoci oznacza si przyoon na jednostk powierzchni, przy ktrej dojdzie do trwaego odksztacenia stopu
jednostk plastycznoci s megapaskale (MPa) warto granicy plastycznoci stopw waha si w przedziale

260-1150 MPa

odksztacenie wielko znieksztacenia, jakiemu podlega stop, wyraona w procentach

gdy granica plastycznoci wynosi 750 MPa z odksztaceniem 0,2%, oznacza to, e sia 750 MPa dziaajca na prbk stopu spowoduje jej odksztacenie o 0,2%
47

Stopy metali twardo stopu

cecha umoliwiajca jego polerowanie twardo stopw ma zwizek z granic plastycznoci. pomiaru twardoci dokonuje si nacinajc powierzchni za pomoc diamentowej kocwki przykadajc okrelone obcienie. jednostk twardoci jest kg/mm2. oznacza to wielko masy [kg], jak naley zastosowa, aby wykona nacicie o powierzchni 1 mm2 twardo stopw dentystycznych zawiera si w przedziale 125 425 kg/mm2

twardo szkliwa zbowego wynosi 343 kg/mm2

48

Stopy metali

Klasyczny stop do protez szkieletowych, odporny na odksztacenia klamer.

49

Amalgamat

amalgamat stanowi mieszanin stopu srebra z pynn rtci stop srebra jest proszkiem skadajcym si ze srebra, cyny i miedzi po zmieszaniu stopu srebra z rtci zachodzi reakcja chemiczna, ktra prowadzi do powstania amalgamatu stomatologicznego
powstaje on w reakcji stop srebra + rt -> amalgamat stomatologiczny

w pierwszym etapie jest plastyczny po stwardnieniu przewysza twardoci inne wypenienia stomatologiczne.

50

Amalgamat

obecnie stosuje si stopy srebra o duej zawartoci miedzi (13 30%) amalgamaty powstae ze stopw srebra o duej zawartoci miedzi s (w porwnaniu do stopw o maej zawartoci Cu 2 4%)

bardziej wytrzymae na zgniatanie i rozciganie mniej podatne na korozj bardziej odporne na pknicia brzene

skad stopw srebrowych wysoko miedziowych jest nastpujcy :

srebro 40 60% cyna 27 30% mied 13 30%
51

Amalgamacja

poczenie stopu srebra z rtci rozpoczyna proces rozpuszczania stopu w rtci

w trakcie rozpuszczania si rozpoczyna si reakcja chemiczna prowadzca do krystalizacji mieszaniny efektem tego jest gstnienie i twardnienie amalgamatu
Twardnienie amalgamatu rozpoczyna si przed cakowitym rozpuszczeniem si wszystkich czstek stopu

zwizany amalgamat zawiera du ilo czstek stopu srebra, otoczonych przez nowy produkt reakcji chemicznej zachodzcej w amalgamacie uproszczony zapis amalgamacji: stop srebra (cyna - srebro - mied) + rt stop srebra (nie przereagowany) + mied-cyna + srebro-rt po zakoczeniu procesu amalgamacji nie ma w amalgamacie niezwizanej rtci
52