ISSN 2082-0666 nr21(158) 21 listopada 2013

zagadnienia spoecznogospodarcze

WPolsce gospodarka nieoficjalna obejmujca zarwno szar stref, jak iczarny rynek szacowana jest na niemal 25% PKB. Kluczowym czynnikiem wpywajcym na jej wielko wpastwie s decyzje podejmowane przez wadze ustawodawcze, wykonawcze isdownicze. Wanym wyzwaniem dla wadz jest eliminacja patologicznego czarnego rynku oraz przemylane dziaania na rzecz ograniczania szarej strefy, ajednoczenie wykorzystania jej potencjau dla rozwoju oficjalnej gospodarki1.

Friedrich Schneider, Konrad Raczkowski

Sfera nieoficjalna wgospodarce

DZIAALNO NIELEGALNA AdZIAALNO WSZAREJ STREFIE Szara strefa gospodarki jest czci gospodarki nieoficjalnej, ktra z kolei jest nieodcznym elementem funkcjonowania kadej gospodarki narodowej. Gospodarka nieoficjalna (nieformalna), zwana take gospodark cienia (co jest najlepszym jej synonimem), dzieli si na (wykres1): a) gospodark plegaln, czyli tzw. szar stref, b) gospodark cakowicie nielegaln, czyli tzw. czarny rynek. Szara strefa gospodarki (gospodarka nieoficjalna, plegalna) moe by dla pastwa zarwno czynnikiem pozytywnym, jak izagroeniem2. Ocena wtym wzgldzie zaley od tego, czy zaangaowanie wtak dziaalno (zwykle zwizan zoptyma1 Niniejszy artyku jest streszczeniem wynikw bada, ktrych peny opis zosta opublikowany wjzyku angielskim w: F. Schneider, K. Raczkowski, Size and development of the shadow economy and of tax evasion within Poland and of its neighbouring countries from 2003 to 2013: some new facts [w:] The Economic Security of Business Transactions. Management in Business, K. Raczkowski, F. Schneider (red.), Chartridge Books Oxford, Oxford 2013, s.331. 2 Szerzej na ten temat: K. Raczkowski, Gospodarka nieoficjalna wsystemie zarzdzania pastwem [w:] Zarzdzanie nowe perspektywy, E. Go-

lizacj podatkow z jednoczesnym uchylaniem si od opodatkowania) jest umotywowane rachunkiem nieograniczonych zyskw iprzewidywanych kosztw, czy te walk outrzymanie zagroonej firmy na rynku. Czarny rynek (gospodarka nieoficjalna cakowicie nielegalna) za, jako zjawisko znatury kryminalne, nie jest niczym innym ni zagroeniem. Istnienie czarnego rynku hamuje lub utrudnia prowadzenie legalnej dziaalnoci izagraa pastwu jako organizacji. Osoby dziaajce w plegalnej gospodarce nieoficjalnej podejmuj zazwyczaj jednoczenie dwa rodzaje czynnoci: zgodn z prawem optymalizacj opodatkowania (unikanie opodatkowania) oraz niezgodne zprawem uchylanie si od pacenia podatkw. Oile unikanie opodatkowania moe, wycznie wkategoriach nominalnych, nosi znamiona legalnoci, otyle wrzeczywistoci jest form uchylania si od opodatkowania lub typowej przestpczoci zorganizowanej (element gospodarki nieoficjalnej cakowicie nielegalnej). S to pokrywajce si obszary, ktre powikszaj si lub kurcz wzalenoci od stopnia rygorystycznoci systemu organizacyjno-prawnego pastwa (filtr emigracji zasobw).

biowska, K. Raczkowski (red.), Przedsibiorczo iZarzdzanie, Wydawnictwo Spoecznej Akademii Nauk 2013, t.XIV, z. 8, s.347363.

Wykres 1. Gospodarka nieoficjalna w caoksztacie dziaalnoci gospodarczej wpastwie

Gospodarka nieoficjalna cakowicie nielegalna np. kradzie, korupcja, apownictwo, przestpczo zorganizowana, patna protekcja, wytwarzanie i sprzeda dbr cakowicie zakazanych, terroryzm, przemyt, transakcje fikcyjne Czarny rynek

Gospodarka oficjalna (narodowa)

Filtr emigracji zasobw zgodne z prawem System prawny: optymalizacja podatkowa nielegalne Uchylanie si od opodatkowania

Gospodarka nieoficjalna plegalna np. niezarejestrowana dziaalno gospodarstw domowych, wiadczenie usug i produkcja bez rejestracji/upowanienia/ zezwolenia/koncesji oraz ich nieprawidowe zgaszanie, transakcje spekulacyjne, insider trading*

* Insider trading wykorzystanie informacji niedostpnej dla ogu wcelu dokonania transakcji na papierach wartociowych wasnych spek przez osoby zatrudnione wdanej spce (insiders) albo posiadajce uprzywilejowany dostp do niej (brokerzy, audytorzy). rdo: K. Raczkowski, Gospodarka nieoficjalna w systemie zarzdzania pastwem [w:] Zarzdzanie nowe perspektywy, E. Gobiowska, K. Raczkowski (red.), Przedsibiorczo iZarzdzanie. Wydawnictwo Spoecznej Akademii Nauk 2013, t.XIV, z. 8, s.347363.

WIELKO IdYNAMIKA SFERY NIEOFICJALNEJ WGOSPOdARKACH KRAJW UNII EuROPEJSKIEJ Skal gospodarki nieoficjalnej wkrajach UE ijej zmiany3 wlatach 20032013 przedstawiono wtab. 1. Analizujc wpierwszej kolejnoci wielko i rozwj polskiej gospodarki nieoficjalnej, mona stwierdzi, e w2003r. jej warto stanowia 27,7% oficjalnie ogaszanego PKB, nastpnie jej udzia zmniejszy si do 25,3% w2008r., po czym nieznacznie wzrs do 25,9% wroku 2009, aby ponownie zmniejszy si w2013r. do 23,8% (prognoza)4. WNiemczech analogiczny wskanik wynosi w2003r. 17,1%, nastpnie wroku 2008 obniy si do 14,2%, wzrs w2009r. do 14,6%, po czym ponownie obniy si w2013r. do 13,0% (prognoza). WCzechach warto gospodarki nieoficjalnej odpowiadaa 19,5% PKB w2003r., nastpnie relacja ta zmniejszya si w2008r.
3 Obliczenia wykonano z wykorzystaniem szacowania metod wieloczynnikow MIMIC (Multiple Indicators and Multiple Courses), ktra uwzgldnia wartoci procentowe takich danych, jak: obcienia podatkowe, zakres regulacji pastwowych, bezrobocie, oraz wskanikw dotyczcych zatrudnienia, przecitnego czasu pracy, zmian wartoci waluty itp. Przy szacowaniu metod MIMIC uzyskuje si wycznie wartoci wzgldne i dlatego konieczne jest wykorzystanie take innych metod, jak np. uwzgldnienie funkcji popytu na pienidz, aby przeksztaci uzyskane dane w wartoci bezwzgldne. Szczegowe omwienie zob. Handbook on the Shadow Economy, Cheltenham (UK), F. Schneider (ed.), Edward Elgar Publishing Company, 2011. 4 Wartoci dla roku 2013 s oparte na oficjalnych prognozach (PKB, bezrobocia itp.) tych krajw.

do 16,6%, zwikszya do 16,9% wroku 2009 iznowu zmniejszya w 2013 r. do 15,5% (prognoza). Przecitna warto gospodarki nieoficjalnej w27 krajach UE stanowia w2003r. 22,3% (oficjalnie ogaszanego PKB), po czym proporcja ta zmniejszya si do 19,2% w2008r., anastpnie zwikszya do 19,8% w2009r. iznw zmniejszya w2013r. do 18,4%. Analizujc ostatnie dwa lata (2012 i2013) iporwnujc je zrokiem 2008, zauwaamy, e wwikszoci krajw nastpio ponowne zmniejszenie rozmiarw i ograniczenie rozwoju gospodarki nieoficjalnej. Byo to skutkiem wychodzenia ze wiatowego kryzysu gospodarczego ifinansowego. Wyjani t sytuacj mona przede wszystkim tak: gdy oficjalna gospodarka przeywa oywienie iwzrost, ludzie maj sabsz motywacj do podejmowania dodatkowej dziaalnoci wsferze nieoficjalnej ido osigania dochodw na czarno. Wyjtek stanowi jedynie Grecja i Hiszpania, w ktrych recesja w gospodarce oficjalnej jest tak silna, e nawet ogranicza zapotrzebowanie na dziaalno w sferze nieoficjalnej zuwagi na powany spadek dochodw mieszkacw tych krajw. Przewiduje si, e relacja wartoci gospodarki nieoficjalnej do oficjalnego PKB w2013r. wyniesie 23,6% wGrecji i18,6% wHiszpanii, co oznacza spadek wstosunku roku poprzedniego odpowiednio o0,4 i0,6 pkt proc. Ponadto wodniesieniu do wielkoci gospodarki nieoficjalnej mona zauway nastpujce zjawiska. Sfera nieoficjalna wgospodarce jest wiksza wnowych krajach czonkowskich Unii Europejskiej, takich jak Bugaria, Rumunia, otwa, Litwa iPolska, ni wkrajach starej Unii Europejskiej, takich jak Austria, Francja, Holandia, Belgia czy Niemcy. Mona zatem stwierdzi, e przesuwajc si zzachodu na wschd, obserwujemy wzrost wielkoci gospodarki nieoficjalnej. Podobne zjawisko womawianym zakresie mona zaobserwowa, przesuwajc si z pnocy na poudnie. Kraje Europy Poudniowej (np. Grecja, Wochy, Malta, Cypr) charakteryzuj si wiksz iszybciej rozwijajc si sfer nieoficjaln wgospodarce ni kraje Europy rodkowej i Zachodniej (wspomniane ju Austria czy Niemcy, ale te Czechy, Sowacja iWielka Brytania). PRZYCZYNY ROZWOJu GOSPOdARKI NIEOFICJALNEJ Wtab. 2 pokazano przecitny wpyw (wyraony wwartociach wzgldnych, czyli wprocentach) czynnikw warunkujcych wielko gospodarki nieoficjalnej w37 krajach wysoko rozwinitych wlatach 19992010. Ztabeli wynika, e womawianym okresie najwikszy przecitny wpyw (14,6%) na gospodark nieoficjaln wtej grupie krajw wywieray takie czynniki, jak bezrobocie i samozatrudnienie. Kolejnymi pod wzgldem wpywu czynnikami byy moralno podatkowa (14,5%), wzrost PKB (14,3%) iwolno gospodarcza (14,2%). Sytuacja Polski ksztatuje si pod tym wzgldem nieco odmiennie. Najwikszy wpyw na wielko idynamik gospodarki nieoficjalnej wywieraj samozatrudnienie (14,5%), podatki porednie, moralno podatkowa iwolno gospodarcza (14,4%). Czsto wyraany jest pogld, e osoby samozatrudnione (tzn. prowadzce jednoosobow dziaalno gospodarcz) maj najwiksze moliwoci dziaania wnieoficjalnej sferze gospodarczej iuchylania si od opodatkowania. Wpyw samozatrudnienia na gospodark nieoficjaln podlega wmniejszym stopniu lub tylko czciowo kontroli ze strony rzdu i z punktu widzenia dobra oglnego (welfare) moe by oceniany niejednoznacznie. Rzd moe wprowadza deregulacj gospodarki lub zachca obywateli, aby stali si wasnymi pracodawcami, uatwiajc tym samym podejmowanie samozatrudnienia, potencjalnie ograniczajc bezrobocie i wnoszc pozytywny wkad w dziaalno zmierzajc do kontrolowania rozmiarw gospodarki nieoficjalnej. Niemniej dziaaniom takim powinno towarzyszy

Szara strefa

Tab. 1. Wielko gospodarki nieoficjalnej w27 krajach czonkowskich UE wlatach 20032013

Kraj/rok Austria Belgia Bugaria Cypr Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Litwa Luksemburg otwa Malta Niemcy Polska Portugalia Rumunia Sowacja Sowenia Szwecja Wgry Wielka Brytania Wochy rednia niewaona dla 27 krajw 2003 10,8 21,4 35,9 28,7 19,5 17,4 30,7 17,6 14,7 28,2 22,2 12,7 15,4 32 9,8 30,4 26,7 17,1 27,7 22,2 33,6 18,4 26,7 18,6 25 12,2 26,1 22,3 2004 11 20,7 35,3 28,3 19,1 17,1 30,8 17,2 14,3 28,1 21,9 12,5 15,2 31,7 9,8 30 26,7 16,1 27,4 21,7 32,5 18,2 26,5 18,1 24,7 12,3 25,2 21,9 2005 10,3 20,1 34,4 28,1 18,5 16,5 30,2 16,6 13,8 27,6 21,3 12 14,8 31,1 9,9 29,5 26,9 15,4 27,1 21,2 32,2 17,6 26 17,5 24,5 12 24,4 21,5 2006 9,7 19,2 34 27,9 18,1 15,4 29,6 15,3 12,4 26,2 20,2 10,9 13,4 30,6 10 29 27,2 15 26,8 20,1 31,4 17,3 25,8 16,2 24,4 11,1 23,2 20,8 2007 9,4 18,3 32,7 26,5 17 14,8 29,5 14,5 11,8 25,1 19,3 10,1 12,7 29,7 9,4 27,5 26,4 14,7 26 19,2 30,2 16,8 24,7 15,6 23,7 10,6 22,3 19,9 2008 8,1 17,5 32,1 26 16,6 13,9 29 13,8 11,1 24,3 18,4 9,6 12,2 29,1 8,5 26,5 25,8 14,2 25,3 18,7 29,4 16 24 14,9 23 10,1 21,4 19,2 2009 8,47 17,8 32,5 26,5 16,9 14,3 29,6 14,2 11,6 25 19,5 10,2 13,1 29,6 8,8 27,1 25,9 14,6 25,9 19,5 29,4 16,8 24,6 15,4 23,5 10,9 22 19,8 2010 8,2 17,4 32,6 26,2 16,7 14 29,3 14 11,3 25,4 19,4 10 13 29,7 8,4 27,3 26 13,9 25,4 19,2 29,8 16,4 24,3 15 23,3 10,7 21,8 19,6 2011 7,9 17,1 32,3 26 16,4 13,8 28,6 13,7 11 24,3 19,2 9,8 12,8 29,0 8,2 26,5 25,8 13,7 25 19,4 29,6 16 24,1 14,7 22,8 10,5 21,2 19,2

(w% oficjalnego PKB)

2012 7,6 16,8 31,9 25,6 16,0 13,4 28,2 13,3 10,8 24,0 19,2 9,5 12,7 28,5 8,2 26,1 25,3 13,3 24,4 19,4 29,1 15,5 23,6 14,3 22,5 10,1 21,6 18,9 2013 7,5 16,4 31,2 25,2 15,5 13,0 27,6 13,0 9,9 23,6 18,6 9,1 12,2 28,0 8,0 25,5 24,3 13,0 23,8 19,0 28,4 15,0 23,1 13,9 22,1 9,7 21,1 18,4

rdo: obliczenia wasne, grudzie 2012r.

Tab. 2. Przecitny wzgldny wpyw zmiennych warunkujcych istnienie sfery nieoficjalnej wgospodarkach 37 krajw wysoko rozwinitych wlatach 19992010 (w%)
Kraj Australia Austria Belgia Bugaria Chile Cypr Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Islandia Kanada Korea Litwa Luksemburg otwa Malta Meksyk Niemcy Norwegia Nowa Zelandia Polska Portugalia Rumunia Sowacja Sowenia Szwajcaria Szwecja Turcja USA Wgry Wielka Brytania Wochy rednia niewaona dla 37 krajw Przecitna wielko gospodarki nieoficjalnej 13,8 9,8 21,5 34,6 19,4 27,2 17,6 17,3 21,7 17,4 14,8 27,0 22,8 13,2 15,2 15,6 26,3 25,4 9,6 22,2 27,3 30,0 15,7 18,6 12,2 26,4 22,7 32,2 17,5 25,2 8,3 18,6 30,6 8,7 24,1 12,5 26,9 20,3 Podatek od osb fizycznych 12,4 12,4 12,9 14,9 16,1 13,8 15,1 10,8 16,4 15,4 9,1 10,3 11,2 14,6 12,4 12,7 13,3 13,1 14,7 14,6 14,3 14,3 16,6 14,1 14,6 14,1 12,5 15,5 15,0 14,4 13,8 14,9 13,9 13,9 14,0 13,6 13,0 13,8 Podatki porednie 13,4 14,6 12,8 13,5 14,1 14,5 16,0 13,1 14,4 13,0 14,4 16,2 13,6 13,6 14,3 14,9 14,4 14,5 14,3 14,3 14,3 13,7 13,2 13,8 14,2 14,4 14,1 14,2 14,7 14,3 13,0 14,3 14,1 14,1 14,1 14,0 13,9 14,1 Moralno podatkowa 14,1 14,1 14,4 14,8 14,1 14,5 14,0 14,7 14,5 14,8 14,8 14,5 14,6 14,0 14,7 14,9 14,9 14,1 14,2 13,9 15,1 14,5 15,0 14,2 14,2 14,4 14,9 13,9 14,7 14,4 15,7 14,6 14,5 13,7 15,0 14,3 14,0 14,5 Bezrobocie 18,1 11,8 16,2 14,8 14,2 14,3 11,5 18,2 12,4 12,9 15,1 10,4 17,5 16,1 15,1 18,4 13,3 15,1 13,0 15,1 14,3 14,4 13,0 14,1 15,2 14,2 14,2 14,2 14,4 14,8 13,4 13,3 13,7 14,9 15,0 18,1 14,5 14,6 Samozatrudnienie 15,8 16,8 16,0 14,2 12,9 14,5 13,1 15,6 13,1 16,9 17,3 18,7 16,4 13,7 14,4 11,7 14,6 14,5 14,9 14,6 14,3 14,2 12,8 14,5 14,3 14,5 14,4 14,1 14,4 14,4 14,4 14,2 14,5 14,4 14,2 12,4 14,0 14,6 Wzrost PKB 13,2 15,9 14,2 13,7 14,4 13,8 14,3 14,4 14,0 13,7 15,1 14,3 13,8 14,2 14,8 13,8 15,3 14,2 14,5 13,3 13,4 14,9 15,2 15,4 13,2 14,1 15,9 14,0 12,0 13,2 14,8 14,2 15,1 15,0 13,5 13,7 16,6 14,3 Wolno gospodarcza 13,0 14,4 13,3 14,2 14,3 14,6 15,9 13,2 15,2 13,3 14,3 15,5 12,9 13,8 14,3 13,6 14,2 14,5 14,3 14,2 14,3 13,9 14,2 13,9 14,2 14,4 14,1 14,2 14,8 14,4 14,8 14,5 14,3 14,1 14,2 14,0 13,9 14,2

rdo: F. Schneider, A. Buehn, (2013, revised version), Shadow Economies in Highly Developed OECD Countries: What are the Driving Forces?, first published as IZA Discussion Paper No. 6891, Institute for the Study of Labour, University of Bonn, Bonn 2012.

wzmocnienie odpowiednich instytucji oraz podniesienie stanu moralnoci podatkowej wcelu zmniejszenia prawdopodobiestwa tego, e osoby samozatrudnione przenios znaczn cz dziaalnoci do sfery nieoficjalnej ina wielk skal bd uchylay si od opodatkowania. Wtab. 3 zaprezentowano dane dotyczce wielkoci idynamiki zjawiska uchylania si od opodatkowania (w% PKB) wpiciu krajach, przy zaoeniu, e jedynym czynnikiem warunkujcym uchylanie si od opodatkowania s podatki porednie. Anali-

zujc na wstpie wartoci przecitne dla wszystkich 37 krajw przedstawionych wtab. 2, mona zauway tendencj prawdziw rwnie wodniesieniu do poszczeglnych pastw malejcych rozmiarw zjawiska uchylania si od opodatkowania wlatach 19992010. Przecitnie w37 krajach wysoko rozwinitych uchylanie si od pacenia podatkw miao warto rwn 2,0% PKB wroku 1999. Relacja ta ulegaa stopniowemu zmniejszeniu do poziomu 1,4% i 1,5% oficjalnego PKB odpowiednio w2009 i 2010 r. Rozpatrujc sytuacj w poszczeglnych krajach, naj-

Tab. 3. Poziom idynamika zjawiska uchylania si od opodatkowania (w% PKB) wPolsce ikrajach zni ssiadujcych jako rezultat podatkw porednich
Kraj Czechy Niemcy Litwa Polska Sowacja rednia w37 krajach wysoko rozwinitych 1999 2,0 1,3 2,6 2,5 2,0 2,0 2000 1,8 1,2 2,4 2,4 1,9 1,9 2001 1,8 1,2 2,4 2,4 1,8 1,9 2002 1,8 1,2 2,4 2,4 1,9 1,9 2003 1,9 1,3 2,4 2,5 1,9 2,0 2004 1,8 1,2 2,3 2,4 1,8 1,9 2005 1,7 1,2 2,2 2,3 1,7 1,8 2006 1,6 1,1 2,0 2,2 1,6 1,7 2007 1,4 1,0 2,0 2,0 1,5 1,6 2008 1,2 0,9 1,9 1,8 1,3 1,5 2009 1,2 0,9 1,7 1,7 1,2 1,4 2010 1,3 1,0 2,0 1,8 1,4 1,5 Przecitnie 1,6 1,1 2,2 2,2 1,7 1,8

rdo: jak wtab. 2 oraz obliczenia wasne.

wyszy poziom uchylania si od opodatkowania (mierzony jako procent PKB) odnotowujemy na Litwie, gdzie w1999r. sigao ono 2,6% izmniejszyo si do 1,7% i2,0% odpowiednio w2009 i2010r. Wcaym omawianym okresie 19992010 redni poziom analizowanej relacji wynis 2,2%. Identyczny wskanik odnotowano w tym samym okresie w Polsce, ktra zajmowaa drugie miejsce pod wzgldem skali uchylania si od opodatkowania. W Polsce relacje te byy nastpujce: 2,5% w roku 1999; 1,7% wroku 2009 i1,8% wroku 2010. Trzeba jednak zauway, e wlatach 20102013 przedsibiorstwa w Polsce masowo stosoway optymalizacj podatkow przybierajc posta uchylania si od opodatkowania przy rwnoczesnym wystpowaniu do urzdw skarbowych ozwrot podatku VAT ztransakcji wewntrzwsplnotowych, czsto ofikcyjnym charakterze. POdSuMOWANIE IuWAGI KOCOWE Wopracowaniu przedstawiono wielko idynamik rozwoju sfery nieoficjalnej oraz uchylania si od opodatkowania w Polsce ikrajach zni ssiadujcych (zwyjtkiem Ukrainy iBiaorusi) wlatach 20032010 na tle 37 krajw wysoko rozwinitych. Przecitna wielko gospodarki nieoficjalnej w 27 krajach UE mierzona jako procent oficjalnego PKB wyniosa 18,4% wroku 2013 i zmniejszya si w stosunku do roku 2003, w ktrym wyniosa 22,3%. Przeanalizowano take wpyw poszczeglnych czynnikw warunkujcych istnienie nieoficjalnej gospodarki w 37 krajach wysoko rozwinitych. Najwikszy wpyw miay w tym zakresie: bezrobocie i samozatrudnienie (14,6%), a nastpnie moralno podatkowa (14,5%) oraz wzrost PKB (14,3%). Skala zjawiska uchylania si od opodatkowania (jako skutek podatkw porednich oraz prowadzenia jednoosobowej dziaalnoci gospodarczej) wyraaa si przecitnym wskanikiem 4,2% (oficjalnego PKB) wPolsce, 1,9% wNiemczech i2,9% wCzechach. Zprzedstawionych danych mona wysnu konkretne wnioski dotyczce ksztatowania si polityki womawianym zakresie. Ograniczenie rozmiarw gospodarki nieoficjalnej moe zosta osignite przez rozmaite formy oddziaywania rzdw. Podstawowym wyzwaniem pozostaje przeksztacenie nieoficjalnej dziaalnoci gospodarczej woficjaln wtaki sposb, e dobra wytwarzane iusugi wiadczone wsferze nieoficjalnej bd

produkowane iwykonywane wsferze oficjalnej. Tylko wwczas rzd moe uzyska dodatkowe wpywy zpodatkw iskadek na ubezpieczenie spoeczne i transferowa warto dodan z gospodarki nieoficjalnej do gospodarki oficjalnej. Do podstawowych czynnikw warunkujcych rozwj sfery nieoficjalnej wgospodarce zalicza si podatki porednie, samozatrudnienie ibezrobocie. Dlatego ograniczenie wielkoci tej sfery zaley od prowadzenia skutecznej polityki wodniesieniu do tych dziedzin. Istotne znaczenie ma likwidacja rajw podatkowych, ktre stanowi obecnie narzdzie uchylania si od opodatkowania whandlu detalicznym ihurtowym dziki skomplikowanemu systemowi unikania opodatkowania. Zadanie to wydaje si trudne do realizacji nawet wdugim okresie zuwagi na rosnc liczb beneficjentw, ktrzy maj moliwoci utrudniania wprowadzania politycznych i organizacyjnych rodkw zaradczych za pomoc zgromadzonego kapitau. Najwaniejszym celem prowadzonych dziaa moe by zwalczanie uchylania si od pacenia podatku VAT. Sukces wtej dziedzinie bdzie moliwy do osignicia, jeeli wszystkie pastwa czonkowskie UE podejm walk z oszustwami podatkowymi, wprowadzajc zmiany w systemie podatku VAT w celu zwikszenia jego efektywnoci poprzez uycie jasnych regu i ograniczenie stosowania zwolnie podatkowych. Brak wsplnej polityki fiskalnej uniemoliwia m.in. harmonizacj stawek opodatkowania. Ztego wzgldu kraje UE onajwyszym poziomie stawek opodatkowania powinny spodziewa si zwikszonego ryzyka wystpienia przypadkw oszustw polegajcych na wyudzeniu zwrotu podatku za pomoc rozmaitych fikcyjnych transakcji prowadzonych przez spki buforowe w handlu wewntrzwsplnotowym. Zjawisko to moe prowadzi do wyeliminowania zrynku uczciwych przedsibiorcw, ktrzy nie bd wstanie konkurowa cenowo zfirmami dopuszczajcymi si oszustwa. Straty dla budetu spowodowane rosnc dziur budetow, wynikajc zwypaty zwrotu nienalenego podatku, bd zwikszay deficyt (azatem idug publiczny) imog przynie w efekcie ograniczenie poziomu wydatkw publicznych w nastpnym roku podatkowym, co z kolei moe wpywa na ksztatowanie si stopy wzrostu gospodarczego.

Prof. dr hab., Dr.h.c.mult. Friedrich Schneider prof. na Wydziale Ekonomii Uniwersytetu Keplera wLinzu (Austria). Dr hab. Konrad Raczkowski prof. nadzw. wInstytucie Ekonomicznym Spoecznej Akademii Nauk, Wydzia Zamiejscowy wWarszawie.
Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu suy eksperckim wsparciem posom iorganom Sejmu. Wydaje m.in.: Infos, Studia BAS, Zeszyty Prawnicze BAS, Przed pierwszym czytaniem. Infos wzwizej formie podejmuje aktualne zagadnienia istotne dla polskiego spoeczestwa igospodarki.

Wydawca: Projekt graficzny: Redakcja: Kontakt:

Wydawnictwo Sejmowe dla Biura Analiz Sejmowych ul. Zagrna 3, 00441 Warszawa, tel. 22 694 17 27, faks 22 694 10 05, www.bas.sejm.gov.pl Bogdan ukowski Jolanta Adamiec, Jakub Borawski (redaktor naczelny), Ewelina Gierach, Mirosaw Gwiazdowicz, Justyna OsieckaChojnacka, Albert Pol, ukasz odek (sekretarz redakcji) tel. 22 694 18 17, 22 694 17 53, email: lukasz.zoladek@sejm.gov.pl