Pami i przedmioty biograficzne w kontekcie tworzenia domu rodzinnego

Antropologia rzeczy, dr Agata Stanisz zajcia nr 9_27.11.2013

Kontekst

 Miejsce Ludzie Metoda Cele

Miejsce bada

Kamienica czynszowa w centrum Poznania

(budynek nalecy do omiu wspwacicieli, mieszkania dzierawione przez mieszkaocw z pokolenia na pokolenie: zasiedziaod)

Ludzie

Bohaterowie - rozmwcy
Siedem rodzin w siedmiu mieszkaniach Inni mieszkaocy kamienicy Przyjaciele, ssiedzi (z tej samej ulicy lub tzw. fyrtla), krewni Od 2004 roku zaszy powane zmiany: mierd, narodziny, wyprowadzki

Metoda

 Badania etnograficzne stacjonarne pomidzy 2003 a 2007 rokiem. Badania dwuetapowe: a) 2003-2005: tematem badao by proces tworzenia domu z perspektywy antropologii przedmiotu; b) 2005-2007: tematem badao byo praktykowanie ycia rodzinnego oraz pokrewieostwa

metody
I etap: wywiad narracyjny = punkt wyjcia przedmioty, za pomoc ktrych robi si dom midzy innymi byy to przedmioty biograficzne (J. Hoskins: biographical objects); obserwacja uczestniczca; gry w skojarzenia II etapie: metoda genealogiczna, (rozpoznanie struktury /sieci pokrewieostwa), wywiady biograficzne; rozmowy; obserwacja uczestniczca

cele
analiza i interpretacja: a) procesu tworzenia domu (w sensie materialnym, praktycznym i ideowym) b) spoecznej i sindywidualnej praktyki wytwarzania prywatnoci c) Przyjrzenie si kategorii codziennoci, ycia prywatnego i dowiadczenia

Zaoenia
1. Dom jako idea nadaje sens istnieniu, stale odtwarza, organizuje i podtrzymuje porzdek wiata. 2. Kategoria domu zajmuje istotne miejsce w systemie akjologicznym 3. Dom to sysyem sensw, bardziej lub mniej temporalnych symboli, wspomnieo a zatem pamici, 4. Dom to miejsce dynamiczne, nieustannie tworzone, reprodukowane i przeksztacane = Pomimo potocznego kojarzenia domu z bezpieczeostwem i stabilizacj stanowi t sfer ycia, ktra ma charakter zmienny i procesualny.

Pamid

Pamid
porzdkuje dowiadczanie domu ujawniajc jego znaczenia. nigdy nie jest odzwierciedleniem przeszoci, lecz jej przekadem = przekad dynamiki domu oraz fragmentw relacji rodzinnych

Pamid
Poprzez wspomnienia informatorzy tworzyli raczej wyobraenie domu oraz bycia w rodzinie, ni odtwarzali jego porzdek z pamici. Dawna jakod (estetyczna oraz symboliczna) domu pozostaa w pamici jako pewien jej obraz. Przypomnienie tego obrazu uruchomio interpretacje oraz rozumienie tego, co dziao si i dzieje w yciu codziennym. Zawsze powracamy wstecz, poniewa przeszod jest punktem oparcia, rdem przynalenoci, skadajcych si na tosamod.

Pamid rozmwcw
Pamied okazaa si kluczowa w przypadku mieszkaocw trzech domw. Nazwijmy je domem Marii, domem Zofii oraz domem Dagmary.

Dom Marii

Dom Zofii

Dom Dagmary

Przedmioty biograficzne

Przedmioty bigraficzne
Rola pamici ujawnia si take w czym, co okrelid mona jako przedmioty biograficzne . Peniy one funkcj bodcw dla opowieci moich rozmwcw. Poprzez odtwarzanie historii takich przedmiotw mona dotrzed do przypisywanych im, lecz czsto ukrytych znaczeo, do emocjonalnego stosunku wzgldem nich. Przede wszystkim biografie przedmiotw ujawniaj zmiennod ich statusw oraz kontekstw, w ktrych byy lub s uywane i oznaczane. Ich odtwarzanie dostarcza wic wielopoziomowych informacji.

Przedmioty bigraficzne: pojcie

1. Samo pojcie przedmiotw biograficznych zostao zaczerpnite od francuskiej socjoloki Violette Morin, ktra ledzi zmieniajce si znaczenia przedmiotw we wspczesnym spoeczeostwie francuskim. Swoj analiz rozpoczyna od sloganu cache-toi object (przedmioty skrywaj ci).

Przedmioty bigraficzne: pojcie

2. Biographical Objects Janet Hoskins: poszukiwaa sposobu na dotarcie do historii swoich informatorw, odnajdujc go w narracjach o pewnych przedmiotach

Dlaczego przedmiot biograficzny?

przedmiot taki moe zaporedniczad wiat wartoci i znaczeo w obrbie domu rodzinnego, w sferze relacji midzyludzkich. Uywajc przedmiotw biograficznych narratorzy nie tylko wyraali za ich porednictwem wasn tosamod czy osobowod. O wiele bardziej przedmioty biograficzne stanowiy rekwizyty, dziki ktrym rozmwcy przypominali sobie dowiadczenia przestrzeni mieszkania, pomagajc w ich transkrypcji.

Jak dziaa przedmiot biograficzny?

1.
narracja o przedmiotach: stole i szafie. Punktem dojcia jest fragment historii ycia. W taki wanie sposb przedmioty wspopowiadaj o swoich wacicielach. Pamitanie przedmiotu, jego biografii jest bezporednim rezultatem ich wartociowania i uznania za znaczce w przestrzeni domu. Znaczenie przedmiotu zawsze wynika z tego, e czy si lub kojarzy z pewnymi wydarzeniami i osobami

Jak dziaa przedmiot biograficzny?

2. Czasem przedmiot staje si katalizatorem do mwienia o innych sprawach ni on sam. Przykadem moe byd opowied o czerwonej lampie, ktra zostaa oznaczona jako symbol informatorki. Biografia lampy szybko przeksztacia si w autonarracj, w ktrej moja rozmwczyni opisaa swoj wasn kondycj, sposb jej postrzegania. Przedmioty pozwalaj na przypominanie .Nie s wane, dlatego, e bywaj uyteczne, ale dlatego, e materializuj historie, stany, wiatopogld, emocje i wartoci ich wacicieli.

Jak dziaa przedmiot biograficzny?

3. Przedmioty takie obdarzane s specjalnymi wzgldami zwaszcza pamitki rodzinne oraz prezenty. Stanowi fragmenty przeszoci, dziki temu, e j materializuj. S bodcami do przypominania. S przypadkowe, ale stanowi wiadectwa ycia ich wacicieli. Przypominaj kiedy, w ktrym tkwi nasze sytuacje, stany, nasze dzieje. Przedmioty-wspomnienia reprezentuj histori prywatn, rodzinn poniewa zadomawiaj si w czasoprzestrzeni domu. Innymi sowy s namaszczone jego przeszoci.

Jak dziaa przedmiot biograficzny?

4. fotografie, zdjcia rodzinne, portrety lubne, zdjcia komunijne, czy te takie, ktre przywieziono z wakacji, uroczystoci, imprez; maskotki, prezenty, zasuszone kwiaty, drobiazgi. To drogocenne przedmioty osobiste wane dla jednostek i caej rodziny. Oznaczone s cech przynalenoci.

Jak dziaa przedmiot biograficzny?

5. Przedmioty religijne. Posiadaj one nakadajce si na siebie znaczenia i s wartociowane na dwch poziomach. Pierwszy z nich to poziom sakralny, wicy si z wartociami, przekonaniami i praktykami religijnymi. Drugi poziom to poziom znaczeo subiektywnych i zindywidualizowanych. Takie znaczenia pojawiaj si wwczas, gdy przedmioty religijne przestaj penid funkcj kultow i dewocjonaln, stajc si osobistymi pamitkami (ten krzyyk jest zdobyczny, a ten dostaem od mamy, obrazki witych byy w swoim czasie modne, to jest pamitka po Pierwszej Komunii mojej mamy, przypomina mi o mamie). Innymi sowy, jako pamitki wi si ze wspomnieniami z dzieciostwa, z rodzin, z uroczystociami, witecznoci, zapachami a ich odczucie zawsze jest emocjonalne i subiektywne. Jak kada pamitka przedmiot religijny przywouje wspomnienia z przeszoci.

Jaki jest dom?

Dom posiada charakter procesualny: zmienia si a jego znaczenia s polifoniczne poniewa jest to przestrzeo tworzona przez wiele osb Dom jest materialny i aby mg istnied potrzebni s nie tylko ludzie, ich relacje, dziaania, emocje ale take pewne przedmioty Dom jest trudy do zwerbalizowania ze wzgldu na skondensowanie w nim ycia prywatnego, codziennego, emocji, pamici konfliktw, nieustannych zmian Wobec tego atwiej byo wyrazid czym jest dom za pomoc narracji rozpoczynajcych si od przedmiotw