Egzamin maturalny maj 2009

JZYK POLSKI
POZIOM PODSTAWOWY

KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI

Jzyk polski poziom podstawowy Klucz punktowania odpowiedzi

Cz I rozumienie pisanego tekstu Zadanie sprawdzajce rozumienie tekstu Macieja Nowakowskiego Hipnoza pomost do podwiadomoci. Odpowiedzi maturzysty mog przybiera rn form jzykow, ale ich sens musi by zgodny z tekstem. Oceniajc prac maturzysty, naley stosowa wskazan punktacj. Zadanie1. Korzystanie z informacji

Wyszukiwanie informacji w tekcie.

02

Zdajcy otrzymuje 2 punkty, jeeli wymieni trzy sytuacje, w ktrych stan hipnozy mona osign bez hipnotyzera oraz przedstawi, czym mog one grozi, np.: dugotrwae wpatrywanie si w jeden punkt, wsuchiwanie si w miarowy stukot k podczas jazdy pocigiem, jednostajny szum silnika, rwnomiernie migajce drzewa na prostej drodze podczas jazdy samochodem. Niebezpieczestwo: stan hipnozy moe spowodowa utrat kontaktu z rzeczywistoci, np. kierowca moe spowodowa wypadek. Uwaga: wymagane jest ucilenie okolicznoci; nie wystarczy napisa podczas jazdy pocigiem, bo to dopiero wsuchiwanie si w miarowy stukot k moe wywoa stan hipnozy. Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli wymieni trzy sytuacje, w ktrych stan hipnozy mona osign bez hipnotyzera, ale nie okreli, na czym polega ich niebezpieczestwo albo okreli, co moe by skutkiem sytuacji, w ktrych stan hipnozy osiga si bez hipnotyzera, ale nie wymieni niebezpiecznych sytuacji. Zadanie 2. Korzystanie Rozpoznawanie form fleksyjnych wyrazw, nazywanie rodkw 01 z informacji jzykowych i okrelanie ich funkcji w tekcie. Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli okreli, jak funkcj peni 1. os. liczby mnogiej uytych w tekcie czasownikw, np.: suy podkreleniu, e omawiane zjawisko dotyczy kadego. Zadanie 3. Korzystanie Odczytywanie sensu fragmentu tekstu. 01 z informacji Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli wymieni trzy czynniki, od ktrych zale efekty hipnozy, np.: wiedza hipnotyzera, osobowo hipnotyzera, predyspozycje osoby hipnotyzowanej. Zadanie 4. Korzystanie Rozumienie struktury tekstu; wyodrbnianie wykorzystanych 01 z informacji w tekcie argumentw i sformuowanych wnioskw. Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli odnalaz w tekcie i wymieni dwa przykady potwierdzajce opini, e hipnoza moe by terapi, np.: leczenie naogw oraz leczenie otyoci.

Jzyk polski poziom podstawowy Klucz punktowania odpowiedzi

Zadanie 5. Korzystanie z informacji

Wyszukiwanie informacji i stosowanie ich do rozwizania problemu.

02

Zdajcy otrzymuje 2 punkty, jeeli wymieni wyrnione przez autora tekstu stadia hipnozy oraz scharakteryzowa kade z wymienionych stadiw, podajc jego dwie cechy, np.: stadium lekkie senno, przyjemne odprenie; stadium rednie zachowanie wiadomoci, niemono otwarcia oczu; stadium gbokie otwieranie oczu na polecenie hipnotyzera, odczuwanie tego, co zasugeruje hipnotyzer. Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli wymieni i poprawnie scharakteryzowa co najmniej dwa stadia hipnozy. Zadanie 6. Korzystanie Przetwarzanie informacji, formuowanie tezy na podstawie 01 z informacji opisanego eksperymentu. Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli poprawnie sformuowa tez, ktr potwierdza opisany w tekcie eksperyment, np.: oddziaywanie sugestii podczas hipnozy jest wyjtkowo silne lub osoba zahipnotyzowana potrafi wykona nieprawdopodobne czynnoci w przeciwiestwie do ludzi niepoddanych hipnozie. Zadanie 7. Korzystanie Odczytywanie sensu fragmentu, wyodrbnianie argumentw. 02 z informacji Zdajcy otrzymuje 2 punkty, jeeli waciwie odczyta stanowisko autora wobec hipnozy oraz przytoczy argument autora, ktrym on uzasadni swoje stanowisko, np.: na pytanie, czy naley ba si hipnozy, autor odpowiada przeczco; nie zgadza si ze stwierdzeniem, e naley obawia si hipnotyzerw. Autor tekstu uzasadnia to nastpujco: w Polsce nieznany jest przykad wykorzystania hipnozy w celach przestpczych; hipnoza suy rozwizywaniu problemw czowieka, najczciej pomaga ludziom. Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli poprawnie rozwiza pierwsz cz zadania, czyli okreli stanowisko autora wobec hipnozy, ale nie znalaz w tekcie autorskiej argumentacji. Zadanie 8. Rozpoznawanie zasady kompozycyjnej tekstu i jej funkcji; Korzystanie rozpoznawanie charakterystycznych cech stylu i jzyka tekstu; 02 z informacji nazywanie rodkw jzykowych i ich funkcji w tekcie; rozpoznawanie intencji aktu mowy. Zdajcy otrzymuje 2 punkty, jeeli poprawnie wymieni 1 zabieg kompozycyjny i 1 zabieg jzykowy, dziki ktrym autor osign wiarygodno, np.: cytowanie opinii znawcw (przywoywanie nazwisk ekspertw w dziedzinie hipnozy lub powoywanie si na opinie specjalistw); stosowanie formu: wszystkie autorytety (znawcy tematu lub fachowcy podkrelaj) lub stosowanie terminologii naukowej. Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli poprawnie wymieni przykad jednego typu zabiegw.

Jzyk polski poziom podstawowy Klucz punktowania odpowiedzi

Zadanie 9. Korzystanie z informacji

Odczytywanie dosownych i metaforycznych znacze wyrazu, nazywanie rodkw jzykowych i ich funkcji w tekcie.

02

Zdajcy otrzymuje 2 punkty jeeli poprawnie nazwa rodek artystyczny i wyjani jego znaczenie, np.: metafora uwiadamia przykre przeycia. Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli poprawnie nazwa rodek artystyczny lub wyjani znaczenie zdania Pami przykrego zdarzenia wyj z mrokw podwiadomoci. Zadanie 10. Korzystanie Rozpoznawanie charakterystycznych cech stylu. 02 z informacji Zdajcy otrzymuje 2 punkty, jeeli poprawnie przyporzdkowa wymienione przykady, np.: styl potoczny: zapa na gorcym uczynku, popisowy numer; styl naukowy: hipnoza regresywna, badania elektroencefalograficzne, hipnoterapeuta. Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli poprawnie przyporzdkowa przykady do jednego stylu. Zadanie 11. Korzystanie Rozpoznawanie zasady kompozycyjnej tekstu i jej funkcji. 01 z informacji Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli poprawnie okreli funkcj anegdoty przytoczonej w akapicie 1., np.: stanowi wprowadzenie do tekstu lub ma zaciekawi czytelnika. Zadanie 12. Odczytywanie dosownych i metaforycznych znacze Korzystanie wyrazw; rozpoznawanie zasady kompozycyjnej tekstu i jej 01 z informacji funkcji; rozumienie sensu caego tekstu. Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli wyjani znaczenie tytuu, uwzgldniajc tre caego artykuu, np.: dziki hipnozie czowiek moe dotrze do utajonych przey z przeszoci, ktrych nie pamita, a ktre znajduj si w jego podwiadomoci. Zadanie13. Korzystanie Odrnianie informacji od opinii. 02 z informacji Zdajcy otrzymuje 2 punkty, jeeli poprawnie rozstrzygn, czy przedstawione w tabeli zdania zawieraj opini, czy informacj o fakcie. Kolejno: informacja, informacja, opinia, informacja. Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli przedstawi trzy poprawne rozstrzygnicia.

Jzyk polski poziom podstawowy Klucz punktowania odpowiedzi

Cz II pisanie tekstu wasnego w zwizku z tekstem literackim zamieszczonym w arkuszu. Temat 1. Na podstawie fragmentu I tomu powieci Wadysawa S. Reymonta Chopi scharakteryzuj Bylic i jego relacje z crkami. Co mwi los Bylicy o losie starych ludzi w spoecznoci lipieckiej? I. ROZWINICIE TEMATU (mona uzyska maksymalnie 25 punktw) 1. Wstpne rozpoznanie i umiejscowienie fragmentu w I tomie powieci, np.: a. odwiedziny Bylicy u crki, b. rozmowa Bylicy z Hank przed ktni Antka z ojcem, c. scena przed wyrzuceniem Hanki i Antka przez Boryn. 2. Charakterystyka Bylicy, np.: 05 a. stary, schorowany, saby, b. niepozorny (skulony, podobny do kupy starych wirw), c. pokorny, godzi si na swj los, d. uczuciowy, czuje al, e jest le traktowany przez Weronk, cierpi z tego powodu, e. czuje si zbdny, niepotrzebny, f. zastraszony, ma poczucie winy, g. zdesperowany, h. kochajcy, wyrozumiay ojciec. 3. Relacje ojca z Hank, np.: 05 a. szuka u niej pomocy, zrozumienia, wspczucia, b. przyjmuje z radoci propozycj crki, aby u niej zamieszka, c. czuje wsparcie ze strony crki, d. jest jej wdziczny za trosk, e. ma nadziej, e moe by jeszcze potrzebny, f. uwaa j za dobr crk, ktra rzetelnie wywizuje si ze swoich zobowiza, g. wstydzi si prosi o pomoc, przyzna, e jest le traktowany przez Weronk. 4. Relacje ojca z Weronk, np.: 05 a. zdany na ask crki (wycug), b. cierpliwie znosi ze traktowanie przez crk, c. ulegy wobec Weronki, d. crka jest dla niego bardzo wana, e. postpowanie Weronki stara si usprawiedliwi bied, f. dostrzega cik prac crki, g. ma ambiwalentny stosunek do Weronki. 5. Sytuacja ludzi starych w spoecznoci lipieckiej, np.: 06 a. wraz z przepisaniem majtku na dzieci trac swoj pozycj, b. pozostaj na asce rodziny (problem tzw. wycugu), c. rodziny pozbywaj si ludzi starych jako bezuytecznych i kosztownych w utrzymaniu, d. zmuszeni do pracy ponad siy, e. skazani na tuaczk, ebranie, np. Agata, f. zmuszani do opuszczenia swojego domu, np. Jagustynka, g. jeli nie maj swojego domu, s parobkami u bogatych gospodarzy, np. Kuba, h. nie chc przepisa ziemi na dzieci i i do nich na wycug, np. Maciej Boryna, i. przyjmuj rne postawy (sprzeciw pogodzenie z losem). Punktacja 01

Jzyk polski poziom podstawowy Klucz punktowania odpowiedzi

6. Podsumowanie 03 pene, np.: los Bylicy jest odzwierciedleniem sytuacji ludzi starych w Lipcach; ilustruje zaburzenie wizi rodzinnych i upokorzenie ludzi starych; pokazuje, e gromad wiejsk rzdz prawa biologiczne (naturalistyczny obraz wiata); (3) czciowe, np.: los Bylicy jest odzwierciedleniem zaburzenia wizi rodzinnych w spoecznoci lipieckiej; staro jest przyczyn degradacji w wiejskiej spoecznoci, (2) prba podsumowania, np.: los ludzi starych na wsi by zy lub staro bya przyczyn zaburzenia wizi rodzinnych. (1) Temat 2: Na podstawie podanych fragmentw poematu Adama Mickiewicza Pan Tadeusz scharakteryzuj i porwnaj postacie Zosi i Telimeny. I ROZWINICIE TEMATU (mona uzyska maksymalnie 25 punktw) Punktacja Przedstawienie postaci 1. Zosia, np.: 01 a. crka Ewy Horeszkwny wychowywana przez Telimen, b. moda dziewczyna, c. naturalna, nieobyta w wielkim wiecie. 2. Telimena, np.: 01 a. krewna Sdziego opiekujca si Zosi, b. dojrzaa kobieta, c. kobieta wiatowa. Charakterystyka Zosi 3. na podstawie fragmentu 1., np.: 05 a. niewinna, skromna, niemiaa, b. czy kobieco i dziecico, c. wietlista, zjawiskowa, d. spontaniczna, e. radosna, f. charakteryzuje j zwiewno, lekko ruchw (Zosia przypomina ptaka). 4. na podstawie fragmentu 4., np.: 05 a. sens sw Jestem kobiet (Zosia uwaa, e kobieta powinna podporzdkowa si mczynie), b. bez wahania akceptuje decyzje narzeczonego, c. kieruje si uczuciem (kocha Tadeusza), d. ceni ukochanego za wyznawane przez niego wartoci (akceptuje plan polepszenia bytu poddanych kosztem wasnych dochodw), e. kocha wie i prac na gospodarstwie (pracowito), f. jest wiadoma tradycyjnych obowizkw wynikajcych z roli ony i gospodyni. Charakterystyka Telimeny 5. na podstawie fragmentu 2., np.: 07 a. wyrachowana, b. wiadoma swoich kobiecych atutw i sabych stron, c. wiadoma przemijania modoci, d. pragnie zdoby ma, e. pragnie stabilizacji yciowej, zapewnienia sobie bytu na staro,

Jzyk polski poziom podstawowy Klucz punktowania odpowiedzi

f. rozwaa rnorodne aspekty zampjcia (wzajemno ewentualnego partnera, jego zalety fizyczne, role moliwe do odegrania u jego boku, rnice wieku, uwarunkowania ekonomiczne itp.), g. liczy si z opini publiczn, h. kocha miasto i jego rozrywki, chce uy wiata, i. zachowanie bohaterki odzwierciedla stan jej myli (oglda si w lustrze, wzdycha, gdy myli o hipotetycznej zmiennoci Hrabiego; chodzi miao i wesoo, planujc pobyt w stolicy z Tadeuszem); 6. na podstawie fragmentu 3., np.: 03 a. sens sw jestem kobiet (Telimena uwaa, e kobieta moe przeciwstawi si mczynie; jest pragmatyczna), b. jest zdecydowana postawi na swoim (grozi Hrabiemu), c. kieruje si kalkulacj, realistycznie podchodzi do ycia (wybiera maestwo z rozsdku), d. stabilizacja yciowa jest dla niej waniejsza ni osoba partnera (dane sowo). 7. Podsumowanie 03 pene, np.: dostrzeenie kontrastu na wielu paszczyznach, np.: charakteru, wartoci, postaw, rozumienia roli kobiety, oraz jego interpretacja we waciwych kontekstach (np.: dostrzeenie idealizacji Zosi i realizmu/komizmu Telimeny); (3) niepene, np.: dostrzeenie kontrastu na wielu paszczyznach, np.: charakteru, wartoci, postaw, rozumienia roli kobiety; (2) prba podsumowania, np.: dostrzeenie kontrastu midzy bohaterkami. (1)

Jzyk polski poziom podstawowy Klucz punktowania odpowiedzi

II.

KOMPOZYCJA (maksymalnie 5 punktw)

Kompozycj wypracowania ocenia si wtedy, gdy przyznane zostay punkty za rozwinicie tematu. podporzdkowana zamysowi funkcjonalnemu wobec tematu, spjna wewntrznie, przejrzysta i logiczna; pena konsekwencja w ukadzie graficznym 5 uporzdkowana wobec przyjtego kryterium, spjna; graficzne wyodrbnienie gwnych czci 3 wskazujca na podjcie prby porzdkowania myli, na og spjna. 1 Uwaga: jeli powysze kryteria nie zostay spenione, nie przyznaje si punktw. III. STYL (maksymalnie 5 punktw) jasny, ywy, swobodny, zgodny z zastosowan form wypowiedzi; urozmaicona leksyka zgodny z zastosowan form wypowiedzi, na og jasny; wystarczajca leksyka na og komunikatywny, dopuszczalne schematy jzykowe. Uwaga: jeli powysze kryteria nie zostay spenione, nie przyznaje si punktw. IV. JZYK (maksymalnie 12 punktw) jzyk w caej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona skadnia, poprawne: sownictwo, frazeologia i fleksja jzyk w caej pracy komunikatywny, poprawne: skadnia, sownictwo, frazeologia i fleksja jzyk w caej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w wikszoci poprawne skadnia, sownictwo i frazeologia jzyk w pracy komunikatywny mimo bdw skadniowych, sownikowych, frazeologicznych i fleksyjnych jzyk w pracy komunikatywny mimo bdw fleksyjnych, licznych bdw skadniowych, sownikowych i frazeologicznych. Uwaga: jeli powysze kryteria nie zostay spenione, nie przyznaje si punktw. V. ZAPIS (maksymalnie 3 punkty) bezbdna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne bdy) poprawna ortografia (nieliczne bdy II stopnia); na og poprawna interpunkcja poprawna ortografia (nieliczne bdy rnego stopnia); interpunkcja niezakcajca komunikacji (mimo rnych bdw). Uwaga: jeli powysze kryteria nie zostay spenione, nie przyznaje si punktw. VI. SZCZEGLNE WALORY PRACY 04

5 3 1

12 9 6 3 1

3 2 1

Egzamin maturalny maj 2009

JZYK POLSKI
POZIOM ROZSZERZONY

KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI

Jzyk polski poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi

Cz I rozumienie pisanego tekstu Zadanie sprawdzajce rozumienie tekstu Jerzego Sosnowskiego Sztuka jako schody ruchome. Odpowiedzi maturzysty mog przybiera rn form jzykow, ale ich sens musi by zgodny z tekstem. Oceniajc prac maturzysty, naley stosowa wskazan punktacj. Zadanie 1. Korzystanie z informacji

Odczytywanie sensu caego tekstu.

01

Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli wymieni dwie dziedziny ycia, ktrych relacje autor tekstu uczyni przedmiotem rozwaa, np.: sztuka, polityka. Zadanie 2. Korzystanie Odczytywanie sensu akapitu. 01 z informacji Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli okreli, w jaki sposb muzyka wpyna na strajkujcych, np.: przestali rozmawia o polityce lub wyciszyli si wewntrznie. Zadanie 3. Korzystanie z informacji Odczytywanie znacze metaforycznych; dostrzeganie opozycji gra d i okrelanie znaczenia elementw tworzcych opozycj. 01

Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli odnalaz w tekcie i wymieni przykad opozycji gra d oraz wyjani symboliczne znaczenie elementw tworzcych wymienion opozycj. Przykady poprawnych odpowiedzi. opozycja przykad symboliczne znaczenie wartoci wysze / wartoci gra d biblioteka na pitrze / sala na parterze przyziemne wartoci absolutne / wartoci gra d koci w. Anny / trasa WZ doczesne gra d sztuka, religia / polityka sacrum / profanum Zadanie 4. Korzystanie z informacji Rozpoznawanie rodkw jzykowych, dziki ktrym autor podkrela subiektywizm swojej wypowiedzi; okrelanie ich funkcji.

01

Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli wypisa z tekstu i nazwa dwa rodki jzykowe zastosowane przez autora w celu podkrelenia subiektywizmu jego wypowiedzi. Przykady poprawnych odpowiedzi. rodek jzykowy przykad z tekstu pierwszoosobowy nadawca Dostaem; Kiedy myl; mam wraenie wtrcenie (co dla mojego wyobraenia decydujce) o tym wszystkim bybym w stanie z grubsza opowiedzie tryb przypuszczajcy epitet wartociujcy dramatyczny epizod zdrobnienie cudeka zaimki ja, nasz, mi pytanie retoryczne Co zostaje z ksiek czy filmw, ktre bez reszty zajmuj si naszym yciem rzeczywistym, bezporednio danym? Uwaga: uznaje si opisowe nazywanie rodkw jzykowych.

13

Jzyk polski poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi

Zadanie 5. Korzystanie z informacji

Rozpoznawanie rodkw jzykowych, dziki ktrym autor nadaje swojej wypowiedzi funkcj estetyczn (poetyck).

01

Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli wypisa z tekstu i nazwa dwa rodki artystyczne zastosowane przez autora w celu nadania funkcji estetycznej wypowiedzi, np.: metafora: I ta muzyka stopniowo zwyciaa; porwnanie: Dzieo jest przecie jak list w butelce rzuconej w bezkresny ocean przestrzeni i czasu. Zadanie 6. Korzystanie z informacji Rozpoznawanie zasady kompozycyjnej tekstu i jej funkcji, ilustrowanie przykadami tego, jak autor posuguje si konkretem, ktry suy wprowadzeniu rozwaa na poziom uoglnie. 02

Zdajcy otrzymuje 2 punkty, jeeli poda przykad posugiwania si przez autora konkretem w celu zbudowania uoglnienia oraz przedstawi uzyskiwane uoglnienie. Uwaga: za to zadanie nie przyznaje si punktw czstkowych! Przykady poprawnych odpowiedzi. uoglnienie konkret strajk na polonistyce w 1981 r. (odgos np.: rozwaania nad tym, co przemijajce i trwae muzyki) suchanie Wagnera podczas strajku np.: sztuka powoduje, e odchodzimy studenckiego w 1981 roku od dowiadczenia konkretnego, by dotrze do dowiadczenia uniwersalnego. losy Chimery w kontekcie wydarze np.: ponadczasowo pikna, trwao sztuki historycznych (np. z 1905 r.) schody przy trasie W-Z np.: dostrzeenie rnych poziomw egzystencji i rnych funkcji sztuki np.: rozwaanie na temat eskapizmu Chimera Zadanie 7. Korzystanie z informacji Formuowanie gwnej myli caego tekstu; okrelanie funkcji, jak zadaniem autora powinna peni sztuka.

01

Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli okreli zadania, jakie powinna peni sztuka (wedug Sosnowskiego), np.: powinna czy niszy poziom ycia z poziomem wyszym, tzn. sfer codziennoci ze sfer metafizyczn, trosk o doczesne dobro wsplne z trosk o dobro ostateczne. Zadanie 8. Korzystanie z informacji Wyszukiwanie i porzdkowanie informacji wg klucza przyczynowo skutkowego; wskazywanie przyczyn zagroe dla suwerennoci sztuki, ktre dostrzega autor tekstu. 02

Zdajcy otrzymuje 2 punkty, jeeli wymieni dwa zagroenia sztuki wskazane przez autora tekstu, np.: oderwanie si sztuki od rzeczywistoci (eskapizm), oderwanie si od sfery metafizycznej (zajmowanie si wycznie yciem codziennym). Zdajcy otrzymuje 1 punkt, jeeli wymieni jedno zagroenie sztuki (spord wielu wskazanych przez autora tekstu).

14

Jzyk polski poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi

Cz II pisanie tekstu wasnego w zwizku z tekstem literackim zamieszczonym w arkuszu. Temat 1. Na podstawie Pieni XXII i Trenu IX Jana Kochanowskiego przedstaw rnice w postawie poety wobec Rozumu i Mdroci. Zwr uwag na sposb budowania poetyckiej refleksji. I. ROZWINICIE TEMATU (mona uzyska maksymalnie 26 punktw) 1. Wstpne rozpoznanie wypowiedzi i zasady zestawienia tekstw, np.: a. liryka zwrotu do adresata Rozumu, Mdroci, b. podmiot liryczny humanista, wyraajcy pogldy dotyczce ycia, c. refleksyjny charakter tekstw, sentencjonalno. Pie XXII 2. Okrelenie postawy poety wobec Rozumu, np.: 04 a. zwracajc si do Rozumu, pociesza samego siebie, b. utosamia si z Rozumem, podkrelajc swoj warto (poeta doctus), c. podkrela, e Los jest kapryny, zmienny, d. uwiadamia, e kaprysy Losu dotykaj wszystkich jednakowo, e. zwierza si, e nie potrafi, jak inni, ukrywa swoich emocji, f. przekonuje do optymistycznego podejcia do ycia, do wiary w nadejcie lepszych czasw, g. zaleca postaw pogodzenia z Losem, h. uczy dystansu wobec niepowodze. 3. Okrelenie sposobu wypowiadania refleksji dotyczcych Rozumu, np.: 04 a. nazwanie gatunku: pie o charakterze refleksyjno-filozoficznym, b. dostrzeenie i uargumentowanie retorycznego charakteru refleksji (np.: liczne apostrofy, pozorny dialog, perswazyjny charakter wypowiedzi (pouczenia: Teraz widzisz, A nie mniemaj), personifikacja Rozumu, powtrzenia podkrelajce konieczno godzenia si z Losem, spokojny, regularny tok wypowiedzi, kompozycja klamrowa podkrelenie istoty rozwaa). Tren IX 4. Okrelenie postawy poety wobec Mdroci, np.: 04 a. polemizuje z renesansowym pojmowaniem Mdroci, b. przywouje pochlebne opinie na jej temat, c. kwestionuje przymioty Mdroci pod wpywem osobistego dowiadczenia, d. przeywa kryzys wartoci, e. sdzi, e Mdro nie chroni przed przeciwnociami losu, f. uwaa, e Mdro nie gwarantuje wyjtkowej pozycji i stabilizacji yciowej, g. stwierdza, e Mdro nie chroni przed rozpacz. 5. Okrelenie sposobu wypowiadania refleksji dotyczcych Mdroci, np.: 04 a. nazwanie gatunku: tren o odmiennej strukturze (nie ma w nim mowy o osobie zmarej), b. elementy ironii w sposobie przedstawiania Mdroci (np.: jeli prawdziwie mieni) i ich uargumentowanie (liczne apostrofy, personifikacja Mdroci, wyliczenia, powtrzenia zaimka Ty, umniejszajce warto Mdroci jako nauczycielki ycia, ekspresyjno wypowiedzi, budowa trenu podkrelajca dramatyzm wyznania (np.: przerzutnie), kontrast obecny w kompozycji jako rdo ironii (pochwaa Mdroci i sceptycyzm wobec niej). Punktacja 01

15

Jzyk polski poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi

6. Wskazanie rnic w zaprezentowanej postawie, np.: 04 Uwaga: punkty przyznaje si, jeeli piszcy dostrzega opozycje. a. traktowanie Rozumu jako rwnorzdnego partnera zachowanie dystansu wobec Mdroci, b. postrzeganie Rozumu jako podpory yciowej postrzeganie Mdroci jako pozornej wartoci, c. dostrzeganie moliwoci wykorzystania Rozumu stwierdzenie niemonoci zdobycia Mdroci, d. pokadanie nadziei w Rozumie rozczarowanie Mdroci, e. pocieszanie Rozumu oskaranie Mdroci, f. racjonalna postawa wobec Rozumu emocjonalna postawa wobec Mdroci. 7. Zastosowanie kontekstw w interpretacji tekstu, np.: 02 a. biograficznego, b. historycznoliterackiego, c. filozoficznego. 8. Podsumowanie 03 pene, np.: wskazanie rnicy w postawie poety wobec Rozumu i Mdroci; wskazanie rnicy w sposobie budowania refleksji poetyckiej; dostrzeenie zmian w prezentowanej filozofii yciowej; (3) czciowe, np.: wskazanie rnicy w postawie poety wobec Rozumu i Mdroci; wskazanie rnicy w sposobie budowania refleksji poetyckiej lub dostrzeenie zmian w prezentowanej filozofii yciowej; (2) prba podsumowania, np.: wskazanie rnicy w postawie poety wobec Rozumu i Mdroci lub wskazanie rnicy w sposobie budowania refleksji poetyckiej lub dostrzeenie zmian w prezentowanej filozofii yciowej. (1)

16

Jzyk polski poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi

Temat 2. Na podstawie fragmentu powieci Wiesawa Myliwskiego Kamie na kamieniu, przedstaw metaforyczne znaczenia drogi. Zwr uwag na kreacj narratora. I. ROZWINICIE TEMATU (mona uzyska maksymalnie 26 punktw) 1. Wstpne rozpoznanie fragmentu, np.: a. droga dawniej i dzi na tle zmian, b. bohater pochodzi ze wsi i zna jej realia, c. opis drogi i wsi uoglnieniem praw ycia kadego czowieka, d. tradycja powieci chopskiej. Opis dosownego znaczenia drogi 2. Droga stara, np.: 03 a. typowa droga wiejska (wska, krta, z wybojami), b. sprzyjaa powstawaniu wsplnotowych wizi (spotkania, czstowanie papierosem, pogawdki codzienno), c. dziay si na niej najwaniejsze wydarzenia gromady (np.: odejcia w wiat, do wojska, na cmentarz), d. suya wszystkim i kademu z osobna (bya przedmiotem troski), e. sprzyjaa zgodnemu z niej korzystaniu (powrt z pola, parkowanie wozu na poboczu), f. bya bezpieczna, g. ludzie modlili si przy niej, h. funkcjonowaa w zgodzie z przyrod (rosy obok niej akacje, z ktrych robiono koa), i. jest elementem przeszoci utrwalonym w pamici. 3. Droga nowa, np.: 03 a. nowoczesna (asfaltowa, prosta, gadka), b. pozbawia wsplnej i prywatnej wasnoci, c. wydobywa i podkrela obco przybyszw z miasta, d. jest przeklinana jej budowa odbya si kosztem czowieka (Albin Mucha), e. przemieszczaj si po niej szybko obcy uytkownicy, f. wyzwala negatywne emocje (krzyk, agresja, strach), g. zbudowano j kosztem przyrody (wycito prawie wszystkie stare akacje jako nieprzydatne, gdy s gumowe koa), h. rozdzielia mieszkacw wsi, zmienia relacje midzy nimi kady kurzy ze swojej paczki. 4. Przedstawienie metaforycznych znacze drogi odnoszcych si do rnych problemw. 06 Droga przedstawiona we fragmencie prozy, to metafora, np.: a. przemiany (dawne a nowe), b. ycia (pytania o sens, cel), c. mierci czowieka (okolicznoci umierania, przemijanie), d. poczucia harmonii w wiecie ludzi i przyrody, e. zwizku czowieka z transcendencj (pytania do Boga, ostatnia droga), f. oddzielania (np.: ludzi, wartoci), wyznaczania granicy, g. anonimowoci ycia w wyniku nowoczesnoci (jak rzeka bez nazwy), h. mierci jzyka (odbiera pierwotne znaczenie mylom, sowom, umieraniu), i. pozbawienia godnoci (uprzedmiotowienie czowieka), j. poczucia pynnoci zjawisk, Punktacja 02

17

Jzyk polski poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi

k. zagroenia i zagubienia w wiecie (nie wiadomo, dokd i po co ludzie si przemieszczaj). 5. Kreacja narratora, np.: 05 a. pierwszoosobowy, b. subiektywny, c. w czas teraniejszy wplata retrospekcj, d. wygasza monolog o cechach gawdy, e. ujawnia si na dwa sposoby: pocztkowo przez zastosowanie zaimkw w 1 osobie l. mn. (u nas), w poowie tekstu uycie formy 1 os. l. poj. (mnie), f. narrator chop gadua (opowiadacz, wie wicej ni inni), g. komentuje wydarzenia (filozoficzna refleksja), h. przytacza cudze wypowiedzi jako wasne (mowa pozornie zalena). 6. Sposb przedstawiania drogi przez narratora, np.: 04 a. dominanta kompozycyjna konsekwentne porwnywanie, kontrast, b. szczegowo opisu rnych przejaww ycia, c. potoczno mwienia (plebejsko, ludowo) czy zaimek zwrotny si z czasownikami typu mwi (mwi si), d. stylizacja na jzyk mwiony (np.: sownictwo potoczne, szyk przestawny, rozpoczynanie zda od przyimkw i spjnikw), e. stylizacja gwarowa (dialektyzmy), f. liryzacja prozy sugestywne, barwne obrazy, g. metaforyczno w opisywaniu rzeczywistoci (auta po ich mowie jed, drzewa waliy si pod piami jak patyki), h. oywienie (droga sama ci pcha), i. uycie rodkw jzykowych sucych wartociowaniu i ekspresji. 7. Podsumowanie 03 pene, np.: pogbione odczytanie istotnych metaforycznych znacze drogi i okrelenie roli narratora ujawniajcego si w jzyku; (3) czciowe, np.:. odczytanie istotnych metaforycznych znacze drogi; (2) prba podsumowania, np.: odczytanie podstawowego metaforycznego znaczenia drogi (np.: przemiany). (1)

18

Jzyk polski poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi

II.

KOMPOZYCJA (maksymalnie 2 punkty)

Kompozycj wypracowania ocenia si wtedy, gdy przyznane zostay punkty za rozwinicie tematu. podporzdkowana zamysowi funkcjonalnemu wobec tematu, spjna wewntrznie, przejrzysta i logiczna; pena konsekwencja w ukadzie graficznym 2 uporzdkowana wobec przyjtego kryterium, spjna; graficzne wyodrbnienie gwnych czci. 1 Uwaga: jeli powysze kryteria nie zostay spenione, nie przyznaje si punktw. III. STYL (maksymalnie 2 punkty) jasny, ywy, swobodny, zgodny z zastosowan form wypowiedzi; urozmaicona leksyka zgodny z zastosowan form wypowiedzi, na og jasny; wystarczajca leksyka. Uwaga: jeli powysze kryteria nie zostay spenione, nie przyznaje si punktw. IV. JZYK (maksymalnie 8 punktw) jzyk w caej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona skadnia, poprawne: sownictwo, frazeologia, fleksja jzyk w caej pracy komunikatywny, poprawne: skadnia, sownictwo, frazeologia i fleksja jzyk w caej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w wikszoci poprawne: skadnia, sownictwo, frazeologia jzyk w pracy komunikatywny mimo bdw skadniowych, leksykalnych (sownictwo i frazeologia), fleksyjnych jzyk w pracy komunikatywny mimo bdw fleksyjnych, licznych bdw skadniowych, leksykalnych. Uwaga: jeli powysze kryteria nie zostay spenione, nie przyznaje si punktw. V. ZAPIS (maksymalnie 2 punkty) bezbdna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne bdy) poprawna ortografia (nieliczne bdy rnego stopnia); na og poprawna interpunkcja. Uwaga: jeli powysze kryteria nie zostay spenione, nie przyznaje si punktw. VI. SZCZEGLNE WALORY PRACY 04

2 1

8 6 4 2 1

2 1

19