Budownictwo i Architektura 12(1) (2013) 99-106

Niezawodnoci strefy podporowej belek ksztatowanej z zastosowaniem modeli ST

Lidia Buda-Og1,
1

10 pkt Streszczenie: W niniejszej pracy przedstawiono analiz niezawodnoci belki elb etowej, w ktrej stref przypodporow uksztatowano z zastosowaniem rnych modeli kratownicowych. Model 1 stanowi kratownica otrzymana w wyniku optymalizacji. Model 2 jest modelem intuicyjnym z rozciganymi prtami pionowymi, odwzorowujcymi zbrojenie strzemionami. Modelem 3 jest statycznie niewyznaczalna kratownica. Przeprowadzona analiza wykazaa, e statycznie wyznaczalne modele ST maj gorsz struktur niezawodnociow, a optymalizacja modeli ST powinna by zagadnieniem wielokryterial nym, tak aby otrzymane modele charakteryzowaa optymalna sztywno oraz maksymalna niezawodno Sowa kluczowe: model ST, beton, niezawodno, optymalizacja, belka, ksztatowanie.

Katedra Konstrukcji Budowlanych, Wydzia Budownictwa i Inynierii rodowiska, Politechnika Rzeszowska, email:lida@prz.edu.pl

1. Wprowadzenie
Stosowanie kratownic jako modeli do analizy si wewntrznych w konstrukcjach elbetowych ma bardzo dug histori i znane jest od koca XIX. Za prekursorw praktycznego jej zastosowania w projektowaniu zarysowanych konstrukcji elbetowych uwaa si W. Rittera i E. Mrscha. Obszerny przegld zagadnienia dotyczcego wykorz ystania modeli kratownicowych w projektowaniu mona znale w pracy Schfera i J. Schlaicha [1], a take w polskich opracowaniach autorstwa: W. Starosolskiego [2] , T. Urbana [3] oraz M. Knauff [4]. Projektowanie z zastosowaniem modeli ST znalazo si ju w zaleceniach Eurokodu z 1991 roku [5]. W aktualnej wersji Eurokodu [6] podstawowe informacje mona znale w rozdziale 6.5 i zaczniku J. Zgodnie z zawartymi tam zaleceniami stosowanie modeli kratownicowych jest szczeglnie uzasadnione w obszarach dwuosiowego rozkadu napre, to jest krtkich wspornikach, naroach ram czy te strefach przypodporowych belek. Model ST skada si z rozciganych prtw- T, odwzorowujcych zbrojenie rozcigane oraz ciskanych prtw S, odwzorowujcych wyodrbnione obszary betonu ciskanego. Prty S i T poczone s w odpowiednio uksztatowanych wzach, umoliwi ajcych zakotwienie zbrojenia rozciganego i przeniesienie napre ciskajcych. Zgodnie z dominujc powszechnie opini, wybr optymalnego modelu ST wymaga nie tylko znajomoci trajektorii napre lub tzw. cieek obcienia, ale rwnie spenienia przyjtych kryteriw optymalizacji. Najczciej stosowanych kryterium jest minimalizacja odksztace dla okrelonej objtoci lub masy elementu, z pominiciem oceny niezawodnoci otrzymanego modelu. Problem ten zosta ju czciowo zasygnaliz owany w pracy [7]. W niniejszej pracy przedstawiono analiz niezawodnoci belki elbetowej , w ktrej stref podporow uksztatowano z zastosowaniem rnych modeli kratownicowych.

2. Optymalizacja a niezawodno elementw elbetowych projektowanych z wykorzystaniem modeli ST

Podstawowym celem optymalizacji modelu ST z uwzgldnieniem kryterium minim alizacji energii odksztace, jest dla elementu o zaoonej geometrii i warunkach brzeg owych okrelenie takiego rozkadu elementw rozciganych i ciskanych, aby otrzyma

100

Lidia Buda-Og

ukad o jak najwikszej sztywnoci przy zaoonej objtoci elementu. Zagadnienie to z zastosowaniem metody elementw skoczonych dla n elementw reprezentujcych cz objtoci kratownicy zastpczej, mona zapisa w postaci [4]: min, (1) przy spenieniu warunku rwnowagi: ( ) = (2) dla ograniczenia objtoci: ( ) (3) 1 (4) ( ) ) ( (5) gdzie: K = ( ) = ( ( ))p (6) 0 f przyoone obcienie, K( )- globalna macierz sztywnoci utworzona z elementw macierzy sztywnoci dla niezalenych zmiennych A, 0 - elementy macierzy sztywnoci elementu penego, -objto elementu e, V- dostpna objto materiau, u macierz minimalna dopuszczalna objto materiau. przemieszcze, min n Kryterium minimum odksztacalnoci podane wzorem (1) po uwzgldnieniu zas ady minimum energii potencjalnej dla elementu w obszarze liniowo- sprystym mona zapisa w postaci: (7) max min ( ( ) ) przy ograniczeniach podanych wzorem (3) i (4). Korzystajc z nieodpatnego algorytmu optymalizacji ksztatu kratownicy zastpczej, przystosowanego do pracy w rodowisku Matlab, autorstwa J.K. Guest, przyjto jeden z trzech analizowanych modeli strefy przypodporowej belki elbetowej. Dwa kolejne s modelami intuicyjnymi, jeden z nich odpowiada typowej belce zbrojonej w strefie przypodporowej strzemionami, a drugi to model kratownicy wewntrznie statycznie niewyznaczalnej. Statycznie wyznaczalne modele kratownicowe odpowiadaj systemowi o prostej strukturze szeregowej, poniewa zniszczenie jednego elementu powoduj awari caej konstrukcji. Natomiast kratownica wewntrznie statycznie niewyznaczalna moe odpowiada systemowi o mieszanej, rwnolego -szeregowej strukturze niezawodnoci. Prawdopodobiestwo awarii takich systemw okrelaj zalenoci [5]: dla systemu szeregowego n (8) p = P[A] = Pn i=1Zi (X) 0 = P[i=1(Zi (X)) 0] dla systemu rwnolego- szeregowego p = P[A] = P i(Zi (X)) 0 = P (Z (X)) 0 = Pn i=1(Z (X)) 0 (9) Natomiast niezawodno systemu okrelaj zalenoci: dla systemu szeregowego pr = 1 p = P[B] = Pn (10) =1(Z (X) > 0) dla systemu rwnolego- szeregowego pr = 1 p = P[B] = P i(Zi (X) > 0) = P (Z (X) > 0) (11) Jeeli nonoci elementw w modelu s w peni skorelowane to prawdopodobiestwo zniszczenia n- elementw jest rwne prawdopodobiestwu zniszczenia najbardziej zawodnego elementu: p = max P[Z 0] (12) Jeeli nonoci elementw w modelu nie s w peni skorelowane i nie s rozczne to prawdopodobiestwo awarii mona tylko oszacowa. Cornell dla systemw szeregowych proponuje nastpujce oszacowanie prawdopodobiestwa awarii: max P[Z 0] p P[Z 0] (13)

Konstrukcje Betonowe Niezawodnoci strefy podporowej ...

101

W wietle wymaga EN 1990:2002, przyjty model nonoci sucy do obliczania si wewntrznych powinien by tak uksztatowany, aby zapewni bezpieczestwo konstrukcji i speniony by warunek niezawodno w postaci: d (15) gdzie: d -graniczna wartoci wskanika niezawodnoci zalena od wymaga (nono czy uytkowanie) oraz przewidywanego okresu uytkowania.

Korzystajc ze zwizkw pomidzy prawdopodobiestwem awarii a wskanikiem niezawodnoci Hasofera-Linda, zaleno (13) mona przedstawi w postaci: max 0 ( ) p 0 ( ) (14)

3. Analizowany przykad

Przedmiotem analizy jest typowa belka swobodnie podparta, obciona w sposb cigy obcieniem o staej intensywnoci, przedstawiona na rysunku 1.

Rys. 1. Analizowana belka

W przeprowadzonej analizie przyjto nastpujce waciwoci materiaowe i parametry obcienia: Waciwoci materiaowe (charakterystyczne, obliczeniowe, rednie): stal zbrojeniowa: fym = fyk/(1-1,645* y)=575 MPa fyk = 500 MPa, fyd = 435 MPa, y = 46 MPa, y = 8% beton: C25/30: fcm = 33 MPa, fck = 25 MPa, fcd = = 17,86 MPa, c = 4,86 MPa, 1 . c = 14,7%, Obcienie (charakterystyczne, obliczeniowe, rednie): obcienia stae: g = gk/(1+1,645* g)= 24,02 kN/m, gk = 26 kN/m, gd =1,35*26 = 35 kN/m, g = 10%, g =2,4 kN/m, obcienia zmienne: = qk/(1+1,645* g)= 13,54 kN/m q k = 18 kN/m, qd = 1,5*18 = 27 kN/m, q = 30%, q = 4,06 kN/m. Przyjto klas konstrukcji RC2 i okres uytkowania 50 lat, a zatem graniczna warto wskanika niezawodnoci nie powinna by mniejsza ni d = 3,8. W belce wyodrbniono obszar B, w ktrym obowizuje hipoteza Bernoulliego, a naprenia w przekroju maj przebieg liniowy oraz obszar niecigoci odksztace D, w ktrym przebieg napre ma charakter krzywoliniowy. Zasig obszaru D wyznacza miejsce w ktrym rozkad napre traci swj charakter krzywoliniowy i staje si prostoliniowy, umownie przyjmuje si e obszar D siga na odlego rwn wysokoci przekroju. Zasig poszczeglnych obszarw przedstawiono na rysunku 1 . Przedstawiony model belki skadajcy si z obszarw D-B-D ma szeregow struktur niezawodnociow. Przy zaoeniu penej korelacji nonoci na zginanie, o niezawodno ci belki w obszarze B, zwymiarowanej w sposb tradycyjny, tzw metod belkow, decyduje nono krytycznego przekroju zginanego. W analizowanym przykadzie, dla wysokoci uytecznej przekroju d=320 mm, wymagane pole zbrojenia rozciganego niezbdnego w prze kroju krytycznym (z uwagi na moment zginajcy Md=74,5 kNm), wynosi 605 mm2. Wskanik niezawodnoci analizowanej belki, obliczono metod probabilistyczn poziomu 2, z zastosowaniem algorytmu iteracyjnego z uwagi na nieliniowo ukadu [10]. Wskanik

102

Lidia Buda-Og

niezawodnoci dla obszaru B analizowanej belki, okrelony dla krytycznego przekroju zginanego wynosi: = 4,38.

4. Modele kratownicowe obszaru D

Model 1 stanowi kratownica otrzymana w wyniku optymalizacji z uwagi na sztywno i objtoci materiau. Ksztat obszaru podporowego zaprojektowano wykorzystujc algorytm optymalizacji kratownicy zastpczej, autorstwa J.K. Guest. Uzyskany optymalny ksztat kratownicy przedstawia rysunek 2.

4.1. Model 1

Rys. 2. Optymalny ksztat strefy podporowej dla objtoci materiau 40%

Przyjty na podstawie rysunku 2 model kratownicowy zastpczej wza podporowego przedstawia rysunek 3. b) a)

Rys. 3. a) Model kratownicowy, b) Siy osiowe w elementach kratownicy zastpczej

Wysoko kratownicy zastpczej przedstawionej na rysunku 3a, skorygowano tak, aby szeroko pasa ciskanego miecia si w obrysie konturu belki. Wyniki oblicze niezbdnej szerokoci dla elementw ciskanych oraz przyjtego zbrojenia rozciganego przedstawiono na rysunku 4. Ciar zbrojenia rozciganego w analizowanym obszarze D, z uwzgldnieniem wymaganej dugoci zakotwienia zbrojenia wynosi 2,25 kg. Model 1 zoony jest z 8 elementw podstawowych: 4 W+ 3 S+ 2 T, gdzie: Woznacza wzy, S- elementy ciskane, T elementy rozcigane. Niezawodno elementw ciskanych wystpujcych w modelu kratownicy jest jednakowa dla pas grnego, krzyulca, supka i wynosi: = 4,26. Dla elementw rozciganych tj. pasa dolnego i krzyulca wskanik niezawodnoci wynosi: =4.82. Dla kadego z wzw oznaczonych na rysunku 3 cyframi od 1 do 4, w zalenoci od typu wza: CC, CCT lub CTT, obliczono wskanik niezawodnoci. Otrzymane wartoci wynosz: W1 i W3- =4,42, W2- =4,95, W4- =4,58.

Konstrukcje Betonowe Niezawodnoci strefy podporowej ...

103

Rys. 4. Wymiary elementw w modelu kratownicowym 1

Model 2 jest statycznie wyznaczalnym modelem intuicyjnymi, z rozciganymi prtami pionowymi, odwzorowujcymi zbrojenie strzemionami w strefie podporowej. Przyjty model przedstawia rys. 5. a) b)

Przedstawiony model ma szeregow struktur niezawodnociow, poniewa elementy nie s w peni skorelowane i nie s rozczne to prawdopodobiestwo awarii mona oszacowa z zalenoci (11). Przy zaoonej penej korelacji elementw otrzymujemy najniekorzystniejszy wskanik niezawodnoci i dla przedstawionej kratownicy zastpczej wynosi: = 3,92. Dla caej analizowanej belki przy zaoeniu penej korelacji w poczonych szereg owo obszarach D-B-D wskanik niezawodnoci wynosi: = 3,72 i jest mniejszy od d =3,8.

4.2. Model 2

Rys. 5. a) Model kratownicowy, b) Siy osiowe w elementach kratownicy zastpczej

Analogicznie jak w modelu 1 wysoko kratownicy zastpczej przedstawionej na rysunku 5a, skorygowano tak, aby szeroko pasa ciskanego miecia si w obrysie konturu belki. Wyniki oblicze niezbdnej szerokoci dla elementw ciskanych oraz przyjtego zbrojenia rozciganego przedstawiono na rysunku 6. Ciar zbrojenia rozcig anego w analizowanym obszarze D, z uwzgldnieniem wymaganej dugoci zakotwienia zbrojenia wynosi 2,68 kg. Model 2 zoony jest z 12 elementw podstawowych: 5 W+ 3 S+ 4 T. Wskanik niezawodnoci elementw rozciganych, ciskanych i wzw analogicznie jak w modelu 1. Powyszy model ma rwnie szeregow struktur niezawodnociow i przy zaoeniu penej korelacji elementw wskanik niezawodnoci dla przedstawionej kratownicy zastpczej wynosi: = 3,88 natomiast dla caej belki przy zaoeniu penej korelacji poczenia szeregowego obszarw D-B-D wynosi: = 3,69 < 3,8.

104

Lidia Buda-Og

Rys. 6. Wymiary elementw w modelu kratownicowym 2

Modelem 3 jest wewntrznie statycznie niewyznaczalna kratownica przedstawiona na rysunku 7. a) b)

4.3. Model 3

Rys. 7. a) Model kratownicowy, b) Siy osiowe w elementach kratownicy zastpczej

Wyniki oblicze niezbdnej szerokoci dla elementw ciskanych oraz przyjtego zbrojenia rozciganego przedstawiono na rysunku 8. Ciar zbrojenia rozciganego w analizowanym obszarze D, z uwzgldnieniem wymaganej dugoci zakotwienia zbrojenia wynosi 2,74 kg.

Rys. 8. Wyniki oblicze gwnych elementw modelu 3 (pole powierzchni zbrojenia rozciganego na rysunku podano w mm2)

Struktura niezawodnociowa modelu 3 odpowiada systemowi rwnolego szeregowemu. Schemat niezawodnoci jednego pola statycznie niewyznaczalnego dla przyjtej kratownicy zastpczej przedstawia rysunek 9. Niezawodno bloku pierwszego zoonego z elementw 3 i 4 poczonych rwnolegle wynosi: QI =1-7,35*10-12. Niezawodno ukadu IIa- zoonego z poczonych szeregowo elementw 1, 6 i 5 oraz ukadu IIb- zoonego rwnie z poczonych szeregowo elementw 3 i 4 wynosi odpowiednio: QIIa = 1-2,12*10-5, QIIb = 1-1,10*10-5. Niezawodnoci caego bloku II zoonego z elementw IIa i IIb poczonych rwnolegle wynosi: Q II = 1-1,43*10-10.

Konstrukcje Betonowe Niezawodnoci strefy podporowej ...

105

Niezawodno szeregowo poczonych blokw I i II wynosi: Q I i II= 1-1,46*10-9. a) b)

Rys. 9. a) Oznaczenie prtw kratownicy, b) System niezawodnoci jednego pola kratownicy statycznie niewyznaczalnej

Niezawodno caej kratownicy zastpczej przyjtej w modelu 3 skadajcej si z dwch poczonych szeregowo systemw przedstawionych na rysunku 9a oraz 6 wzw o strukturze mieszanej rwnolego -szeregowej. Niezawodno wzw o strukturze mieszanej w zalenoci od typu wza wynosi od Q = 1-3,15*10-11 do Q = 1-1,05*10-10 . Niezawodno caego modelu 3 wynosi Q = 1-3,23*10-9, a wskanik niezawodnoci = 5,7. Niezawodno caej belki przy penej korelacji wydzielonych obszarw wynosi: = 4,20 >3,8.

5. Wnioski
Podsumowujc przeprowadzone analizy obliczeniowe mona zauway , e ocena niezawodnoci konstrukcji projektowanych metod klasyczn i z wykorzystaniem modeli kratownicowych prowadzi do bardzo zrnicowanych wynikw. W tradycyjnym obliczaniu elementu niezawodno konstrukcji jest rwna niezawodnoci okrelonej w przekroju krytycznym, co w efekcie moe skutkowa zawyonym wskanikiem niezawodnoci. Konstrukcje projektowane z wykorzystaniem modeli kratownicowych maj cile okrelon struktur niezawodnociow, co pozwala na pewniejsze oszacowanie nich niezawodnoci. W analizowanym przypadku otrzymany wskanik niezawodnoci dla caej belki w zalenoci od modelu kratownicowego strefy przypodporowej wynosi odpowiednio 3,72 dla modelu 1, 3,69 dla modelu 2 i 4,20 dla modelu 3. Jedynie w przypadku modelu statycznie niewyznaczalnego (model 3), spenione s wymagania EN 1990: 2002 odnonie warunek niezawodno. Okazuje si, e statycznie wyznaczalny model ST uzyskany w wyniku optymalizacji (model 1), charakteryzujcy si mniejszy ciarem stali (2,25 kg) ma gorsz struktur niezawodnociow od modelu statycznie niewyznaczalnego (model 3). Przyjty intuicyjnie statycznie wyznaczalny model 2 strefy przypodporowej pomimo wikszego ciaru stali (2,68 kg) ma najgorsz struktur niezawodnociow od modelu 1. Czynnikiem majcym istotny na to wpywa jest liczba elementw w kratownicy zastpczej. Wzy rozbudowane skadajce si z duej liczby elementw maj gorsz struktur niezawodnociow od elementw o budowie prostej. Przeprowadzona analiza obliczeniowa niezawodnoci wza podporowego uksztat owanego za pomoc trzech kratownic zastpczych o zrnicowanej topologii, pokazuje e optymalizacja modeli ST powinna by zagadnieniem wielokryterialnym, tak aby otrzymane modele charakteryzowaa optymalna sztywno przy zaoonej objtoci lub masie oraz maksymalna niezawodno.

106

Lidia Buda-Og

Literatura
Schlaich J., Schafer K. The Design of Structural Concrete. IABSE Workshop, New Delhi, 1993. Starosolski W., Konstrukcje elbetowe wedug Eurokodu 2 i norm powizanych, tom 3, PWN, Warszawa 2012. 3 Urban T., Przykady projektowania elbetowych wspornikw, Politechnika dzka, d 2011. 4 Knauff M., Obliczanie konstrukcji elbetowych wedug Eurokodu 2, PWN , Warszawa 2012 . 5 ENV-1992-1-1:1991: Eurocode 2: Design of Concrete Structures. Part 1-1. 6 PN-EN-1992-1-1: 2008/NA:2010: Eurokod 2: Projektowanie konstrukcji z betonu . Cz 1-1: Reguy oglne i reguy dla budynkw. 7 Woliski Sz., Kryterium wyboru modeli analogii kratownicowej ST w projektowaniu elementw elbetowych, Inynieria i Budownictwo, Nr 9/2012, str. 494-497. 8 J. K. Guest, J. H. Prvost, T. Belytschko: Achieving minimum length scale in topology optimization using nodal design variables and projection functions. International Journal for Numerical Methods in Engineering, 2004; 61:238254. 9 ukowski S., Ocena bezpieczestwa paskich konstrukcji prtowych w aspekcie teorii przystosowania. Oficyna Wydawnicza Politechnki Wrocawskiej, Wrocaw 2006. 10 Nowak A.S, Collins K.R: Reliability of Structures. McGraw-Hill Higher Education, 2000. 1 2

The reliability of the support zone of beams formed with the use of ST models
Lidia Buda-Og1
1

10 pkt Abstract: The following paper presents the analysis of the reliability assessment of a reinforced concrete beam whose shear zone was formed with the use of various truss models. Model 1 is a truss model that was generated using topological optimization. Model 2 is an intuitive model with vertical, tension bars which represent reinforcement in the shear zone by means of stirrups. Model 3 is a statically indeterminate truss. The conducted analysis of reliability of a support node formed with the use of three substitute trusses of varied topology shows that statically determinate models produce lower structural reliability than statically indeterminate models and thus the optimization of ST models should be considered on multi-criteria basis with the aim of obtaining models that are characterized by optimum stiffness and maximum reliability. Keywords: reliability, ST models, beam, optimization, concrete, structural design

Department of Building Structures, Faculty of Civil and Environmental Engineering, Rzeszow University of Technology, email: lida@prz.edu.pl