69

Roman
JANKOWIAK
*




ELEMENTY SMUKOCIENNE (BLACHOWNICE)
OBLICZENIA I KSZTATOWANIE



1. Wprowadzenie

Elementy smukocienne (blachownice), s to konstrukcje zoone z nominalnie paskich
blach poczonych ze sob; uebrowanych bd nieuebrowanych. Pewien wyjtek stanow
blachownice o rodniku z blachy profilowanej w ksztacie trapezowym lub sinusoidalnym.
Jako elementy blachownicowe projektuje si silnie obcione belki o duych rozpitociach,
takie jak podcigi stropw, belki podsuwnicowe, dwigary mostowe. W formie blachownic
mog by te wykonane supy wystpujce samodzielnie albo w konstrukcjach zoonych,
np. ustroje ramowe.
W ostatnich latach nastpi intensywny rozwj technologii automatycznego spawania
w wytwrniach konstrukcji stalowych, co znacznie obniyo koszty wytwarzania elementw
blachownicowych. Wpyno to miedzy innymi na znaczne ograniczenie stosowania eber
poprzecznych w wytwarzanych blachownicach.
Do niedawna projektowanie i obliczanie elementw smukociennych (blachownic) byo
prowadzone wedug zasad podanych w jednej zwartej normy krajowej PN-90/B-03200,
ktre dotyczyo tylko blachownic z wskimi pasami i zoonych tyko z blach paskich.
Obecnie projektowanie konstrukcji stalowych jest prowadzone wg Eurokodu 3 (PN-EN
1993-1) skadajcego si z szeregu czci. Podstawowe czci Eurokodu wykorzystywane
w czasie projektowania, to: PN-EN 1993-1-1, PN-EN 1993-1-5 i PN-EN 1993-1-8.

*
Prof. dr in., Politechnika Opolska

70
W Eurokodach podjto problematyk projektowania blachownic znacznie szerzej, gdy
uwzgldniono rwnie efekt szerokiego pasa. Ponadto przedstawiono podstawowe zasady
wymiarowania blachownic ze rodnikiem falistym, czego nie byo dotychczas w normach
krajowych.
Zagadnienia zwizane z projektowaniem konstrukcji stalowych wg PN-EN 1993-1-1
i PN-EN 1993-1-5 zostay opisane midzy innymi w pracach [7], [11], [12], [13], [16], [27],
[28]. Szereg przykadw obliczeniowych dotyczcych blachownic zostao zawartych
midzy innymi w pozycjach [14], [16].
Elementy smuke (blachownice) charakteryzuj si z zasady przekrojami poprzecznymi
klasy 4. Klasa przekroju poprzecznego odzwierciedla stopie odpornoci blachownicy (lub
jej czci) na zjawisko utraty statecznoci w stanie sprystym lub plastycznym. Klas
caego przekroju blachownicy determinuje najwysza klasa jej czci skadowych
(rodnikw, pasw).
Poszczeglnym klasom przypisuje si odpowiednie oglne kryteria nonoci (stany
graniczne). Blachownicom klasy 4 odpowiada nono nadkrytyczna (efektywna)
uwarunkowana miejscow statecznoci w stanie sprystym, ktra w sensie formalnym
identyfikuje si z pocztkiem uplastycznienia strefy ciskanej przekroju wsppracujcego.
Przy sprawdzaniu stanu granicznego nonoci, uytkowalnoci i zmczenia elementw
smukociennych naley uwzgldnia efekt szerokiego pasa oraz niestateczno cianek.
Przekrj wsppracujcy w stanie nadkrytycznym ustala si okrelajc wielko
i rozmieszczenie odcinkw szerokoci wsppracujcych poszczeglnych cianek.
Wspczynniki redukcyjne do wyznaczania szerokoci wsppracujcej dla blachownic
ustala si wg PN-EN 1993-1-5. W normie tej podano rwnie, w jaki sposb naley
uwzgldnia tzw. efekt szerokiego pasa, wystpujcy w blachownicach, w ktrych pasy
maj wzgldnie du szeroko w porwnaniu z rozpitoci ( PN-EN 1993-1-5/3).

1.1. Podstawowe terminy i ich definicje

Ze wzgldu na szczeglny charakter konstrukcji z elementw blachownicowych,
w niniejszym rozdziale omwiono zasady modelowania szerokoci wsppracujcej, modele
niestatecznoci cianek przy cinaniu i obcieniach poprzecznych, i modele nonoci
interakcyjnej, ktre w sposb zasadniczy rni si od zasad podanych dla elementw
prtowych. Zasady te mona stosowa przy obliczaniu i wymiarowaniu blachownic pod
warunkiem, e s uwzgldniane i stosowane poniej opisane i zdefiniowane takie pojcia
i terminy jak: blachownica, panel, blacha uebrowana, ebro, przekrj brutto, przekrj
wsppracujcy, szeroko wsppracujca, szeroko efektywna.
Ponadto zakada si, e elementy maj stay przekrj oraz, e nie zachodzi ryzyko
wyboczenia pasa ciskanego w paszczynie rodnika (PN-EN 1993-1-5/8(1)).
Podstawowe terminy i definicje zostay zawarte w normie PN-EN 1993-1-5/1.3.
Element blachownicowy lub po prostu blachownica, jest to stalowy element wykonany
z poczonych ze sob nominalnie paskich blach, o przekroju poprzecznym
cienkociennym otwartym lub zamknitym (rys.1).
Kada blachownica moe by uebrowana, tzn. wyposaona w ebra podune i /lub
poprzeczne, bd nieuebrowana (rys.2).


71

Rys. 1. Blachownica o przekroju poprzecznym: a) otwartym, b) zamknitym



Rys. 2. Przykady blachownic: a) nieuebrowanych, b) uebrowanych poprzecznie,
c) uebrowanych poprzecznie i podunie

Panel (subpanel) jest to cz blachy (cianki) obramowana pasami i/lub ebrami.
W normie PN-En 1993-1-5/2.3(1) podane s warunki, jakie speni musz panele
nieprostoktne (trapezowe) oraz posiadajce nieuebrowane otwory lub wycicia.
Blacha uebrowana jest to blacha z ebrami podunymi i/lub poprzecznymi (rys. 3).


Rys. 3. Przykady blach uebrowanych: a) pyta pomostu uebrowana podunie,
b) rodnik blachownicy uebrowany podunie


72
ebro jest to paskownik lub ksztatownik przyczony do blachy w celu zapewnienia
jej statecznoci lub wzmocnienia.
Rozrnia si:
ebra podune, rwnolege do osi elementu,
ebra poprzeczne, prostopade do osi elementu.

Dwigar hybrydowy jest to blachownica, ktrej pasy s wykonane ze stali o wyszej
wytrzymaoci ni wytrzymao materiau rodnika.
Przekrj brutto jest to cakowity przekrj poprzeczny, ale bez niecigych eber
podunych.
Szeroko efektywna
eff
b jest to szeroko zredukowana ze wzgldu na efekt
szerokiego pasa.
Szeroko wsppracujca
eff
b to szeroko zredukowana z uwagi na niestateczno
cianek.
Przekrj wsppracujcy jest to przekrj zredukowany z uwagi na niestateczno
cianki lub cianek.
Przekrj efektywny jest to przekrj, w ktrym uwzgldniono zoone efekty szerokiego
pasa i niestatecznoci cianek, przyjmujc do oblicze efektywne pola przekroju
o powierzchni
eff
A , podobnie jak przekrj zastpczy elementw prtowych o przekroju
klasy 4.

1.2. Efekt szerokiego pasa

W elementach z bardzo szerokimi pasami (np. pyty pomostw, belki skrzynkowe)
wystpuje efekt nieliniowego rozkadu napre normalnych w pasach. Przy duej
szerokoci pasw w porwnaniu z ich dugoci, w punktach pasw oddalonych od
rodnika, wyduenie zmniejsza si, a co za tym idzie zmniejszaj si naprenia w kierunku
zewntrznych brzegw pasw dwuteownikw lub w kierunku rodka pasa przekrojw
skrzynkowych (rys.4).



Rys. 4. Rozkad napre w szerokich pasach

Wobec powyszego do oblicze nie mona stosowa elementarnej teorii zginania
prtw, gdy uzyskuje si wwczas za niskie naprenia normalne w osi rodnika lub
rodnikw. Najprostsz metod postpowania w tym przypadku jest wprowadzenie do
oblicze zredukowanych szerokoci obu pasw, zarwno ciskanego jak i rozciganego.
W efekcie szerokoci pasa po obu stronach rodnika
0
b naley zredukowa do czci
wsppracujcej, okrelonej jako
eff
b (rys.5).


73


Rys. 5. Szerokoci efektywne szerokiego pasa
Rys. 3.2. Oznaczenia zwizane z efektem szerokiego pasa wg PN-EN-1993-1-5


Wpyw szerokiego pasa uwzgldnia si, jeeli 50 /
0 e
L b , gdzie:
0
b szeroko wystajcej (wspornikowej) czci pasa lub poowa szerokoci czci
przsowej (dwustronnie podpartej),
e
L odlego midzy punktami zerowych momentw zginajcych.

Dugo efektywn mona wyznacza wedug rysunku 6, pod warunkiem, e rozpitoci
ssiednich przse nie rni si wicej ni o 50%, a wysig wspornika nie przekracza
poowy rozpitoci przsa ssiedniego.
Szeroko efektywn szerokiego pasa
eff
b w stanie sprystym okrela si, zgodnie
z PN-EN 1993-1-5/3.2.1, wedug zalenoci:

PN-EN
1993-1-5
(3.1)
0
b b
eff
=
(1)
gdzie:
wspczynnik szerokoci efektywnej, wyznaczany zgodnie z tabl. 1,
0
b szeroko wspornikowej czci pasa lub poowa szerokoci czci przsowej pasa.


Wspczynnik zaley od wartoci sumarycznej powierzchni
sl
A podunych eber
usztywniajcych pas w zakresie szerokoci
0
b .
Uwzgldniajc efekt szerokiego pasa przyjmujemy rozkad napre podunych jak na
rys. 7.
Efekt szerokiego pasa w stanie granicznym nonoci, zgodnie z PN-EN 1993-1-5/3.3,
mona uwzgldnia w nastpujcy sposb:
1. Uwzgldnia si zoone efekty szerokiego pasa i niestatecznoci cianki przyjmujc:

PN-EN
1993-1-5
(3.3)

ult eff c eff
A A
,
=

(2)
gdzie:
eff c
A
,
pole przekroju wsppracujcego pasa ciskanego przy niestatecznoci miejscowej,
okrelone wg wzoru 16;

74
ult
wspczynnik szerokoci efektywnej, w stanie granicznym nonoci, ktry mona
wyznaczy jak wspczynnik z Tablicy 1 (PN-EN 1993-1-5/Tablica 3.1),
przyjmujc zamiast
0
parametr
PN-EN
1993-1-5
(3.4) f
eff c
t b
A
0
,
0
=

,

(3)

przy czym
f
t jest gruboci pasa.



Rys. 6. Dugoci i szerokoci efektywne w belce cigej
z szerokimi pasami
Rys. 3.1. Dugoci i szerokoci efektywne w belkach cigych wg PN-EN-1993-1-5

2. Uwzgldnia si efekt szerokiego pasa w stanie sprysto-plastycznym przyjmujc:
dla cianki ciskanej:

PN-EN
1993-1-5
(3.5)

eff c eff c eff

A A A
, ,
= (4)
dla cianki rozciganej:

f f eff
A A A =
(5)

gdzie:
i okrela si wedug tabl. 1,
f
A przekrj pasa rozciganego brutto.






75
Tablica 1. Wspczynniki szerokoci efektywnej szerokiego pasa
Tablica 3.1. Wspczynniki szerokoci efektywnej b wg PN-EN-1993-1-5




Rys. 7. Rozkad napre w szerokim pasie
Rys. 3.3. Rozkad napre w szerokim pasie wg PN-EN-1993-1-5






76
1.3. Formy niestatecznoci paskich cianek obcionych w swojej paszczynie

Zagadnienia statecznoci miejscowej cianek stalowych jest zagadnieniem zoonym
z uwagi na konieczno uwzgldniania duej liczby czynnikw takich jak spryste
i niespryste cechy materiau, imperfekcje, warunki podparcia krawdzi pyt. W zakresie
duych smukoci pytowych badania wykazay, i obciona w swojej paszczynie cianka
elementu po utracie statecznoci miejscowej nadal zachowuje zdolno do przenoszenia
obcie, co zostao okrelone jako nono nadkrytyczna, ktrej warto jest znacznie
wiksza od obcienia krytycznego, wyznaczonego wedug nonoci bifurkacyjnej.
Mechanizm nadkrytycznej redystrybucji napre przedstawiono na rys.8a. W ciskanej
ciance, podpartej wzdunie, przy maych obcieniach, naprenia wzdu szerokoci
pyty s rozoone rwnomiernie, dopki
cr
. Po utracie statecznoci miejscowej
rozpoczyna si faza nadkrytyczna, w ktrej obcienia s przenoszone przez pasma blachy
lece wzdu usztywnionych krawdzi blachy, co skutkuje nieliniowym rozkadem
napre
y cr
f < < , gdzie
y
f jest granic plastycznoci stali. Faza ta koczy si, gdy na
podunych, podpartych krawdziach cianki naprenia osign warto granicy
plastycznoci.
W obliczeniach przyjmuje si uproszczony, rwnomierny rozkad napre na
szerokoci pasm pyty przylegajcych do podpartych krawdzi. W czci rodkowej, ktra
ulega wyboczeniu, przyjmuje si naprenia rwne zeru. Szerokoci czci pyty, ktre
w stanie nadkrytycznym przenosz cakowite obcienie nazywamy szerokociami
wsppracujcymi
e
b . Suma napre powstajcych wykresw liniowych jest rwnowana
sumie napre wykresu krzywoliniowego (rys.8b). W ciankach ciskanych, podpartych
wzdu jednej krawdzi, czyli tzw. ciankach wspornikowych, wyboczeniu ulega pasmo
pyty lece przy brzegu swobodnym.



Rys. 8. Poszczeglne fazy zmiany rozkadu napre w pycie podpartej wzdu dwch
krawdzi (opis w tekcie)

Zgodnie z PN EN 1993-1-5/4.4, szeroko wsppracujc
eff
b cianki mona
wyznaczy ze wzoru:

PN-EN
1993-1-5
(Tab. 4.1)
b b
eff
= (6)


77
gdzie:
wspczynnik redukcyjny uwzgldniajcy niestateczno cianki,
b miarodajna szeroko cianki okrelana zgodnie z PN EN 1993-1-1/Tablica 5.2.

Wspczynnik redukcyjny mona wyznaczy w nastpujcy sposb:
w przypadku cianki przsowej (podpartej na dwch krawdziach):

0 , 1 = dla 055 , 0 085 , 0 5 , 0 +
p

PN-EN
1993-1-5
(4.2)
( )
0 , 1
3 055 , 0
2

+
=
p
p

dla 055 , 0 085 , 0 5 , 0 + >
p

(7)

w
b b = (wysoko/szeroko rodnika w wietle spoin),

w przypadku cianki wspornikowej (podpartej na jednej krawdzi):

1,0 = gdy 748 , 0
p

PN-EN
1993-1=5
(4.3)
0 1
188 0
2
,

p
p

= , gdy 748 , 0
p

(8)


c b = (szeroko wspornikowej czci pasa blachownicy),

gdzie:

cr
y
p
k ,
/t b

= =
4 28
wzgldna smuko pytowa, (9)

stosunek napre brzegowych w analizowanej ciance,
t grubo cianki,
[ ]
2
N/mm
235
y
f
= ,

k parametr niestatecznoci miejscowej uzaleniony od stosunku napre ,

cr
spryste naprenie krytyczne przy niestatecznoci miejscowej cianki.

Pooenie pasm pracujcych w stanie nadkrytycznym o sumarycznej szerokoci
eff
b na
szerokoci blachy b przedstawiono w tablicach 2 i 3 (PN-EN 1993-1-5/Tablica 4.1 i 4.2).
Spryste naprenie krytyczne przy niestatecznoci typu prtowego
c cr,
ustala si
przy zaoeniu braku podparcia na bokach podunych rozpatrywanego panelu na podstawie
nastpujcych zalenoci:


78
w ciankach nieuebrowanych (PN-EN 1993-1-5/4.5.3(2)) ze wzoru

PN-EN
1993-1-5
(4.8)
( )
2 2
2 2
1 12 a
t E

cr,c

= (10)

w ciankach uebrowanych
cr,c
wyznacza si na podstawie naprenia krytycznego
dla najbardziej ciskanego ebra skrajnego
cr,sl
([PN-EN 1993-1-5/4.5.3(3))
z zalenoci:

PN-EN
1993-1-5
(4.9)
2
1
1
2
a A
EI

sl,
sl,
cr,sl
= (11)

gdzie:
1 , sl
I moment bezwadnoci przekroju prta zastpczego brutto, zoonego z ebra
i przylegych czci cianki, wzgldem osi rwnolegej do paszczyzny panelu;
1 , sl
A pole przekroju prta zastpczego brutto zoonego z ebra i przylegych czci
cianki, zgodnie z PN-EN 1993-1-5/Zacznik A.1.

Wzgldna smuko pytowa cianki
c
jest okrelona nastpujco (PN-EN 1993-1-
5/4.5.3(4)):
w przypadku cianek nieuebrowanych

PN-EN
1993-1-5
(4.10) cr,c
y
c

f
= (12)
w przypadku cianek uebrowanych

PN-EN
1993-1-5
(4.11) cr,c
y A,C
c

f
= (13)
gdzie:
1
1
sl,
,eff sl,
A,C
A
A
= ,
1 , sl
A pole przekroju prta zastpczego brutto wg wzoru (11),
eff sl
A
, 1 ,
wsppracujce pole przekroju prta zastpczego zoonego z ebra i przylegych
czci cianki, zgodnie z PN-EN 1993-1-5/Zacznik A.1.








79
Tablica 2. cianki wspornikowe ciskane
Tablica 4.2. cianki wspornikowe ciskane wg PN-EN-1993-1-5

















80
Tablica 3. cianki przsowe ciskane
Tablica 4.4. cianki przsowe ciskane wg PN-EN-1993-1-5

1.4. Podstawy oblicze i modelowania

W blachownicach wystpuj cianki nieuebrowane, uebrowane poprzecznie i/lub
podunie.
cianki podunie nieuebrowane wg PN-EN 1993-1-5/4.4
Wykorzystujc opisany powyej wspczynnik redukcyjny mona okreli pole
przekroju wsppracujcego
eff c
A
,
, ktre ustala si zgodnie z tablic 2 (PN-EN 1993-1-
5/Tablica 4.2) dla cianek wspornikowych lub tablic 3 (PN-EN 1993-1-5/Tablica 4.1) dla
cianek przsowych. Pole przekroju wsppracujcego strefy ciskanej cianki
c
A jest
okrelone wzorem

PN-EN
1993-1-5
(4.1)
c c,eff
A A =
(14)
gdzie:
c
A pole przekroju brutto cianki,
wspczynnik redukcyjny uwzgldniajcy niestateczno cianki, okrelony wedug
wzorw (9) do (11).


81


Rys.9. Przekrj wsppracujcy elementu ciskanego osiowo
Rys. 4.1. Przekroje klasy 4 sia ciskajca wg PN-EN-1993-1-5



Rys.10. Przekrj wsppracujcy elementu zginanego
Rys. 4.2. Przekroje klasy 4 moment zginajcy wg PN-EN-1993-1-5

Naley pamita, e w przypadku pasw elementw dwuteowych i skrzynkowych,
stosunek napre brzegowych wyznacza si na podstawie cech przekroju brutto,
ewentualnie uwzgldniajc efekt szerokiego pasa. Wyznaczajc stosunek napre
brzegowych w rodniku, przyjmuje si pole przekroju rodnika brutto i efektywne pole
przekroju pasa ciskanego. Szeroko pasa moe by zredukowana z uwagi na czne
wystpowanie wpywu niestatecznoci cianki i efektu szerokiego pasa. W przypadku
wystpowania cznie efektu szerokiego pasa i niestatecznoci cianek, cechy przekroju
wyznacza si przyjmujc przekrj efektywny, w ktrym jest zredukowana szeroko cianek
ulegajcych niestatecznoci miejscowej oraz wszystkich cianek szerokich a krtkich
(rwnie rozciganych).
Efektywne cechy przekroju elementu wyznacza si przyjmujc efektywne pola przekroju
zarwno cianek ciskanych jak i rozciganych, w przypadku, gdy te ostatnie naraone s na
efekt szerokiego pasa.
Pole przekroju efektywnego wyznacza si przy zaoeniu, e przekrj jest rwnomiernie
ciskany. W przypadku przekrojw monosymetrycznego lub niesymetrycznego (rys.9) o
obojtna przekroju wsppracujcego (efektywnego) moe ulec przesuniciu wzgldem osi
przekroju brutto (
N
e ). Przy sprawdzaniu nonoci przekroju monosymetrycznego lub
niesymetrycznego naley uwzgldni dodatkowy moment zginajcy
N
e N M = ,
spowodowany przesuniciem osi.
Efektywny wskanik wytrzymaoci
eff
W wyznacza si przy zaoeniu, e naprenia
w przekroju pochodz wycznie od zginania (rys.10). Przy dwukierunkowym zginaniu
efektywne wskaniki wytrzymaoci wyznacza si niezalenie wzgldem obu osi gwnych.

82
Moliwe jest iteracyjne wyznaczenie jednego przekroju efektywnego przy jednoczesnym
dziaaniu siy osiowej
Ed
N i momentu
Ed
M . Naley rwnie uwzgldni ewentualne
przesunicie
N
e .
cianki podunie uebrowane (PN-EN 1993-1-5/4.5).
Pole przekroju wsppracujcego
eff c
A
,
ciskanych cianek podunie uebrowanych
wyznacza si sumujc pola przekrojw wsppracujcych poszczeglnych subpaneli,
wystpujcych pomidzy ebrami oraz pole przekroju wsppracujcego panelu z ebrami,
odpowiadajcego niestatecznoci caej uebrowanej cianki. Pole przekroju
wsppracujcego kadego subpanelu wyznacza si zgodnie z zalenociami okrelonymi
dla cianek nieuebrowanych podunie (PN-EN 1993-1-5/4.4), stosujc wspczynnik
redukcyjny
loc
, odpowiadajcy niestatecznoci miejscowej rozpatrywanego subpanelu.
Z kolei stateczno caej uebrowanej cianki sprawdza si traktujc panel z ebrami jako
zastpcz pyt ortotropow i stosujc globalny wspczynnik redukcyjny
c
.
Pole przekroju wsppracujcego strefy ciskanej cianki uebrowanej okrela
zaleno:

PN-EN
1993-1-5
(4.5)

+ = t b A A
edge,eff c,eff,loc c c,eff

(15)

gdzie
loc eff c
A
, ,
jest sumarycznym polem przekroju wsppracujcego, obejmujcym
wszystkie ebra w strefie ciskanej przekroju oraz subpanele cakowicie lub czciowo
ciskane.
loc eff c
A
, ,
nie obejmuje wsppracujcych czci brzegowych
eff edge
b
,
,
podpartych przez ssiednie cianki (rys. 11).



Rys. 11. Pole przekroju wsppracujcego rwnomiernie ciskanej, uebrowanej
podunie cianki
Rys. 4.4. cianka uebrowana rwnomiernie ciskana wg PN-EN-1993-1-5

Pole
loc eff c
A
, ,
okrela nastpujcy wzr:

PN-EN
1993-1-5
(4.6)
+ =
c
c,loc
loc
sl,eff c,eff,loc
t b A A
(16)

83
gdzie:

c
sumowanie obejmuje wszystkie odcinki szerokoci wsppracujcych w strefie
ciskanej z wyjtkiem odcinkw brzegowych
eff edge
b
,
,
eff sl
A
,
sumaryczne pole przekroju wsppracujcego wszystkich eber znajdujcych si
w strefie ciskanej,
loc c
b
,
szeroko czci ciskanej subpanelu,
loc
wspczynnik redukcyjny dla poszczeglnych subpaneli, okrelony zgodnie z PN-
EN 1993-1-5/4.5.1.
Wspczynnik redukcyjny
c
we wzorze 15 uwzgldnia wpyw niestatecznoci typu
prtowego. Wyznacza si go stosujc interpolacj pomidzy wartociami i
c
,
odpowiadajcymi pytowej i prtowej postaci niestatecznoci cianki z nastpujcej
zalenoci:

PN-EN
1993-1-5
(4.13)
c c c
) ) ( + = 2 (17)
gdzie:
1 =
cr,c
cr,p

, lecz 1 0 ,
p cr,
spryste naprenie krytyczne przy niestatecznoci typu pytowego, wedug PN-
EN 1993-1-5/Zacznik A.1,
c cr,
spryste naprenie krytyczne przy niestatecznoci typu prtowego okrelone
zgodnie ze wzorami 10 lub 11,
wspczynnik redukcyjny ze wzgldu na niestateczno typu pytowego, wedug PN-
EN 1993-1-5/4.4(1),
c
wspczynnik redukcyjny wyboczenia ze wzgldu na niestateczno typu prtowego,
wyznaczony wg PN-EN-1993-1-1/6.3.1.2.
W przypadku cianek nieuebrowanych, parametr imperfekcji , potrzebny do
wyznaczenia wspczynnika , przyjmuje si rwny 0,21, odpowiadajcy krzywej
wyboczeniowej a . Z kolei w ciankach uebrowanych powikszon warto parametru ,
okrela si wzorem:

PN-EN
1993-1-5
(4.13)
i/e
,

e
09 0
+ = (18)

gdzie:

1
1
sl,
sl,
A
I
i = ,

84
( )
2 1
, max e e e = wiksza z odlegoci paszczyzny rodkowej cianki lub rodka cikoci
ebra wzgldem osi rodkowej efektywnego przekroju prta zastpczego (rys. 12) w
przypadku eber dwustronnych rozpatruje si mimorody eber po obu stronach
cianki,
34 , 0 = (krzywa b) w przypadku eber o przekroju zamknitym,
49 , 0 = (krzywa c) w przypadku eber o przekroju otwartym.



Rys. 12. Pole przekroju wsppracujcego zginanej, uebrowanej podunie cianki
Rys. A.1. cianki uebrowane podunie parametry i oznaczenia
wg PN-EN-1993-1-5/A,1

Przyjmuje si, e redukcja pola strefy ciskanej
loc eff c
A
, ,
za porednictwem
wspczynnika
c
ma charakter rwnomierny.
W ciankach podunie uebrowanych moe wystpowa rwnie efekt szerokiego pasa,
ktry uwzgldnia si przyjmujc zamiast pola przekroju wsppracujcego strefy ciskanej
eff c
A
,
pole efektywne

eff c
A
,
. Naley pamita, e jako pole strefy rozciganej cianki
uebrowanej przyjmuje si pole przekroju brutto, zredukowane z uwagi na efekt szerokiego
pasa. Wskanik wytrzymaoci
eff
W wyznacza si dzielc moment bezwadnoci przekroju
efektywnego przez odlego midzy jego rodkiem cikoci a paszczyzn rodkow pasa.

2. Ksztatowanie elementw smukociennych (blachownic)

2.1. Blachownice z paskim rodnikiem

Blachownice jako konstrukcje spawane s stosowane przewanie jako belki silnie
obcione i o wikszych rozpitociach, gdy nie jest wskazane uycie ksztatownikw
walcowanych lub konstrukcji kratowych. Wspczesne dwigary blachownicowe s na og
ksztatowane jako elementy o smukym rodniku klasy 4. Przekroje poprzeczne blachownic
mog by projektowane indywidualnie i wytwarzane w wytwrni konstrukcji stalowych,
wzgldnie przyjmowane z katalogw obejmujcych spawane blachownice wytwarzane

85
w hutach (np. belki IKS, IKSH, HKS, IPBS) [5] i [9]. Obecnie produkowane s
blachownice o smukych rodnikach bez eber usztywniajcych z jednego gatunku stali
(belki homogeniczne) i blachownice hybrydowe, wykonane z dwch gatunkw stali.
Zalecane smukoci rodnika i pasa ciskanego blachownicy dla rnych gatunkw stali
podano w tabl. 4 [23].
Podczas indywidualnego ksztatowania przekroju poprzecznego blachownicy naley
zachowa odpowiednie proporcje wymiarw geometrycznych [23]. I tak:
stosunek rozpitoci blachownicy do jej wysokoci powinien by taki, aeby zachowany
by prostoliniowy rozkad napre w przekroju,
smuko pasa, rodnika i uebrowania blachownicy powinny by dobrane z uwagi na
miejscow utrat statecznoci,
gitno-skrtna sztywno blachownicy powinna by wystarczajca z uwagi na utrat
paskiej postaci zginania,
przekrj poprzeczny blachownicy nie powinien zmienia swojego ksztatu po
obcieniu.

Tablica 4. Zalecane smukoci rodnika i pasa ciskanego blachownicy [23]



Optymaln wysoko blachownicy mona wyznaczy biorc pod uwag dziaajce
obcienie, gatunek stali i dopuszczaln strzak ugicia. Znany jest wzr (19) wg [23]


[ ] cm
w d w
x
t f
M

t
W
h = = (19)
w ktrym:
x
W wskanik zginania w cm
3
,
M moment zginajcy w kNcm,
d
f wytrzymao stali w kN/cm
2
,
w
t grubo rodnika blachownicy w cm, przyjmowana najczciej orientacyjnie
[ ] mm 3 7 h t
w
+ ( h w m),

wspczynnik zaleny od przekroju pasw blachownicy,
dla blachownic o staym przekroju 2 , 1 = ,
dla blachownic o zmiennym przekroju 1 , 1 = .




86
Orientacyjnie mona te szacowa wysoko blachownicy ze wzorw empirycznych [23]:
dla blachownic jednoprzsowych swobodnie podpartych o dugoci L


L h |

\
|
=
12
1
10
1
(20)

dla blachownic cigych


L h |

\
|
=
20
1
12
1
. (21)

Szeroko pasa blachownicy mona przyjmowa orientacyjnie h b
4
1
. Grubo
paskiego rodnika w blachownicach zabezpieczonych od wpyww atmosferycznych nie
powinna by mniejsza od 6 mm, a niezabezpieczonych od 7 mm [23].
Maksymalne ugicie belki powinno zawsze spenia warunek
nom
u u
max
.
Charakterystyczne przekroje blachownic spawanych pokazano na rys.13. Przewanie
przekrj blachownicy skada si z trzech blach (rys. 13a, b), blachy pionowej rodnika
i dwch blach poziomych pasw. Rzadziej stosowane s pozostae przekroje pokazane na
rys. 13c, d.



Rys. 13. Przekroje poprzeczne blachownic spawanych

Blachownice s przewanie ksztatowane jako uebrowane elementy klasy 4 (rodnik)
ulegajce niestatecznoci miejscowej i nadkrytycznej redystrybucji napre. Dlatego przy
ich projektowaniu znaczenia nabiera zagadnienie statecznoci miejscowej cianek
i uwzgldnienia jego wpywu na nono przy zginaniu. Rwnie z tego powodu wiksze
znaczenie ma sprawdzenie statecznoci miejscowej rodnikw pod wpywem napre
stycznych i ich wpywu na nono graniczn blachownicy przy zginaniu.
Przekroje spawane z blach stosowane s w dwigarach blachownicowych, w ktrych
pod wpywem obcie zewntrznych wystpuj gwnie momenty zginajce, siy
poprzeczne i ewentualnie siy podune, oraz w supach obcionych znacznymi siami
podunymi i towarzyszcymi im momentami i siami poprzecznymi.
Ksztatowanie podune blachownicy mona przeprowadzi na podstawie warunku
wytrzymaoci, w zaoeniu staego lub zmiennego przekroju, Na dugoci blachownicy
przekrj rnicuje si przewanie zmieniajc szerokoci lub gruboci pasw. Rzeczywiste

87
dugoci poszczeglnych odcinkw belek blachownicowych s z reguy nieco wiksze od
okrelonych teoretycznie (rys. 14a)


c l l
obl rz
2 + = . (22)

Dugo odcinkw c mona przyjmowa w zalenoci od wymaganego ukosowania
blach (1:1 dla obcie statycznych oraz 1:4 dla obcie o charakterze dynamicznym).



Rys. 14. Wyznaczanie punktw zmiany przekroju poprzecznego blachownicy [23]:
a) schemat blachownicy i wykres momentw zginajcych, b) zmiana gruboci pasw,
c) zmiana szerokoci pasw, d) blachownica nitowana (zmiana liczby blach)


88
2.2. Blachownice z falistym rodnikiem

Pierwsze zastosowania blachy profilowej na rodniki blachownic dwuteowych miay
miejsce ju w pierwszej poowie ubiegego wieku. Pocztkowo stosowane byy blachy
trapezowe, a nastpnie blachy faliste. Szersze ich zastosowanie nastpio jednak dopiero
w ostatnich latach, gdy wprowadzono zautomatyzowane linie technologiczne do czenia
rodnika falistego z pasami. Profile te stosowane s gwnie jako belki zginane i rygle ram,
ale take jako supy hal w budownictwie przemysowym i w obiektach usugowych.
Optymalnym obszarem zastosowa jest wysokie budownictwo stalowe, zwaszcza wszdzie
tam, gdzie normalnie stosowane s profile walcowane i blachownice z paskim rodnikiem
o wysokociach konstrukcyjnych powyej 450 mm lub konstrukcje kratownicowe
o wysokociach konstrukcyjnych powyej ok. 1800 mm. Potrzeba dalszej optymalizacji
konstrukcji z dwigarw o falistym rodniku wyraona jest w wielu publikacjach, midzy
innymi [1], [2], [17], [18], [20], [26], [30], [31]. Na rys.15 pokazano blachownic ze
rodnikiem falistym w ksztacie sinusoidy (profil SIN), a na rys. 16 przykad zastosowania
blachownic ze rodnikiem falistym w obiekcie przemysowym.




Rys. 15. Blachownica ze rodnikiem
falistym

Rys. 16. Przykad zastosowania blachownic ze
rodnikiem falistym

Na rysunku 17 pokazano parametry geometryczne takiej blachownicy.
Odmian profili ze rodnikiem sinusoidalnym s profile ze rodnikiem trapezowym.
Prace dotyczce dwigarw ze rodnikiem trapezowym prowadzili Kahonen [15] i Lindner
[21], [22]. Zalet zastosowania rodnika w ksztacie zblionym do sinusoidy w porwnaniu
do rodnika wyprofilowanego w ksztacie trapezowym jest nie wystpowanie lokalnych
wybocze powierzchni rodnika.
Wystpujca sztywno rodnika zabezpiecza go przed utrat statecznoci lokalnej
poniej granicy plastycznoci.
Charakterystyki geometryczne przekrojw wytwarzanych przemysowo profili SIN
podane s w katalogach producenta [24], [25]. Oprcz wymiarw geometrycznych podane
s rwnie ich nonoci charakterystyczne na ciskanie, na czyste zginanie oraz na cinanie,
jak rwnie dopuszczalne obcienie rwnomiernie rozoone dla belki jednoprzsowej
zapewniajce nie przekroczenie ugicia o wartoci 300 / L (przy uwzgldnieniu deformacji
ze cinania rodnika) [25].


89


Rys. 17. Parametry geometryczne blachownicy ze rodnikiem z blachy falistej
Rys. D1. Parametry geometryczne blachownic - oznaczenia wg PN-EN 1993-1-5

Katalog zawiera rwnie przykady rozwiza konstrukcyjnych blachownic (wzy,
poczenia itp.). Zawarte w nim informacje mog by wskazwk jak prawidowo
ksztatowa blachownice projektowane indywidualnie. Wykorzystane mog by w tym
przypadku rwnie zasady stosowane przy ksztatowaniu blachownic z paskim rodnikiem
(z wyjtkiem gruboci rodnika). Zalecana wysoko blachownicy 15 / L h = do 25 / L
(dwigar jednoprzsowy, dwigar cigy). Z uwagi na zastosowanie cienkociennego
rodnika (2,0, 2,5 lub 3,0 mm) dwigary te charakteryzuj si znacznie lepszym stosunkiem
nonoci do ciaru ni w przypadku blachownic z paskim rodnikiem.
Dostpne wytwarzane przemysowo dwigary standardowe (typu SIN) posiadaj
sinusoidalne rodniki i pasy ze stali paskiej o identycznych wymiarach pasw grnych
i dolnych.
Wymiary rodnikw:
wysoko rodnikw: 500, 625, 725, 1000, 1250, 1500 mm,
grubo rodnikw: 2,0; 2,5; 3,0 mm.
Wymiary pasw:
min. mm 120 = b , max. mm 430 = b ,
min. mm 10 = t , max. mm 30 = t .
Dostarczane dugoci:
min 6 000 mm, max. 20 000 mm.
Profile standardowe wytwarzane s z okrelonego gatunku stali:
pasy: S235JRG2 wg EN 10 025,
(RSt 37.2 wg DIN 17 100)
St3S wg PN88/H-84 020
rodnik: St 37-2G wg. DIN 1623, cz 2, o gwarantowanej granicy plastycznoci
2
min ,
N/mm 215 =
H
R .
Wytwrca blachownic typu SIN dopuszcza wykonanie blachownic o innych wymiarach
i z innych gatunkw stali.

90
Z uwagi na automatyzacj spawania sinusoidalny ksztat fali jest zunifikowany dla
wszystkich typw wytwarzanych dwigarw i posiada wymiary:
dugo rzutu fali rodnika: mm 155 2 = w ,
dugo rozwinicia fali: mm 178 2 = s ,
amplituda fali: mm 20 2 /
3
= a (dla mm 0 , 2 =
w
t ),
mm 5 , 21 2 /
3
= a (dla mm 0 , 3 =
w
t ).
Na rysunku 18 pokazano podstawowe wymiary dwigara blachownicowego typu SIN.



Rys. 18. Wymiary blachownicy z falistym rodnikiem (SIN) [24]

2.3. ebra usztywniajce (poprzeczne i podune)

W blachownicach mona stosowa ebra usztywniajce poprzeczne i podune. ebra
projektuje si z paskownikw lub ksztatownikw (rys. 19). Mog by jednostronne lub
dwustronne, umieszczone symetrycznie wzgldem rodnika. ebra z ksztatownikw maj
du sztywno, jednake ze wzgldw technologiczno-konstrukcyjnych nie s chtnie
stosowane. Najczciej stosowane s ebra paskie, gdy umoliwiaj doczanie do nich
innych elementw konstrukcyjnych, prostopadych do blachownicy.



Rys. 19. Rodzaje przekrojw poprzecznych eber usztywniajcych [8]

Poprzeczne ebra usztywniajce mocuje si bezporednio do rodnika i pasa ciskanego
belki spoinami pachwinowymi. Poczenia ebra w strefie rozciganej przekroju belki
naley ksztatowa zgodnie z rysunkiem 20.


91


Rys. 20. Poczenia eber poprzecznych w strefie rozcigania belki [8]

Sprawdzajc nono (stateczno) eber, uwzgldnia si tzw. efektywne pole przekroju,
ktre rwna si polu przekroju ebra brutto
s
A wraz z efektywnymi odcinkami cianki, po
kadej stronie ebra, o dugoci rwnej wartoci t 15 , lecz nie wikszej ni poowa
odlegoci od ebra ssiedniego (rys. 21). W przypadku eber jednostronnych lub
asymetrycznych uwzgldnia si wpyw mimorodu, zgodnie z PN-EN 1993-1-1/6.3.3 lub
6.3.4.



Rys. 21. Efektywne pole przekroju ebra
Rys. 9.1. Efektywne pole przekroju ebra wg PN-EN 1993-1-5

Naley pamita, e ebra wykorzystywane do usztywnienia pasa ciskanego powinny
spenia odpowiednie kryteria sztywnoci i nonoci ze wzgldu na zwichrzenie.
ebra poprzeczne stosuje si wtedy, gdy nono obliczeniowa rodnika jest
niewystarczajca. Zalecenie to dotyczy rwnie przypadku obcienia elementu si
skupion oraz strefy podporowej dwigarw.

2.4. Styki blachownic

Sposb ksztatowania stykw blachownic zaley w znacznym stopniu od warunkw
wykonywania stykw. Wyrni tu naley styki wykonywane w warsztacie i podczas
montau. W warsztacie wykonywane s styki spawane. Przykady stykw blachownic
wykonywanych w warsztacie przedstawiono na rysunku 22.
.Ich rozwizania konstrukcyjne zale od dugoci dostpnych czci skadowych
(pasw, rodnikw), z ktrych wykonana jest blachownica, jak i od ewentualnej skokowej
zmiany przekroju blachownicy na jej dugoci. W przypadku spoin I klasy, zarwno styki
pasw jak i rodnikw wykonuje si jako prostopade do osi blachownicy, przy czym styki
pasw mog by usytuowane w jednej paszczynie lub wzajemnie przesunite. Nie naley
stosowa stykw ukonych, zarwno w odniesieniu do pasw jak i rodnikw. W przypadku

92
stosowania nakadek wzmacniajcych styki pasw przekrj nakadek okrela si na
podstawie zalenoci:
2
2 2 , 0
f f f
t A A + , (23)
gdzie:
f f
t A , odpowiednio przekrj i grubo pasa
Styki warsztatowe naley wymiarowa na nono mniejszego z czonych elementw.


Rys. 22. Styki blachownic spawanych [23]
Uwaga: a), g), h), i) styki prawidowe, b), c), j) styki nie zalecane,
d), e), f), k), l), m) styki nieprawidowe, obecnie nie stosowane

Ksztatowanie stykw montaowych wymaga dokadnej znajomoci technologii
montau blachownicy. Znane powinny by tolerancje wymiarowe, ktre naley dotrzyma
podczas montau. Przykady stykw montaowych blachownic spawanych przedstawiono
na rys. 23. Ich szczegowy opis przedstawiono w pracy [23].



Rys. 23. Styki montaowe blachownic spawanych [23]

93
3. Obliczanie blachownic z paskim rodnikiem (przekroje klasy 4)

3.1. Nono przekroju blachownicy na ciskanie i na zginanie

Nono blachownic, w ktrych wystpuj cianki ciskane o przekroju klasy 4,
wyznacza si przyjmujc cechy geometryczne przekroju wsppracujcego
(
eff
A ,
eff
I ,
eff
W ), zarwno przy sprawdzaniu nonoci przekroju jak i statecznoci
elementu ze wzgldu na wyboczenie lub zwichrzenie wg EN 1993-1-1. Podano tam zasady
okrelania efektywnych cech geometrycznych przekroju wsppracujcego. W przypadku
elementw blachownicowych przy okrelaniu przekroju wsppracujcego uwzgldnia si
nie tylko wpyw niestatecznoci cianek, ale rwnie efekt szerokiego pasa.
W normie PN-EN1993-1-5 podane s rwnie sposoby wyznaczania przekrojw
wsppracujcych alternatywnie w stosunku do tych, ktre stosuje si w elementach
prtowych:
wedug PN EN 1993-1-5/Zacznik E1 dla stanu granicznego nonoci, gdy
0 ,
/
M y Ed com
f < = , gdzie
Ed com,
maksymalne obliczeniowe naprenie
ciskajce w ciance od kombinacji obcie, wyznaczone na podstawie cech przekroju
wsppracujcego,
wedug PN-EN 1993-1-5/Zacznik E2 dla stanu granicznego uywalnoci, gdy
ser ED com gr , ,
< , gdzie
gr
maksymalne naprenia od zginania w stanie
granicznym uytkowalnoci, obliczone na podstawie cech przekroju brutto oraz
ser ED com , ,
maksymalne naprenia ciskajce w rozpatrywanym elemencie
(obliczone na podstawie przekroju wsppracujcego) od obcie miarodajnych ze
wzgldu na stan graniczny uytkowalnoci.
Warunek nonoci przekroju przy obcieniu si podun
Ed
N , dla blachownicowych
elementw ciskanych ma posta identyczn jak dla elementw prtowych.
Podobnie, obliczeniowa nono przekroju rwnomiernie ciskanego si
Rd c
N
,
, dla
przekroju blachownicy klasy 4 jest okrelona wzorem analogicznym jak podany w rozdziale
5 por. (5.8b) (por. PN-EN 1993-1-1/(6.11)).
W przypadku blachownic o monosymetrycznym przekroju klasy 4 obcionych si
podun
Ed
N , postpuje si analogicznie jak w przypadku elementw prtowych,
wyznaczajc przesunicie
N
e rodka przekroju wsppracujcego
eff
A w stosunku do
rodka przekroju brutto i sprawdzajc nono przekroju wedug regu obowizujcych dla
przekroju klasy 4 zginanego momentem
N Ed Ed
e N M = i z si podun (PN-EN 1993-
1-1/(6.43) i (6.44)).
Warunek nonoci przekroju blachownicowego klasy 4 przy obcieniu momentem
zginajcym
Ed
M ma posta:

PN-EN
1993-1-1
(6.12)
0
min ,
,
M
y eff
Ed
Rd c
Ed
f W
M
M
M

= 1,0
(24)
gdzie:
min , eff
W odpowiada najwikszym napreniom w stanie sprystym.

94
Nierwno (24) mona zapisa w postaci napreniowej. Przy zginaniu
dwukierunkowym z si podun i przy braku siy poprzecznej sprawdza si dwa warunki
nonoci:
w konwencji napreniowej:

PN-EN
1993-1-1
(6.43)
0
,
M
y
Ed x
f

(25)

gdzie:

x,Ed
Ed , x
maksymalna warto obliczeniowa napre normalnych w przekroju
wsppracujcym,
oraz w konwencji si przekrojowych:

PN-EN
1993-1-1
(6.44)
1
/ / /
0 min , ,
,
0 min , ,
,
0

+
+
+
+
M y z eff
Nz Ed Ed z
M y y eff
Ny Ed Ed y
M y eff
Ed
f W
e N M
f W
e N M
f A
N


(26)

gdzie:
eff
A pole przekroju wsppracujcego przy rwnomiernym ciskaniu,
f ef
W
min ,
wskanik przekroju wsppracujcego (odpowiadajcy maksymalnym
napreniom w stanie sprystym) przy zginaniu wzgldem odpowiedniej osi
przekroju,
N
e przesunicie wzgldem odpowiedniej osi rodka cikoci przekroju
wsppracujcego przy rwnomiernym ciskaniu, patrz PN-EN 1993-1- 1/(6.2.2.5(4)
uwaga dot. otworw na czniki w pasie rozciganym.
Znaki
Ed
N ,
Ed y
M
,
,
Ed z
M
,
i
Ni Ed i
e N M = s uwarunkowane rozpatrywan
kombinacj napre.
Gwne zaoenia oraz procedury obliczeniowe sprawdzania nonoci i statecznoci
elementw poddanych ciskaniu i zginaniu przedstawione s midzy innymi w opracowaniu
[8], [16], [19].

3.2. Nono przy napreniach stycznych

Stosowane obecnie blachownicowe dwigary maj przewanie smuke rodniki,
najczciej klasy 4. Dlatego przy projektowaniu rodniki tych blachownic naley sprawdza
na nono i stateczno ze wzgldu na naprenia styczne.
Przedstawione reguy wyznaczania nonoci belek blachownicowych ze wzgldu na
niestateczno rodnika przy cinaniu s miarodajne przy sprawdzaniu stanu granicznego
nonoci, jeli spenione s warunki normy PN-EN 1993-1-5/5:
a) panele rodnika s prostoktne, a pasy rwnolege lub prawie rwnolege. Podane
reguy mona stosowa w odniesieniu do paneli nie prostoktnych (trapezowych),
(patrz PN-EN 1993-1-5/2.3(1)),
b) ewentualne ebra stosuje si jako poprzeczne i podune,

95
c) niewypenione otwory i wycicia s mae, to znaczy rednica jakiegokolwiek
nieuebrowanego otworu lub wycicia nie przekracza wartoci h 05 , 0 , gdzie h jest
wysokoci panelu,
d) elementy maj stay przekrj.
rodniki nieuebrowane o smukoci

72
/ > t h
w
, oraz uebrowane o smukoci

k t h
w
31
/ > , gdzie
y
f

235
= [
y
f w N/mm
2
], usztywnia si ebrami poprzecznymi na
podporach oraz sprawdza si na niestateczno przy cinaniu. Jeli jest to wymagane, to
ebra poprzeczne naley zastosowa rwnie pod obcieniem skupionym i w miejscach
porednich. W powyszych wzorach
w
h jest wysokoci rodnika, a

k minimalnym
parametrem niestatecznoci panelu rodnika przy cinaniu. Parametr mona przyjmowa
wedug zacznika krajowego do normy o wartoci 20 , 1 = dla stali o
2
N/mm 400
y
f
oraz 00 , 1 = dla stali
2
N/mm 460 >
y
f . Parametr niestatecznoci przy cinaniu

k mona
oblicza wedug normy PN-EN 1993-1-5/Zacznik A.3.
W przypadku cianek ze sztywnymi ebrami poprzecznymi bez eber podunych, lub
z wicej ni z dwoma ebrami podunymi parametr

k oblicza si wedug wzorw:

PN-EN
1993-1-5
(A5)
( )
( ) 1 / gdy / 34 , 5 00 , 4
1 / gdy / 00 , 4 34 , 5
2
2
< + + =
+ + =
w s w
w s w
h a k a h k
h a k a h k



(27)
gdzie:
3
4
3
3
2
1 , 2
ni mniej nie lecz 9
w
s
w
s w
s
h
I
t
h t
I
a
h
k


|
|

\
|
|

\
|
= ,
a rozstaw eber poprzecznych,
s
I moment bezwadnoci przekroju ebra podunego wzgldem osi z z (patrz rys.
24); w przypadku rodnikw z wicej ni z dwoma ebrami, niekoniecznie regularnie
rozmieszczonymi, przyjmuje si sumaryczn warto
s
I ,
0 =
s
k w przypadku rodnikw bez eber.
Zalenoci (27) stosuje si, gdy ebra poprzeczne s sztywne.


Rys. 24. ebra podune rodnika

96
W przypadku cianek z jednym lub dwoma ebrami podunymi mona stosowa wzr
(27) o ile stosunek bokw
w
h a / = spenia warunek 3 , w przeciwnym razie parametr
niestatecznoci oblicza si wedug wzoru:

PN-EN
1993-1-5
(A6) 3
3 2
3
2 , 2
18 , 0 3 , 6
1 , 4
w
s w
s
h t
I h t
I
k

+
+
+ =
(28)

W wymienionych sytuacjach projektowych, nono rodnikw na cinanie sprawdza si
z uwzgldnieniem miejscowej niestatecznoci przy cinaniu wedug PN-EN 1993-1-5/5.3.

Nono obliczeniowa przy cinaniu
Warunek nonoci przekroju wraliwego na niestateczno miejscow przy cinaniu si
poprzeczn
Ed
V ma posta:

PN-EN
1993-1-5
(5.10)
0 , 1
,
3
=
Rd b
Ed
V
V

(29)

gdzie:
Rd b
V
,
obliczeniowa nono przekroju przy cinaniu dwuteowego elementu zginanego z
ebrami lub bez eber okrelona wedug PN-EN 1993-1-5/5.2 (1):

PN-EN
1993-1-5
(5.1)
1
, , ,
3
M
w yw
Rd bf Rd bw Rd b
t h f
V V V

+ =
(30)

w ktrym:
Rd w
V
,
obliczeniowa nono rodnika przy uplastycznieniu. Udzia nonoci rodnika w
nonoci obliczeniowej przekroju wynosi:

PN-EN
1993-1-5
(5.2)
1
,
3
M
w yw w
Rd bw
t h f
V

=
(31)

gdzie:
w
wspczynnik niestatecznoci przy cinaniu rodnikw (tabl. 5).
Jeli pasy blachownicy nie s w peni wykorzystane do przenoszenia momentu
zginajcego (
Rd f Ed
M M
,
< ), to ich udzia w nonoci obliczeniowej przy cinaniu mona
wyznaczy ze wzoru:

PN-EN
1993-1-5
(5.8)
|
|
|

\
|
|
|

\
|
=
2
, 1
2
,
1
Rd f
Ed
M
yf f f
Rd bf
M
M
c
f t b
V

(32)


97
gdzie:
f
b i
f
t wymiary pasa o mniejszej nonoci przy obcieniu si podun,
f
b efektywna szeroko pasa, ograniczona z kadej strony rodnika do wartoci
f
t 15 ,
0
,
,
M
k f
Rd f
M
M

= - obliczeniowa nono przy zginaniu przekroju zoonego, wycznie

z efektywnych czci pasw oraz
|
|

\
|
+ =
yw w
yf f f
f h t
f t b
a c
2
2
6 , 1
25 , 0 .

Tablica 5. Wspczynniki niestatecznoci przy cinaniu rodnikw
w

Tablica 5.1. Wspczynniki niestatecznoci przy cinaniu rodnikw
w

wg PN-EN 1993-1-5
w

ebro podporowe
sztywne
ebro podporowe
podparte
1 2 3
/ 83 , 0 <
w


08 , 1 / 83 , 0 <
w

w
/ 83 , 0
w
/ 83 , 0
08 , 1
w
( )
w
+ 7 , 0 / 37 , 1 w
/ 83 , 0
Patrz take EN 1993-1-1/ 6.2.6.

Sprawdzajc nono przekroju przy cinaniu, mona dla uproszczenia oblicze pomin
udzia pasw i przyj 0
,
=
Rd bf
V . Jeli w tym przypadku warunek nonoci wedug PN-
EN1193-1-1/(6.18) bdzie przekroczony, ale nie wicej ni o kilka procent, to mona
wwczas uwzgldni ich udzia w okrelaniu nonoci przekroju. [16].
Jeli przekrj jest dodatkowo obciony si podun
Ed
N , to nono obliczeniow
Rd f
M
,
redukuje si za pomoc nastpujcego wspczynnika:

PN-EN
1993-1-5
(5.9)
( )
|
|
|
|
|

\
|
+

0
2 1
1
M
yf f f
Ed
f A A
N

(33)
gdzie:
1 f
A i
2 f
A pola przekroju pasw (grnego i dolnego).
Warunek nonoci okrelony jest wzorem (29). Procedura sprawdzania nonoci przy
cinaniu wraz z przykadem liczbowym podana jest w [16].
Niestateczno rodnikw przy cinaniu. W przypadku rodnikw uebrowanych co
najmniej na podporach, wspczynnik redukcyjny
w
, wystpujcy we wzorze (31), ze
wzgldu na niestateczno przy cinaniu przyjmuje si wedug tabl. 5 lub wedug krzywych
na rysunku (PN-EN 1993-1-5/Rys. 5.2).
Na rys. 25 przedstawione s szczegy podporowe dwigarw.

98


Rys. 25. Szczegy podporowe dwigarw
Rys. 5.1. Szczegy podporowe dwigarw wg PN-EN 1993-1-5

Wzgldna smuko pytowa
w
w tabl. 5 jest okrelona oglnym wzorem:

PN-EN
1993-1-5
(5.3)
cr
yw
w
f

76 , 0 = (34)

gdzie
PN-EN
1993-1-5
(5.4)
E cr
k

= (35)

Wartoci
E
i

k mona wyznacza wedug PN-EN 1993-1-5/Zacznik A

PN-EN
1993-1-5
(A.1)
( )
[ ] MPa 190000
1 12
2
2 2
2 2
|

\
|
=

=
b
t
b
t E
E

(36)

gdzie:
t grubo rodnika,
b wysoko rodnika (w wietle pasw).
Wzgldn smuko pytow
w
mona wyznacza wedug wzorw:
gdy ebra poprzeczne wystpuj tylko na podporach:

PN-EN
1993-1-5
(5.5)

t
h
w
w
4 , 86
=
(37)

gdy oprcz eber na podporach wystpuj ebra porednie poprzeczne, podune
lub obu rodzajw:

PN-EN
1993-1-5
(5.6)

k t
h
w
w
4 , 37
=
(38)


99
gdzie
k

minimalny parametr niestatecznoci panelu rodnika przy cinaniu, ktry dla rnego
uebrowania rodnika wyznacza si wedug PN-EN 1993-1-5/Zacznik A3.

3.3. Nono przy obcieniu skupionym

Nono obliczeniowa rodnikw dwigarw spawanych przy obcieniu skupionym
wyznacza si wedug PN-EN 1993-1-5/6 przy zaoeniu, e pas ciskany jest odpowiednio
stony w kierunku bocznym. Wyrnia si trzy typy obcienia przedstawione na rys. 26:
1. Obcienie przyoone do pasa przenoszone jest przez siy poprzeczne w rodniku
(rys. 26a).
2. Obcienie samo zrwnowaone obustronne ciskanie rodnika (rys. 26b).
3. Obcienie pasa przy nieuebrowanym kocu elementu wspornikowego (rys. 26c).



Rys. 26. Parametry niestatecznoci dla rnych typw obcienia
Rys. 6.1. Parametry niestatecznoci dla rnych typw obcienia wg PN-EN 1993-1-5

W dwigarach skrzynkowych z nachylonymi rodnikami sprawdza si nono pasw
i rodnikw. Jako siy wewntrzne przyjmuje si skadowe obcienia zewntrznego
w paszczyznach rodnika i pasa.
Obliczeniowa nono rodnika z ebrami lub bez eber, ze wzgldu na niestateczno
pod si skupion jest okrelona wzorem:

PN-EN
1993-1-5
(6.1) 1 M
w eff yw
Rd
t L f
F

=

(39)
gdzie:
w
t grubo rodnika,
yw
f granica plastycznoci rodnika,
eff
L efektywny wymiar rodnika przy obcieniu skupionym
y F eff
L = ,

y

efektywna szeroko strefy obcienia wedug PN-EN 1993-1-5/6.5, odpowiadajca

dugoci docisku
s
s wedug PN-EN 1993-1-5/6.3,

100
F
wspczynnik redukcyjny ze wzgldu na niestateczno pod si skupion wedug
PN-EN 1993-1-5/6.4.
Dugo strefy docisku (rys. 27) na styku z pasem wyznacza si przy zaoeniu, e
rozproszenie obcienia jest ograniczone spadkiem 1:1 i nie przekracza wysokoci rodnika
w
h . W przypadku kilku obcie skupionych sprawdza si oddziaywania kadego z nich
z osobna oraz oddziaywanie grupowe, przyjmujc cakowit dugo strefy docisku
s
s
rwn osiowej odlegoci midzy siami skupionymi. Przy kontakcie punktowym przyjmuje
si 0 =
s
s (rys. 26).


Rys. 27. Dugo strefy docisku
Rys. 6.2. Dugo strefy docisku wg PN-EN 1993-1-5

Wspczynnik redukcyjny
F
jest okrelony wzorem

PN-EN
1993-1-5
(6.3)
0 , 1
5 , 0
=
F
F

,
(40)
gdzie

PN-EN
1993-1-5
(6.4) cr
yw w y
F
F
f t
= , (41)
przy czym

PN-EN
1993-1-5
(6.5)
w
w
F cr
h
t
E k F
3
9 , 0 = .
(42)

Parametr niestatecznoci
F
k dla rodnikw bez eber podunych podany jest na
rys. 26. Dla rodnikw z ebrami podunymi zalecane jest okrelanie parametru
F
k

wedug PN-EN 1993-1-5/(6.6).
Parametr
y
wyznacza si wedug PN-EN 1993-1-5/6.5 w zalenoci od typu
obcienia (rys. 26).
Dla obcienia typu a i b na rys. 26:

PN-EN
1993-1-5
(6.10)
( )
2 1
1 2 m m t s
f s y
+ + + = , lecz a
y
, (43)
w ktrym wspczynniki
1
m i
2
m oblicza si ze wzorw:

101
PN-EN
1993-1-5
(6.8)
w yw
f yf
t f
b f
m =
1

(44)
PN-EN
1993-1-5
(6.9)
5 , 0 dla 0
5 , 0 02 , 0
2
2
2
dla
=
>
|
|

\
|
=
F
F
f
w
m
t
h
m

(45)

W przypadku obcienia typu c) wedug rysunku 26, przyjmuje si najmniejsz
z wartoci
y
uzyskanych wedug wzorw (46) i (47):

PN-EN
1993-1-5
(6.11)
2
2
1
2
m
t
m
t
f
e
f e y
+
|
|

\
|
+ + =


(46)

PN-EN
1993-1-5
(6.12)
2 1
m m t
f e y
+ + = (47)
gdzie
e
wg (48):

PN-EN
1993-1-5
(6.13)
c s
h f
t E k
s
w yw
w F
e
+ =
2
2

(48)

Warunek nonoci rodnika przy obcieniu poprzeczn si skupion ma posta:

PN-EN
1993-1-5
(6.14)
0 , 1
1
2
= =
M
w eff yw
Ed
Rd
Ed
t L f
F
F
F

(49)
gdzie:
Ed
F obliczeniowa sia skupiona,
w
t grubo rodnika,
eff
L efektywny wymiar rodnika przy obcieniu skupionym, (patrz PN-EN 1993-1-
5/6.2(1)) oraz
eff
L jak we wzorze (39),
y
efektywna szeroko strefy obcienia wedug wzorw (46) do (48), odpowiadajca
dugoci strefy docisku
s
s wedug rys. 27.









102
3.4. Interakcyjne warunki nonoci

Warunki interakcyjne nonoci przy zginaniu ze cinaniem i przy zginaniu
z obcieniem skupionym sprawdza si niezalenie.

Interakcja siy poprzecznej, momentu zginajcego i siy podunej.
Przy zginaniu jednokierunkowym momentem
Ed
M mona pomin wpyw cinania na
nono elementu, gdy sia poprzeczna
Ed
V nie przekracza 50% nonoci
Rd bw
V
,
przy
cinaniu to znaczy jeli 5 , 0
,
3
=
Rd bw
Ed
V
V
, to redukcja nonoci przekroju ze wzgldu na
cinanie przy obcieniu momentem zginajcym i si podun nie jest wymagana. Jeli
natomiast 5 , 0
3
> , to warunek nonoci przekroju przy zginaniu i cinaniu rodnika
w dwigarach dwuteowych lub skrzynkowych ma posta:

PN-EN
1993-1-5
(7.1)
( )
Rd pl
Rd f
Rd pl
Rd f
M
M
M
M
,
,
1
2
3
,
,
1
lecz 0 , 1 1 2 1
|
|

\
|
+ (50)
gdzie:
Rd f
M
,
jak we wzorze (32),
Rd pl
M
,
obliczeniowa nono plastyczna przy zginaniu przekroju zoonego
z efektywnych czci pasw oraz w peni efektywnego rodnika, niezalenie od
jego klasy przekroju,
Rd pl
Ed
M
M
,
1
= ,
Rd bw
Ed
V
V
,
3
= , w ktrym
Rd bw
V
,
wedug (31).
Dodatkowo powinny by spenione warunki a) lub b):
a) nonoci elementw przy ciskaniu i jednokierunkowym zginaniu

PN-EN
1993-1-5
(4.14)
0 , 1
0 0
1

+
+ =
M
eff y
N Ed Ed
M
eff y
Ed
W f
e N M
A f
N


(51)
gdzie:
eff
A efektywne pole przekroju,
N
e ewentualne przesuniecie rodka cikoci przekroju,
Ed
M obliczeniowy moment zginajcy,
Ed
N obliczeniowa sia poduna,
eff
W efektywny wskanik wytrzymaoci,
0 M
wspczynnik czciowy.




103
b) nonoci elementw przy ciskaniu i dwukierunkowym zginaniu

PN-EN
1993-1-5
(4.15)
0 1
0 0 0
1
,
W f
e N M
W f
e N M
A f
N
M
eff , z y
N , z Ed Ed , z
M
eff , y y
N , y Ed Ed , y
M
eff y
Ed

+
+
+
+ =


(52)

gdzie:
Ed y
M
,
,
Ed z
M
,
obliczeniowe momenty zginajce odpowiednio wzgldem osi y y i
z z ,
yN
e ,
zN
e ewentualne przesunicie rodka cikoci przekroju odpowiednio wzgldem
osi rodkowej y y i z z .
Ponadto naley sprawdzi nono przekroju blachownicy przy cinaniu wg wzoru

PN-EN
1993-1-5
(5.10)
0 1
3
,
V
V
Rd , b
Ed
=
(53)
gdzie:
Ed
V obliczeniowa sia poprzeczna, ewentualnie uwzgldniajca skutek skrcania
elementu.


Efekty oddziaywa wyznacza si z uwzgldnieniem ewentualnych globalnych efektw
drugiego rzdu. Warunek interakcji odnosi si do wszystkich przekrojw z wyjtkiem tych,
ktre znajduj si w odlegoci mniejszej ni 2 /
w
h od podpory z ebrami pionowymi.
Nono plastyczn przy zginaniu
Rd f
M
,
mona przyjmowa jako iloczyn granicy
plastycznoci, efektywnego pola przekroju pasa, dajcego mniejsz warto
0
/
M y f
f A
,

oraz odlegoci midzy rodkami cikoci pasw.
Ewentualn redukcj nonoci
Rd f
M
,
i
Rd pl
M
,
ze wzgldu na obecno siy podunej
Ed
N uwzgldnia si odpowiednio wg PN-EN 1993-1-5/5.4(2) i PN-EN 1993-1-1/ 6.2.9. to
znaczy uwzgldnia si wspczynnik redukcji wg wzoru (35).

Interakcja obcienia skupionego, momentu zginajcego i siy podunej
Jeli oprcz momentu zginajcego i siy podunej do pasa ciskanego dwigara przyoone
jest obcienie skupione, to sprawdza si warunki nonoci wg PN-EN 1993-1-5/7.2
wykorzystujc wzr (51) lub (52) oraz warunek nonoci rodnika przy obcieniu
poprzeczn si skupion (49). Ponadto powinien by speniony nastpujcy warunek
interakcyjny:

PN-EN
1993-1-5
(7.2)
4 1 8 0
1 2
, , + . (54)
Jeli obcienie skupione jest przyoone do pasa rozciganego, to sprawdzenie nonoci
przeprowadza si wedug PN-EN 1993-1-5/6. Dodatkowo powinien speniony by warunek
okrelony w PN-EN 1993-1-1/ 6.2.1(5).

104
3.5. Stateczno pasa przy smukym rodniku

Wyboczenie prostego pasa blachownicy w paszczynie rodnika nie nastpi, jeli
speniony bdzie nastpujcy warunek smukoci rodnika:

PN-EN
1993-1-5
(8.1)
fc
w
yf w
w
A
A
f
E
k
t
h

(55)
gdzie:
w
A pole przekroju rodnika,
fc
A efektywne pole przekroju pasa,
w
h wysoko rodnika,
w
t grubo rodnika.
We wzorze ( 55 ) warto parametru k przyjmuje si w nastpujcy sposb:
gdy uwzgldnia si obrt plastyczny (przekrj klasy 1) - 3 , 0 = k ,
gdy przyjmuje si nono plastyczn przy zginaniu (przekrj kl. 1 lub 2) - 4 , 0 = k ,
gdy przyjmuje si nono spryst przy zginaniu (przekrj kl. 3 lub 4) - 55 , 0 = k .
Na og w projektowanych dwigarach blachownicowych podane warunki smukoci
rodnika zabezpieczajce przed wyboczeniem pasa blachownicy bywaj spenione. Ich
niespenienie moe wystpi w blachownicach hybrydowych z bardzo smukymi rodnikami
i pasami o znacznych przekrojach (wykonanych ze stali o wyszej wytrzymaoci).
Wwczas w projektowanych blachownicach naley np. zmniejszy smuko rodnika, albo
rwnie zmniejszy przekroje pasw. Wskazanym jest rwnie zastosowanie na pasy stali
o niszej wytrzymaoci.

3.6. Stateczno elementw blachownicowych na wyboczenie

Oprcz sprawdzania nonoci przekroju blachownicy, naley rwnie sprawdzi
stateczno elementu blachownicowego. Wyrni naley stateczno ciskanych supw
i zginanych dwigarw blachownicowych. W pierwszym przypadku mamy do czynienia ze
zjawiskiem wyboczenia supa, a w drugim ze zwichrzeniem dwigara blachownicowego,
analogicznie jak w przypadku elementw prtowych.
W ciskanych elementach blachownicowych o staym przekroju sprawdza si
stateczno na wyboczenie wg wzoru:

PN-EN
1993-1-1
(6.46)
0 , 1
,

Rd b
Ed
N
N

(56)

gdzie:
Rd b
N
,
obliczeniowa nono elementu o przekroju klasy 1 2 i 3 na wyboczenie
okrelona jest wzorem:

PN-EN
1993-1-1
(6.48)
1
,
M
y
Rd b
f A
N

= (57)

105
w ktrym:
wspczynnik wyboczenia wg (58).
Krzywe niestatecznoci wg ktrych przyjmuje si odpowiednie wspczynniki
wyboczenia (lub zwichrzenia
LT
), s funkcjami smukoci wzgldnej (lub
LT
)
i parametru imperfekcji (lub
LT
) o postaci:


PN-EN
1993-1-1
(6.49)
;
) (
1
) ,

(
2 2


+
= = lecz 0 , 1
(58)
przy czym:


] ) 2 , 0 ( 1 [ 5 , 0
2
+ + = . (59)

Wartoci parametrw imperfekcji dla odpowiednich krzywych niestatecznoci podano
w tablicy 6:

Tablica 6. Parametry imperfekcji krzywych wyboczenia
Tablica 6.1. Parametry imperfekcji krzywych wyboczenia wg PN-EN 1993-1-1
Krzywa wyboczenia a
0
a b c d
1 2 3 4 5 6
Parametr imperfekcji 0,13 0,21 0,34 0,49 0,76

Krzywe wyboczenia pokazane s na rysunku w PN-EN 1993-1-1/Rysunek 6.4.
Dla blachownic spawanych o gruboci pasw mm 40
t
b stosuje si przy wyboczeniu
wzgldem osi y y krzyw b ( 34 , 0 = ), a wzgldem osi z z , krzyw c ( 49 , 0 = ).
Smuko wzgldna dla blachownic o przekroju klasy 4 okrelana jest wzorem:

PN-EN
1993-1-1
(6.51)
1

= =
A
A
i
L
N
f A
eff
cr
cr
y eff
,
(60)

gdzie:
cr
L dugo wyboczeniowa w rozpatrywanej paszczynie wyboczenia,
i promie bezwadnoci przekroju brutto wzgldem odpowiedniej osi,
3 , 93
1
= =
y
f
E
- smuko sprowadzona,
y
f
235
= (
y
f w N/mm
2
).
Sprawdzenie nonoci osiowo ciskanego elementu blachownicowego o przekroju klasy
4 jest warunkiem koniecznym i wystarczajcym jedynie dla przekrojw bisymetrycznych,
gdy rodek cikoci przekroju wsppracujcego
eff
A pokrywa si ze rodkiem cikoci

106
przekroju brutto A. W przypadku, gdy wskutek przesunicia rodka cikoci przekroju
wsppracujcego pojawia si dodatkowy moment
Ed
M , stosuje si interakcyjne warunki
statecznoci podane w PN-EN 1993-1-1/ 6.3.3.
Formuy interakcyjne dla blachownic zginanych i ciskanych o staym przekroju
wyprowadzono na podstawie modelu, w ktrym element jednoprzsowy, przegubowo
i widekowo podparty na kocach, z cigymi bocznymi steniami lub bez ste, jest pod
dziaaniem siy ciskajcej, momentu na kocach i/lub obcienia poprzecznego (patrz PN-
EN 1993-1-1/6.3.3).
Warunki nonoci elementw ciskanych i zginanych s nastpujce:

PN-EN
1993-1-1
(6.61)
1
1
,
, ,
1
,
, ,
1

+
+
+
+
M
Rk z
Ed z Ed z
yz
M
Rk y
LT
Ed y Ed y
yy
M
Rk y
Ed
M
M M
k
M
M M
k
N
N

(61)

PN-EN
1993-1-1
(6.62)
1
1
,
, ,
1
,
, ,
1

+
+
+
+
M
Rk z
Ed z Ed z
zz
M
Rk y
LT
Ed y Ed y
zy
M
Rk z
Ed
M
M M
k
M
M M
k
N
N

(62)

gdzie:
Ed
N ,
Ed y
M
,
i
Ed z
M
,
wartoci obliczeniowe siy ciskajcej i maksymalnych
momentw zginajcych wzgldem osi y y i z z ,
Ed y
M
,
,
Ed z
M
,
ewentualne momenty spowodowane przesuniciem rodka przekroju
klasy 4,
Rk
N ,
Rk y
M
,
i
Rk z
M
,
charakterystyczne nonoci przekroju krytycznego przy obcieniu
si podun i przy zginaniu,
y
i
z
wspczynniki wyboczenia gitnego,
LT
wspczynnik zwichrzenia,
yy
k ,
yz
k ,
zy
k ,
zz
k wspczynniki interakcji.
Wspczynniki interakcji mona oblicza rnymi metodami. Wedug Zacznika
Krajowego NA 20, zaleca si stosowa metod 2 podan w zaczniku B normy PN-EN
1993-1-1
W przypadku blachownic, ktre s naraone na deformacje skrtne, mona przyjmowa
0 , 1 =
LT
.

3.7. Stateczno elementw blachownicowych na zwichrzenie

Problematyka zwichrzenia belek zostaa omwiona midzy innymi w pracach [13], [29],
[35], [36], [37], [38].
Nono blachownic zginanych wzgldem osi najwikszej bezwadnoci przekroju
( y y ) sprawdza si uwzgldniajc moliwo zwichrzenia, czyli utraty paskiej postaci
zginania.
Warunek statecznoci blachownicy obcionej momentem zginajcym ma wg normy
PN-EN 1993-1-1 posta:

107
PN-EN
1993-1-1
(6.54)
0 , 1
,

Rd b
Ed
M
M

(63)
gdzie:
Rd b
M
,
obliczeniowa nono blachownicy na zwichrzenie:

1
,
m
y
y LT Rd b
f
W M

=
,
przy czym:

LT
wspczynnik zwichrzenia
y eff y
W W
,
= wskanik wytrzymaoci przekroju brutto przekroju wsppra-
cujcego, elementy smukocienne (blachownice o przekroju kl. 4).
Przy sprawdzaniu statecznoci i obliczaniu
y
W pomija si ewentualne otwory na
czniki w przekrojach przywzowych blachownic.
Dla blachownic o staym przekroju warto wspczynnika zwichrzenia
LT

wyznacza
si

zalenie od smukoci wzgldnej
LT
wedug krzywej d (PN-EN 1993-1-1/6.3.2.2),
dla ktrej parametr imperfekcji wynosi 76 , 0 =
LT
.

Tablica 7. Zalecane wartoci parametru imperfekcji przy zwichrzeniu
Tablica 6.3. Zalecane wartoci parametru imperfekcji
przy zwichrzeniu wg PN-EN 1993-1-1
Krzywa zwichrzenia a b c d
1 2 3 4 5
Parametr imperfekcji
LT

0,21 0,34 0,49 0,76

PN-EN
1993-1-1
(6.56)
2 2
1
LT LT LT
LT

+
= , lecz 0 , 1
LT

(64)

gdzie:
] ) 2 , 0 ( 1 [ 5 , 0
2
LT LT LT LT
+ + = ,
cr
y y eff
LT
M
f W
,
= .

Wyznaczenie smukoci wzgldnej
LT
wymaga znajomoci dla rozpatrywanej
blachownicy, wartoci momentu krytycznego przy zwichrzeniu sprystym
cr
M .


108


Rys. 28. Podparcie widekowe dwigara zginanego

Moment krytyczny
cr
M przy zwichrzeniu sprystym ustala si na podstawie cech
przekroju brutto, biorc pod uwag warunki obcienia, rozkad momentw i stenia
boczne. Norma PN-EN 1993-1-1 nie podaje adnych wytycznych dotyczcych sposobu
obliczania wartoci tego momentu dla stosowanych dwigarw blachownicowych. Mona
go oblicza zgodnie z klasyczn teori statecznoci sprystej, por. prace [35] do [38].
Mona rwnie wykorzysta zalecenia normy PN-90/B-03200, jak i wzory i tablice
zamieszczone w prenormie [ENV 1993-1-1: Eurocode3 - Part 1-1] i w pracy [7]. Wanym
zaoeniem jest przyjcie jako reguy podparcia widekowego belek (brak obrotu na
podporze wzgldem osi podunej belki rys. 28).
Sprysty moment krytyczny przy zwichrzeniu belki o przekroju bisymetrycznym
i o podparciu widekowym na obu kocach, obcionej staym momentem w paszczynie
przechodzcej przez o rodkw cinania, oblicza mona rwnie wedug zacznika F
normy ENV 1993-1-1: Eurocode 3-Part 1-1


z
T
z
z
cr
EI
GI L
I
I
L
EI
M
2
2
2
2

+ = (65)

gdzie:
T
I moment bezwadnoci przy skrcaniu swobodnym,

I wycinkowy moment bezwadnoci,

I moment bezwadnoci wzgldem osi najmniejszej bezwadnoci,

L rozpito obliczeniowa belki lub rozstaw ste bocznych belki.

Przy zachowaniu tego zaoenia, dla dwuteowych belek bisymetrycznych moment
cr
M
mona wyznaczy na podstawie prostego wzoru (z pracy [28]):


) z , z , c ( kN M
g g z cr
5 0 25 0
2 2
+ = (66)

109
w ktrym dla przekroju belki pokazanego na rys. 29 przyjto we wzorze (66) nastpujce
oznaczenia:
2
2
l
EJ
N
z
z
= ,
z
T
I
I l , I
c
2
2
039 0 +
= ,
2
4
1
h I I
z
= - wycinkowy moment bezwadnoci,
) t h bt ( I
w w f T
3 3
2
3
1
+ = - moment bezwadnoci czystego skrcania,
l rozpito belki,
g
z miejsce dziaania obcienia (w przypadku obcienia belki momentem zginajcy
naley przyj 0 =
g
z ).
Niemianowany wspczynnik k we wzorze (66) uwzgldnia rozkad momentu na
dugoci belki. Jego wartoci dla wybranych rozkadw momentw podane s w tablicy
zamieszczonej w pracy [28].



Rys. 29. Bisymetryczny dwuteowy przekrj blachownicy

Jeli belka o przekroju bisymetrycznym i podparciu widekowym na obu kocach jest
obciona rnymi momentami na kocach, to sprysty moment krytyczny przy jej
zwichrzeniu mona oblicza wedug wzoru (67) (wzr (F.5), zacznik F normy ENV 1993-
1-1: Eurocode 3-Part 1-1). Wartoci wspczynnika
1
C

przy obcieniu poprzecznym belki
bisymetrycznej przyoonym w osi rodkw cinania podane s w tablicach 7.2 (dla
obcie wzowych) i 7.3 (dla obcie przsowych) zawartych w pracy [16].


z
T
z w
z
cr
EI
GI kL
I
I
k
k
kL
EI
C M
2
2
2
2
2
1
) (
) (
) (

+ =
(67)

gdzie:
k wspczynnik dugoci wyboczeniowej uwzgldniajcy moliwo obrotu
w paszczynie prostopadej do paszczyzny zginania, analogicznie jak w przypadku
elementw zginanych,

110
stosunek momentw na kocach segmentu, w ktrym sprawdzane jest zwichrzenie,
w
k wspczynnik dugoci wyboczeniowej uwzgldniajcy moliwo deplanacji
przekrojw kocowych; do oblicze zaleca si przyjmowa warto 0 , 1 =
w
k , chyba
e uzasadni si moliwo przyjcia wartoci mniejszej.

Zwichrzenie moe wpywa w sposb istotny na zmniejszenie nonoci. W celu
zabezpieczenia blachownicy przed zwichrzeniem wystarczy zabezpieczy jej ciskan cz
przed moliwoci poprzecznego przesunicia w sposb cigy lub punktowy. Nie s
naraone na zwichrzenie blachownice o przekroju skrzynkowym.
Ocen wraliwoci na zwichrzenie blachownicy, ktrej pas ciskany jest stabilizowany
punktowo mona przeprowadzi w sposb uproszczony podany w normie PN-EN 1993-1-
1/6.3.2.4.
Blachownica nie jest naraona na zwichrzenie, gdy speniony jest warunek:

PN-EN
1993-1-1
(6.59)
Ed y
Rd c
c
z f
c c
f
M
M
i
L k
,
,
0
1 ,

=
(68)

gdzie:
Ed y
M
,
maksymalny obliczeniowy moment zginajcy midzy steniami,
1
, ,
M
y
y eff Rd c
f
W M

= ,
y eff
W
,
- wskanik wytrzymaoci odpowiadajcy pasowi ciskanemu,
c
k wspczynnik poprawkowy uwzgldniajcy rozkad momentu zginajcego pomidzy
steniami,
z f
i
,
promie bezwadnoci przekroju zastpczego, skadajcego si z pasa ciskanego
i 1/3 ciskanej czci rodnika, wzgldem osi z z przekroju (dla przekroju klasy 4),
c w eff f eff
f eff
z f
A A
I
i
, , ,
,
,
3
1
+
= ,
0 , c
smuko graniczna pasa zastpczego, jak wyej. Wedug zacznika krajowego PN-
EN 1993-1-1/NA18 zaleca si przyjmowa warto graniczn 4 , 0
0 ,
=
c
,
9 , 93
1
= =
y
f
E
,
y
f
235
= (
y
f w N/mm
2
).
Gdy smuko pasa ciskanego
f
przekracza warto graniczn okrelon wzorem
(68), to nono blachownicy na zwichrzenie mona oblicza wedug wzoru:

PN-EN
1993-1-1
(6.60)
,
, , Rd c fl Rd b
M k M = lecz
Rd c Rd b
M M
, ,

(69)



111
gdzie:
wspczynnik wyboczenia zastpczego pasa ciskanego o smukoci
f
,
lf
k wspczynnik modyfikacji uwzgldniajcy przybliony charakter metody
zastpczego pasa ciskanego. Wg zacznika krajowego NA 19 mona przyjmowa
10 , 1 =
lf
k .

3.8. Nono eber poprzecznych i podunych

Si podun w ebrze poprzecznym przyjmuje si rwn sumie siy poprzecznej
i ewentualnych obcie zewntrznych [PN-EN 1993-1-5/9.1(3)]. Nono ebra
poprzecznego na wyboczenie z paszczyzny rodnika, przy obcieniu skupionym i sile
poprzecznej wyznacza si wedug PN-EN 1993-1-1/6.3.3 lub 6.3.4, przyjmujc krzyw
wyboczeniow c. Dugo wyboczeniow przyjmuje si
w cr
h L 75 , 0 = ,

jeli oba koce
ebra (pasy) s sztywno stone w kierunku bocznym. W przeciwnym wypadku stosuje si
wiksz warto rwn
w cr
h L = .
Styki spawane blach o rnej gruboci powinno projektowa si w pobliu eber
poprzecznych (rys. 30). Mona wwczas pomin wpyw mimorodu. Jeeli odlego styku
od ebra przekracza mniejsz z wartoci 2 /
0
b lub 200 mm, gdzie
0
b rozstaw eber
podunych (szeroko subpanelu), naley uwzgldni wpyw mimorodu. Rozrniamy
ebra porzeczne porednie i podporowe.



Rys. 30. Minimalna odlego ebra poprzecznego od styku spawanego
Rys. 9.3. Styk spawany blach wg PN-EN 1993-1-5

Porednie ebra poprzeczne, penice funkcj sztywnego podparcia dla cianek z lub
bez eber podunych (subpaneli), wymiaruje si na nono i sztywno (PN-EN 1993-1-
5/9.3.3(1)). Obliczeniowo ebro traktuje si jako element swobodnie podparty i obciony
poprzecznie wskutek wystpowania wstpnej sinusoidalnej imperfekcji o strzace
300 /
0
s w = (rys. 31), przy czym ( ) b a a s , , min
2 1
= , gdzie:
1
a ,
2
a odlegoci do ssiednich eber poprzecznych,
b osiowy rozstaw pasw lub rozpito ebra poprzecznego.
Ponadto naley uwzgldni wpyw ewentualnych mimorodw konstrukcyjnych.




112

Rys. 31. ebra poprzeczne model obliczeniowy
Rys. 9.2. ebra poprzeczne (konfiguracja obliczeniowa) wg PN-EN 1993-1-5

Poprzeczne ebra porednie mona uwaa za sztywne, jeeli moment bezwadnoci ich
przekroju efektywnego
st
I wzgldem osi rwnolegej do paszczyzny rodnika, spenia
nastpujce warunki:

PN-EN
1993-1-5
(9.6)
gdy 2 <
w
a/h :
2 3 3
5 1 /a t h , I
w st
,
gdy 2
w
a/h :
3
75 , 0 t h I
w st
.
(70)

Stateczno eber o przekroju otwartym, ze wzgldu na wyboczenie skrtne jest
zapewniona, gdy speniony jest warunek:

PN-EN
1993-1-5
(9.3)
E
f
,
I
I y
p
T
3 5
(71)
gdzie:
p
I biegunowy moment bezwadnoci przekroju ebra wzgldem punktu stycznoci ze
ciank,
T
I moment bezwadnoci przekroju ebra przy skrcaniu swobodnym (St. Venanta).
W przypadku ebra symetrycznego obliczajc
T
I i
p
I mona rozpatrywa tylko jedn
cz ebra.
Kade ebro poprzeczne w obecnoci prostych i sztywnych eber ssiednich, powinno
przenie siy od imperfekcji, tj. siy wynikajce ze wzajemnego odchylenia ssiednich,
ciskanych paneli oraz ewentualnych obcie zewntrznych i siy podunej. Warto siy
podunej mona przyjmowa rwn:


( )
|
|

\
|
=
1
2
3
1
M w yw
w
Ed Ed,s
t/ h f

V N , (72)
gdzie:
Ed
V sia poprzeczna w przekroju belki, w ktrym usytuowane jest ebro,
w
wzgldna smuko pytowa rodnika przy cinaniu wg PN-EN 1993-1-5/5.3(3),
w
h wysoko rodnika.
Ponadto si podun naley zwikszy o warto
st
N , uwzgldniajc siy od
imperfekcji:
2 2
/ b N
m st
= (73)



113
gdzie:
|
|

\
|
+ =
2 1
1 1
a a b
N

Ed
cr,p
cr,c
m
,
Ed
N maksymalna sia poduna w ssiednich panelach, jednak nie mniejsza ni iloczyn
naprenia maksymalnego i poowy pola przekroju wsppracujcego strefy
ciskanej panelu cznie z ewentualnymi ebrami podunymi,
cr,c
spryste naprenie krytyczne przy niestatecznoci typu prtowego [PN-EN 1993-
1-5/4.5.3],
cr,p
spryste naprenie krytyczne przy niestatecznoci typu pytowego (PN-EN 1993-
1-5/Zacznik A.1).
Przyrostu tego nie uwzgldnia si, gdy ebro nie jest projektowane na przenoszenie siy
podunej oraz gdy ebro projektujemy stosujc analiz spryst drugiego rzdu.
Obliczajc ebro porednie wg analizy sprystej drugiego rzdu, w przekroju oblicza
si naprenie rwnomierne od siy podunej. Naley wwczas wykaza, e spenione s
dwa kryteria stanu granicznego nonoci:
maksymalne naprenie w ebrze nie przekracza wartoci
1
/
M y
f ,
ugicie ebra nie przekracza wartoci 300 / b .
W celu sprawdzenia ww. kryteriw mona zastosowa metod uproszczon, stosujc
analiz spryst pierwszego rzdu. Naley wwczas uwzgldni dodatkowe, rwnomiernie
rozoone na dugoci b , zastpcze obcienie poprzeczne obliczone wg wzoru:

PN-EN
1993-1-5
(9.2)
) w (w

q
el m
+ =
0
4
(74)
gdzie:
m
jak we wzorze (73),
0
w wedug rys. 31,
el
w ugicie spryste uzyskane na drodze iteracyjnej lub przyjte jako rwne wartoci
granicznej b/300.
Gdy uwzgldnia si sztywno deplanacyjn, to ebra powinny spenia warunek (71)
lub nastpujc zaleno:

PN-EN
1993-1-5
(9.4)
y cr
f
(75)
gdzie:
cr
spryste naprenie krytyczne przy wyboczeniu skrtnym ebra, wyznaczone
z pominiciem przeciwskrtnej sztywnoci cianki,
parametr graniczny gwarantujcy pen efektywno przekroju ebra. Zaleca si
przyjmowa 6 = chyba, e Zacznik krajowy do PN-EN 1993-1-5 okrela inn
warto.

Przy braku siy podunej w ebrze mona przyj, e wymienione wyej dwa kryteria:
1. nie przekroczenia wartoci naprenia w ebrze rwnego
1
/
M y
f ,

114
2. oraz nie przekroczenia wartoci ugicia ebra rwnej 300 / b ,
s spenione, jeeli moment bezwadnoci ebra
st
I spenia warunek:

PN-EN
1993-1-5
(9.1)
|

\
|
+ |

\
|
u
b
w

b
E

I
m
st
300
1
0
4
, (76)
gdzie:
m
jak we wzorze (73),
0 1
300
1
max
2
,

b f
e E
u
M
y
= ,
max
e maksymalna odlego skrajnego wkna ebra od jego rodka cikoci.

W przypadku podatnych eber porednich, ich sztywno uwzgldnia si przy obliczaniu
parametru niestatecznoci

k wedug PN-EN 1993-1-5/5.3(3).

Podporowe ebra poprzeczne
PN-EN 1993-1-5 okrela trzy rodzaje podparcia blachownicy (rys. 25):
brak ebra podporowego,
sztywne ebro podporowe, stosowane rwnie na podporach porednich dwigarw
cigych,
podatne ebro podporowe.
ebro skrajne sztywne (rys. 27b) skada si z dwch dwustronnych eber
poprzecznych stanowicych pasy belki krtkiej o dugoci
w
h . Odcinek rodnika dwigara
pomidzy tymi ebrami pasami stanowi rodnik dwuteowej belki krtkiej. Sztywne ebro
skrajne wymiaruje si jak belk krtk obcion podunymi napreniami
membranowymi dziaajcymi w paszczynie rodnika.
Funkcj sztywnego ebra skrajnego moe peni dwuteownik walcowany przyspawany
do rodnika dwigara (rys. 32). Kade dwustronne ebro z paskownikw powinno mie
pole przekroju nie mniejsze ni e t h
w
/ 4
2
, gdzie e osiowy rozstaw eber - pasw, przy
czym
w
h e 1 , 0 > (rys. 25b). Gdy ebro skrajne projektuje si z ksztatownika walcowanego,
to wskanik jego przekroju przy zginaniu w paszczynie rodnika nie powinien by
mniejszy ni e t h
w
/ 4
2
.


Rys. 32. ebro skrajne z dwuteownika walcowanego
Rys. 9.6. ebra skrajne z dwuteownika walcowanego wg PN-EN 1993-1-5

115
Na kocu dwigara mona zastosowa dwustronne ebro pojedyncze jako ebro
podporowe pod warunkiem, e ebro to razem z ssiednim ebrem pionowym tworz
subpanel przypodporowy, zdolny do przeniesienia maksymalnego cinania.
ebra skrajne podatne (rys. 25c) zbudowane s z pojedynczych eber dwustronnych.
ebro podatne wymiaruje si na docisk reakcji podporowej.
ebra podune mog by cige, przechodzce przez wycicia w ebrach
poprzecznych lub niecige.
ebra niecige (midzy ebrami poprzecznymi), ktre nie s poczone z kadej strony
z ebrem poprzecznym:
stosuje si wycznie w rodnikach (nie naley stosowa ich w pasach),
pomija si w analizie globalnej,
pomija si w obliczeniach napre,
uwzgldnia si w obliczeniach szerokoci wsppracujcej subpaneli,
uwzgldnia si w obliczeniach sprystych napre krytycznych,
nono eber podunych sprawdza si zgodnie z PN-EN-1993-1-5/4.5.3 i 4.6.

Ponadto ebra podune powinny spenia warunki zwizane z wyboczeniem skrtnym,
a okrelone wzorami (71) i (75).
Na rys. 33 przedstawiono zalecenia dotyczce wykonywania wyci w ebrach
poprzecznych w celu przepuszczenia przez nie ebra podunego.



Rys. 33. ebra podune przepuszczone przez wycicia w ebrach poprzecznych
Rys. 9.5. Wycicia w ebrach poprzecznych wg PN-EN 1993-1-5

Nieosabiony rodnik ebra w pobliu wycicia powinien by zdolny do przeniesienia
siy porzecznej
Ed
V okrelonej nastpujc zalenoci:


G M
yk
net
Ed
b

f
e
I
V
0
= (77)
gdzie:
net
I moment bezwadnoci przekroju ebra netto,
e odlego pasa ebra od osi rodkowej przekroju netto,
G
b dugo ebra poprzecznego midzy pasami dwigara.


116


Rys. 34. Wycicia w ebrach podunych
Rys. 9.4. Wycicia w ebrach podunych wg PN-EN 1993-1-5

Na rysunku 34 przedstawiono zalecane wymiary wyci w ebrach podunych. Dugo
wycicia l powinna spenia nastpujce warunki:
min
6 t l w przypadku eber ciskanych z paskownika,
min
8 t l w przypadku innych eber ciskanych,
min
15 t l w przypadku eber nie naraonych na ciskanie,
gdzie:
min
t grubo cieszej z czonych blach.

Podane powyej wartoci graniczne wymiaru l dla eber ciskanych mona zwikszy
stosujc wspczynnik
x,Ed
x,Rd

, pod warunkiem, e
Rd x Ed x , ,
oraz e
min
15 t l ,
gdzie
Ed x,
to naprenie ciskajce w miejscu wycicia.

4. Obliczanie blachownic o rodniku z blachy profilowanej

Norma PN-EN 1993-1-5 w Zaczniku D podaje tylko podstawowe reguy obliczania
blachownic dwuteowych z trapezowo lub sinusoidalnie wyprofilowanymi rodnikami. Na
rysunku 18 podano wymiary blachownicy o rodniku z blachy falistej.
Dotycz one stanu nonoci granicznej przy zginaniu, nonoci granicznej przy cinaniu
oraz wymiarowania eber podporowych.
Dotychczasowe szczegowe zasady obliczania i projektowania konstrukcji stalowych
wykonanych z profili spawanych o rodnikach z blachy falistej w ksztacie sinusoidalnym
(profile SIN), opracowane przez Mender i Kucht dla firmy Greschbach-Zeman-Pokj,
zawarte s w katalogach [24], [25]. Przy ich opracowaniu wykorzystano wyniki uzyskane
wczeniej w pracach [6], [29], [30], [33], [34] oraz ustalenia norm PN-90/B-03200, DIN
18000 cz 2 (1990) i DAST Dyrektywa 015.
Obliczenia konstrukcji naley przeprowadza metod stanw granicznych. Obcienia,
rodzaje, wartoci, wspczynniki i kombinacje obcie naley przyjmowa wedug
obowizujcych norm. W obliczeniach statycznych przyjmuje si liniowo-sprysty model
materiau. Model obliczeniowy konstrukcji powinien uwzgldnia wpyw si poprzecznych
na przemieszczenia i siy wewntrzne. Siy przekrojowe i przemieszczenia naley
wyznacza wedug teorii I lub II rzdu. W blachownicach z falistym rodnikiem nie
wystpuje rezerwa nonoci nadkrytycznej, utrata nonoci rodnika nastpuje na skutek
globalnej niestatecznoci plastycznej.
W modelu obliczeniowym przekroju poprzecznego zakada si, e naprenia normalne
przenoszone s jedynie przez powierzchni przekroju pasw, a styczne od cinania przez

117
powierzchni przekroju rodnika. Profile SIN o proporcjach geometrycznych przekroju
poprzecznego wedug programu produkcji GZP mona zaliczy do przekrojw klasy 3
wedug krajowej normy PN-90/B-03200. W dotychczas stosowanych procedurach
wymiarowania profili SIN stosowano wspczynniki niestatecznoci wyznaczane wedug
normy DIN 18800 cz. II, ktre s tosame ze wspczynnikami niestatecznoci okrelonymi
w Eurokodzie 3. Porwnanie krzywych niestatecznoci wedug Eurokodu 3 i normy
krajowej PN-90/B-03200 przedstawi Mendera w pracy [25]. Z porwnania wynika, e
krzywe wyboczeniowe wedug normy polskiej daj bezpieczniejsze oszacowanie nonoci,
a rnice pomidzy wartociami wspczynnikw nie przekraczaj 5 procent.

4.1. Nono i niestateczno rodnika przy cinaniu

W obliczeniach przemieszcze dwigara blachownicowego naley uwzgldnia
dodatkowe ugicie wywoane siami poprzecznymi. W tradycyjnej metodzie oblicze
wpyw si poprzecznych mona uwzgldni korzystajc ze znanego wzoru Maxwella-
Mohra:



|
|

\
|
+ =
u
l s s
Ed
y
Ed
MV
A G
V V
k
J E
M M
f ds ds
1 1
, (78)
w ktrym:
1
M ,
1
V momenty zginajce i siy poprzeczne wywoane przyoeniem siy jednostkowej
w miejscu obliczanego ugicia
MV
f
,

k wspczynnik cinania przekroju wedug klasycznej teorii sprystoci, z poprawk
na podatno postaciow rodnika:


s
w
A
A
k
w
=
(79)
gdzie:
A powierzchnia cakowita przekroju (pasy i rodnik),
w
A powierzchnia przekroju rodnika obliczana jak dla blachy paskiej,
w , s odpowiednio dugo rzutu pfali i dugo rozwinicia pfali (rys. 17).

W tabl. 8. podano wzory na strzaki ugi dla belek o prostych schematach
obliczeniowych uwzgldniajce wpyw momentw i si poprzecznych.
W przypadku oblicze komputerowych naley zwrci uwag na sposb zdefiniowania
w nich wspczynnika cinania k . Wprowadzenie zwikszonej wartoci wspczynnika k
wyklucza jednoczesne zastosowanie zredukowanej wartoci wspczynnika sprystoci
poprzecznej
red
G . Na podstawie przeprowadzonych bada dowiadczalnych mona
przyj, e ugicia belek wykonanych z profili SIN powinny spenia warunek:


L w
300
1
max
= (80)
gdzie:
L rozpito belki lub podwjny wysig wspornika.

118
W przypadku oblicze komputerowych naley zwrci uwag na sposb zdefiniowania
W blachownicach typu SIN stosunkowo wczenie pojawiaj si ugicia trwae
pl
w . Udzia
ugi trwaych w cakowitych ugiciach belki mona oszacowa z wystarczajc dla
praktyki projektowej dokadnoci jako 20% ugi sprystych
el
w czyli:


el pl el
w w w w 2 , 1
max
+ =
(81)

Poniewa odksztacenia postaciowe falistego rodnika w ksztacie sinusoidalnym s wiksze
ni odksztacenia rodnika paskiego o takich samych warunkach brzegowych oraz
parametrach geometrycznych i materiaowych, w obliczeniach przyjmuje si zastpcz
zredukowan warto wspczynnika sprystoci poprzecznej
red
G . Jego warto
wyznacza si korzystajc z modelu prta Timoshenki, w ktrym rodnik sinusoidalny
zastpuje si rodnikiem paskim o takiej samej odksztacalnoci postaciowej. Zakada si,
aeby przy tych samych wymiarach i wartoci siy poprzecznej
Ed
V kty odksztacenia
postaciowego arkusza blachy paskiej (1) i arkusza blachy falistej (2) byy sobie rwne
(rys. 35):


2 1
= (82)
gdzie:
1 1
1
1
2
G
t w
V
G

w
Ed
= = ,
2 2
2
2
2
G
t s
V
G

w
Ed
= = .




Rys. 35. Odksztacenia postaciowe blachy paskiej i falistej

Std otrzymuje si zredukowan warto wspczynnika sprystoci poprzecznej:
s
w
G G G
red 1 2
= = .






119
Tablica 8. Strzaki ugi belek podatnych na cinanie [25]

Poniewa w profilach SIN stosowane s stae wartoci mm 155 2 = w i mm 178 2 = s ,
dla
2
1
N/mm 81000 = G zredukowana warto wspczynnika sprystoci poprzecznej
wynosi
2
N/mm 70500 =
red
G .
Badania fizyczne statecznoci rodnika przeprowadzali Pasternak, Braka [29], [30],
[31], [32] oraz Basiski [2]. W badaniach Pasternaka i Braki autorzy starali si okreli
warto wspczynnika niestatecznoci miejscowej przy cinaniu oraz powiza wyniki
bada z rozwizaniami teoretycznymi. Ponadto okrelili nono na cinanie dwigarw
z falistym rodnikiem przy obcieniu skupionym. Wykorzystujc te badania oraz prace
[39], [40], [41] opracowano zasady obliczania dwigarw typu SIN [24], [25].
Wedug normy PN-EN 1993-1-5/Zacznik D2.2 nono obliczeniowa przy cinaniu
Rd
V jest okrelona wzorem:

PN-EN
1993-1-5
(D.4)
w w
M
yw
c Rd
t h

f
V
3
1
=
(83)

gdzie:
c
wspczynnik redukcyjny rwny mniejszej z wartoci wspczynnikw
niestatecznoci miejscowej

, c
(84) i niestatecznoci panelu rodnika
cg
(88).

120
Wspczynnik niestatecznoci miejscowej

, c
wyznacza si ze wzoru:
PN-EN
1993-1-5
(D.5)
0 1
9 0
15 1
,
,
,

c,
c,

+
=
(84)

gdzie:
PN-EN
1993-1-5
(D.6)
3
cr,
y
c,

f
= . (85)

Krytyczne idealne naprenie styczne przy miejscowej utracie statecznoci

, cr

okrelone jest wzorem:

PN-EN
1993-1-5
(D.9)
2
max
83 4
(

=
a
t
E ,
w
cr,
(86)

oraz
max
a max. warto z
1
a i
2
a wedug rys. 17.

W celu obliczania nonoci rodnika falistego wedug formu zalecanych przez DAST,
Dyrektywa 15, w pracy [30] zaproponowano aproksymacj sinusoidalnego ksztatu fali
zastpczym profilem trapezowym (rys. 36).


Rys. 36. Zastpczy przekrj fady dla pojedynczej fali o wysokoci 40 mm
(rodnik profilu SIN)

.
Dla rodnikw sinusoidalnych norma PN-EN 1993-1-5/ZacznikD.2.2(2) zaleca
okrelenie

, cr
wedug wzoru:

2
2
2
3
1 12
34 5
(

+ =
s
t
) v (
E
)
t h
s a
, (
w
w w
cr,
(87)

gdzie:
w dugo pfali, wedug rys. 17,
s dugo rozwinicia pfali, wedug rys. 17.


121
Wspczynnik niestatecznoci panelu rodnika
cg
wyznacza si ze wzoru:

PN-EN
1993-1-5
(D.8)
0 1
5 0
5 1
2
,
,
,

c,g
c,g

+
=
(88)

gdzie:
PN-EN
1993-1-5
(D9.9)
3
cr,g
y
c,g

f
=
(89)

PN-EN
1993-1-5
(D.10)
4 3
2
4 32
z x
w w
cr,g
D D
h t
,
=
(90)


s
w
) v (
t E
D
w
x
2
3
1 12
= (91)


w
I E
D
z
z
= (92)

w
h ,
z
I wysoko rodnika, moment bezwadnoci wzgldem osi sfalowania przekroju
odcinka rodnika sinusoidalnego odpowiadajcego jednej pfali o dugoci w ,
(patrz rys. 17),


dx
dx
dy
1
2
0
2
|

\
|
+ =

w
w z
y t I
(93)

W wytycznych zawartych w [24], [25], na podstawie wynikw z bada dowiadczalnych
przedstawionych w pracach [39], [40] oraz [41], warto
x
D przyjmowana jest wedug
wzoru (94) a nie wedug wzoru (91):


s
w t E
D
w
x
12
3
= .
(94)

Parametry
z
I i s odnosz si do rzeczywistego ksztatu sfalowania rodnika. Wzr (90)
jest miarodajny dla pyt przegubowo podpartych na brzegach.

4.2. Nono rodnika pod obcieniem skupionym

Norma PN-EN 1993-1-5 nie podaje zasad obliczania nonoci rodnika falistego pod
obcieniem skupionym. Mona w tym przypadku wykorzysta zasady podane przez
Z. Mender [24]. Nono obliczeniowa rodnika obcionego si skupion dziaajc
stacjonarnie (po wprowadzeniu oznacze z PN-EN 1993) wyraa si wzorem:

122

1
2
M
yw
w c Rd

f
t k F = (95)
gdzie:
w
c
t
c
k
0
= ,
0
c szeroko rozdziau obcienia.
Pozostae oznaczenia jak we wzorze (39).
Dla najczciej wystpujcego przypadku, oparcia na dwigarze SIN dwuteownika
walcowanego na gorco (rys. 37), szeroko rozdziau obcienia okrela si nastpujco:


f
t c c 5
0
+ = ,
( )
1 1 1
2
f w
t r t c + + =
(96)
gdzie:
f
t grubo pasa dwigara SIN,
1 w
t grubo rodnika dwuteownika walcowanego na gorco,
1 f
t grubo pasa dwuteownika walcowanego na gorco,
1
r promie wyokrglenia pomidzy rodnikiem i pasem dwuteownika walcowanego na
gorco.


Rys. 37. Schemat rozoenia obcienia skupionego


Nono obliczeniowa okrelona jest wzorem:


( )
1
5
M
yw
f w Rd

f
t c t F + = . (97)

Stwierdzono, e ze wzoru (97) uzyskuje si znacznie zanione wartoci nonoci
w stosunku do wynikw bada dowiadczalnych [31], [34]. Bardziej zblione do
rzeczywistoci wartoci nonoci otrzymuje si stosujc interakcyjn formu Pasternaka-
Braki [6], [29], a mianowicie geometri rodnika o ksztacie fali sinusoidalnej (rys. 17)
mona opisa wzorem:


|

\
|
=
w
x a
y(x) sin
2
3
(98)

123
gdzie:
2 /
3
a amplituda fali,
w poowa dugoci rzutu fali.
Moment bezwadnoci pojedynczej fali wzgldem osi podunej x wyznaczy mona ze
wzoru (93).
Moment bezwadnoci pojedynczej pfali profili SIN ustala si zgodnie z [25]
w zalenoci od gruboci:
mm 0 , 2 =
w
t ,
4
cm 337 , 3 =
x
I ,
mm 5 , 2 =
w
t ,
4
cm 172 , 4 =
x
I ,
mm 0 , 3 =
w
t ,
4
cm 006 , 5 =
x
I ,
Nono rodnika pod obcieniem skupionym okrela si nastpujco:


1
3
4 , 0
1
2
/
10
M
yw
w
w Y
Yf
Rd
f
t a
t I
W
F

|
|

\
|
= (99)

gdzie:
1 yf
W sprysty wskanik wytrzymaoci pasa obcionego si skupion na zginanie
w paszczynie dwigara.
W przypadku, gdy obcienie skupione przyoone jest w miejscu dziaania duego
momentu zginajcego nono rodnika okrela formua uwzgldniajca interakcj siy
poprzecznej i momentu zginajcego. Przypadek ten zachodzi, gdy spenione s nastpujce
warunki:


0 1 5 0 ,
M
M
,
y,Rd
y,Ed
i 0 1 75 0 ,
F
F
,
Rd
Ed
.
(100)

Nono rodnika okrelona jest wtedy nastpujco:


0 1 8 0 4 0 ,
F
F
,
M
M
,
Rd
Ed
pl,Rd
Ed
+ ,
(101)
gdzie:
Rd pl
M
,
nono plastyczna pasw:
( )
1 ,
/
M yf f f w Rd pl
f A t h M + =
(102)

Wystpujcy w rwnaniu (101)wspczynnik wyznacza si jak dla wyizolowanego
pasa ciskanego przy wyboczeniu z paszczyzny dwigara.


4.3. Nono elementw ciskanych

Norma PN-EN1993-1-5 nie podaje zasad wymiarowania elementw ciskanych.
Wykorzysta mona w tym zakresie zalecenia Mendery zawarte w pracy [24]. Elementy
ciskane wymiaruje si przyjmujc model statyczny prta dwugaziowego o przekroju

124
klasy 3, w ktrym rol skratowania peni falisty rodnik. Naprenia normalne w caoci
przejmuj pasy blachownicy, a naprenia cinajce wywoane zmianami momentw
drugiego rzdu przejmowane s przez rodnik.
Stateczno elementu wzgldem osi z sabszej sprawdza si przyjmujc do
wyznaczania smukoci jedynie przekrj pasw. Stateczno elementu wzgldem osi y
naley sprawdza przyjmujc smuko zastpcz uwzgldniajc zwikszon podatno
postaciow rodnika.
Na podstawie wyznaczonych smukoci okrela si wartoci wspczynnikw
wyboczeniowych ( )
y
i ( )
z
dla przyporzdkowanej krzywej wyboczeniowej b , c ,
lub d , w zalenoci od gruboci pasa
f
t (dla mm 40
f
t lub mm 40 >
f
t ) wedug PN-
EN 1993-1-1/Tablica 6.2.
Zgodnie z formua Engessera [35] uwzgldniajc dodatkowy wpyw si poprzecznych
na krzywizn prta, sia krytyczna osiowo ciskanego prta wynosi:


cr
cr
cr,v
N
A G
N
k
N
(
(
(
(

+
=
1
1
(103)
gdzie:
cr
N sia krytyczna wedug klasycznej teorii statecznoci przy wyboczeniu gitnym:


2
2
2
2

A E
L
J E
N
f f
cr
= =
(104)
przy czym ze wzgldu na podatno rodnika naley przyjmowa:
f f f
t b A 2 = - przekrj pasw,
f
J moment bezwadnoci pasw,

k wspczynnik cinania zaleny od ksztatu przekroju:


s
w
t h
t h t b
s
w
A
A
k
w w
w w f f
w
+
= =
2
,

(105)

Si krytyczn osiowo ciskanego prta mona wyrazi nastpujco:


G
E
k
A E
N
cr,
2 2
2
+
=
(106)
gdzie:
G wspczynnik sprystoci poprzecznej.
Mianownik wyraenia (106) to podniesiona do kwadratu smuko zastpcza
my
profilu
SIN (107) przy wyboczeniu wzgldem osi y y :


125

2 2 2 2
v y y my

G
E
k + = + = , (107)
gdzie:
v
smuko postaciowa:


k ,
G
E
k
v
39 5
2
= = , (108)
y
smuko wzgldem osi y y wyznaczona jak dla elementu penociennego,
z pominiciem powierzchni rodnika:


y
y
y
cr,y
y
i
L
i
L

0
= = ,
(109)
z
smuko wzgldem osi z z wyznaczona jak dla elementu penociennego,
z pominiciem powierzchni rodnika:


z
z
z
cr,z
z
i
L
i
L

0
= = ,
(110)
y
,
z
wspczynniki dugoci wyboczeniowej,
0
L dugo obliczeniowa prta mierzona w osiach ste.
Dla profilu bisymetrycznego
1 z z
i i = , gdzie:
1 z
i promie bezwadnoci pojedynczego
pasa wzgldem osi z z :


12
1
f
z
b
i = (111)

y
i za - promieniem bezwadnoci profilu bisymetrycznego wzgldem osi y y ,
skadajcego si wycznie z pasw:


( ) [ ]
2 2
5 0 2
2
f w
f f
f w f f
f
yf
y
t h
t b
t h , t b
A
I
i
+
=
+
= = .
(112)

Dla profilu monosymetrycznego, skadajcego si wycznie z pasw, promie
bezwadnoci wzgldem osi y y :


( ) [ ]
A
A A t t , h
i
f f f f w
y
2 1 2 1
5 0 + + +
=
(113)
oraz
w
h wysoko rodnika,
f
t grubo pasa.


126
Niestateczno miejscowa pasa ciskanego. Moliwo utraty statecznoci miejscowej
pasa ciskanego naley sprawdza na podstawie normy PN-EN 1993-1-5/4.6. Pas ciskany
traktowany jest jak cianka wspornikowa ciskana rwnomiernie, dla ktrej wedug PN-EN
1993-1-5/tabl.4.2, 1 /
1 2
= = i 43 , 0 =

k . Szeroko cianki c naley przyjmowa

rwn poowie szerokoci pasa
f
b , pomniejszon o poow wysokoci fali rodnika 2 /
3
a
i poow gruboci rodnika
w
t :


2 4 2
3 w
f t a
b
c = . (114)

Dla profile SIN, ktre maj staa warto mm 40
3
= a i najciesz grubo rodnika
mm 2 =
w
t , warto c okrelona jest wzorem:


[ ] mm 11
2
=
f
b
c . (115)

Przyjmujc, e wspczynnik redukcyjny uwzgldniajcy niestateczno pasa
powinien by rwny jednoci i wykorzystujc wzory (8) i (9) oraz warto 43 , 0 =

k ,
uzyskuje si warunek zapewnienia statecznoci miejscowej pasa ciskanego w postaci:

t
c
f
14 , gdzie
yf
f

235
(
y
f w N/mm
2
).
(116)

W projektowaniu blachownic z rodnikiem z blachy fadowej warunek (116) uznaje si
za niezbdny, gdy smuke pasy nie zapewniaj dostatecznego utwierdzenia rodnika
w pasie, co prowadzi do redukcji nonoci rodnika.
Warunek nonoci przekroju blachownicy SIN przy obcieniu si podun
Ed
N
ma posta analogiczn do stosowanego w przypadku elementw prtowych i blachownic
paskociennych.
Nono obliczeniowa przy ciskaniu osiowym przekroju blachownic ze rodnikiem
falistym i z pasami klasy 4 okrelona jest wzorem:


0 M
yf f,eff
c,Rd

f A
N = , (117)

a dla blachownic z pasami klasy 1, 2 i 3 (dla wytwarzanych przemysowo profili SIN, pasy
s co najwyej klasy 3):


0 M
yf f
c,Rd

f A
N = . (118)

Warunek nonoci elementu blachownicowego SIN ze wzgldu na wyboczenie ma
posta analogiczn do stosowanego w przypadku elementw prtowych i blachownic
paskociennych.

127
Nono na wyboczenie elementu ciskanego ze rodnikiem falistym okrelona jest
wzorami:
dla przekrojw klasy 4:


1 M
y f,eff
b,Rd

f A
N = (119)

a dla przekrojw klasy 1, 2 i 3 (w tym profili SIN wytwarzanych przemysowo):


1 M
y f
b,Rd

f A
N = (120)
gdzie:
wspczynnik wyboczenia odpowiadajcy miarodajnej postaci wyboczenia
wzgldem osi y lub osi z , wedug PN-EN 1993-1-1/6.3.1.

4.4. Nono elementw zginanych

Nono na zginanie blachownicy ze rodnikiem falistym naley wyznacza
z pominiciem pola rodnika. Nono elementw zginanych wzgldem osi najwikszej
bezwadnoci sprawdza si z uwzgldnieniem moliwoci zwichrzenia.
Mona przyj wedug PN-EN1993-1-1/6.3.2.4, e konstrukcyjnie s zabezpieczone
przed zwichrzeniem elementy, ktrych pas ciskany stony jest sztywn tarcz oraz
(w sposb uproszczony) elementy, w ktrych pas ciskany jest stabilizowany punktowo
w kierunku bocznym steniami o rozstawie
c
L , jeli speniony jest warunek:


m

c,
f
0



jak dla elementw prtowych i blachownicowych paskociennych, w ktrym:


1 =
c,Rd
y,Ed
M
M
m
(124)
gdzie:
0 , c
smuko graniczna, zgodnie z PN-EN 1993-1-1/NA.18 4 , 0
0 ,
=
c
,
m maksymalny wzgldny moment zginajcy na odcinku
c
L midzy steniami
bocznymi,
Ed y
M
,
maksymalny obliczeniowy moment zginajcy midzy steniami,
1
,
M
y
y Rd c
f
W M

= ,
y
W wskanik wytrzymaoci odpowiadajcy pasowi ciskanemu.


128
Smuko wzgldn oblicza si dla
fz
i , bdcego promieniem bezwadnoci przekroju
pasa ciskanego, bez uwzgldnienia czci rodnika.
Nono elementu przy jednokierunkowym zginaniu
Rd
M

wedug normy PN-EN 1993-
1-5/ ZacznikD.2.1 jest okrelona jako najmniejsza spord wartoci uzyskanych ze
wzorw (125), (126) i (127). I tak:
pas rozcigany

PN-EN
1993-1-5
(D.1)
)
`

\
| +
+ =
2
2 1
0
2 2 t t
h

f t b
M
w
M
yf,r
Rd

(125)

pas ciskany

PN-EN
1993-1-5
(D.1)
)
`

\
| +
+ =
2
2 1
0
1 1 t t
h

f t b
M
w
M
yf,r
Rd

(126)

pas ciskany

PN-EN
1993-1-5
(D.1)
)
`

\
| +
+ =
2
2 1
1
1 1 t t
h

f t b
M
w
M
yf
Rd

(127)

gdzie:
r yf
f
,
warto granicy plastycznoci pasa, ewentualnie zredukowana jak niej


T yf r yf
f f f =
,
,
(128)


( )
0
4 0 1
M
yf
z x
T

f
M
, f = ,
(129)

( )
z x
M naprenie w pasie od momentu w paszczynie pasa, bdcego skutkiem
trapezoidalnego przepywu strumienia napre cinajcych (rys. 42),
wspczynnik redukcyjny przy wyboczeniu z paszczyzny wg PN-EN 1993-1-1/ 6.3,
1
t ,
2
t gruboci pasw (rys. 17),
w
h wysoko rodnika.


Moment
z
M w paszczynie pasa jest efektem trapezoidalnego przepywu strumienia
cinania, jak pokazano na rys. 42. Dla rodnikw sinusoidalnych przyjmuje si 0 , 1 =
T
f .
Jeli pas ciskany dwigara blachownicowego jest klasy 4 (gdy blachownica jest
projektowana indywidualnie nie przyjmowana z katalogu profili SIN), to pole
wsppracujcego pasa wyznacza si wedug PN-EN 1993-1-5/4.1(1), dla wzgldnej
smukoci pytowej
p
obliczonej wedug PN-EN 1993-1-5/4.4(2):

129

k
t b
p
4 , 28
/
= =
(130)
gdzie:
2
1
b
b = ,
y
f
235
= (
y
f w N/mm
2
).
Rozpatruje si dwa warianty parametru niestatecznoci

k jak podano niej:

a)
2
43 , 0 |

\
|
+ =
a
b
k

gdzie:
b - maksymalny wysig pasa (odlego midzy pocztkiem spoiny a brzegiem
swobodnym),

4 1
2a a a + = (patrz rys. 17),
b) b k 60 , 0 =

gdzie
2
1
b
b = , a
1
b jest szerokoci pasa ciskanego.



Rys. 42. Oddziaywanie strumienia cinania na pas

4.5. ebra usztywniajce

Profile SIN nie wymagaj stosowania porednich eber usztywniajcych. ebra
poprzeczne projektowa naley jedynie w miejscach przyoenia znacznych si skupionych
oraz na podporach. ebra usztywniajce i podporowe naley wymiarowa zgodnie
zaleceniami normy PN-EN 1993-1-5/9, z tym, e w obliczeniach nonoci eber nie
uwzgldnia si wsppracy przylegej czci rodnika. Na rys. 42 pokazano dwa przykady
uebrowania poprzecznego wedug katalogu SIN [25].


130


Rys. 42. Przykady eber poprzecznych


Przykad P1
Obliczenie nonoci przekroju blachownicy kl. 4 przy zginaniu wzgldem osi y y
Nono przekroju klasy 4 wedug PN-EN 1993-1-1 i PN- EN 1993-1-5

W obliczeniach nonoci wedug Eurokodw wykorzystuje si nono nadkrytyczn,
okrelajc przekroje wsppracujce i ich charakterystyki z uwzgldnieniem przesunicia
osi obojtnej przekroju wsppracujcego.

Zaoenia projektowe:

Dane:
gatunek stali S235,
granica plastycznoci
2
N/mm 235 =
y
f ,
czciowy wsp. bezpieczestwa 0 , 1
0
=
M
,
wysoko rodnika mm 972 =
w
h ,
wedug rys. P1.1.
szeroko pasa mm 350 =
f
b ,
grubo pasa mm 14 =
f
t ,
grubo rodnika mm 7 =
w
t ,
grubo spoin mm 4 = a .

Rys. P1.1. Przekrj blachownicy





131
Pole przekroju:
2 2 2
2 2
cm 166 mm 10 166
10 7 972 10 14 350 2 2
= =
= + = + =
w w f f
t h t b A

Moment bezwadnoci:
4 4 4
4
3 3
3 3
cm 291773 mm 10 291773
10
12
972 7 350 1000 350
12
= =
=

=

=

) (
I
h ) t b ( h b
I
y
w w f f
y

Wskanik zginania
3 3 3
4
cm 5 , 5835 mm 10 5 , 5835
500
10 291773
2
= =

= =
h
I
W
c
c

Klasa przekroju przy zginaniu:
wspczynnik 0 , 1
235
235 235
= = =
y
f

dla rodnika
124 0 1 124 124 2 137
7
2 4 2 972 2 2
= = > =

=

= , ,
t
a h
t
c
w
w

(przy zginaniu rodnik jest klasy 4)
dla pasa:
14 0 1 14 14 8 11
14 2
2 4 2 7 350
2
2 2
= = < =

=
=
= , ,
t
a t b
t
c
w
w f

(przy zginaniu pas jest klasy 3)
Tylko rodnik kl. 4 jest wraliwy na utrat statecznoci miejscowej.
Sprawdzenie klasy wykonano przy rozkadzie napre normalnych
w przekroju brutto ( ) 1 = . Przy redukcji pola przekroju
wywoanej utrat statecznoci miejscowej i zmiany pooenia rodka
cikoci rodnik pozostaje klasy 4 (zakres strefy
ciskanej ( ) 0 1 < < ).
Stateczno miejscowa rodnika
Parametr niestatecznoci zginanej cianki przsowej przy
wspczynniku rozkadu napre 1 = .
9 , 23 =

k

PN-EN
1993-1-5
Tabl.4.1


PN-EN
1992-1-5
4.4.(2)
smuko pytowa cianki
874 0 0 1 055 0 085 0 5 0 055 0 085 0 5 0
988 0
4 23 1 1 4 28 7
2 4 2 972
4 28
2 2
4 28
, ) , ( . , , , , ,
,
, , , k , t
a h
k ,
t / b
w
w
p
= + = + >
> =


=

= =

132



PN-EN
1992-1-5
(4.2)






PN-EN
1992-1-5
Tabl.4.1

wspczynnik redukcyjny
899 , 0
988 , 0
) 1 3 ( 055 , 0 988 , 0
) 3 ( 055 , 0
2 2
=

=
+
=
p
p

szeroko strefy ciskanej i rozciganej rodnika przy 1 =
mm 3 , 480
2
2 4 2 972
2
2 2
=

=

= =
a h
b b
w
t c

szeroko wsppracujca (szeroko efektywna rodnika)

mm 432 mm 8 , 431 3 , 480 899 , 0 = = =
c eff
b b
szerokoci czci
przylegajcych do pasa ciskanego
1 e
b i do osi obojtnej
2 e
b :
mm 173 mm 8 , 172 422 4 , 0 4 , 0
1
= = =
eff e
b b
mm 259 mm 2 , 259 422 6 , 0 6 , 0
2
= = =
eff e
b b

Przesunicie pooenia osi obojtnej przekroju wsppracujcego
( )
=

+
=
eff c w
eff c e eff e w
b b t A
b b b b b t
z
) 5 , 0 5 , 0 ( ) (
2

mm 8 , 5
) 432 480 ( 7 10 166
) 432 5 , 0 480 5 , 0 259 ( ) 432 480 ( 7
2
=

+
=

Rys.P1.2. Przekrj wsppracujcy

Moment bezwadnoci przekroju wsppracujcego
4 4
2
3
2 2 4
2
1
3
2
,
cm 289013 mm 2890133049
]
2
432 480
172 8 , 5 2 4
2
972
[ ) 432 480 ( 7
12
) 432 480 ( 7
8 , 5 10 166 10 291773
]
2
2
2
[ ) (
12
) (
= =
=

+
+

+ =
=

+
+

+ =
eff c
e
w
eff c w
eff c w
y y eff
b b
b z a
h
b b t
b b t
z A J J

133
Wskanik sprysty
3 3
,
,
cm 5714 mm 9 , 5713983
8 , 5 500
2890133049
2
= =
+
=
+
=
z
h
J
W
y eff
y eff

PN-EN
1993-1-1
(6.15)
Nono obliczeniowa przekroju klasy 4 przy zginaniu wzgldem osi
y-y.
kNm 79 1342 Nmm 10 79 1342
0 1
235 10 5714
6
3
0
, ,
,
f W
M
M
y y , eff
Rd , y , c
= =
=

= =



Obliczenie nonoci przekroju klasy 4 przy zginaniu wzgldem osi y-y
wg PN-90/B-03200
Norma dopuszcza dwie metody wyznaczenia nonoci przekroju z
uwzgldnieniem miejscowej utraty statecznoci. W pierwszej okrela
si nonoci w stanie krytycznym, a w drugiej w stanie
nadkrytycznym. Przekroje wymiarowane w stanie nadkrytycznym
maj zawsze wiksze nonoci ni w stanie krytycznym. Wyniki
oblicze nonoci przyjtego przekroju blachownicy wykonane
wedug starej normy PN-90/B-03200 przytoczono dla porwnania z
wynikami uzyskanymi wedug obowizujcego obecnie Eurokodu.

PN90/B-
03200
(43)

PN-90/
B-03200
(13,14)

Nono obliczeniowa przekroju kl. 4 przy jednokierunkowym
zginaniu wzgldem osi . y y
d R
f W M = .
Wspczynnik redukcyjny nonoci obliczeniowej przekroju jest
okrelony:
- w stanie krytycznym
P
= ,

- w stanie nadkrytycznym
c
ec
c
W
W
= = .



PN-90/
B-03200
(7)


PN-90/
B-03200
(tabl. 9)






Nono w stanie krytycznym

Smuko wzgldna cianki
972 , 0
215
215
56
4 , 0
7
2 4 2 972
215 56
=

= =
d
P
f K
t
b

mm 16 dla N/mm 215
2
< =
w d
t f
dla < 75 , 0 1 972 , 0 =
P
wspczynnik niestatecznoci
miejscowej ( ) 818 , 0 972 , 0 8 , 0 8 , 0
8 , 0
8 , 0
= = =

P p

818 , 0 = =
P

3 3 3
4
cm 5 , 5835 mm 10 5 , 5835
500
10 291773
2
= =

= =
h
I
W
y
c

kNm 1026 Nmm 10 3 , 1026 215 10 5 , 5835 818 , 0
6 3
= = =
R
M


134


PN-90/
B-03200
(10)
PN-90/
B-03200
(tabl. 9)

PN-90/
B-03200
(tabl. 8)

Nono w stanie nadkrytycznym

Szeroko wsppracujca cianki b w stanie nadkrytycznym

b b
pe e
=
( ) 818 , 0 972 , 0 8 , 0 8 , 0
8 , 0
8 , 0
= = =

P pe
dla 3 75 , 0
P

dla mm 972 = =
w
h b mm 795 972 818 , 0 = = =
pe e
b

dla 0 = ( ) mm 239 mm 5 , 238 795 3 , 0 2 , 0 3 , 0
1
= = + =
e e
b b
mm 556 239 795
1 2
= = =
e e e
b b b



Rys. P1.3. Przekrj wsppracujcy

( )
2
mm 15302 7 556 239 350 14 2 = + + =
c
A
( )
15302
5 , 88 556 14 7 177 500 16600
0
+ +
= z
mm 489 1 , 489
0
= z
mm 11 489 500 = =
z


( )
4 4 6 2
3
2 2 4
0
cm 288198 mm 10 91 2880 489 5 88 556 11 177 7
12
177 7
11 10 166 10 291773
= = + +

+ =
, ,
I
, y

( )
3 3 3
6
0
0
cm 5638 mm 10 5638
489 1000
10 91 , 2880
= =

=
z h
I
We
y

966 , 0
10 5 , 5835
10 5638
3
3
=

= =
c
ec
W
W

Nono obliczeniowa przekroju
kNm 1212 Nmm 10 97 1211
215 10 5 5835 966 0
6
3
= =
= = =
,
, , f W M
d c R

.
Dla przyjtego przekroju nono obliczeniowa wyznaczona wg PN-


135
EN1993-1-5 jest wysza o okoo 11% od wyznaczonej wg PN-90/B-
03200.

Przykad P2
Sprawdzenie nonoci blachownicy wykonanej ze stali S235

Zaoenia projektowe:
Blachownica wykonana ze stali gatunku S235.
Obcienie cakowite belki
kN 600 150 4 4 = = F .
Dla uproszczenia przyjto, e ciar wasny belki jest sprowadzony
do punktw przyoenia si skupionych F .

Rys. P2.1. Schemat blachownicy
Wartoci si wewntrznych pokazane s na rys. P2.2
kNm 900 =
Ed
M
kN 300 =
Ed
V

Rys. P2.2. Wykresy si wewntrznych




Rys. P2.3. Przekrj blachownicy



136
Dane przekroju: (rys. P2.3)
h = 1000 mm
w
h = 972 mm
f
b =350 mm

f
t = 14 mm
w
t = 7 mm
spoiny pachwinowe a = 4 mm.
Pas ciskany jest stabilizowany w kierunku bocznym w punktach
przyoenia si F .
Charakterystyki przekroju jak w przykadzie P1
y eff
I
,
= 28901110
4
mm
4

y eff
W
,
= 571610
3
mm
3

Granica plastycznoci stali dla t
max
=14 mm < 40 mm
y
f = 235 N/mm
2
; 00 1
235
,
f
y
= =






PN-EN
1993-1-5
pkt 3.1(1)



PN-EN
1993-1-1
(pkt.6.3.2.
4)

PN-EN
1993-1-1
(6.59)











Sprawdzenie klasy przekroju (jak w przykadzie P1)

Przy zginaniu rodnik jest klasy 4, a pas klasy 3

Efekt szerokiego pasa
200
50
1000
50
175 350 5 , 0 5 , 0
0
= = < = = =
c
f
L
b b .
Efekt szerokiego pasa nie wystpuje.

Zwichrzenie belki ocena uproszczona

Elementy, w ktrych pas ciskany jest stabilizowany punktowo w
kierunku bocznym steniem o rozstawie
c
L (w przykadzie
c
L =
2,0 m), nie s naraone na zwichrzenie, jeli speniony jest warunek:
Ed y
Rd c
c
z f
c c
f
M
M
i
L k
,
,
0
1 ,

=
gdzie: wspczynnik poprawkowy
c
k = 1,0 dla
c
= 1,0
rozstaw ste bocznych
c
L = 2000 mm

z
z
z f
A
I
i =
,
- promie bezwadnoci przekroju pasa
zastpczego, skadajcego si z pasa ciskanego 1/3 ciskanej czci
rodnika
(rys. P2.4), wzgldem osi z-z przekroju.



137













PN-EN
1993-1-1
(NA 18)












PN-EN
1993-1-1
(6.12)

Rys. P2.4. Wymiary przekroju pasa zastpczego
4 4
3
mm 10 5002
12
350 14
=

=
z
I - ze wzgldu na bardzo ma
warto pominito udzia rodnika w obliczeniu
z
I .
z
A = 14350 = 7162 = 6034 mm
2
mm 91
6024
10 5002
4
,
=

=
z f
i

1
=93,9 = 93,91,00 = 93,9
4 , 0
0 ,
=
c

kNm 1343 Nmm 10 1343
0 , 1
235
10 5716
6 3
1
,
= = = =
M
y
Rd c
f
Wy M

Ed y
M
,
= 90010
6
Nmm = 900 kNm
561 , 0
900
1262
4 , 0 234 , 0
9 , 93 91
2000 0 , 1
= < =

=
f

Zwichrzenie nie wystpi.

Warunek nonoci na zginanie

00 , 1 670 , 0
10 1343
10 900
6
6
,
,
1
< =

= =
Rd c
Rd y
M
M


Nono przy napreniach stycznych

Smuko rodnika nieuebrowanego (dla stali S235 wspczynnik
=1,2).

PN-EN
1993-1-5
pkt 5.1(2)

72
>
w
w
t
h
,
60 00 , 1
2 , 1
72
8 , 138
7
972
= > = =
w
w
t
h
.
Naley zastosowa ebra podporowe i sprawdzi niestateczno
rodnika przy cinaniu.


138



PN-EN
1993-1-5
(5.5)

PN-EN
1993-1-5
tabl.5.1,
5.2

PN-EN
1993-1-5
(5.2)







PN-EN
1993-1-5
pkt 5.4
























Przyjto ebra podporowe o gruboci 14 mm (2 x 140 x 14).

Wyznaczenie wzgldnej smukoci pytowej cianki
Gdy ebra poprzeczne wystpuj tylko na podporach
08 , 1 61 , 1
00 , 1 7 4 , 86
972
4 , 86
> =

= =

w
w
w
t
h
.
Wspczynnik niestatecznoci
516 , 0
61 , 1
83 , 0 83 , 0
= = =
w
w

.

Nono obliczeniowa rodnika przy cinaniu
kN 3 , 476 N 10 3 , 476
00 , 1 3
7 972 235 516 , 0
3
3
1
,
,
= =

=
= =
M
w w w y w
Rd bw
t h f
V

Udzia pasw w nonoci obliczeniowej przy cinaniu
|
|
|

\
|
|
|

\
|
=
2
, 1
,
2
, ,
1
Rd f
Ed
M
f y f f
Rd f b
M
M
c
f t b
V

.
Dla przekroju podporowego 0 =
Ed
M
2666
235 972 7
235 14 350 6 , 1
25 , 0 10000
6 , 1
25 , 0
2
2
,
2
,
2
=
|
|

\
|


+ =
|
|

\
|
+ =
w y w w
f y f f
f h t
f t b
a c
kN 05 , 6 N 10 047 , 6
00 , 1 2666
235 14 350
3
2
,
= =

=
Rd bf
V .
Nono obliczeniowa rodnika przy uplastycznieniu
kN 1108 N 10 1108
00 , 1 3
7 972 235 2 , 1
3
3
1
,
= =

= =
M
w w yw
Rd w
t h f
V

.


Nono obliczeniowa przekroju przy cinaniu blachownicy:

Rd w Rd bf Rd bw Rd b
V V V V
, , , ,
+ =
Rd b
V
,
= 476,3 + 6,05 = 482,4 < 1108 kN.

W tym przypadku udzia pasw w cakowitej nonoci przy cinaniu
wynosi:
013 , 0
4 , 482
05 , 6
= t.j. 1,3%.




139






PN-EN
1993-1-5
(5.10)







PN-EN
1993-1-5
(7.1)






PN-EN
1993-1-5
pkt 7.1(1)

PN-EN
1993-1-5
pkt 5.4(1)
Obliczeniowa sia poprzeczna:
Ed
V = 2150= 300 kN.

Warunek nonoci przekroju przy cinaniu;

00 , 1 622 , 0
482
300
,
3
< = = =
Rd b
Ed
V
V

jest speniony.

Interakcja siy poprzecznej i momentu zginajcego
Gdy 5 , 0
,
3
=
Rd bw
Ed
V
V
, wwczas interakcj uwzgldnia si przez
sprawdzenie warunku nonoci
( ) 0 , 1 1 2 1
2
3
,
,
1

|
|

\
|
+
Rd pl
Rd f
M
M
lecz
Rd pl
Rd f
M
M
,
,
1
.
Sprawdzenie nonoci w przekroju odlegym o 2,0 m od podpory

Wielkoci statyczne: kNm 600 Nmm 10 600
6
= =
Ed
M ,
kN 300 N 10 300
3
= =
Ed
V ,

5 , 0 622 , 0
10 482
10 300
3
3
3
> =

= - naley uwzgldni interakcj,

- obliczeniowa nono przy zginaniu przekroju zoonego wycznie
z efektywnych czci pasw,
( )
( )
10 4 , 1135
00 , 1
235 14 972 350 14
6
0
,
,
=
+
=
+
=
M
f y f w f f
Rd f
f t h b t
M

,
obliczeniowa nono plastyczna przy zginaniu przekroju zoonego
z efektywnych czci pasw oraz w peni efektywnego rodnika
niezalenie od jego klasy przekroju,
( )
w y w
w
f y f w f f Rd pl
f t
h
f t h b t M
,
2
, ,
2
|

\
|
+ + = ,
( ) Nmm 10 1524 235 7
2
972
235 14 972 350 14
6
2
.
= |

\
|
+ + =
Rd pl
M
,
745 , 0
10 1524
10 4 , 1135
394 , 0
10 1524
10 600
6
6
6
6
.
1
=

< =

= =
Rd pl
Ed
M
M

przyjto 745 , 0
1
= , wwczas

140
( ) 1 760 , 0 1 622 , 0 2
10 1524
10 4 , 1135
1 745 , 0
2
6
6
< =
|
|

\
|

+ .
Warunek jest speniony.

Sprawdzenie nonoci w przekroju odlegym o 4,0 m od podpory

Wielkoci statyczne:
Ed
M = 90010
6
Nmm

Ed
V = 15010
3
N
5 , 0 311 , 0
10 482
10 150
3
3
3
< =

= - interakcji nie potrzeba uwzgldnia.

Nono rodnika blachownicy pod obcieniem skupionym

Obcienie skupione F= 150 kN przekazywane jest przez
dwuteownik IPE 240 na grny pas blachownicy (rys. P2.5).
Wystpuje przypadek obcienia a wg PN-EN 1993-1-5/Rys. 6.1.



Rys. P2.5. Schemat oparcia belki
stropowej na blachownicy

Dane: IPE 240
1 f
t = 9,8 mm
1 w
t = 6,2 mm
1
r = 15 mm.
Dugo strefy docisku wynosi
mm 3 , 14 15 17 , 1 2 , 6 8 , 9 2
2
1
1 4 2
1 1 1
= + + =
=
|
|

\
|
+ + = r t t s
w f s



PN-EN
1993-1-5
(6.8)


Wyznaczenie wspczynnikw m
1
i m
2
50
7 235
350 235
1
=

= =
w yw
f yf
t f
b f
m


141


PN-EN
1993-1-5
(6.9)



PN-EN
1993-1-5
(6.10)

PN-EN
1993-1-5
Rys.6.1

PN-EN
1993-1-5
(6.5)



PN-EN
1993-1-5
(6.3)

PN-EN
1993-1-5
(6.2)

PN-EN
1993-1-5
(6.1)


PN-EN
1993-1-5
(6.14)




PN-EN
1993-1-5
(7.2)




Dla wyznaczenia m
2
przyjto 5 , 0 >
F
, wwczas
4 , 96
14
972
02 , 0 02 , 0
2
2
2
= |

\
|
=
|
|

\
|
=
f
w
t
h
m

Efektywna szeroko strefy obcienia
Dla obcie typu a i b wg PN-EN 1993-1-5/Rys. 6.1
( )
2 1
1 2 m m t s
f s y
+ + + = , lecz
y

a
( ) mm 10000 mm 410 4 , 96 0 , 50 1 14 2 3 , 43 = < = + + + = a
y

Parametr niestatecznoci
F
k dla obcienia typu a
02 , 6
10000
972
2 6 2 6
2 2
= |

\
|
+ = |

\
|
+ =
a
h
k
w
F

5 , 401 N 10 5 , 401
972
7
210000 02 , 6 9 , 0 9 , 0
3
3 3
= = = =
w
w
F cr
h
t
E k F

5 , 0 296 , 1
10 5 , 401
235 7 410
3
> =

= =
cr
yw w y
F
F
f t
.

Wspczynnik redukcyjny ze wzgldu na niestateczno pod si
skupion
0 , 1 386 , 0
296 , 1
5 , 0 5 , 0
< = = =
F
F

.
Efektywny wymiar rodnika przy obcieniu skupionym
y F eff
L = =0,386410 = 158,3 mm
Nono obliczeniowa rodnika ze wzgldu na niestateczno pod
si skupion
kN 260 N 10 260
0 , 1
7 3 , 158 235
3
1
= =

= =
M
w eff yw
Rd
t L f
F

.
Warunek nonoci
0 , 1 577 , 0
10 260
10 150
3
3
2
< =

= =
Rd
Ed
F
F

Nono rodnika pod si skupion F jest wystarczajca.

Interakcja obcienia skupionego i momentu zginajcego
Przekrj odlegy 4,0 m od podpory

4 , 1 8 , 0
1 2
+
0,577 + 0,80,670= 1,11 < 1,4



142
PN-EN
1993-1-5
(8.1)







































PN-EN
1993-1-5
(9.3)




Stateczno pasa przy smukym rodniku
Wyboczenie prostego pasa blachownicy w paszczynie rodnika nie
nastpi, jeli speniony bdzie nastpujcy warunek smukoci:
fc
w
yf w
w
A
A
f
E
k
t
h
.
Gdy przyjmuje si nono spryst przy zginaniu, to parametr k =
0,55
Wwczas:
579
350 14
972 7
235
210000
55 , 0 139
7
972
=

< = .

Warunek smukoci jest speniony.

ebra podporowe
Zastosowano podatne ebra podporowe dwustronne z blachy 14x140
mm. Przyjto z kadej strony ebra cz wsppracujc rodnika o
szerokoci
w ws
t b 15 = = 151,07= 105 mm


Rys. P2.6.Wymiary przekroju wsppracujcego ebra

Pole powierzchni
A
st
=2247+214014 = 5488 mm
2


Moment bezwadnoci wzgldem osi y-y
4 4
3
2
3
2759 mm 10 2759
12
7 224
5 , 73 140 14
12
140 14
2 = =

+
|
|

\
|
+

=
st
I

Promie bezwadnoci: mm 9 , 70
5488
10 2759
4
=

= =
st
st
st
A
I
i .
Sprawdzenie klasy przekroju ebra:
mm 3 , 134 2 4 140 2 = = = a b c
s

0 , 10 0 , 1 10 10 6 , 9
14
3 , 134
= = < = =
s
t
c
.
Przekrj ebra jest klasy 3.

Sprawdzenie statecznoci ebra ze wzgldu na wyboczenie skrtne
Stateczno ebra jest zachowana, gdy speniony jest warunek:

143










PN-EN
1993-1-1
(6.50)



PN-EN
1993-1-5
pkt.9.4(2)

PN-EN
1993-1-1
(6.9)
E
f
I
I y
P
T
3 , 5 .
Dla jednej blachy ebra moment bezwadnoci przekroju ebra przy
skrcaniu swobodnym (ST. Venanta):
4 4 4 3 3
cm 81 , 12 mm 10 81 , 12 14 140
3
1
3
1
= = = =
s s T
t b I
Biegunowy moment bezwadnoci przekroju ebra wzgldem punktu
stycznoci ze ciank
4 4
3 3 3 3
1283 mm 10 7 , 1283
12
14 140
3
140 14
12 3
= =

= + =
s s s s
P
t b b t
I

3 3
4
4
10 93 , 5
210000
235
3 , 5 10 98 , 9
10 7 , 1283
10 81 , 12

= > =

=
P
T
I
I

Nie wystpi skrtna utrata statecznoci ebra.

Nono i stateczno ebra na ciskanie
1
1

= =
i
L
N
f A
cr
cr
y
.
Przyjmujc bezpiecznie L
cr
= h
w
= 972 mm
2 , 0 146 , 0
9 , 93
1
9 , 70
972
< = = .
Wspczynnik wyboczeniowy 0 , 1 = .
Warunek statecznoci ebra sprowadza si do warunku nonoci
przekroju ebra
0 , 1
,
,

Rd c
s Ed
N
N

N
Ed,s
= V
Ed
=30010
3
N
N 10 1290
00 , 1
235 5488
3
0
,
=

= =
M
y s
Rd c
f A
N

0 , 1 233 , 0
10 1290
10 300
3
3
< =

Sprawdzenie docisku ebra do pasa

Rys. P2.7. Strefa docisku ebra do pasa
Powierzchnia docisku
A
d
= 2(140-25)14 = 3220 mm
2


144
Naprenia dociskowe
2
3
mm / N 2 , 93
3220
10 300
=

= =
d
Ed
d
A
V
.
ebro moe mie mniejsze wymiary.

Bibliografia

[1] Basiski W., Kowal Z., Model sztywnoci obrotowej doczoowych doczoowych
pocze odksztacalnych dwigarw o falistym rodniku. LII Konferencja Naukowa
KILiW PAN i KN PZITB, Krynica 2006.
[2] Basiski W., Kowal Z., O postaciowej nonoci dwigarw z falistym rodnikiem.
Inynieria i Budownictwo. Nr 4/2008.
[3] Biegus A., Projektowanie konstrukcji stalowych wg. Eurokodu 3 Seminarium Wyd.
PZITB, Opole 2007.
[4] Bogucki W., Budownictwo stalowe cz. 1. Arkady. Warszawa 1976.
[5] Bogucki W., yburtowicz M., Tablice do projektowania konstrukcji metalowych.
Wyd. sidme, znowelizowane i uzupenione. Arkady. Warszawa 2005.
[6] Braka P., Tragverhalten von Tragen mit schlanken, ebenen und profilierten Stegen,
Dissertation Brandenburgische Technische Universitt Cottbus Tectum Verlag.
Marburg 2000.
[7] Brdka J., Broniewicz M., Projektowanie konstrukcji stalowych zgodnie
z Eurokodem 3-1-1 wraz z przykadami oblicze. Wyd. Politechniki Biaostockiej.
Biaystok 2001.
[8] Brdka J., Broniewicz M,: Projektowanie konstrukcji stalowych wedug Eurokodw.
Materiay szkoleniowe PWT. Rzeszw 2010.
[9] Budownictwo oglne tom 3, Elementy budynkw, podstawy projektowania. Arkady.
Warszawa 2008.
[10] Budownictwo oglne tom 5, Stalowe konstrukcje budynkw, projektowanie wedug
z przykadami oblicze. Arkady. Warszawa 2010.
[11] Czechowski A., Projektowanie konstrukcji stalowych wg Eurokodw. Zasady oglne
wg PN-EN 1990 i PN-EN1993-1-1. Inynieria i Budownictwo, Nr 3/2007, str. 2120.
[12] Giejowski M., Krl P., lczka L., Projektowanie elementw rozciganych
i ciskanych osiowo wedug PN-EN 1993-1-1 i PN-EN1993-1-5. Inynieria
i Budownictwo, Nr 3/2008, str. 17120.
[13] Giejowski M., Wierzbicki S., Kubiszyn W., Projektowanie elementw zginanych
wedug PN-EN 1993-1-1 i PN-EN 1993-1-5. Inynieria i Budownictwo, Nr 3/2008,
str. 32120.
[14] Goczek J., Supe ., Gajdzicki M., Przykady oblicze konstrukcji stalowych.
Politechnika dzka, 2010.
[15] Kahonen, Odnonie przykadania si skupionych do dwuteownikw z rodnikami
wyprofilowanymi trapezowo. Sttahlbau 57, 1988, zeszyt 8, str. 250.
[16] Konstrukcje stalowe. Cz 1. Wybrane elementy i poczenia, Przykady oblicze
wedug PN-EN 1995-1. Oficyna Politechniki Rzeszowskiej. Rzeszw 2009.
[17] Kowal Z., Nono graniczna supw o falistym rodniku. XLVII Konferencja
Naukowa KILiW PAN i KN PZITB, Krynica 2001.
[18] Kowal Z., Zwichrzenie dwigarw o falistym rodniku pod obcieniem
montaowym. Sympozjum Ksztatowanie konstrukcji. Konstrukcje cignowe.
Konstrukcje z blach fadowych. Rzeszw 2003.

145
[19] Kozowski A., Stankiewicz B., Wojnar A., Obliczanie elementw zginanych
i ciskanych wedug PN-EN 1993-1-1. Inynieria i Budownictwo, Nr 9/2008, str.
48120.
[20] Kuchta K., Nono i sztywno blachownic o falistym rodniku, praca doktorska.
Politechnika Krakowska, Krakw 2004.
[21] Lindner, Aschinger, Graniczna zdolno przenoszenia cinania dwuteownikw
z rodnikami wyprofilowanymi trapezowo. Stahlbau 57, 1988, zeszyt 12, str. 377.
[22] Lindner, Odnonie wymiarowania dwigarw z rodnikami trapezowymi. Stahlbau
61, 1992, zeszyt 10, str. 331.
[23] ubiski M., Filipowicz A., towski W., Konstrukcje metalowe cz I. Arkady.
Warszawa 2000.
[24] Mendera Z., Kuchta K., Zasady wymiarowania konstrukcji z profili SIN. Katalog
SIN profile z falistym rodnikiem (1). Wyd. GZP Spka z o.o, Ruda lska.
[25] Mendera Z., Kuchta K., Zasady wymiarowania konstrukcji z profili SIN. Katalog
SIN profile z falistym rodnikiem(2). Wyd. GZP Spka z o.o, Ruda lska.
[26] Mendera Z., Kuchta K., Analiza zachowania si stalowych belek z falistym
rodnikiem w wietle bada. XLIX Konferencja Naukowa KILiW PAN i KN PZITB.
Krynica 2003.
[27] Pakowski Sz., Woosiuk K., Obliczanie supw stalowych wedug norm PN-90/B-
03200 oraz PN-EN 1993-1-1. Inynieria i Budownictwo, Nr 3/2008, str. 26120.
[28] Pakowski Sz., Popioek K., Zwichrzenia belek stalowych w ujciu PN-EN 1993-1-1.
Inynieria i Budownictwo, Nr 6/2008, str. 44120.
[29] Pasternak H., Braka P., Tragverhalten von Wellstegtragern unter lokaler
Lasteinleitung. Bauingenieur, 10/1998.
[30] Pasternak H., Braka P., Zum Tragverhalten vonWellstegtragern unter
Laasteinleitung. Bauingenieur 5/1999.
[31] Pasternak H., Hotaa E., Braka P., Badania i projektowanie stalowych dwigarw
o falistych rodnikach. XLV Konferencja Naukowa KILiW PAN i KN PZITB.
Krynica 1999.
[32] Pasternak H., Hannebauer D., Tragers mit profiliertem Stegen. Stahlbaukalender
2004, Verlag Ernst & Sohn, Berlin, April 2004.
[33] Ramberger G., Gutachten uber die Berechnung von geschweiten I - Trgern mit
Steigern aus gewellten Blechen. Wien 20.12.1989 praca nie publikowana.
[34] Ramberger G., Gutachten uber die Berechnung von geschweiten I - Trgern mit
Stegern aus gewellten Blechen. Wien 16.11.1990 praca nie publikowana.
[35] Timoshenko S. P., Gere J. M., Teoria statecznoci sprystej. Arkady. Warszawa
1963.
[36] Trahair N. S., Flexural-Torsional Buckling of Structures. E & FN Spon, London
1993.
[37] Weiss S., Giejowski M., Stateczno konstrukcji metalowych: ukady prtowe.
Arkady. Warszawa 1991.
[38] muda J., Problemy niestatecznoci w projektowaniu dwigarw stalowych.
Politechnika Opolska. Opole 2004.
[39] Sprawozdanie z bada o prbach na dwuteownikach z rodnikami falistymi.
Uniwersytet Techniczny Wiede, Wydzia Konstrukcji Stalowych, Oddzia
Stosowanej Statyki Modelowej w Konstrukcji Stalowych, sierpie 1990.
[40] Sprawozdanie kocowe z badania nonoci dwigarw z rodnikami falistymi.
Brandenburski Uniwersytet Techniczny, Katedra Konstrukcji Stalowych, Cottbus
1996.

146
[41] Stanowisko rzeczoznawcy dot. zdolnoci poprzenoszenia si poprzecznych przez
dwigary z rodnikiem falistym. Pasternak H. Braunschweig, Cottbus 1996.

Normy, instrukcje i wytyczne

[1] PN-EN 1993-1-1:2006 Eurokod 3 Projektowanie konstrukcji stalowych. Cz 1-1.
Reguy oglne i reguy dla budynkw.
[2] PN-EN 1993-1-3 Eurokod 3 Projektowanie konstrukcji stalowych. Cz 1-3. Reguy
oglne. Reguy uzupeniajce dla konstrukcji z ksztatownikw profilowanych na
zimno.
[3] PN-EN 1993-1-5 Eurokod 3 Projektowanie konstrukcji stalowych. Cz 1-5.
Blachownice.
[4] ENV 1993-1-1 Eurocode 3 Dresing of steel structures. Part 1-1: General rules and
rules for buildinds. CEN, Brussels 1992.
[5] PN-90/B-03200 Konstrukcje stalowe. Obliczenia statyczne i projektowanie.
[6] DAST Dyrektywa 015 (1990). Dwigary o smukych rodnikach.