Wizerunek mioci dworskiej w epoce Heian (794-1185)

Wedug przeprowadzonych bada we wspczesnej Japonii ok. 45% kobiet w wieku 16 -24 i wicej ni 25% mczyzn w tym samym przedziale wiekowym nie jest zainteresowanych mioci czy seksem, a nawet za wszelk cen prbuje ich unikn. Czy w Japonii zawsze istniaa podobna sytuacja? Staroytne kroniki, poniekd dokumenty pastwowe majce na celu budowa jedyn suszn wizj dziejw pastwa wadanego przez rd cesarski, s pene wzmianek czy opowieci o uczuciu czcym kobiet i mczyzn (mio homoseksualna pojawia si w rnych rdach sporo pniej). Wrd tych opowieci moemy przeczyta o mioci maeskiej szczliwej i trwaej czy penych uroku zalotach midzy dojrzewajcymi ch opcami i dziewcztami. Ponadto pojawiaj si historie mniej pozytywne wystpuj historie o gwatach czy orgiach, o podbojach miosnych cesarza Yryaku ( ) czy nawet o zwizkach kazirodczych, gwnie midzy rodzestwem. Mona by miao rzec, e kroniki, literatura pikna oraz inne rda pisane pochodzce ze staroytnej Japonii dostarczaj nam wielowymiarowego i zoonego mioci dworskiej. Warto skupi si przede wszystkim na epoce Heian (, 794-1185), kiedy kultura dworska signa zenitu. Kiedy w gr wchodzia mio, w spoeczestwie staroytnej Japonii wierzono w co takiego jak sukuse (), czyli si przeznaczenia. Termin ten ma swoje korzenie w filozofii buddyjskiej i nawizuje do ludzkiej karmy i cigu przyczyno-skutkowego zgodnie z tym tumaczono, i nieuchronno pewnych wydarze ma swoje rdo w tym, i za ze uczynki ludzi napotykay zdarzenia z negatywnym skutkiem, a kiedy sprawowali si dobrze, mogli liczy na to, e ich dobre czyny przynios za sob skutki pozytywne. Murasaki Shikibu ( ) w swej powieci Genji Monogatari (, opowie o ksiciu Genji) stwierdza, e uczucia i zwizki pomidzy kobiet i mczyzn s po prostu nietrwae i nie s niczym innym jak darem losu (sukuse) czy indywidualnego przeznaczenia. Zatem mio dworska niemal zawsze koczy si porak. Jednake, pomidzy jej pocztkiem a kocem zdarzaj si te chwile radoci i uniesienia. Jako, i w epoce Heian do skutecznie ograniczano kontakt pomidzy kobietami a mczyznami, wyksztaci si pewien do osobliwy sposb zapoznawania si. Jest to mianowicie rodzaj vouyeryzmu (podgldactwo, ogldactwo) o nazwie kaimami ( , podgldanie przez szpary w ogrodzeniu) czy te nozokimi ( , zagldanie). Mczyzna, nie majc innego sposobu na sprawdzenie, czy kobieta jest warta jego mioci, zakrada si pod jej dom i tam, zza ogrodzenia obserwowa j. Zjawisko to bardzo czsto wystpuje w opowieciach dworskich, bowiem od tego wanie wydarzenia zaczyna si

wikszo miosnych przygd opisanych w rnych utworach. Najsynniejszym przykadem kaimami w literaturze jest scena pochodzca z Genji Monogatari, kiedy to gwny bohater ksi Hikaru Genji zakochuje si w swej yciowej wybrance Murasaki no Ue. W wczesnym spoeczestwie dworskim istniao rwnie zjawisko zwane kayoi () nie byo to nic innego jak regularne wizyty u swojej wybranki serca. Polegao to mniej wicej na tym, i mczyzna skada mniej lub bardziej regularne wizyty swej ukochanej, spdza z ni noc, a zanim zawitaa jutrzenka nowego dnia, zmuszony by j opuci. Wan czci tego ceremoniau by poprzedzajcy wizyt list, w ktrym mczyzna wyraa ch spotkania. Jako i w list by niejako wizytwk mczyzny, poniekd zdradza on jego charakter i upodobania, zatem mczyzna stara si wywrze na kobiecie jak najlepsze wraenie dokadnie tak samo jak w czasach czytelnikowi wspczesnych np. na pierwszych randkach czy portalach randkowych. Po otrzymaniu listu kobieta moga zdecydowa czy chce si zobaczy z absztyfikantem zwyczajnie odpisujc na list osobicie lub z pomoc sucej, ewentualnie czonka rodziny. Jeeli za nie przypad jej do gustu, moga zostawi spraw bez adnej odpowiedzi. Po otrzymaniu listu mczyzna zapoznawa si z odpowiedzi w ybranki, i wedle tego, czy odpowied przypada mu do gustu czy nie, udawa si do kobiety z wizyt. W przypadku, kiedy mczynie zaleao na pogbieniu znajomoci i zawarciu maestwa, musia on skada wizyty przed trzy noce pod rzd. Ostatniej nocy nad ranem, ju po zawarciu maestwa, razem ze swoj wybrank spoywa mikkayo no mochi (3 , ciasteczka ryowe trzeciej nocy), bdce symbolem nowo zawartego zwizku maeskiego. Ponadto po kadej wizycie u ukochanej mczyzna by zobowizany wysya list zwany kinuginu no fumi ( , list nazajutrz rano). Powinien by wysyany wczesnym rankiem, tu po powrocie mczyzny do siebie. Dla wielu kobiet listy byy niezwykle wane byy bowiem kopalni piknych wspomnie, a ponadto byy czym, na co warto czeka na moment radoci wynikajcy z wiadomoci, i jest si dla kogo wanym. Czsto kobiety wyczekiway listw z wielk niecierpliwoci, a kiedy te zostay do niej dorczone, z wielkim popiechem zabieray si do czytania, jak opisuje Sei Shnagon ( ) w swoich Zapiskach spod wezgowia ( , Makura no Sshi): Atrakcyjna kobieta, ktrej wosy opadaj luno ponad czoem, otrzymaa list w ciemnoci. Najwyraniej jest ona zbyt niecierpliwa, by poczeka na przyniesienie lampy; siga po szczypce do wgla i podnosi kawaek poncego

wgla drzewnego z piecyka, usilnie stara si czyta przy jego sabym wietle. Jest to czarujca scena! Podobnie jak listy, wana bya rwnie poezja miosna, ktra, im wytworniejsza i bardziej urokliwa, tym lepiej pomagaa mczynie zdoby serce kobiety. Listy byy wane, jeeli chodzi o zawizywanie i utrzymywanie stosunkw damsko-mskich na dworze w epoce Heian, aczkolwiek przede wszystkim brano pod uwag postpowanie mczyzny wobec swojej wybranki, ktre miao udowadnia, jak bardzo szczere s jego zamiary i uczucia wobec niej. Kiedy ju kobieta i mczyzna zdecydowali si zamieni swoje zaloty w trway zwizek, nastpowa etap tzw. mioci spenionej. Wtedy wan rol speniay rne miosne spotkania. Pierwszym z nich byy tsukiyo () czyli romantyczne chwile miosnych uniesie przy wietle ksiyca. Kolejnymi wanymi elementami byy okresy wzmoonych opadw deszczu zarwne te wiosenne (, samidare), jak i te jesienne (, aki no shigure). Prawdopodobnie z racji witego charakteru opadw deszczu, ktry pozwala na intensywniejsz upraw roli, w porach deszczowych wszelkie spotkania i kontakty o charakterze seksualnym byy zakazane. Ponadto zakazywano zawierania w tym czasie maestw. W czasie, kiedy zakochani byli skazani na rozk i samotno, wzmagaa si tsknota oraz nostalgiczne refleksje na temat ukochanej osoby. Jednake wszystko, co dobre nie moe trwa wiecznie. Podobnie jest te z mioci dworsk, ktra miaa czsto swj koniec w pocztku jesiennej pory. To wanie jesie czsto oznaczaa schyek romantycznej relacji. Oznaczajce jesie w jzyku japoskim sowo aki oznaczao te monotoni i znudzenie, co nie suy dobrze miosnym zwizkom. Jednak nie tylko monotonia jest przyczyn rozsta. Jedna z podstawowych siedmiu przyczyn, ktre umoliwiay mczynie rozwd, bya zazdro. O tym, e kobieca zazdro bywa straszna wiedz wszyscy, jednake Japoczycy byli wobec zazdroci szczeglnie ostroni. Wierzono, e kobiety przepenione zazdroci s bardzo podatne na dziaanie zych mocy optujcych duchw (, mono no ke), ktre mogy wyrzdzi wiele szkd drugiemu czowiekowi, doprowadzajc go do cikiej choroby czy nawet mierci. Co gorsza, osoba optana mono no ke czsto nie zdawaa sobie sprawy z obecnoci zego ducha, a take krzywd, jakie poprzez niego wyrzdzaa innym. Synnym przykadem jest dama Rokuj z utworu Genji Monogatari, kiedy to, uraona przez nonszalancj gwnego bohatera, za porednictwem mono no ke wanie doprowadza on Genjiego Aoi no Ue do mierci. Kolejn przyczyn jest niestao uczu, szczeglnie kobiet, jako, i mczyni na liczne partnerki mogli sobie pozwoli z racji istniejcego poligamicznego wzoru maestwa (cho nie jest tak, i nie sprawiao to przykroci kobiecie). Kiedy mczyzna dowiadywa si o

wtpliwej wiernoci swojej wybranki, mg z atwoci zerwa z ni jakikolwiek kontakt. W epoce dworskiej bowiem podana bya kobieta wierna w uczuciach. W odrnieniu od mczyzny, ktremu liczne romanse i zwizki dodaway tylko uznania, posiadajca niejednego partnera kobieta bya postrzegana w negatywny sposb. Nie s to wszystkie aspekty mioci dworskiej w okresie Heian, gdy jest to zjawisko zbyt zoone i zbyt wielowymiarowe, by opisa je w krtkim artykule. Zainteresowani tematem mog sign po niej wymienione rda.

rda: Kanert Maciej Staroytna Japonia. Miejsca, ludzie, historia Kordziska-Nawrocka Iwona Japoska mio dworska Monika Wostowska - Sztuka epistolarna na przykadzie Makura no Sshi Sei Shnagon w W krgu tradycji dworu Heian