Micha Waliski

Najzdolniejsi na wiecie. W PISA

Opublikowano (3 XII) najnowsze wyniki midzynarodowych testw PISA (Programme for International Student Assesment). Polskie pitnastolatki wypady w nich znakomicie. W Europie wyprzedzaj nas tylko uczniowie z Lichtensteinu, Szwajcarii, Holandii, Estonii i Finlandii. Modzi Polacy pn si systematycznie w gr w tych badaniach od roku 2000. Szczeglny postp nastpi zwaszcza w matematyce. Testy PISA badaj nie tyle wiedz uczniw, co umiejtnoci matematyczne, przyrodnicze i humanistyczne (zdolno rozumienia tekstu). Szczerze ycz kolejnym rocznikom gimnazjalistw, aby w najbliszych latach przegoniy niedocignione pastwa azjatyckie, z Szanghajem na czele. Par godzin po ogoszeniu najnowszego rankingu zabrzmiay tuby propagandowe, odtrbiono wielkie zwycistwo. Zachwycone s gazety i portale informacyjne. W telewizji i radiu nawet o orkanie Ksawerym tyle si nie mwi. Podobno cay wiat czeka w napiciu na wyniki wycigu PISA i czyniono zakady, kto wygra. Mamy powody do dumy i satysfakcji. Nasza modzie jest najzdolniejsza na wiecie. O tym moje pokolenie mogo tylko marzy. To efekt wielkiej pracy polskich nauczycieli. Chciabym si im nisko pokoni [] To pokazuje, e Polska szkoa nie potrzebuje rewolucji. Potrzebuje zmian, potrzebuje wicej pienidzy. Ale nie rewolucji powiedzia premier Donald Tusk na specjalnej konferencji prasowej. Nowa minister edukacji Joanna Kluzik-Rostkowska natychmiast zadeklarowaa: Te wyniki to wsplny sukces moich poprzednikw w MEN. Chc kontynuowa ich prac. Wtpliwa teza i nieuzasadniona deklaracja. Jako byy belfer, z gatunku tych na wymarciu, dzikuj Panu Premierowi za niski pokon dla nauczycieli. Co do Pani Minister, w jednym z licznych wywiadw udzielonych jeszcze przed zaprzysieniem, daa do zrozumienia, e jest przygotowana do penienia nowej roli, bo ma dwoje dzieci w wieku szkolnym. I tak trzyma, to jest szczera partyjna postawa! Na wszelki wypadek z caego serca apeluj: niech Pani w adnym razie nie kroczy drog swoich poprzedniczek. Niech Pani, nim zacznie cokolwiek deklarowa, dowie si, na czym polegaj
1

testy PISA i czy s badaniami na tyle reprezentatywnymi, aby na ich podstawie wnioskowa o kondycji intelektualnej modych Polakw. Jakie s cele testw PISA? Po odpowied signijmy do strony MEN. Ot maj one odpowiedzie na nastpujce pytania: W jakim stopniu modzie jest przygotowana do podjcia wyzwa przyszoci? Czy modzi ludzie potrafi efektywnie analizowa, rozumowa i jasno przekazywa swoje myli? Czy s przygotowani, aby zachowa zdolno uczenia si przez cae ycie? Jak ksztatowa programy szkolne i systemy edukacji, aby im w tym dopomc? Jak zmniejsza rnice yciowych szans midzy modymi ludmi poprzez owiat? Metodologia doboru materiau badawczego jest nader skomplikowana i zdaniem badajcych reprezentatywna. W badaniach w 2009 r. w Polsce uczestniczyy gimnazja pastwowe, gimnazja prywatne, licea i szkoy zawodowe (w ostatnich dwch wypadkach nie wiadomo, czy publiczne czy prywatne). W kadym razie w badaniu bior udzia wycznie uczniowie pitnastoletni. Si rzeczy najwikszy ich procent dotyczy klas trzecich gimnazjw. Najpierw losuje si szkoy, a pniej uczniw z tych szk. Z kadej po 35 uczniw, chyba e w danej szkole, np. w liceum, kwalifikujcych si do bada uczniw jest mniej, wtedy bada si wszystkich. Przyjmuje si, e prba dokonana na 5000 osobach jest reprezentatywna dla kadej populacji, bez wzgldu na jej wielko. Ostatecznie w prbie z 2009 roku uczestniczyo 187 szk w Polsce, a reprezentowao je 4917 uczniw. Rzecz jasna, byoby to badanie bardziej reprezentatywne, gdyby 5000 uczniw losowano z caej populacji pitnastolatkw (czyli z 464.450 osb w roku 2009), bez wzgldu na adres zamieszkania. Naleaoby ich przetransportowa z rnych miejscowoci w jedno miejsce, usadzi przy stolikach, wyda arkusze i zacz odlicza czas, co ze wzgldw logistycznych moe i byoby wykonalne, ale koszty Nie ukrywam, e mam pewne wtpliwoci dotyczce reprezentatywnoci bada PISA. Przede wszystkim nie wiem (nie doczytaem si), na ile s one reprezentatywne dla polskich szk ze wsi, maych miasteczek (tzw. Polska B) i dla gimnazjw funkcjonujcych w miejskich obszarach biedy i ndzy. Niewtpliwie kada w zasadzie polska szkoa przegrywa ju na starcie ze szko fisk jeli chodzi o potencja dydaktyczny, ze wzgldu na ubogie spektrum oddziaywa
2

pedagogicznych, te za nie zale wycznie od chciejstwa nauczycieli, ale od pienidzy. Rzecz nie tylko w procencie PKB przeznaczanym na edukacj, ktry jest najwikszy w Danii i Finlandii, wicej mwi liczby bezwzgldne: ilo pienidzy przeznaczanych na jednego ucznia per capita. Jeli badanie jest reprezentatywne, warto pochwali modzie i nauczycieli, ale chciabym wiedzie, jakie s rnice w umiejtnociach uczniw reprezentujcych Polsk A a Polsk B. Take uczniw reprezentujcych sfer bogactwa i wzgldnego dobrobytu i uczniw z rodzin ze sfery bezrobocia, biedy i ndzy. Przychylam si do opinii, e mamy zdoln modzie, z fanfarami obwieszczajcymi in extenso sukces owiaty made in Poland wstrzymabym si jednak z kilku powodw. Po pierwsze wanie, czy testy PISA s na tyle reprezentatywne w sensie m e r y t o r y c z n y m, eby ich miar mierzy sukces c a e j polskiej owiaty (wcznie z sukcesami min. K. Hall i jej nastpczyni)? Jeli kto bardzo chce, to z lektury Trylogii Sienkiewicza wycignie wniosek, e Oleka Billewiczwna miaa bardzo pikne nogi, aczkolwiek szacowny autor o nogach bohaterki nie wspomina ni razu. Pan Premier i najnowsza Pani Minister dokonuj, niewtpliwie w celach propagandowych, pewnej wolty umysowej, polegajcej na nieuprawnionym posueniu si przesank wiksz, co poniekd w argumentacji politycznej jest czym zwyczajnym. Testy PISA badaj podstawowe, rudymentarne umiejtnoci. Na przykad wykonanie prostych operacji, a raczej oblicze arytmetycznych przydatnych w yciu, rozumienie tekstw typu listu, fragmentw ulotek, rocznikw statystycznych, czci artykuw prasowych. Jeli kilkunastoletni ludzie daj sobie z tym rad, to piknie. To znaczy, e potrafi obliczy na podstawie paru danych, ktra godzina jest w Tokio, ile krokw na pokonanie odlegoci od punktu A do punktu B musi zrobi Jasiu, jeli Stasiu wykona 53 kroki, a dugo kroku To znaczy, e na dworcu lub w metrze odnajd toalet, punkt informacyjny, bar z frytkami lub kas, z dziennika radiowego domyl si, e mwi o wyborach i zrozumiej instrukcj obsugi odkurzacza lub mynka. Teoretycznie wic nie zgin w yciu, a poza tym z powodzeniem zasil kadry niewykwalifikowanych (do przyuczenia) robotnikw lub sfer usug, o ile znajd prac. Tylko niewielki procent z nich, nawet gdy zda matury i zdobdzie dyplomy uczelni wyszych, zasili w
3

przyszoci elity intelektualne i naukowe decydujce o rozwoju kraju. Pomijam drobny fakt, e najzdolniejsi wyemigruj. Wracajc do meritum sprawy: czy to, co mierz badania PSA jest waniejsze od tego, czego te badania nie mierz? Moe jednak co wanego nam umyka? Po drugie, mona si zastanawia, czy postp modych Polakw w kolejnych badaniach PISA nie jest przede wszystkim zasug tresury. Od pocztku tzw. reformy edukacji modzie trenuje gwnie rozwizywanie testw pod klucze i wystarczy wgld w testy PISA, eby stwierdzi, e nie s ani gorsze, ani lepsze od przecitnych polskich testw funkcjonujcych w polskich szkoach. Tresura w stopniu najwyszym dotyczy zada humanistycznych (rozumienie tekstu), ale przecie take pewne operacje rachunkowe mona wytrenowa. W zasadzie, patrzc z perspektywy modych, testy PISA s o wiele atwiejsze i bardziej przyjazne, bo kompletnie zwalniaj jako testy midzynarodowe - ze znajomoci literatury (wymogu czytania literatury) czy historii. Nauczyciel teoretycznie moe uczy bez ogldania si na testy, uczy wiedzy i mylenia, czyli spoytkowania tej wiedzy w konkretnych dyscyplinach i umiejtnociach (matematyka, jzyk polski, biologia etc.), a mimo to jego uczniowie mog wietnie radzi sobie z testami na egzaminach koczcych gimnazjum i szko redni. W praktyce jednak, generalnie, w wyniku reformy proces dydaktyczny w szkoach przeksztaci si w trening wybitnie pro-, okoo- i podtestowy i s rozmaite powody takiego stanu rzeczy, ktre w tym miejscu pomin. W kadym razie rzutuje to niewtpliwie na coraz niszy stan wiedzy i poziom umiejtnoci kolejnych rocznikw studentw, ale ponadto na nieporadno modych ludzi na rynku pracy. Mamy do czynienia z pewnym paradoksem, bo ot na przykad zdaniem prof. J. Czapiskiego (w rozmowie z red. J. Paradowsk w Radiu TOK FM, 5 XII 2013 r.) wietne wyniki w PISA to zasuga faktu, i poowa pitnastolatkw to dzieci rodzicw z wyszym wyksztaceniem, marnym bo marnym, ale jednak. Ogromna ilo modych ludzi deklaruje dzisiaj znajomo jzyka angielskiego. Mona wic mwi o pewnym pozytywnym aspekcie inwestowania rodzicw w wyksztacenie dzieci. Wpyw na wskaniki PISA ma niewtpliwie rwnie coraz wiksze obycie z nowymi technologiami.

Po trzecie, jak gromkie obwieszczanie sukcesu ma si do, ju zwyczajowego w Polsce co roku, rozdzierania szat nad niskim poziomem edukacji po lekturze komunikatu CKE dotyczcego wynikw egzaminw na koniec gimnazjw oraz wynikw egzaminw dojrzaoci? Matury w wersji podstawowej s od wielu ju lat stosunkowo atwym egzaminem. Egzaminw dojrzaoci nie zdaje ponad dwadziecia procent abiturientw. Najprostsza i najwygodniejsza odpowied brzmi oczywicie: winni s nauczyciele. Ku tej tezie skaniaj si zarwno nieznajcy realiw szkoy dziennikarze, a jest ich multum, jak i opinia publiczna. Jak to wic jest naprawd? Nauczyciele s tacy wspaniali i tacy li zarazem? Uczniowie klas trzecich gimnazjw i czciowo pierwszej licealnej s najzdolniejsi na wiecie, ale kiepsko zdaj testy na koniec gimnazjw, a dwa-trzy lata pniej nie radz sobie lub bardzo sabo sobie radz z atw matur? Przecie o sukcesie polskim w PISA mwiono ju gono przy okazji poprzednich bada? Jak to wic jest? To, co jest biae, moe by jednoczenie czarne? Nie tak dawno pras obiegy tytuy w rodzaju: Polska wrd 25 krajw o najwikszej >>sile umysu<<. Wyprzedzamy m. in. Holandi i Szwajcari, a to za spraw rankingu przygotowanego przez dr Jonathana Wai, naukowca i psychologa z amerykaskiego Duke Uniwersity dla serwisu Business Insider. Kochamy triumfalne tony bez pokrycia, mielimy nawet zosta mistrzami Europy w pice nonej. Wyniki nastolatkw w PISA niewtpliwie mile echc polsk megalomani. Po czwarte, raz jeszcze powtrz: nauczyciele akademiccy od lat alarmuj w kwestii coraz niszego poziomu absolwentw przyjmowanych na uczelnie szk rednich (wiedza, umiejtnoci, ale i kultura osobista). Na wielu kierunkach organizuje si kursy uzupeniajce podstawow wiedz nowo przyjtych. Padaj propozycje, eby cay rok pierwszy powica na nauczenie tego, czego si Ja wczeniej nie nauczy. Mamy setki uczelni wyszych, modziey jest coraz mniej (demografia) i mona, niestety, zakada, e utyskiwa wykadowcw bdzie w najbliszych latach jeszcze wicej. Inn spraw jest poziom uczelni wyszych, co ju nie zaley gwnie od studentw. Raczej nie sdz, aby w XXI wieku jaka polska uczelnia trafia do pierwszej setki najlepszych uniwersytetw na wiecie. Po pite, mj rocznik, w 1966 musia obowizkowo zdawa solidn i nieatw matur z matematyki. Chocia jestem polonist, z rozrzewnieniem i niejak dum wspominam swj egzamin z matematyki. Dzisiaj wiwatujemy na cz sukcesu matematycznego w PISA.
5

Przepraszam bardzo, jest to sukces raczej w arytmetyce. Wiem doskonale, e arytmetyka jest czci matematyki, ale wiem te, e niektrzy najwybitniejsi matematycy byli bardzo sabi w arytmetyce. Pal licho! Nie zmienia to faktu, e jaki czas temu jakie durnoty wyrzuciy matematyk z matury. Uczyniono to w kraju, ktry by (i jest, na mocy tradycji) potg wiatow w dziedzinie logiki i matematyki. Moe warto spyta, ile z powodu eksterminacji matematyki na maturze stracia polska gospodarka? Pki co, arytmetyczny sukces nastolatkw mnie cieszy. Jest to by moe istotny kroczek w kierunku odbudowy dawnej wietnoci. Po szste, niektrzy komentatorzy (na przykad prof. Lech Mankiewicz, dyrektor Centrum Fizyki Teoretycznej PAN) s zdania, e w testach PISA wyprzedzilimy niektre potgi gospodarcze m. in. dlatego, e modych Polakw nie dotkna jeszcze choroba cyfrowej demencji w stopniu takim, jak dla przykadu modych Niemcw. Jest to gos zasugujcy na najwysz uwag. Po sidme, ci, ktrzy uderzyli w triumfalne tony, niech zechc wzi pod uwag, e o ile testy PISA s co warte i mwi co o stanie polskiej edukacji, to mwi wycznie o pewnych moliwociach indywidualnych uczniw. Nie przekadaj si w adnym stopniu na wiedz o umiejtnociach w pracy zespoowej (chyba e w ciganiu), wychodz wic jakby naprzeciw genetycznej skonnoci indywidualistycznej Polakw. Niej podpisany nie dziwi si szczeglnie, e nie potrafimy wspi si trwale na najwyszy poziom w sportach zespoowych, chocia zdarzaj si sporadyczne wiktorie (siatkwka, pika nona, rczna). Wygranych bitew i wojen te mielimy niewiele. Ciekawe, e kiedy Polacy emigruj, a s to na og najzdolniejsi, szybko ucz si gra w zespole, wszystko jedno czy pikarskim, czy korporacyjnym. To ju nie jest kwestia wycznie polskiej edukacji albo umiejtnoci polskich trenerw. Mylenie w kategoriach pastwa czy spoecznoci jest myleniem wbrew naturze Polakw i ewidentnym tego przykadem s politycy preferujcy mylenie niemal wycznie w kategoriach partyjnych. Oczywicie, w kontekcie edukacji naleaoby si gboko zastanowi, jak zacz zmienia mentalno Polakw, by zacz wykorzystywa indywidualizmy w grze zespoowej. Nie wiem, czy Pan Premier zbyt pochopnie nie odtrbi zwycistwa. Ostatecznie gest owiatowy Premiera sprzed dwch dni mona ustawi w rzdzie takich gestw jak wcielenie
6

si w rol w. Mikoaja u rodzinki w odzi czy gest piwno -barbrkowy w trakcie biesiady w Suszcu na lsku (Pani Wicepremier w mundurze grniczym i z kuflem piwa prezentowaa si, trzeba przyzna, znakomicie, w dodatku znaa sowa grniczej pieni!). Po sme wic, czy mona nie bra pod uwag gosw nauczycieli, ktrzy od lat mwi coraz goniej o niszczeniu polskiej owiaty? Nie s to gosy bynajmniej jednostkowe. Mg si Pan Premier nieraz przekona, e nauczyciele to nie s ludzie, ktrzy domagaj si wycznie podwyek pensji. S rodowiskiem ludzi nader zainteresowanych napraw chorego systemu. Mieli i maj swoje zdanie co do zasug min. K. Hall i min. K. Szumilas. Mona ywi obawy, e czas rzdw obecnego Premiera bdzie w przyszoci traktowany nie jako czas sukcesw, ale czas zapaci polskiego systemu owiaty i nie pisz tych sw bynajmniej jako zwolennik PIS. Wszystko wskazuje na to, e nie wykorzystano szansy, jak stworzy owiacie kryzys gospodarczy i kryzys demograficzny. *** Owiata in extenso jest to delikatny i kruchy system naczy poczonych: od przedszkolnych misiw po katedry uniwersyteckie i doktoraty. Wystarczy co le zmajstrowa w grupie misiw, eby odbio si to czkawk w katedrach uniwersyteckich. Problem w tym, e w owiacie polskiej majstruj czsto ludzie niekompetentni lub niezbyt kompetentni, a sowo reforma jest skuteczn przykrywk dla ignorancji. O wikszoci istotnych dla Polski i narodu spraw decyduje, niestety, upartyjniona polityka. Jest wiele faktw znamionujcych zapa systemu owiaty w Polsce, mona wskaza na szereg dziaa, ktre do tego doprowadziy, jak i ludzi odpowiedzialnych za tzw. reformy (niekoniecznie wycznie legitymowanych przez premiera Tuska). Ich omwienie wykracza poza ramy tej wypowiedzi, o niektrych ju nieraz pisaem. Pan Premier ma racj w jednym: gdy stwierdza, e owiacie potrzebne s pienidze. Sukcesy polskich uczniw i szk w duej mierze cigle opieraj si na siactwie nauczycieli. Polski nauczyciel ze redni 9 tysicy euro rocznej pensji oczywicie nawet nie marzy o zarobkach na poziomie nauczyciela z Luksemburga ze redni 118 tys. euro. Jak dugo jeszcze potencja polskich szk bdzie opiera si na ideologii rodem z eromskiego? Daj ci, belfrze, kaganek owiaty, we go i nie, a ewentualna grulica to twoja prywatna sprawa.
7

Niekoniecznie jednak chodzi wycznie o pienidze przeznaczane na pensje nauczycielskie. Zreszt te ostatnie nie zale ju wycznie od premiera Tuska. Za podstawowy grzech obecnych rzdw wobec owiaty uwaam fakt, e pastwo sukcesywnie, ale efektywnie, krok po kroku, rezygnowao dobrowolnie z pieczy nad systemem owiaty i edukacji. Procent PKB przeznaczany na szkoy w Polsce systematycznie spada. Od paru dni urzduje nowa Pani Minister. Cudw owiatowych nad Wis nie ma i nie bdzie, bo kieruje ministerstwem, ktre stao si li tylko urzdowo-owiatow atrap. Namiastk wadzy. Faktyczn wadz nad owiat przejy i peni samorzdy. W tym miejscu nie zgaszam bynajmniej pretensji do samorzdw, bo to, co si stao, nie stao si z ich woli. Samorzdy pac (najczciej ponad swoje moliwoci), a wic wymagaj i dyktuj warunki. W efekcie mamy trend polegajcy na uspoecznieniu szk, ergo ich prywatyzacji. Jak katastrof zakoczyo si w Szwecji zrzeczenie si przez pastwo opieki nad systemem edukacji, moemy poczyta na przykad w reportaach Macieja Zaremby Bielaskiego, ktry jest niekwestionowanym autorytetem w teje Szwecji. Jeszcze nie tak dawno nauczyciele polscy byli obligowani do zapoznawania si z dokonaniami przewietnego szkolnictwa w Krlestwie Szwecji, czerpania stamtd wzorw. Kada pliszka swj ogonek chwali. Czytam zatem z przejciem uwagi eksperta. Nasze zadanie teraz to goni Azjatw. W Europie nie mamy ju si z kim ciga. Nie mwi tego dla bufonady, tylko tak jest. Te dane s naprawd twarde i rzetelne. Jeli co nie zostao zmierzone, to lepiej si o tym ostronie wypowiada. Jeli zostao, to mamy twarde dowody, e tak jest mwi prof. Zbigniew Marciniak, czonek zespou PISA Polska. Aha, myl sobie. Maj twarde dowody. Ale czy moje argumenty s mikkie? Profesor troch przeczy sam sobie, bo mwi te, e nie chodzi o to, eby si ciga, ale pokazywa polsk modzie na tle. Sugeruje poza tym, e wpyw na metodologi testw PISA mia system egzaminw w szkoach wprowadzony przez Polsk. Po prostu wiat idzie w t stron, ktr przewidzielimy mwi skromnie ekspert. Zwraca uwag, e w testach matematycznych PISA s rwnie zadania o wikszej skali trudnoci, wymagajce mylenia strategicznego, modelowania. Zdaniem prof. Marciniaka z polskimi wyszymi uczelniami nie jest tak le, on sam daje swoim studentom zadania z algebry z MIT (to taka nieza amerykaska uczelnia), a oni krzywi si, e za atwe. A ja mimo wszystko czekam na polskiego noblist w dziedzinie nauk cisych czy przyrodniczych. I w dalszym cigu nie rozumiem, dlaczego ci sami gimnazjalici, wietnie
8

radzcy sobie w testach PISA, tak sabo wypadaj na kocowych (polskich) egzaminach gimnazjalnych i na maturach. Podstawa programowa w gimnazjach jest zdaniem prof. Marciniaka - znakomita. Zgadzam si z profesorem, e studentw mamy za duo, e przesadnie zostay rozbuchane aspiracje naukowe Polakw w ostatnim dwudziestoleciu (cenzus wyszego wyksztacenia). Nie przekonuje mnie ponadto system boloski. Ale uwaam te, e mamy za wielu maturzystw. Byem kiedy niechtny wprowadzeniu gimnazjw do systemu. Praktycznie obserwowaem przez wiele lat, jak reformatorski nowotwr niszczy sukcesywnie w miar zdrow materi liceum. I jego ducha. Nie sdz jednak, eby pojawiajce si dzisiaj w szeregach opozycji postulaty likwidacji gimnazjw byy sensowne, byby to gest ponad stan ekonomiczny Polski. Warto natomiast pomyle o sprofilowaniu tyche szk, obok oglnych powinny funkcjonowa gimnazja uzawodowione, przygotowujce uczniw zgodnie z zapotrzebowaniem rynkowym, ale zostawiajce te otwart furtk najbardziej ambitnym. Rynek nie potrzebuje setek tysicy magistrw i ludzi z cenzusem maturalnym. Kubica zosta Kubic po szkole podstawowej. Problemy demograficzne stay si pretekstem do masowych zwolnie nauczycieli. W tej sytuacji pewne deklaracje s po prostu mieszne. W raporcie dotyczcym bada PISA z roku 2009 czytam: w pewnym sensie nasz system edukacyjny od jakiego czasu pod od tradycji rodkowoeuropejskiej ku tradycji skandynawskiej ku >>edukacyjnemu wiatu pnocy<<1. (http://www.ifispan.waw.pl/pliki/pisa_2009.pdf) Zgoda, pod warunkiem, e nie pjdziemy drog szwedzk. System fiski? Prosz bardzo, byleby nie mapowa cudzych pomysw literal nie, nie liczc si z tradycj wasn. A wic, wykorzystajmy dobrodziejstwo niu demograficznego. Nie zwalniajmy nauczycieli (chyba e zych nauczycieli), ale zmniejszmy radykalnie liczebno klas we wszystkich typach szk. Wprowadmy w klasach funkcj asystenta, pomocnika nauczyciela (oczywicie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym, a wic te nauczyciela; taki sta byby przygotowaniem do waciwej pracy na etacie). Rozlunijmy cigle napite wymogi programowe, uczmy mniej, duej i lepiej. Niech obligatoryjnie programy zaczn pisa sami
1

Boe, to to brzmi jak cytat z manifestw romantycznych!

nauczyciele, przystosowujc je do potrzeb odpowiednich grup uczniowskich. Skoczmy z kretynizmem cisego egzekwowania rozkadw (planw) nauczania. Zamiemy te rozkady w partytury i przystosujmy do moliwoci, wymaga i oczekiwa zespow uczniowskich. Zacznijmy odchodzi od pawowowskiego systemu klasowo-dzwonkowego, nie widz powodu, eby zainteresowany ucze np. pierwszej klasy liceum nie mg chodzi na matematyk z klas trzeci, a zainteresowany olimpijczyk z modszych klas, nie mg sprbowa si, piszc prbn matur z tego czy innego przedmiotu, by grupy jzykowe i inne tworzyli uczniowie z rnych rocznikw. Zacznijmy wprowadza do szkolnej dydaktyki istotne postulaty pynce ze strony neurodydaktyki. Do rozwaenia pozostaje moliwo ponownego wprowadzenia egzaminw do szk rednich i na wysze studia (nie artuj). Uczniowie koczcy szkoy podstawowe, a moe bardziej ich rodzice, powinni mie moliwo korzystania z rozbudowanego systemu pomocy psychologicznej i pedagogicznej w kwestiach sensownego wyboru kolejnych etapw edukacji. Wprowadmy, zwaszcza rednich, do szk obowizkowe zajcia z wychowania muzycznego i plastycznego. Umwmy si, e kade polskie dziecko po ukoczeniu szkoy podstawowej bdzie umiao pywa (znam tak podstawwk, ktra funkcjonuje 200 metrw w linii prostej od najlepszego krytego basenu w miecie, lecz dzieciaki pozbawione s moliwoci nauki pywania). Nade wszystko jednak niech tym najwaniejszym mecenasem owiaty stanie si ponownie pastwo. Bo samorzdy nie rozwi najwikszej bolczki systemu owiaty w Polsce, jaka wie si z pogbiajcym si rozwarstwieniem spoecznym. Pogbiajca si przepa midzy sfer bogactwa i sfer biedy implikuje w coraz wikszym stopniu podzia na szkoy lepsze i szkoy gorsze. Nie martwmy si o bogatych, oni zadbaj o waciw edukacj swoich dzieci, a co roku jaki tysic najbardziej uprzywilejowanych pjdzie studiowa na Oxfordach i Harvardach (czy z korzyci dla Polski, to inna sprawa). Pomylmy przede wszystkim o tej reszcie. Jest oczywicie jeszcze inne wyjcie. Mona testy na koniec gimnazjw i testy maturalne upodobni literalnie do testw PISA. Zrezygnowa z uczenia literatury, kultury i historii polskiej. Produkowa materia na potrzeby rynku, biernych konsumentw kultury popularnej w najlichszym wydaniu i w miar gramotnych wyborcw. Do przyuczenia przed wyborami. Micha Waliski

10

6 XII 2013 r.

11