Professional Documents
Culture Documents
Streszczenie
W pracy tej rozwaa si metody, jakimi wyniki aktualnych bada naukowych (ze szczeglnym naciskiem na Fizyk kwantow i Astronomi), mog wpywa na rozstrzygnicie klasycznych sporw lozocznych. Rozwaymy wpyw aktualnych obserwacji astronomicznych na etyk stoick oraz porwnamy szacunki czasu trwania wszechwiata wedug religii wschodu. Rozwaymy te wpywy jakie mia rozwj zyki na problem determinizmu i wolnej woli.
1 Wstp
Poprzednie zdanie nie jest gur retoNie jest zbiegiem okolicznoci, e Pita-
ojcowie zaoyciele poszczeglnych nauk, byli postrzegani, w swoich czasach, jako lozofowie by dopiero pniej zosta uznanymi za naukowcw. goras, Euklides, Kartezjusz, Hume, Freud s cigle znani ze swojej lozoi (i czsto s czciej czytywani w salach wydziaw lozocznych, ni na wydziaach zajmujcych si naukami szczegowymi). Filozoa uksztatowaa wspczesn nauk empiryzm, ktry by wszak podstaw wspczesnej metody naukowej, rozpocz si jako rozwaanie lozoczne. Filozofowie czsto uwaaj, e nauka jako taka ma niewielki wpyw na postp bada lozocznych. Faktycznie badania (i teorie) naukowe miay bardzo gboki wpyw na rozwj lozoi. Uwaam te, e najnowsze wyniki bada mog, po prostu, rozwizywa wielkie problemy lozoczne. Ze wzgldu na bardzo szeroko okrelony zakres tematyczny, chciabym skoncentrowa si na jednej z nauk: Fizyce, w ramach ktrej szczeglny nacisk pooe na Astronomi. Dodatkowo do swoich rozwaa wcze rwnie religi. Jest to o tyle uprawnione, e kada religia posiada, czsto bardzo rozbudowane, zaplecze lozoczne. Dodatkowo praktykowanie wikszoci wielkich systemw lozocznych (takich jak Epikureizm czy Stoizm) niewiele rni si od praktykowania religii.
2.1 Cykle
Wiele rnych systemw lozocznych, zakada e wszechwiat podlega cyklicznym zmianom zniszczenia i odrodzenia (niektre nawet twierdz, e zniszczenie i odrodzenie odbdzie si w ogniu). Taki sceniarusz powstania wszechwiata jest zgodny z wynikami bada astronomicznych aktualne obserwacje wskazuj na to, e wszechwiat zacz si w stanie, ktry by bardzo gsty i bardzo gorcy, i ktry to stan nazywamy Wielkim Wybuchem. Wielki Wybuch moe by utosamiany z rozpoczciem cyklu. Teorie zdaj si dopuszcza moliwo tego, e wszechwiat zakoczy si w podobnym stanie (wielki kolaps), jednak aktualne obserwacje zdaj si potwierdza scenariusz, w ktrym wszechwiat bdzie si wiecznie rozszerza. W dalszej czsci tego rozdziau bdziemy rozwaa tego typu cykle w rnych lozoach i to jak wpywaj na nie wyniki bada.
2.2 Stoicyzm
Stoicyzm by jedn z wielkich szk lozcznych w staroytnej grecji [1]. Stoicyzm jest szczeglnie znany z teorii etycznej, jednak dla Stoikw fundamentem etyki bya zyka, tj. twierdzili oni, e naley zachowywa si tak a nie inaczej, bo wiat jest taki a nie inny. Zatem podwaenie zyki stoickiej bdzie stanowio rwnie podwaenie ich etyki. Stoicy wierzyli, e istnieje tylko materia, a materia skada si z dwch elementw: pasywnej (ktr moemy utosami ze zwyk materi), oraz aktywnej zwanej szy (jednak duszy
pneum. Pneuma, znajdujca si w czowieku, penia rol dumaterialnej ), pneuma bdca we wszechwiecie penia rol
stoickiego boga (utosamianego rwnie z rozumem). Bg ten by elementem wszechwiata, determinowa rozwj wszechwiata oraz dziaa jako przeznaczenie. Wane jest to e dziaa nie poprzez amanie zasad panujcych we wszechwiecie (nie byo stoickich cudw), ale poprzez wypenianie ich. W stoickiej lozoi dobro byo okrelone jako: dziaanie zgodne z natur czyli zgodne z dziaaniami Stoickiego boga, nie ma sensu dziaanie wbrew przeznaczeniu. Stoicka lozoa zakadaa tak, a nie inn etyk poniewa etyka ta, miaa by zgodna z takim opisem wiata. wiat koczy si i rozpoczyna w wielkim poarze, ale co jeszcze jest istotne: ze wzgldu na dziaanie pneumy, wszechwiat w kolejnym cyklu bdzie dokadnie taki sam.
1 Istniej
Fryderyk Nietzshe rwnie mia podobne pogldy: A gdyby tak [...] jaki demon [...] rzek ci: "ycie to, tak jak je teraz przeywasz i przeywae, bdziesz musia przeywa raz jeszcze i niezliczone jeszcze razy; i nie bdzie w nim nic nowego, tylko kady bl i kada rozkosz i kada myl i kade westchnienie i wszystko niewymownie mae i wielkie twego ycia wrci ci musi, i wszystko w tym samym porzdku i nastpstwie" [...] Czy nie padby na ziemi i nie zgrzyta zbami i nie przekl demona, ktry by tak mwi? Lub czy przeye kiedy ogromn chwil, w ktrej by by mu rzek: "Bogiem jeste i nigdy nie syszaem nic bardziej boskiego". Gdyby myl ta uzyskaa moc nad tob, zmieniaby i zmiadya moe ciebie, jakim jeste. Pytanie przy wszystkim i kadym szczegle: "czy chcesz tego jeszcze raz i jeszcze niezliczone razy?" leaoby jak najwikszy ciar na postpkach twoich. Lub jake musiaby kocha samego siebie i ycie, by niczego wicej nie pragn nad to ostateczne, wieczne powiadczenie i piecztowanie.[2] To jest bardzo mocna wizja: wszystkie moje bdy i poraki bd przeywa wielokro. Kady nawet najmniejszy bd, poprzez jego nieskoczone powtarzanie, nabiera nieskoczenie wikszej wagi.
Nie ma wic Wielkiego Powrotu, ktry postulowa Nietzsche, jak rwnie nic nie moe z wewntrz wszechwiata sterowa jego rozwojem. Zatem stoicy powinni przedeniowa swoj etyk, tak by bya zgodna z dowiadczeniem.
1024
lat .
Dane na
temat czasu trwania cyklu w hinduimie mam duo mniej pewne, jednak raczej
mistrza.
2 Bardzo
adna jest formua: Wyobramy sobie zamek, ktry jest szecianem o boku 16km,
co 100 lat wrzucamy do niego ziarenko gorczycy, jest to czas jaki zajmie wypenienie tego zamku. Ja w swoich szacunkach zaoyem e ziarenka te s szecianami o boku 1mm.
mylowy: demona Laplace'a, ktry byby istot zdoln wyznaczy losy wszechwiata, znajc jego stan w jednej chwili. Problem determinizmu i wolnej woli mona opisa tak:
Z jednej strony mam bardzo dobre wraenie tego, e moje wybory zale tylko ode mnie i adne procesy zyczne nie maj na nie bezporedniego wpywu, a co za tym idzie majc jaki wybr midzy A i B, mog wybra dowolne rozwizanie.
Z drugiej strony mamy deterministyczny wiat, wewntrz ktrego wszystkie procesy s zdeterminowane, cznie z moim wyborem.
si przeczy tej teorii, chocia wiedza o procesach w mzgu jest bardzo ograniczona i wyniki te s dalekie od bycia ostatecznymi[3].
fenomenw ) s zdeterminowane.
x p >
Niepewno pomiaru pooenia i pdu czstki jest zawsze wiksza ni pewna staa. Fakt ten nie wynika z praw zyki, a nie niedokadnoci urzdze pomiarowych. Z kolei teoria chaosu bada ukady, w ktrych bardzo niewielka zmiana ich stanu pocztkowego, w sposb bardzo istotny wpywa na jego stan kocowy. Okazuje si, e bardzo wiele ukadw ma charakter chaotyczny. Obie te teorie przecz Newtonowskiemu determinizmowi (przynajmniej pokazuj, e demon Laprace'a jest niemoliwy), poniewa nie jest moliwe zebranie
3 Stanowisko
wszystkich danych o wszechwiecie oraz to, e poszczeglne niepewnoci pomiarowe raczej bd si kumulowa powodujc, e dugoterminowe modelowanie wszechwiata jest niemoliwe.
4 Wnioski
Wszystkie nauki przeyway rozkwit, kiedy przyjmoway metod naukow, pozwaa ona bowiem odrzuca niepoprawne hipotezy, co popychao dan nauk do przodu w rwnym stopniu, jak tworzenie nowej. W lozoi problemy postawione w czasach nowoytnych czsto nadal s dyskutowane i nauczane, rwnie czsto nie s jeszcze rozwizane, mimo e zaprzgnicie aktualnych wynikw bada powinno dostarczy argumentw za ich rozwizaniem. Pokazano, e wyniki bada astronomicznych mog falsykowa poszczeglne elementy teorii lozocznych, co wicej bardzo czsto podwarzenie zyki postulowanej przez dany system lozoczny rwnoczenie podwaa inne jego elementy. W przypadku problemu wolnej woli zaleno midzy nauk a lozo jest jeszcze bardziej uwidoczniona problem ten w duej mierze zosta zainspirowany przez wczesn nauk (Newtonowski determinizm), a wspczesne teorie mog przegna demona Laplacea. Oczywicie lozof moe argumentowa, e wyniki bada naukowych nie s wcale pewniejsze, ni wyniki lozocznych rozwaa. W tej pracy postaraem si jednak zaprezentowa podstawowe prawa, ktre s raczej pewne. Zasada nieoznaczonoci czy hipoteza wielkiego wybuchu wydaj si by potwierdzone tak iloci obserwacji, i tak powizane z reszt teorii naukowych, e raczej nie grozi nam ich odrzucenie.
Literatura
[1] TATARKIEWICZ, Wadysaw. Historia Filozoi. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011. ISBN 978-83-01-14466-1. [2] NIETZSHE, Frederick. Notes on the Eternal Recurrence. In : Oscar Levy Edition of Nietzsche's Complete Work. [3] ATMANSPACHER, Harald. Quantum Approaches to Consciousness. In : ZALTA, Edward N (ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Summer 2011. 2011. [4] KANT, Immanuel. Krytyka czystego rozumu. [no date]. Vol. 16 of