Opracowanie Otwarty Rzd i ponowne wykorzystanie informacji publicznej inspirujce wzorce z Polski i ze wiata powstao w ramach projektu Praktyczne

e aspekty realizacji koncepcji Otwartego Rzdu oraz ponownego wykorzystania informacji publicznych jako katalizator rozwoju zaawansowanych kompetencji cyfrowych. Projekt zrealizowany zosta przez Orodek Studiw nad Cyfrowym Pastwem jako zadanie publiczne Upowszechnianie korzystania z Internetu i rozwj kompetencji cyfrowych zlecone przez Ministra Administracji i Cyfryzacji. Wszystkie produkty projektu dostpne s na stronie: http://www.opengovernment.pl/ Autorzy: Dr hab. Andrzej Sobczak, profesor SGH Tomasz Kulisiewicz Orodek Studiw nad Cyfrowym Pastwem ul. Narutowicza 105a lok. 3, 90-145 d tel.: +48 42 27 97 327 fax: +48 42 27 97 113 e-mail: biuro@cyfrowepanstwo.pl http://www.cyfrowepanstwo.pl/ d, grudzie 2013

Opracowanie na licencji:

Uznanie autorstwa Na tych samych warunkach 3.0 Polska Warunki licencji pod adresem http://creativecommons.org/licenses/bysa/3.0/pl/legalcode

Spis treci

WPROWADZENIE ______________________________________________________________________________________________________ 3 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. OTWARTY RZD I OTWARTE DANE WPROWADZENIE DO PROBLEMATYKI _______________________________________ 4 INTELIGENTNE MIASTA GENEZA POJCIA I DEFINICJE____________________________________________________________ 6 INTELIGENTNE MIASTA A KONCEPCJA OTWARTEGO RZDU _____________________________________________________ 11 PRZYKADY UDOSTPNIANIA ZASOBW KULTURY _____________________________________________________________ 16 OTWARTE DANE W NAUCE PRZYKADY UDOSTPNIANIA _____________________________________________________ 27 TECHNIKA AUTODIAGNOZY STRONY INTERNETOWYCH W REALIZACJI IDEI OTWARTEGO RZDU _________________ 35 PRZEGLD INSPIRUJCYCH WZORCW REALIZACJI IDEI OTWARTEGO RZDU NA WIECIE I W POLSCE ___________ 49 ____________________________________________________________________________________________________ 84

PODSUMOWANIE LITERATURA

________________________________________________________________________________________________________ 85 88 90

STRONY INTERNETOWE ______________________________________________________________________________________________ O ORODKU STUDIW NAD CYFROWYM PASTWEM __________________________________________________________________

O AUTORACH OPRACOWANIA ________________________________________________________________________________________ 92

Wprowadzenie
Niniejsze opracowanie powstao w ramach projektu Praktyczne aspekty realizacji koncepcji Otwartego Rzdu oraz ponownego wykorzystania informacji publicznych jako katalizator rozwoju zaawansowanych kompetencji cyfrowych. Projekt stanowi wsparcie zadania publicznego Upowszechnianie korzystania z Internetu i rozwj kompetencji cyfrowych prowadzonego przez Ministra Administracji i Cyfryzacji. Wykonawc projektu by Orodek Studiw nad Cyfrowym Pastwem, ktry od 2012 r. wspiera organizacje publiczne w przygotowaniu i realizacji cyfrowej transformacji. Niniejsze opracowanie wpisuje si w t dziaalno, wraz z innymi rezultatami wspomnianego projektu: dwoma pozostaymi opracowaniami zatytuowanymi Aspekty prawne i ekonomiczne ponownego wykorzystania informacji publicznej dla informatykw ujcie praktyczne i Jak zacz. Analiza rozwiza technologicznych pomocnych przy budowie Otwartego Rzdu i ponownym wykorzystaniu informacji publicznej oraz seri siedmiu videocastw prezentujcych t tematyk. Opracowania i videocasty dostpne s na stronie http://www.opengovernment.pl/. Bdziemy wdziczni za Pastwa uwagi, ktre pomog nam monitorowa i analizowa zagadnienia poruszane w opracowaniu. Prosimy o nadsyanie uwag, propozycji zmian i uzupenie tematyki oraz jej ujcia na adres biuro@cyfrowepanstwo.pl.

Andrzej Sobczak Tomasz Kulisiewicz

1. Otwarty rzd i otwarte dane wprowadzenie do problematyki

W opracowaniu Aspekty prawne i ekonomiczne ponownego wykorzystania informacji publicznej dla informatykw ujcie praktyczne1 na tle obecnych przeobrae roli i struktur sektora publicznego przedstawione zostay definicje otwartego rzdu. Przytoczono definicj sformuowan w serwisie Centrum Cyfrowe Projekt: Polska, wedug ktrej otwarty rzd (ang. Open Government) to nowy sposb organizacji dziaa w pastwie, ktry wykorzystuje cyfrowe narzdzia technologiczne i komunikacyjne, aby zwikszy wspudzia obywateli w rzdzeniu, a take wykorzysta ich wiedz i zaangaowanie do skuteczniejszego rozwizywania problemw2. Kluczowym elementem tej koncepcji jest zapewnienie obywatelom dostpu do informacji i danych, ktre s w posiadaniu jednostek publicznych. Dziaania otwartego rzdu charakteryzuj si gotowoci do podejmowania wsppracy z partnerami spoecznymi i instytucjonalnymi, zarwno w relacjach zewntrznych, jak i wewntrznych. Inne ujcie otwartego rzdu sformuowane zosta w koncepcji poczonych administracji 3. Koncepcja ta szerzej przedstawiona we wspomnianym opracowaniu Aspekty prawne i ekonomiczne ponownego wykorzystania informacji publicznej dla informatykw ujcie praktyczne zakada, e: administracje bd stosowa pluralistyczne zasady zarzdzania; administracje bd coraz bardziej otwarte; administracje bd stosowa wsppracujce ze sob systemy; nastpi zacieranie si granic midzy sektorem publicznym, prywatnym i obywatelskim: usugi publiczne bd realizowane przez podmioty, ktre potrafi w stanie to robi najlepiej (bez wzgldu na to, czy s to organizacje rzdowe, biznesowe, czy sami obywatele);

1 2 3

Opracowanie dostpne na stronie http://www.opengovernment.pl/ http://centrumcyfrowe.pl/projekty/mapa-drogowa/co-to-jest-otwarty-rzad/

Por.: M. Botterman, J. Millard, E. Horlings, C. van Oranje, M. van Deelen, K. Pedersen, Warto dla obywateli. Wizja zarzdzania publicznego w 2020 roku, Raport sporzdzony dla Komisji Europejskiej, grudzie 2008, Rotterdam, s. 8-10. 4

 administracje bd uatwia ponowne wykorzystanie danych, w tym take danych generowanych przez uytkownikw; administracje bd wzmacnia pozycj spoecznoci lokalnych i grup stosujc zasad pomocniczoci na poziomie lokalnym i spoecznociowym i wykorzystujc interakcje midzy twrcami polityk a obywatelami; administracje bd rozwija i korzysta z technik masowej wsppracy, stosowa narzdzia masowej wsppracy i crowdsourcingu do wykorzystywania pomysw obywateli.

2. Inteligentne miasta geneza pojcia i definicje

Jak wskazuje A. Gontarz miasta staj si coraz bardziej zoonymi, skomplikowanymi, wielowymiarowymi organizmami4. Na potrzeby niniejszego opracowania miasto bdzie rozpatrywane w ujciu systemowym. Zgodnie z tym ujciem miasto jest systemem otwartym5, pozostajcym zawsze we wzajemnie uwarunkowanej zalenoci z otoczeniem. Czerpie z niego zasoby (ludzi, informacje, pienidze), dostarczajc mu w zamian usugi o charakterze publicznym, niezbdne innym organizacjom lub poszczeglnym jednostkom. Zdaniem A. Gontarza dynamika rozwoju [miasta przyp. A.S.] powoduje, e poszczeglne skadniki tkanki miejskiej stale si zmieniaj, przeksztacaj, ulegaj cigym modyfikacjom i przeobraeniom6. Przemiany zachodzce w otoczeniu miasta mog by szans lub zagroeniem, mog uatwi jego rozwj lub zagrozi stabilnoci. Miasto musi wic nieustannie obserwowa te przemiany i adekwatnie na nie reagowa poprzez dopasowywanie systemu zarzdzania, swojej struktury oraz kultury organizacyjnej do wymaga rodowiska zewntrznego. Zmiany w otoczeniu miasta mog modyfikowa jego dziaanie powierzchownie lub gboko7. Mog by wic one powierzchowne (pytkie, dostrajajce), stosunkowo atwe do wprowadzenia i niekosztowne lub gbokie (zasadnicze, kompleksowe), kosztowne w realizacji, wymagajce mobilizacji znacznych si8. W chwili obecnej coraz czciej mwi si o koniecznoci przeprowadzenia gbokiej przebudowy (transformacji) miast i stworzenia ich inteligentnych wersji. Jednoczenie jak podkrela A. Gontarz nie ma jeszcze obecnie jednej, powszechnie obowizujcej, uniwersalnej koncepcji czy definicji inteligentnego miasta (ang. Smart City). Okrela si je bardziej przez opisy konkretnych zastosowa, projektw, wdroe i rozwiza realizowanych w konkretnych miejscach ni przez ustalony, jednolity model

4 5 6 7

A. Gontarz, By dobrze poinformowanym, Computerworld 2005, nr 4. Por.: A. Komiski, W. Piotrowski, Zarzdzanie. Teoria i praktyka, WN PWN, Warszawa, 1995, s. 46. A. Gontarz, By dobrze, op. cit.

D. Nadler, M. Tushman, Organizational Frame Bending: Principles for Managing Reorientation , Academy of Management Executive, vol. 3, no. 3, August 1989, s. 196197. J. Penc, Innowacje i zmiany w firmie transformacja i sterowanie rozwojem przedsibiorstwa , Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 1999, s. 94.
8

oglny. [] Obraz ten jest jeszcze bardziej rozmywany przez dziaania marketingowe i PR owe firm oferujcych produkty z myl o zastosowaniu w tym obszarze9 Wikszo z przewijajcych si obecnie definicji koncentruje si na aspektach technologicznych koncepcji inteligentnego miasta. Wskaza tutaj mona prace orodka badawczego dziaajcego przy Massachusetts Institute of Technology (MIT), ktry zajmuje si t problematyk ju od kilku lat. Badacze MIT definiuj inteligentne miasto jako inteligencj wynikajc z poczenia coraz bardziej wydajnych cyfrowych sieci telekomunikacyjnych (porwnywanych przez badaczy do ukadu nerwowego), inteligencji wbudowanej w otaczajce nas urzdzenia (odpowiednik mzgu), czujnikw i znacznikw (narzdy zmysw) oraz oprogramowania (wiedza i kompetencje poznawczych)10. Co wicej: ich zdaniem mamy do czynienia z rosnc sieci nakadajcych si pocze midzy systemami mechanicznymi i elektrycznymi istniejcymi w budynkach, systemami wbudowanymi w sprzt gospodarstwa domowego, systemami transportu, sieciami energetycznymi, wodocigowymi i kanalizacyjnymi, wreszcie systemami zapewniajcymi bezpieczestwo mieszkacw miast. W opracowaniu Landscape and Roadmap of Future Internet and Smart Cities11, podkrelono rol wbudowanych systemw informatycznych (ang. embedded systems), sieci i telefonw komrkowych oraz czujnikw w tworzeniu cyfrowego wymiaru inteligentnego miasta. E. Bendyk, M. Bonikowska, P. Rabiej oraz W. Romaski zauwaaj, e dotychczasowe dowiadczenia wskazuj, i koncentracja si na technologii i twardej infrastrukturze stanowi jeden z podstawowych bdw popenianych podczas opracowywania strategii budowy inteligentnego miasta. Zdaniem tych autorw istota miejskiej inteligencji polega na wykorzystaniu inteligencji i wiedzy mieszkacw, ktrzy zaopatrzeni czsto w proste narzdzia s w stanie samodzielnie zaspokoi swoje potrzeby w sposb efektywniejszy, ni to zrobi lokalna administracja. Dziki temu mona unikn kosztownych inwestycji infrastrukturalnych, a zastpi je kapitaem spoecznym,

A. Gontarz, Smart city: technologia czy zarzdzanie?, Materiay z konferencji Miasto hologram wiadomoci, http://westival.szczecin.art.pl/aktualnosci/smart-city-technologia-czy-zarzadzanie (dostp 20 wrzenia 2013 r.).
9 10 11

W. J. Mitchell, Intelligent cities, e-Journal on the Knowledge Society, Issue 5, 2007, s. 5.

R. Schaffers, A. Sllstrm, N. Komninos, M. Pallot, B. Trousse, B. Senach, H. Hielkema, Landscape and Roadmap of Future Internet and Smart Cities, Fireball Deliverable D2.1, 2011. 7

czyli energi wsppracy aktywnych obywateli12. Jeeli przedsiwzicia z obszaru smart city maj si zakoczy sukcesem, to nie wystarczy naszpikowa przestrzeni miejskiej inteligentnymi systemami zarzdzania ruchem, monitoringu bezpieczestwa, zainwestowa w nowoczesny tabor komunikacji miejskiej i publiczne punkty dostpu do bezprzewodowego internetu. Jest to wsplne przedsiwzicie mieszkacw, wadz, lokalnych przedsibiorcw13. Inne ujcie koncepcji smart city prezentuje opracowanie Smart Cities Study: International Study on the Situation of ICT, Innovation and Knowledge in Cities , w ktrym inteligentne miasto zostao okrelone jako takie, ktre wykorzystuje technologie informacyjno-komunikacyjne, w celu zwikszenia interaktywnoci i wydajnoci infrastruktury miejskiej i jej komponentw skadowych, a take do podniesienia wiadomoci mieszkacw14. Definicja ta zauwaa rol technologii IT w budowaniu smart cities. Autorzy tego opracowania podkrelaj jednak, e miasto moe by traktowane jako inteligentne wycznie wtedy, gdy inwestuje rwnolegle w technologie, kapita ludzki oraz infrastruktur komunikacyjn po to, by aktywnie promowa zrwnowaony rozwj gospodarczy i wysok jako ycia (np. umoliwia gospodarowanie zasobami naturalnymi poprzez partycypacj obywatelsk). Przede wszystkim jednak powysza definicja wskazuje, e realizacja idei smart city nie moe by utosamiana z wdroeniem nawet najbardziej zaawansowanego systemu informatycznego. Bardzo podobne ujcie przedstawia N. Komninos, okrelajc miasto inteligentne jako terytorium o wysokiej zdolnoci uczenia si i innowacji, kreatywne, z instytucjami badawczo-rozwojowymi, szkolnictwem wyszym, infrastruktur cyfrow i technologiami komunikacyjnymi, a take wysokim poziomem sprawnoci zarzdzania15. A. Caragliu definiuje inteligentne miasto jako takie, w ktrym inwestycje w kapita

E. Bendyk, M. Bonikowska, P. Rabiej, W. Romaski, Energia nowego miasta, Przyszo miast. Miasta przyszoci. Strategie i wyzwania innowacyjne, spoeczne i technologiczne, Raport ThinkTank, Warszawa 2013., s. 9.
12

E. Bendyk, M. Bonikowska, P. Rabiej, W. Romaski, Energia nowego miasta, Przyszo miast. Miasta przyszoci. Strategie i wyzwania innowacyjne, spoeczne i technologiczne , Raport ThinkTank, Warszawa 2013., s. 5.
13

Smart Cities Study: International Study on the Situation of ICT, Innovation and Knowledge in Cities , I. Azkuna (red.), The Committee of Digital and Knowledgebased Cities of UCLG, Bilbao, 2012.
14

N. Komninos, Intelligent Cities: Innovation, Knowledge Systems and Digital Spaces , Spon Press, Londyn 2002, s. 1.
15

ludzki i spoeczny oraz tradycyjn (transportow) i nowoczesn (bazujc na technologiach telekomunikacyjno-informatycznych) infrastruktur zasilaj zrwnowaony wzrost gospodarczy i buduj wysok jako ycia, z mdrym zarzdzaniem zasobami naturalnymi, poprzez tzw. zarzdzanie uczestniczce16. D. Stawasz, D. Sikora-Fernandez i M. Turaa zauwaaj, e wystpuje rne postrzeganie inteligentnego miasta w zalenoci od lokalizacji geograficznej. Zdaniem tych autorw w Unii Europejskiej przejawia si koncentracja na dziaaniach zwizanych z redukcj emisji dwutlenku wgla oraz majcych na celu efektywne wykorzystanie energii w kadej dziedzinie funkcjonowania miasta, przy jednoczesnej poprawie jakoci ycia mieszkacw. Autorzy ci podkrelaj, e jest to cile powizane z projektem Komisji Europejskiej Energia 2020 Strategie dla konkurencyjnej, zrwnowaonej i bezpiecznej energii. Dokument Energia 2020 zakada osignicie efektywnoci energetycznej w Europie przez transformacj systemu transportowego, budownictwa i sieci energetycznych w miastach oraz wzmocnienie sprawnoci systemw dostaw energii. W Australii odnoszc si do idei inteligentnych miast podkrela si raczej rol cyfrowych mediw, przemysu kreatywnego oraz inicjatyw kulturalnych. Natomiast w Stanach Zjednoczonych jako czynniki sukcesu miasta postrzegane s technologie informacyjne i komunikacyjne (ICT)17. Na koniec warto zauway, e przez wiele lat w powszechnej wiadomoci miasta funkcjonoway jako obszary nkane patologiami, zagraajce zdrowiu mieszkacw i drczce tych ostatnich bardzo wysokimi kosztami utrzymania. Najnowsze badania18 pozwalaj stwierdzi jednoznacznie miasta skupiaj, przypieszaj i dywersyfikuj zarwno aktywno spoeczn, jak i ekonomiczn. Przytoczone przez L.M.A. Bettencourta oraz G.B. Westa statystyki wyranie wskazuj, e mieszkacy miast s kreatywniejsi i dostrzegaj wiele moliwoci gospodarczego rozwoju. Najwiksze metropolie okazuj si te nierzadko bardzo ekologiczne, gdy gste zaludnienie umoliwia skupienie infrastruktury, surowcw i rde energii w jednym miejscu. W

A. Caragliu, C. Del Bo, P. Nijkamp, Smart cities in Europe, w: Journal of Urban Technology, vol. 18, no. 2, s. 65-82, 2011.
16

D. Stawasz, D. Sikora-Fernandez, M. Turaa, Koncepcja smart city jako wyznacznik podejmowania decyzji zwizanych z funkcjonowaniem i rozwojem miasta, Studia Informatica 2012, nr 29, s. 97-109.
17

L.M.A. Bettencourt, G.B. West, Wicej za mniej, Scientific American. wiat nauki, padziernik 2011, nr 10, s. 38-39.
18

miastach mona zrobi wicej mniejszym kosztem, a w dodatku wydajno dziaa zwiksza si w miar rozwoju miast. Wystpuje tutaj efekt okrelany mianem zalenoci nadliniowej19. Polega to na tym, e spoeczno-ekonomiczne wskaniki miast rosn szybciej, ni wskazywaaby zaleno wprost proporcjonalna. Natomiast w przypadku infrastruktury wystpuje sytuacja odwrotna20. To zjawisko okrela si mianem zalenoci podliniowej. Im wiksze miasto, tym wydajniej wykorzystuje surowce i energi, co prowadzi na przykad do mniejszej emisji gazw cieplarnianych. Przyrost populacji przyczynia si do intensywniejszych i czstszych interakcji spoecznych, a te z kolei koreluj z du produktywnoci i innowacyjnoci, stymulujc take wzrost wydajnoci. W miastach, w ktrych koszty utrzymania s wysokie, przebi si i upowszechni mog jedynie bardzo dobre pomysy. Lepsze warunki ycia i pracy przycigaj do miasta kolejne talenty, co podnosi koszty utrzymania, zmuszajc dotychczasowych mieszkacw do wikszej aktywnoci. Taki mechanizm zwrotny powoduje, e miasta s si napdow innowacyjnoci, przy okazji wymuszajc dywersyfikacj oraz intensyfikacj dynamiki spoecznej i ekonomicznej.

Jeli na przykad populacja danego miasta si podwaja (niezalenie od tego, czy z 40 tys. do 80 tys., czy z 4 mln do 8 mln) obserwuje si rednio 15-procentowy wzrost takich wskanikw, jak pace lub liczba zgaszanych patentw w przeliczeniu na jednego mieszkaca. Innymi sowy produktywno mieszkacw omiomilionowej aglomeracji jest rednio o 15% wiksza od produktywnoci dwch czteromilionowych miast. Por.: L.M.A. Bettencourt, G.B. West, Wicej za mniej, Scientific American. wiat nauki, padziernik 2011, nr 10, s. 38-39.
19

Gdy populacja miasta podwaja si, jego infrastruktura np. liczba stacji benzynowych, dugo wodocigw, drg, linii energetycznych rozwija si wolniej. W ten sposb miasto liczce 8 mln mieszkacw potrzebuje o 15% mniej infrastruktury ni dwa miasta czteromilionowe. Por.: L.M.A. Bettencourt, G.B. West, Wicej za mniej, Scientific American. wiat nauki, padziernik 2011, nr 10, s. 3839.
20

10

3. Inteligentne miasta a koncepcja otwartego rzdu

Carlo Ratti oraz Anthony Townsend zwracaj uwag, e W ostatniej dekadzie technika cyfrowa oplota metropolie, tworzc szkielet wielkiej, inteligentnej infrastruktury. Szerokopasmowe sieci wiatowodowe i radiowe obsuguj coraz tasze telefony komrkowe, smartfony i tablety. Powstaj oglnodostpne bazy danych, a korzystanie z nich uatwiaj publiczne terminale, ktre mog obsugiwa nawet analfabeci. Autorzy ci podkrelaj, e jeeli dodatkowo uwzgldniona bdzie stale rozbudowywana sie czujnikw i sterowania cyfrowego wszystko powizane za pomoc tanich i wydajnych komputerw, to okae si, e miasta przeksztacaj si w zewntrzne komputery21. Efektem cyfrowej transformacji miast w ich inteligentne odpowiedniki jest generowanie olbrzymich iloci danych. Na kwesti t zwraca uwag m. in. Darrell Smith z firmy Microsoft. W jednej ze swoich prezentacji dotyczcych smart city stwierdzi on: Give me a little data and Ill tell you a little. Give me a lot of data and Ill save the world (Dajcie mi niewiele danych, to powiem wam niewiele. Dajcie mi peno danych, to zbawi wiat) 22. Ten cytat pokazuje, jak wan rol w kontekcie inteligentnych miast bdzie odgrywa przetwarzanie duych wolumenw danych. Jako praktyczny przykad wykorzystania danych zwizanych z funkcjonowaniem miasta mona poda rozwizanie zastosowane w Sztokholmie. Kamery automatycznie odczytuj numery rejestracyjne pojazdw wjedajcych do miasta, a system poboru opat drogowych wystawia rachunki zrnicowane w zalenoci od przebytej trasy. Dziki temu czas przejazdu przez centrum skrci si dwukrotnie, a emisja spalin zmalaa o 15%. Podobny system pozwala ograniczy zuycie wody (stosuje je np. firma wodocigowa Sonoma County Water Agency w Kalifornii), a tym samym poprawi jako usug wiadczonych mieszkacom. Jeszcze inne rozwizanie zostao wprowadzone w Singapurze. Opracowano tam platform informatyczn o nazwie LIVE Singapore23. Jej celem jest prowadzenie bada, na podstawie danych zbieranych w czasie rzeczywistym przez olbrzymi liczb urzdze komunikacyjnych, mikrokontrolerw i czujnikw, tempa

C. Ratti, A. Townsend, Splot spoeczny, Scientific American. wiat nauki padziernik 2011, nr 10 (242), s. 32-35.
21

Por.: http://www.microsoft.com/en-us/news/stories/88acres/88-acres-how-microsoft-quietly-builtthe-city-of-the-future-chapter-1.aspx (dostp 20 padziernika 2013 r.).

22 23

Por.: http://senseable.mit.edu/livesingapore/index.html (dostp 26 padziernika 2013 r.). 11

ycia metropolii z minuty na minut. Wyniki pomagaj pozwalaj optymalizowa organizacj miasta i dowiadcza go w zupenie nowy sposb. W tym miejscu warto wskaza, e jest to platforma otwarta, umoliwiajca uytkownikom wsptworzenie aplikacji dedykowanych, rozwizujcych konkretne problemy zwizane z yciem w miecie. Zagadnienie efektywnego wykorzystania zgromadzonych przez miasta danych wystpuje rwnie w Polsce. Jednostki miejskie s producentami wielkiej iloci danych (niektrzy uywaj wrcz pojcia fabryki danych) majcych posta zarwno ustrukturalizowan (nie ma wwczas wikszych problemw z ich gromadzeniem i przetwarzaniem przynajmniej od strony technicznej), jak i nieustrukturalizowan (z t kategori danych miasta, zwaszcza w Polsce, sobie cakowicie nie radz). Mona wyrni kilka kategorii problemw z przetwarzaniem danych w miecie. Wystpuj one z rnym nateniem w poszczeglnych zespoach miejskich w Polsce. Pierwsza kategoria dotyczy poziomu wiadomoci wrd miejskich decydentw, dotyczcego znaczenia informacji zarzdczej (jej fundamentem s waciwe zasoby danych). Cigle wydaje si, e jest to problem techniczny, ktry rozwie informatyk miejski. Decydenci nie widz korzyci z dostpu do odpowiednio przetworzonych danych. W wielu wypadkach cigle jeszcze decyzje podejmowane s bardziej na zasadzie wyczucia, a nie wiarygodnych informacji. Druga kategoria problemw zwizana jest z wasnoci danych. Cigle poszczeglne rejestry i ewidencje przypisane s do poszczeglnych komrek i jednostek organizacyjnych, ktre wcale nie s zainteresowane dzieleniem si tymi zasobami danych (pomijam stosunkowo rzadkie przypadki, kiedy wymiana danych jest niedozwolona z mocy ustawy) w myl zasady: mam dane = mam wadz. Powoduje to konieczno duplikowania danych, brak moliwoci wprowadzenia mechanizmw reuycia pewnych zasobw itd. Problemy ze stanem posiadania danych przekadaj si na trudnoci w integracji poszczeglnych zasobw danych (a to z kolei utrudnia wprowadzenia podejcia procesowego w urzdach bo zaatwienie sprawy end-to-end wymaga przecie dostpu do danych zintegrowanych). Prby integracji rozbijaj si zarwno o aspekty technologiczne (cz rozwiza w miastach bya budowana bez interfejsw zewntrznych), jak i organizacyjne. Cigle bowiem pokutuje silosowa budowa rozwiza
12

informatycznych. By moe rozwizaniem tego problemu byoby powoanie roli CIO ( City Information Officer) lub CDO (City Data Officer) odpowiednio umocowanych urzdnikw miejskich kompleksowo zarzdzajcych problematyk integracji danych i interoperacyjnoci systemw. Decydenci w miecie powinni mie dostp do zintegrowanych danych pochodzcych z otoczenia urzdu. Naley zapewni przepyw danych bez barier (jest to jedno z hase The Open Group konsorcjum promujcego ide architektury korporacyjnej24). Kolejnym problemem jest niska jako danych zgromadzonych w ewidencjach i rejestrach miejskich. Najczciej s one bardzo sabo uporzdkowane. Brakuje regu walidacyjnych, nie zawsze s stosowane sowniki lub dane referencyjne. Brak jest take polityk (ang. policy) dziaania na rzecz podnoszenia jakoci danych. Jest to zagadnienie powizane z wacicielstwem danych. Informatyk miejski nie ustali pewnych zasad (czsto biznesowych) dotyczcych czyszczenia danych to musz zrobi komrki i jednostki merytoryczne. Warto wskaza, e zdecydowana wikszo polskich miast nie jest te przygotowana na rewolucj zwizan z wprowadzeniem internetu rzeczy 25. Na poziomie samorzdowym realizacja tej idei oznacza wprowadzenie duej liczby czujnikw, ktre na bieco przykazywayby do odpowiedniego centrum miejskiego dane o nateniu ruchu, pogodzie, wypadkach, awariach. Wikszo urzdw nie jest gotowa na przetworzenie tak pozyskanych informacji. Carlo Ratti oraz Anthony Townsend zwracaj wreszcie uwag na jeszcze jedn kwesti zwizan z realizacj inteligentnego miasta ich zdaniem przyjmujc odgrne koncepcje i zaoenia, projektanci z reguy nie s w stanie stworzy miasta, ktre zaspokaja potrzeby mieszkacw, odzwierciedla ich kultur lub sprzyja zrnicowaniu . Podkrelaj oni, e scentralizowane plany opieraj si na sztywnych zaoeniach odnonie do ludzkich oczekiwa, s wic nieodporne na zmiany i nieprzewidziane sytuacje. Co wicej projektanci koncentrujc si wycznie na wydajnoci, ignoruj

24 25

Por.: www.opengroup.org (dostp 26 padziernika 2013 r.).

Warto wskaza, e w chwili obecnej kada osoba ma przynajmniej dwa przedmioty podczone do Internetu. Szacuje si, e do 2015 r. ich liczba wzronie do siedmiu na pojedynczego uytkownika, a na caym wiecie bdzie wwczas 25 miliardw bezprzewodowo poczonych urzdze. 13

podstawowe cele, takie jak osignicie spjnoci spoecznej, poprawa jakoci ycia, demokracja i rzdy prawa. Zdaniem tych autorw odpowiedzi na przedstawione bolczki jest koncepcja realizacji inteligentnych miast na bazie podejcia z dou do gry. Jest to moliwe dziki otworzeniu przez wadze miast zgromadzonych danych. Dziki temu moliwe staje si tworzenie nowych rozwiza dla mieszkacw, bazujcych na danych publicznych przy czym ich twrcami s zarwno firmy, jak i organizacje pozarzdowe. W wielu wypadkach s to bardzo innowacyjne aplikacje, pozwalajce osobom nieposiadajcym wiedzy technicznej, czy te niepenosprawnym a nawet analfabetom uczestniczy w szerszym stopniu w yciu spoecznym26. Warto tu wskaza kilka ciekawych przedsiwzi: Oakland Crimespotting w Kalifornii zbudowane rozwizanie pozwala mieszkacom analizowa i tworzy interaktywne mapy przestpczoci z wykorzystaniem informacji dostarczanych na bieco przez rne media spoecznociowe oraz udostpnionych przez wadze baz danych. Nowy Jork w miecie tym wdroono rozwizanie o nazwie CompStat, ktre pomaga policji w opracowaniu szczegowych map przestpczoci. Rozwizanie to jest nakierowane na wspdziaanie z obywatelami maj oni dostp do zgromadzonych danych i prowadzenie analiz z ich wykorzystaniem. Zdaniem twrcw CompStat moe to doprowadzi do powstania nowych mechanizmw zwikszajcych poziom bezpieczestwa. Pary aby zebra jak najwicej wicej danych dotyczcych zanieczyszczenia powietrza, internetowy thinktank Fing w ramach projektu Green Watch przekaza paryanom 200 urzdze mierzcych stenie ozonu i poziom haasu. Wyniki udostpniano za porednictwem platformy Citypulse. Pierwsze testy w jednej z dzielnic dostarczyy ponad 130 tys. danych z pomiarw. Projekt ten udowodni, e obywatele s gboko zaangaowani w zagadnienia monitorowania rodowiska i jego ochrony. Oczywicie podejcie oddolne ma take sabe strony. Po pierwsze: w modelu tym prace nad ksztatem rozwiza wykorzystywanych w ramach miasta nigdy si nie

C. Ratti, A. Townsend, Splot spoeczny, Scientific American. wiat nauki padziernik 2011, nr 10 (242), s. 32-35.
26

14

kocz, co wicej w wielu miejscach wystpuje bariera elastycznoci (wynikajca z chaotycznego sposobu kreowania i wdraania nowych pomysw). Dlatego tak istotne s mechanizmy sprawnego wyszukiwania, oceniania i czenia ze sob dobrych pomysw sposobw na upowszechnianie najlepszych metod wykorzystania obywatelskich sieci. To wanie na tym etapie konieczne jest wczenie si aparatu miejskiego majcego zdolno do integracji potencjau technicznego przedsiwzi realizowanych odgrnie z innowacyjnoci inicjatyw oddolnych. Inn kwesti jest jak finansowa dziaalno zwizan z ponownym uyciem informacji udostpnianej przez miasta. Mae firmy wnosz zaangaowanie i kreatywno, ale bez korporacji i politykw nie da si zapewni odpowiedniej skali przedsiwzicia ani utrzyma duych systemw, ktre s podstaw dziaania innowacji. Wreszcie obywatele musz mie jednak pewno, e wadze miejskie nie potraktuj aktywnoci spoecznej jako pretekstu do wymigania si od zobowiza. Warto wreszcie zauway, e powstawaniu inteligentnych miast m.in. na bazie otwartych danych towarzysz zmiany spoeczne. Mieszkacy wczeni do zarzdzania swoj przestrzeni zyskuj podmiotowo i autonomi. Powoduje to, e klasyczny model rzdzenia, bazujcy na podstawie mandatu uzyskanego w wyniku wyborw (co najwyej odnawianego co jaki czas) powoli ustpuje miejsca czstemu wspdziaaniu ze spoeczestwem. W duej perspektywie czasu doprowadzi to najprawdopodobniej do zastpienia demokracji przedstawicielskiej jakimi formami wspdecydowania tym bardziej, e rozwj nowych technologii umoliwia kademu obywatelowi potencjalny stay udzia w rzdzeniu27.

E. Bendyk, M. Bonikowska, P. Rabiej, W. Romaski, Energia nowego miasta, Przyszo miast. Miasta przyszoci. Strategie i wyzwania innowacyjne, spoeczne i technologiczne, Raport ThinkTank, Warszawa 2013., s. 10.
27

15

4. Przykady udostpniania zasobw kultury

Inspirujcych przykadw ponownego udostpniania informacji publicznych dostarcza sfera kultury. Caa ta sfera zostaa zdefiniowana jako obszar informacji publicznej podlegajcej udostpnieniu dopiero w wyniku nowelizacji dyrektywy o ponownym udostpnianiu informacji, uchwalonej w 2013 r.28 Nie oznacza to jednak, e do czasu formalnego zobowizania instytucji publicznych zreszt ograniczonego rnymi wzgldami29 zasoby kultury i wiatowego dziedzictwa nie byy traktowane jako informacja, z ktr ze wzgldw edukacyjnych, kulturowych i spoecznych naley zapoznawa cae spoeczestwo. W propagowaniu idei otwierania zasobw kultury i dziedzictwa narodowego twrcy i aktywici ruchu otwartych zasobw odwouj si do odlegej historii, podajc przykad Diamentowej Sutry, dziea nalecego do kanonu pism buddyjskich. Znajdujcy si w Bibliotece Brytyjskiej egzemplarz przekadu tej sutry na jzyk chiski (pochodzcy z 868 r. n. e. i uwaany za najstarsz zachowan do dzi ksik drukowan) opatrzony jest inskrypcj do swobodnego rozpowszechniania30. Idea powszechnego udostpniania zasobw publicznych instytucji kulturalnych okrelana jako openGLAM (od ang. Galleries/Libraries/Archives/Museums Galerie/Biblioteki/Archiwa/Muzea) ma w Europie histori sigajc XVI wieku. Cho muzea w dzisiejszym znaczeniu tego sowa31, jako miejsca gromadzce obiekty majce warto historyczn, edukacyjn lub artystyczn, byy pocztkowo miejscami przechowywania prywatnych kolekcji wadcw, kapanw czy zamonych kolekcjonerw, to ju w okresie Renesansu w Woszech powstay muzea i galerie udostpniajce swoje zasoby publicznie (np. Muzeum Kapitoliskie w Rzymie oraz

Dyrektywa 2013/37/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. zmieniajca dyrektyw 2003/98/WE w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego.
28

Wicej na ten temat w opracowaniu Aspekty prawne i ekonomiczne ponownego wykorzystania informacji publicznej dla informatykw ujcie praktyczne na stronie http://www.opengovernment.pl/
29 30 31

R. Pollock, The Value of the Public Domain, Institute for Public Policy Research, Londyn, 2006, s. 3.

W staroytnej Grecji termin museion oznacza miejsce (wityni) powicone muzom, jako opiekunkom sztuki, przeznaczony take do uprawiania nauki taki charakter miaa np. Biblioteka Aleksandryjska. 16

Muzeum Watykaskie32). Nowych impulsw do upowszechniania zasobw zgromadzonych przez wadcw dostarczya filozofia Owiecenia, a potem idee Rewolucji Francuskiej. Najsynniejsze i najstarsze muzea oraz galerie europejskie (m.in. petersburska Kunstkamera, Muzeum Brytyjskie, Galeria Ufizzi, Ermita, Luwr), a z muzew w Polsce witynia Sybilli Izabeli Czartoryskiej w Puawach oraz kolekcja Stanisawa Kostki Potockiego w Paacu Wilanowskim, udostpniy swe zbiory w XVIII i XIX w., cho np. w pocztkach dziaalnoci publicznej otwartego w 1795 r. Muzeum Brytyjskiego chtni do obejrzenia zbiorw musieli o to wystpowa z wnioskiem na pimie. W wczesnych warunkach kulturowych zakrelao krg potencjalnych odbiorcw takiej informacji publicznej do ludzi na tyle wyksztaconych, e mieli takie potrzeby, dowiedzieli o takiej moliwoci i potrafili napisa wniosek (!). Trzeba bowiem zdawa sobie spraw, e na przeomie XVIII i XIX w. umiejtno czytania i pisania nawet w krajach o wysokim poziomie cywilizacyjnym wcale nie bya powszechna: np. w 1800 r. czyta umiao ok. 62% spord 8 mln mieszkacw wczesnej Anglii33. Wraz z klasycznym paternalistycznym XVIII-wiecznym modelem pastwa i jego administracji, wywodzcym si ze wzorw owieconego absolutyzmu zwaszcza w jego realizacji wczesnych Prusach i kontynuowanym przez wadze centralistyczne a do czasw dzisiejszych, uksztatowaa si odpowiadajca temu modelowi praktyka dziaania pastwowych instytucji kultury, w tym muzew i galerii. Bya ona charakterystyczna zwaszcza dla krajw o duej roli pastwa w tej dziedzinie albo pastwa propagujcego ide pielgnacji kultury narodowej (np. Francja) albo pastwa omnipotentnego, ktre realizuje misj powszechnego nauczania wszystkich obywateli, co byo charakterystyczne dla krajw tzw. demokracji socjalistycznej w naszym regionie Europy przed przemianami ustrojowymi 1989 r. Niezalenie od ustroju gwne instytucje kultury, dysponujce najwikszymi zasobami, stosoway tradycyjny model jednokierunkowej transmisji od instytucji kultury do cakowicie biernego odbiorcy przekazu kulturalnego i edukacyjnego. lady takiego podejcia w muzeach widoczne s do dzisiejszego dnia, m. in. w postaci pilnie przestrzeganego zakazu dotykania,

Pierwsze zbiory Muzeum Kapitoliskiego zostay w 1471 r. podarowane miastu Rzym w celu ich udostpnienia przez papiea Sykstusa IV, natomiast pocztkiem Muzeum Watykaskiego bya upubliczniona w 1506 r. kolekcja rzeb zgromadzonych przez papiea Juliusz a II.
32

T. Schlossberg, Literacy Rates (http://www.mcsweeneys.net/articles/literacy-rates dostp 13 listopada 2013 r.)

33

17

fotografowania, a nawet zbliania si do wystawionych eksponatw. Tradycyjnie nastawione muzea nie stosuj, a nawet nie szukaj rozwiza technicznych umoliwiajcych bliszy kontakt ze zgromadzonymi obiektami (np. wystawianie obok zabezpieczonych oryginaw ich odpowiednio przygotowanych kopii, czasem uzupenionych o rozwizania, wyjanienia, komentarze czy inne dodatki skuteczniej przenoszce przekaz edukacyjny ni same obiekty i ich zwyczajowe opisy na tabliczkach czy w katalogach). Model takiego przekazu kulturowego jest nieatrakcyjny dla modszego pokolenia, przyzwyczajonego ju do kontaktu ze zjawiskami i obiektami take ze sfery kultury przy uyciu rodkw komunikacji elektronicznej: Internetu, smart fonw , czy tabletw. Podejcie takie tworzy te szczeln barier dla osb niepenosprawnych, na przykad ociemniaych, cakowicie uniemoliwiajc im zapoznanie si z obiektami (rzebami, innymi obiektami trjwymiarowymi) poprzez zmys dotyku a trzeba tu przypomnie, e dostp do informacji publicznej oraz do dbr kultury jest podstawowym prawem czowieka, sformuowanym zarwno w konwencjach midzynarodowych, np. w Art. 27 Konwencji o Ochronie Praw Czowieka i Podstawowych Wolnoci z 1950 r.34, jak w konstytucjach narodowych. W Art. 6 Konstytucji RP jest jednoznaczne sformuowanie Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i rwnego dostpu do dbr kultury, bdcej rdem tosamoci narodu polskiego, jego trwania i rozwoju , za Art. 73 gosi: Kademu zapewnia si wolno twrczoci artystycznej, bada naukowych oraz ogaszania ich wynikw, wolno nauczania, a take wolno korzystania z dbr kultury. Ponadto jednym z podstawowych praw konstytucyjnych jest zakaz dyskryminacji, sformuowany w Art. 32. 1. Wszyscy s wobec prawa rwni. Wszyscy maj prawo do rwnego traktowania przez wadze publiczne. 2. Nikt nie moe by dyskryminowany w yciu politycznym, spoecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. 35 Z tych konstytucyjnych zasad mona wic wrcz wywodzi zakaz dyskryminacji osb niepenosprawnych, ktre to byway odcite od dbr kultury przez brak chci lub umiejtnoci otwierania zasobw kultury w sposb umoliwiajcy im dostp.

Konwencja o Ochronie Praw Czowieka i Podstawowych Wolnoci sporzdzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona nastpnie Protokoami nr 3, 5 i 8 oraz uzupeniona Protokoem nr 2 (Dz.U. 1993 nr 61 poz. 284).
34 35

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.(Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483). 18

Ani przepisy krajowe, ani zobowizania midzynarodowe a w przypadku krajw czonkowskich Unii Europejskiej dyrektywy Parlamentu Europejskiego oraz rozporzdzenia Komisji Europejskiej nie nakazyway publicznego udostpniania zasobw kulturalnych. Dyrektywa 2003/98/WE z listopada 2003 r. w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego zawieraa nawet wyrane stwierdzenie, i nie dotyczy ona dokumentw do ktrych prawa wasnoci intelektualnej nale do osb trzecich, dokumentw bdce w posiadaniu publicznych nadawcw radiowych i telewizyjnych, instytucji edukacyjnych i badawczych takich jak szkoy, uniwersytety, archiwa i biblioteki oraz jednostki badawcze oraz bdcych w posiadaniu instytucji takich jak muzea, biblioteki, archiwa, orkiestry, opery, balety i teatry. W polskiej ustawie z 2001 r. o dostpie do informacji publicznej (po jej nowelizacji w 2011 r.) znalazy si takie same wykluczenia: udostpnianie nie dotyczyo materiaw archiwalnych bdcych w dyspozycji archiww pastwowych, publicznych nadawcw radiofonii i telewizji, instytucji kultury (w tym samorzdowych) ani innych podmiotw prowadzcych dziaalno kulturaln, uczelni, Polskiej Akademii Nauk ani jednostek naukowych (informacji publicznych sucych ich dziaalnoci badawczej oraz dydaktycznej) oraz jednostek organizacyjnych systemu owiaty. Cho konwencje midzynarodowe i przepisy krajowe nawet tak wysokiej rangi jak konstytucje zawieraj deklaratywne zobowizania dotyczce dostpu do kultury jako prawa czowieka i obywatela, to jednak publiczne udostpnianie zasobw instytucji GLAM byo przez duszy czas kwesti strategii i praktyki dziaania samych instytucji kultury i ich organw zaoycielskich przewanie resortw kultury poszczeglnych krajw. Jednak mimo braku obowizku legislacyjnego rosa wiadomo wartoci spoecznej, edukacyjnej i gospodarczej zasobw kultury. Znalazo ono odzwierciedlenie nie tylko w dziaaniach rodowisk twrcw i popularyzatorw kultury we wszystkich krajach, przybierajcych formy wspomnianego ruchu OpenGLAM, ale take w dokumentach oficjalnych. Na przykad w zaleceniach Komisji Europejskiej z padziernika 2011 r., dotyczcych digitalizacji i udostpniania w Internecie dorobku kulturowego stwierdzono: naley () wspiera digitalizacj materiaw bdcych w posiadaniu bibliotek, archiww i muzew, aby Europa moga utrzyma swoj wiodc pozycj na wiecie w dziedzinie kultury i treci kreatywnych i aby moga wykorzystywa swoje bogactwo kulturowe w optymalny sposb. Wedug oszacowa Komisji Europejskiej brane kreatywne, korzystajce w sposb twrczy i innowacyjny z
19

zasobw kultury wytwarzaj ju ponad 3% PKB krajw UE, dajc te ok. 3% miejsc pracy. Szczeglnie silnych impulsw do rozwoju bran kreatywnych (ktre zyskay nawet okrelenie przemysu kreatywnego) dostarczyy technologie informacyjnye zarwno dziki digitalizacji istniejcych zasobw kultury, jak i tworzeniu utworw dzie natywnie cyfrowych (powstaych od razu w formie cyfrowej we terminologii angielskiej nazywanych born digital). Przykadem inicjatywy udostpnienia zasobw kultury, ktra wyprzedzia obowizujc dzi regulacj, jest Europeana. Ta wirtualna cyfrowa biblioteka gromadzca zasoby kulturalne Europy ma ju niemal 10-letnia histori. W kwietniu 2005 r. szeciu szefw rzdw krajw czonkowskich UE zwrcio si do Prezydencji Rady Europejskiej oraz do Komisji w sprawie utworzenia wirtualnej europejskiej biblioteki, sucej udostpnieniu wszystkim zainteresowanym europejskiego dorobku kulturalnego i naukowego. Komisja Europejska wczya ten pomys do strategii i2010 Europejskie spoeczestwo informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia36 i przedstawia go w komunikacie z wrzenia 2005 r. i2010: biblioteki cyfrowe37. W komunikacie tym KE przypomniaa, e w 2001 r. z tradycyjnych bibliotek w krajach UE25 korzystao ponad 138 mln zarejestrowanych uytkownikw, za cakowita liczba ksiek oraz rocznikw periodykw w europejskich bibliotekach wynosia wtedy ponad 2,5 mld. Rol zasobw kulturowych, take w postaci cyfrowej podkrelia te Konwencja UNESCO z 2005 r. dotyczca rnorodnoci kulturowej, ratyfikowana przez UE w 2006 r. Inicjatywa i2010: biblioteki cyfrowe kontynuowaa dziaania uwzgldnione w planie dziaa eEurope z 2000 r. oraz w przyjtych w roku 2001 Zasadach z Lund i w zwizanym z nimi Planie dziaa z Lund. Plany dalszych akcji w sferze udostpniania dorobku kulturalnego sformuowano w zaleceniu Komisji w sprawie digitalizacji z

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomicznospoecznego oraz Komitetu Regionw i2010 Europejskie spoeczestwo informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia COM(2005) 229 kocowy z 1 czerwca 2005 r.
36

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomicznospoecznego oraz Komitetu Regionw i2010: biblioteki cyfrowe COM(2005) 465 kocowy z 30 wrzenia 2005 r.
37

20

200638. W dokumencie tym zalecono pastwom czonkowskim dziaania w celu optymalizacji wykorzystania przy pomocy Internetu gospodarczego i kulturalnego potencjau europejskiego dziedzictwa kulturowego. Wrd tych dziaa optymalizacyjnych wymieniono wspieranie produkcji materiaw cyfrowych wykorzystujcych zasoby bibliotek, archiww i muzew. Dostp do tych materiaw przez Internet umoliwia nie tylko wykorzystanie ich przez obywateli w nauce, pracy i rekreacji oraz zbudowanie w Internecie wyranego profilu rnorodnego i wielojzycznego dziedzictwa kulturowego Europy. Podkrelono, e materiay cyfrowe (zarwno zdigitalizowane materiay tradycyjne, jak i treci powstae od pocztku w postaci cyfrowej) mog by wykorzystywane w rnych sektorach gospodarki, zwaszcza w turystyce i w edukacji, a take w dziaalnoci twrczej jako podstawowy materia dla tzw. przemysw kreatywnych. By to wic postulat dotyczcy ponownego udostpniania zasobw kultury jako informacji publicznej. W Europejskiej Agendzie Cyfrowej w 2010 r. zaplanowano liczne dziaania dotyczce udostpniania dbr kultury poczwszy od uproszczenie zarzdzania prawami autorskimi, tzw. licencjonowania transgranicznego i ujednolicenia zasad stosowania ochrony prawno-autorskiej we wszystkich krajach czonkowskich oraz stworzenie ram prawnych majcych uatwi cyfryzacj i rozpowszechnianie dzie kultury w Europie w tym rozwizanie problemu utworw osieroconych a po zapowied poszerzenie zakresu dyrektywy dotyczcej ponownego udostpniania informacji publicznych. Od 2008 r. krystalizoway si zamierzenia Komisji Europejskiej w sprawie wsplnego wirtualnego zasobu cyfrowego dziedzictwa kulturalnego krajw czonkowskich Europejskiej Biblioteki Cyfrowej nazwanej Europeana. Prototyp tej wirtualnej biblioteki, galerii, muzeum i sali wystawienniczej a cilej: zestawu takich wirtualnych obiektw poczonych ze sob hipertekstowymi odsyaczami (linkami) uruchomiony zosta w listopadzie 2008 r. Europeana to bardzo ambitne przedsiwzicie krajw czonkowskich UE, majce na celu publiczne udostpnienie caego dorobku kulturowego Europy. Deklarowanym celem jest udostpnienie za porednictwem

Zalecenie Komisji w sprawie digitalizacji i udostpnienia w Internecie dorobku kulturowego oraz w sprawie ochrony zasobw cyfrowych z dnia 24 sierpnia 2006 r. (2006/585/WE).
38

21

Europeany w postaci cyfrowej wszystkich arcydzie nalecych do domeny publicznej (najwaniejszych dzie oraz obiektw kulturowych i historycznych, wskazanych i wybranych przez pastwa czonkowskie). Zaoono, e w tym celu do 2025 r. wykonana zostanie digitalizacja caego dziedzictwa kulturowego Europy, za jako cel poredni okrelono zgromadzenie w Europeanie do 2015 r. 30 mln obiektw zdigitalizowanych i natywnie cyfrowych. Cel ten wydaje si moliwy do osignicia, zwaywszy, e po pocztkowych problemach z finansowaniem39 oraz z prawami do utworw osieroconych w 2011 r. rozwj tej wirtualnej biblioteki nabra ywszego tempa. Wedug danych Europeany do koca padziernika 2013 r. w tej wirtualnej bibliotece i galerii zgromadzono cznie ponad 29,6 mln obiektw, w tym 17,2 mln zdigitalizowanych obrazw, rysunkw, map i fotografii, 11,7mln obiektw tekstowych (ksiek, czasopism, listw, pamitnikw i dziennikw oraz innych archiwaliw, ponad 484 tys. plikw dwikowych od zapisw fonograficznych na woskowych walcach po rejestracje audycji radiowych, ponad 198 tys. zapisw wideo (filmw, rejestracji emisji telewizyjnych i innych materiaw wideo) i 14746 zapisw obiektw 3D (odwzorowa obiektw trjwymiarowych). W Europeanie Polska nie odstaje od czowki europejskiej: z 1,632 milionem udostpnionych obiektw jestemy na smym miejscu spord pastw europejskich (UE i EOG) pod wzgldem cznej liczby obiektw udostpnionych w Europeanie (na pierwszym miejscu s Niemcy: 4,448 mln obiektw). Pod wzgldem liczby odwiedzajcych portal w cigu 12 miesicy od poowy listopada 2012 do poowy padziernika 2013 r. Polska bya na szstym miejscu: 351,6 tys. spord 4,2 mln unikalnych odwiedzajcych (w liczbie odwiedzajcych uwzgldniane s take kraje pozaeuropejskie, np. z USA odwiedzio European w tym okresie 307,8 tys. osb). Europeana jest bardzo wana z punktu widzenia ponownego udostpniania informacji publicznej z nastpujcych powodw: 1. realizuje ona model, w ktrym wsppracujce z ni instytucje (w poowie 2013 r. ok. 2300 europejskich instytucji publicznych, gwnie muzew i

W pocztkowym okresie uruchamiania wersji produkcyjnej, na lata 2009-2011 na projekt Europeana przewidziano zaledwie 6,2 mln EUR w ramach programu eContentplus. Wedug strategii Europeana Strategic Plan 2011-2015 w latach 2011-2015 finansowanie miao wynosi ok. 5 mln EUR rocznie.
39

22

galerii)40 oraz osoby fizyczne zarwno korzystaj z zasobw Europeany, jak i udostpniaj jej swoje zasoby. Warto zauway, e jest to udostpnianie informacji w obie strony ponowne udostpnianie danych zebranych przez instytucje publiczne obywatelom i przedsibiorcom oraz udostpnianie danych zebranych przez obywateli instytucjom publicznym. Przykadem kolekcji budowanej na Europeanie przez obywateli jest zbir obiektw zwizanych z I wojn wiatow, przygotowywany na 100 rocznic wybuchu wojny. Do koca padziernika 2013 roku na portalu Europeany udostpnionym pod adresem www.europeana1914-1918.eu zebrano ju ponad 52 tys. zdigitalizowanych obiektw pochodzcych gwnie od osb fizycznych zeskanowanych fotografii, pocztwek, listw, dokumentw i innych pamitek osobistych. 2. Europeana stosuje niejako z definicji otwarte dane i oprogramowanie o otwartym kodzie rdowym. Tworzy te oraz bezpatnie udostpnia interfejsy programowe (np. Europeana Open Search API) oraz technologie opisw (metadanych) gromadzonych obiektw. Ogromna baza obiektw kulturalnych zgromadzona w Europeanie udostpniana jest do ponownego wykorzystywania na podstawie owiadczenia Creative Commons CC0 Public Domain Dedication, co oznacza, e kady moe korzysta z metadanych w dowolnym celu artystycznym, edukacyjnym, komercyjnym bez adnych zastrzee. Rezultatem takiej polityki jest moliwo korzystania z API do tworzenia innowacyjnych usug internetowych (ang. webservices), a take gier i innych aplikacji na tablety i smartfony. Stosowanie licencji typu CC0 oznacza, e metadane Europeany mog by wykorzystywane w pracach nad rozwojem tzw. Linked Open Data.41

Polska jest na smym miejscu spord pastw europejskich (UE i EOG) pod wzgldem cznej liczby obiektw udostpnionych w Europeanie (1,632 mln na pierwszym miejscu s Niemcy: 4,448 mln obiektw). Pod wzgldem liczby odwiedzajcych portal w cigu 12 miesicy od poowy listopada 2012 do poowy padziernika 2013 r. jestemy na szstym miejscu (351,6 tys. spord 4,2 mln unikalnych odwiedzajcych w liczbie odwiedzajcych uwzgldniane s take kraje pozaeuropejskie, np. z USA odwiedzio European w tym okresie 307,8 tys. osb).
40

Linked Open Data jest metod publikowania danych strukturalizowanych pozwalajc na wzajemne wizanie i uzupenianie metadanych, co umoliwia wyszukiwanie rny ch reprezentacji tej samej treci i tworzenie odsyaczy midzy powizanymi zasobami.
41

23

Gwnym polskim partnerem Europeany i kilku innych prestiowych serwisw udostpniajcych zasoby kulturowe i realizujcych zasady otwartych danych i otwartego dostpu jest Federacja Bibliotek Cyfrowych (FBC) internetowy serwis, ktrego celem jest gromadzenie, przetwarzanie i udostpnianie informacji o polskich zbiorach kultury i nauki dostpnych on-line42.

rdo: serwis informacyjny Federacji Bibliotek Cyfrowych (http://fbc.pionier.net.pl/pro/)

Rysunek 1. Schemat dziaania FBC

Uytkownicy mog korzysta on-line bezporednio ze zbiorw instytucji wsppracujcych z FBC dostpnych w poszczeglnych bibliotekach cyfrowych (Rysunek 1). Do szukania konkretnego obiektu mog korzysta z oglnych wyszukiwarek, jednak trudno jest potwierdzi wiarygodno wynikw (m.in. z powodu pozycjonowania stosowanego komercyjnie szukane strony mog zosta przez nich wrcz niezauwaone wrd duej liczby stron przypadkowych). Dlatego FCB udostpniaj mechanizmy duo dokadniejszego przeszukiwania tylko wybranych rde danych, bazujc na aktualizowanej co noc bazie danych o obiektach udostpnianych w sieci przez polskie instytucje wsppracujce z FBC. Uytkownicy przeszukujc t baz otrzymuj odsyacze wanie do tych obiektw. FBC udostpnia nieodpatnie i bez adnych ogranicze licencyjnych interfejsy wykorzystujce powszechnie uywane standardy komunikacyjne (HTTP, XML). Funkcje udostpniane przez te interfejsy (mechanizm do wykrywania duplikatw, interfejs OpenSearch do przeszukiwania FBC, zestawienie Bazy Bibliotek Cyfrowych w pliku CSV)

Operatorem FBC Poznaskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe, a w jego ramach Zesp Bibliotek Cyfrowych PCSS.
42

24

mog by powszechnie wykorzystywane do tworzenia zewntrznych aplikacji. FBC moe udostpnia wybranym podmiotom take dane gromadzone z polskich instytucji nauki i kultur, poprzez interfejs OAI-PMH43. FBC pracuje te nad udostpnieniem danych w postaci Linked Open Data44. W sferze kultury uksztatowaa si ciekawa praktyka udostpniania informacji publicznej w modelu niekomercyjnym, w celu osignicia okrelonych korzyci spoecznych. W modelu takim instytucje kultury udostpniaj dane nieprzetworzone czy te podstawowe, za wolontariusze dokonuj ich przetworzenia i udostpniaj je w przetworzonej formie tym instytucjom po to, by mogy je upowszechnia. W rezultacie dochodzi nie tylko do ponownego, ale do wielokrotnego wzajemnego udostpniania informacji publicznych. Histori takich dziaa rozpocz Projekt Gutenberg przedsiwzicie zainicjowane przez amerykaskiego futuryst i popularyzatora technologii informacyjnych Michaela S. Harta, twrc pojcia e-booka, ktry w 1971 r. (a wic niemal wier wieku przed upowszechnieniem Internetu) rcznie przepisa i rozesa do uytkownikw sieci komputerowej amerykask Deklaracj Niepodlegoci. Uruchomiony przez niego i trwajcy ju ponad 40 lat projekt polega na transkrybowaniu przez wolontariuszy ksiek nalecych do domeny publicznej (prawa autorskie wygasy) lub te udostpnionych w tym celu przez autorw (posiadaczy praw autorskich). W listopadzie 2013 r. w katalogu Projektu Gutenberg byo ponad 44 tys. ksiek, w tym kilkadziesit transkrybowanych przez polskich uczestnikw projektu 45. Transkrypcja wykonywana jest przewanie z uyciem oprogramowania OCR46, ale tekst po uyciu programw OCR podlega rcznej weryfikacji i edycji wykonywanej przez ochotnikw albo tych samych, ktrzy dokonali transkrypcji, albo tych, ktrzy zgosili si do redagowania i edycji transkrybowanych tekstw. W ostatnich latach amerykaska fundacja non-profit World Public Library, ktra sponsoruje Projekt Gutenberg, uruchomia przedsiwzicie rwnolege i powizane z oryginalnym: ju nie tylko koncentruje si na wyszukiwaniu i transkrypcji ksiek z domeny publicznej, ale take

43 44 45 46

The Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting http://fbc.pionier.net.pl/pro/wspolpraca/api/ (dostp 5 grudnia 2013 r.) http://www.gutenbergnews.org/ (dostp 30 listopada 2013 r.)

OCR (ang. Optical Charakter Recognition) oprogramowanie do rozpoznawania pisma drukowanego lub rcznego i transkrypcji do postaci maszynowej 25

namawia autorw wspczesnych do bezpatnego publikowania swoich utworw na witrynie projektu. W czci serwisu nazwanej Project Gutenberg Self-Publishing Portal na pocztku grudnia 2013 r. byo ponad 2,2 tys. utworw (ksiek i tomikw poezji) w formacie PDF. Przykadem wzajemnego udostpniania informacji publicznej z udziaem wolontariuszy s przedsiwzicia o bardzo duej randze i uytecznoci spoecznej a mianowicie transkrypcja publikacji tekstowych (ksiek) na audiobooki dla osb niewidzcych lub niedowidzcych oraz na udostpnianiu treci audiowizualnych osobom niesyszcym (przez opisywanie dwikw i transkrypcj wypowiedzi na teksty). Projekt taki prowadzi np. Narodowy Instytut Audiowizualny zapraszajc pod hasem Dodaj transkrypcj ochotnikw do wsppracy przy transkrypcjach utworw audiowizualnych.47

http://www.nina.gov.pl/kultura-2_0/sam-to-zr%C3%B3b/dodaj-transkrypcj%C4%99 (dostp 2 grudnia 2013 r.)

47

26

5. Otwarte dane w nauce przykady udostpniania

Na razie adne regulacje prawne ani na szczeblu midzynarodowym, ani na krajowym nie nakazuj udostpniania produktw i danych naukowych jako informacji publicznej podlegajcej ponownemu udostpnianiu. Jednak pod wypywem technologii informacyjnych tradycyjny model upowszechniania wynikw bada naukowych zaczyna si obecnie zasadniczo zmienia. W uproszczeniu mona powiedzie, e podstawowymi rezultatami procesu badawczego s zebrane dane oraz publikacja opisujca wyniki bada. Od XVII wieku, ktry mona uzna za pocztek nowoytnej nauki, uksztatowa si tradycyjny model upowszechniania nauki i rezultatw bada naukowych. Pojawiy si wtedy pierwsze czasopisma naukowe, ktre byy niejako rozszerzeniem korespondencji prowadzonej przez badaczy, informujcych si nawzajem w listach o swoich koncepcjach, pracach i wynikach bada. Od tamtych czasw norm stao si publikowanie omwie i wynikw bada w czasopismach naukowych. Praktycznie rzecz biorc odkrycie, ktrego wyniki nie zostay opisane w tych czasopismach lub w innych wydanych publikacjach, byo nieistotne . Byo to zreszt oczywiste odkrycie, ktre pozostaje ukryte w wiadomoci czy w zapiskach badacza, nie przedostaje si do wiadomoci publicznej i nie zwiksza kapitau wiedzy ludzkoci. Ten tradycyjny model komunikacji naukowej przetrwa niemal niezmieniony do koca XX w. Zosta on uzupeniony i obudowany formalnymi reguami recenzowania publikacji (peer-review) oraz sformalizowanymi systemami punktacji za publikacj prac. Dzi pozycja, reputacja, a nawet stanowisko (w rozumieniu etatu i umowy o prac) naukowca zale od liczby publikacji w czasopismach naukowych klasyfikowanych pod wzgldem prestiu, pozycji i jakoci oraz od liczby cytowa danej pracy w tych czasopismach. Dostp dla autorw do czasopism i publikacji naukowej jest niejako z definicji dostpem dla wybranych dla tych, ktrzy osignli wyniki badawcze zwikszajce kapita intelektualny i dobro ludzkoci. Jednak w ostatnich latach na tradycyjnym rynku wydawnictw naukowych pojawiy si tendencje niekorzystne, zdaniem krytykw wynikajc z powstawania swoistego oligopolu najwikszych wydawnictw naukowych, dyktujcych koszty publikacji i subskrypcji albo nieuzasadnione rzeczywistymi wydatkami, albo po prostu niemoliwe do uniesienia przez instytucje naukowe zarwno te, ktre nabywaj publikacje, jak i te, ktre uzyskuj prawo do publikacji.
27

Tradycje otwartej nauki sigaj epoki Owiecenia i zwizane s z ksztatowaniem si modelu nowoytnej edukacji powszechnej i demokratycznej. Jednak dopiero w ostatnich latach wraz z rozwojem rodkw komunikacji elektronicznej i istotnym wzrostem dostpnoci serwisw sieciowych oraz moliwoci i zapotrzebowania ich uytkownikw przybray one obecn form ruchu, ktry nazywany jest Open Access (otwartego dostpu). W lad za nim pojawi si ruch Otwartej Nauki, przy czym termin ten jest rozszerzany w stron otwartej wiedzy w rozumieniu sformuowanym przez Inicjatywy te mocno si zaktywizoway szczeglnie w ostatniej dekadzie. Ich uczestnikami s zarwno sami badacze, jak i szeroko rozumiani odbiorcw wynikw ich prac. Tendencj sprzyjajc tym inicjatywom jest fakt, e koszty publikacji w wiatowej sieci oraz koszty dostpu do obiektw cyfrowych zamieszczonych w Internecie w cigu ostatniej dekady ulegy radykalnemu obnieniu i to nie tylko w porwnaniu z tradycyjn sfer drukowanych czasopism naukowych oraz publikacji ksikowych, ale take w porwnaniu z kosztami dostpu do Internetu czy posiadania komputera sprzed 10 lat. Nie istnieje jedna przyjta definicja zasad Open Access, cho uksztatoway si ju zasady praktyczne, a take mniej lub bardziej sformalizowane kryteria Otwartego Dostpu. Upowszechniy si kryteria i definicja opublikowana przez brytyjsk Open Knowledge Foundation (OKF), w listopadzie 2013 r. dostpna w wersji 1.148. Warto zauway, e OKF posuguje si pojciem szerszym od Otwartej Nauki, a mianowicie Otwartej Wiedzy (ang. Open Knowledge), obejmujcej: tre utworw muzycznych, filmowych, ksiek itp., dane naukowe, historyczne, geograficzne i inne, informacje urzdowe

cznie nazywanych utworami (ang. work). Wedug definicji OKF praca/utwr/dzieo jest otwarte, jeli sposb jego rozpowszechniania spenia nastpujce kryteria:

48

http://opendefinition.org/okd/ (dostp 3 listopada 2013 r.) 28

1. dostpno utwr powinien by dostpny w caoci, w dogodnej i umoliwiajcej modyfikacj formie, po kosztach nie wyszych ni rozsdne koszty wytworzenia jego kopii lub do pobrania bezpatnie; 2. redystrybucja licencja (czyli prawne okrelenie zasad udostpniania utworu) nie powinna ogranicza adnej ze stron w sprzedawaniu utworu samego w sobie czy dzieleniu si nim, take jeli jest on czci zbioru utworw pochodzcych z wielu rnych rde. Sprzeda czy dystrybucja na tych zasadach nie podlega opatom licencyjnym czy innym; 3. ponowne uycie licencja musi zezwala na modyfikowanie i tworzenie utworw zalenych oraz na ich rozpowszechnianie na zasadach obowizujcych dla oryginalnego utworu; 4. brak ogranicze technologicznych utwr musi by udostpniony w takiej formie, aby nie wystpoway adne technologiczne przeszkody dostpnoci, redystrybucji czy opracowania. Brak ogranicze moe by osignity poprzez stosowanie danych w otwartych formatach, ktrych specyfikacja jest dostpna publicznie i bezpatnie i ktre nie zakadaj adnych ogranicze dotyczcych i wykorzystania; 5. rozpoznanie autorstwa licencja moe wymaga rozpoznania autorstwa twrcw bd wsptwrcw danego utworu jako warunku dla redystrybucji i ponownego uycia; 6. integralno licencja jako warunek dla rozpowszechniania zmienionego utworu moe wymaga, aby dzieo to wystpowao pod innym tytuem lub aby miao inny numer wersji ni dzieo oryginalne; 7. zakaz dyskryminacji w stosunku do osb lub grup ludzi korzystajcych z utworu; 8. zakaz dyskryminacji pl eksploatacji licencja nie moe ogranicza niczyjego korzystania z utworu na swoistym polu eksploatacji. Na przykad licencja nie moe ogranicza wykorzystywania utworu w biznesie lub w badaniach genetycznych; 9. dystrybucja licencji prawa doczone do utworu musz odnosi si do wszystkich, ktrzy bd korzysta z danego dziea, bez koniecznoci pozyskiwania dodatkowych licencji;
29

10. licencja nie musi by swoista dla zbioru prawa doczone do utworu musz dotyczy go bezporednio, a nie konkretnego zbioru, ktrego utwr jest czci. Jeeli utwr zostaje wydzielony ze zbioru i jest uywany i rozpowszechniany zgodnie z zasadami licencji, wszystkie strony, ktre otrzymay utwr, powinny mie te same prawa, co strony, ktre otrzymay utwr w oryginalnym zbiorze. 11. licencja nie moe ogranicza rozpowszechniania innych utworw licencja nie moe narzuca ogranicze na utwory, ktre s rozpowszechniane wraz z licencjonowanym utworem, np. licencja nie moe wymaga, by wszystkie utwory rozpowszechniane na tym samym noniku byy otwarte.49 Z wielu powodw nasuwaj si skojarzenia do podstawowych swobd korzystanie z wolnego i otwartego oprogramowania, sformuowanych przez Richarda Stallman jeszcze w latach 80. XX wieku: swobody uywania, badania, kopiowania, modyfikowania i dalszej dystrybucji. Skojarzenie te nie s przypadkowe niektrzy autorzy (np. Jamais Cascio w 2004 r.) otwart nauk nazwali nauk o otwartym kodzie rdowym50. W odniesieniu do metod udostpniania wiedzy w sieci warto te pamita, e epokowe osignicie Tima Berners-Lee, wsptwrcy i jeden z pionierw usugi WWW, powstao wanie na potrzeby wsppracy naukowcw. Usuga WWW bya metod czenia informacji pochodzcych wielu autorw w sie dokumentw hipertekstowych. Mona zreszt sign do czasw dawniejszych: ukad okresowy pierwiastkw opracowany zosta przez Dmitrija Mendelejewa na podstawie wynikw wczeniejszych bada, opublikowanych i powszechnie dostpnych. Pocztkowo Otwarta Nauka oznaczaa swobodny dostp do publikacji naukowych. Uksztatoway si dwie drogi takiego dostpu, nazwane drog zot i drog zielon: droga zota polega na opublikowaniu artykuu w recenzowanym otwartym czasopimie (obecnie jest ju ponad 5 tys. czasopism typu Open Access, ukazuje si w nich ok. 10-15% wszystkich recenzowanych rocznie artykuw); droga zielona polega na umieszczeniu publikacji przez samego naukowca lub jego instytucj w otwartym repozytorium, gdzie s gromadzone i udostpniane.

Pene tumaczenie wersji 1.0 definicji w przekadzie Jarosawa Lipszyca dostpne jest pod adresem http://opendefinition.org/okd/polszczyzna/ (dostp 19 listopada 2013 r.)
49 50

http://www.worldchanging.com/archives/001090.html (dostp 19 listopada 2013 r.) 30

Repozytoria takie s zazwyczaj utrzymywane przez orodki akademickie i instytuty badawcze. Mona tam umieszcza zarwno publikacje naukowe niepublikowane i nierecenzowane (preprinty), jak i publikacje zrecenzowane i zaakceptowane do druku (postprinty). Dalszy rozwj ruchu Otwartego Dostpu poszed w kierunku zastosowania modelu otwartego dostpu nie tylko do publikacji wynikw bada, ale do caoci pracy naukowej a wic w kierunku Otwartej Nauki. Otwarta Nauka polega na stosowaniu zasad otwartoci na wszystkich etapach pracy i komunikacji naukowej: otwartym udostpnieniu danych badawczych, otwartych modelach wsppracy naukowej i wreszcie modelu nazwany badaniami prowadzonymi przy otwartym notatniku (ang. Open Notebook Science). Za filary Otwartej Nauki mona uzna: stosowanie otwartych standardw stosowanie przyjtych wsplnie, jednolitych zasad opisywania treci i informacji, tak by informacje te nadaway si do automatycznego przetwarzania stosowanie otwartych licencji, znoszcych bariery prawne ograniczajce dostp do treci naukowych przy czym dotyczy to nie tylko praw autorskich, ale take patentw czy np. regulacji specjalnych, jak ochrona prawno-autorska baz danych. Projekt Science Commons sformuowa cztery podstawowe zasady otwartej nauki: otwarty dostp do treci (zasada podobna do zaprezentowanej powyej zasady dostpnoci OKF); otwarty dostp do narzdzi wszelkich materiaw niezbdnych do powtrzenia danego badania (np. w biologii do kultur komrkowych, narzdzi genetycznych, odczynnikw); otwarty dostp do danych surowe dane z bada powinny by tak samo dostpne w domenie publicznej, jak opracowane na ich podstawie publikacje naukowe (z moliwoci swobodnego rozprowadzania, kopiowania, formatowania i czenia danych w celu wykorzystania ich w innych badaniach); otwarta cyberinfrastruktura publicznej infrastruktury do przechowywania danych i wynikw bada, zapewniajcej opis zawartych w

31

niej treci i danych oraz moliwoci swobodnego przeszukiwania, czenia ze sob danych z rnych rde itp.51 Naukami najwczeniej i najszerzej stosujcymi wspomniane wyej zasady s fizyka, astronomia, biologia molekularna i genetyka, geofizyka dyscypliny naukowe, w ktrych ju od lat uksztatowaa si tradycja udostpniania i wymiany danych. Np. w geofizyce pierwsze wiatowe centrw udostpniajce powszechnie dane n podstawie ustalonych standardw metadanych stosowanych dla opisu zbieranych wynikw powstay ju w kocu lat 50. XX wieku, jako rezultaty Midzynarodowego Roku Geofizycznego. Znane s powszechnie podobne centra danych astronomii: NASA/IPAC Extragalactic Database (NED) oraz Centre de Donnes Astronomiques de Strasbourg (CDS). W astronomii publiczne udostpnianie informacji w formie preprintw w otwartym archiwum ArXiv.org stao si wrcz norm. Ju lat 80. XX wieku publikacje z dziedziny astronomii, astrofizyki i dziedzin pokrewnych s katalogowane przez Smithsonian/NASA Astrophysics Data System (ADS). Baza danych ADS zawiera ponad 7 mln obiektw publikacji z czasopism naukowych, prezentacji z konferencji, tekstw z serwerach reprintw, raportw technicznych udostpnionych przez firmy. W genetyce przykadem otwartej wsppracy jest synny Human Genome Project, projekt badawczy wspfinansowany w ze rodkw publicznych. W wyniku tego projektu powstaa mapa ludzkiego genomu. Najstarsze dziaajce do dzi otwarte repozytoria danych i publikacji naukowych to m.in. Arxiv.org (Los Alamos, Stany Zjednoczone) fizyka, astronomia, matematyka, informatyka (wspomniany powyej); CogPrints (University of Southampton, Wielka Brytania) psychologia, lingwistyka i nauki kognitywne; The Networked Computer Science Technical Reference Library (NCSTRL) informatyka; RePEc (The University of Manchester, Wielka Brytania) i EconWPA (Washington University, Stany Zjednoczone) ekonomia;

http://sciencecommons.org/resources/readingroom/principles-for-open-science wersja polska za http://otwartanauka.pl/przewodnik-po-otwartej-nauce/5-otwarta-nauka/#foot_2 (dostp 3 grudnia 2013 r.)

51

32

Networked Digital Library of Theses and Dissertations (NDLTD Virginia Tech, Stany Zjednoczone) prace dyplomowe; CERN Document Server (Genewa, Szwajcaria) fizyka52.

Ciekawym przykadem wzajemnego udostpniania danych w modelu wspomnianym przy okazji omawiania Europeany jest niekomercyjne udostpnianie i ponowne wykorzystywanie informacji publicznej stosowane w projektach Otwartej Nauki z udziaem wolontariuszy wspomagajcych badania naukowe. Wspln cech takich projektw jest ich organizacja: naukowcy udostpniaj surowe dane do masowego przetwarzania, ochotnicy prowadz analizy, udostpniaj moce obliczeniowe, robi transkrypcje starych rde naukowych, z czego korzystaj naukowcy. Pierwsze takie projekty polegay na obserwowaniu tras migracji ptakw w USA jeszcze w latach 80. XIX wieku (projekt trwa ponad 90 lat). Natomiast pierwszym projektem z wykorzystaniem mocy obliczeniowych komputerw ochotnikw by SETI@Home, koordynowany przez Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley projekt, w ktrym w kosmicznym szumie radiowym usiuje si znale lady pozaziemskiej inteligencji. Cho od pocztku projektu, od 1999 r. do dzi nie udao si odnale takich ladw komunikacji, to cznie w projekcie wsppracowao ponad 2,5 mln komputerw ochotnikw (nadal pracuje ich ponad 200 tys.). Dzi najbardziej znane z takich projektw to Galaktyczne Zoo (klasyfikowanie przez ochotnikw milionw zdj galaktyk) , owcy Planet (poszukiwanie na udostpnionych zdjciach planet spoza naszego Ukadu Sonecznego) czy Old Weather (transkrypcja danych meteorologicznych z rcznie pisanych dziennikw pokadowych okrtw brytyjskiej Royal Navy dziki czemu udostpnione zostan dane meteorologiczne waciwie ze wszystkich wiatowych akwenw morskich i oceanicznych z ponad 100 lat). Warto te zauway bezporednie powizania koncepcji otwartej nauki z ideami otwartych zasobw edukacyjnych, zasadniczo uatwiajcych prowadzenie edukacji ustawicznej, nie koczcej si na uzyskiwaniu wiadectw ukoczenia poszczeglnych formalnych etapw ksztacenia stacjonarnego. W Polsce ide t aktywnie promuje wspomniana Koalicja Otwartej Edukacji.

52

http://otwartanauka.pl/przewodnik-po-otwartej-nauce/ruch-open-access/ (dostp 2 grudnia 2013 r.) 33

Przegld sytuacji i stanu otwartych zasobw edukacyjnych w Polsce na koniec 2012 r. zawiera publikacja UNESCO Open Educational Resources in Poland: Challenges and Opportunities53

Kamil liwowski, Karolina Grodecka, Open Educational Resources in Poland: Challenges and Opportunities (Moskwa 2013, UNESCO Institute for Information Technologies in Education) http://iite.unesco.org/pics/publications/en/files/3214727.pdf dostp 3 grudnia 2013 r.)
53

34

6. Technika autodiagnozy strony internetowych w realizacji idei otwartego rzdu

Zgodnie ze znanym powiedzeniem jeli nie moesz czego zmierzy, nie moesz tym zarzdza rwnie w przypadku wdraania idei otwartego rzdu niezbdne jest wprowadzenie mechanizmw oceny postpw prac w tym obszarze. W chwili obecnej prowadzone s pierwsze prby opracowania narzdzi metodycznych pozwalajcych oceni skuteczno podejmowanych inicjatyw. Nie ma jednake wyksztaconego standardu w tym obszarze, ktry mona byoby uzna za referencyjny. Autorska technika autodiagnozy w zakresie dostpnoci informacji na stronach internetowych jednostek publicznych w obszarze koncepcji otwartego rzdu nawizuje do modelu CMM (Capability Maturity Model Modelu Dojrzaoci Organizacyjnej) oraz do modelu CMMI (Capability Maturity Model Integration Zintegrowanego Modelu Dojrzaoci Organizacyjnej). Podejcia te zostay opracowane w Carnegie Mellon Software Engineering Institute na zamwienie amerykaskiego Departamentu Obrony54. Pierwotnie instrumenty te zostay opracowane w celu usprawnienia zarzdzania procesami tworzenia oprogramowania. Poczwszy od roku 1991 adaptowano je do potrzeb rnych dyscyplin, takich jak: inynieria systemw (SE-CMM Systems Engineering Capability Maturity Model), zintegrowany rozwj produktw i procesw (IPD-CMM Integrated Product Development Capability Maturity Model55), zarzdzanie zasobami ludzkimi (P-CMM People Capability Maturity Model56). Obecnie zastosowanie modeli dojrzaoci jest bardzo szerokie i obejmuje obszary od organizacji bada naukowych po zastosowania biznesowe i inynieryjne. Firma analityczna Gartner szacuje, e do tej pory zbudowano kilkaset modeli pochodnych o rnym zakresie i stopniu szczegowoci. Uznaje si je bowiem za przydatne narzdzia diagnostyczne i systematycznie wprowadza je do oceny i usprawniania organizacji w rnych

54 55

Por.: http://www.sei.cmu.edu/cmmi/

M. Dorsz, J. Nawrocki, ISO 9001:2000 z perspektywy CMMI a poznaska rzeczywisto , http://www.einformatyka.pl/article/show-bw/1048. K. Klincewicz, Rozwj kompetencji pracownikw w firmach offshoringowych, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Zarzdzanie Zasobami Ludzkimi 2005, nr 5, s. 40.
56

35

obszarach57. Mona zauway, e dziedzinowe modele dojrzaoci s rozwijane przede wszystkim przez praktykw oraz rodowiska akademickie, natomiast modele oglniejsze s wspierane przez due organizacje lub s efektem programw rzdowych58. Mimo tak duej popularnoci tego podejcia dopiero w 2009 r. sformuowano formaln modeli dojrzaoci. M. Kohlegger, R. Maier i S. Thalmann wskazali e: model dojrzaoci koncepcyjnie reprezentuje ilociowo lub jakociowo etapy rosncej zdolnoci elementw modelu do wykonania stawianych zada w celu ich oceny w odniesieniu do zdefiniowanych obszarw59. Definicja ta skupia si na ocenie (diagnozie). Jednak jak podkrelaj sami autorzy, modele naley traktowa rozszerzajco rwnie jako przewodnik dla menederw, wskazujcy w jakim kierunku naley podejmowa okrelone dziaania. Powysze modele opieraj si gwnie na koncepcji dojrzaoci w danym obszarze merytorycznym analizowanej jednostki. W wikszoci modeli ocena dojrzaoci odbywa si na podstawie odniesienia si do kwestii dotyczcych wiadomoci decydentw w danym obszarze, procesw wspierajcych, wprowadzenia okrelonych standardw itp. W modelach tych wyrnia si pi lub sze poziomw, poczwszy od poziomu pocztkowego, cechujcego si pen spontanicznoci w dziaaniu, brakiem procedur/procesw i standardw, a do poziomu pitego, gdzie organizacja w peni zoptymalizowana i ukierunkowana na okrelone wczeniej cele. Z tego powodu przyjo si, e poszczeglne poziomy okrelane s mianem: wstpnego/pocztkowego, zarzdzalnego, zdefiniowanego, mierzalnego i optymalizowanego. Przy czym kady kolejny poziom absorbuje poziomy nisze (np. aby

D. Newman, D. Logan, Gartner Introduces the EIM Maturity Model, ID Number: G00160425, December 2008, http://www.eurim.org.uk/activities/ig/voi/Gartner_Introduces_The_ EIM_MM.pdf (dostp: 20 padziernik 2013) oraz L. Mieritz, D. Fitzgerald, B. Gomolski, M. Light, Toolkit Best Practices: Program and Portfolio. Management Maturity Model. Gartner RAS Core Research Note G00141742, July 2007, http://www.strategies-for-managing-change.com/supportfiles/gartnerprogramportfoliomaturitymodel.pdf (dostp: 20 padziernik 2013).
57

K. Kania, Doskonalenie zarzdzania procesami biznesowymi w organizacji z wykorzystaniem modeli dojrzaoci i technologii informacyjno-komunikacyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice 2013, s. 76.
58

M. Kohlegger, R. Maier, S. Thalmann, Understanding Maturity Models. Results of a Structured Content Analysis, Proceedings of I-KNOW 09 and I-SEMANTICS 09, Graz, Austria 2009.
59

36

znale si na poziomie 3 niezbdne jest najpierw uzyskanie poziomu 1 i 2 oraz spenienie dodatkowych warunkw).
Tabela 1. Charakterystyka poszczeglnych poziomw modelu dojrzaoci Poziom 1 pocztkowy Charakterystyka poziomu Niespjne i niestabilne rezultaty podejmowanych dziaa 2 czciowo usystematyzowany 3 zarzdzalny Zarzdzanie na poziomie dziau, lokalne pod noszenie efektywnoci Dobrze zdefiniowane przedsiwzicia w skali organizacji, standaryzacja, najlepsze praktyki 4 mierzalny Zarzdzanie poprzez wskaniki, oparcie dziaa i oceny na pomiarze ilociowym dziaa 5 optymalizowany Zarzdzanie innowacyjne, zarzdzanie zmianami, zwinna organizacja rdo: Opracowanie wasne na podstawie: K. Kania, Doskonalenie zarzdzania procesami biznesowymi w organizacji z wykorzystaniem modeli dojrzaoci i technologii informacyjno komunikacyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice 2013, s. 79. Kultura organizacyjna Wyznaczniki zarzdzania Reakcje na awarie, zarzdzanie just-incase, kultura bohaterw Powtarzalno, stabilizacja, standaryzacja, specjalizacja Kooperacja, wsppraca, monitorowanie, dokumentowanie zarzdzanie jakoci Zarzdzanie procesami, KPI

Modele dojrzaoci mog peni trzy funkcje: funkcj deskryptywn, ktra pomaga w ustaleniu, jaki jest w danym momencie rzeczywisty poziom dojrzaoci organizacji, funkcj preskryptywn, ktra opisuje podany stan docelowy i okrela luk, jaka wystpuje pomidzy stanem istniejcym a stanem podanym, funkcj definiujc zakres przejcia, ktra mwi, ile i jakie dziaania naley wykona, aby od stanu istniejcego przej do podanego. Dlatego modele dojrzaoci mona postrzega z perspektywy oceny organizacji i poszukiwania w modelu tego, co jest konieczne do osignicia okrelonego poziomu
37

dojrzaoci (ang. Appraisal View) oraz z perspektywy ulepszania organizacji i tego, co naley zrobi, aby bya ona lepsza (ang. Improvement View). Stosujc modele dojrzaoci, mona przyj jeden z dwch sposobw ich reprezentacji: stopniowy (ang. Staged) lub cigy (ang. Continous). W reprezentacji stopniowanej tak jak to byo wskazane wczeniej organizacja moe zosta sklasyfikowana na jednym z piciu poziomw dojrzaoci, przy czym pierwszy poziom oznacza najniszy poziom dojrzaoci. Przy tym podejciu moliwe jest obliczenie wspczynnika , ktry w syntetyczny sposb przedstawia poziom dojrzaoci:

n Pk k 1 , n
gdzie: n liczba zidentyfikowanych obszarw, w ramach ktrych dokonywana jest ocena poziomu dojrzaoci wybranych aspektw; Pk poziom dojrzaoci dla k-tego obszaru. K. Kania zauwaa, e reprezentacja ciga pozwala na dopasowanie modelu, wraz z caym programem doskonalenia organizacji, tylko dla tych obszarw, ktre faktycznie wymagaj poprawy. W podejciu stopniowalnym, kady poziom dojrzaoci ocenia si caociowo. W podejciu cigym, kady z obszarw jest oceniany osobno. Dziki temu, moliwe jest dostosowanie kolejnoci ulepsze do specyfiki organizacji oraz wysunicie na pierwszy plan obszarw, ktre s uznawane za kluczowe, lub z ktrymi zwizane s najwiksze ryzyka60. Warto podkreli, e modele dojrzaoci wskazuj, z rnym stopniem dokadnoci, co naley zrobi, aby osign okrelony poziom dojrzaoci, nie dostarczaj natomiast wytycznych na temat konkretnych technologii czy narzdzi pozwalajcych to osign. Nie jest to brak koncepcyjny, ale cecha tego podejcia pozwalajca na uniezalenienie si od konkretnych metod czy te technologii. Organizacje mog osiga zaoony poziom dojrzaoci stosujc rne, najlepsze w danym kontekcie metody i narzdzia.

K. Kania, Doskonalenie zarzdzania procesami biznesowymi w organizacji z wykorzystaniem modeli dojrzaoci i technologii informacyjno-komunikacyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice 2013, s. 81.
60

38

Jak wskazuje K. Kania modele dojrzaoci s narzdziem nie tylko dla duych firm. Dziaania usprawniajce s przecie prowadzone wszdzie. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby nawet w niewielkiej organizacji wykorzysta choby tylko w ograniczonym zakresie zalecenia wybranego modelu. Wikszo dziaa polega na uporzdkowaniu otoczenia procesu oraz na wydobyciu i sformalizowaniu wiedzy potrzebnej do dziaania. Paradoksalnie mona nawet stwierdzi, e instytucjonalizacja procesw jest istotniejsza w maych organizacjach. W duej jednostce atwiej znale zastpc za nieobecnego pracownika albo odtworzy utracon wiedz, poniewa jest ona rozproszona wrd wielu pracownikw61. Z tego wzgldu jak najbardziej zasadnym wydaje si oparcie autorskiej techniki autodiagnozy w zakresie dostpnoci informacji na stronach internetowych jednostek publicznych w obszarze koncepcji otwartego rzdu na bazie modeli dojrzaoci. Odbiorcami opracowanej techniki s pojedyncze urzdy, ktre zainteresowane s przeprowadzeniem we wasnym zakresie autodiagnozy w zakresie realizacji idei otwartego rzdu62. W ramach powstaej techniki zdefiniowano blisko 30 pyta kontrolnych, podzielonych na 3 obszary tematyczne. Lista obszarw kontrolnych obejmuje zagadnienia, stanowice fundamenty idei otwartego rzdu: Otwarto danych. Partycypacja obywatelska. Efektywno dziaa podejmowanych przez urzd.

Na kade z pyta wystpuj dwa moliwe rodzaje odpowiedzi: Tak / Nie majce zastosowanie w sytuacji, gdzie moliwe jest wystpienie jedynie jednego z dwch stanw realizacji danego zagadnienia.

K. Kania, Doskonalenie zarzdzania procesami biznesowymi w organizacji z wykorzystaniem modeli dojrzaoci i technologii informacyjno-komunikacyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice 2013, s. 83.
61

Dalszym etapem rozwoju opracowanej techniki, moe by poszerzenie jej zakresu na poziom caego pastwa. Innym kierunkiem rozwoju tej techniki moe by odejcie od autodiagnozy (ktra stanowi szczeglnego rodzaju ocen) na rzecz optymalizacji realizacji idei otwartego rzdu. Rozszerzenia te znajduj si jednake poza zakresem prac przewidzianych w realizowanym projekcie.
62

39

Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie majce zastosowanie w sytuacji, gdzie moliwe jest kilku stopni realizacji danego zagadnienia stanw. Przy czym w rednim lub niewielkim stopniu obejmuje nieformaln realizacj zagadnienia ujtego w pytaniu.

Informacje uzyskane podczas udzielania odpowiedzi na pytania kontrolne s podstaw do oceny poziomu dojrzaoci dla danego bloku kontrolnego. Efektem zastosowania opisywanej techniki jest zagregowany, znormalizowany wskanik przedstawiajcy czn dojrzao organizacji dla 3 obszarw kontrolnych (przyjmujcy warto z przedziau 0-5) oraz macierz jednokolumnowa zawierajca 3 elementy, dla poszczeglnych obszarw kontrolnych (poszczeglne elementy macierzy przyjmuj rwnie wartoci z przedziau 0-5). Dlatego, analogicznie, jak w klasycznych modelach CMM/CMMI, przy ocenie dostpnoci informacji na stronach internetowych jednostek publicznych w obszarze koncepcji otwartego rzdu naley mwi raczej o caym kontinuum dojrzaoci nie stosuje si tutaj wartociowania niska/wysoka. Z tego wzgldu okrela si tutaj dwie wielkoci ekstremalne: Poziom najniszy (czsto okrelany mianem zerowego) organizacja charakteryzujca si brakiem lub bardzo niskim poziomem dojrzaoci w obszarze otwartego rzdu; oznacza to, e pracuje ona bez jakichkolwiek odniesie do tej koncepcji. Poziom najwyszy (odpowiadajcy wartoci 5) organizacja charakteryzujca si bardzo wysokim poziomem realizacji idei otwartego rzdu co oznacza, e uwzgldnienie przedsiwzi dotyczcych otwartego rzdu jest wbudowane w mechanizmy podejmowania decyzji dotyczcych celw strategicznych danej organizacji. Pomidzy tymi poziomami dojrzaoci mieszcz si te organizacje, ktre rozwiny pewne zachowania wymagane, do realizacji przynajmniej czci zaoe otwartego rzdu (czyli wskanik cznej dojrzaoci jest z przedziau (0; 5). Przy takim zaoeniu zaproponowana technika autodiagnostyczna skada si z szeciu poziomw dojrzaoci organizacji w zakresie otwartego rzdu: Poziom 0: brak wiadomoci w zakresie otwartego rzdu. Organizacje znajdujce si na tym poziomie nie znaj/nie stosuj koncepcji otwartego rzdu. Co wicej

40

decydenci w tych organizacjach nie widz potrzeby realizacji tych koncepcji. Defacto oznacza to, e na stronach internetowych organizacji publicznych nie wystpuje w ogle odniesienie do koncepcji otwartego rzdu. Poziom 1: pocztkowy. Pojawia si ju w organizacji wstpna/czstkowa wiadomo koncepcji zwizanych z otwartym rzdem. W mniejszym zakresie wystpuje ona po stronie kluczowych decydentw, jest ona raczej domen osb odpowiedzialnych za informatyk w dalej jednostce. Powoduje to, e organizacja przyjmuje pierwsze standardy/rozwizania (czsto jest to realizowane ad-hoc, bez gbszej analizy) wspierajce koncepcj otwartego rzdu (ale majce umocowanie jedynie w obszarze technicznym, bez odniesie do aspektw zarzdczych). W zakresie dostpnoci informacji na stronach internetowych jednostki wystpuj pojedyncze odniesienia do idei otwartego rzdu. Poziom 2: czciowo usystematyzowany. Organizacja znajdujca si na tym poziomie zaczyna realizowa pewne systematyczne dziaania dotyczce wdraania koncepcji otwartego rzdu. W szczeglnoci dotyczy mog one obszaru udostpniania danych. Na stronach internetowych urzdu dostpne s zastawy danych w speniajce warunki otwartoci, ale dotycz one poszczeglnych obszarw tematycznych. Poziom 3: zarzdzalny. Na tym poziomie dojrzaoci ustanowione s ju i ustabilizowane standardy i przedsiwzicia w zakresie otwartego rzdu w urzdzie, podobnie jak struktury organizacyjne koordynujce prace w tym obszarze. Dziaania te powoduj, e na tym poziomie wystpuje moliwo efektywnej wymiany informacji organizacji z jej otoczeniem.. Poziom 4: mierzalny. Na tym poziomie dojrzaoci standardy i przedsiwzicia zwizane z otwartym rzdem s mierzone, a uzyskiwane wynik stanowi podstaw do realizacji dziaa doskonalcych. Zawarto zestaww danych publikowanych na stronach internetowych urzdu jest modyfikowana na podstawie informacji zwrotnych uzyskiwanych od ich uytkownikw. Poziom 5: zoptymalizowany. Na tym poziomie nastpuje strategiczne postrzeganie koncepcji otwartego rzdu na poziomie pojedynczego urzdu. Strona internetowa urzdu staje si platform realizujc w maksymalnie szerokim stopniu idee otwartego rzdu.

41

Tabela 2. Technika oceny dojrzaoci w zakresie dostpnoci informacji na stronach internetowych jednostek publicznych w obszarze koncepcji otwartego rzdu Obszary podlegajce ocenie Otwarto danych Partycypacja obywatelska Efektywno dziaa podejmowanych przez urzd Poziom zerowy
Na stronie internetowej urzdu brak jest jakichkolwiek danych speniajcych warunki otwartoci. Na stronie internetowej urzdu brak jest jakichkolwiek odniesie do partycypacji obywatelskiej. Na stronie internetowej urzdu brak jest jakichkolwiek odniesie do efektywnoci dziaa podejmowanych przez urzd.

Poziom pocztkowy

Dane na stronie internetowej urzdu udostpniane s fragmentarycznie, na bazie otwartej licencji, ale w postaci nie pozwalajcej na ich automatyczne przetwarzanie.

Na stronie internetowej urzdu publikowane s we fragmentaryczny sposb informacje dotyczce planowanych do realizacji dziaa, istotnych z punktu widzenia obywateli.

Na stronie internetowej urzdu publikowane s we fragmentaryczny sposb wskaniki i ich wartoci dotyczce efektywnoci dziaa podejmowanych przez dan jednostk.

Poziom czciowo usystematyzowany

Dane na stronie internetowej urzdu udostpniane s fragmentarycznie, na bazie otwartej licencji, w postaci ustrukturalizowanej pozwalajcej na ich automatyczne przetwarzanie, ale z wykorzystaniem zamknitych formatw.

Na stronie internetowej urzdu publikowane s we fragmentaryczny sposb informacje dotyczce planowanych do realizacji dziaa, istotnych z punktu widzenia obywateli z prob o zgaszanie uwag do prezentowanych materiaw. Nie ma jednake wystandaryzowanej cieki zgaszania i dalszej obsugi w/w uwag.

Na stronie internetowej urzdu publikowane s we fragmentaryczny sposb wskaniki i ich wartoci dotyczce efektywnoci dziaa podejmowanych przez dan jednostk. Podawane s definicje tych wskanikw oraz dane rdowe pozwalajce na ich samodzielne obliczenie przez obywateli.

Poziom zarzdzany

Dane na stronie internetowej urzdu udostpniane s caociowo, na bazie otwartej licencji, w postaci ustrukturalizowanej pozwalajcej na ich automatyczne przetwarzanie, z wykorzystaniem otwartych formatw. Wdroone zostay (na poziomie technicznym) mechanizmy ich aktualizacji.

Na stronie internetowej urzdu publikowane s w sposb caociowy informacje dotyczce planowanych dziaa istotnych z punktu widzenia obywateli , z prob o zgaszanie uwag do prezentowanych materiaw. Wdroone zostay w peni usystematyzowane mechanizmy informatyczne pozwalajce na obsug (przyjcie) tych uwag.

Na stronie internetowej urzdu publikowane s w caociowy sposb wskaniki dotyczce efektywnoci dziaa podejmowanych przez dan jednostk. Podawane s definicje tych wskanikw oraz dane rdowe pozwalajce na ich samodzielne obliczenie przez obywateli. Wdroone zostay (na poziomie operacyjnym) mechanizmy aktualizacji wartoci w/w wskanikw.

Poziom mierzalny

Dane na stronie internetowej urzdu udostpniane s caociowo, na bazie otwartej licencji, w postaci ustrukturalizowanej pozwalajcej na ich automatyczne przetwarzanie, z wykorzystaniem otwartych formatw. Dane posiadaj hipercza pozwalajce na nawigacj pomidzy nimi. Wdroone zostay (na poziomie technicznym i organizacyjnym) mechanizmy ich aktualizacji. Sposb i zakres udostpniania danych modyfikowana jest na podstawie informacji zwrotnych uzyskiwanych od obywateli i przedsibiorcw, bdcych odbiorcami w/w

Na stronie internetowej urzdu publikowane s w sposb caociowy informacje dotyczce wszystkich planowanych dziaa majcych wpyw na obywateli, z prob o zgaszanie uwag do prezentowanych materiaw. Wdroone zostay mechanizmy organizacyjne i informatyczne pozwalajce na usystematyzowan obsug tych uwag. Uwagi pozyskane od obywateli na drodze elektronicznej (za pomoc strony internetowej) s podstaw do modyfikowana opublikowanych materiaw. Osoby zgaszajce w/w uwagi otrzymaj informacje o podjtych przez urzd na ich podstawie czynnociach.

Na stronie internetowej urzdu publikowane s w caociowy sposb wskaniki i ich wartoci dotyczce efektywnoci dziaa podejmowanych przez dan jednostk. Podawane s definicje tych wskanikw oraz dane rdowe pozwalajce na ich samodzielne obliczenie przez obywateli. Wdroone zostay (na poziomie operacyjnym) mechanizmy aktualizacji wartoci w/w wskanikw. Gromadzone s na stronie internetowej wartoci historyczne dla poszczeglnych wskanikw. Opisane s dziaania podejmowane przez urzd, ktrych celem jest poprawa wartoci poszczeglnych wskanikw. Lista wskanikw modyfikowana jest na podstawie

43

danych.

informacji zwrotnych uzyskiwanych od obywateli i przedsibiorcw, bdcych klientami urzdu.

Poziom zoptymalizowany

Dane na stronie internetowej urzdu udostpniane s caociowo, na bazie otwartej licencji, w postaci ustrukturalizowanej pozwalajcej na ich automatyczne przetwarzanie, z wykorzystaniem otwartych formatw. Dane posiadaj hipercza pozwalajce na nawigacj pomidzy nimi oraz odwoywanie si do zewntrznych zbiorw danych. Wdroone zostay (na poziomie technicznym i organizacyjnym) mechanizmy ich aktualizacji. Sposb i zakres udostpniania danych modyfikowana jest na podstawie informacji zwrotnych uzyskiwanych od obywateli i przedsibiorcw, bdcych odbiorcami w/w danych.

Na stronie internetowej urzdu publikowane s w sposb caociowy informacje dotyczce wszystkich planowanych dziaa majcych wpyw na obywateli, z prob o zgaszanie uwag do prezentowanych materiaw. Wdroone zostay mechanizmy organizacyjne i informatyczne pozwalajce na obsug tych uwag. Uwagi pozyskane od obywateli na drodze elektronicznej (za pomoc strony internetowej) s podstaw do modyfikowana opublikowanych materiaw. Osoby zgaszajce w/w uwagi otrzymaj informacje o podjtych przez urzd na ich podstawie czynnociach. Na stronie internetowej istniej mechanizmy proponowania przez obywateli dziaa, ktre powinny by zrealizowane przez dany urzd. Obywatele zgaszajcy propozycje takich dziaa s informowani o podjtych krokach dotyczcych w/w inicjatyw.

Na stronie internetowej urzdu publikowane s w caociowy sposb wskaniki i ich wartoci dotyczce efektywnoci dziaa podejmowanych przez dan jednostk. Podawane s definicje tych wskanikw oraz dane rdowe pozwalajce na ich samodzielne obliczenie przez obywateli. Wdroone zostay (na poziomie operacyjnym) mechanizmy aktualizacji wskanikw i ich wartoci. Gromadzone s na stronie internetowej wartoci historyczne dla poszczeglnych wskanikw. Opisane s dziaania podejmowane przez urzd, ktrych celem jest poprawa wartoci poszczeglnych wskanikw. Lista wskanikw modyfikowana jest na podstawie informacji zwrotnych uzyskiwanych od obywateli i przedsibiorcw, bdcych klientami urzdu. Wdroone zostay mechanizmy benchmarkingu (w odniesieniu do jednostek tego samego typu w kraju lub w Unii Europejskiej), a rezultaty tego procesu s publikowane na stronie internetowej urzdu.

rdo: Opracowanie wasne.

44

Tabela 3. Pytania kontrolne dla obszaru Otwarto danych LP. 1 Pytanie kontrolne Urzd udostpnia na swojej stronie internetowej dane na bazie otwartej licencji. Odpowied Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie 2 Urzd udostpnia na swojej stronie internetowej dane w formie ustrukturalizowanej. Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie 3 Urzd udostpnia na swojej stronie internetowej dane z wykorzystaniem otwartych formatw. Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie 4 Urzd udostpnia na swojej stronie internetowej dane moliwe do przetwarzania maszynowego. Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie 5 Urzd udostpnia na swojej stronie internetowej dane wyposaone w hipercza pozwalajce na nawigacj pomidzy nimi. 6 Urzd udostpnia na swojej stronie internetowej dane wyposaone w hipercza pozwalajce na odwoywanie si do zewntrznych zbiorw danych. 7 Urzd posiada wdroone na swojej stronie internetowej mechanizmy informatyczne aktualizacji udostpnionych danych. 8 Urzd posiada wdroone mechanizmy organizacyjne aktualizacji danych udostpnionych na swojej stronie internetowej. 9 Urzd modyfikuje zakres udostpniania danych na swojej stronie internetowej na podstawie informacji zwrotnych uzyskiwanych od obywateli i przedsibiorcw, bdcych odbiorcami w/w danych. rdo: Opracowanie wasne. Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie

Tabela 4. Pytania kontrolne dla obszaru Partycypacja obywatelska LP. 1 Pytanie kontrolne Urzd udostpnia na swojej stronie internetowej informacje o planowanych dziaaniach, istotnych z punktu widzenia obywateli. 2 Urzd na swojej stronie internetowej zaprasza do zgaszania uwag odnonie do planowanych dziaa, istotnych z punktu widzenia obywateli. 3 Urzd wdroy na swojej stronie internetowej narzdzie informatyczne pozwalajce na zgaszanie uwag odnonie do planowanych dziaa, istotnych z punktu widzenia obywateli. 4 Urzd wdroy mechanizmy organizacyjne do obsugi uwag zgaszanych za pomoc strony internetowej odnonie do planowanych dziaa, istotnych z punktu widzenia obywateli. 5 Uwagi zgaszane za pomoc strony internetowej odnonie do planowanych dziaa, istotnych z punktu widzenia obywateli s podstaw do modyfikowana opublikowanych materiaw. 6 Osoby zgaszajce za pomoc strony internetowej uwagi odnonie do planowanych dziaa, istotnych z punktu widzenia obywateli otrzymuj informacje zwrotne o podjtych na ich podstawie czynnociach. 7 Urzd wdroy na swojej stronie internetowej narzdzie informatyczne do proponowania przez obywateli dziaa, ktre powinny by zrealizowane przez dany urzd. 8 Osoby zgaszajce za pomoc strony internetowej uwagi odnonie do dziaa, ktre powinny by zrealizowane przez dany urzd otrzymuj informacje zwrotne o podjtych na ich podstawie czynnociach. rdo: Opracowanie wasne. Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie Tak / Nie Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie Odpowied Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie Tak / Nie

46

Tabela 5. Pytania kontrolne dla obszaru Efektywno dziaa podejmowanych przez urzd LP. 1 Pytanie kontrolne Urzd udostpnia na swojej stronie internetowej wskaniki efektywnoci dziaa podejmowanych przez dan
jednostk.

Odpowied Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie

Urzd udostpnia na swojej stronie internetowej wartoci wskanikw efektywnoci dziaa podejmowanych przez
dan jednostk.

Urzd udostpnia na swojej stronie internetowej definicje wskanikw efektywnoci dziaa podejmowanych przez
dan jednostk.

Urzd udostpnia na swojej stronie internetowej dane rdowe pozwalajce obliczy samodzielnie wartoci wskanikw efektywnoci dziaa podejmowanych przez
dan jednostk.

Urzd posiada wdroone mechanizmy organizacyjne aktualizacji wskanikw i ich wartoci udostpnianych na swojej stronie internetowej.

Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie

Urzd udostpnia na swojej stronie internetowej wartoci historyczne wskanikw efektywnoci dziaa
podejmowanych przez dan jednostk.

Urzd udostpnia na swojej stronie internetowej opis dziaa podejmowanych przez urzd, ktrych celem jest
poprawa wartoci poszczeglnych wskanikw.

Urzd modyfikuje udostpniane na swojej stronie internetowej wskaniki na podstawie informacji zwrotnych uzyskiwanych od obywateli i przedsibiorcw, bdcych jego klientami.

47

Urzd udostpnia na swojej stronie internetowej wyniki

benchmarkingu dla poszczeglnych wskanikw (w odniesieniu do jednostek tego samego typu w kraju lub w Unii Europejskiej)

Tak / W znacznym stopniu / W rednim lub niewielkim stopniu / Nie

rdo: Opracowanie wasne.

W celu wsparcia wykorzystania opracowanej techniki autodiagnostycznej przygotowane zostao narzdzie informatyczne, pozwalajce w sposb anonimowy dokona oceny realizacji idei otwartego rzdu przez dany urzd. Narzdzie to jest dostpne na stronie internetowej www.opengovernment.pl. Na podstawie rozmw autora z wybranymi przedstawicielami administracji rzdowej i samorzdowej63 mona wnosi, e wikszo organizacji publicznych w Polsce jest na poziomie zerowym lub pierwszym, jeeli chodzi o kwestie zwizane z otwartym rzdem. Jednake bez powszechnego osignicia trzeciego poziomu dojrzaoci niemoliwa bdzie realna modernizacja infrastruktury informacyjnej pastwa. Daje to asumpt do realizacji prac badawczo-implementacyjnych w tym obszarze.

Odbyy si one w okresie padziernik-listopad 2013 i miay charakter niestrukturalizowanych wywiadw, ktrych motywem przewodnim bya koncepcja otwartego rzdu oraz ponowne wykorzystanie informacji publicznej.
63

48

7. Przegld inspirujcych wzorcw realizacji idei otwartego rzdu na wiecie i w Polsce

Na wiecie mona znale wiele wzorcw praktycznego wykorzysta koncepcji otwartego rzdu. W Polsce realizacja tych idei jest na wiele mniejszym stopniu dojrzaoci. Przygotowane zestawienie nie ma charakteru prby wyczerpujcej. Starano si zawrze najciekawsze zdaniem autorw rozwizania w tym zakresie. Kade z nich zostao przedstawione w dokadnie ten sam sposb tj.: Nazwa inicjatywy/przedsiwzicia. Podmiot odpowiedzialny za realizacj danej inicjatywy/przedsiwzicia. Adres strony internetowej, na ktrej dostpna jest dziaajca wersja inicjatywy/przedsiwzicia. Zrzut z ekranu przedstawiajcy stron internetow danej inicjatywy/przedsiwzicia. Opis inicjatywy/przedsiwzicia.

Nazwa inicjatywy:

Husets Web ApS

49

Prowadzcy: Adres strony: Opis:

House Web www.husetsweb.dk Gwnym hasem dla duskiej firmy House Web jest optymalizacja energetyczna domw wolnostojych, dlatego te stworzya ona inicjatyw Husets Web ApS. Inicjatywa Husets Web ApS dysponuje przyjaznym w obsudze narzdziem dla wacicieli budynkw, ktre umoliwia opracowanie bilansu zuycia energii. Narzdzie to pozwala oszacowa, na ile jeszcze mona oszczdzi w zakresie zuycia energii. Na stronie www. husetsweb.dk zarejestrowano ju ok. 1,5 mln domw wolnostojcych, ktre posiadaj indywidualne plany energetyczne. House Web bdc firm wytwarzajc oprogramowanie, czy dane statystyczne z kompetencjami technicznymi, tworzc w ten sposb uyteczne narzdzie dla posiadaczy domw wolnostojcych. Firma czerpie zyski z opat od firm przeprowadzajcych modernizacje cieplne budynkw. Korzystajc z informacji duskiego rejestru budynkw i mieszka oraz rejestru Totalkredit (hipoteki) i Rockwool (dostawca materiaw izolacyjnych) firma House Web zostaa laureatem krajowego konkursu za najlepsze biznesowe ponowne wykorzystanie informacji sektora publicznego, otrzymujc grant w wysokoci 100 000 koron duskich na dalszy rozwj biznesu. Opracowano na podstawie prezentacji przygotowanej przez stowarzyszenie Miasta w Internecie pt. Wykorzystanie informacji sektora publicznego z roku 2010.

50

Nazwa inicjatywy: Prowadzcy: Adres strony: Opis:

Trimble Trimble Navigation Limited www.trimble.com Zaoona w 1978 roku i majca gwn siedzib w Sunnyvale (Kalifornia, USA) firma Trimble jest dostawc szerokiej gamy rozwiza opierajcych si na informacji geograficznej. Dziaania firmy mona okreli w trzech kluczowych sowach: pozycjonowanie, wydajno oraz innowacyjno.

51

Firma ta jest wiatowym liderem we wdraaniu technologii GPS. Co wicej, poza oferowaniem szerokiego zakresu technologii pozycjonowania takich jak GPS, lasery, technologia optyczna i inercyjna oraz komunikacja bezprzewodowa, rozwizania firmy Trimble zawieraj rwnie oprogramowanie dostosowane do potrzeb uytkownika kocowego, zapewniajc w ten sposb kompletne rozwizania komercyjne. Zakres rozwiza koncentruje si na aplikacjach wymagajcych informacji o pozycji lub lokalizacji, w tym m.in. w geodezji, grnictwie, przemyle obronnym, budownictwie, rolnictwie, zarzdzaniu flot i aktywami, transporcie, telekomunikacji, bezpieczestwie publicznym i kartografii. Ju od ponad 34 lat firma tworzy unikalne produkty pozycjonujce, ktre pomagaj klientom rozwija ich dziaalno. Jej portfolio obejmuje ponad 1800 patentw i suy jako podstawa do najszerszych ofert pozycjonowania w brany. Od 1999 roku przychody Trimble wzrosy z 270 mln USD do ponad 2 mld USD w 2012 roku. Trimble zatrudnia pracownikw w ponad 30 krajach, a jej produkty stosowane s w ponad 141 pastwach na caym wiecie. Z usug firmy korzystaj korporacje przemysowe, instytucje rzdowe, firmy inynieryjne oraz konsultingowe. Opracowano na podstawie prezentacji przygotowanej przez stowarzyszenie Miasta w Internecie pt. Wykorzystanie informacji sektora publicznego z roku 2010, stron internetowych www.trimble.com oraz www.trimbletltransportlogistics.com.

52

Nazwa inicjatywy: Prowadzcy: Adres strony: Opis:

Astrium GEO-Information Services Astrium an Eads Company www.astrium-geo.com Europejska spka Astrium, zajmujca si rozwizaniami z zakresu najnowszych technologii satelitarnych, uruchomia usug GEO-Information Services oferujc numeryczne modele terenu dla niemal caej powierzchni Ziemi. Firma bdc dostawc

53

geoinformacyjnych produktw i rozwiza, skupia wiedz i zasoby istniejcej filii Infoterra i firmy Spot Image, zapewniajc kompleksow gam danych geoprzestrzennych, informacji geoprzestrzennych i konkretnych rozwiza. Portfolio firmy obejmuje cay acuch wartoci w obszarze informacji geograficznych - od stworzenia obrazu pozyskanego za pomoc satelit lub systemw lotniczych - do dostarczania informacji bezporednio uytecznej dla uytkownika kocowego. Zobrazowania te wykonywane s w najrniejszych technologiach - w postaci klasycznych zobrazowa w spektrum optycznym, zarwno widzialnym, jak i podczerwieni oraz danych o bardzo wysokiej rozdzielczoci, danych radarowych oraz lotniczych. Astrium oferuje wyczny dostp do produktw oraz danych pozyskanych z pomiarw radarowych wykonanych przez satelit TerraSAR-X i TanDEM-X oraz pomiarw uzyskanych przez satelity optyczne: Pleiades 1A, 1B, SPOT 6 i SPOT 5. Rozwizania firmy stosowane s w rnych sektorach i branach, takich jak przemys naftowy i gazowy, ochrona rodowiska, rolnictwo, przemys obronny, zarzdzanie gruntami, geodezja grnicza, geologia, hydrologia oraz meteorologia. Jako lider w usugach geoinformacyjnych Astrium posiada 20 biur na caym wiecie oraz dysponuje rozbudowan sieci ponad 1000 dystrybutorw i partnerw. Opracowano na podstawie stron internetowych www.astrium-geo.com/, www.astripolska.pl/0,1,25.html, www.gisplay.pl/gis/nowosci-gis/2054-nmt-dla-caegoglobu.html.

54

Nazwa inicjatywy: Prowadzcy: Adres strony:

Agra-Net Agra Informa Ltd. www.agra-net.com/portal2/

55

Opis:

Portal Agra-Net dostarcza kompleksowych informacji w obszarach europejskiej i midzynarodowej polityki rolnej, agrobiznesu oraz przemysu spoywczego. rda danych stanowi midzynarodowe, europejskie i krajowe regulacje oraz polityki dotyczce rolnictwa i przemysu spoywczego, ktre uzupeniane s o informacje pochodzce z rynku i raporty na temat przemysu w tych obszarach. Firma Agra Informa Ltd. oferuje szerok gam usug w postaci opracowywania newsletterw, katalogw, rocznikw, biuletynw elektronicznych, organizowania konferencji i seminariw. Publikacje zawieraj nowe przepisy w innych sektorach majcych wpyw na przemys spoywczy, takich jak opakowania i prawo odpadowe, prawo pracy, ochrona konsumenta, prawo konkurencji ochrona rodowiska. Portal daje moliwo przegldania archiwum zawierajcego ponad 300 000 artykuw. Zawiera rwnie publikacje na temat amerykaskich wymogw prawnych i regulacyjnych. Oprcz serwisw informacyjnych, firma oferuje doradztwo specjalistyczne oraz badania rynku. Opracowano na podstawie prezentacji przygotowanej przez stowarzyszenie Miasta w Internecie pt. Wykorzystanie informacji sektora publicznego z roku 2010 oraz strony internetowej epsiplatform.eu/content/agra-net-0

56

Nazwa inicjatywy: Prowadzcy: Adres strony: Opis:

Weather Online WeatherOnline Ltd. www.weatheronline.co.uk Celem inicjatywy Weather Online jest midzy innymi oferowanie usug meteorologicznych dostosowanych do potrzeb klientw z sektora rolnego poprzez udostpnienie czonych danych dotyczcych pogody oraz wspomnianego sektora. Portal ma zasig midzynarodowy oferujc swe usugi w pitnastu krajach: Wielkiej Brytanii, Niemczech, Portugalii, Grecji, Hiszpanii, Francji, Holandii, Woszech, Polsce, Czechach, Turcji, Rosji, Indiach, Nowej Zelandii i Stanach Zjednoczonych. rdo danych stanowi informacje

57

uzyskane z narodowych instytutw meteorologicznych oraz dane dotyczce rolnictwa. Wyszukiwanie naley zacz od wprowadzenia nazwy miasta lub regionu. Prognoza podawana jest na maksymalnie 14 dni dla wybranej lokalizacji i rni si ona od standardowej pogody tym, e jest pokazywana na poziomie upraw. Dlatego szczegowe informacje uzyskaj std rolnicy, plantatorzy rolin oraz producenci warzyw. Poza odczytaniem prognozy pogody dla wybranej lokalizacji mona sprawdzi warunki optymalne dla uprawy konkretnej roliny warzywnej oraz rolniczej. Serwis udostpnia szczegowe informacje o wszystkich najwaniejszych chorobach rolin i ryzyku wystpienia szkodnika w piciostopniowej skali w cigu trzech dni oraz podaje informacje o preparatach, jakie naley w danym momencie zastosowa. W ramach inicjatywy, z myl o hodowcach utworzono AgroMET profesjonalny system pogodowy. Dziaajca na miejscu stacja pogody zbiera niezbdne informacje dotyczce rodowiska, niezbdne dla podejmowania wiadomych decyzji o najlepszych praktykach w sadzeniu, opryskach i podlewaniu. Opracowano na podstawie prezentacji przygotowanej przez stowarzyszenie Miasta w Internecie pt. Wykorzystanie informacji sektora publicznego z roku 2010 oraz stron internetowych www.weatheronline.co.uk i www.powiatkluczborski.pl.

58

Nazwa inicjatywy: Prowadzcy: Adres strony: Opis:

Dobra ulica DobraUlica.pl dobraulica.pl Inicjatywa Dobra ulica jest niezalenym przedsiwziciem, ktrego celem jest, poprzez udzielanie informacji oficjalnych i nieoficjalnych, pomoc w wyborze odpowiedniej lokalizacji osobom pragncym kupi lub wynaj mieszkanie w Warszawie. Informacje dostpne na stronie pochodz nie tylko ze rde oglnodostpnych, ale

59

te ze rde instytucji publicznych. Potencjalny mieszkaniec moe zatem dowiedzie si czy w interesujcej go okolicy znajduj si np. posterunek policji, szkoa, apteka, bazar, przychodnia, kamery monitoringu, niebezpieczne miejsca, agresywne psy bd w jakich dzielnicach najbardziej pada, ktre skrzyowania s najbardziej niebezpieczne. Dobraulica.pl udostpnia rwnie na swej stronie raport z badania przeprowadzonego w 2011 roku na temat jakoci ycia mieszkacw w poszczeglnych dzielnicach. Inicjatorzy przygotowali te specjaln ofert dla inwestorw w postaci raportw odnoszcych si do najbliszego otoczenia istniejcych i planowanych inwestycji deweloperskich. Oferta zawiera dwa rodzaje raportw do wyboru: Raport Basic dotyczy najbliszego otoczenia danej inwestycji, w oparciu o oficjalne, urzdowe materiay umoliwia uzupenienie prospektu informacyjnego dewelopera; Raport Premium szczegowo opisuje najblisz okolic, bazujc na oficjalnych i nieoficjalnych rdach. Oba raporty zawieraj szczegowe dane dotyczce m.in. inwestycji planowanych i przewidzianych, linii szynowych i korytarzy powietrznych, placwek edukacyjnych i wynikw nauczania, obiektw sportowych, parkw, placw zabaw, rewirw dzielnicowych, redniego poziomu haasu, lecznic publicznych i prywatnych, jakoci i skadu wody pitnej, postoju takswek itp.

60

Nazwa inicjatywy: Prowadzcy: Adres strony: Opis:

Jak dojad CITY-NAV sp. z o.o. jakdojade.pl Serwis jakdojade.pl to najpopularniejsza i najnowoczeniejsza wyszukiwarka pocze komunikacji miejskiej generujca, wedug statystyk Google Analitics z
61

padziernika 2012 roku, ponad 5 mln odwiedzin, ponad 12,5 mln wywietle oraz ponad 1,5 mln unikalnych uytkownikw (UU) miesicznie. Dziki zawarciu wsppracy z przewonikami i organizatorami transportu strona udostpnia aktualne rozkady jazdy, a take przedstawia dokadne schematy linii i mapy przystankw zwracajc uwag na prowadzone roboty drogowe, a take rozkady linii specjalnych. Uwzgldnia ona take trasy piesze, ktre pozwalaj omija przeszkody. Z portalu mog korzysta mieszkacy 16 miast i aglomeracji. Usuga umoliwia szybkie znalezienie poczenia komunikacyjnego midzy wybranymi lokalizacjami w Biaymstoku, Bydgoszczy, Grnolskim Okrgu Przemysowym, Grudzidzu, Krakowie, odzi, Lublinie, Trjmiecie, Olsztynie, Poznaniu, Radomiu, Rzeszowie, Szczecinie, Toruniu, Warszawie i Wrocawiu oraz oblicza czas przejazdu i koszty biletw. Dziki wersji mobilnej dostpna jest ona na telefony komrkowe, a przy pomocy aplikacji mobilnych mog z niej korzysta posiadacze systemw Android, iOS, Windows Phone oraz Symbian. Co wicej, aplikacja Jakdojade na system Android zostaa nagrodzona w branowym konkursie Generation Mobile 2012. Inicjatorzy usugi, firma City-nav Sp. z o.o., z siedzib w Poznaniu, zapowiadaj dalszy rozwj dziaalnoci, planujc wdroenie aplikacji poza granicami kraju.

62

Nazwa inicjatywy: Prowadzcy: Adres strony: Opis:

Mam Prawo Wiedzie Stowarzyszenie 61 mamprawowiedziec.pl Twrc inicjatywy Mam Prawo Wiedzie jest Stowarzyszenie 61, bdce niezalen, pozapartyjn organizacj pozarzdow. Ide, ktra przywiecaa

63

twrcom serwisu byo zbudowanie oglnodostpnego systemu informacji o osobach penicych wybieralne funkcje publiczne. Korzystajc z portalu obywatel ma peny wgld w informacje na temat sposobu realizowania mandatu, pogldw oraz dowiadczenia osb penicych funkcje publiczne. W ten sposb moe on ledzi ich karier polityczn i zawodow, aktywno spoeczn, pogldy w sprawach istotnych dla kraju i Europy jak rwnie przejrze ich owiadczenia majtkowe. W celu zapewnienia rzetelnoci informacji rda danych pochodz bezporednio od reprezentantw i ich ugrupowa politycznych, z bazy danych Pastwowej Komisji Wyborczej, oficjalnej strony Sejmu i Senatu, bazy Krajowego Rejestru Sdowego, sownikw biograficznych, a take innych archiww i publikacji. Aktualnie portal udostpnia biogramy 460 posw, 100 senatorw i 51 posw do Parlamentu Europejskiego. Dziki wsppracy z Biurem Informatyki Sejmu RP umoliwia on rwnie ledzenie gosowa posw z wybranych obszarw polityki oraz tworzenie wasnych zestawie wynikw gosowania. Strona zawiera baz ponad 1000 kluczowych gosowa Sejmu VI kadencji, rejestr gosowa posw i projekty ustaw. W trakcie kampanii wyborczych czonkowie inicjatywy podejmuj projekty majce na celu zmobilizowanie kandydatw do deklarowania swoich racji i pogldw oraz zachcenie wyborcw do wiadomego wybierania swoich reprezentantw. W celu pomocy obywatelom w dokonywaniu wyboru przedstawicieli przygotowano 4 poradniki wyjaniajce m.in. prawa wyborcze obywateli, rankingi, a take merytoryczne informacje

64

prasowe analizujce pogldy politykw.

Nazwa inicjatywy: Prowadzcy:

Moja Polis Stowarzyszenie Klon/Jawor

65

Adres strony: Opis:

mojapolis.pl Stowarzyszenie Klon/Jawor jest twrc serwisu Moja Polis, ktrego celem jest pomoc w uzyskaniu dostpu do danych dotyczcych spoeczno-ekonomicznej sytuacji gmin, powiatw i wojewdztw. Dane przedstawione zostay w atrakcyjnej dla uytkownikw formie map, wykresw, rankingw i tabel. Portal skierowany jest do rnych rodowisk: samorzdowcw, dziaaczy organizacji pozarzdowych, aktywnych obywateli, badaczy, akademikw, studentw oraz mediw, a zgromadzone na nim dane mog by uyteczne dla celw zawodowych, ale te czysto poznawczych. Dziki na bieco aktualizowanej bazie danych strona zawiera ponad 600 pogrupowanych w 8 dziaach tematycznych wskanikw opisujcych kondycj wojewdztw, podregionw, powiatw i gmin. Dziki moliwoci samodzielnego budowania zestawie, tworzenia wasnych map, tabel i wykresw mona dokonywa porwna midzy dowolnie wybranymi regionami, a take ledzi w czasie zmiany wskanikw. Szczeglnie interesujce dane udostpniane s w postaci opracowa zamieszczonych na stronie. Serwis publikuje te profilewizytwki wszystkich 2479 gmin, 379 powiatw i 16 wojewdztw, ktre zawieraj podstawowe informacje o danym miejscu i ciekawostki z nim zwizane. Caa inicjatywa prowadzona jest obecnie w ramach dwch projektw: Prowadzenie i rozbudowa portalu mojapolis.pl, gromadzcego dane na temat dziaa administracji i samorzdu lokalnego, oraz opracowanie diagnozy i rekomendacji dotyczcych otwartoci instytucji publicznych pod wzgldem dostpu do danych, a take Dane, debata, demokracja (3D).

66

Nazwa inicjatywy: Prowadzcy:

Naprawmy To! Fundacja im. Stefana Batorego, Pracownia Bada i Innowacji Spoecznych Stocznia

Adres strony: Opis:

naprawmyto.pl Serwis naprawmyto.pl powsta dziki wsppracy kilkunastu organizacji pozarzdowych z Polski. Projekt w caoci sfinansowa jego inicjator - Fundacja im. Stefana Batorego, a koordynatorem prac bya Fundacja Pracownia Bada i Innowacji Spoecznych Stocznia. Twrcom serwisu przywiecaa idea, e wszystkim obywatelom powinno zalee na jakoci przestrzeni, w ktrej yjemy i dziaamy.

67

Std umoliwia on obywatelom zgaszanie spraw i problemw w przestrzeni publicznej w takich obszarach jak np. infrastruktura (m.in. dziury w drogach, niedziaajce wiata), czysto publiczna (nieuprztnite mieci, poamane awki) czy bezpieczestwo (brak pasw na niebezpiecznych przejciach, dowietlanie niebezpiecznych miejsc). Problemy naley zgasza przez stron internetow przyporzdkowan danej gminie (www.nazwagminy.naprawmyto.pl), a take za pomoc aplikacji mobilnej na smartfony dziaajce w systemach iOS (wersja 4.0 i nowsze) i Android (wersja 2.1 i nowsze). W tym celu trzeba wskaza na mapie miejsce gdzie wystpi problem, krtko go opisa i ewentualnie zaczy zdjcie ilustrujce sytuacj. System rejestruje kade zgoszenie, a informacja o nim przekazywana jest bezporednio do odpowiedniej instytucji publicznej. Dziki takim dziaaniom serwis umoliwia komunikacj midzy obywatelami a wadzami w sprawach dotyczcych stanu przestrzeni publicznej w gminie, przyczyniajc si tym samym do sprawniejszego monitorowania i reagowania na problemy majce wpyw na jako ycia mieszkacw. Od padziernika 2011 roku do koca 2012 roku, serwis dziaa pilotaowo w ponad 20 lokalizacjach. Po zakoczeniu okresu pilotaowego serwis przeszed w tryb samofinansowania tzn. koszty zwizane z jego dziaaniem pokrywaj gminy zainteresowane wspprac z serwisem. Obecnie naprawmyto.pl dziaa w nastpujcych miastach i gminach: Czerwonak, Dbrowa Grnicza, gmina Puck, Kosakowo, Krokowa, Lublin, Marki, miasto Puck, Nysa, Przemyl, Szczecin, Toru, Wadysawowo, Zamo.

68

Nazwa inicjatywy:

Otwarte Zabytki

69

Prowadzcy: Adres strony: Opis:

Centrum Cyfrowe Projekt: Polska otwartezabytki.pl Otwarte Zabytki to projekt prowadzony przez Centrum Cyfrowe Projekt: Polska. Finansowany jest on ze rodkw Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach konkursu Patriotyzm Jutra, ze rodkw finansowych otrzymanych od Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach konkursu na realizacj zadania Wsppraca z Poloni i Polakami za granic oraz ze rodkw CEE Trust. Celem projektu jest uatwienie obywatelom dostpu do wiedzy o polskich zabytkach oraz zaangaowanie do dziaa na rzecz ich ochrony. Otwarte zabytki to takie, ktre znajduj si w serwisie i zostay opisane przez internautw w ramach Cyfrowego Czynu Spoecznego. Wszystkie treci umieszczone na portalu udostpniono na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach dziki czemu zdjcia oraz informacje na ich temat mona legalnie wykorzystywa oraz kopiowa. Projekt, ktrego ide jest stworzenie obywatelskiej bazy wiedzy o zabytkach realizowany jest w ramach kilku faz. W ramach fazy pierwszej - Cyfrowy Czyn Spoeczny, zorganizowano akcj tworzenia obywatelskiego katalogu zabytkw bazujc na danych pochodzcych z Rejestru Zabytkw. Dziki specjalnemu narzdziu mona byo zamieszcza podstawowe dane o zabytkach: nazw adres, dat powstania oraz wsprzdne

70

GPS. W obecnej, drugiej fazie projektu narzdzie rozbudowano o kolejne funkcjonalnoci (opis, tagi, fotografie, wydarzenia historyczne). Umoliwia ono rwnie swobodne korzystanie z aplikacji sucych m.in. do monitorowania i alarmowania o stanie zabytkw, do tworzenia interaktywnej mapy zabytkw oraz dodawania nowych obiektw do wsplnego katalogu. Najwiksze znaczenie dla projektu maj prace spoecznociowe - wykonujcy je ludzie kierujc si wasnymi zainteresowaniami umieszczaj wybrane informacje na portalu tym samym dzielc si wynikami swojej pracy. W chwili obecnej inicjatorzy projektu zamierzaj prowadzi dziaania edukacyjne na rzecz wykorzystywania Otwartych Zabytkw w procesie nauczania w szkoach.

71

Nazwa inicjatywy: Prowadzcy: Adres strony: Opis:

Sejmometr Fundacja ePastwo sejmometr.pl Twrc serwisu Sejmometr jest Fundacja ePastwo, dziaajca na rzecz rozwoju demokracji w kraju. Sejmometr to najwiksza, otwarta baza danych publicznych w Polsce, jak rwnie narzdzia, dziki ktrym obywatel moe wpywa na wadze publiczne. W jednym miejscu mona przeglda dane sporzdzane
72

przez kilkadziesit instytucji publicznych w Polsce dotyczce m.in. infrastruktury (kody pocztowe, stacje kolejowe w Polsce, linie kolejowe w Polsce), prawa i legislacji (projekty ustaw, prawo w publikatorach, teksty jednolite ustaw), orzecze sdw (administracyjnych, Sdu Najwyszego, Sdw Powszechnych), Sejmu (np. projekty uchwa, posowie, owiadczenia majtkowe posw, interpelacje, komunikaty Kancelarii Sejmu), Senatu (owiadczenia majtkowe senatorw, druki senackie, rejestr korzyci senatorw), Rady Ministrw (etapy prac legislacyjnych rzdu), Samorzdu (np. gminy, radni gmin, prawo lokalne). Portal udostpnia rwnie raporty Najwyszej Izby Kontroli, informacje Banku Danych Lokalnych oraz informacje o zamwieniach publicznych. Uytkownik serwisu ma moliwo otrzymywania powiadomie, gdy instytucje publiczne zajmuj si sprawami bdcymi przedmiotem jego zainteresowania. Aby przybliy obywatelowi wadz udostpniono aplikacj, dziki ktrej podajc kod pocztowy ma on moliwo sprawdzenia reprezentujcych go urzdnikw zarwno we wadzach centralnych, jak i lokalnych. Na stronie serwisu dostpne s analizy dotyczce danych publicznych opracowywane przez Centrum Analiz Fundacji ePastwo. Uruchomiono take aplikacj suc do wysyania wnioskw o udostpnienie informacji publicznej. Reasumujc, Sejmometr to portal, ktry realizuje w praktyce prawo ponownego wykorzystania informacji publicznej.

73

Nazwa inicjatywy: Prowadzcy: Adres strony: Opis:

Transportoid FTL Software Tomasz Zieliski, Piotr Owcarz transportoid.com Transportoid to program udostpniajcy rozkad jazdy komunikacji miejskiej na telefony z systemem Android oraz Windows Phone 7.

74

Pomysodawc i autorem aplikacji jest Tomasz Zieliski, a drugim czonkiem zespou odpowiadajcym za tworzenie rozkadw jazdy jest Piotr Owcarz. Aplikacja obsuguje ponad 50 polskich miast. Uytkownicy mog w szybki sposb wyszuka pocze oraz dotrze do rozkadw wybranego przystanku czy linii komunikacyjnej. Transportoid wyposaony jest w wiele wyjtkowych funkcji np. widety na pulpit, kafle ze skrtami, obsuga map i GPS, rzadko spotykanych w innych programach. Aktualizacje rozkadw jazdy pobierane s z Internetu, ale program nie wymaga poczenia z sieci w codziennym uytkowaniu. Wybierajc opcj z abonamentem, kosztujcym 10 z rocznie, uytkownik uzyskuje dostp do dodatkowych funkcji takich jak wspomniane wyej obsuga map i GPS. Moe on pogrupowa przystanki pod wspln nazw oraz wyszukiwa pocze midzy wybranymi grupami dokonujc podgldu trasy na mapie i wyznaczajc najblisze przystanki przy pomocy GPS. Transportoid wspiera akcje dobroczynne przeznaczajc na nie 20% przychodw z abonamentu. Jedn z takich akcji, ktrej pomysodawca serwisu udziela wsparcia jest kampania wodna Polskiej Akcji Humanitarnej, majca na celu popraw dostpu do wody pitnej w Sudanie, Afganistanie i w innych regionach wiata, gdzie potrzebna jest pomoc.

75

Nazwa inicjatywy: Prowadzcy: Adres strony: Opis:

Zapytaj pastwo Centrum Cyfrowe Projekt: Polska zapytajpanstwo.pl ZapytajPastwo to serwis powstay w wyniku prac zespou Centrum Cyfrowego Projekt: Polska w ramach projektu Otwarte Pastwo, finansowanego z grantu Trust for Civil Society in Central and Eastern Europe. Celem inicjatywy jest wyjcie naprzeciw obywatelom w ich deniu do uzyskiwania informacji publicznej od instytucji zobowizanych do jej udzielenia oraz pomoc w znajdowaniu informacji ju udzielonej. Za pomoc

76

systemu istnieje moliwo zadania dowolnego pytania dotyczcego sprawy publicznej, m.in. o umow zawart przez instytucj publiczn, jej budet, o dokumenty stanowice podstaw podjcia okrelonej decyzji. W skad serwisu wchodzi na bieco aktualizowana baza danych adresowych instytucji publicznych (okoo 3000 adresw), system do wysyania wnioskw oraz baza danych zawierajca informacje publiczne. Jednym z dziaa ZapytajPastwo jest przypominanie o upywaniu kolejnych terminw dotyczcych wniosku o informacj publiczn, i na yczenie wnioskodawcy - wysanie do waciwej instytucji listw z przypomnieniem. Co istotne, serwis dysponuje wbudowan baz danych otrzymanych odpowiedzi oraz archiwum korespondencji, dziki czemu informacja publiczna staje si rzeczywicie publiczna, co zobowizuje przedstawicieli instytucji publicznych do powanego traktowania zapyta.

77

Nazwa inicjatywy: Prowadzcy: Adres strony: Opis:

Korkowo Neptis S.A., Creandi Sp. z o.o. korkowo.pl Wacicielem serwisu korkowo.pl jest firma Neptis S.A., natomiast jego operatorem jest firma Creandi Sp. z o.o. Z serwisu mona korzysta od pocztku 2011 r. W cigu 3 miesicy od jego uruchomienia ze strony
78

skorzystao ju ponad 60 tys. osb, a liczba odson signa 250 tys. Portal oferuje dostp do danych, ktre dotycz natenia ruchu pojazdw na drodze w Polsce, zgosze uytkownikw systemu Yanosik (kontrole policji, wypadki, miejsca czstych kontroli, fotoradary), czasu przejazdu midzy miejscowociami, a take podaje informacje o rednich prdkociach w wybranych miastach. Zamieszczona na stronie mapa korkw prezentuje, w postaci graficznych symboli punkty (POI Point of Interrest), ktre przedstawiaj charakterystyczne miejsca, jak np. zgoszenia uytkownikw systemu Yanosik, stacje paliw, hotele i inne. Uytkownik portalu ma rwnie moliwo wyznaczania tras pomidzy wskazanymi przez siebie lokalizacjami. I tak, korzystajc z serwisu moemy dowiedzie si np. gdzie jest najwicej patroli drogowych, ktre miasta w Polsce s najbardziej zakorkowane, jak zachowa si w sytuacji stuczki, kiedy policja moe zatrzyma dowd rejestracyjny itp. Wszystkie dane, dostarczane przez kierowcw, s uaktualniane i weryfikowane na bieco.

79

Nazwa inicjatywy: Prowadzcy: Adres strony: Opis:

V-Traffic Mediamobile v-traffic.pl Operatorem portalu V-Traffic jest Mediamobile - firma naleca do francuskiej grupy TDF bdcej europejskim liderem w dziedzinie telekomunikacji, systemw satelitarnych oraz transmisji radiowych. Mediamobile gromadzi, selekcjonuje, przetwarza i wysya informacje dotyczce ruchu drogowego w wikszoci krajw w Europie - we Francji, Danii, Szwecji, Finlandii, Norwegii i w Polsce oraz wsppracuje z firmami partnerskimi w wielu innych krajach Europy. Serwis v-traffic.pl przy pomocy mapy pokazuje ruch w wybranym przez uytkownika miecie w Polsce. Mapa, wyposaona w symbole, informuje uytkownikw o aktualnych zdarzeniach drogowych takich, jak: wypadki, zamknicia drg, prace drogowe, zwenia drg itp. Informacje aktualizowane s na bieco, co pozwala na podjcie decyzji, ktr tras wybra aby sprawnie dotrze

80

do wybranego celu. Co interesujce, oferowany przez firm system VTraffic mona zainstalowa w samochodowym systemie nawigacji dziki czemu, urzdzenie nawigacyjne wyposaone w w/w system zaproponuje najszybsz tras, opierajc si na precyzyjnym systemie informacji o ruchu drogowym. Dane V-Traffic wykorzystywane s w samochodach takich marek, jak: Aston Martin, Audi, BMW, Chrysler, Citron, Honda, Jaguar, Land Rover, Lexus, Mercedes, Mini, Mitsubishi, Nissan, Opel, Peugeot, Porsche, Renault, Saab, Subaru, Suzuki, Toyota, Volvo. W przypadku Polski, system ten dziaa w samochodach Toyota, wkrtce take bdzie dostpny w Volvo. System V-Traffic mona zastosowa te w nawigacji przenonej, dziki czemu urzdzenie nawigacyjne pokieruje podr bazujc na aktualnych informacjach na temat ruchu drogowego, co pozwoli unikn wielu zagroe na drodze. Dostpny jest on w nawigacjach Garmin, Mio i Becker.

81

Nazwa inicjatywy: Prowadzcy: Adres strony: Opis:

Info Drogowe Info Drogowe infodrogowe.pl Celem inicjatywy Info Drogowe jest dostarczanie aktualnych informacji drogowych uytkownikom, bazujc na danych przekazywanych w czasie rzeczywistym. System informuje o stanie ruchu, na ywo, przy pomocy m.in. mapy, na ktrej znajduj si odpowiednie ikonki. Dziki temu uytkownik na bieco otrzymuje informacje o fotoradarach (w tym take przenonych), kontrolach drogowych, korkach, wypadkach, prowadzonych remontach oraz niebezpieczestwach na drodze, co pozwala w peni zaplanowa swoj podr. W tym celu naley wprowadzi adres pocztkowy trasy oraz jej opcjonalny adres kocowy. Dane dotyczce sytuacji drogowej pochodz od kierowcw bdcych w ruchu.

82

W skad systemu wchodz dwa gwne elementy: portal InfoDrogowe.pl z bezpatn mapk pokazujc aktualne sytuacje drogowe oraz aplikacja InfoDrogowe mini, przeznaczona na telefony komrkowe, zintegrowana z systemem GPS co powoduje, e po uruchomieniu aplikacji w sytuacji zbliania si do punktu wystpienia utrudnienia w ruchu automatycznie powiadomi ona o tym w sposb zauwaalny. Aplikacja ta dostpna jest take w przypadku braku odbiornika GPS. Wwczas bdzie pracowaa ona w trybie przegldania mapy - nie bdzie lokalizowaa uytkownika z niej korzystajcego, ale wywietli dokadnie wybran przez niego okolic.

83

Podsumowanie
W chwili obecnej koncepcja otwartego rzdu zdobywa coraz wiksz popularno na caym wiecie zarwno po stronie jednostek publicznych, jak i wrd obywateli. Komplementarne w stosunku do tego podejcia jest zagadnienie ponownego wykorzystania (re-use) informacji publicznej. Wikszo dziaa podejmowanych w tym obszarze przez rzdy skupia si na kwestiach prawnych i politycznych. Jednake zagadnienia zwizane z otwartym rzdem oraz ponownym wykorzystaniem informacji publicznej rozpatrywa mona take jako obszar istotny gospodarczo jako kreowanie nowego rynku zaawansowanych e-usug, powstaego na styku administracji publicznej, przedsibiorcw i obywateli. Potencja tych obszarw rynkowych zosta ju zauwaony na poziomie Unii Europejskiej. W Komunikacie Komisji Europejskiej Otwarte dane sia napdowa innowacji, wzrostu gospodarczego oraz przejrzystego zarzdzania z 12 grudnia 2011 r. warto bezporednich i porednich korzyci ekonomicznych wynikajcych z wykorzystywania informacji udostpnianych przez sektor publiczny w gospodarce krajw UE-27 szacowano na poziomie 140 mld EUR rocznie. W czerwcu 2013 r. dyrektywa regulujca dotd kwestie ponownego udostpniania informacji publicznej zostaa zmieniona. Pojcie udostpnianej informacji publicznej rozszerzono o zasoby publicznych bibliotek, muzew i archiww. Zasoby te, stanowice powszechne dziedzictwo kulturowe, mog stanowi cenny materia do tworzenia na ich podstawie innowacyjnych produktw i usug cyfrowych, m.in. w sferze edukacji i turystyki. Tworzy si nowy rynek i nowe moliwoci dziaania dla absolwentw uczelni oraz nowych firm. Warto rwnie podkreli, e zagadnienia ponownego wykorzystania informacji publicznej wzbudziy ju zainteresowanie amerykaskich funduszy venture capital co wyraa si inwestycjami przeprowadzonymi m.in. przez takie podmioty jak OpenView Venture Partners, Frazier Technology Ventures, Formation 8, Founders Fund, Valiant Capital, Thrive Capital. Z tego wzgldu zachcamy Pastwa do zainteresowania si powysz problematyk, tym bardziej, e pojawiaj si ju pierwsze polskie firmy (startupy) dziaajce w tym obszarze. Zapraszamy Pastwa do odwiedzenia strony internetowej OpenGovernment.pl, a take do bezporedniego kontaktu z Orodkiem Studiw nad Cyfrowym Pastwem.

84

Literatura
Ashton K., That Internet of Things Thing, RFiD Journal, 22 June 2009, http://www.rfidjournal.com/articles/view?4986 (dostp on-line: 04.11.2013). Barker V., Duhaime M., Strategic change in the turnaround process: Theory and empirical evidence , Strategic Management Journal, vol. 18, s. 1338, 1997. Bendyk E., Bonikowska M., Rabiej P., Romaski W., Energia nowego miasta, Przyszo miast. Miasta przyszoci. Strategie i wyzwania innowacyjne, spoeczne i technologiczne , Raport ThinkTank, Warszawa 2013. Bettencourt L.M.A., West G.B., Wicej za mniej, Scientific American. wiat nauki, padziernik 2011, nr 10, s. 38-39. Boni M., Polska na drodze od otwarego rzdu, https://mac.gov.pl/dzialania/polska-na-drodze-dootwartego-rzadu-michal-boni-na-open-government-partnership-summit-w-londynie/ (dostp on-line: 04.11.2013). Bratnicki M., Transformacja przedsibiorstwa, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 1998. Brown S., Eisenhardt K., The art of continuous change: linking complexity theory and time-paced evolution in relentlessly shifting organizations, Administrative Science Quarterly, vol. 42, no. 1, 1997, s. 134. Caragliu A., Del Bo C., Nijkamp P., Smart cities in Europe, Journal of Urban Technology, vol. 18, no. 2, 2011, s. 65-82. Diagnoza spoeczna, (red.) J. Czapiski, T. Panek, Warszawa 2009. Dorsz M., Nawrocki J., ISO 9001:2000 z perspektywy CMMI a poznaska rzeczywisto , http://www.einformatyka.pl/article/show-bw/1048 (dostp on-line: 04.11.2013). Douglas L., The Importance of Big Data: A Definition, Gartner, https://www.gartner.com/doc/2057415 (dostp on-line: 25.11.2013). Ferber S., Jak internet rzeczy wpywa na nasz rzeczywisto, http://www.hbrp.pl/news.php?id=1073 (dostp on-line: 04.11.2013). Gontarz A., By dobrze poinformowanym, Computerworld 2005, nr 4. Gontarz A., Smart city: technologia czy zarzdzanie?, Materiay z konferencji Miasto hologram wiadomoci, dostp on-line: http://westival.szczecin.art.pl/aktualnosci/smart-city-technologia-czyzarzadzanie (dostp on-line: 20.09.2013). Gos A., Nowelizacja ustawy o dostpie do informacji publicznej w zakresie Scentralizowanego Systemu Dostpu do Informacji Publicznej (SSDIP) oraz Centralnego Repozytorium Informacji Publicznej (CRIP) , w: Materiay seminarium: XIII Forum Administratorw, Koordynatorw i Redaktorw BIP - dostp i ponowne wykorzystywanie pierwsze dowiadczenie w stosowaniu przepisw i dalsze zmiany w prawie, Centrum Promocji Informatyki, Warszawa, 19.11.2013. Granickas K., Understanding the impact of releasing and re-using open government data, European Public Sector Information Platform, Topic Report No. 2013/08, August 2013. Gro M., Wykonanie w polskim porzdku prawnym dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/37/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. zmieniajcej dyrektyw 2003/98/EU w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego, w: Materiay seminarium: XIII Forum Administratorw, Koordynatorw i Redaktorw BIP - dostp i ponowne wykorzystywanie pierwsze dowiadczenie w stosowaniu przepisw i dalsze zmiany w prawie, Centrum Promocji Informatyki, Warszawa, 19.11.2013. Harmon P., Wolf C., The State of Business Process Management, Business Process Trends, February 2008. Hood C., The new public management in the 1980s: variations on a theme, Organizations and Society, vol. 20, no. 2-3, February, 1995.

85

Hughes G., Assis J., Cornford J., Gareis K., Richardson R., Sokol M., Analiza porwnawcza i promowanie transformacyjnego wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) w regionach Unii Europejskiej, Biblioteka eRozwoju SMWI, publikacja nr 11, Tarnw 2009. Joyce P., Management and innovation in the public services , Strategic Change, vol. 7, 1998. Kania K., Doskonalenie zarzdzania procesami biznesowymi w organizacji z wykorzystaniem modeli dojrzaoci i technologii informacyjno-komunikacyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice 2013. Kaplan A., Haenlein M., Users of the world, unite! The challenges and opportunities of Social Media , Business Horizons, vol. 53/1, s. 5968, 2010. Kaul M., The New Public Administration: management innovations in government , Public Administration and Development, vol. 17, 1997, s. 13-26. Klincewicz K., Rozwj kompetencji pracownikw w firmach offshoringowych, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Zarzdzanie Zasobami Ludzkimi 2005, nr 5, s. 40. Kohlegger M., Maier R., Thalmann S., Understanding Maturity Models. Results of a Structured Content Analysis, Proceedings of I-KNOW 09 and I-SEMANTICS 09, Graz, Austria 2009. Komninos N., Intelligent Cities: Innovation, Knowledge Systems and Digital Spaces , Spon Press, Londyn 2002. Komiski A., Piotrowski W., Zarzdzanie. Teoria i praktyka, WN PWN, Warszawa 1995. Krasiska M., Anonimizacja danych osobowych w dokumentach zamieszczanych w BIP w w ietle stanowisk GIODO i orzecze sdw administracyjnych, w: Materiay seminarium: XIII Forum Administratorw, Koordynatorw i Redaktorw BIP - dostp i ponowne wykorzystywanie pierwsze dowiadczenie w stosowaniu przepisw i dalsze zmiany w prawie, Centrum Promocji Informatyki, Warszawa, 19.11.2013. Mapa drogowa otwartego rzdu w Polsce, Centrum Cyfrowe Projekt: Polska, wersja robocza 8.07.2011, Warszawa 2011. Mieritz L., Fitzgerald D., Gomolski B., Light M., Toolkit Best Practices: Program and Portfolio. Management Maturity Model, Gartner RAS Core Research Note G00141742, July 2007, http://www.strategies-formanaging-change.com/support-files/gartnerprogramportfoliomaturitymodel.pdf (dostp on-line: 20 padziernik 2013). Mitchell W. J., Intelligent cities, e-Journal on the Knowledge Society, Issue 5, 2007. Muszyski J., Big Data - jak si do nich dobra?, Netword, nr 01/2013. Nadler D., Tushman M., Organizational Frame Bending: Principles for Managing Reorientation , Academy of Management Executive, vol. 3, no. 3, August 1989, s. 196197. Newman D., Logan D., Gartner Introduces the EIM Maturity Model, ID Number: G00160425, December 2008, http://www.eurim.org.uk/activities/ig/voi/Gartner_Introd uces_The_EIM_MM.pdf (dostp on -line 20 padziernik 2013). Osterwalder A., Pigneur Y., Smith A., Business Model Generation: A Handbook for Visionaries, Game Changers, and Challengers, Wiley, 2010. Pastwo 2.0. Nowy start dla e-administracji, Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, Warszawa, kwiecie 2012. Penc J., Innowacje i zmiany w firmie transformacja i sterowanie rozwojem przedsibiorstwa, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 1999. Perechuda K., Dyfuzja wiedzy jawnej i niejawnej jako instrument sieciowego zarzdzania gmin , Wspczesne zarzdzanie. Kwartalnik rodowisk Naukowych i Liderw Biznesu 2006, nr 2, s. 515. Piskorz-Ry A., Problemy w rozrnieniu "dostpu do informacji publicznej" oraz "ponownego wykorzystywania informacji publicznej", w: Materiay seminarium: XIII Forum Administratorw, Koordynatorw i Redaktorw BIP - dostp i ponowne wykorzystywanie pierwsze dowiadczenie w stosowaniu przepisw i dalsze zmiany w prawie, Centrum Promocji Informatyki, Warszawa, 19.11.2013.

86

Ratti C., Townsend A., Splot spoeczny, Scientific American. wiat nauki padziernik 2011, nr 10 (242), s. 32-35. Rozwj kadr administracji publicznej, (red.) B. Kudrycka, Wysza Szkoa Administracji Publicznej, Biaystok 2001. Saxena K., Re-engineering public administration in developing countries , Long Range Planning, no. 29, 1996, s. 703711. Schaffers R., Sllstrm A., Komninos N., Pallot M., Trousse B., Senach B., Hielkema H., Landscape and Roadmap of Future Internet and Smart Cities, Fireball Deliverable D2.1, 2011. Sibiga G., Ograniczenie udostpniania i ponownego wykorzystywania informacji przetworzonej po nowelizacji ustawy o dostpie do informacji publicznej z 16.9.2011 r. , w: Materiay seminarium: XIII Forum Administratorw, Koordynatorw i Redaktorw BIP - dostp i ponowne wykorzystywanie pierwsze dowiadczenie w stosowaniu przepisw i dalsze zmiany w prawie, Centrum Promocji Informatyki, Warszawa, 19.11.2013. Siewicz K., Orzecznictwo sdw administracyjnych dotyczce ponownego wykorzystywania informacji publicznej, w: Materiay seminarium: XIII Forum Administratorw, Koordynatorw i Redaktorw BIP dostp i ponowne wykorzystywanie pierwsze dowiadczenie w stosowaniu przepisw i dalsze zmiany w prawie, Centrum Promocji Informatyki, Warszawa, 19.11.2013. Sitniewski P., Nakadanie opat za udostpnienie informacji publicznej i jej ponowne wykorzystywanie w wietle orzecznictwa sdowego, w: Materiay seminarium: XIII Forum Administratorw, Koordynatorw i Redaktorw BIP - dostp i ponowne wykorzystywanie pierwsze dowiadczenie w stosowaniu przepisw i dalsze zmiany w prawie, Centrum Promocji Informatyki, Warszawa, 19.11.2013. Smart Cities Study: International Study on the Situation of ICT, Innovation and Knowledge in Cities , (red.) I. Azkuna, The Committee of Digital and Knowledgebased Cities of UCLG, Bilbao, 2012. Stainer A., Stainer L., Strategic change in public services: a productivity and performance perspective , Strategic Change, vol. 7, 1998, s. 111119. Stawasz D., Sikora-Fernandez D., Turaa M., Koncepcja smart city jako wyznacznik podejmowania decyzji zwizanych z funkcjonowaniem i rozwojem miasta, Studia Informatica 2012, nr 29, s. 97-109. Stowarzyszenie Miasta w Internecie, Wykorzystanie informacji sektora publicznego, Tarnw 2010. Transformational Government Implementation Plan, HM Government, Cabinet Office, United Kingdom 2005. Withane S., How strategy changes through the public sector growth cycle, Long Range Planning, vol. 30, no. 5, 1997, s. 689698. Zaleski J., Kociski C., Solecki A., Turowski B., Wysocki S., Duda J., Skiba W., Szarycz A., Tomaszewski P., Efektywne metody zarzdzania w administracji publicznej, Instytut Spraw Publicznych, Raport Programu Reformy Administracji Publicznej, Warszawa, 2000. Zarzdzanie publiczne elementy teorii i praktyki, (red.) A. Frczkiewicz-Wronka, Prace naukowe Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2009. Botterman M., Millard J., Horlings E., Oranje C. van, Deelen M. van, Pedersen K., Warto dla obywateli. Wizja zarzdzania publicznego w 2020 roku, Raport sporzdzony dla Komisji Europejskiej, grudzie 2008, Rotterdam. Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013 oraz perspektywiczna prognoza transformacji spoeczestwa informacyjnego do roku 2020 , Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, Warszawa, 24.06.2005. Strategia rozwoju spoeczestwa informacyjnego w Polsce do roku 2013, Ministerstwo Spraw Wewntrznych i Administracji, wersja 3.0, Warszawa, padziernik 2008. Transparency and Open Government Memorandum for the Heads of Executive Departments and Agencies , White House, USA, 2009, http://www.whitehouse.gov/the_press_office/Transparencyand OpenGovernment/ (dostp on-line: 20 listopad 2013). Opinia Komitetu Regionw Przegld dyrektywy w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego i otwartych danych, Komitetu Regionw, nr. 2012/C 391/12, 2012. 87

Beaudreau P., Johnson P. A., Sieber R. E., Strategic choices in developing a geospatial web 2.0 application for rural economic development, Journal of Rural and Community Development, vol. 7m no. 3, 2012, s.95105.

Strony internetowe
http://www.nato.int/docu/review/2003/issue1/polish/interview.html (dostp on-line: 20.10.2013). https://index.okfn.org/country/overview/Poland/ (dostp on-line: 04.11.2013) http://www.microsoft.com/en-us/news/stories/88acres/88-acres-how-microsoft-quietly-built-the-cityof the-future-chapter-1.aspx (dostp on-line: 20.10.2013). http://senseable.mit.edu/livesingapore/index.html (dostp on-line: 26.10.2013 r.). http://www.otwartezabytki.pl v http://www.computerworld.pl/news/391690/Technologie.mobilne.zmieniaja.strategie.firm.html (dostp on-line: 04.11.2013). http://www.whitehouse.gov/sites/default/files/omb/egov/digital-government/digital-government.html (dostp on-line: 25.11.2013). https://index.okfn.org/ (dostp on-line: 04.11.2013). http://open-data.europa.eu (dostp on-line: 20.10.2013). http:// data.worldbank.org (dostp on-line: 20.10.2013). http://www.opengroup.org (dostp on-line: 26.10.2013). http://www.sei.cmu.edu/cmmi/ (dostp on-line: 26.10.2013). http://www.husetsweb.dk (dostp on-line: 26.10.2013). http://www.trimble.com (dostp on-line: 25.11.2013). http://www.astrium-geo.com (dostp on-line: 25.11.2013). http://www.agra-net.com/portal2/ (dostp on-line: 25.11.2013). http://www.weatheronline.co.uk (dostp on-line: 25.11.2013). http://www.dobraulica.pl (dostp on-line: 25.11.2013). http://www.jakdojade.pl (dostp on-line: 25.11.2013). http://www.mamprawowiedziec.pl (dostp on-line: 25.11.2013). http://www.mojapolis.pl (dostp on-line: 25.11.2013). http://www.naprawmyto.pl (dostp on-line: 25.11.2013). http://www.sejmometr.pl (dostp on-line: 25.11.2013).

88

http://www.transportoid.com (dostp on-line: 25.11.2013). http://www.zapytajpanstwo.pl (dostp on-line: 25.11.2013). http://www.gbif.org/ (dostp on-line: 25.11.2013). http://www.whatwg.org/ (dostp on-line: 25.11.2013). http://www.w3.org/ (dostp on-line: 25.11.2013). http://www.infodrogowe.pl (dostp on-line: 25.11.2013). http://www.v-traffic.pl (dostp on-line: 25.11.2013). http://www.korkowo.pl (dostp on-line: 25.11.2013).

89

O Orodku Studiw nad Cyfrowym Pastwem

Orodek Studiw nad Cyfrowym Pastwem jest pozarzdow organizacj non- profit dziaajc w formie fundacji, utworzon na podstawie Ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 roku o fundacjach. Orodek jest wpisany do KRS pod numerem 0000419526, a jego siedzib jest miasto d. Jako gwne cele dziaania Orodka przyjto: inicjowanie i uczestnictwo w przedsiwziciach dotyczcych budowy cyfrowego pastwa w tym w szczeglnoci wsparcia organizacji publicznych w przeprowadzaniu cyfrowej transformacji, upowszechnianie wrd ogu spoeczestwa wiedzy na temat korzyci zwizanych z budow cyfrowego pastwa, podejmowanie dziaa na rzecz zapobiegania wykluczeniu cyfrowemu osb nim zagroonych, ze wzgldw na ich sytuacj yciow lub materialn, prowadzenie dziaalnoci badawczo-rozwojowej, naukowo-technicznej, owiatowej w sferze zastosowania technologii informacyjnokomunikacyjnych oraz zarzdzania, ze szczeglnym uwzgldnieniem problematyki budowy cyfrowego pastwa i cyfrowej transformacji, podejmowanie dziaa na rzecz ochrony i promocji zdrowia dziki stosowaniu nowoczesnych rozwiza teleinformatycznych (w szczeglnoci rozwiza z dziedziny e-zdrowia), podejmowanie dziaa na rzecz rozwoju gospodarczego (w szczeglnoci zmniejszania obcie administracyjnych obywateli i przedsibiorcw dziki wykorzystaniu nowoczesnych rozwiza teleinformatycznych oraz ponownemu uyciu informacji publicznej). Orodek prowadzi nastpujce projekty: Metodyczne aspekty budowy inteligentnych miast (Smart Cities). Celem projektu jest wypracowanie i nieodpatne udostpnienie modelu

90

referencyjnego inteligentnego miasta (Smart City). Model ten bazowa bdzie na koncepcjach architektury korporacyjnej (Enterprise Architecture) dostosowanej do specyfiki polskich miast. Obejmowa bdzie on zarwno aspekty organizacyjne inteligentnego miasta, jak rwnie technologiczne. Dodatkowo w ramach projektu powsta i jest rozwijany serwis InteligentneMiasta.pl Smart Cities w Polsce. Budowa platformy monitorowania realizacji cyfrowej transformacji polskich jednostek sektora publicznego. W ramach projektu Budowa platformy monitorowania realizacji cyfrowej transformacji polskich jednostek sektora publicznego powsta i jest rozwijany serwis eGov.pl Obserwatorium Cyfrowego Pastwa. Jego celem jest monitorowanie i analizowanie postpw we wdraaniu koncepcji Cyfrowego Pastwa w Polsce (z uwzgldnieniem kontekstu europejskiego i wiatowego). Informacje prezentowane na serwisie pochodz z publicznie dostpnych rde jednostek administracji publicznej, firm analitycznych, uczelni, a take prac badawczych prowadzonych bezporednio w Orodku. Opracowywanie metod i narzdzi zwikszajcych efektywno funkcjonowania dziaw IT w jednostkach sektora publicznego. W ramach projektu opracowywane s instrumenty zarzdcze, ktre s nakierowane na podniesienie potencjau dziaw IT tak, aby przygotowa je do wyzwa zwizanych z cyfrow transformacj. W szczeglnoci opracowany zosta i rozwijany jest Model doskonalenia funkcjonowania dziau IT w jednostkach sektora publicznego, za pomoc ktrego mona dokona ewaluacji dziau IT pod ktem jego efektywnoci i pomc zaplanowa dziaania optymalizujce, bazujce na uznanych standardach zarzdzania IT (takich jak: TOGAF, MSP, Prince 2, techniki zwinne).

91

O autorach opracowania
Prof. SGH, dr hab. Andrzej Sobczak
Dyrektor Orodka Studiw nad Cyfrowym Pastwem. Kierownik Zakadu Zarzdzania Informatyk w Instytucie Informatyki i Gospodarki Cyfrowej Szkoy Gwnej Handlowej w Warszawie. Absolwent Wydziau Elektrotechniki i Elektroniki Politechniki dzkiej oraz Wydziau EkonomicznoSocjologicznego Uniwersytetu dzkiego. Odby stae na University of Waterloo (Kanada), University of Stratclyde (Szkocja), University of Manchester (Wielka Brytania), University of York (Wielka Brytania), Trinity College (Irlandia), Center of Health Informatics (Irlandia). Ukoczy szkolenia z zakresu analizy i projektowania systemw informatycznych z zastosowaniem jzyka UML (certyfikat IBM Rational) oraz architektury korporacyjnej (certyfikat TOGAF 8/9 oraz ArchiMate 2.0). Uczestniczy w szkoleniach z zakresu m.in: metodyki MSP (certyfikat MSP Foundation), RUP, Prince2, ITIL (certyfikat ITIL Foundation), zarzdzania portfelem projektw, Balance Scorecard, budowy strategii organizacji. Bra udzia w projektach i prowadzi szkolenia m.in. dla Ministerstwa Finansw, Banku Gospodarstwa Kredytowego, Zakadu Ubezpiecze Spoecznych, Narodowego Banku Polskiego, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Pastwowej Inspekcji Pracy, Pastwowej Inspekcji Sanitarnej, Miejskich Zakadw Autobusowych w Warszawie. Autor blisko 100 publikacji, artykuw, prezentacji z zakresu architektury korporacyjnej, inynierii oprogramowania, informatyzacji administracji publicznej. Pena lista publikacji dostpna jest na stronie AndrzejSobczak.net. Od kilku lat swoje zainteresowania naukowe koncentruje wok problematyki architektury korporacyjnej (Enterprise Architecture) w szczeglnoci zastosowania jej w organizacjach publicznych. Uwaa, e koncepcja ta moe by efektywnym narzdziem, wspomagajcym cyfrow transformacj polskich organizacji publicznych. Obecnie
92

pracuje nad wykorzystaniem podejcia architektonicznego przy budowie inteligentnych miast (Smart Cities). Redaktor serwisw ArchitekturaKorporacyjna.pl, InteligentneMiasta.pl i innych. Wspautor pierwszej ksiki w jzyku polskim powiconej architekturze korporacyjnej pt. Wstp do architektury korporacyjnej. Publikacja ta zostaa przygotowana w ramach Oglnopolskiego Midzyuczelnianego Seminarium Problemy badawcze i projektowe informatyzacji pastwa. Autor monografii Formuowanie i zastosowanie pryncypiw architektury korporacyjnej w organizacjach publicznych. W lutym 2013 opublikowa monografi Architektura korporacyjna. Aspekty teoretyczne i wybrane zagadnienia praktyczne, stanowic podsumowanie 3 lat jego bada w tym obszarze. W kwietniu 2013 r. udostpni pierwszy w Polsce e-book w caoci powicony architekturze korporacyjnej pt. Oblicza architektury korporacyjnej. Zaangaowany w prace midzynarodowego konsorcjum The Open Group nad lokalizacj i promocj ram architektury korporacyjnej. Czonek Polskiego Towarzystwa Informatycznego (PTI), Naukowego Towarzystwa Informatyki Ekonomicznej (NTIE), Association for Computing Machinery (ACM), Association for Information Systems (AIS), Association of Enterprise Architects (AEA). Prywatnie szczliwy m Ani i dumny tata Krzysia.

Tomasz Kulisiewicz
Zastpca dyrektora Orodka Studiw nad Cyfrowym Pastwem. Absolwent informatyki Politechniki Budapeszteskiej (1974). W latach 1975-1981 informatyk w centrum obliczeniowym drogownictwa w Warszawie. W latach 1981-1992 pracowa w przemyle motoryzacyjnym i w energetyce, a w latach 1992-2008 by kolejno m.in. zastpc redaktora naczelnego PCKuriera, redaktorem naczelnym Teleinfo oraz czasopism specjalistycznych i naukowych Prawo i ekonomia w telekomunikacji i elektroniczna Administracja.

93

Od roku 2001 r. konsultant i analityk rynku komunikacji elektronicznej, wsppracownik kilku firm oraz uczelnianych zespow doradczo-badawczych. Kierowa panelami badawczymi IT, komunikacji elektronicznej i nowych mediw w Narodowym Programie Foresight Polska 2020 oraz Foresight Kadr Nowoczesnej Gospodarki, a take panelem Strategiczne kierunki ksztacenia w programie Foresight Akademickie Mazowsze 2030. Czonek Rady Sdu Polubownego ds. Domen Internetowych przy Polskiej Izbie Informatyki i Telekomunikacji oraz Zarzdu Oddziau Mazowieckiego Polskiego Towarzystwa Informatycznego. Wspzaoyciel inicjatywy Internet Obywatelski (2001), Stowarzyszenia Komputer w Firmie (2003) oraz Forum Nowoczesnej Administracji Publicznej (2008). Zajmuje si problematyk oddziaywa spoecznych i gospodarczych technologii informacyjnych, w tym zagadnieniami e-administracji i jej roli w zmniejszaniu obcie administracyjnych obywateli, przedsibiorcw i samej administracji publicznej.

94