ANNA CHECH

Kto jest odpowiedzialny za publiczne zdrowie w diabetologii?

Who is responsible for public health in diabetology?
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Wskazanie kto jest odpowiedzialny za zdrowie na nowo stao si jednym znajwaniejszych problemw medycznych ispoecznych na caym wiecie. Przykadem wtym wzgldzie jest walka obecnego Prezydenta USA Baracka Obamy omoliwo opacania przez pastwo opieki medycznej dla najuboszych warstw Amerykanw czyli o tzw. Obamacare. Grupy polityczne i spoeczne, medyczne iekonomiczne maj bardzo rne odpowiedzi na pytanie kto jest odpowiedzialny za zdrowie jedni wskazuj na konieczny udzia pastwa wtworzeniu dostpnoci do opieki zdrowotnej dla 50 milionw nieubezpieczonych Amerykanw, inni s przekonani, e opieka medyczna to prywatna sprawa kadego obywatela osobno. Ta kontrowersja, chocia wmniej ostrej formie ni wUSA, jest rwnie problemem wEuropie. Jej znaczenie narasta wPolsce, jest widoczna wdziaaniach Narodowego Funduszu Zdrowia oraz czynnikw pastwowych ispoecznych. Szczeglnie widoczne s dziaania na rzecz organizacji opieki medycznej wprzewlekych zwyrodnieniowych chorobach niezakanych, ktre midzy innymi konferencja szefw rzdw krajw ONZ w2012 r przekazaa do odpowiedzialnoci pastwowej. Naley do nich cukrzyca idiabetologia. Jakie oglne refleksje wtym zakresie moe mie diabetolog. Celem medycyny jest polepszenie stanu zdrowia, ograniczanie choroby lub ratowanie ycia konkretnego czowieka. Ludzie yjc wgrupach., populacjach ispoecznociach przedstawiaj medycynie take zdrowotne potrzeby i cele szersze wynikajce z natury zbiorowej Ich ycia. Populacja lub spoeczno, take zmedycznego punktu widzenia, nie jest tylko sum jednostek, jest nowym jakociowo ukadem, ktrym rzdz szczeglne prawa tak biologiczne, jak ispoeczne, ktre nie odnosz si do jednostek.

Nie tylko medycyna

Powstaje wzwizku ztym wiele nowych problemw dla medycyny, ale nie tylko przecie dla tej dziedziny (1, 2). Oto ich przykady: 1. Jak godzi interesy wumacnianiu iochronie zdrowia jednostki ispoecznej zbiorowoci?

2. Ile dochodu narodowego winno si porednio lub bezporednio przeznacza na umacnianie zdrowia - awic na profilaktyk, aile na ratowanie ycia - awic bezporednie lecznictwo? 3. Jak przez dziaania wstosunku do jednostek zwiksza potencja biologiczno-spoeczny populacji iodwrotnie, jak przez dziaanie odnoszce si do populacji zwiksza zdrowie jednostek? 4. Jak ustosunkowa si do czsto rnokierunkowych naciskw rnych spoecznoci iich da wobec medycyny? Czciow odpowiedzi na te problemy jest ju pena waciwie instytucjonalizacja medycyny, wczenie tej dziedziny do dziaania mechanizmw spoeczno-administracyjnych, prawno-ustrojowych, organizacyjnych, ekonomicznych ipolitycznych pastwa ispoeczestwa. Ciekawe, e opinia publiczna, na zgrzyty wtych pozamedycznych przecie mechanizmach, kieruje swoj krytyk na lekarzy iich pomocnikw. Sprawno tych politycznych wistocie mechanizmw moe by rna, nie zawsze jest ona bezporednio proporcjonalna do nakadw na ochron zdrowia. Obserwuje si wtym zakresie interesujce rnice geograficzne ikulturowe. S spoeczestwa, ktre zuywajc mniej wiadcze medycznych ciesz si wysokim stopniem zdrowia indywidualnego izbiorowego. Przyczynia si do tego postawa racjonalna spoeczestwa, jego wewntrzne zdyscyplinowanie, racjonalny system wartoci ludzkich ikulturowych. Profilaktyczne wskazania medycyny s wtedy wytrwale wczane do stylu ycia; lepiej realizuje si profilaktyk irehabilitacj. S te spoeczestwa wodwrotnej sytuacji, awic takie, ktre mniej s wraliwe na propagacj umocnienia zdrowia. Naduywaj moliwoci ochrony zdrowia obracajc jej rodki na mniej efektywne cele zdrowotne, np. pne leczenie objaww chorb. Te spoecznoci wykazuj ze wskaniki stanu zdrowia (3). S to zwykle problemy, ktre przekraczaj kompetencje medycyny. Wynikaj bowiem zpoziomu kultury, wychowania, organizacji spoeczestwa, nawet jego historii. Stanowi wic zadania dla osb ze sfery polityki, kultury, planowania iorganizacji produkcji, producentw. S to te zadania dla spoeczestwa jako caoci. Nieatwo jest oddzieli bezporedni wpywy na zdrowie, spoecznego rodowiska jednostki wrodzinie, zakadzie pracy, miecie lub na wsi od czynnikw oglnych, ksztatujcych bytowanie caej

Medycyna Metaboliczna, 2013, tom XVII, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl

populacji, jak np. dochd narodowy, standard mieszkaniowy, sanitarny, ywieniowy, dostpno wiadcze, owiatowych, rekreacyjnych iinnych. Wistocie wszystkie programy wdziedzinie ochrony zdrowia dotyczce tak profilaktyki, jak ilecznictwa irehabilitacji musz by do nich dostosowane. Widoczne to jest na wielu przykadach. Wszystkie dziaania\ ekonomiczne winny by nieustannie integrowane zdziaaniem medycznym. Tylko wczesna integracja zmian wszystkich elementw w stylu ycia ludzi umoliwia zachowanie wzgldnej sprawnoci medycyny. Medycyna jednak nie moe by odpowiedzialna za rnice, ktre ztych zmian wynikaj, bowiem jej moliwoci ikierunki dziaa s inne.

Odpowiedzialno spoeczna ipastwowa

Bogactwo sprzyja zdrowiu jeli jest sprawiedliwie, rwno spoecznie wykorzystywane. Dotyczy to zarwno potencjau materialnego, jak iczynnikw subiektywnych znim zwizanych. Ndza dziaa na ludzi nie tylko jako zesp zych warunkw ekologicznych: mieszkaniowych, ywieniowych, sanitarnych, ale take przez wpywy spoeczne iemocjonalne przez oddalanie ludzkich celw iaspiracji. Moe ona by np. powodem nawet ,,odrzucania jednostki lub grupy przez wiksz spoeczno iwten sposb sta si powodem frustracji wsystemie wartoci, poczucia beznadziejnoci. Znieksztacaj si wtedy zachowania ludzi, zwiksza si podatno na naogi (2). Prymitywne przypisywanie wic dziaa na rzecz umacniania zdrowia - wtym take spoecznego - tylko medycynie, to niedostatek zrozumienia spoecznych mechanizmw wpywajcych na szeroko pojte zdrowie; jest to szkodliwe, poniewa nasila wyobcowania irozdziay midzy dziaaniem medykw aspoeczestwem. Przykadw tego zjawiska dostarczaj technicznie wysoko rozwinite, ale pozbawione socjalnej ihumanitarnej tendencji prywatne lub spoeczne instytucje medyczne wrnych systemach ochrony zdrowia, ktre nie maj rzetelnej wsppracy ze rodowiskiem, wktrym dziaaj. Zobserwacji ewolucji problematyki ochrony zdrowia wostatnich dziesicioleciach jasno wynika, e zmiany spoeczne iekonomiczne maj co najmniej tyle wpywu na stan zdrowotny jednostki ispoeczestw co medycyna (4). Takie zmiany w pojciach filozoficzno-moralnych, zmiany spoeczne, kulturalne, cywilizacyjne, technologiczne, populacyjne ksztatuj postawy izachowania ludzi, ktre cigle musi uwzgldnia praktyczna medycyna.

Ich twrcze plany iwysiki ju od samego pocztku winny wiza si tak zdziaaniem zawodowych, medycznych isocjologicznych zespow, jak izopiniami przedstawicieli bezporednio zainteresowanej spoecznoci - rodziny, instytucji, osiedla, gminy, grupy zawodowej, wiekowej, grupy chorych o podobnej problematyce zdrowotnej itd. (5, 6, 7). Medycy musz by szczeglnie wraliwi na tego rodzaju zmiany, ocenia w por ich wpyw na zdrowotne potrzeby jednostek igrup spoecznych dla zmian worganizacji praktyki medycznej. Uczestnictwo samych obywateli winicjatywach idziaaniach na rzecz podnoszenia zdrowotnoci zwieksza wyranie efekty dziaania jednostek suby zdrowia, tworzy spoisto i poczucie zaufania we wasne siy grupy spoecznej, daje poczucie wsplnoty celw medykw ispoecznoci. Dobrym przykadem wtym wzgldzie s dziaania na rzecz prewencji bdw urbanistycznych, atake wyniki dziaalnoci spoecznych stowarzysze chorych. Pimiennictwo Hermann Ch.: Urynkowienie suby zdrowia w Europie, 1. Zdrowie, przewodnik Krytyki Politycznej, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa 2012, 82. 2. Tato J., Czech A., Bernas M., Szczeklik-Kumala Z., Biernacka E.: Socjologia cukrzycy, Wyd. Eskulap, d, 2013. 3. Tato J.: Filozofia w medycynie, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa, 2008. 4. Feero W.G. iwsp.: Genomic Medicine-An Updated Primer, NEJM 2010, 362, 21. 5. Kozek W.: Liberalization, privatization and regulation in the Polish health care sector/hospitals, http://www.pique.at 6. Hryniewicz J. (red.): O sytuacji ludzi starszych, Rzdowa Rada Ludnociowa, Warszawa, 2012. 7. L. iC., Personalized medicine the promised land: are we there yet?, Clinical Genetics, 2011, 79, 403.
Adres do korespondencji: A. Czech ul. Pocka 15C/40 01-231 Warszawa e-mail: a.czech@interia.pl Nadesano: 15.09.2013 Zakwalifikowano do druku: 17.10.2013

Spoeczna odpowiedzialno zbiorowa zdrowie publiczne wdiabetologii

Wynika std oczywisty wniosek, e bardzo znaczna rola iodpowiedzialno wksztatowaniu stanu zdrowotnego jednostek ispoeczestwa przypada tym wszystkim, ktrzy ksztatuj spoeczne rodowisko czowieka, awic np. dziaaczom polityczno-spoecznym, wychowawcom i nauczycielom, ekonomistom, administratorom, prawnikom, artystom, architektom iurbanistom, technologom itd. Medycyna Metaboliczna, 2013, tom XVII, nr 4
www.medycyna-metaboliczna.pl