Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

2009-06-21 Ryszard Świętek - Agent…

Rzeczpospolita - 1996.01.20

Agentura wpływu

Ryszard Świętek
Najniebezpieczniejsza
broń mocarstw

Nowoczesny wywiad ukształtował się na przełomie XIX i XX

wieku. Zmienił się wówczas zakres działań wywiadowczych.
Rozpoznanie sięgnęło głęboko w sferę militarną, polityczną i
gospodarczą przeciwnika. Ostatecznym celem każdego
wywiadu stała się dokładna znajomość sytuacji panującej u
wroga, aby rozpoznać wszelkie dyspozycje przed ich
wykonaniem. Potrzebne dane mógł zebrać i opracować
szeroko rozbudowany aparat wywiadu, korzystający z rozległej
sieci konfidentów. Nie mógł ich dostarczyć agent, działający w
pojedynkę, bo znał tylko wycinek rzeczywistości.

Praca wywiadu polegała odtąd na żmudnym i drobiazgowym

gromadzeniu wyrywkowych informacji, które dopiero po
pewnym czasie układały się w logiczną całość. Ośrodek
dyspozycji operacyjnej dla całej machiny wywiadu znajdował
się w jego centrali, realizującej zadania, w odpowiedzi na
zlecenia najwyższych ośrodków decyzyjnych w państwie i w
armii. Na sukces wywiadowczy nakładały się działania
wszystkich ogniw zdobywania, ewidencji i analizy danych.
Agentura dostarczała informacje podstawowe. Tysiące takich

…cba.pl/agentura-wply… 1/8
 Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

2009-06-21 Ryszard Świętek - Agent…

informacji docierało do central wywiadu, gdzie
systematyzowano je i opracowywano. Jeżeli wciąż brakowało
jakiegoś fragmentu układanki, zlecano właściwej filii wywiadu
zdobycie uzupełniających danych. Wszystkie informacje
uznawano za wiarygodne tylko wówczas, gdy znajdowały
potwierdzenie w niezależnych źródłach.

Działania tajnych służb wojskowych wspomagał wywiad

polityczny. Starano się utrudnić i zdezorganizować mobilizację
przeciwnika. Przygotowywano na dużą skalę dywersję i
sabotaż. Carska ochrana upowszechniła

system prowokacji politycznej,

opierający się na własnej agenturze i olbrzymich subwencjach

finansowych.

W okresie rewolucji 1905 roku Japończycy wprowadzili do

operacji wywiadowczych motyw dywersji politycznej o cechach
agentury wpływu, jako czynnika destrukcji na wrogim terenie.
Wywiad japoński starał się włączyć do współpracy
dywersyjno-wywiadowczej radykalną opozycję w Rosji,
wspomagając ją finansowo i udzielając jej pomocy
technicznej. W Szwajcarii zorganizowano kursy sabotażowo-
dywersyjne dla przyszłych dowódców oddziałów
terrorystycznych. Pieniądze szły przede wszystkim na zakup
broni i materiałów wybuchowych oraz akcje propagandowe.
Zakładano, że wystąpienia rewolucjonistów i mniejszości
narodowych wstrząsną podstawami państwa carów, co miało
spowodować zamęt w armii rosyjskiej i osłabić potęgę
militarną Rosji na Dalekim Wschodzie, a przynajmniej mogły
przeszkodzić mobilizacji wojsk, które miały być wysłane z
europejskiej części imperium do Mandżurii.

Dla realizacji tych celów Japończycy nawiązali kontakt m. in. z

Polską Partią Socjalistyczną, której przewodził Józef
Piłsudski. Podjęta przez Polaków współpraca z wywiadem
japońskim była aktem luźnego porozumienia o świadczeniu
wzajemnych usług, bez zobowiązań politycznych ze strony
Japonii. Piłsudski zgodził się dostarczać Japończykom
wiadomości polityczne oraz współpracować w organizowaniu
dywersji i akcji zbrojnych na terytorium Rosji. W ograniczonym
zakresie PPS została zobowiązana do dostarczania
informacji o charakterze wywiadowczym ze swych obserwacji
wojskowych. Na zorganizowanie sabotażu na kolei
transsyberyjskiej i rozciągnięcie sieci wywiadowczej wewnątrz
Rosji, a przede wszystkim za podjęcie dywersji politycznej
przeciwko caratowi, Japończycy udzielili PPS dość znacznej
pomocy finansowej (obecnie byłaby to kwota ok. ośmiu i pół
miliona dolarów). Piłsudski zamierzał nadać współpracy

…cba.pl/agentura-wply… 2/8
 Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

2009-06-21 Ryszard Świętek - Agent…

wywiadowczej o wiele głębszy charakter, ale Japończycy nie
mogli, albo nie chcieli wiązać się pomocą polską, głównie
przez wzgląd na interesy Niemiec i Austro-Węgier, gdzie z
wielką ostrożnością odnoszono się do irredenty polskiej.
Odmówili więc podpisania z Piłsudskim ściślejszej umowy
wywiadowczej. Przywódca PPS sądził, że umowa taka będzie
umożliwiała realizację celów politycznych ruchu polskiego w
Rosji. Chociaż wyszedł z inicjatywą stworzenia własnej
agentury na potrzeby Kempeitai, to Japończycy nie widzieli w
nim swojego agenta.

Ochrana dość szybko wpadła na trop wywrotowej działalności

Japończyków. Efektem podjętych czynności operacyjnych była
publikacja w 1906 r. części zdobytych dokumentów:
"Rewolucja od podszewki: zbrojne powstanie w Rosji za
pieniądze japońskie". Autorzy broszury dotykali zaledwie istoty
zagadnienia, co i tak w swej treści wydawało się wtedy
niewiarygodne. Niemal powszechnie odrzucano ogłoszone
rewelacje, traktując je jako kolejną próbę prowokacji ochrany.

Kilka lat później sytuacja powtórzyła się przy opisywaniu

współpracy kierownictwa polskiego ruchu
niepodległościowego z przedstawicielami wywiadu Austro-
Węgier, szykującego się do wojny z Rosją. Pisano o "wielkim
spisku przeciwko Rosji", "szkole powstańczej w Krakowie",
"uprawianiu szpiegostwa" przez Związek Walki Czynnej itd.
Oskarżenia wydawały się absurdalne. "Szpiclowskie brednie"
-- odpowiadał "Naprzód" w maju 1910 r. Po interwencji
dyplomatycznej Rosji władze austriackie podjęły oficjalne
śledztwo, które nie przyniosło efektów. Kompetentne czynniki
wywiadu zwyczajnie kłamały, zaprzeczając wszystkiemu.
Służby specjalne rządzą się bowiem swoimi prawami i
niemożliwe jest wyjawienie współcześnie prawdy o
uwidocznionych przypadkowo powiązaniach oraz kontaktach
operacyjnych. Dopiero z perspektywy czasu, mając dostęp do
właściwych dokumentów, można potwierdzić lub zaprzeczyć
wcześniejszym "przeciekom". Teraz wiemy, że doniesienia o
współpracy wywiadowczej polsko-austriackiej były prawdziwe,
oddawały istotę zagadnienia, ukazywały wierzchołek "góry
lodowej".

Wywiady Austro-Węgier i Niemiec zamierzały wykorzystać

doświadczenia japońskie przy podjęciu współpracy z grupami
rewolucyjnymi, które występowały przeciwko caratowi.
Wypracowaną przez Japończyków formułę prowadzenia
agentury zbiorowej uzupełniono o elementy wspomagania
politycznego i logistycznego podejmowanych przy jej pomocy
akcji specjalnych, jako podpory właściwych działań
rozpoznawczych wywiadu oraz planowanych operacji
militarnych. Główne założenia planu zrewolucjonizowania Rosji
…cba.pl/agentura-wply… 3/8
 Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

2009-06-21 Ryszard Świętek - Agent…

na wypadek wojny powstały w Berlinie.

Fazę wykonawczą tego planu w zakresie spraw polskich

przejął wywiad austriacki. W latach 1908--1914 służby
wywiadu Austro-Węgier i Niemiec tworzyły więc praktyczne
możliwości działania ruchowi niepodległościowemu, jako
swoiście pojmowanej dywersji rewolucyjnej. Pomoc dla
politycznych i wojskowych poczynań Piłsudskiego i
reprezentowanych przez niego ugrupowań wynikała również z
konieczności kontroli jego postępowania i trzymania w ryzach
polskich dążeń wolnościowych. Sam Piłsudski używał
powiązań wywiadowczych jako narzędzia działania
politycznego.

Wspieranie zbrojnego ruchu Piłsudskiego, wykorzystywanie

go do celów wywiadowczych i dywersyjnych, było świadomie
zaplanowaną operacją, prowadzoną przez centralę wywiadu w
Wiedniu. W księgach ewidencyjnych wywiadu austriackiego
pod kryptonimem "Konfident R" występowała zbiorowa
agentura całej organizacji militarno-politycznej, oddanej przez
Piłsudskiego do dyspozycji wywiadu Austro-Węgier. Był to
jednocześnie kryptonim operacji. "W zależności od
intensywności działań wywiadowczej służby pokojowej lub jej
rozbudowy przekazywane będą przeze mnie środki pieniężne
konfidentowi - pisał w raporcie oficer prowadzący kontakt z
"Konfidentem R" o zawartej w grudniu 1912 r. umowie
wywiadowczej z Piłsudskim - dzięki czemu posiadam
odpowiednią możliwość nacisku". Formowane przez
Austriaków w Galicji oddziały paramilitarne miały stać się
zaczynem ruchów rewolucyjnych w Królestwie Polskim po
wybuchu wojny i świadczyć o tendencjach powstańczych
Polaków przeciw Rosji. W zakresie działań bezpośrednich
instrukcje mobilizacji wywiadu określały "ustalenie zasad
niszczenia kolei, dróg i telegrafów w Rosji przez 'R' ". Ostatnia
umowa wywiadowcza z 30 lipca 1914 r. przewidywała
"zorganizowanie band", a następnie "napad na tereny
Dąbrowy Górniczej, aby rozpętać ruch rewolucyjny". Cytowane
fragmenty najlepiej ukazują zaplecze akcji strzeleckiej w
sierpniu 1914 r. i intencje jej sponsorów.

Gwałtowny rozwój służb wywiadowczych nastąpił w okresie

dwóch wojen światowych, głównie za sprawą ogólnego
postępu technicznego. Ze struktur operacyjnych wyodrębniono
ostatecznie działania specjalne. Organa bezpieczeństwa i
wywiadu Związku Radzieckiego tworzyły w tym zakresie całe
struktury operacyjne, które były powiązane z aparatem władzy
Kremla. Agentury komunistyczne instalowano w krajach, gdzie
ZSRR chciał mieć swoje wpływy i możliwość destrukcji
politycznej. Czynnik ideologiczny stał się stopniowo
elementem gry o władzę w rękach służb wywiadowczych.
…cba.pl/agentura-wply… 4/8
 Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

2009-06-21 Ryszard Świętek - Agent…

Anglicy upowszechnili przy tym zasady kontroli informacyjnej w
układzie podwójnych agentów, jako metodę dezinformacji
przeciwnika. System agentów wpływu uformował się w końcu
w odrębną kategorię operacyjną tajnych służb, łącząc w sobie
elementy pracy wywiadowczej i kontrwywiadowczej.

Współczesne wywiady mają specjalne kontakty, które nie

mieszczą się w kanonie zwykłych agentur. Są to

kontakty wyższego rzędu,

szczególnego znaczenia i pod specjalnym nadzorem. Należą

do sfery rzeczywistości trudno uchwytnej dla postronnego
obserwatora, gdzie decyzje, przyporządkowane
instytucjonalnie różnym ciałom i organizacjom poza
wywiadem, udaje się dostrzec dopiero w fazie wykonania.
Oficer wywiadu, prowadzący operacyjnie "kontakt" specjalny,
działa zwykle według słownych instrukcji i na podstawie
bezpośrednich uzgodnień z agentem, przeważnie bez śladu
dokumentacyjnego. Ta kategoria tajnych współpracowników
nie ma ścisłego określenia. Oddanie łącznej, grupowej
charakterystyki tej struktury utrudnia duże zróżnicowanie i
zindywidualizowanie operacji wywiadowczych, odmienność
lokalnych warunków działania oraz różnorodność motywów
podejmowanej współpracy. W przeszłości najliczniejszą grupę
stanowili agenci, działający z pobudek ideowych, ale
korzystający z materialnego wsparcia tajnych służb, głównie
dla utrzymania organizacyjnych form reprezentowanego ruchu
i jego propagandy. Później zastąpili ich płatni agenci. Z takich
właśnie związków rozwinął się w drugiej połowie XX w.
wywiad polityczny i agentury wpływów.

Agent wpływu politycznego działa w interesie własnym,

osobistym lub grupowym oraz w interesie służb specjalnych, z
którymi jest powiązany. Wykonuje zadania specjalne przy
pomocy organizacji, które funkcjonują poza wywiadem. W
razie konieczności otrzymuje wspomaganie aparatu
klasycznego wywiadu. Jest to agent wpływu wyższego rzędu,
podejmujący osobiście decyzje z wysokiego poziomu władzy
w strukturach państwa lub wpływowej organizacji, albo
działający bezpośrednio przy osobie lub kierowniczej grupie
osób, na które skoncentrowane są wysiłki służb specjalnych
dla zdominowania i przejęcia kontroli nad reprezentowaną
formacją lub układem politycznym.

Nie ma jednego wzorca agentury wpływu politycznego. Można

mówić jedynie o założeniach ogólnych i właściwościach
rozwijanej sieci wywiadowczej, która w zderzeniu z
rzeczywistością przybiera określony kształt, właściwy dla
indywidualnych cech i uwarunkowań politycznych. Agentura

…cba.pl/agentura-wply… 5/8
 Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

2009-06-21 Ryszard Świętek - Agent…

wpływu jest strukturą ściśle powiązaną z polityką państwa lub
państw, kontrolujących ją za pośrednictwem aparatu
klasycznego wywiadu. Przy budowie agentury wybiera się na
początku ugrupowanie, reprezentujące określoną opcję
polityczną, które może być nośnikiem wspólnego programu, a
w dłuższej perspektywie zabezpieczyć własne interesy
polityczne. Przez polityczne i materialne wsparcie
doprowadza się następnie do rozbudowy obserwowanego
ugrupowania i jego bazy, osłabiając jednocześnie
konkurencyjne grupy polityczne i wprowadza się "swoich" ludzi
w elity rządzące. Pierwsze kontakty inicjowały związki o
charakterze czysto wywiadowczym przedstawicieli ruchu,
przez których prowadzono potem operacyjnie agenturę.

Mechanizm ten rozwinął się obecnie w tym kierunku, że

operacyjne kontakty wywiadowcze utrzymywane są z reguły
poza podstawową strukturą danego ugrupowania, którego
kierownictwo może nawet nie zdawać sobie sprawy z
"prowadzenia" go z zewnątrz, przez obcy wywiad, albo organa
bezpieczeństwa własnego państwa i faktycznego źródła
pochodzenia środków materialnych, otrzymywanych na
bieżące prace. Tajne służby mogą w ten sposób wpływać od
wewnątrz na działalność organizacji lub ruchów politycznych,
mając na celu wszczepienie im obcych poglądów lub
koncepcji ideologicznych, jeśli odbiegały one od przyjętych
założeń. Agentury wpływu instaluje się również dla samej
kontroli poczynań organizacji, bez modyfikacji jej działań od
zewnątrz. Współpracowników wywiadu o skrywanej
tożsamości zastępują agenci o podwójnej tożsamości.

Podstawą działalności wywiadu pozostaje wszędzie agentura.

Stanowi ona o sile i skuteczności wszystkich działań
specjalnych. Tajnych współpracowników klasycznego wywiadu
agenturalnego uwidacznia się w wewnętrznej ewidencji
konfidentów. Natomiast współpracownicy agentur wpływu są
wprowadzani do sieci konfidencjonalnej pod postacią
agentury zbiorowej, przez jej trzon albo kontakt operacyjny, na
hasło lub kryptonim operacji wywiadowczej. Kryptonim
operacji stanowi kod identyfikacyjny agentury. Poza nazwą
własną kryptonim ten może określać organizację albo osobę,
pod którą prowadzi się wydzieloną akcję. Toteż zdobycie
wyrywkowych danych osobowych z ewidencji agentury jest w
tym wypadku często mylące. Informacje te nie dają
rzeczywistej wiedzy na temat zasięgu sieci agenturalnej, mogą
zaświadczyć jedynie o poziomie penetracji wywiadowczej na
szczeblach władzy państwowej lub w innych organizacyjnych
strukturach politycznych. W aktach operacyjnych zostaje
odnotowywany sam kontakt, a współpracownicy agentury
pozostają niewidoczni dla zwykłej ewidencji. Ich tożsamość
jest skrywana, na zasadach podwójnego rejestru konfidentów.
…cba.pl/agentura-wply… 6/8
 Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

2009-06-21 Ryszard Świętek - Agent…

Za jedną lub kilkoma osobami, wprowadzonymi w
bezpośredni kontakt wywiadowczy, stoi nieraz cały zastęp
świadomych lub nieświadomych współpracowników,
tworzących anonimową dla ewidencji agenturę wpływu. Zwykle
tylko przywódcy organizacji, która korzystała z zewnętrznego
wsparcia obcego wywiadu, orientowali się w charakterze tych
związków, działając w imię wspólnych interesów politycznych.

Wszystko to sprawia, że agenci wpływu należą do osób o

najściślej strzeżonej tożsamości w ewidencji wywiadu.
Działają w określonym systemie powiązań, często o
charakterze publicznym. Wobec tych osób nie ma
zastosowania określenie superagenta, profesjonalisty,
pracującego w samotności, jak to może mieć miejsce w
wypadku klasycznego wywiadu. Agent wpływu politycznego
nigdy nie działa w pojedynkę, funkcjonuje w określonym
systemie zależności i powiązań wywiadowczych i służbowych,
z racji oficjalnie pełnionych obowiązków, oraz prywatnych
koneksji i znajomości. W tym sensie agentura wpływu jest
pojęciem umownym, oznaczającym bardziej

system politycznej kontroli informacyjnej,

niż konkretną osobę lub krąg osób, pozostających ze sobą w

nieformalnym układzie i powiązaniach wywiadowczych. Nie
można przy tym mówić o dążeniu do absolutnej kontroli
informacyjnej, wyłączając z tego jedynie systemy totalitarne. Z
reguły chodzi o działania stymulujące wydarzenia o szerszym
zakresie, albo sprzyjanie lub wspomaganie naturalnych
politycznych tendencji rozwojowych w miejscach
zainteresowań tajnych służb. Agentury wywiadowcze działają
stale, ale wyłonione z nich agentury wpływu mogą być
uaktywniane czasowo, w okresach ważnych rozstrzygnięć
politycznych, w formie jednorazowych akcji specjalnych, które
zostają wyodrębnione z innych operacji, prowadzonych w
dłuższej perspektywie czasowej. Zdarza się, że centrale
wywiadowcze prowadzą "podwójną" i nieszczerą grę wobec
podległych agentur, które wbrew własnym intencjom i
dążeniom stają się narzędziem destrukcji politycznej na
swoim terenie działania.

Większa dawka top secret

…cba.pl/agentura-wply… 7/8
 Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

2009-06-21 Ryszard Świętek - Agent…

Darmowy Hosting CBA.PL

…cba.pl/agentura-wply… 8/8