Jerzy Jakubowski

Zasady doboru gazw osonowych i drutw litych do spawania rnych metali i ich stopw metodami M IG/M AG i TIG

POLIGAZ
GDASK

Szanowni Pastwo

Wychodzc naprzeciw licznym zapytaniom naszych klientw i uytkownikw gazw technicznych wykonujcych konstrukcje spawane prezentujemy Pastwu ZASADY DOBORU GAZW OSONOWYCH I DRUTW LITYCH DO SPAWANIA RNYCH METALI I ICH STOPW METODAMI MIG/MAG I TIG. Do naszych obszernych i zoonych zagadnie podeszlimy w sposb bardzo skrcony i uproszczony. Zrobilimy to po wielu konsultacjach wiadomie i w przekonaniu, e taki wanie stopie uproszczenia uatwi korzystanie z naszego Poradnika wikszej iloci rednich i maych producentw konstrukcji spawanych, nie posiadajcych bogatego zaplecza technicznego i specjalistycznej kadry technologw - spawalnikw. Problemy nietypowe i bardziej skomplikowane bdziemy rozpatrywa indywidualnie. Poniewa nasz Poradnik jest pierwszym tego rodzaju opracowaniem w kraju - oczekujemy uwag, opinii i propozycji. Pragniemy zapewni, e bd one uwzgldniane w nastpnych wydaniach.

Zachcamy do korzystania z naszego Poradnika. Zapraszamy do wsppracy. Dyrekcja Poligaz - Gdask Gdask, lipiec 1997 rok.

SPIS TRECI
strona Cz I Gazy osonowe i ich mieszanki stosowane w procesach spawania ukowego metodami MIG/MAG i TIG - informacje oglne................................................ Cz II Druty i prty do spawania i napawania w osonach gazowych - informacje oglne................................................................................................................... 7 Cz III Zasady doboru drutw litych i prtw oraz gazw osonowych i ich mieszanek zalecanych do spawania rnych metali i ich stopw metodami MIG/MAG i TIG.................................................................................................. 1.Spawanie stali wglowych i niskostopowych................................................... 2.Spawanie stali stopowych i wysokostopowych................................................ 3.Spawanie aluminium i stopw aluminium........................................................ 4.Spawanie miedzi i stopw miedzi.................................................................... 5.Spawanie niklu i stopw niklu.......................................................................... 9 9 12 15 18 22 4

Wykaz literatury........................................................................................................................... 24

I. GAZY OSONOWE I ICH MIESZANKI STOSOWANE W PROCESACH SPAWANIA UKOWEGO METODAMI MIG/MAG I TIG - INFORMACJE OGLNE
Do osony uku spawalniczego i formowania grani spoin stosuje si nastpujce gazy lub ich mieszanki: Argon (Ar) Hel (He) Dwutlenek wgla (CO2 ) Tlen (O2 ) Wodr (H2 ) Azot (N2 ) Wszystkie gazy stosowane w procesach spawania powinny by czyste i suche. Wymagania w zakresie czystoci, wilgotnoci i iloci dopuszczalnych zanieczyszcze ujte s w normach krajowych i Normie Europejskiej EN 439.

ARGON (Ar) Jest najbardziej wszechstronnym gazem osonowym stosowanym w procesach spawania ukowego. Jest to gaz obojtny. Stosowany jest do spawania niemal wszystkich metali i ich stopw, w tym rwnie metali bardzo atwo utleniajcych si jak tytan, tantal, magnez, molibden [6]. Wasnoci spawalnicze Argonu: - wysoka zdolno jonizacji uku, - dobra stabilizacja i atwo zajarzenia uku, - dobra osona jeziorka spawalniczego. W zalenoci od rodzaju spawanych materiaw i wymaga jakociowych stosuje si rne gatunki Argonu: Argon spawalniczy sprony - o czystoci min. 99,98 %, Argon gazowy czysty (Argon 45) Argon wysokiej czystoci - o czystoci min. 99,995 %, - o czystoci min. 99,999 %.

Dopuszczalna zawarto wilgoci wedug wymaga Normy Eurppejskiej EN 439 wynosi max. 40 p.p.m..

HEL (He) Stosowany jest gwnie jako skadnik osonowych mieszanek gazowych z Argonem do spawania metali nieelaznych. Jest rwnie gazem obojtnym, ale dziesiciokrotnie lejszym od Argonu.

Wasnoci spawalnicze Helu: - moliwo uzyskania wyszego napicia i mocy cieplnej uku, - lepsze chodzenie dyszy i elektrody. Do niekorzystnych cech tego gazu zalicza si: - gorsze zajarzenie uku, - nisza zdolno jonizacji, - gorsza osona jeziorka spawalniczego, wiksza wraliwo na ruchy powietrza. W zalenoi od rodzaju spawanych materiaw i wymaga jakociowych stosuje si rne gatunki Helu: Hel techniczny - o czystoci min. 99,98 %,

Hel gazowy czysty (Hel 45) - o czystoci min. 99,995 %, Hel wysokiej czystoci - o czystoci min. 99,999 %.

Dopuszczalna zawarto wilgoci wedug wymaga Normy Eurppejskiej EN 439 wynosi max. 40 p.p.m..

DWUTLENEK WGLA (CO2 ) Jest gazem aktywnym o wasnociach utleniajcych. Stosowany jest jako gaz osonowy lub skadnik gazu osonowego w mieszankach z Argonem gwnie do spawania stali wglowych i niskostopowych. Do dobrze osania jeziorko spawalnicze i zapewnia wzgldnie dobr stabilizacj jarzenia. Powoduje jednak tworzenie duej iloci rozpryskw i nadmiern emisj zanieczyszcze. Do celw spawalniczych naley stosowa wycznie CO2 techniczny T I gatunku o czystoci min. 99,7 % i iloci wilgoci max. 200 p.p.m. Nie zaleca si uywa do spawania CO2 S spoywczego, gdy moe on zawiera wod i nadmiern wilgotno.

Pozostae gazy jak Tlen, Wodr i Azot stosowane s w procesach spawania jako skadniki mieszanek gazowych. Musz to by gazy wycznie I gatunku o niewielkiej zawartoci wilgoci max. 40 p.p.m.

MIESZANKI GAZW OSONOWYCH Potrzeba uzyskiwania coraz wyszych jakoci, wydajnoci i prdkoci spawania, a take konieczno obniania kosztw oraz poziomu emitowanych zanieczyszce spowodoway generalny odwrt od spawania elektrodami otulonymi na korzy spawania w osonach gazowych. Te same wymogi zadecydoway te o wielkiej ekspansji mieszanek gazowych [2], [5]. Mieszanki argonowe powoduj duo mniej rozpryskw od samego CO2, co umoliwia znaczn obnik pracochonnoci na ich usuwanie. Umoliwiaj one rwnie znaczny wzrost prdkoi spawania i wydajnoci stapiania drutu, a przy tym emituj duo mniejsz ilo zanieczyszcze i tlenkw azotu od

samego CO2. W zalenoci od skadu mieszanki emisja pyw i tlenkw azotu moe by nisza nawet o 50% [8]. Spoiny wykonane w osonach mieszanek gazowych charakteryzuj si lepszymi wasnociami mechanicznymi oraz lepszym wygldem i ksztatem geometrycznym [7]. Przy spawaniu metali nieelaznych jak aluminium, mied, nikiel i ich stopy mieszanki Argonu z Helem pozwalaj na spawanie grubszych elementw i obnienie temperatury wstpnego podgrzewania materiau. Przy tych wszystkich zaletach stosowanie mieszanek gazowych umoliwia uzyskanie wyszych o 15 20 % efektw ekonomicznych mimo

wyszej ich ceny. Najczciej stosowane s mieszanki dwuskadnikowe, cho w wielu wypadkach lepsze efekty daj mieszanki trjskadnikowe, a nawet czteroskadnikowe. Nie ma polskich norm klasyfikacyjnych na mieszanki gazw osonowych. Jedynym dokumentem okrelajcym ich symbole, wymagania jakociowe, tolerancje, zakresy udziaw procentowych i zastosowanie jest w Polsce Norma Europejska EN 439. Fragment tej normy przedstawia ponisza tabela.

Gazy osonowe zgodnie z Norm Europejsk EN 439 Symbol 1)

grupa nr ident. 1 2 1 2 3 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 1 2 1 2

Skadniki w procentach objtociowych

utleniajce obojtne redukujce niereaktywne

Typowe zastosowania
TIG, PAW, PAC osona grani MIG, TIG, PAW osona grani

Uwagi
redukujce obojtne

CO2
R I

O2

Ar
uzup. 2) uzup. 2) 100 uzup. 2) uzup. 2) uzup. 2) uzup. 2) uzup. 2) uzup. 2) uzup. 2) uzup. 2) uzup. 2) uzup. 2) uzup. 2) uzup. 2)

He

H2
>0 do 15 >15 do 35

N2

100 >0 do 95 >0 do 5

M1

>0 do 5 >0 d0 5 >0 do 5 >5 do 25 >0 do 5 >5 do 25 >25 do 50 >5 do 50 100 uzup. >0 d0 3 >0 do 3 >3 do 10 >3 do 10 >0 do 8 >10 do 15 >8 do 15 >3 do 30

MAG

lekko utleniajce

M2

MAG

M3 C F
1)

MAG MAG 100 uzup. PAC osona grani

silniej utleniajce

>0 do 50

niereaktyw. redukujce

Gdy niewyszczeglnione skadniki s dodane do jednej z grup w tabeli, mieszanka gazu jest okrelana

jako mieszanka specjalna i poprzedzona liter S.

2)

Argon moe by do 95% zastpiony przez hel.

PAW - spawanie plazmowe (Plasma Arc Welding), PAC - cicie plazmowe (Plasma Arc Cutting)

II. DRUTY I PRTY DO SPAWANIA I NAPAWANIA W OSONACH GAZOWYCH - INFORMACJE OGLNE

Druty i prty do spawania i napawania w osonach gazowych powinny dawa spoiny o skadzie chemicznym i wasnociach mechanicznych zblionych do spawanego materiau. Musz mie w zwizku z tym odpowiedni skad chemiczny uwzgldniajcy utleniajce dziaanie niektrych gazw ochronnych, takich jak O2 i CO2. Dlatego te druty elektrodowe lite do spawania stali wglowych w osonie gazw aktywnych lub mieszanek z udziaem tych gazw powinny zawiera pierwiastki odtleniajce, takie jak mangan (Mn) i krzem (Si), a stosowane do spawania stali stopowych winny zawiera np. aluminium(Al) i tytan (Ti) lub niob (Nb). Druty i prty elektrodowe musz rwnie zawiera wicej niektrych innych skadnikw stopowych od spawanego materiau, gdy cz skadnikw ulega w procesie spawania utlenianiu. Do liczcych si krajowych producentw drutw i prtw spawalniczych nale Huta im. E dmunda Cedlera, ZPU Multimet, Elektrody Baildon i Linodrut. Jednak zdecydowana wikszo tych produktw pochodzi z importu. Skady chemiczne, wymiary, tolerancje, zastosowanie oraz inne wymagania okrelaj w rnych krajach odpowiednie normy klasyfikacyjne, np.: Normy polskie Normy niemieckie Normy brytyjskie Normy amerykaskie - PN, - DIN, - BS, - AWS.

Tworzone i wydawane s rwnie Normy Europejskie (EN) i Normy Midzynarodowe (ISO). O jakoci i przydatnoci drutw i prtw spawalniczych wiadcz te dopuszczenia i uznania rnych towarzystw lub instytucji klasyfikacyjnych i morskich takich, jak: IS UDT TV PRS LRS BV GL - Instytut Spawalnictwa w Gliwicach, - Urzd Dozoru Technicznego, - Niemiecki Urzd Dozoru Technicznego (Technischer berwachungs Verein), - Polski Rejestr Statkw, - Brytyjski Rejestr Statkw (Lloyds Register of Shipping), - Francuski Rejestr Statkw, - Niemiecki Rejestr Statkw (Germanischer Lloyd). Produkowane w Polsce druty i prty do spawania elektrycznego i gazowego musz odpowiada nastpujcym normom: PN-88/M-69420 PN-75/M-69414 - Drury lite do spawania i napawania stali, - Spoiwa do spawania aluminium i stopw aluminium,

PN-70/M-69413

- Spoiwa miedziane, mosine, brzowe i niklowe do spawania i lutowania.

Druty lite do spawania w osonach gazowych maj najczciej rednice: 0,8; 1,0; 1,2; 1,6 mm. Rzadziej (gwnie do automatw) stosuje si druty o rednicach 2,0; 2,2 i 2,5 mm. Druty te nawijane s na szpule o rednicach wynoszcych najczciej 200 i 300 mm. Prty do spawania metod TIG wykonywane s w zalenoci od gatunku w wielkociach rednic 1,6; 2,0; 3,2; 4,0; 5,0; 6,0; 8,0 i 10 mm o dugociach najczciej 250; 500 i 1000 mm. W celu zabezpieczenia przed korozj druty i prty spawalnicze pokrywane s cienk warstewk miedzi, aluminium, chromu lub niklu. Coraz wicej producentw oferuje ju druty pokrywane cienk warstewk tlenkw, ktre rwnie zapobiegaj korozji. Druty te jednak atwiej przesuwaj si przez przewody i kocwk prdow. Wydzielaj one take mniej szkodliwych oparw oraz uatwiaj przewodzenie prdu. Zwiksza si te systematycznie zapotrzebowanie na druty proszkowe do spawania, a zwaszcza napawania w osonach gazowych oraz na druty samoosaniajce. Druty te zapewniaj wysz jako, wiksz szybko i wydajno spawania oraz wysze efekty ekonomiczne od drutw litych. Daj te znacznie wiksze moliwoci doboru stopiwa do danego gatunku stali. Do wad drutw proszkowych nale przede wszystkim ich wysoka cena (zwaszcza drutw samoosaniajcych) oraz emitowanie duo wikszej iloci gazw i pyw, a take konieczno dostosowania rolek podajnika drutu w niektrych urzdzeniach spawalniczych. Zaleca si stosowanie dobrej wentylacji. Druty proszkowe dzieli si gwnie na: - druty rurkowe bezszwowe, - druty zwijane (kilka odmian). Ze wzgldu na rodzaj wypenienia dziel si one na: - druty z rdzeniem rutylowym, - druty z rdzeniem zasadowym, - druty z rdzeniem z proszku metalicznego. Najczciej produkowane i stosowane s druty proszkowe o rednicach 1,2 i 1 ,6 mm. Druty i prty naley przechowywa szczeglnie starannie. Trzeba chroni je przed wilgoci, zabrudzeniem i uszkodzeniami mechanicznymi. Zaleca si przeprowadzanie wyrywkowych kontroli ich czystoci oraz przecignicie rk w biaej rkawicy i kontrol atwoci przesuwania drutu w uchwycie spawalniczym. Ocenia si, e drut bdzie dobrze przesuwa si w uchwycie, jeeli po wyjciu z uchwytu uoy si sam w krg o rednicy okoo 1500 mm, a oba jego koce bd leay na paszczynie. Kada szpula lub paczka powinna posiada czyteln nalepk zawierajc: nazw wytwrcy, oznaczenie spoiwa (norma, rodzaj drutu, cecha, rednica, waga), numer partii lub wytopu, potwierdzenie jakoci wyrobu i znak dopuszczenia przez towarzystwo klasyfikacyjne.

III. ZASADY DOBORU DRUTW LITYCH I PRTW ORAZ GAZW I MIESZANEK GAZW OSONOWYCH DO SPAWANIA RNYCH METALI I ICH STOPW METODAMI MIG/MAG I TIG

1. SPAWANIE STALI WGLOWYCH I NISKOSTOPOWYCH

Rodzaj i gatunek spawanego materiau (symbole wg PN)

1. Stale konstrukcyjne wglowe zwykej jakoci np. St3SY; St3S; St4SX; St4S.

Zalecany rodzaj spoiwa (symbole wg PN i DIN)

Zalecane gazy osonowe (symbole i skady wedug EN 439)

MIG/MAG

Inne zalecenia i uwagi

Nie wymagaj szczeglnych zabiegw i zasad postpowania Naley przestrzega

Wedug PN-88/M-69420 SpG3S SpG4S

C 1 - (100% CO2) C 2 - (5 15% O2 w CO2 )

2.

Stale typu np. St3M. Stale okrtowe np. St41B; St41D. Stale wyszej jakoci np. 10; 15; 20. Wedug DIN 8559 SG2

M 21 - (8

10% CO2 w Argonie)

- dla blach cienkich 3. M 21 - (15

20% CO2 w Argonie) oglnych zalece specjalistycznych poradnikach

- dla blach rednich i grubych zawartych w M 22 - (5% O2 w Argonie) Dobiera indywidualnie w

4.

SG3

5. Stale o podwyszonej wytrzymaoci np. 09G2; 15GA; 18G2; 18G2A 6. Stale kotowe np. St36K; St41K

[9]; [10]; [11]

zalenoci od gatunku czonych materiaw i wymaga jakociowych

SPAWANIE STALI WGLOWYCH I NISKOSTOPOWYCH cig dalszy

Rodzaj i gatunek spawanego materiau (symbole wg PN)

1. Stale konstrukcyjne wglowe zwykej jakoci np. St3SY; St3S; St4SX; St4S.

Zalecany rodzaj spoiwa (symbole wg PN i DIN)

Zalecane gazy osonowe (symbole i skady wedug EN 439)

Inne zalecenia i uwagi

Wedug PN-88/M-69420 SpG3S SpG4S lub SpG3S1N1

MIG/MAG C 1 - (100% CO2) M 21 - (8 10% CO2 w Argonie) Niektre gatunki 20% CO2 w Argonie) stali wymagaj

- dla blach cienkich M 21 - (15

2.

Stale typu np. St3M. Stale okrtowe np. St41D; St41E. Stale wyszej jakoci np. 10; 15G; 20G.

(do pracy w niskich temperat.),

- dla blach rednich i grubych zabiegw SpG2SM M 14 - (5% CO2 i 2%O2w Argonie cieplnych przed i - dla blach cienkich M22 - (5% O2 w Argonie) - dla blach cienkich po spawaniu. Postpowa zgodnie z

3.

albo

(do pracy w podwyszonych 4. temperaturach), SpG3SN1M (dla stali o wysokich wymaga5. Stale o podwyszonej wytrzymaoci niach wytrzymaociowych), np. 09G2; 15GA; 18G2A; 15G2ANb 18G2ANb; 18G2AV. 6. Stale o zwikszonej odpornoci na korozj np. 09G2ACu; 18G2ACu; 15G2ANbCu 7. Stale kotowe np. St36K; St41K Wedug DIN 8559 SG2; SG3; SGMo (do pracy w podwyszonych 8. Staliwa np. L400; L450 temperaturach) Druty lub prty SpG2SNCuJ (dla stali trudno-rdzewiejcych

M24 - (12 18% CO2 i 2 3% O2 w zaleceniami Argonie) zawartymi w - dla blach rednich i grubych specjalistycznych poradnikach [9]; [10]; [11] Dobiera indywidualnie w zalenoci od gatunku czonych materiaw i wymaga jakociowych

10

SPAWANIE STALI WGLOWYCH I NISKOSTOPOWYCH cig dalszy

Rodzaj i gatunek spawanego materiau (symbole wg PN)

1. Stale do nawglania np. 15H; 20H; 20HG; 18HGM Stale ulepszane cieplnie 2. np. 14HNMBCu; 13HNMBA; 15HNMBA 3. Stale do wyrobu sprztu silnie obcionego np. 12HN3A; 20HN3A; 25HGS 4. Staliwa np. L500; L600

Zalecany rodzaj spoiwa (symbole wg PN i DIN)

Zalecane gazy osonowe (symbole i skady wedug EN 439)

Inne zalecenia i uwagi

Wikszo tych gatunkw stali wymaga zabiegw cieplnych przed i po spawaniu. Postpowa zgodnie z zaleceniami zawartymi w

Wedug PN-88/M-69420 SpG3S1N1 albo lub SpG3SN1M SpG3SHN2M M 21 - (8 I1

TIG (do 5 mm grub.) - (Argon spawalniczy) MIG/MAG 10% CO2 w Argonie)

dla stali o wysokich wymaganiach wytrzymaociowych Wedug DIN 8559 SGMo; SGCrMo1 Druty lub prty

- dla blach cienkich M 21 - (15 20% CO2 w Argonie)

- dla blach rednich i grubych M 24 - (5 8%CO2 i 2 3%O2 w Argonie) - dla blach cienkich

1.

Stale chromowa-molibdenowe do pracy w podwyszonych temperat. - do 550 C jak 16M; 15HM; 20M; 19G2; 20HM - do 600 C jak 12HMF; 20H2M; 13HMF; 10H2M Rury kotowe np. K10; K18
0 0

Wedug PN-88/M-69420 SpG2SH1M SpG2SH3M1 lub SpG3S1H1MF Wedug DIN 8559 SGCrMo1; SGCrMo2 w zalenoci od gatunku spawanego materiau i wymaga Druty lub prty

M24 - (10 14% CO2 i 2 3% O2 w Argonie) - dla blach redniogrubych M24 - (16 18% CO2 i 2 3% O2 w Argonie) - dla blach grubych M12 - (2 3% CO2 w Argonie) W szczeglnych przypadkach zaleca si udzia Helu w mieszance argonowej. Dobiera indywidualnie w zalenoci od gatunku czonych materiaw oraz wymaga jakociowych i wytrzymaociowych

specjalistycznych poradnikach [9]; [10]; [11]

2.

11

2. SPAWANIE STALI STOPOWYCH I WYSOKOSTOPOWYCH

Rodzaj i gatunek spawanego materiau (symbole wg PN)

Stale chromowe nierdzewne np. 0H13; 0H13J; 0H17T; 1H13

Zalecany rodzaj spoiwa (symbole wg PN i DIN)

Zalecane gazy osonowe (symbole i skady wedug EN 439)

Inne zalecenia i uwagi

Stale trudnospawalne. Wymagane zabiegi przed i po spawaniu zgodnie ze szczegowymi zaleceniami zawartymi w specjalistycznych poradnikach [9]; [10]; [11].

Wedug PN-88/M-69420 Sp04H19N9G1S Sp06H19N9G1S Wedug DIN 8556 SGX2CrNi 19.9

TIG I 1 - (Argon spawalniczy) (Argon czysty 45) R 1 - (do 5% H2 w Argonie) Inne metody nie s zalecane

Stale chromowo-niklowe nierdzewne i kwasoodporne Cr - Ni np. 1H18N9 00H18N10 0H18N10 1H18N10 1H18N10T 0H18N9

Wedug PN-88/M-69420 Sp10H20N10G1SNb Wedug DIN 8556 SGX2CrNi 19.9 SGX5CrNiNb 19.9 Druty lub prty

TIG

(do 5 mm grub.)

Nie wymagaj specjalnych zabienych. Naley stosowa inne zalecenia zawarte w specjalistycznych poradnikach [9]; [10]; [11].

I 1 - (Argon czysty 45) R 1 - (do 5% H2 w Argonie)

MIG/MAG (od 2 mm grub.) gw cieplI 1 - (Argon czysty 45) M 12 - (do 3% CO2 w Argonie) M 13 - (do 3% CO2 w Argonie) M 12(2) - (do 3% CO2 i 66% He w Argonie) Dobiera indywidualnie w zalenoci od wymaga i sposobu spawania.

12

SPAWANIE STALI STOPOWYCH I WYSOKOSTOPOWYCH cig dalszy

Rodzaj i gatunek spawanego materiau (symbole wg PN)

Stale chromowo- niklowo-molobdenowe nierdzewne, kwasoodporne Cr-Ni-Mo np. 0H18N12Nb H18N10MT H17N13M2T H17N12M2T 00H17N14M2 0H17N16M3T

Zalecany rodzaj spoiwa (symbole wg PN i DIN)

Zalecane gazy osonowe (symbole i skady wedug EN 439)

Inne zalecenia i uwagi

Nie wymagaj specjalnych zabiegw ciepl-

Wedug PN-88/M-69420 Sp06H19N11M2G1S Tylko TIG lub Sp08H19N10M2NbG1S Tylko TIG Wedug DIN 8556 SGX2CrNiMo 19.12 lub 19.12 albo SGX5CrNiMoNb19.12 Druty lub prty SGX5CrNiMo grub.)

TIG I 1 - (Argon czysty 45) R 1 - (do 5% H2 w Argonie)

MIG/MAG (od 2 mm

nych. Stosowa naley inne zalecenia zawarte w specjalistycznych poradnikach [9]; [10]; [11].

I 1 - (Argon czysty 45) M12 - (do 3% CO2 w Argonie) M13 - (do 3% O2 w Argonie) M12 (2) - (do 3% CO2 i 66% He w Argonie) Dobiera indywidualnie

Stale chromowo-niklowe aroodporne i arowytrzymae (do 1200 C) np. H25N20S2 H25T H23N13 H20N12S2 H24N18 H16N36S2 H15N35S2
0

Wedug PN-88/M-69420 Sp15H16N35S2G1 Sp10H20N9G7ST lub skrawki z materiau spawanego Tylko TIG Wedug DIN 8556 SGX12CrNi 24.12 lub SGX12CrNi 25.20 Druty lub prty grub.)

TIG I 1 - (Argon czysty 45) R 1 - (do 5% H2 w Argonie)

Niektre gatunki (np.H25T) wymagaj zabiegw cieplnych przed i po spawaniu. Stosowa si do zalece zawartych w specjalistycznych poradnikach [9]; [10]; [11].

MIG/MAG (od 2 mm

I 1 - (Argon czysty 45 M12 - (do 3% CO2 w Argonie) M13 - (do 3% O2 w Argonie) M12 (2) - (do 3% CO2 i 66% He w Argonie) Dobiera indywidualnie

13

SPAWANIE STALI STOPOWYCH I WYSOKOSTOPOWYCH cig dalszy

Rodzaj i gatunek spawanego materiau (symbole wg PN)

Stale wysokostopowe chromowo- niklowo-molobdenowe szczeglnie odporne na korozj np. 0H23N28M3TCu 0H22N24M4TCu

Zalecany rodzaj spoiwa (symbole wg PN i DIN)

Zalecane gazy osonowe (symbole i skady wedug EN 439)

Inne zalecenia i uwagi

Wymagane zabiegi cieplne przed i po

Brak w normie PN-88/M-69420 Stosowa skrawki z materiau rodzimego.

TIG I 1 - (Argon czysty 45) R 1 - (do 5% H2 w Argonie)

MIG/MAG (od 2 mm Wedug DIN 8556 Druty lub prty grub.)

spawaniu. Przestrzega szczeglnie starannie wszystkich zalece zawartych w specjalistycznych poradnikach [9]; [10]; [11].

SGX2CrNiMoCu 20.25 I 1 - (Argon czysty 45) M12 - (do 3% CO2 w Argonie) M13 - (do 3% O2 w Argonie) M12 (2) - (do 3% CO2 i 66% He w Argonie) Dobiera indywidualnie

1.Stale rnoimienne (czenie stali czarnych z biaymi np. stali typu Cr-Ni 18.8 z wglowymi) 2.Blachy platerowane stal kwasoodporn 3.Trudnospawalne twarde stale manganowe, stale do pracy w bardzo niskich temperaturach (tzw. mrozoodporne)

Wedug PN-88/M-69420 Sp10H20N9G7ST lub Sp16H19N9G7S Tylko TIG

TIG I 1 - (Argon czysty 45) R 1 - (do 5% H2 w Argonie)

Stosowa si do zalece zawartych w specjalistycz-

MIG/MAG (od 2 mm Wedug DIN 8556 grub.)

nych poradnikach [9];[10];[11].

SGX10CrNiMn 18.8 I 1 - (Argon czysty 45 lub SGX15CrNiMn 18.8 M12 - (do 3% CO2 w Argonie) M13 - (do 3% O2 w Argonie) Druty lub prty M12 (2) - (do 3% CO2 i 66% He w Argonie) Dobiera indywidualnie

14

2. SPAWANIE ALUMINIUM I STOPW ALUMINIUM

Rodzaj i gatunek spawanego materiau (symbole wg PN)

Aluminium czyste techniczne Al Al Al 99,99 99,8 99,7 (AR1) (A00) (A0)

Zalecany rodzaj spoiwa (symbole wg PN i DIN)

Zalecane gazy osonowe (symbole i skady wedug EN 439)

Inne zalecenia i uwagi

Grubsze elementy (powyej 10mm) podgrzewa w czasie spawa-nia do

Wedug PN-75/M-69414 SAR 1 SA 00 Wedug DIN 1732 SG - Al 99,99 SG - Al 99,8 Druty lub prty grub.)

TIG

(do 10 mm

I1 - (Argon wysokiej czystoci min. 99,998%) (Argon czysty 45) I3 - (30% 50% He w Argonie) MIG (powyej 4 mm grub.) I1 - (Argon wysokiej czystoci min. 99,998%) (Argon czysty 45) I3 - (30% 50% He w Argonie) Dobiera indywidualnie. Mieszanki I3 stosowa do spawania grubszych elementw.

110 1500C. Obszar spawania bardzo dokadnie wyczyci do metalicznego poysku. Stosowa inne szczeglowe zalecenia zawarte w specjalistycznych poradnikach [9]; [10]; [11].

Aluminium hutnicze Al Al 99,5 99,0 (A1) (A2)

Wedug PN-75/M-69414 SA 1 Wedug DIN 1732 SG - Al 99,5 lub SG - Al 99,5 Ti Druty lub prty

Jak dla aluminium czystego technicznie.

15

SPAWANIE ALUMINIUM I STOPW ALUMINIUM cig dalszy

Rodzaj i gatunek spawanego materiau (symbole wg PN)

Stopy aluminiowo-magnezowe do obrbki plastycznej np. Al Mn 1 Al Mg 2 Al Mg 3 (PA1) (PA2) (PA11)

Zalecany rodzaj spoiwa (symbole wg PN i DIN)

Zalecane gazy osonowe (symbole i skady wedug EN 439)

Inne zalecenia i uwagi

Jak dla aluminium

Wedug PN-75/M-69414 SPA 11 Wedug DIN 1732 SG - Al Mg 3 SG - Al Mg5 Druty lub prty grub.) grub.)

TIG

(do 10 mm

I1 - (Argon czysty 45)

MIG (powyej 4 mm

I1 - (Argon czysty 45) I3 - (30% 50% He w Argonie) Mieszanki I3 stosowa do spawania grubszych elementw. Dobiera indywidualnie.

Stopy aluminiowo-magnezowe do obrbki plastycznej np. Al Mn 3 Al Mg 5 Al Mg 4,5 Mn (PA11) (PA20) (PA13)

Wedug PN-75/M-69414 SPA 20 SPA 44 Wedug DIN 1732 SG - Al Mg 4,5 Mn SG - Al Mg 5 Druty lub prty

Jak dla stopw Al - Mg.

Jak dla aluminium

16

SPAWANIE ALUMINIUM I STOPW ALUMINIUM cig dalszy

Rodzaj i gatunek spawanego materiau (symbole wg PN)

Stopy aluminiowo-krzemowe np. Al Mg Si Al Mg 1 Si Mn Al Mg 1 Si Cu (PA 38) (PA 4) (PA 45)

Zalecany rodzaj spoiwa (symbole wg PN i DIN)

Zalecane gazy osonowe (symbole i skady wedug EN 439)

Inne zalecenia i uwagi

Stopy o ograniczonej spawalnoci. Dokadnie stosowa si do zalece zawartych w

Wedug PN-75/M-69414 SPA 26 SPA 44 Wedug DIN 1732 SG - Al Si 5 Druty lub prty

Jak dla stopw Al - Mg

specjalistycznych poradnikach [9]; [10; [11].

Niektre stopy odlewnicze stopy aluminiow- krzemowe o zawartoci 10 np. Al Si 7 Mg Al Si 9 Mg Al Si 11 15% Si (AK 7) (AK 9) (Ak 11)

Wedug PN-75/M-69414 SPA 36 Wedug DIN 1732 SG - Al Si 12 Druty lub prty

Jak dla stopw Al - Mg

Jak wyej.

17

4. SPAWANIE MIEDZI I STOPW MIEDZI Rodzaj i gatunek spawanego materiau (symbole wg PN)
Spawalne gatunki miedzi np. Cu 99,9 Cu 99,7 Cu 99,5 (M 1 R) (M 2 R) (M3R) Wedug DIN 1733 SG - Cu Sn grub.) Druty lub prty I1 - (Argon czysty 45) I3 - (50 75% He w Argonie) MIG (blachy od 4 mm Wedug PN-70/M-69413 SMKM

Zalecany rodzaj spoiwa (symbole wg PN i DIN)

Zalecane gazy osonowe (symbole i skady wedug EN 439)

TIG (do 5 mm grub.) I1 - (Argon czysty 45) I3 - (50 75% He w Argonie)

Inne zalecenia i uwagi

Blachy o gruboci do 1 mm spawa prdem staym. Dokadnie odtuci i oczyci. Blachy pow.

dla grubszych elementw Dobiera indywidualnie

4 mm grub. wstpnie podgrzewa do 2000C. Stosowa inne zalecenia zawarte w poradnikach. Korzystne jest dodanie topnika. Dla spawania w pionie tylko TIG [9]; [10]; [11].

Stopy miedzi z cyn (brzy cynowe) o zawartoci 3 8% Sn) np. Cu Sn 2 Cu Sn 4 P Cu Sn 6 P (B2) (B4) (B6)

Wedug PN-70/M-69413 SB 7 Wedug DIN 1733 SG - Cu Sn 6 grub.) Druty lub prty

TIG

(do 5 mm grub.)

Jak dla miedzi

I1 - (Argon czysty 45) I3 - (50 75% He w Argonie)

MIG

(blachy od 4 mm

Cu Si 3 Mn 1 (BK 31)

I1 - (Argon czysty 45) I3 - (50 75% He w Argonie)

dla grubszych elementw Dobiera indywidualnie

18

SPAWANIE MIEDZI I STOPW MIEDZI cig dalszy

Rodzaj i gatunek spawanego materiau (symbole wg PN)

Niektre odlewnicze spawalne stopy miedzi z cyn (brzy cynowe) o zawartoci 9 np. Cu Sn 10 Cu Sn 10 P 11% cyny (B 10) (B 101)

Zalecany rodzaj spoiwa (symbole wg PN i DIN)

Zalecane gazy osonowe (symbole i skady wedug EN 439)

Inne zalecenia i uwagi

Blachy pow. 6 mm grub. podgrzewa do 2500C. Pozostae zalecenia jak dla miedzi [9]; [10]; [11].

Wedug PN-70/M-69413 brak spoiwa Stosowa skrawki rodzimego materiau.

TIG I1 - (Argon czysty 45) I3 - (50 75% He w Argonie)

MIG Wedug DIN 1733 SG - Cu Sn 13 Druty lub prty Mieszanki Argonu z Helem stosowa do spawania grubszych elementw. I1 - (Argon czysty 45) I3 - (50 75% He w Argonie)

Dobiera indywidualnie.

Stopy miedzi z aluminium (brzy aluminiowe) o zawartoci 7 np. Cu Al 5 Cu Al 8 9% aluminium) (BA 5) (BA 8)

Wedug PN-70/M-69413 brak spoiwa Stosowa skrawki rodzimego materiau.

TIG I1 - (Argon czysty 45) I3 - (50 75% He w Argonie)

Jak dla miedzi

MIG Wedug DIN 1733 SG - Cu Al 8 Druty lub prty Mieszanki Argonu z Helem stosowa do spawania grubszych elementw. I1 - (Argon czysty 45) I3 - (50 75% He w Argonie)

Dobiera indywidualnie.

19

SPAWANIE MIEDZI I STOPW MIEDZI cig dalszy

Rodzaj i gatunek spawanego materiau (symbole wg PN)

Spawalne stopy miedziowo-cynkowe (mosidze) do obrbki plastycznej np. Cu Zn 5 Cu Zn 15 Cu Zn 20 Cu Zn 37 Cu Zn 10 Sn Cu Zn 36 Pb 1,5 Cu Zn 16 Si 3 Cu Zn 38 Sn 1 Brzy krzemowe Cu-Si np. Cu Si 3 M 1 (M 95) (M 85) (M 80) (M 63) (MC 90) (MO 60) (MK 80) (MC 62)

Zalecany rodzaj spoiwa (symbole wg PN i DIN)

Zalecane gazy osonowe (symbole i skady wedug EN 439)

Inne zalecenia i uwagi

Jak dla miedzi i brzw. Wymagana bardzo dobra

Wedug PN-70/M-69413 LM 60 C LM 60 K (wycznie)

TIG

I1 - (Argon czysty 45) I3 - (50 75% He w Argonie)

Wedug DIN 1733 SG - Cu Si 3 Stosowa te skrawki materiau rodzimego zalecana)

MIG

( nie

wentylacja.

Dobiera indywidualnie. Mieszanki Argonu z Helem stosowa do spawania grubszych elementw.

Mosidze wysokoniklowe (stopy plastyczne na blachy, tamy, rury - dobrze spawalne) np. Cu Ni 18 Zn 20 (Nowe

Wedug PN-70/M-69413 LMN 7 Wedug DIN 1733 brak spoiwa (MZN Stosowa prty o podobnym (wycznie)

TIG

Jak dla miedzi i brzw. Wymagana dobra wentylscja.

I1 - (Argon czysty 45) I3 - (50 75% He w Argonie)

srebro) Cu Ni 15 Zn 21 15) Cu Ni 18 Zn 27 18) Cu Ni 12 Zn 24 12) (MZN (MZN

Dobiera indywidualnie. Mieszanki Argonu z Helem stosowa do spawania grubszych elementw.

skadzie lub skrawki materiau rodzimego.

20

SPAWANIE MIEDZI I STOPW MIEDZI cig dalszy

Rodzaj i gatunek spawanego materiau (symbole wg PN)

Stopy miedziowo-niklowe o udziale do 45% Ni (tzw. Miedzionikle) np. Cu Ni 5 Cu Ni 19 (Nikielina) Cu Ni 25 Cu Ni 30 Cu Ni 40 Mn 1 Cu Ni 30 Mn 1 Fe (MN 25) (MN 30)

Zalecany rodzaj spoiwa (symbole wg PN i DIN)

Zalecane gazy osonowe (symbole i skady wedug EN 439)

Inne zalecenia i uwagi

Podgrzewa wstpnie tylko grube elementy. Pozostae

Wedug PN-70/M-69413 brak spoiwa Stosowa skrawki rodzimego materiau. Wedug DIN 1733 brak spoiwa Stosowa prty o skadzie zblionym do spawanego materiau lub skrawki materiau rodzimego.

Tylko I1 - (Argon czysty 45)

TIG

(Argon wysokiej czystoci min. 99,998%) I3 - (50 75% He w Argonie)

Dobiera indywidualnie. Mieszanki Argonu z Helem stosowa do spawania grubszych elementw.

zalecenia jak dla miedzi [9]; [10]; [11].

21

5. SPAWANIE NIKLU I STOPW NIKLU

Rodzaj i gatunek spawanego materiau (symbole wg PN)

Nikiel do obrbki plastycznej Ni 99,6 Ni 99,5 Ni 99 (N 1) (N 2) (N 3)

Zalecany rodzaj spoiwa (symbole wg PN i DIN)

Zalecane gazy osonowe (symbole i skady wedug EN 439)

Inne zalecenia i uwagi

Stosowa zabiegi cieplne przed i po spawaniu oraz inne

Wedug PN-75/M-69413 SNG 2 lub skrawki rodzimego materiau. Wedug DIN 1736 SG - Ni 99,5

Tylko TIG I1 - (Argon czysty 45) (Argon wysokiej czystoci min. 99,998%)

zalecenia zawarte w specjalistycznych poradnikach [9];[10]; [11]

Stopy Monela np. Ni Cu 30 Fe Mn 1 Ni Cu 28 Fe 3 Mn 1

Wedug PN-78/M-93836 specjalne prty monelowe lub skrawki materiau rodzimego. Wedug DIN 1736 SG - Ni Cu 25 Fe Nb lub SG - Ni Cu Mn Ti Jak dla niklu

Tylko TIG

Jak dla niklu.

albo specjalne spoiwa monelowe lub skrawki rodzimego materiau.

22

SPAWANIE NIKLU I STOPW NIKLU cig dalszy

Rodzaj i gatunek spawanego materiau (symbole wg PN)

Wieloskadnikowe stopy niklu dla przemysu chemicznego i lotniczego zawierajce 45 75% Ni

Zalecany rodzaj spoiwa (symbole wg PN i DIN)

Zalecane gazy osonowe (symbole i skady wedug EN 439)

Inne zalecenia i uwagi

Jak dla niklu.

Wedug PN-75/M-69413 Sp 05 N 67 H 20 G 3 M2 Nb T lub stosowa skrawki rodzimego materiau. Wedug DIN 1736 SG - Ni Cr 20 Nb SG - Ni Cr 21 M0 9 Nb SG - Ni Cr 23 Mo 16

Tylko TIG Jak dla niklu.

do 29% Cr do 26% Mo do 29% Co tzw. nichromy np. Ni Cr 9 Pr Ni Cr 20 Pr Ni Cr 23 Mo

Literatura: 1. Kierunki rozwoju spawania ukowego. B.Czwrng; B.I.S. Nr 5/93. 2. Wasnoci spawalnicze mieszanek gazowych stosowanych do spawania metod MAG. I.Pilarczyk, E.Szczok; B.I.S. Nr 2/94. 3. Spawalnictwo wczoraj i dzi. W.Zeman, Z.Wolnicki; B.I.S. Nr 4/95. 4. Dobr gazu osonowegodla poprawy wydajnoci i jakoci spawania. O.Runnenstern, C.H.Person, G.Cabaj; B.I.S. 5/95. 5. Ocena gazowych mieszanek osonowych Spki BOC Gazy do spawania metod MAG w warunkach krajowych. B.Czwrng, E.Szczok; B.I.S. Nr 2/95. 6. Dobr gazu w celu zwikszenia wydajnoci spawania. R.Olsson, K.A.Persson, L.Mackay; Welding and Metal Fabrication Nr 11/91. 7. Wasnoci mechaniczne spoin niskowglowych i niskostopowych wykonanych w osonach gazowych. J.Wgrzyn, A.Gruszczyk, K.Luksa, T.Wgrzyn; Przegld spawalnictwa Nr 1/1994 8. Emisja zanieczyszcze przy spawaniu stali metod MAG w osonie rnoskadnikowych mieszanek gazowych. J. Matusiak; B.I.S. Nr 2/95 9. Gazy osonowe do spawania ukowego. W.Lukas; SOUDER - 1993-mars-n02. 10. Poradnik Inyniera - Spawalnictwo. Wyd. 1983 r. 11. Poradnik Spawalniczy. Wyd. 1967 r. 12. Poradnik Inyniera Mechanika. Wyd. 1970 r. 13. Spawanie metod MAG. S.Jarmoszuk; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Wyd. 1996 r.

23