You are on page 1of 4

Instytut Pamięci Narodowej

3 VII 1948 r., Meldunek dowódcy III Brygady KBW z likwidacji dowódcy 2 szwadronu
6 Brygady Wileńskiej ppor. Waleriana Nowackiego "Bartosza"
Kazimierz Krajewski

Ppor. Walerian Nowacki "Bartosz", dowódca jednego z pododdziałów 6 Partyzanckiej Brygady Wileńskiej AK, był w
latach 1946-1948 wykonawcą najbardziej brawurowych, spektakularnych akcji tej jednostki. Wśród ludności cywilnej i
żołnierzy konspiracji WiN cieszył się świetną opinią i dużym autorytetem. W latach 1946-1948 dowodzony przez niego 2
szwadron wykonał sto kilkadziesiąt akcji przeciw UBP i jego agenturze, posterunkom MO i placówkom UBP, akcji
przeciw grupom rabunkowym a także ekspropriacyjnych i zaopatrzeniowych. Stosunkowo długo wymykał się grupom
operacyjnym KBW i UBP podczas operacji "Z" prowadzonej po obu stronach Bugu przeciw 6 Brygadzie Wileńskiej.
Został zlokalizowany w wyniku zdrady dopiero 17.6.1948 r. w obozowisku w lesie pod Rudą Instytutową. Zdołał
wprawdzie przebić się przez obławę, jednak od tej chwili nie mógł już oderwać się od pościgu prowadzonego przez
ogromne siły KBW, MO i UBP. Po kolejnym starciu 22.6.1948 r. "Bartosz" i "Młot" zdecydowali się na podzielenie 2
szwadronu na kilka grup, mających większe na przetrwanie olbrzymich obław. Jednak już 3.7.1948 r. ppor. "Bartosz" i
trzej jego podkomendni został w wyniku zdrady zlokalizowany przez UBP i KBW ma kwaterze we wsi Krawce. Z
przytoczonego raportu wynika, że donos złożyła jakaś kobieta. Dokument ten nie podaje jednak całej prawdy na temat
tej tragedii. Z materiałów PUBP w Siedlcach wiadomo, że jeszcze na trasie przemarszu do Krawców donos złożył też
informator UBP, będący żołnierzem sieci terenowej WiN współdziałającej z oddziałem "Młota". Przytoczony raport daje
wyobrażenie, jak wielka dysproporcja sił występowała podczas owych organizowanych przez UBP i KBW "polowań na
ludzi". Do akcji przeciw "Bartoszowi" rzucono 168 żołnierzy i funkcjonariuszy "resortu" (proporcja, a raczej dysproporcja
sił, wynosiła 42 na jednego). Ppor. "Bartosz" podjął próbę obrony - poległ jednak wraz z dwoma podkomendnymi, z
których jeden wolał popełnić samobójstwo. Do niewoli dostał się jeden z partyzantów, z "młodej", miejscowej kadry.
Ciała partyzantów zostały zabrane przez funkcjonariuszy UBP do Łosic, a następnie potajemnie zakopane w lesie pod
Chotyczami. W kwietniu 2002 szczątki partyzantów zostały ekshumowane i pochowane w grobie na cmentarzu
parafialnym w Łosicach. Mogiła ta musiała kryć jeszcze jakąś nieznana nam tragedię, gdyż spoczywały w niej szczątki
czterech, nie zaś trzech ludzi (być może w "Bartoszem" i jego podkomendnymi pochowano jeszcze kogoś -
zamęczonego przez funkcjonariuszy UBP w Łosicach).

8.7.1948 r., Lublin (?). Sprawozdanie z operacji 3.7.1948 r. we wsi Krawce pow. Radzyń Podlaski, w wyniku której
zlikwidowany został przez grupę operacyjną III Brygady KBW dowódca 2 szwadronu oddziału por./kpt. "Młota" (6
Brygady Wileńskiej AK) ppor. Walerian Nowacki "Bartosz".

Ściśle tajne!

OPIS OPERACJI
przeprowadzonej przez grupę operacyjna "A-A-1" przeciwko
bandzie "Bartosza" (pododdział "Młota") w m. Krawce (74-16)
pow. Radzyń w dniu 3.07.1948 r.
mapa 1:100.000-44 r.

I. SYTUACJA

1. Wiadomości o bandzie

Dnia 3.07.48 r. o godz. 12.00 do sztabu G[rupy] O[peracyjnej] "A-A1" w m. Łosice (86-16) pow. Siedlce, zgłosiła się
kobieta, która powiadomiła dowódcę GO "A-A1" kpt. Piesiura, że banda w sile jej nieznanej ubrana po cywilnemu,

Strony 1/4
Instytut Pamięci Narodowej

uzbrojona w bron krótką, znajduje się w m. Krawce (74-16) w mieszkaniu gospodarza Łubika Adolfa.

2. Teren.

Na południowy - zachód przylegając do m. Krawce rozciąga się masyw leśny o długości 3 km. Na zachód w odległości
400 m od w/w wsi znajduje się zagajnik łączący się z m. Korzuszki. Na północny - zachód w kierunku m. Korczówka
(78-16) rozciąga się drugi masyw leśny długości 3 km, biegnący z południowego zachodu na północny - wschód. Teren
północny i wschodni nizinny, usiany rzadkimi kępami drzew. Dobre pole widzenia z m. zakwaterowania bandy, w
kierunku zachodnim, północnym i wschodnim.

3. Siły własne.

Grupa odwodowa w sile 6-ciu drużyn, w sile 45 żołnierzy + pluton odwodowy Siedlce pod D-twem por. Kossowskiego w
sile 30 ludzi. Pluton operacyjny Nr 051 w sile 26 ludzi pod d-twem ppor. Rajcherta, pluton operacyjny Nr 050 w sile 26
ludzi pod d-twem ppor. Skuzy, pluton operacyjny Nr 046 w sile 24 ludzi pod d-twem chor. Litwina + 15 funkcjonariuszy
MO z PK MO Siedlce. Łącznie 168 ludzi uzbrojonych w broń etatową.

4. Wnioski

Otrzymane wiadomości o bandzie należało uważać za prawdziwe i wystarczające do zaplanowania i przedsięwzięcia


akcji operacyjnej.
- Siły grupy operacyjnej były wystarczające do całkowitej likwidacji bandy, a stan liczebny wojska wielokrotnie
przewyższał siły bandy.
- Teren pokryty zbożem i kępami drzew utrudniał posuwanie się i obserwację.

5. Czas

Dowódca GO "A-A1" otrzymał wiadomość o pobycie bandy o godz. 12.00, dnia 3.07.48 r. Koncentracja plutonów
operacyjnych od godz. 12.15 - 14.00. Akcję rozpoczęto o godz. 15.30. Akcję zakończono o godz. 22.00.

II. DECYZJA DOWÓDCY.

Całość grupy operacyjnej podzielić na trzy podgrupy, a, b, c. Podgrupa "a" udać się z m. Łosice w sile 15 ludzi pod
d-twem chor. Kurka jednym samochodem do m. Siedlce, skąd po zabraniu 15 funkcjonariuszy MO oraz plutonu
odwodowego z m. Siedlce udać się dwoma maszynami do m. Łuniew (72-14). W/w miejscowości pozostawić maszyny i
całym składem osobowym grupy obstawiać południowy skraj lasu w kw. 72-16. Lewe skrzydło granica - droga Łuby -
Kożuszki (74-16), prawa granica kol. Łukowskie (74-18). Podgrupa "b" w składzie 2-ch plutonów w sile 52 ludzi udać się
dwoma samochodami z m. Łosice do m. Korczówka (78-16), skąd na drodze Prochenki - Korczówka rozwinąć tyralierę z
zadaniem przeczesania lasu (76-14) - (78-16) w kierunku południowo - wschodnim. Prawe skrzydło tyraliery nawiązać
łączność z lewym skrzydłem grupy "a" koło wiatraka przy m. Łuby (74-14). Podgrupa "c" pod d-twem kpt. Piesiura w
składzie 2-ch plutonów w sile 56 ludzi uda się dwoma samochodami do m. Prosnów (76-18) skąd rozwinie tyralierę w
kierunku północno - zachodnim, nawiązując łączność na wschodnim skraju lasu (76-16) z lewym skrzydłem podgrupy
"b". Lewe skrzydło podgrupy "c" nawiąże łączność z prawym skrzydłem "a" w kol. Łukowisko (74-18). Po nawiązaniu
łączności ze wszystkimi podgrupami, podgrupa "b" i "c" przeszukuje tyraliera zboża i kępy drzew w kierunku m.
Kożuszki (74-16) zacieśniając pierścień celem okrążenia bandy w kw. 74-16. Wszystkie osoby będące w rejonie
działalności grupy zatrzymywać i pod konwojem odstawiać do m. Prosnów (74-18).

III. PRZEBIEG OPERACJI.

Strony 2/4
Instytut Pamięci Narodowej

Po przybyciu na pozycję wyjściową podgrupy operacyjne rozwinęły tyraliery, zgodnie z otrzymanym zadaniem i o godz.
14.45 po nawiązaniu łączności między sobą, poczęto przeszukiwać zboża i kępy drzew w kw. 74-18 i 76-18. Podczas
zbliżania się lewego skrzydła podgrupy "c" do zabudowań m. Krawce, z zabudowań wyszło trzech osobników, którzy
oglądając się w kierunku zbliżającego się wojska udali się w kierunku na m. Korczówkę (78-16). Dowódca grupy kpt.
Piesiur wysłał 2-ch żołnierzy z zadaniem zatrzymać 3-ch menszczyzn [sic]. Ci widząc biegnących w ich kierunku
żołnierzy wyciągnęli pistolety, zrzucili buty i rzucili się do ucieczki, na co żołnierze w kierunku za uciekającymi oddali
kilka serii z automatów. Dwóch bandytów skierowało się na północ od m. Krawce. Trzeci bandyta począł uciekać w
stronę m. Kożuszki, co widząc kpr. Gocyła korzystając z pasącego się konia ruszył konno w pościg za uciekającym
bandytą, chwytając go przy wiatraku w m. Kożuszki (74-16) i dostarczając go d-cy grupy kpt. Piesiurowi. Na zadane
pytanie, bandyta odpowiedział że jest z bandy "Bartosza". "Bartosz" natomiast ucieka wraz z "Marianem". W tym czasie
lewe skrzydło podgrupy "c" widząc manewr uciekającego bandyty, okrążyło od strony południowej zabudowania i
zagajniki w okolicy m. Krawce. Dwaj uciekający bandyci natknęli się w kw. 76-16 na prawe skrzydło podgrupy "b",
plutonu ppor. Rajcherta. Gdy bandyci zauważyli nadciągającą tyralierę, zmienili kierunek i rzucili się do ucieczki w
kierunku zachodnim na las, ostrzeliwując się. Bandyci w odległości 100 m. od lasu natknęli się ponownie na tyralierę
wychodzącą z lasu. Jeden z bandytów "Marian" rzucił się do ucieczki w kierunku południowo - zachodnim równolegle do
wizjery lasu. Drugi zaś "Bartosz" ukrył się w zbożu, czekając zbliżenia się tyraliery, po zbliżeniu się której bandyta oddał
strzał w kierunku najbliżej znajdującego się żołnierza, raniąc go śmiertelnie w brzuch, po czym rzucił się w powstałą lukę
usiłując wydostać się z okrążenia. Zauważył to ppor. Rajchert i kilku celnymi strzałami z pistoletu położył bandytę
trupem na miejscu. Zabitym był d-ca bandy psd. "Bartosz". Trzeci z bandytów biegnący równolegle do lasu natknął się
na prawe skrzydło podgrupy "b" i ostrzelany od strony zachodniej, zmienił kierunek ucieczki udając się w kierunku
wschodnim. Do uciekającego żołnierze otworzyli ogień z RKM-ów - zabijając go na miejscu. Zabitym okazał się bandyta
"Marian". Po unieszkodliwieniu trzech bandytów otoczono ścisłym pierścieniem zabudowania Łubika Adolfa - miejsce
zakwaterowania bandy. W trakcie rewizji w stodole zauważono ukrywającego się tam bandytę, którego kilkakrotnie
wezwano do poddania się i opuszczenia stodoły. W odpowiedzi usłyszano 2 strzały, na co por. Kossowski, ppor.
Rajchert i chor. Kurek - z pistoletami - wskoczyli do stodoły, gdzie znaleźli w sianie rannego bandytę, uzbrojonego w
pistolet i granat. Bandytę rozbrojono i wyciągnięto ze stodoły. Okazało się, że jest to bandyta psd. "Mściciel" - szef
zaopatrzenia bandy "Młota". Po przeprowadzeniu rewizji aresztowano Łubika Adolfa, który przyznał się do współpracy z
bandą "Młota". Ciężko ranny bandyta psd. "Mściciel" zmarł wkrótce po ujęciu go.

IV. WYNIKI WALKI.

zabito bandytów 3,
aresztowano bandytów 1,
-"- współpracowników 1,

Zdobyto broni:
pistoletów 3,
granatów 1,
amunicji 32,

Oraz zdobyto:
Torbę polową "Bartosza" z dokumentami oraz mapami i fotografiami bandy.

Straty własne:
Zabity 1 żołnierz

Wyróżnili się w walce:


1. por. Kossowski 2. ppor. Rajchert
3. por. Wilkotek 4. chor. Kurek

Strony 3/4
Instytut Pamięci Narodowej

5. kpr. Gocyła 6. kpr. Karaszkiewicz


7. szer Wikorek 8. szer. Cichoracki
9. szer. Kazimierczak 10. szer. Pabiańczyk

WNIOSKI

1. Dzięki dobrze zaplanowanej operacji przez Dowódcę GO "A-A1" oraz właściwemu wykonaniu zadania przez D-ców
podgrup, banda w sile 4-ch ludzi została całkowicie zlikwidowana.
2. Wynikiem pracy politycznej włożonej w działalności operacyjnej przez wojska III Brygady KBW jest nawiązanie ścisłej
współpracy ludności cywilnej z wojskiem, dowodem czego są coraz częstsze wypadki informowania władz
bezpieczeństwa o ukrywających się bandytach przez miejscową ludność.
3. Inicjatywa żołnierzy oraz ich odwaga, przyczyniają się w dużym stopniu do likwidacji pozostałych resztek bandytyzmu.
4. W działalnościach operacyjnych przy likwidowaniu band melinujących się w miejscowościach bądź w pojedynczych
zabudowaniach, stosować system walki okrążającej, wykorzystując wszystkie warunki terenowe, celem jak
najskrytszego podejścia do miejsca zakwaterowania bandy.
5. Przy systemie okrążania zwrócić uwagę na utrzymanie stałej i nieprzerwanej łączności między grupami, która jest
nieodzownym czynnikiem przyczyniającym się do skuteczności akcji.

SZEF SZTABU DOWÓDCA


III-ej Brygady KBW III Brygady KBW
w/z. ANDREJUK KOZAN
por. ppłk

Sporządzono w 6-ciu egz.


1. Sz. Sztabu KBW
2. a/a
3. GO "L"
4. I Brygada KBW
5. II " "
6. 7 Pułk KBW

Wykonał ppor. Wojciechowski


[...]
8.07.48 r.

CAW, sygn. 217/79.

Strony 4/4

You might also like