Instytut Pamięci Narodowej

30. XI. 1946 r., Warszawa, Wytyczne Państwowego Komitetu Bezpieczeństwa

dotyczące zwalczania podziemia niepodległościowego
Tomasz Łabuszewski

Prezentowany dokument zawiera szczegółowe wytyczne dla sił bezpieczeństwa, w ramach tzw. operacji zabezpieczania
wyborów do Sejmu z roku 1947. Poza całkowicie jawnym włączeniem do działań represyjnych wojskowych grup
agitacyjnych, a nawet Służby Ochrony Kolei, na szczególną uwagę zasługuje fragment mówiący o konieczności
automatycznego wręcz werbunku agentów spośród przedstawicieli administracji lokalnej: sołtysów, wójtów, urzędników
starostw. Złowrogiej wymowy nabiera również wskazówka, mówiąca o rozciągnięciu odpowiedzialności za działalność
konspiracyjną także na rodziny osób czynnie zaangażowanych w pracę niepodległościową. Warto nadmienić, iż pomimo
zastosowania tak różnorodnego zestawu represji, zaangażowania olbrzymich środków, władze komunistyczne i tak
musiały posunąć do sfałszowania samych wyników wyborów, które faktycznie przegrały.

Warszawa, dn. 20 listopada 1946 r.

Ściśle tajne

PRZEWODNICZĄCYM WOJEWÓDZKIEGO KOMITETU BEZPIECZEŃSTWA

Aparat bezpieczeństwa, Milicja Obywatelska, Wojsko Polskie, Korpus Wojsk Wewnętrznych osiągnęły w okresie
ostatnich miesięcy szereg poważnych sukcesów. Zlikwidowano znaczną ilość band, aresztowano wielu ich przywódców
oraz pokaźny odsetek członków i współpracowników walczącego podziemia. Mimo to, ilość napadów dokonanych w tym
okresie ciągle wzrasta: w czerwcu - 883 napady, we wrześniu 1164. W niektórych województwach nie rejestruje się ani
jednej bandy, jednak nasilenie działalności bandyckiej stale się wzmaga, np. woj. Poznańskie. W całym kraju rośnie fala
napadów dokonywanych przez 2-5 osobowe grupy terrorystyczne, rośnie ilość zamachów na banki i urzędy państwowe
w celu rabunku pieniędzy: w czerwcu 16.700.000 zł., w sierpniu - 33.710.000 zł., we wrześniu 41.620.000, w
październiku - ponad 60.000.000 zł. Ocena i analiza sytuacji w kraju po linii walki z bandytyzmem wykazują, że
podziemie polskie nurtują i wprowadzane są w życie dwa stanowiska.

stanowisko WiN-u,

Stanowisko NSZ i sztabu Andersa zagranicą.

WiN reprezentuje pogląd odległego terminu wybuchu nowej wojny światowej, stwierdza że dalsze utrzymywanie
zwartych, zbrojnych oddziałów w terenie dla walki z demokracją jest niecelowe, że idzie ono właściwie na rękę
demokracji, ułatwiając jej likwidację oddziałów stanowiących najlepsze i najbardziej oddane kadry podziemne.
Oddziały te stały się bowiem plagą społeczeństwa, zmuszając je w drodze gwałtu do ponoszenia ciężaru związanego z
ich utrzymaniem i zaopatrzeniem /.../, co z kolei w wysoce niekorzystny sposób odbija się również na stosunku
społeczeństwa do całej reakcji. Również sama forma walki z obozem demokratycznym, okrzepłym aparatem władzy
państwowej, przy pomocy dużych zbrojnych oddziałów stosujących taktykę terroru i rabunku jest nieaktualna . Organy
bezpieczeństwa, ujawniając istotny charakter działalności walczącego podziemia, w znacznym stopniu wpływają na
depopularyzację obozu reakcji o oczach społeczeństwa spragnionego spokoju.
Wobec powyższego WiN zaleca likwidowanie zwartych oddziałów terenowych, zmagazynowanie broni, przesiedlenie
skompromitowanych członków organizacji na inne tereny, a nawet ujawnienie się wobec władz bezpieczeństwa, jeśli nie
jest to związane z większym ryzykiem.
WiN zaleca ponadto: przeniesienie całego ciężaru działalności na propagandę oraz akcje wywiadowczo - szpiegowskie,
nie wyrzekanie się dalszych aktów terrorystycznych, lecz przeprowadzenie ich przy pomocy grup 3 i 5 osobowych.

Strony 1/5
 Instytut Pamięci Narodowej

Terror winien być zakrojony na szeroką skalę przede wszystkim w stosunku do działaczy demokratycznych, winien
obejmować akcje sabotażowe i dywersyjne w zakładach pracy oaz rabunek pieniędzy w urzędach państwowych z
przeznaczeniem ich na cele organizacyjne. Stwarzanie nastrojów nieufności i niepewności w obozie demokratycznym
winna zapewnić jak najszybciej stosowana akcja "O" (odpluskwianie).
Akcja "O" jest najnowszą, wyjątkowo prowokacyjną metodą stosowaną przez WiN. Celem jej jest:

szerzenie zamętu w społeczeństwie, w drodze rozsiewania kłamliwych, fałszywych i prowokacyjnych wiadomości,

dążenie do rozbicia bloku demokratycznego przez podsuwanie poszczególnym stronnictwom i partiom bloku
specjalnie spreparowanych , fałszywych doniesień o cechach i formach prawdopodobieństwa,

rzucanie fałszywych inwektyw na działaczy demokratycznych w celu poderwania ich autorytetu,

stwarzanie nastrojów niepewności i obaw w drodze szeroko zakrojonej, planowej akcji zastraszania działaczy
demokratycznych i ich rodzin.

Fakty pozornych likwidacji band nie powinny usypiać naszej czujności tym bardziej, że program WiN przewiduje w
okresie wyborczym umacnianie wystąpień antypaństwowych, stwarzanie nastrojów podnieceni w rodzaju, pogromów
antyżydowskich, marszów chłopskich na miasta, akcji bankowych itp.
Stanowisko NSZ i sztabu Andersa, opierającego się na założeniu, że wybuch nowej wojny światowej jest bliski, taktykę
swą buduje na płaszczyźnie nowego zbrojnego konfliktu światowego. Nie wyrzekając się pracy propagandowej i
szpiegowskiej, nastawa swoje organizacje na rozbudowę sieci zwartych oddziałów leśnych, przewidując je jako
wsparcie wkraczających do kraju oddziałów Andersa. Według zaleceń NSZ należy ciągłymi, planowymi akcjami
oddziałów leśnych dezorganizować życie społeczne i ekonomiczne kraju, dokonując napadów na kluczowe fabryki,
arterie komunikacyjne, działaczy demokratycznych itd. Punkt kulminacyjny tych akcji winien mieć miejsce w okresie
wyborczym. Całe podziemie winno poprzez masowe akty terrorystyczne w tym okresie wesprzeć czynnie PSL, aby w
ten sposób wzmocnić jego szanse wyborcze.
Należy stwierdzić, że stanowisko NSZ-tu i WiN-u uzupełniają się wzajemnie i pomimo różnic ideologicznych i
taktycznych stanowią jedną całość działalności reakcyjnej przeciwko nastrojowi demokratycznemu Państwa Polskiego,
w myśl interesów jednego czynnika dyspozycyjnego, jakim jest ich wspólny mocodawca, wywiad angielski, I.S.
Obecna sytuacja w kraju wskazuje, że niektóre z tych zaleceń są już wykonywane. Wszędzie tym, gdzie aparat
bezpieczeństwa, MO, Wojsko Polskie i KBW, wykazują dostateczną agresywność w stosunku do band i zadały im
dotkliwe ciosy, dokonywane jest przekształcanie się band w myśl ww. wskazań, natomiast gdy na skutek słabości
aparatu bezpieczeństwa oraz małej aktywności Wojska Polskiego, bandy nie atakowano, zmiany te nie nastąpiły.
Ujawnianie się band leśnych jest dla nas wówczas tylko korzystne, gdy nie nastąpiło ono wyłącznie na podstawie
rozkazu WiN-owskiego, lecz poprzedzone zostało mocnymi ciosami aparatu bezpieczeństwa i Wojska Polskiego, gdy
aparat bezpieczeństwa przeprowadził prawidłowy i silny werbunek spośród ujawnionych, wykorzystując ich dla
rozpracowania band jeszcze nie dekonspirowanych, gdy poprzez ten werbunek zabezpieczył się przed zmianą taktyki
band, gdy wydobył maksymalną ilość broni, słowem, jeśli potrafiliśmy zmusić bandy do kapitulacji, a nie do zmiany
taktyki (np. woj. Kieleckie). Ujawnianie się band leśnych nie przynosi tam jednak korzyści , jeśli wynikło ono tylko
wskutek zmiany taktyki, a nie zostało poprzedzone z naszej strony wzmożoną akcją , gdy zadowalamy się faktem
dekonspiracji band, nie przewidując z ich strony manewru mającego na celu przejście z działalności bojowej na tory
pracy politycznej, w myśl wskazań WiN-u (woj. warszawskie)
W związku z częściową zmianą taktyki band i sytuacją okresu przedwyborczego w kraju, dotychczas stosowane metody

Strony 2/5
 Instytut Pamięci Narodowej

walki z bandytyzmem stały się niewystarczające. Niezależnie od dalszej słuszności naszych wytycznych z lipca r.b. oraz
rozkazu nr 70 MBP należy wnieść na plan pierwszy następujące zagadnienia:

Walka z bandytyzmem winna być silniej aniżeli dotychczas sprzęgnięta z rozpracowaniem politycznym podziemia.
Wykorzystując aparaturę tkwiącą w tym podziemiu, należy rozpracować przede wszystkim dowództwo band , gdyż w
związku z nową taktyką, jak nigdy dotąd powiązały się one organicznie z podziemiem politycznym.

Cały ciężar pracy należy przenieść w dół do powiatów i gmin. Szefowie PUBP, Komendanci MO i dowódcy jednostek
wojskowych muszą czuć się odpowiedzialni za napady dokonane na podległym im terenie oraz rozpracowanie i
likwidację istniejących na tym terenie band.

Wobec powyższego
Rozkazujemy
Przewodniczącym Wojewódzkich Komitetów Bezpieczeństwa:

Przeprowadzić planowy werbunek agentów - rezydentów ze szczególnym uwzględnieniem osób urzędowych albo na
wpół urzędowych, jak np.: sołtysi, pisarze gminni, listonosze itp. Do pracy wywiadowczej wciągnąć posterunki gminne
MO, sprzęgając je jak najściślej z PUBP i gminnymi referentami UB. Obciążyć agenturę odpowiedzialnością za
wszystkie formy organizowania się band i wszelkiego rodzaju wystąpienia bandyckie, na jej terenie.

Podzielić województwa na rejony, na podstawie dokładnej analizy terenu pod względem geograficznym i społecznym,
biorąc pod uwagę taktykę band, ich siły i aktywność. Tworzyć rejony, w ramach powiatu, względnie kilku gmin.
Wzmocnić je pod każdym względem, wykorzystując siły i środki z terenów niezagrożonych. W rejonach uzupełnić aparat
bezpieczeństwa i posterunki MO bardziej fachowymi siłami, nawet ponad etat oraz wzmocnić odwody KBW.
Kierownictwo pracy w rejonie powierzyć odnośnym szefom PUBP. Przedłożyć, najpóźniej do dnia 31.11.1946 r. do
państwowego Komitetu Bezpieczeństwa dokładne plany podziału województwa a rejony, ze szczególnym
podkreśleniem sposobu wzmocnienia rejonów pod względem fachowym i liczebnym.

Zorganizować grupy manewrowo - operacyjne w myśl rozkazu nr 70 MBP oraz wytycznych z lipca r.b. przeciwko
zwarcie działającym bandom, w województwach, w których działalność zwartych band nie zmalała, a wręcz przeciwnie,
stale rośnie, szczególnie na terenie województwa lubelskiego, krakowskiego i rzeszowskiego, częściowo na terenie
województwa białostockiego i warszawskiego.
Organizować grupy operacyjno - manewrowe, jako grupy rozpracowujące i likwidujące bandy przez agenturę. W tym
celu układać plan pracy grupy z punktu widzenia rozszerzenia sieci agencyjnej dookoła bandy, zwerbowania członków
bandy, względnie wprowadzenia własnych agentów do bandy. W związku z powyższym, zadaniem grup /jest/ zapewnić
pracownikom bezpieczeństwa przodującą rolę /w/ grupie. Nie dopuszczać do tego, aby pracownik UB był jedynie
szeregowym lub oficerem w grupie wojskowej. Ustalić ściśle personalną odpowiedzialność za cały tok pracy w każdej
grupie operacyjno - manewrowej.

Nałożyć odpowiedzialność na okręgowe dowództwa Straży Kolei Państwowych i placówki SKP za wszystkie napady
na koleje. Ukrócić w najbliższym czasie bezkarność band, działających na liniach kolejowych, gdyż według statystyki
60% ogólnej ilości napadów w październiku /..../ były napady na kasy kolejowe i pociągi.

Strony 3/5
 Instytut Pamięci Narodowej

W tym celu:
Wezwać Komendanta Okręgowego Straży Kolei Państwowych i w terminie 10-ciodniowym, wspólnie z szefem
WUBP, opracować plan zabezpieczenia ważniejszych linii komunikacyjnych /.../.

Przeprowadzić konferencję z szefami instytucji, dysponujących większymi sumami pieniędzy. Uzgodnić z nimi formy
przewożenia i przechowywania większych sum oraz obciążyć ich odpowiedzialnością za wszystkie rabunki pieniędzy
będących w ich dyspozycji. Zwrócić uwagę na fakt, że w większości zaistniałych napadów rabunkowych urzędnicy
poszczególnych instytucji brali udział bezpośredni lub pośredni przez wywiad i udzielanie informacji. W związku z tym, w
wypadkach napadów nie ograniczać odpowiedzialności jedynie do bezpośrednich sprawców, lecz również obciążać
winnych rozgłaszania danych, co do posiadanych sum oraz winnych uchybień, co do ogólnie obowiązujących przepisów
i instrukcji odnośnie przechowywania i przewożenia sum pieniężnych. (Odnośne instrukcje zostaną nadesłane w
najbliższym czasie).

Wykorzystywać grupy agitacyjno - propagandowe WP dla celów walki z bandytyzmem. W związku z tym:

Postawić grupom, oprócz propagandy, zadanie likwidacji band,

Zasilić każdą grupę pracownikami operacyjnymi UB, którzy w oparciu o grupę i przy jej pomocy przeprowadzą
werbunek agentury i kierować będą akcję likwidacji band,

Wyznaczyć marszruty grup propagandowych tak, by ruch ich wykorzystać w celu otoczenia siedzib i rejonów
bandyckich.

Dopilnować wykonania rozkazu nr 70 MBP odnośnie pociągania do odpowiedzialności karnej i sądowej rodzin
bandytów.

Zorganizować w większych miastach i miejscowościach zagrożonych odpowiednie rezerwy. Utworzyć w każdym

garnizonie oddziały alarmowe, gotowe do natychmiastowego wystąpienia w każdych warunkach. Przeszkolić i
przygotować rezerwy i oddziały alarmowe do rozpraszania wystąpień masowych.

Zebrać natychmiast po otrzymaniu powyższego rozkazu Wojewódzki Komitet Bezpieczeństwa, opracować plan pracy
i najpóźniej do dnia 31 b.m. przedłożyć Państwowemu Komitetowi Bezpieczeństwa.

Zwoływać posiedzenia Wojewódzkich Komitetów Bezpieczeństwa w okresie przedwyborczym, nie mniej niż raz na
tydzień. Raporty z obrad przedkładać niezwłocznie Państwowemu Komitetowi Bezpieczeństwa.

Strony 4/5
 Instytut Pamięci Narodowej

MINISTER BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO

Radkiewicz Stanisław

MINISTER OBRONY NARODOWEJ

Żymierski Michał

Strony 5/5