http://www.mpp.org.pl/20/20_2.

html
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Powrót Drukuj

Następca Putina

Wstęp

W marcu 2008 roku, dobiegnie końca druga kadencja Prezydenta

Rosji Władimira Putina. Zgodnie z konstytucją nie wolno mu ubiegać
się o trzecią kadencję z rzędu. Jako, że cały rosyjski system
polityczny jest oparty na prezydenturze, kwestia tego, kto zastąpi
Putina ma ogromne znaczenie polityczne.

Uprawnienia prezydenta

Aby zrozumieć obecne uprawnienia prezydenta, przydatna jest

analiza tego jak te uprawnienia się rozwijały oraz sposobu, w jaki są
wdrażane. Prezydent jest centralną postacią w rosyjskim systemie
politycznym. Jest nie tylko głową państwa, ale również szefem
wykonawczego ramienia rządu. Konstytucja przewiduje urząd głowy
rządu, ale przyznaje prezydentowi prawo do przewodniczenia
zebraniom gabinetu rady ministrów. Ponadto prezydent mianuje
premiera, chociaż musi uzyskać na to aprobatę Dumy. Mianowanie
ministrów nie wymaga zgody Dumy, ale musi uwzględniać życzenia
premiera. Co prawda prezydent nie ma władzy dymisjonowania
poszczególnych ministrów, ale może zażądać rezygnacji całego
rządu.

Podczas formowania rządu, prezydent nie musi brać pod uwagę siły
partii politycznych w Dumie, ponieważ rząd jest gabinetem
technokratów, których okres urzędowania – w przeciwieństwie do
Dumy - jest powiązany z kadencją prezydenta a nie z okresem
legislacyjnym parlamentu. Rząd rosyjski nie odpowiada przed
parlamentem. Kiedy prezydentem był Borys Jelcyn, doprowadził do
tego, że resorty siłowe (Siłowiki) były odpowiedzialne bezpośrednio
wobec niego. Te resorty to ministerstwa obrony, spraw
wewnętrznych, bezpieczeństwa federalnego lub FSB (Służba
Bezpieczeństwa Federalnego), spraw zagranicznych,
sprawiedliwości, obrony cywilnej, służby ds. sytuacji
nadzwyczajnych i usuwania skutków klęsk żywiołowych, a także
federalne agencje odpowiedzialne za wywiad zagraniczny, ochronę
ojczyzny oraz ochronę granic (obecnie przeniesione do FSB). Wraz z
odsunięciem premiera od odpowiedzialności za te obszary, rola
rządu została zredukowana w mniejszym lub większym stopniu do
zadań w obszarze gospodarki i administracji.

Prezydent ma prawo do wetowania ustawodawstwa, ale takie weto

może zostać odrzucone większością dwóch trzecich głosów w Dumie
oraz Radzie Federacji. Główne narzędzie władzy politycznej
prezydenta stanowią dekrety4, które mogą być używane do
wszelkich kwestii mających najmniejsze znaczenie prawne, o ile nie
naruszają konstytucji federalnej.

Prezydent może ponadto rozwiązać Dumę, jeśli odrzuci ona jego

nominacje na stanowisko premiera trzy razy i prezydent nie ma

1 z 15 2009-09-01 23:50
 http://www.mpp.org.pl/20/20_2.html
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
żadnego innego kandydata5; kiedy Duma powtórzy wotum
nieufności dla rządu, który prezydent pragnie utrzymać, w ciągu
trzech miesięcy6; lub, kiedy Duma odmówi realizacji wniosku
premiera o wotum zaufania dla jego rządu 7.

Konstytucja pozwala prezydentowi określić kierunek polityki

krajowej i zagranicznej8 a ponadto jest odpowiedzialny za sprawy
zewnętrzne9. Prezydent stoi na straży konstytucji, a także praw
człowieka oraz podstawowych swobód obywateli Rosji10. Ponadto
ma prawo łaski11. Czyni propozycje do Rady Federacji (Izba
Wyższa) w sprawie kandydatów na sędziów trybunału
konstytucyjnego, Sądu Najwyższego oraz sądu apelacyjnego, a
także nominuje prokuratora generalnego. Dodatkowo prezydent
może poprosić radę federacji o zdymisjonowanie prokuratora
generalnego. Prezydent może samodzielnie mianować osoby na inne
stanowiska w sądownictwie federalnym12.

Prezydent jest także szefem sił zbrojnych13 oraz mianuje i

dymisjonuje szefów służby14. W przypadku ataku, lub
bezpośredniego zagrożenia atakiem, prezydent może ogłosić stan
wojny w całym kraju lub w poszczególnych regionach, ale ma
obowiązek bezzwłocznie poinformować Radę Federacji i Dumę o
swojej decyzji15. Ma podobny obowiązek poinformowania ich, jeśli
ogłosi stan nadzwyczajny na poziomie krajowym lub regionalnym6.
Rada Federacji ma obowiązek potwierdzić właściwy dekret
prezydencki. Prezydent ma także także prawo uchylić
ustawodawstwo wprowadzone przez republiki lub regiony (do chwili
wydania werdyktu przez właściwy sąd), jeśli narusza ono prawo
federalne lub umowy międzynarodowe dotyczące takich obszarów
jak prawa człowieka i swobody obywatelskie17.

Jako przeciwwagę dla nadmiernych uprawnień wykonawczych

prezydenta, konstytucja zawiera skomplikowany system
impiczmentu za najwyższą zdradę czy inne poważne przestępstwa,
wymagający następującej procedury: Duma (a) przez co najmniej
jedną trzecią (150) członków może podjąć decyzję o wysunięciu
wobec prezydenta zarzutu zdrady lub innego podobnie poważnego
przestępstwa. Udokumentowane zarzuty następnie zostaną (b)
rozważone przez specjalną komisję, która zostanie uzgodniona
zwykła większością Dumy (to wymaga 226 głosów). Wszelkie
zarzuty zaproponowane przez komisję wymagają poparcia dwóch
trzecich wszystkich członków Dumy (300). Następnie (c) Sąd
Najwyższy musi udokumentować dowody, że prezydent
rzeczywiście popełnił przestępstwo. Następnie sąd konstytucyjny
wydaje opinię (d), która pokazuje, że stosowano prawidłowe
procedury (Artykuł 93). I wreszcie, na ostatnim etapie (e) Rada
Federacji musi większością dwóch trzecich głosów (119), podjąć
decyzję w ciągu trzech miesięcy o usunięciu prezydenta z urzędu18.

Zważywszy na znaczne uprawnienia dane prezydentowi, Rosja jest

często określana jako państwo o “systemie super-prezydenckim”.
Mimo, że jest on wzorowany na piątej republice francuskiej, system
ten w istocie ma więcej cech wspólnych z systemem amerykańskim.

2 z 15 2009-09-01 23:50
 http://www.mpp.org.pl/20/20_2.html
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Problem systemu z dużą władzą prezydenta polega na tym, że ma
on tendencje do promowania protekcjonalizmu i nie sprzyja
rozwojowi silnych i zdrowych partii politycznych.

Następca Putina - alternatywy

Zrozumiawszy uprawnienia prezydenta oraz różne mechanizmy

rządowe, można pokusić się o analizę różnych scenariuszy
dotyczących następcy prezydenta Putina. Analizujemy tutaj różnych
“graczy” oraz różne interesy dochodzące do głosu, ale nie odbywa
się to w żadnej konkretnej kolejności prawdopodobieństwa.

1. Trzeci kadencja

Prezydentura Putina dobiega końca w marcu 2008 roku. Artykuł 81

konstytucji stanowi, że prezydent jest wybierany na czteroletnią
kadencję i może pozostawać na stanowisku tylko przez dwie kolejne
kadencje19. Oczywiście można ten artykuł znowelizować. Zgodnie z
Artykułem 136, taka nowelizacja podlegałaby procedurze
konstytucyjnego prawa federalnego, która wymaga zgody co
najmniej dwóch trzecich członków Dumy oraz trzech czwartych
członków Rady Federacji20.

Pojawiają się spekulacje, że powtarzane przez Putina oświadczenia

jakoby nie miał zamiaru ubiegać się o trzecią kadencję ani starać się
zmienić konstytucję tak, aby umożliwić sobie trzecią z rzędu
kadencję, niekoniecznie są jego ostatnim słowem. Zmiana
konstytucji pogorszyłaby reputację Putina wśród społeczności
międzynarodowej, ale samo to nie miałoby żadnych rzeczywistych
konsekwencji gdyż zachód i tak musiałby wkrótce powrócić do
Realpolitik lub zasady „business as usual”, (czyli: „pracujemy
normalnie”). Ostatnio pojawił się szereg prób namówienia Putina do
startu w wyborach na trzecią kadencję a tym samym do
wprowadzenia koniecznych zmian w konstytucji. Tę metodę z
powodzeniem zastosował prezydent Białorusi Aleksander
Łukaszenko w październiku 2004 roku.

Następujące osoby już zadeklarowały poparcie dla trzeciej kadencji

Putina: Gubernator Jarosławia, Anatolij Lisicyn, Burmistrz Moskwy,
Jurij Łużkow, Gubernator Nowosybirska, Wiktor Tołokonski,
prezydent republiki Marij El, Leonid Markiełow, Gubernator Niżnego
Nowgorodu, Michaił Prussak, Gubernator Woroneża, Władimir
Kułakow, były prezydent republiki Czeczenii, Alu Ałchanow, premier
Czeczenii, Ramzan Kadyrow, oraz Gubernator St. Petersburga,
Walentina Matwienko, a także szereg członków parlamentów
regionalnych z Iwanowa, St. Petersburga oraz Kraju Przymorskiego.

Innym sposobem uzyskania zmiany konstytucji byłoby referendum.

To pozwoliłoby Putinowi oświadczyć, że co prawda on sam nie dąży
do zmian umożliwiających trzecią kadencję, ale nie może zignorować
pragnień większości elektoratu rosyjskiego. W tym celu Ruch
Konsensusu i Stabilności północnej Osetii rozpoczął ogólno-
federacyjną kampanię domagającą się referendum w celu zmiany
konstytucji. Kreml zaprzeczył jakoby miał jakikolwiek związek z tą

3 z 15 2009-09-01 23:50
 http://www.mpp.org.pl/20/20_2.html
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
kampanią. Walery Gissojew, przewodniczący Ruchu Konsensusu i
Stabilności, oświadczył, że ruch na rzecz referendum rozpocznie się
na dobre, kiedy zdobędzie poparcie co najmniej 40 członków
reprezentujących parlamenty regionalne.

Może też zostać opublikowany list otwarty nawołujący do takiej

zmiany artykułu 81, akapit 3 konstytucji, aby prezydentowi wolno
było ubiegać się o więcej niż dwie kolejne kadencje. Współpracownik
Putina i przewodniczący Rady Federacji, Sergiej Mironow, mówiąc do
dziennikarzy na temat powyższej propozycji w dniu 7 czerwca 2006
roku, powiedział, że żałuje, iż Putin nie może ubiegać się o trzecią
kadencję, ale nie ma wątpliwości, że następca Putina będzie
kontynuował jego politykę. Około 56 przedstawicieli parlamentów
regionalnych popiera ideę referendum.

Ustawa referendalna z dnia 28 czerwca 2004 roku pozwala na to,

aby nowelizacje konstytucji21 były rozstrzygane poprzez
referendum. Artykuł 7 akapit 3 stanowi, że żadne referendum nie
może się odbyć w ostatnim roku okresu legislacyjnego Dumy
(następny kończy się 7 grudnia 2007). Referendum wymagałoby
utworzenia grup inicjatywnych w co najmniej 40 państwach federacji
oraz zebrania dwóch milionów podpisów22, a to da się zrobić
szybko, jeśli Kreml sobie tego zażyczy. Decyzję o referendum
podejmuje prezydent23. Referendum może się odbyć jedynie w
ciągu 60 dni od pierwszego powiadomienia o nim24.

Dlatego też ostatni termin, kiedy referendum mogło się odbyć to

grudzień 2006 roku, a to by wymagało zebrania podpisów do
początku października 2006. Jako, że ustawodawstwo referendalne
znajduje się w obszarze federalnego prawa konstytucyjnego, byłoby
możliwe, gdyby istniała wola polityczna, poczynić niezbędne zmiany
pozwalające na przeprowadzenie referendum podczas ostatniego
roku okresu legislacyjnego. To jednakże wymagałoby także
większości co najmniej dwóch trzecich w Dumie oraz aprobaty
trzech czwartych Rady Federacji25.

Jednakże w dniu 27 września 2006 roku, Centralna Komisja

Wyborcza, której członkowie pochodzą ze wszystkich partii
politycznych reprezentowanych w Dumie, postanowili jednogłośnie,
że takie referendum, niezależnie od tego jak kwestia jest
sformułowana, byłoby sprzeczne z prawem. W opinii komisji,
referenda mogą być przeprowadzane jedynie w celu wyjaśnienia
szczegółów prawa konstytucyjnego. Referenda nie mogą być
wykorzystywane do nowelizacji ustawodawstwa po to, aby odwrócić
jego znaczenie.

Przewodniczący Dumy, Borys Gryzłow, który jest także członkiem

putinowskiego “klanu” z St. Petersburga, także skomentował
gotowość opinii publicznej do wybrania Putina na trzecią kadencje
prezydencką, gdyby pojawiła się taka możliwość. W dniu 8 czerwca
2006 roku, nawiązał do badania opinii przeprowadzonego przez
firmę badawczą, Centrum Lewada, w którym 60% społeczeństwa
powiedziało, że jeszcze raz zagłosowałoby na Putina jako

4 z 15 2009-09-01 23:50
 http://www.mpp.org.pl/20/20_2.html
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
prezydenta. Putin z pewnością mógłby ubiegać się o trzecią kadencję
po przerwie.

W reakcji na propozycję północnej Osetii w sprawie referendum,

Gryzłow oświadczył, że większość członków parlamentu uważa się
za strażników konstytucji w obecnej formie, tym samym odrzucając
tę propozycję.

Głównym motorem kampanii na rzecz trzeciej kadencji Putina jest

Igor Seczyn, zastępca szefa administracji prezydenckiej i zaufany
człowiek Putina. On i jego koledzy chcą, aby Putin został wybrany
ponownie po to, aby mogli zachować swoje obecne wysokie
stanowiska, które pozwalały im stać się biurokratycznymi
oligarchami a tym samym decydować o strategicznej polityce
gospodarczej (patrz poniżej).

2. Kandydat centrystów

Na początku swojej kadencji, Putin musiał wyważyć interesy pięciu

grup władzy, które uważały go za swojego przedstawiciela: przede
wszystkim rodziny Jelcyna. Prezydent Jelcyn wyznaczył Putina na
swojego następcę, kiedy rezygnował w dniu 31 grudnia 1999: (a)
oligarchów - Borys Berezowski, najbardziej wpływowy oligarcha tego
okresu, aktywnie rekomendował Putina Jelcynowi na jego następcę;
(b) Siłowików, czyli resortów siłowych; zanim został premierem w
sierpniu 1999 roku, Putin kierował FSB; (c) reformatorów, ponieważ
Putin został w roku 1990 zastępcą reformatorskiego burmistrza St.
Petersburga, Anatolija Sobczaka, z którym ponadto studiował w
przeszłości prawo na Uniwersytecie Leningradzkim; oraz (d) liderów
regionalnych, jako że Putin zajmował także wysokie stanowisko na
poziomie regionalnym.

Od tego czasu, Putin odsunął na bok trzy z tych grup: rodzinę

Jelcyna wraz z nowymi nominacjami ministerialnymi oraz poprzez
rezygnację lub dymisję jej ostatnich głównych przedstawicieli;
oligarchów poprzez skazanie na wygnanie Borysa Berezowskiego i
Władimira Gusińskiego, a także uwięzienie Michaiła
Chodorkowskiego; oraz przywódców regionalnych z ich bliskimi
koneksjami z Moskwą.

Tym samym zostały tylko dwie grupy: Siłowiki oraz reformatorzy,

(którzy w międzyczasie stali się centrystami). To między tymi
dwoma grupami rozgrywa się walka o następcę Putina. Stało się to
jasne w dniu 14 listopada 2005 roku wraz z zaskakującą nominacją
skłonnego do reform byłego szefa prezydenckiej administracji,
Dymitra Miedwiedjewa, na stanowisko pierwszego wicepremiera
oraz dodatkową nominacją byłego ministra obrony, Siergeja
Iwanowa, na stanowisko wicepremiera odpowiedzialnego za
kompleks przemysłowo-wojskowy. Obydwaj pochodzą z bazy
politycznej Putina z St. Petersburga.

Dmitrij Miedwiedjew jest kandydatem centrowym na następcę

Putina. Urodził się w roku 1965 w Leningradzie (przemianowanym na
St. Petersburg w roku 1991). Do roku 1987, studiował prawo na

5 z 15 2009-09-01 23:50
 http://www.mpp.org.pl/20/20_2.html
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Państwowym Uniwersytecie im Żdanowa, gdzie Putin także ukończył
wydział prawa w roku 1975. W latach 1989 i 1996, Miedwiedjew
pracował jako ekspert ds. prawa przy przewodniczącym komitetu
ds. zachodnich stosunków gospodarczych. Ten przewodniczący,
Anatolij Sobczak, to były uniwersytecki wykładowca prawa, który
uczył zarówno Putina jak i Miedwiedjewa, i który w międzyczasie
został reformatorskim burmistrzem St. Petersburga. Ponadto w tym
czasie Miedwiedjew był wykładowcą na Uniwersytecie
Leningradzkim.

W listopadzie 1999 roku, Miedwiedjew, po niezbyt udanym odejściu

do sektora prywatnego, został zastępcą szefa administracji Putina a
następnie szefem kampanii wyborczej Putina. W grudniu 1999 roku,
Putin mianował go na stanowisko zastępcy szefa sztabu prezydenta,
3 czerwca 2000, został pierwszym zastępcą szefa, w 30 października
został awansowany na szefa. Miedwiedjew został także wybrany na
następcę Wiktora Czernomyrdina jako przewodniczący rady
nadzorczej Gazpromu w dniu 3 czerwca 2000.

Pierwszym zadaniem Miedwiedjewa jako wicepremiera, było

wprowadzenie w życie przed wyborami prezydenckimi czterech
krajowych programów dotyczących budownictwa, służby zdrowia,
oświaty oraz rolnictwa. Aby tego dokonać, dysponował budżetem
idącym w miliardy, pochodzącym głównie z wysokich wpływów z
eksportu ropy. Ten deszcz pieniędzy pozwolił mu zwiększyć w roku
2007 budżet na oświatę o ponad 20% (10,5 miliarda USD) oraz na
służbę zdrowia i sport o 24% (7,8 miliarda USD). Jeśli Miedwiedjew
potrafił zapewnić sukces tym projektom, to będzie w stanie przejąć
obowiązki premiera Michaiła Fradkowa, który nie był zaangażowany
w te programy. Miedwiedjew jest całkowicie lojalny wobec Putina ale
wykazał niewiele inicjatywy czy wyobraźni zajmując się projektami
krajowymi. Jest on takim rodzajem polityka, który raczej reaguje niż
działa. Ponadto z powodu podejrzanych machinacji w Leningradzie,
które mogą go skompromitować, powszechnie uważa się, że jest
osobą, którą zawsze będą kierować inni.

Zastępca szefa prezydenckiej administracji, Władysław Surkow,

odpowiedzialny za politykę krajową, oraz w szczególności za partię
Jedna Rosja, może również być określony jako centrysta. Ma
powiązania ze służbami wywiadu, a mianowicie z GRU (wywiad
wojskowy), gdzie odbywał służbę wojskową w latach 1983-85. Inni
centryści to doradcy prezydenta Sergiej Prichodko (sprawy
zagraniczne), Sergiej Jastrzemski (Europa), Dżakan Poliewa
(oświata i nauka), Larissa Bryczewa (prawo konstytucyjne), minister
gospodarki German Gref, oraz minister finansów, Aleksiej Kudrin.
Polityka zagraniczna centrystów jest nastawiona na współpracę
między Rosją, USA i Europą.

Miedwiedjew chce uchodzić za demokratę. W tym celu, skrytykował

ideę “suwerennej demokracji” Surkowa dla partii Jedna Rosja pod
koniec lipca 2006 roku, jako całkowicie niewłaściwą. Takie
oświadczenia to próba odpowiedzi na krytykę ze strony Zachodu
mówiącą o narastających cechach autorytaryzmu w rosyjskiej

6 z 15 2009-09-01 23:50
 http://www.mpp.org.pl/20/20_2.html
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
polityce wewnętrznej. Ponadto Surkow chce być uważany za nowy
rodzaj przywódcy ideologicznego, ale to mu się nie udało. Jego
nowa definicja rosyjskiej demokracji nie znalazła poklasku nawet u
Putina. Według Miedwiedjewa, wszelkie próby scharakteryzowania
demokracji przy użyciu konkretów są podejrzane, ponieważ rodzą
podejrzenia, że jakakolwiek by taka “konkretna” forma demokracji
nie była, nie jest to zazwyczaj powszechnie akceptowana forma. Te
spory pokazują, ze obóz reformatorski nie jest jednorodny.

3. Kandydat Siłowików

Siłowiki, których podstawowa ideologia opiera się na patriotyzmie,

rosyjskim prawosławiu oraz gospodarce sterowanej przez państwo,
nie są politycznie jednorodnym ugrupowaniem, lecz raczej
zbiorowiskiem o różnych interesach. Istnieją liberalne Siłowiki, które
zawsze utrzymują kontakt z reformatorami z St. Petersburga i
zawsze przedkładają swoje osobiste interesy nad interesy grupy. Ich
wiodącą postacią jest generał-porucznik FSB, minister obrony i drugi
wicepremier, Sergiej Iwanow.

W przeciwieństwie do Miedwiedjewa, Iwanow to osobowość

niezależna. Jest ponadto postrzegany jako najlepiej przygotowany
kandydat na prezydenta. Ma wgląd we wszystkie dokumenty Putina,
co sprawia, że jest dobrze poinformowany o sprawach znacznie
wykraczający poza zakres jego obowiązków. Iwanow urodził się w
Leningradzie w roku 1953 i studiował anglistykę na państwowym
uniwersytecie (im. Żdanowa). W roku 1974, spędził 16 tygodniu na
uniwersytecie Thames Valley w Wielkiej Brytanii. Podobnie do Putina,
ukończył (w roku 1977) instytut KGB w Mińsku, a potem (w 1982),
moskiewski Instytut KGB. W roku 1977, spotkał Putina w czasie
pracy w KGB w Leningradzie. Potem pracował w Londynie,
Helsinkach, Nairobi oraz Sztokholmie w latach 1980tych. Za
prezydentury Putina (1998-99), był zastępcą szefa FSB a potem
następcą Putina jako sekretarz rady bezpieczeństwa narodowego
(1999-2001).

Jako przewodniczący komisji ds. przemysłu wojskowego, Iwanow

dysponował budżetem około 25 miliardów USD. Putin
prawdopodobnie oceni jego sukces polityczny raczej w zakresie
przebudowy wojska, a nie w przeprowadzaniu reform wojskowych,
nad którymi pracował w roku 2000; reform, które obecnie wydają
się całkowicie zapomniane.

Iwanow zadowoli się 13% wzrostem budżetu wojska do kwoty 31

miliardów USD w roku 2007. W ciągu następnego dziesięciolecia na
wojsko wydane zostanie około 145 miliarda USD. W listopadzie 2006
roku, Iwanow został mianowany przez Putina na stanowisko
przewodniczącego rady nadzorczej nowej spółki United Aircraft,
która w dwóch trzecich znajduje się pod kontrolą państwa. Ten
nowy holding połączy cywilne i wojskowe części przemysłu
lotniczego i będzie miał budżet w wysokości 3,6 miliarda USD
począwszy od kwietnia 2007.

Wizerunek Iwanowa poprawi także utworzenie nowego organu

7 z 15 2009-09-01 23:50
 http://www.mpp.org.pl/20/20_2.html
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
konsultacyjnego w ministerstwie obrony. Ten organ zapewni
reprezentację rodzicom żołnierzy będących w służbie wojskowej
wobec władz wojskowych. Iwanow wykazał ponadto
zainteresowanie sektorem energetycznym oferując pomoc wojska w
ochronie planowanego rurociągu północnego.

Należy także rozważyć potencjalnych kandydatów z radykalnej

grupy Siłowików, odpowiedzialnej za dystrybucję zasobów
gospodarczych i kierowanej przez zastępcę szefa prezydenckiej
administracji i kanclerza Putina, Igora Seczyna. Inni związani z tą
grupą to między innymi szef FSB, Nikołaj Patruszew; minister spraw
wewnętrznych, generał Raszid Nurgaliew (zastępca szefa FSG w
latach 2000-2002); a do początku czerwca 2006 roku, prokurator
generalny Władimir Ustinow, którego syn Dymitr jest mężem córki
Seczyna, Ingi; oraz Sergiej Bogdanczikow, który 8 czerwca 2006
roku został zatwierdzony na stanowisko przewodniczącego rady
państwowej spółki naftowej Rosneft. Spółka ta przejęła spółkę
naftową Michaiła Chodorkowskiego Jukos. Do lipca 2004 roku
przewodniczącym rady nadzorczej Rosneftu był Seczyn. W ubiegłym
roku Seczyn chciał, aby Rosneft przejął koncern naftowy Gazprom
natomiast Miedwiedjew chciał, aby to Gazprom przejął Rosneft.
Jako, że nie mogli się dogadać co do tego, który koncern ma
przetrwać, Putin wykluczył obydwa rozwiązania.

Innej grupie przewodzi szef sztabu Putina w administracji

prezydenckiej, generał-porucznik FSB Wiktor Iwanow, który był
zastępcą szefa FSB w latach 1999-2000. Jest on bliskim
sojusznikiem Seczyna i nadzoruje przemysł naftowy oraz gazowy a
także kompleks przemysłowo-wojskowy i lotnictwo.

Doktryna polityki zagranicznej Siłowików stawia na silną Rosję a jej

głównym neo-imperialistycznym celem jest odbudowa władzy
wojskowej i politycznej w krajach WNP. Metody osiągnięcia tego celu
to tradycyjna kontrola nad surowcami, wizami, bazami wojskowymi
oraz “rusyfikacja” polityki w WNP. Sprzeciwiają się jakiejkolwiek
europeizacjii Rosji, preferując rozszerzenie kontaktów z Chinami i
Indiami w formie wspólnych manewrów wojskowych, umów w
zakresie zakupów oraz współpracy w obszarze ropy naftowej i gazu,
(jako, że te obydwie potęgi azjatyckie maja rosnące potrzeby
energetyczne).

Ostatnio Putin nie zrobił nic, aby wzmocnić pozycję Seczyna. Kiedy
zwolniła się posada szefa administracji prezydenckiej wraz z
odejściem Dymitra Miedwiedjewa w dniu 14 listopada 2005, na to
stanowisko powołano ważną postać regionalną, Sergieja Sobianina,
Gubernatora ważnego obszaru produkcji ropy, Tiumeń. Ta
nominacja utrzymała polityczną równowagę pomiędzy dwoma
zastępcami szefa administracji prezydenckiej, Igorem Seczynem
oraz człowiekiem odpowiedzialnym na Kremlu za sprawy
wewnętrzne, Władysławem Surkowem.

W dniu 3 czerwca 2006 roku, Putin nieoczekiwanie zdymisjonował

Prokuratora Generalnego Ustinowa, który był na tym stanowisku od

8 z 15 2009-09-01 23:50
 http://www.mpp.org.pl/20/20_2.html
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
maja 2000. Rada Federacji oddała 142 głosy za, przy ani jednym
głosie sprzeciwu, popierając decyzję Putina. Zaledwie kilka tygodni
wcześniej, w kwietniu, Putinowi udało się uzyskać aprobatę Rady
Federacji dla przedłużenia kadencji Ustinowa na kolejne pięć lat.
Według członka Dumy Aleksieja Kinszteina oraz założyciela Instytutu
Studiów Strategicznych, Stanisława Biełkowskiego, (którzy mają
dobre koneksje w FSB), wyjaśnienia okoliczności odejścia Ustinowa
należy szukać w polityce prezydenckiej kampanii wyborczej.

Zaskakująca dymisja Ustinowa oraz Aleksandra Sawiennkowa,

prokuratora wojskowego oraz zastępcy prokuratora generalnego,
była spowodowana tym, że obydwaj dążyli do zdyskredytowania
Miedwiedjewa i Iwanowa jako odpowiednich kandydatów na rozkaz
Seczyna, co miało na celu zmuszenie Putina do ubiegania się o
trzecią kadencję. Dążąc do zdyskredytowania Iwanowa, Seczyn (a)
twierdził, że Iwanow dał kontrakt na zaopatrzenie dla całej armii
spółce kierowanej przez swojego syna, oraz (b) wykorzystywał
oskarżenie wniesione ministra obrony w sprawie okaleczenia
poborowego Andrieja Syczowa przez pijanych żołnierzy w noc
sylwestrową 2005/2006. Następcą Ustinowa został minister
sprawiedliwości Jurij Czajka. Czajka, mianowany w połowie czerwca,
nie pochodzi ani z Siłowików ani z grupy centrystów, ale jest jednym
z ludzi samego Putina.

Jeśli Siłowiki uznają, że grozi im przegranie bitwy o następcę Putina,

nie można wykluczyć takiej możliwości, że posłużą się taktyką
zwiększania napięcia zarówno wewnętrznego jak i w stosunkach
międzynarodowych w celu nasilenia żądań, że potrzebny jest silny
przywódca.

4. Kandydat kompromisu

Jeśli Putin nie będzie w stanie wynegocjować pakietu

kompromisowego z Siłowikami i centrystami, zgodnie, z którym
jedna z tych sił da prezydenta a druga premiera, nie jest niemożliwe,
że Putin zasugeruje – jak to zrobił w przypadku następcy premiera
Michaiła Kasjanowa w marcu 2004 roku – outsidera mającego w
przeszłości związki z obydwoma partiami. W tym przypadku był to
Michaił Fradkow, były ambasador Rosji w Unii Europejskiej.

Odpowiadając na pytania zadane w Szanghaju 15 czerwca 2006,

Putin powiedział, że mógłby zaproponować na swojego następcę
kogoś nie tak znanego jak dwaj główni kandydaci, mając na myśli
Iwanowa i Miedwiedjewa. Ponadto potwierdził, że nie będzie starał
się o trzecią kadencję i nie chce zmieniać konstytucji, jako, że to by
zaszkodziło jego moralnemu autorytetowi jako głowy państwa. Nie
można oczekiwać, że ludzie będą przestrzegać prawa, jeśli się
samemu tego nie robi.

Jedną z takich postaci kompromisowych mógłby być Władimir

Jakunin, który jest odpowiedzialny za rosyjskie koleje od czerwca
2005 roku, i jest przyjacielem Putina od czasu jak pracowali razem w
St. Petersburgu. Jakunin, typ polityka niezależnego, urodził się w
roku 1948 w regionie Władmirskim i spędził dzieciństwo w Estonii.

9 z 15 2009-09-01 23:50
 http://www.mpp.org.pl/20/20_2.html
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Ukończył w roku 1971 Leningradzki Instytut Mechaniki a potem
pracował w Instytucie Chemii Stosowanej. Od roku 1977 pracował w
Radzieckim Komitecie Handlu Zagranicznego, a w latach 1985-1991
pracował w ambasadzie radzieckiej przy ONZ w Nowym Jorku, gdzie
od roku 1988 był pierwszym zastępcą szefa misji a także oficerem
KGB.

Kiedy Jakunin był szefem północno-zachodniego inspektoratu

administracyjnego za prezydenta Borysa Jelcyna, Nikołaj Patruszew,
późniejszy szef FSB, był jego prawą ręką. Wraz z rezygnacją
Wołoszyna, mówiło się o Jakuninie jako o możliwym następcy szefa
administracji prezydenckiej. Ma swobodny dostęp do Putina bez
konieczności pośrednictwa Seczyna, a podczas nabożeństwa
wielkanocnego w 2005 i 2006 roku, stał zaraz za Putinem ze świecą.
Jakunin jest otwarty w kwestiach spraw zagranicznych. Jest dobrym
słuchaczem i nawet przyjmuje krytykę na temat rosyjskiej polityki
wewnętrznej. Razem z Rosyjską Akademią Nauk już utworzył
ośrodek mający zajmować się programami politycznymi, w sposób
podobny do ośrodka utworzonego w roku 1999 przez Putina dla
opracowywania strategii. Jest aktywnym komentatorem politycznym
i zabiera głos na konferencjach na temat tego, jak najlepiej można
połączyć władzę i przywództwo w nowoczesnym państwie.

W kraju, który ma 11 stref czasowych i żadnych autostrad, kolej

jest, obok samolotu, najważniejszym środkiem transportu. Według
wicepremiera Aleksandra Szukowa, zreformowanie rosyjskiej kolei to
najważniejszy test dla Jakunina. Jednym z wyznaczników tego, że
Jakunin mógłby być poważnym następcą Putina byłoby zastąpienie
nim rządzącego niezwykle długo premiera Fradkowa przed wyborami
prezydenckimi. Jednak to wymagałoby doświadczonych ministrów
finansów i gospodarki, a takich brakuje w obecnym gabinecie
Fradkowa.

5. Prezydent nowej Unii między Rosją a Białorusią

Kolejna możliwość polega na tym, że Putin stałby się prezydentem

nowej unii rosyjsko-białoruskiej. W tym scenariuszu, zarówno
prezydent Putin jak i Łukaszenko zgodziliby się na konstytucję
przejściową przed referendum na temat utworzenia nowej unii.
Projekt nowej konstytucji zostałby nakreślony przez
przewodniczących obydwu parlamentów, Borysa Gryzłowa (Rosja)
oraz Władimira Konoplewa (Białoruś). W roku 2007, obydwa
parlamenty uzgodniłyby nową konstytucję a nowy parlament
zostałby wybrany pod koniec roku. Unia miałaby uprawnienia jedynie
w ośmiu obszarach: kwestie celne, granice, współpraca techniczna,
normy i standardy prawne, finanse, waluta oraz pewne inne
nieokreślone funkcje. Kreml oczekuje, że inne kraje, takie jak
Kazachstan, Uzbekistan, Tadżykistan, Kirgizja oraz Armenia, również
się przyłączą. Gdyby tak się stało, pierwszym prezydentem w roku
2008 byłby Putin.

6. Putin jako głowa rządu

Następca Putina mógłby go wyznaczyć na szefa rządu z podobnymi

10 z 15 2009-09-01 23:50
 http://www.mpp.org.pl/20/20_2.html
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
uprawnieniami do tych, jakie ma premier na zachodzie. Jednakże to
wymagałoby zmiany w konstytucji w celu umocnienia pozycji głowy
rządu kosztem władzy prezydenta – w sposób podobny do tego, jaki
zastosowano na Ukrainie.

7. Słaby Nominat

Inna możliwość jest taka, że Putin zaproponuje słabego polityka,

takiego jak przewodniczący Dumy, Borys Gryzłow, który był
poprzednio ministrem spraw wewnętrznych i bliskim sojusznikiem
Putina. Gryzłow jest także przewodniczącym partii Jedna Rosja. Po
dwóch latach z normalnej czteroletniej kadencji, taki
“technokratyczny” prezydent by zrezygnował umożliwiając Putinowi
zastąpienie go, a coś takiego jest dopuszczalne w świetle
konstytucji. Zakazane jest jedynie kandydowanie po raz trzeci z
rzędu. Można również przewidzieć sytuacje, w której Miedwiedjew,
po swojej pierwszej kadencji prezydenckiej, zdecydowałby nie
kandydować ponownie, tym samym otwierając Putinowi drogę do
ponownego kandydowania.

8. Pan X

Jest możliwe, że dzisiaj Putin jeszcze nie wie, kogo będzie popierał
jako swojego następcę. Mówi się, że często zmienia zdanie i bliscy
współpracownicy mają na niego ogromny wpływ. Dlatego nie można
wykluczyć tego, że następcą Putina nie będzie którymkolwiek z
powyższych alternatywnych kandydatów i może to być ktoś, o kim
dzisiaj jeszcze nie wiemy.

Ocena

Analizując różne możliwości dotyczące kwestii następcy, należy

wziąć pod uwagę konkretne okoliczności polityczne wyborów. Na
przykład, gdyby na kilka dni przed wyborami miał miejsce akt
terroryzmu, można oczekiwać, że głosów przybędzie
przedstawicielowi Siłowików, Sergiejowi Iwanowowi.

Kreml mógłby się zjednoczyć wokół jednego kandydata i nie

dopuścić do tego, aby Miedwiedjew stanął do walki przeciwko
Iwanowowi lub Jakuninowi. Jest również wielce nieprawdopodobne,
aby Borys Gryzłow, przewodniczący rządzącej partii Jedna Rosja,
stanął do walki przeciwko kandydatowi Kremla, natomiast do
wyborów najprawdopodobniej stanie przewodniczący partii
Liberalno-Demokratycznej, Władimir Żyrynowski, oraz
przewodniczący partii komunistycznej, Giennadij Zuganow. Jest
także możliwe, że elementem umowy będzie zaproponowanie
Jakunina na premiera z prezydentem Miedwiedjewem.

Według badania Centrum Lewada z grudnia 2006, Zuganow

uzyskałby 10% głosów, Żyrynowski 12%, Iwanow 23% a
Miedwiedjew 38%. Ale te wyniki niewiele mówią na tym etapie. W
opinii Borysa Makarenko, kandydat miałby poważne szanse na
zastąpienie Putina w wypadku, gdyby miał 40% poparcia w badaniu
a jego przeciwnik zaledwie 15%. Powyższe wyniki jedynie pokazują,

11 z 15 2009-09-01 23:50
 http://www.mpp.org.pl/20/20_2.html
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
że wyborcy jeszcze nie podjęli decyzji i jedynie powtarzają nazwisko
kandydata, który najczęściej pojawia się w telewizji. Ponadto Putin
nie zadeklarował, kto jest jego faworytem. Kolejny sondaż Centrum
Lewada z października 2006 pokazał także, iż jedna trzecia
głosujących była gotowa poprzeć każdego, kogo tylko Putin
zarekomenduje. Tak czy inaczej, będzie dogrywka gdyż nie wygląda
na to, aby którykolwiek z kandydatów mógł otrzymać absolutną
większość w pierwszej rundzie.

Kolejne badanie przeprowadzone przez Moskiewską Wyższą Szkołę

Ekonomiczną latem 2006 polegało na poproszeniu przedstawicieli elit
politycznych i biznesu o ich ocenę, kto jest prawdopodobnym
kandydatem na prezydenta. Tym razem Miedwiedjew miał lekką
przewagę nad Iwanowem.

Która z powyższych możliwości odnośnie następcy Putina jest

najbardziej prawdopodobna? Podstawową sprawą jest zastanowienie
się nad tym, kogo życzy sobie Putin a kogo życzy sobie jego
otoczenie. Pierwsza możliwość dotycząca zmiany konstytucji
umożliwiającej trzecią kadencję na tym stanowisku nie spełnia
publicznie wyrażanej woli Putina, ale nie można jej wykluczyć.
Niektórzy na Kremlu woleliby, aby taki model “w stylu Łukaszenki”
został zrealizowany.

Który kandydat ma największe szanse na uzyskanie poparcia Putina?

Rok przed wyborami trudno jest ocenić czy Putina zastąpi kandydat
centrystów (Miedwiedjew) czy Siłowików (Iwanow). Cechą
charakterystyczną Putina jest to, że kiedy są dwie strony ważnego
sporu, nie spieszy się z podjęciem decyzji, lecz daje szanse obydwu
stronom i obserwuje, kto uzyska przewagę. Dwie rywalizujące grupy
władzy nie różnią się zasadniczo od siebie pod względem polityki.
Obydwie chcą zachować silne państwo i obydwie chcą zadbać o to,
aby kluczowe gałęzie przemysłu (szczególnie naftowy i gazowy)
pozostały pod kontrolą państwa. Różnice między nimi odnoszą się
bardziej do poszanowania demokracji – lub raczej manipulowania
nią.

Jeśli nastąpi impas i niemożliwy będzie kompromis między tymi

grupami, Putin może nominować trzeciego kandydata mającego
powiązania z obydwoma stronami, który tym samym chroniłby ich
interesy. Niewielka jest szansa na realizację czwartej możliwości,
gdyż obydwie grupy będą starały się przeciągnąć kompromisowego
kandydata, prawdopodobnie Jakunina, na swoją stronę.

Piąta możliwość, czyli Putin jako prezydent nowej Federacji

Rosyjsko-Białoruskiej, jest najmniej prawdopodobna. Łukaszenko
nie jest gotowy ani chętny do utworzenia takiej unii na warunkach
Rosji, a i Putin nie jest gotowy dać Łukaszence ważnej roli do
odegrania w takiej Unii. Inna alternatywa rozwiązania, zgodna z
modelem ukraińskim, gdzie urząd premiera zostaje umocniony
poprzez zmiany w konstytucji a następnie Putin obejmuje to
stanowisko, jest również wielce nieprawdopodobna.

Siódma możliwość ma największe szanse na realizację. Putin robi

12 z 15 2009-09-01 23:50
 http://www.mpp.org.pl/20/20_2.html
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
sobie krótką przerwę a kiedy jego następca rezygnuje, może
ubiegać się ponownie o prezydenturę. Nawet pod koniec drugiej
kadencji, autorytet Putina powinien być na tyle silny, że będzie w
stanie stawić czoła każdemu przeciwnikowi, który działa wbrew jego
życzeniom.

Niezależnie od tego, jakie rozwiązanie zostanie wybrane odnośnie

następcy Putina, nowy prezydent będzie miał ograniczone pole
manewru, jako, że będzie musiał uwzględniać interesy obydwu grup
władzy, centrystów i Siłowików. Dlatego też jest całkiem
prawdopodobne, że obecna mieszanka Siłowików i liberalnych
konserwatystów utrzyma się w formie silnego, czasem
autorytarnego państwa praktykującego gospodarczy liberalizm, ale z
kluczowymi przemysłami w rękach państwa.

W dniu 13 maja 2006 roku, Putin oświadczył, że jako obywatel Rosji

ogłosi preferowanego przez siebie kandydata, ale nie będzie brał
aktywnego udziału w kampanii na rzecz tego kandydata ani nie
będzie starał się go narzucić krajowi. Istnieją dowody sugerujące, że
od samego początku swojej drugiej kadencji rozważał, kto go
zastąpi i jak do tego może dojść. Ale prawdopodobnie Putin poczeka
z ogłoszeniem swojego kandydata; w przeciwnym razie
ryzykowałby, że nikt go nie będzie brał na poważnie przez resztę
urzędowania.

Konsekwencje dla polityki zachodniej

Można by argumentować, że tak naprawdę nie ma znaczenia, kto

przejmie władze po Putinie, jako, że ugrupowania władzy i polityczna
konstelacja się nie zmienią. Do pewnego stopnia jest to prawda,
szczególnie we wczesnych etapach nowej prezydentury. Ale jeśli
nowy mieszkaniec Kremla jest nieważny, to skąd taka zajadła walka
o władzę? Prawda jest taka, że chodzi o obsadę stanowisk w
Moskwie – czy ci, co je obecnie zajmują utrzymają swoje posady,
czy też przejmą je nowi przybysze? Czy pojawi się nowy rodzaj
oligarchii?

Nowy prezydent będzie bez wątpienia starał się odcisnąć swoje

piętno i chronić interesy grup(y), jakie reprezentuje. Jakie są
możliwe konsekwencje dla polityki zachodniej?
Jeśli nowym prezydentem zostanie Sergiej Iwanow, będzie on
reprezentował poglądy Siłowików w polityce zagranicznej – a jest to
obszar, który go zawsze interesował – przy wsparciu ze strony
dochodów z ropy i gazu. Zajmie zdecydowaną pozycję w kwestii
postrzeganych interesów narodowych Rosji i może nawet być
skłonny do konfrontacji z USA w pewnych kwestiach – nie
pozwalając przy tym, aby sprawy wymknęły się spod kontroli. Co się
tyczy Europy, Iwanow oświadczył w 2006 roku w przemówieniu na
konferencji na tematy bezpieczeństwa w Monachium, że niezależnie
od euroazjatyckiej pozycji geograficznej Rosji, Rosja jest
mocarstwem europejskim i będzie koncentrować swoje polityczne i
gospodarcze zainteresowania na Europie.

Jeśli prezydentem zostanie prawnik, Dmitri Miedwiedjew, jest

13 z 15 2009-09-01 23:50
 http://www.mpp.org.pl/20/20_2.html
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
bardziej prawdopodobne, że będzie on wspierał interesy Rosji
poprzez instrumenty gospodarcze. On nie myśli w tradycyjnych
kategoriach bezpieczeństwa i władzy. Jako przewodniczący rady
nadzorczej Gazpromu, będzie starał się przeprowadzić swój ulubiony
plan fuzji Gazpromu z Rosneftem, aby stworzyć super koncern
energetyczny. Zamiast konfrontacji z USA, będzie raczej starał się
podbić rynek gazowy w USA, gdy tylko Gazprom będzie technicznie
w stanie to zrobić. W krajach WNP oraz w Europie, możemy
oczekiwać wzrostu cen bez żadnych sentymentów. Rządzić będzie
cena rynkowa. Podobnie jak za Putina, Gazprom pozostanie domeną
prezydenta.

Jeśli prezydentem nie zostanie ani Iwanow ani Miedwiedjew, może

nastąpić okres przejściowy między dwoma kadencjami Putina. W
tym okresie nie należy się spodziewać żadnych poważnych zmian ani
reform.

Dlatego też rok 2007 będzie zdominowany przez walkę o zdobycie

pozycji przez różne grupy władzy starające się promować swojego
preferowanego kandydata. Kluczowym czynnikiem będą życzenia
Putina i trudno spodziewać się, aby ktokolwiek wygrał wybory bez
jego błogosławieństwa.

Eberhard Schneider

Przypisy

1 (Art. 83b).
2 (Art. 83c)
3 (Art. 107 akapit3).
4 (Art. 90)
5 (Art. 117)
6 (Art. 117 akapit3)
7 (Art. 117. akapit4).
8 (Art. 80)
9 (Art. 86)
10 (Art. 80)
11 (Art. 89)
12 .(Art. 83).
13 (Art. 87)
14 (Art. 83).
15 (Art. 87).
16 (Art. 88)
17 (Art.85 akapit 2)
18 (Art. 93)
19 (akapit 3)
20 (Art. 108 akapit 2)
21 (Art. 6 akapit 4)
22 (Art. 17 akapit 2)
23 (Art. 84c)
24 (Art. 23 akapit 3 ustawy referendalnej)
25 (Akt Konstytucyjny Artykuł 108 akapit 2).

Powrót Drukuj

14 z 15 2009-09-01 23:50
 http://www.mpp.org.pl/20/20_2.html
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

15 z 15 2009-09-01 23:50