numer 21(96) | 03.06.2009 | ośrodek studiów wschodnich im.

marka karpia

tydzień wschodzie
biuletyn analityczny | rosja
na
kaukaz azja centralna

Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

analizy o s w. w a w. p l

Opel w rosyjskich rękach? / 2 Polecamy nasze publikacje

na stronie internetowej OSW
Przedwyborcza decyzja niemieckich władz o przekazaniu udziałów w Oplu kon- osw.waw.pl
trolowanemu przez Rosję konsorcjum wzmacnia obecność kapitałową Federacji
Rosyjskiej na międzynarodowych rynkach

Ograniczony konflikt na linii Mińsk–Moskwa / 5

Komentarze osw

Biuletyn analityczny
numer 24 | 15.04.2009 | ośrodeK studiów wschodnich im. marKa Karpia

Miejsce Iranu w rosyjskiej polityce zagranicznej

wschodnich
a relacje rosyjsko-amerykańskie

Rosja wykorzystuje trudną sytuację gospodarczą Białorusi i wywiera presję Marcin Kaczmarski,
współpraca : Ewa Paszyc, Wojciech Górecki

studiów
w celu nakłonienia jej władz do ustępstw

ośrodek
W ostatniej dekadzie współpraca z Iranem stanowiła istotny element rosyj-
skiej polityki zagranicznej. Przy tym jednak Moskwa nie cofała się przed
wywieraniem na Teheran presji, mającej skłonić go do większej ustępliwości
w relacjach dwustronnych. Iran jest bowiem z punktu widzenia Rosji zarów-

osw
no taktycznym sojusznikiem, m.in. wobec Stanów Zjednoczonych czy w re-

Komentarze
gionie WNP i Bliskiego Wschodu, jak i potencjalnym rywalem, np. w kwestii
dostaw surowców energetycznych do Europy. Od końca 2007 roku można
jednak zaobserwować stopniowe zacieśnianie stosunków rosyjsko-irańskich,
którego rezultatem jest ograniczanie przez Moskwę nacisku na Teheran
(np. we wrześniu 2008 roku Moskwa uchroniła Teheran przed kolejnymi

studies
Nowe wybory w Mołdawii / 7
sankcjami) oraz rozwiązywanie kwestii dotychczas powodujących spory
(np. termin ukończenia elektrowni jądrowej w Bushehr).
Nowa administracja USA zabiega o pomoc ze strony Federacji Rosyjskiej

eastern
w powstrzymaniu Iranu przed dalszą realizacją programu nuklearnego, mo-
gącego prowadzić do produkcji broni jądrowej, w zamian deklarując goto-

for
wość do ustępstw w kwestii tarczy przeciwrakietowej. Jednak taka ame-
rykańska oferta wydaje się mieć ograniczone perspektywy powodzenia.

centre
Rosja wykorzystała zmniejszenie zagrożenia użyciem siły przez Waszyngton

Mołdawię czekają ponowne wybory parlamentarne

do promocji swoich interesów w Iranie i zapewne będzie kontynuować po-
głębianie współpracy z tym krajem. Ponadto możliwości pozytywnego wpły-

wschodnich
TYDZIE ń NA WSCHODZIE
nięcia przez Rosję na Teheran pozostają ograniczone, czego potwierdzeniem
było odrzucenie przez Iran rosyjskich propozycji rozwiązania kryzysu nukle-
arnego z lat 2005 i 2006. Moskwa mogłaby zatem co najwyżej zwiększyć

po zablokowaniu przez opozycję wyboru nowego prezydenta

stopień izolacji irańskiego reżimu. Jednocześnie należy oczekiwać, że Kreml

studiów
będzie podtrzymywał wrażenie, że jest w stanie pomóc Zachodowi i Stanom
Zjednoczonym w kwestii irańskiej.

ośrodek
Amerykańska oferta

osw
Rosyjskie relacje z Iranem stanowią trwały element konfliktogenny w stosunkach rosyjsko-

Komentarze
-amerykańskich od połowy lat 90. Niemal każde porozumienie Moskwy z Teheranem wy-
woływało silny sprzeciw USA, które traktują Iran jako najpoważniejsze wyzwanie dla swojej

Rosyjsko-turkmeńska wojna gazowa / 8

O S W. W A W. P L 1

Rosja wykorzystuje konflikt gazowy z Turkmenistanem do zahamowania realizacji Miejsce Iranu

w rosyjskiej polityce zagranicznej
projektów eksportu turkmeńskiego gazu na Zachód
a relacje rosyjsko-amerykańskie
Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

wydarzenia

Rosja: Władimir Putin na czele rady ds. kinematografii / 11

Komentarze osw
Rosja: Giennadij Timczenko akcjonariuszem Novateku / 11
numer 22 | 06.03.2009 | ośrodeK studiów wschodnich im. marKa Karpia

Tadżykistan w obliczu kryzysu państwowości

wschodnich

Rosja wobec prób nuklearno-rakietowych Korei Północnej / 12

Maciej Falkowski
współpraca : Aleksandra Jarosiewicz
studiów

Skutki światowego kryzysu ekonomicznego, ostry kryzys energetyczny na

przełomie 2008 i 2009 roku oraz wzrost napięcia w relacjach z Rosją
ośrodek

gwałtownie pogłębiły problemy społeczno-ekonomiczne, z jakimi Tadżyki-

Rosyjska ekspansja na amerykańskim rynku nuklearnym / 12

stan boryka się od rozpadu Związku Radzieckiego i zaostrzyły wewnętrzny
kryzys polityczny. Skutki kryzysu gospodarczego oraz postępujący rozkład
osw

tadżyckich struktur państwowych mogą doprowadzić do przekształcenia

się Tadżykistanu w „państwo upadające”, niezdolne do wypełniania swo-
Komentarze

ich podstawowych funkcji, zagrażające stabilności sąsiednim państwom

i poważnie utrudniające operację stabilizacyjną NATO w Afganistanie.

Rosja bliżej bułgarskiej energetyki atomowej? / 13

W perspektywie kilku miesięcy nie można również wykluczyć otwartego
Biuletyn analityczny

wybuchu niezadowolenia społecznego, a nawet groźby obalenia władz cen-

tralnych i pogrążenia się Tadżykistanu w chaosie i konfliktach wewnętrz-
studies

nych. Ze względu na uzależnienie tadżyckiej gospodarki od rosyjskiej bę-

dzie to zależne od rozwoju sytuacji ekonomicznej w Rosji.
eastern

Niemiecki VNG i Gazprom tworzą joint venture / 13

Systemowy charakter problemów wewnętrznych Tadżykistanu
for
centre

Tadżykistan jest najbiedniejszym krajem byłego Związku Radzieckiego. W 2007 roku PKB wy-
niósł tam 3,2 mld USD, PKB per capita jedynie 578 USD, inflacja 19,8%, zaś saldo obrotów
handlowych -1,1 mld USD. Średnia realna płaca w 2008 roku wyniosła ok. 68 USD. Ze wzglę-
du na stan gospodarki bardziej uzasadnione wydaje się porównywanie Tadżykistanu nie z inny-
wschodnich

mi państwami postradzieckimi, lecz najbiedniejszymi krajami afrykańskimi czy azjatyckimi.

Naddniestrze: Smirnow wychodzi zwycięsko

Rozwój gospodarczy kraju hamują uwarunkowania geograficzne i historyczne (peryferyjne
położenie), zacofana gospodarka (słabo rozwinięty przemysł i rolnictwo, przestarzała infra-
struktura, problemy komunikacyjne, brak inwestycji zagranicznych) oraz trudności politycz-
studiów

ne towarzyszące budowie państwa po rozpadzie ZSRR (przede wszystkim rujnująca wojna

domowa z lat 1992–1997).

ze starcia z Radą Najwyższą / 14

Sprawujący urząd prezydenta od 1994 roku Emomali Rachmon nie wykorzystał kompromisu
ośrodek

społecznego kończącego wojnę domową oraz zainteresowania Zachodu Azją Centralną wiążą-
cego się z operacją w Afganistanie i wojną z terroryzmem do podjęcia wysiłków na rzecz trans-
formacji państwa. Obecny system polityczny utrwala głębokie patologie życia wewnętrznego
Tadżykistanu: klanowość, nepotyzm, korupcję, przerost biurokracji, zaangażowanie struktur
osw

państwowych w przemyt narkotyków z Afganistanu i in. System ten nosi cechy mafijne. Pre-
zydent i jego klan kontrolują nie tylko życie polityczne, ale także gospodarcze kraju (wszystkie
Komentarze

najważniejsze gałęzie gospodarki znajdują się pod kontrolą „ludzi Rachmona”).

Gruzja: Rozłam wśród opozycji / 14 O S W. W A W. P L 1

Gruzja: Wybory parlamentarne w separatystycznej Osetii Płd. / 15

TYDZIE ń NA WSCHODZIE

Tadżykistan w obliczu
Gruzja: Początek walki o władzę w separatystycznej Abchazji / 16 kryzysu państwowości

Kazachstan: Zarzuty wobec szefa Kazatompromu początkiem czystki? / 16

TYDZIEŃ WSCHODZIE
Biuletyn analityczny osw spis treści
rosja , kaukaz, azja centralna
na NUMER 2 1 ( 9 6 ) , 0 3 . 0 6 . 2 0 0 9

TYDZIE ń NA WSCHODZIE
analizy aneks 1

Opel w rosyjskich rękach? Struktura własnościowa

udziałowców konsorcjum
30 maja niemiecki rząd poinformował o podpisaniu ramowego poro- oraz potencjalnych producentów
aut marki Opel w Rosji
zumienia dotyczącego przejęcia większościowych udziałowców (55%)

Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

w niemieckim koncernie samochodowym Opel przez konsorcjum,
Sbierbank
na czele którego stanął rosyjski bank państwowy Sbierbank. Należy 57,6% akcji (60,3% akcji głosujących)
podkreślić, że porozumienie ma wstępny charakter i nie jest przesądzo- jest własnością Centralnego Banku
ne, czy i w jakim kształcie zostanie ono zrealizowane. Rosji, pozostałe udziały są w rękach
rozproszonego akcjonariatu, przy czym
Na wybór inwestora dla Opla przez niemiecki rząd największy wpływ żaden z udziałowców nie posiada
miały zbliżające się wybory parlamentarne w Niemczech, zwycięskie więcej niż 5% akcji. Sbierbank jest
konsorcjum obiecało bowiem ograniczone zwolnienia pracowników największym bankiem w Rosji, jego
obecnym prezesem jest German Gref,
w niemieckich zakładach.
do września 2007 roku (od 2000) był
Gotowość zaangażowania się Rosji w zakładach Opla wpisuje się

Biuletyn analityczny
ministrem handlu i rozwoju gospodar-
w rosyjską strategię zagranicznej ekspansji kapitałowej obserwowanej czego Rosji.
w ostatnich pięciu latach. Udziały w Oplu nie tylko zwiększyłyby obec-
Magna International
ność kapitałową Rosji na międzynarodowych rynkach, ale także zapew-
kanadyjski producent części
niłyby dostęp do technologii umożliwiających rozwój pozasurowcowych i podzespołów do samochodów, kon-
sektorów rosyjskiej gospodarki. Dodatkowo inwestycja ta pozwoliłaby trolowany (55,4% akcji głosujących)
na umocnienie rosyjsko-niemieckiego partnerstwa strategicznego. przez rodzinę założyciela firmy Franka
Stronacha (austriackiego pochodze-
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

nia). Ok. 25% akcji jest w posiadaniu

Charakterystyka zawartego porozumienia francuskiego banku Paribas. Dzięki
przejęciu Opla Magna chroni się przed
utratą jednego z ważniejszych kon-
Porozumienie zostało zawarte dzięki bezpośredniemu zaangażowaniu rzą-
trahentów (w 2008 roku około 20%
dów Niemiec i Rosji. Wybór rosyjskiego inwestora poprzedziła m.in. rozmowa sprzedaży Magny trafiało do General
telefoniczna (23 maja) kanclerz Niemiec Angeli Merkel z premierem Rosji Motors), jednocześnie wchodzi na
Władimirem Putinem. rynek producentów samochodowych
i w konsekwencji zaczyna konkurować
Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

Przejęcie Opla przez konsorcjum ma uchronić niemieckiego producenta sa- z innymi koncernami samochodowymi,
mochodów przed negatywnymi skutkami ogłoszonej 1 czerwca upadłości również tymi, dla których dostarcza
przez dotychczasowego właściciela Opla – amerykański koncern samocho- części.
dowy General Motors (GM). Zgodnie z zawartym wstępnym porozumieniem
Grupa Gaz
większościowe udziały Opla mają zostać odsprzedane konsorcjum utworzo- 61% udziałów należy do firmy Russkije
nemu przez państwowy bank rosyjski Sbierbank i koncern Magna – kanadyj- Maszyny (w 100% własność Bazowego
skiego prywatnego producenta części do samochodów. Do rosyjskiego banku Elementu należącego do rosyjskiego
biznesmena Olega Deripaski). Grupa
będzie należeć 35% udziałów w Oplu, do Magna – 20%. W rękach GM po-
Gaz jest jednym z dwóch rosyjskich
zostanie 35% udziałów, pracownicy Opla otrzymają zaś pozostałe 10% akcji. producentów samochodów. W osiem-
Do zawarcia ostatecznego porozumienia i przekazania własności w Oplu nastu zakładach grupy zatrudnionych
Biuletyn analityczny

w ręce konsorcjum (co powinno nastąpić do września br.) niemiecki koncern jest prawie 90 tys. pracowników.
Koncern jest producentem samocho-
trafi pod zarząd powierniczy rządu Niemiec i otrzyma od niego i krajów związ-
dów osobowych i ciężarowych, w tym
kowych, na terenie których znajdują się fabryki Opla, 1,5 mld euro kredytu. aut marki Wołga. Zgodnie z szacunkami
Zwycięskie konsorcjum może liczyć również na państwowe gwarancje kredy- produkcja Gazu w 2009 roku spadnie
towe w wysokości 4,5 mld euro. Inwestor ma zainwestować w Opla w ciągu o ok. 50%. W 2007 roku Russkije
Maszyny przejęły za 1,5 mld USD ok.
najbliższych pięciu lat do 700 mln euro (brak dokładnych informacji). 25% akcji koncerny Magna,
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

analizy 2
TYDZIEŃ WSCHODZIE
Biuletyn analityczny osw spis treści
rosja , kaukaz, azja centralna
na NUMER 2 1 ( 9 6 ) , 0 3 . 0 6 . 2 0 0 9

Niemcy: polityczny spór i polityczna decyzja w sfinansowaniu tej transakcji rosyj-

TYDZIE ń NA WSCHODZIE
skiej firmie pomógł francuski bank
Paribas. Jednak w październiku 2008
W trakcie negocjacji prowadzonych przez GM i niemiecki rząd z walki o Opla roku, w związku ze spadkiem wartości
odpadli zarówno amerykański fundusz inwestycyjny Rippelwood, jak i Fiat, Magny, bank zażądał od firmy Russkije
któremu niemieccy politycy zarzucali problemy finansowe, a związki zawodo- Maszyny zwiększenia zastawu pod
udzielony kredyt. Koncern Deripaski nie
we, zamiar masowych zwolnień. Konsorcjum rosyjsko-kanadyjskie Sbierbank/
był w stanie spełnić żądania banku
Magna było od początku wyraźnie forsowane przez polityków SPD (notabene i w konsekwencji bank odebrał mu
na pierwszych stronach niemieckich mediów nowy inwestor występuje jako udziały w Magnie. Zgodnie jednak

Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

kanadyjsko-austriacki koncern Magna, o udziałach państwowego rosyjskiego z deklaracjami, Oleg Deripaska
i właściciele firmy Magna – rodzina
Sbierbanku informuje się na marginesie). W roli faworyta koncern przedsta-
Stronach pozostali w bliskich kontak-
wiany był z powodu obietnic, kluczowych z punktu widzenia niemieckich po- tach biznesowych.
lityków w roku wyborczym: utrzymania wszystkich fabryk znajdujących się
na terenie RFN, przy nieznacznym zredukowaniu zatrudnienia (około 2600 AwtoWaz
największy producent samochodów
z 25 tysięcy zatrudnionych). w Rosji, od połowy 2008 roku po
Zastrzeżenia do tego przejęcia zgłaszali przede wszystkim przedstawiciele 25% + 1 akcja w koncernie posiadają:
CSU, w tym minister gospodarki RFN Karl-Theodor zu Guttenberg, ale rów- Rostiechnołogii – rosyjska korporacja
państwowa kontrolowana przez Siergie-
nież część polityków CDU i ekspertów. Minister gospodarki forsował ogło-
ja Czemiezowa, rosyjska grupa inwesty-

Biuletyn analityczny
szenie upadłości jako rozwiązanie najbardziej korzystne dla niemieckiego cyjna Troiki Dialog (ok. 40% należy do
koncernu. Z jego wyliczeń wynikało, że obciążenia dla budżetu federalnego Rubena Wardaniana,
związane z przejęciem Opla przez konsorcjum Sbierbank/Magna mogą być 33% do południowoafrykańskiego ban-
ku Standard Bank) i francuski koncern
większe zwłaszcza w dłuższej perspektywie niż kontrolowane bankructwo.
Renault. AwtoWaz zatrudnia ponad
100 tys. pracowników, większość
Decyzję rządu Niemiec należy rozpatrywać przede wszystkim w kontekście z nich w zakładach w Toglliatti w ob-
kampanii wyborczej, ale mogły na nią wpłynąć również inne czynniki. wodzie samarskim, rocznie wypuszcza
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

prawie 1 mln samochodów osobowych

Po pierwsze, rząd RFN godząc się na przejęcie Opla przez konsorcjum Sbier-
(np. marki Łada), ciężarowych i różne-
bank/Magna za wszelką cenę chce przed nachodzącymi wyborami parlamen- go rodzaju maszyn. W 2009 roku pro-
tarnym uniknąć zamknięcia zakładów Opla w Niemczech i masowych zwol- dukcja ma spaść o ok. 40%. AwtoWaz
nień pracowników. Decyzję taką Berlin podejmuje wiedząc prawdopodobnie, nawiązał współpracę z General Motors
w połowie obecnej dekady, w rezultacie
że osiągnie jedynie cel doraźny. Ogólnie dostępne dane, które świadczą
której produkowana jest Chevrolet Niva
o znacznej nadprodukcji na rynku motoryzacyjnym, dowodzą, że obietnice (w 2008 roku GM zmontował
konsorcjum Sbierbank/Magna dotyczące utrzymania wszystkich zakładów w Federacji Rosyjskiej około 55 tys.
Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

oraz zatrudnienia w Niemczech są w dłuższej perspektywie niemożliwe samochodów), jednak produkcja ta sil-
nie ucierpiała w kryzysie, w pierwszym
do spełnienia. kwartale 2009 roku wyprodukowano
Po drugie, zaangażowanie niemieckiej socjaldemokracji w transakcję przeję- ok. 2 tysięcy aut, tj. 84% mniej niż rok
cia Opla przez konsorcjum Sbierbank/Magna może oznaczać realizację forso- wcześniej.
wanej przez ministra spraw zagranicznych RFN Franka-Waltera Steinmeiera
(SPD) polityki wobec Rosji – „partnerstwa poprzez modernizację”. Transakcja
ta bowiem może przyczynić się do kolejnego ekonomicznego i politycznego
powiązania obu krajów, co jest deklarowanym celem polityki Niemiec.
Po trzecie, niewykluczone jest również, że niemiecki rząd nie walczy już
Biuletyn analityczny

o szczególną pozycję Opla na światowych rynkach w dłuższej perspektywie.

Do tej pory najważniejszymi pozycjami eksportowej gospodarki niemieckiej
były przemysł maszynowy i motoryzacyjny. Prognozuje się jednak, że RFN
straci pozycję lidera eksportu wyrobów tych gałęzi gospodarki na rzecz in-
nych państw, np. Chin. RFN dostrzega szansę na utrzymanie wysokiej po-
zycji w międzynarodowym handlu w inwestowaniu w rozwój szeroko poję-
tych technologii ochrony środowiska. Niemcy są już teraz światowym liderem
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

„zielonych” technologii i ich sprzedaż w 2020 roku osiągnie poziom łącznej

sprzedaży przemysłu samochodowego i maszynowego.

analizy 3
TYDZIEŃ WSCHODZIE
Biuletyn analityczny osw spis treści
rosja , kaukaz, azja centralna
na NUMER 2 1 ( 9 6 ) , 0 3 . 0 6 . 2 0 0 9

Interesy rosyjskie

TYDZIE ń NA WSCHODZIE
aneks 2
Poszukiwanie inwestora dla Opla przez niemiecki rząd otworzyło przed Rosją
szansę przejęcia na korzystnych warunkach zaawansowanego technologicznie
przedsiębiorstwa o znaczeniu międzynarodowym. Rosyjski rząd postanowił Rosyjska ekspansja kapitałowa
wykorzystać nadarzającą się okazję, do sfinansowania transakcji został wyty-
powany państwowy bank, jeden z nielicznych podmiotów rosyjskich, dyspo- Przejęcie Opla wpisuje się w rosyjskie
plany wykorzystania kryzysu do zwięk-
nujący obecnie odpowiednimi środkami na tę inwestycję. W czasie kryzysu

Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

szenia rosyjskiej obecności ekonomicz-
Sbierbank korzysta bowiem z silnego wsparcia finansowego państwa. Wydaje nej na arenie międzynarodowej.
się, że rosyjskie władze nie mają jeszcze sprecyzowanego planu wobec przej- Zgodnie z deklaracjami rosyjskich
mowanych udziałów w Oplu. Zgodnie z rosyjskimi deklaracjami przedstawi- władz (w styczniu br. minister rozwoju
gospodarczego Rosji Elwira Nabiul-
cieli dostęp do technologii niemieckiego koncernu ma posłużyć do restruk-
lina oświadczyła, że kryzys może
turyzacji sektora samochodowego Rosji. Dwa największe rosyjskie koncerny być szansą dla ekspansji rosyjskiego
samochodowe: kontrolowany przez państwo AwtoWaz i prywatna Grupa Gaz biznesu zwłaszcza w państwach WNP,
dysponują przestarzałymi technologiami, a dodatkowo na skutek kryzysu a władze powinny wspierać biznes w
tych działaniach) kryzys umożliwia
znajdują się obecnie w poważnych kłopotach finansowych i niezbędna jest im
bowiem przejmowanie atrakcyjnych dla
pomocy państwa (możliwe jest nawet przejęcie przez państwo Grupy Gaz), Rosji aktywów, zwłaszcza z sektorów

Biuletyn analityczny
w konsekwencji nie mają funduszy na inwestycje. Najprawdopodobniej za- zaawansowanych technologicznie, po
tem Sbierbank kupuje udziały w Oplu jedynie jako pośrednik, a w przyszłości zaniżonej cenie. Dla przykładu w czasie
trwania kryzysu państwowy rosyjski
rzeczywistym beneficjentem tej transakcji zostanie któryś z rosyjskich koncer-
Wnieszekonombank przejął ukraiński
nów samochodowych. W czasie negocjacji z niemieckim rządem strona rosyj- bank Prominvestbank, koncern naftowy
ska wskazywała Grupę Gaz jako partnera Sbierbanku i Magny. Gaz gotów był ŁUKoil kupił 49% udziałów w dwóch
zaoferować swoją fabrykę samochodów w Niżnym Nowogrodzie dla montażu rafineriach na Sycylii, koncern metalur-
giczny Siewierstal zaś kanadyjską spół-
Opla w Rosji. Zgodnie z rosyjskimi ambitnymi planami produkcja samocho-
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

kę węglową PBS Coals Corporation.

dów marki Opel w Rosji ma w przyszłości osiągnąć ok. 1 mln sztuk rocznie
(obecne moce produkcyjne Gazu wynoszą niespełna 200 tys. sztuk) (więcej Rosyjska ekspansja kapitałowa obser-
wowana jest już od połowy obecnej
informacji na temat członków konsorcjum i ich powiązań zob. Aneks 1).
dekady. Według danych rosyjskiego
Inwestycja w Opla jest ponadto kontynuacją zagranicznej ekspansji kapitało- urzędu statystyki w 2008 roku rosyj-
wej podmiotów rosyjskich (czemu sprzyjają obecne niskie ceny aktywów wy- skie podmioty zainwestowały za grani-
stawianych na sprzedaż) i realizacją deklarowanej strategii rosyjskich władz cą ponad 114 mld USD (wzrost o ok.
50% w porównaniu z rokiem 2007),
mającej na celu modernizację rosyjskiej gospodarki, w oparciu o pozasurow-
Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

inwestycje bezpośrednie stanowiły

cowe sektory gospodarki przy wykorzystaniu m.in. zachodnich technologii. jednak niespełna 20%, główną formą
Ponadto Rosja deklaruje zbudowanie, na bazie Opla, koncernu samocho- inwestowania były tzw. inwestycje
dowego produkującego ponad 5 mln samochodów rocznie, co pozwoliło- pozostałe, a w nich kredyty handlowe
(ok. 70% wszystkich inwestycji).
by na stworzenie jednego z największych koncernów tej branży na świecie
W I kwartale 2009 roku nastąpił dal-
(zob. Aneks 2). Szansa realizacji tego celu wydaje się dziś mało prawdopodobna. szy dynamiczny wzrost (2,7 razy
w porównaniu z I kwartałem 2008
Iwona Wiśniewska, Anna Kwiatkowska-Drożdż
roku) rosyjskich inwestycji za granicą
do prawie 20 mld USD, jak się wydaje,
w większości była to jednak ucieczka
kapitału z Rosji, a nie realne inwesty-
Biuletyn analityczny

cje. Od połowy 2008 roku rosyjskie

koncerny, głównie prywatne, w związ-
ku z trudnościami z obsługą zadłużenia
musiały bowiem pozbywać się swoich
zagranicznych aktywów, m.in. Oleg
Deripaska właściciel Grupy Gaz musiał
odsprzedać 20% udziałów w koncernie
Magna oraz 25% w austriackim kon-
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

cernie budowlanym Strabag.

analizy 4
TYDZIEŃ WSCHODZIE
Biuletyn analityczny osw spis treści
rosja , kaukaz, azja centralna
na NUMER 2 1 ( 9 6 ) , 0 3 . 0 6 . 2 0 0 9

Ograniczony konflikt na linii Mińsk–Moskwa

TYDZIE ń NA WSCHODZIE
Podczas posiedzenia Rady Ministrów Państwa Związkowego Białorusi
i Rosji 28 maja w Mińsku Białorusi nie udało się rozstrzygnąć po swo-
jej myśli większości kluczowych problemów, w tym przede wszystkim
uzyskania kolejnych pożyczek oraz dodatkowych ułatwień dla zbytu
białoruskich towarów na rosyjskim rynku. Oznacza to usztywnienie sta-
nowiska strony rosyjskiej wobec Mińska. Wzmagając presję, Moskwa

Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

usiłuje wykorzystać trudną sytuację gospodarczą Białorusi do wymu-
szenia decyzji w kwestiach kluczowych dla swoich interesów, jak np.
przejęcie aktywów w strategicznych białoruskich przedsiębiorstwach.
Jednak geopolityczne znaczenie Białorusi oraz napięte stosunki Rosji
z innymi republikami poradzieckimi będą w najbliższej perspektywie
ograniczały siłę jej presji na Mińsk.

Nieliczne ustalenia

Biuletyn analityczny
28 maja strony podpisały, zapowiadane od kilku miesięcy, ramowe poro-
zumienie o pokojowym wykorzystaniu energii atomowej. Przyjęty dokument
jest jedynie wstępem do negocjacji w sprawie budowy elektrowni atomowej
na Białorusi przez rosyjski koncern Rosatom. Ponadto uzgodniono, iż opłata
za dostawy gazu z Rosji w bieżącym roku będzie oparta na średniej cenie
rocznej, czyli około 150 USD za 1000 m3. Jest to dla Białorusi korzystniejszy
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

wariant od obowiązującego wcześniej schematu obliczania ceny na nowo,

na początku każdego kwartału w odniesieniu do cen ropy naftowej.

Protokół rozbieżności

Mimo iż decyzje podjęte na posiedzeniu Rady Ministrów Państwa Związko-

wego spełniają oczekiwania Mińska, to stanowią jedynie skromną część pro-
Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

blemów dominujących w relacjach rosyjsko-białoruskich. Władze Białorusi

nie uzyskały wiążącej odpowiedzi w sprawie skierowanych do władz Rosji
wniosków o kredyty w wysokości 100 mld rubli rosyjskich (ok. 3 mld USD)
oraz 2 mld USD. Zawieszone zostało przekazanie 500 mln USD jako ostatniej
transzy przyznanego jeszcze w listopadzie rosyjskiego kredytu stabilizacyj-
nego w wysokości 2 mld USD. Dalekie od rozstrzygnięcia pozostaje również
sfinansowanie budowy elektrowni atomowej na Białorusi. Mińsk zwrócił się
z prośbą o udzielenie na ten cel 9 mld USD kredytu do władz Rosji, które na
razie nie udzieliły w tej sprawie odpowiedzi. Ponadto nie osiągnięto porozu-
mienia w szczególnie newralgicznej dla Mińska kwestii dostępu do rosyjskiego
Biuletyn analityczny

rynku zbytu. Pomimo wprowadzenia na początku maja jednakowych zasad

uczestnictwa w przetargach państwowych dla białoruskich i rosyjskich pro-
ducentów, eksport towarów z Białorusi wciąż natrafia na liczne przeszkody
i ograniczenia, wynikające zarówno z polityki rosyjskich władz, jak i obiek-
tywnych skutków kryzysu w Rosji. Powoduje to niespotykany od lat wzrost
zapasów gotowej produkcji, szczególnie w branży maszynowej i spożywczej
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

(w pierwszym kwartale 2009 roku poziom niesprzedanych zapasów maga-

zynowych w stosunku do średniej miesięcznej produkcji wyniósł odpowiednio
166% i 97%). Podczas specjalnie zwołanej 28 maja w Mińsku konferencji

ANALIZY 5
TYDZIEŃ WSCHODZIE
Biuletyn analityczny osw spis treści
rosja , kaukaz, azja centralna
na NUMER 2 1 ( 9 6 ) , 0 3 . 0 6 . 2 0 0 9

prasowej rosyjski minister finansów Aleksiej Kudrin wyjaśnił, iż brak decyzji

TYDZIE ń NA WSCHODZIE
o dalszym wsparciu ekonomicznym dla Białorusi wynika z negatywnej oceny
polityki antykryzysowej Mińska, która jego zdaniem jest nieracjonalna i może
jeszcze w tym roku doprowadzić do niewypłacalności państwa. Jednocześnie
dodał, że wznowienie kredytowania nastąpi po podjęciu przez stronę białoru-
ską bardziej odpowiedzialnych działań.
Rzeczywistą przyczyną usztywnienia stanowiska Moskwy wobec Mińska
może być niewypełnianie przez władze Białorusi oczekiwań rosyjskiego kie-

Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

rownictwa. Alaksandr Łukaszenka konsekwentnie zwleka z podjęciem decyzji
o uznaniu Abchazji i Osetii Południowej (akt uznania ma duże znaczenie pre-
stiżowe dla Rosji). Ponadto blokuje dostęp rosyjskiego kapitału do strategicz-
nych białoruskich przedsiębiorstw – przede wszystkim z branży petrochemicz-
nej, maszynowej oraz metalurgicznej. W mniejszym stopniu na stanowisko
Moskwy wpływa również postępujące ocieplenie w relacjach białoruskiego
reżimu z Zachodem, a w szczególności z UE.

Wnioski

Biuletyn analityczny
1. W relacjach rosyjsko-białoruskich istnieje wiele sprzeczności i nieporozu-
mień, które często są kamuflowane przed światem zapewnieniami o do-
brej współpracy.

2. Ze względu na znaczenie geopolityczne, tranzytowe oraz ekonomiczne

Białorusi dla Rosji Kreml nie jest zainteresowany załamaniem białoruskiej
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

gospodarki. Dlatego też w perspektywie najbliższych kilku miesięcy nie

należy oczekiwać całkowitego zaprzestania przez stronę rosyjską wspiera-
nia Białorusi.

3. Pozycję Mińska relatywnie wzmacnia też fakt, iż Rosja ma już otwarte

pola konfliktu – przede wszystkim na tle energetycznym – z innymi pań-
stwami WNP (przede wszystkim z Ukrainą, Gruzją oraz Turkmenistanem).
Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

W związku z tym Kreml będzie unikał angażowania się w otwarte konflikty

z Białorusią.

4. Rozpoczęcie realizacji budowy elektrowni atomowej na Białorusi przez ro-

syjski koncern Rosatom wydaje się w najbliższej perspektywie mało praw-
dopodobne. Podpisane 28 maja porozumienie wyznacza jedynie ogólne
ramy współdziałania obu państw w energetyce jądrowej i tym samym
nie jest jeszcze kontraktem inwestycyjnym. Przy obecnym stanie rosyjsko-
białoruskich relacji trudno oczekiwać, że strony szybko dojdą do porozu-
Biuletyn analityczny

mienia, tym bardziej że Mińsk oczekuje całkowitego sfinansowania tej in-

westycji przez Rosję, co musiałoby się wiązać się z przekazaniem udziału
we własności elektrowni.

Kamil Kłysiński
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

ANALIZY 6
TYDZIEŃ WSCHODZIE
Biuletyn analityczny osw spis treści
rosja , kaukaz, azja centralna
na NUMER 2 1 ( 9 6 ) , 0 3 . 0 6 . 2 0 0 9

Nowe wybory w Mołdawii

TYDZIE ń NA WSCHODZIE
3 czerwca mołdawskiej opozycji udało się zablokować wybór nowego
prezydenta i tym samym zmusić ustępującego z urzędu prezydenckiego
Władimira Woronina (szefa rządzącej od 2001 roku Komunistycznej
Partii Republiki Mołdawii, KPRM) do rozwiązanie parlamentu i rozpisa-
nia nowych wyborów, które mogą się odbyć już w połowie sierpnia.
Wybory te będą miały fundamentalne znaczenie dla przyszłości Mołda-

Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

wii i z tego względu przyciągną uwagę aktorów zewnętrznych, przede
wszystkim Rosji i Rumunii.

Po zablokowaniu przez opozycję wyboru prezydenta

Komunistom, którzy w wybranym 5 kwietnia parlamencie mają 60 miejsc,

zabrakło jednego głosu, aby doprowadzić do wyboru swego kandydata, do-
tychczasowej premier Zinaidy Greceanii. Władimir Woronin, którego druga
kadencja wygasła 7 kwietnia, nie mógł kandydować ze względu na konsty-

Biuletyn analityczny
tucyjny zapis zabraniający sprawowania urzędu prezydenta przez więcej niż
dwie kadencje.
Dysponująca łącznie 41 mandatami opozycja, złożona z trzech prozachodnich
liberalno-centrowych partii (Partia Liberalna, Partia Liberalno-Demokratyczna
Mołdawii i Sojusz „Moldova Noastra”), dążyła do rozwiązania parlamentu, po-
nieważ uważała, że oficjalnie wyniki wyborów, które odbyły się 5 kwietnia, były
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

rezultatem szeroko zakrojonych manipulacji wyborczych rządzącej PKRM.

Solidarne stanowisko partii opozycyjnych i ich bezkompromisowa postawa
wobec rządzącej ekipy Woronina, która przez ponad miesiąc próbowa-
ła skłonić przynajmniej część deputowanych opozycji do głosowania na
Zinaidę Greceanii, jest niewątpliwie wielkim sukcesem opozycji. To istotny
przełom w mołdawskiej polityce, dla której dotychczas charakterystyczna
była daleko idąca elastyczność postaw większości polityków i gotowość
Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

części opozycji do wchodzenia w kompromisy i układy z władzą. Ta nowa

pryncypialność opozycji jest po części konsekwencją zmiecenia ze sce-
ny politycznej w wyniku ostatnich wyborów jej bardziej umiarkowanego
skrzydła. Postawa opozycji odzwierciedla nasilający się w ostatnich latach
rozłam pomiędzy tą częścią społeczeństwa mołdawskiego, która akceptu-
je paternalistyczno-autorytarny model sprawowania władzy przez KPRM
i tą jego częścią, która orientując się na wartości europejskie, pragnie
demokratyzacji i likwidacji politycznego kapitalizmu.

Jaka będzie kampania wyborcza

Biuletyn analityczny

W związku z fundamentalnymi różnicami między rządzącą ekipą Woronina

a opozycją należy spodziewać się bardzo ostrej kampanii wyborczej, w której
władza będzie dążyła do maksymalnego wykorzystania środków administra-
cyjnych oraz kontroli nad mediami. Nieprzypadkowo pod koniec zeszłego ty-
godnia władze ogłosiły przetarg na częstotliwość, z której dotychczas korzy-
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

stała jedyna niezależna stacja telewizyjna (i tak mająca ograniczony zasięg).

Jednym z głównych motywów kampanii wyborczej władz będzie oskarżanie
opozycji o brak patriotyzmu i o agenturalność na rzecz Rumunii. Kiszyniów

ANALIZY 7
TYDZIEŃ WSCHODZIE
Biuletyn analityczny osw spis treści
rosja , kaukaz, azja centralna
na NUMER 2 1 ( 9 6 ) , 0 3 . 0 6 . 2 0 0 9

nie będzie więc zainteresowany jakąkolwiek poprawą relacji z Rumunią,

TYDZIE ń NA WSCHODZIE
a wręcz odwrotnie dalszym wzrostem napięcia.
Rosja będzie z pewnością popierać ekipę Woronina, ponieważ z jej punktu
widzenia opozycja jest nadmiernie prozachodnia i prorumuńska. Jednocze-
śnie w zamian za poparcie Moskwa będzie próbowała uzyskać od Woronina
ustępstwa w kwestii uregulowania sprawy Naddniestrza i obecności wojsk
rosyjskich w bardziej wiążącej formie, niż Woronin uczynił przed ostatnimi
wyborami (kiedy to 18 marca podpisał deklarację akceptującą implicite obec-

Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

ność wojsk rosyjskich w Naddniestrzu).

Znaczenie wyborów

Nowe wybory będą miały fundamentalne znaczenie dla przyszłości Mołdawii

w ciągu najbliższych lat. Jeśli zwycięży ponownie KPRM, to będzie kontynu-
ować dotychczasową politykę budowania „sterowanej demokracji” i politycz-
nego kapitalizmu „dla swoich” oraz politykę lawirowania między Zachodem
a Rosją, ze wskazaniem na tę ostatnią. Jeśli zwycięży opozycja, Mołdawia ma

Biuletyn analityczny
szanse na realne reformy w kierunku europeizacji. Najbardziej prawdopodob-
ne jednak jest, że nowy parlament również okaże się niezdolny do wyłonienia
kwalifikowanej większości 3/5 niezbędnej do wyboru prezydenta. Ponieważ
parlamentu tego nie będzie można przez rok rozwiązać, to albo skłoni to stro-
ny do zawarcia kompromisu i podzielenia się władzą, albo Woronin będzie
pełnił obowiązki prezydenta przez kolejny rok. TYDZIE ń NA WSCHODZIE

Witold Rodkiewicz

Rosyjsko-turkmeńska wojna gazowa

1 czerwca Gazprom ujawnił warunki, na jakich gotów jest wznowić im-

port turkmeńskiego surowca zawieszony po awarii gazociągu 9 kwietnia
Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

– chodzi o rewizję obowiązującego kontraktu gazowego: obniżenie wiel-

kości dostaw lub ceny). W praktyce jednak Gazprom wiąże wznowienie
dostaw z realizacją jego strategicznego interesu, jakim jest uzyskanie
kontroli nad projektowanym gazociągiem Wschód–Zachód (pierwszy
etap przetargu na ten gazociąg ma się zakończyć 29 czerwca), którego
realizacja zwiększa szansę eksportu dużych ilości turkmeńskiego gazu
do Europy. Żądania Gazpromu są sprzeczne ze strategicznymi intere-
sami Turkmenistanu, do których należą dywersyfikacja tras i rynków
zbytu gazu. Kryzys gospodarczy sprzyja Rosji, która krótkoterminowo
Biuletyn analityczny

przestała być zależna od dostaw centralnoazjatyckiego surowca, zaś

zbliżająca się perspektywa dywersyfikacji przez Aszchabad tras eks-
portu gazu powoduje intensyfikację działań Kremla. Z drugiej strony, na
obecnym etapie, Turkmenistan nie wydaje się być skłonny do ustępstw
na rzecz Rosji i rezygnacji ze swych strategicznych interesów. Przedłu-
żający się impas doprowadzi do zaostrzenia relacji obu państw, oraz
zwiększy ryzyko użycia przez Rosję innych niż gospodarcze narzędzi dla
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

realizacji własnych interesów.

ANALIZY 8
TYDZIEŃ WSCHODZIE
Biuletyn analityczny osw spis treści
rosja , kaukaz, azja centralna
na NUMER 2 1 ( 9 6 ) , 0 3 . 0 6 . 2 0 0 9

Geneza konfliktu

TYDZIE ń NA WSCHODZIE
Rosyjsko-turkmeński konflikt rozpoczął się w marcu br. wraz z wizytą pre-
zydenta Turkmenistanu w Moskwie (22–24 marca), podczas której wbrew
oczekiwaniom Kremla nie podpisano porozumienia w sprawie budowy we-
wnętrznego turkmeńskiego gazociągu Wschód–Zachód. Szlak ten ma łączyć
największe turkmeńskie złoże gazowe Jolotan (szacowane zasoby od 4 do
14 bilionów metrów sześciennych gazu) z wybrzeżem Morza Kaspijskiego,

Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

gdzie możliwe jest jego połączenie z popieranym przez Rosję projektowa-
nym gazociągiem nadkaspijskim lub promowanym przez USA oraz UE pro-
jektowanym szlakiem transkaspijskim (alternatywnie, może też służyć do
transportu gazu z zachodu na wschód kraju i dalej do Chin). Gazprom dążył
do uzyskania kontroli nad gazociągiem Wschód–Zachód i tym samym do
uniemożliwienia przesyłu tym szlakiem gazu do Europy. Aszchabad jednak
odrzucił propozycje Gazpromu i zdecydował się na rozpisanie międzynarodo-
wego przetargu na realizację gazociągu (27 marca). W odpowiedzi Gazprom
nieoczekiwanie obniżył ilość surowca odbieranego z Turkmenistanu, co we-

Biuletyn analityczny
dług strony turkmeńskiej doprowadziło do awarii (9 kwietnia) głównej magi-
strali eksportu gazu (szlak CAC-4) i wstrzymania eksportu surowca do Rosji.
To z kolei skłoniło Aszchabad do zaznaczenie gotowości do zacieśniania
współpracy z Zachodem – podpisania memorandum o współpracy ener-
getycznej z RWE (16 kwietnia) i otwartego wyrażenia chęci eksportu gazu
na Zachód na konferencji energetycznej w Aszchabadzie (23–24 kwietnia). TYDZIE ń NA WSCHODZIE

Konsekwencje

W rezultacie konfliktu gazowego z Rosją Turkmenistan, dla którego Gazprom

jest głównym odbiorcą surowca, od kwietnia pozbawiony został dochodów
z eksportu gazu (około 2 mld USD za kwiecień–maj) oraz zmuszony do
wstrzymania wydobycia gazu na 195 złożach, co może grozić ich zniszcze-
niem. Jednocześnie wstrzymanie importu gazu z Turkmenistanu było i jest
Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

korzystne dla Gazpromu, który ze względu na wywołany kryzysem gospo-

darczym spadek cen gazu i zapotrzebowania w Europie (o 39% rok do roku
w pierwszym kwartale br.) de facto ponosił straty, reeksportując turkmeński
surowiec i obniżając własne wydobycie.

Próba porozumienia?

Przeciągające się drastyczne ograniczenie dochodów państwa, skłoniło

Aszchabad do podjęcia próby wysondowania możliwości porozumienia z Gaz-
Biuletyn analityczny

promem. 29 maja szef Turkmeńskiego Instytutu Geologicznego Odek Odekow

po raz pierwszy od czasu awarii oficjalnie poinformował o technicznej moż-
liwości wznowienia dostaw gazu do Rosji, zaś 30 maja Aszchabad zapowie-
dział uczestnictwo swego przedstawiciela w forum ekonomicznym w Peters-
burgu. Jednocześnie Aszchabad dla wzmocnienia swojej pozycji podtrzymał
oskarżenie Gazpromu o spowodowanie awarii gazociągu i groźbę skierowania
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

sprawy do sądu arbitrażowego (29 maja), a także zapowiedział rozmowy

gazowe z Chinami (30 maja).
W odpowiedzi Gazprom określił warunki wznowienia importu surowca,
do których zaliczył obniżenie wielkości dostaw lub ceny gazu. Rosyjski monopo-

ANALIZY 9
TYDZIEŃ WSCHODZIE
Biuletyn analityczny osw spis treści
rosja , kaukaz, azja centralna
na NUMER 2 1 ( 9 6 ) , 0 3 . 0 6 . 2 0 0 9

lista najprawdopodobniej powiązał także doraźną kwestię rewizji kontraktu ga-

TYDZIE ń NA WSCHODZIE
zowego z realizacją swego strategicznego interesu, jakim jest uzyskanie kontroli
nad gazociągiem Wschód–Zachód (co nie udało się w marcu i było przyczyną
konfliktu). Zarówno działania Gazpromu, jak i Turkmenistanu są elementem
strategii negocjacyjnej na temat warunków dalszej współpracy gazowej

Interesy stron

Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

Doraźnym interesem Gazpromu jest uzyskanie korzystnych ekonomicznie
zmian w obowiązującym kontrakcie gazowym (obniżenie ceny, zmniejszenie
ilości surowca). Strategicznym zaś przeszkodzenie w realizacji projektów eks-
portu gazu do Europy (gazociąg transkaspijski i Południowy Korytarz Eks-
portu Gazu) i utrzymanie monopolu na dostawy turkmeńskiego surowca na
rynek europejski. Jednym z narzędzi służących do osiągnięcia tego celu jest
uzyskanie kontroli nad gazociągiem Wschód–Zachód i tym samym zniwecze-
nie możliwości eksportu surowca z Jolotanu na Zachód.
Z kolei dla Turkmenistanu strategicznym celem jest samodzielne zwiększenie

Biuletyn analityczny
produkcji gazu, dywersyfikacja rynków zbytu surowca i tym samym zmniejsze-
nie zależności od Rosji. W tym celu Aszchabad realizuje projekt gazociągu do
Chin oraz stara się rozwijać współpracę z Zachodem (Turkmenistan liczy na
zaangażowanie się zachodnich spółek w realizację szlaku Wschód–Zachód).
Celem doraźnym jest wznowienie eksportu gazu do Rosji na korzystnych eko-
nomicznie warunkach oraz uzyskiwanie dochodów z eksportu surowca, które
zostaną wykorzystane dla realizacji celów strategicznych.
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

Perspektywy

Trwający kryzys gospodarczy sprzyja Rosji, która dzięki niemu krótkotermino-

wo przestała być zależna od dostaw centralnoazjatyckiego surowca. Jedno-
cześnie zbliżająca się perspektywa częściowej dywersyfikacji eksportu gazu
przez Turkmenistan (gazociąg do Chin ma być gotowy do końca b.) powoduje,
Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

że Rosja zmuszona jest obecnie do przyspieszenia realizacji swoich intere-

sów, gdyż wraz z uruchomieniem magistrali do Chin jej narzędzia nacisku na
Aszchabad osłabną. Te okoliczności będą prowadzić do usztywnienia pozycji
Rosji wobec żądań Aszchabadu.
Z kolei Turkmenistan nie wydaje się być obecnie gotowy na ustępstwa
i prawdopodobnie będzie starał się rozdzielić interesy strategiczne (przetarg
na gazociąg) od rozwiązania kwestii doraźnych (wznowienie dostaw gazu).
Na stanowisko Turkmenistanu wpływ będzie także mieć postawa Zachodu
– przede wszystkim to, czy zachodnie firmy wezmą udział w przetargu na
Biuletyn analityczny

gazociąg Wschód–Zachód. Istotne znaczenie będzie mieć także rozwój relacji

z Chinami – Aszchabad liczy na uzyskanie pomocy finansowej od Pekinu
(na zagospodarowanie złoża Jolotan) oraz wynegocjowanie korzystnych cen
na mający się wkrótce rozpocząć eksport gazu do Chin.
Przedłużająca się niemożność osiągnięcia kompromisu doprowadzi do dal-
szego wzrostu napięcia w stosunkach rosyjsko-turkmeńskich. W przypadku
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

braku ustępstw ze strony turkmeńskiej nie jest wykluczone, że Rosja może

zdecydować się na użycie innych niż gospodarcze (w tym siłowych) narzędzi
dla realizacji własnych interesów.

Aleksandra Jarosiewicz

ANALIZY 10
TYDZIEŃ WSCHODZIE
Biuletyn analityczny osw spis treści
rosja , kaukaz, azja centralna
na NUMER 2 1 ( 9 6 ) , 0 3 . 0 6 . 2 0 0 9

TYDZIE ń NA WSCHODZIE
wydarzenia

Rosja: Władimir Putin na czele rady ds. kinematografii

29 maja premier Władimir Putin zatwierdził skład rządowej rady
ds. rozwoju rosyjskiej kinematografii – tworzą ją znani politycy, bankie-

Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

rzy i bliscy władzom reżyserzy, a na jej czele stoi sam Putin. Osobiste
zaangażowanie premiera i stawiane przez komisję cele „rozwoju kina
patriotycznego” ilustrują dążenie władz do uczynienia z kinematografii
kolejnego po mediach narzędzia propagandy.
W radzie, stworzonej na mocy zarządzenia premiera Putina 24 grudnia 2008 roku,
znaleźli się politycy (wiceszef Administracji Prezydenta Władisław Surkow, wice-
premier Aleksandr Żukow), bankierzy (szef Wnieszekonombanku Władimir Dmitri-
jew), szefowie państwowych kanałów telewizyjnych oraz bliscy władzy reżyserowie
(Nikita Michałkow, Władimir Chotinienko). Rada ma m.in. koordynować zamówie-

Biuletyn analityczny
nia państwowe na filmy o charakterze patriotycznym, wspierać dystrybucję filmów
rosyjskich w kraju i za granicą, a także opracować pakiet działań chroniących rodzi-
my rynek filmowy. Od 2010 roku rząd ma przeznaczać na to 4,3 mld rubli rocznie
(ok. 140 mln USD).
Rosyjska kinematografia już od lat wykorzystywana jest do promowania wizji histo-
rii zbieżnej z politycznymi interesami władz – dotyczy to zarówno historii najnowszej
(np. opowiadający o ubiegłorocznej wojnie rosyjsko-gruzińskiej „Olympus inferno”),
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

jak i tej sprzed stuleci (np. „1612” przedstawiający wyparcie z Kremla „polskich
interwentów”). Rządowa rada ds. kinematografii formalizuje wpływy państwa
w tej sferze i będzie kolejnym organem politycznej propagandy, po powołanej
w maju prezydenckiej komisji ds. przeciwdziałania próbom fałszowania historii na
szkodę interesów Rosji. <JR>
Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

Rosja: Giennadij Timczenko akcjonariuszem Novateku

26 maja koncern Novatek, drugi największy po Gazpromie producent
gazu w Rosji, wykupił 51% akcji gigantycznego złoża gazowego Jużno-
-Tambejskoje od zarejestrowanej w Luksemburgu spółki Volga Resources,
kontrolowanej przez Giennadija Timczenkę. Jednocześnie Volga Resour-
ces zwiększyła swój udział w akcjonariacie Novateku z 5% do 18,2%.
Zmiany własnościowe wskazują, że osoby uznawane za reprezentan-
tów interesów biznesowych części elity rządzącej wykorzystują kryzys
do przejmowania strategicznych aktywów gospodarczych.
Biuletyn analityczny

Giennadij Timczenko, znany dotychczas głównie jako współwłaściciel firmy Gunvor

(największy pośrednik w eksporcie rosyjskiej ropy), uznawany jest za osobę zaprzy-
jaźnioną z premierem Władimirem Putinem. Transakcja ujawniła, że właścicielem
złoża Jużno-Tambejskoje (zasoby 1,2 bln m3 gazu) od początku 2008 roku jest
Volga Resources, która po sprzedaży 51% jego akcji (za 650 mln USD) wciąż za-
chowuje 23,9% udziałów. Od marca br. spółki kontrolowane przez Timczenkę wyku-
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

piły kilka rosyjskich aktywów energetycznych, w tym powstające terminale naftowe

w Ust-Łudze i Noworosyjsku oraz 80% akcji firmy Strojtransgaz, specjalizującej się

wydarzenia 11
TYDZIEŃ WSCHODZIE
Biuletyn analityczny osw spis treści
rosja , kaukaz, azja centralna
na NUMER 2 1 ( 9 6 ) , 0 3 . 0 6 . 2 0 0 9

w budowie rurociągów. Zwiększenie przez spółkę Timczenki udziałów w Novateku

TYDZIE ń NA WSCHODZIE
oznacza również zacieśnienie kontroli przez Kreml (19,4% akcji firmy posiada już
Gazprom) nad największym niezależnym producentem gazu w Rosji. <WojK>

Rosja wobec prób nuklearno-rakietowych Korei Północnej

Od czasu przeprowadzenia przez Koreę Północną pod koniec maja pró-
by nuklearnej i serii testów rakietowych Rosja zajmuje dwuznaczną po-

Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

zycję. Jak pokazały wypowiedzi rosyjskich przedstawicieli w ostatnich
dniach, Moskwa z jednej strony jest gotowa wesprzeć sankcje prze-
ciwko Korei, z drugiej strony sprzeciwia się zbyt ostrej reakcji Rady
Bezpieczeństwa ONZ. Rosyjska postawa wobec problemu koreańskiego
wynika z kilku czynników. Możliwości wpłynięcia przez Moskwę na sta-
nowisko Korei Północnej pozostają ograniczone i strona rosyjska odgry-
wa w kryzysie drugoplanową rolę. Rosja nie postrzega przy tym koreań-
skich prób nuklearno-rakietowych jako bezpośredniego zagrożenia dla
swojego bezpieczeństwa, natomiast obawia się destabilizacji sytuacji

Biuletyn analityczny
w regionie w wyniku dużej presji zachodniej.
Zarówno minister spraw zagranicznych Siergiej Ławrow, jak i stały przedstawiciel
Rosji przy ONZ Witalij Czurkin w licznych wypowiedziach w ostatnim tygodniu pod-
kreślali, że konieczne jest wprowadzenie nowych sankcji przeciwko Korei Północnej,
aczkolwiek sprzeciwiali się zarówno blokadzie, jak i pełnej międzynarodowej izolacji
tego kraju. Za najważniejszy cel uznano nakłonienie Phenianu do powrotu do roz-
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

mów sześciostronnych (Rosja, USA, Japonia, ChRL oraz oba państwa koreańskie).
Jednocześnie wezwano do „niewywoływania histerii”. Rosyjski MSZ przyznał też,
że nie widzi potrzeby wprowadzania jednostronnych sankcji. Jedynym działaniem
podjętym przez Rosję stało się bezterminowe odłożenie posiedzenia komisji rządo-
wej z KRL-D (zaplanowanego na 27–28 maja). <MaK>

Rosyjska ekspansja na amerykańskim rynku nuklearnym

Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

26 maja rosyjska spółka Techsnabeksport (część korporacji Rosa-

tom), zajmująca się eksportem paliwa nuklearnego, podpisała kontrakt
ze stroną amerykańską. Umowa, podpisana z grupą FuelCo przewiduje
dostawy nisko wzbogaconego uranu wartości 1 mld USD do amery-
kańskich elektrowni atomowych w latach 2014–2020. Po raz pierwszy
taka umowa nie wiąże się ze współpracą Rosja–USA w dziedzinie kon-
troli zbrojeń i rozbrojenia.
Obecna rosyjsko-amerykańska współpraca w dziedzinie cywilnej energii nu-
Biuletyn analityczny

klearnej oparta jest na porozumieniu z 1993 roku, zgodnie z którym Rosja

sprzedaje do USA nisko wzbogacony uran, pochodzący z konwersji wysoko
wzbogaconego uranu z rozmontowywanych głowic nuklearnych. Strona rosyj-
ska nie jest zainteresowana przedłużaniem wygasającej w 2013 roku umowy
– dążyła do uzyskania dostępu do rynku amerykańskiego na zasadach komer-
cyjnych oraz uniezależnienia go od stanu rosyjsko-amerykańskiej współpracy
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

w dziedzinie kontroli zbrojeń i rozbrojenia.

Porozumienie rosyjsko-amerykańskie wpisuje się w szerszą strategię Moskwy,
która zmierza do zajęcia czołowej pozycji na międzynarodowym rynku nu-
klearnym jako dostawca paliwa nuklearnego do elektrowni. Rosja dysponuje

wydarzenia 12
TYDZIEŃ WSCHODZIE
Biuletyn analityczny osw spis treści
rosja , kaukaz, azja centralna
na NUMER 2 1 ( 9 6 ) , 0 3 . 0 6 . 2 0 0 9

nadwyżką mocy produkcyjnych w dziedzinie przerobu materiałów jądrowych.

TYDZIE ń NA WSCHODZIE
Problemem pozostają natomiast niedostateczne ilości uranu, w związku
z czym rosyjskie spółki usiłują zyskać dostęp do złóż w Kazachstanie czy
Australii. <MaK>

Rosja bliżej bułgarskiej energetyki atomowej?

27 maja przedstawiciele niemieckiej firmy energetycznej RWE potwier-

Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

dzili, że prowadzą rozmowy z rosyjską państwową spółką Inter Rao
zainteresowaną przejęciem połowy z 49% akcji, które RWE posiada
w projektowanej elektrowni atomowej Belene. Ponadto strona bułgar-
ska zabiega w Rosji o 3,8 mld euro kredytu na sfinansowanie projektu.
Jeśli obie transakcje zostaną zrealizowane, Rosja będzie zaangażowana
na wszystkich etapach realizacji strategicznego dla Bułgarii projektu
– nie tylko jako dostawca paliwa i podwykonawca, ale również jako
udziałowiec oraz źródło finansowania.
Projekt budowy elektrowni atomowej w Belene powstał w 2005 roku. Zakłada

Biuletyn analityczny
budowę dwóch reaktorów atomowych o łącznej mocy 2 tys. MW. Jego powsta-
nie pozwoli Bułgarii na eksport energii elektrycznej. Większościowym udziałowcem
projektu (51% akcji) jest bułgarska Państwowa Kompania Energetyczna (NEK),
natomiast od grudnia 2008 roku właścicielem pozostałych 49% akcji jest RWE.
Szacowany koszt inwestycji to 4 mld euro.
Rozpoczęcie budowy elektrowni stale się opóźnia ze względu na trudności w uzy-
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

skaniu środków na jej finansowanie. Dotychczas Sofia preferowała finansowanie

projektu z prywatnych środków. Jednak ze względu na kryzys finansowy nie uda-
ło jej się uzyskać potencjalnego kredytodawcy, co spowodowało, że od początku
kwietnia Bułgaria intensywnie zabiega w Rosji o odnowienie 3,8 mld euro kredytu
na finansowanie projektu. Nie można wykluczyć, że jego udzielenie strona rosyjska
uzależnia od możliwości uzyskania bezpośrednich udziałów w elektrowni, jak rów-
nież od uzyskania korzystnych dla niej warunków realizacji gazociągu South Stream
Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

na terenie Bułgarii. <dab>

Niemiecki VNG i Gazprom tworzą joint venture

Pod koniec maja wschodnioniemiecki koncern energetyczny VNG i Gaz-
prom powołały spółkę, która zbuduje magazyn gazu we wschodnich
Niemczech. Obie firmy budując kolejne magazyny chcą dopasować
się do zmian na coraz bardziej konkurencyjnym rynku gazowym UE.
Projekty magazynów mają również znaczenie polityczne, ponieważ dają
Biuletyn analityczny

szanse na pogłębienie rosyjsko-niemieckiej współpracy energetycznej.

Gazprom i VNG mają wybudować za 350 mln euro magazyn koło Magdeburga,
o pojemności 0,6 mld m3 gazu, podłączony do gazociągu JAGAL (jest to przedłu-
żenie Jamał–Europa; przesyła rosyjski gaz do zachodniej części RFN). Magazyn
będzie oddawany do użytku stopniowo w latach 2009–2022.
Gazprom stara się intensywnie rozbudować moce magazynowe w zachodniej Eu-
ropie. W RFN planuje 16,8 mld m3 nowych pojemności, w Austrii 1,2 mld m3
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

i Wielkiej Brytanii 0,7 mld m3 w ciągu najbliższych lat. Część z nich ma być prze-

wydarzenia 13
TYDZIEŃ WSCHODZIE
Biuletyn analityczny osw spis treści
rosja , kaukaz, azja centralna
na NUMER 2 1 ( 9 6 ) , 0 3 . 0 6 . 2 0 0 9

znaczona do magazynowania gazu z Nord Streamu. Rozbudowa magazynów jest

TYDZIE ń NA WSCHODZIE
odpowiedzią firmy na postępującą liberalizację rynku gazowego UE, gdy spada
znaczenie długoterminowych kontraktów, a coraz większe znaczenie ma szybkie
reagowanie na wahnięcia zużycia surowca. Projekty budowy dwóch magazynów
(o pojemności łącznie 15 mld m3 gazu) w Meklemburgii-Pomorzu Przednim oraz
w Brandenburgii, które zostaną połączone planowanymi odnogami Nord Stream,
Gazprom wykorzystuje także do celów politycznych. Po kryzysie ukraińsko-rosyjskim
koncern zaproponował RFN wykorzystanie tych magazynów do składowania re-

Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

zerw strategicznych. Gdyby do tego doszło, blisko 50% zapasów gazu w RFN
kontrolowałby Gazprom i powiązana z nim spółka Wingas, co prowadziłoby do
znacznego zwiększenia zależności Niemiec od rosyjskiego surowca. <ŁAN>

Naddniestrze: Smirnow wychodzi zwycięsko

ze starcia z Radą Najwyższą
27 maja parlament separatystycznego Naddniestrza wstrzymał dalsze
rozpatrywanie przyjętego 15 kwietnia w pierwszym czytaniu projektu

Biuletyn analityczny
zmian konstytucji. Projekt ten przewidywał wzmocnienie władzy usta-
wodawczej kosztem władzy wykonawczej oraz likwidację urzędu wi-
ceprezydenta. Parlament ustąpił pod naciskiem zorganizowanej przez
prezydenta Igora Smirnowa kampanii politycznej przeciwko propono-
wanym zmianom.
Broniąc swojej władzy oraz lojalnego wiceprezydenta Aleksandra Korolowa, Igor
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

Smirnow zmobilizował posłuszne mu partie polityczne oraz organizacje „społecz-

ne” (tzw. Zjednoczone Rady Kolektywów Pracowniczych), które wysunęły żąda-
nie rozwiązania parlamentu. Inicjator proponowanych zmian w konstytucji, partia
Odrodzenie, oskarżana publicznie o próbę zamachu stanu i zagrożenie stabilności
politycznej Naddniestrza, uchyliła się od konfrontacji z władzą wykonawczą.
Nieprzypadkowe wydaje się, że Odrodzenie zdecydowało się na kapitulację bez-
pośrednio po powrocie swojego lidera Jewgienija Szewczuka z Moskwy. Można
Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

przypuszczać, że Szewczuk nie uzyskał oczekiwanego poparcia dla działań prze-

ciwko Smirnowowi. Powtarza się sytuacja z 2006 roku, kiedy to wysłannik Kremla
Modest Kolerow skłonił Szewczuka do niewystawiania w wyborach prezydenckich
swojej kandydatury przeciwko Smirnowowi. Oznacza to, że bez względu na często
się pojawiające taktyczne rozbieżności Kreml nadal uważa Smirnowa za głównego
gwaranta swoich wpływów w Naddniestrzu. <wrod>

Gruzja: Rozłam wśród opozycji

Biuletyn analityczny

27 maja odbyła się narada partii opozycyjnych, od 9 kwietnia prowadzą-

cych akcje protestacyjne z żądaniem dymisji prezydenta Micheila Saakasz-
wilego. Narada zakończyła się fiaskiem – ogłoszono, że protesty będą kon-
tynuowane, ale poszczególne partie działać będą samodzielnie. Trudno
przewidzieć, jak zakończy się trwający w Gruzji od dwóch miesięcy kryzys
polityczny – na razie władze wychodzą z niego obronną ręką.
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

Antyprezydenckie protesty rozpoczęły się kilkudziesięciotysięcznym wiecem

9 kwietnia i od tamtej pory trwały z różnym nasileniem permanentnie. Zrzeszający
10 ugrupowań opozycyjnych komitet podejmował decyzje w głosowaniach i do

wydarzenia 14
TYDZIEŃ WSCHODZIE
Biuletyn analityczny osw spis treści
rosja , kaukaz, azja centralna
na NUMER 2 1 ( 9 6 ) , 0 3 . 0 6 . 2 0 0 9

27 maja działał relatywnie zgodnie. Protesty, szczególnie uciążliwe dla mieszkań-

TYDZIE ń NA WSCHODZIE
ców stołecznego Tbilisi (na całe tygodnie zablokowano kilka kluczowych punktów
komunikacyjnych miasta) i momentami zagrażające gwałtowną eskalacją (w kwiet-
niu, następnie w maju doszło do incydentalnych starć z policją) – nie doprowa-
dziły do przełomu. Opozycja konsekwentnie odrzucała pojednawcze propozycje
władz (m.in. zmiany ordynacji wyborczej, reformy konstytucyjnej i in.) i domagała
się natychmiastowej dymisji prezydenta. Wspólna demonstracja opozycji 26 maja
w dzień gruzińskiego święta niepodległości zgromadziła ponad 60 tys. przeciwni-

Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

ków prezydenta – jednocześnie jednak wykazała skalę podziałów wśród opozycji.
Część opozycyjnych liderów (zwłaszcza Nino Burdżanadze) opowiada się za eska-
lacją protestów (blokowanie dróg, torów itd.), część zaś (grupa Iraklego Alasanii)
– za rozpoczęciem dialogu z obozem rządzącym.
Podjęcie przez władze siłowej próby rozbicia demonstracji spowodowałoby konso-
lidację opozycji i nasilenie protestów. Jeśli do niej nie dojdzie, to można się spo-
dziewać pogłębiania rozłamu w opozycji i podjęcia przez część ugrupowań rozmów
z władzami. <bart>

Biuletyn analityczny
Gruzja: Wybory parlamentarne w separatystycznej Osetii Płd.
31 maja w separatystycznej Osetii Południowej odbyły się pierwsze
po rosyjsko-gruzińskiej wojnie w sierpniu 2008 roku wybory parlamen-
tarne, w których zwycięstwo odniosły ugrupowania popierające połu-
dniowoosetyjskiego prezydenta Eduarda Kokojtego. Nielegalne (uznane
jedynie przez samo Cchinwali oraz Moskwę) i zmanipulowane na ko-
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

rzyść Kokojtego wybory wskazują na akceptację Moskwy dla obecnego

osetyjskiego kierownictwa.
Według oficjalnych danych w głosowaniu, odbywającym się również na terytorium
Osetii Północnej (Federacja Rosyjska), udział wzięło 80% z 52 tys. uprawnionych
– jednak zarówno liczbę uprawnionych do głosowania, jak i frekwencję należy
uznać za znacznie zawyżone. Według wstępnych wyników proprezydencka partia
Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

Jedność zdobyła 46% głosów, kolejne dwie sprzyjające Kokojtemu partie –

komuniści i Partia Ludowa – odpowiednio 23% i 22%. Jedyne ugrupowanie stoją-
ce w opozycji do Kokojtego – partia Ojczyzna – z wynikiem 6,3% nie przekroczy-
ło progu wyborczego i nie będzie miało żadnego przedstawiciela w 34-osobowej
izbie. Elekcja została uznana za nielegalną przez czeską prezydencję UE, podobne
oświadczenie wydał również Departament Stanu USA. W obydwu oświadczeniach
podkreślono, że przeprowadzenie elekcji jest kontrproduktywne dla procesu poli-
tycznego uregulowania konfliktu. Wyborów nie uznaje również Tbilisi.
Reakcje Tbilisi i Zachodu nie mają żadnego realnego znaczenia dla procesów zacho-
dzących w Osetii Południowej – w pełni kontrolowanej przez Moskwę i popieranych
Biuletyn analityczny

przez nią lokalnych polityków. Przebieg i rezultaty elekcji wzmacniają Kokojtego

i stawiają go w uprzywilejowanej pozycji w zbliżającym się dalszym etapie walki
o władzę (w najbliższych wyborach prezydenckich Kokojty formalnie nie może już
kandydować. Wydaje się to podważać wcześniejsze spekulacje, jakoby Moskwa
zdecydowała się na zmianę osetyjskiego kierownictwa po uznaniu niepodległości
Osetii Południowej jesienią ub.r. <bart>
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

wydarzenia 15
TYDZIEŃ WSCHODZIE
Biuletyn analityczny osw spis treści
rosja , kaukaz, azja centralna
na NUMER 2 1 ( 9 6 ) , 0 3 . 0 6 . 2 0 0 9

Gruzja: Początek walki o władzę

TYDZIE ń NA WSCHODZIE
Osw
w separatystycznej Abchazji
28 maja do dymisji podał się wiceprezydent Abchazji Raul Chadżimba, Ośrodek Studiów Wschodnich
podając jako powód działania władz (de facto – prezydenta Siergieja imienia Marka Karpia
Bagapsza), które mają prowadzić do destabilizacji sytuacji wewnętrz- OSW powstał w 1990 roku,
jest finansowany z budżetu państwa.
nej oraz pojawienia się w abchaskim społeczeństwie nastrojów antyro-
Celem Ośrodka jest monitorowanie oraz
syjskich. Rozłam w ekipie rządzącej należy wiązać ze zbliżającymi się analiza politycznej, ekonomicznej i spo-

Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

w Abchazji wyborami prezydenckimi. łecznej sytuacji w państwach Europy
Środkowej i Wschodniej, na Bałkanach
Chadżimba odwołał się do oświadczenia kilku grup opozycyjnych z 23 maja. Była oraz na Kaukazie i w Azji Centralnej.
w nim m.in. mowa o niesymetrycznych relacjach z Rosją – zdaniem sygnatariuszy
postępowanie Bagapsza powoduje, że Abchazi, którzy są prorosyjscy, ale cenią so- Główne tematy badawcze OSW:
bie niezależność, mogą zacząć odwracać się od Moskwy. Sygnatariusze twierdzą, – analiza sytuacji wewnętrznej, polityki
że jest to celowa polityka Bagapsza, który gra na nastrojach, aby zwiększyć swą zagranicznej i obronnej państw obszaru
naszego zainteresowania,
popularność. Chadżimba podzielił ten punkt widzenia.
– problematyka związana
Powstanie tandemu Bagapsz–Chadżimba było kompromisem związanym z wynikiem z rozszerzeniem NATO i UE,
wyborów prezydenckich w Abchazji w 2004 roku. Startowali w nich obaj: Chadżimba – bezpieczeństwo energetyczne,

Biuletyn analityczny
był kandydatem Moskwy, zaś Bagapsz reprezentował nurt bardziej niezależny. – istniejące i potencjalne konflikty oraz
Zwyciężył Bagapsz, ale Chadżimba, wspierany jawnie przez Moskwę, zakwestio- inne czynniki związane z problemami
nował wyniki i wyprowadził zwolenników na ulice. Kompromisem okazało się obję- bezpieczeństwa Europy Środkowo-
Wschodniej, Bałkanów
cie stanowiska prezydenta przez Bagapsza, przy zapewnieniu Chamdżimbie fotela
oraz Kaukazu i Azji Centralnej.
wiceprezydenta. Wojna rosyjsko-gruzińska w sierpniu 2008 roku i jej następstwa:
uznanie niepodległości Abchazji przez Rosję i intensyfikacja rosyjsko-abchaskich Publikacje:
kontaktów handlowych, wojskowych i in. wywołały tarcia w abchaskiej elicie
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

punkt widzenia
rządzącej. Tarcia te mają przede wszystkim charakter walki o wpływy polityczne policy briefs
i gospodarcze w nowej rzeczywistości, zaś perspektywa rychłych wyborów prezy- Krótkie opracowania analityczne
denckich (grudzień br.) i niewiadoma co do tego, kogo tym razem poprze Moskwa, prezentujące opinie ekspertów OSW
na temat aktualnych i ważnych
wydaje się wyraźnie eskalować ten proces. <bart, GÓR>
procesów zachodzących na obszarze
zainteresowania Ośrodka

Kazachstan: Zarzuty wobec szefa Kazatompromu p r a c e

początkiem czystki?
Rosja, Kaukaz, Azja Centralna

2 czerwca zarządzający najważniejszymi aktywami finansowymi i prze- studies

Duże opracowania analityczne
mysłowymi państwa holding Samruk-Kazyna zapowiedział kontrolę
na temat ważnych wydarzeń z obszaru
wszystkich transakcji sprzedaży w strategicznych sektorach kazach- zainteresowań OSW, wydawane
stańskiej gospodarki. Oświadczenie zostało opublikowane kilka dni po po polsku i angielsku ok. 6 razy w roku
aresztowaniu Muchtara Dżakiszewa (b. szefa kazaskiej strategicznej
© Copyright by OSW
państwowej spółki uranowej Kazatomprom) i oskarżeniu go o doko-
nanie nielegalnych transakcji sprzedaży aktywów uranowych. Decyzja Redakcja merytoryczna:
holdingu wskazuje, że sprawa Dżakiszewa będzie zapewne początkiem Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz
Biuletyn analityczny

Redaktor odpowiedzialny:
nowego etapu przetasowań w kazaskich elitach.
Anna Łabuszewska
Zarzuty pod adresem Dżakiszewa padały już wcześniej (w 2007 roku na wniosek Skład: Wojciech Mańkowski

szefa Kazatompromu sprawą zajęła się prokuratura, która nie stwierdziła żadnych
nieprawidłowości). Obecnie zarzuty zostały uznane za uzasadnione. Według infor-
macji Komitetu Bezpieczeństwa Narodowego Dżakiszew doprowadził do przejęcia
przez podległe mu firmy ponad 60% kazaskich złóż uranu, których wartość sięga Ośrodek Studiów Wschodnich
TYDZIE ń NA WSCHODZIE

imienia Marka Karpia

dziesiątków miliardów dolarów. Zapowiedź przeprowadzenia audytów w strategicz-
ul. Koszykowa 6A
nych przedsiębiorstwach oznacza, że trwający kryzys gospodarczy wykorzystywany 00-564 Warszawa
jest przez zięcia prezydenta, Timura Kulibajewa (zasiadającego we władzach Samruk- Tel.: (+48 22) 525 80 00
-Kazyna) do wzmacniania własnej pozycji kosztem innych grup wpływu. <wol> Faks: (+48 22) 629 87 99
e-mail: info@osw.waw.pl

wydarzenia 16