Jubileusz Wsplnej Polityki Bezpieczestwa i Obrony w cieniu dalszego impasu

19 grudnia 2013 r. Rada Europejska podsumowaa dekad prac Komisji Europejskiej i pastw czonkowskich UE nad rozwojem tworzenia Wsplnej wsplnej Polityki Bezpieczestwa armii i i Obrony (Common Security and Defence Policy CSDP). Zwolennicy europejskiej zintegrowanego unijnego podejcia do kwestii bezpieczestwa i obrony pastw czonkowskich UE co nie zaskakuje nie mog by zadowoleni z postpw w rozwoju CSDP. Podczas gdy warunki strategiczne i geopolityczne w Europie szybko si zmieniaj Unia trwa w niemocy (Rada Europejska, 1920 grudnia 2013 r. Cz I, punkty 122 konkluzji Rady Europejskiej (ju przyjte), s. 2, p.1, http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressd ata/PL/ec/140227.pdf). Interesy bezpieczestwa pastw s na Nr 155/ 2013 201213 INSTYTUT ZACHODNI im. Zygmunta Wojciechowskiego Instytut Naukowo-Badawczy, Pozna tyle rozbiene, a budety pastw na tyle ograniczone, e niezwykle trudne dla kolejnych Rad Europejskich jest wypracowanie wsplnego stanowiska. Tej Rady Europejskiej, cho dla CSDP jubileuszowej, nie mona nazwa przeomow. Objawia ona trwao europejskich podziaw i pozostawia inicjatyw w zakresie CSDP w rkach niewielkiej koalicji chtnych, co w duszej perspektywie moe doprowadzi do zrnicowania poziomu integracji pastw czonkowskich w zakresie bezpieczestwa i obrony.

Autor:

Joanna DobrowolskaPolak
Redakcja: Marta Gtz Radosaw Grodzki Krzysztof Malinowski

W konkluzjach Rady Europejskiej, przyjtych podczas pierwszego dnia szczytu (19.12.2013 r.) szefowie pastw i rzdw potwierdzili, e wiarygodno Unii Europejskiej jako jednego z gwnych globalnych graczy wymaga wzicia na barki UE i jej pastw czonkowskich wikszej odpowiedzialnoci za pokj i bezpieczestwo na wiecie, szczeglnie na obszarze unijnej bliskiej zagranicy. Zgodnie z Finalnym Raportem Wysokiej Przedstawiciel UE nt. CSDP Catherine Ashton z 15 grudnia 2013 r. wrd dziaa majcych do tego doprowadzi Rada wskazaa na konieczno realizacji trzech celw: zwikszenia skutecznoci operacyjnej, widocznoci i oddziaywania the EDA CSDP; on zwikszenia the Common zdolnoci obronnych and oraz wzmocnienia Policy, europejskiego sektora obronnego (Final Report by the High Representative/Head of Security Defence http://eeas.europa.eu/statements/docs/2013/131015_02_en.pdf). Istot pierwszego celu jest liczebne zwikszenie siy i zakresu oddziaywania kryzysowego UE, w tym: organizacja wikszej liczby misji pokojowych i stabilizacyjnych; kompleksowe podejcie (comprehensive approach) do wyzwa w dziedzinie bezpieczestwa i uruchamianie w celu stabilizacji obszarw kryzysowych i postkryzysowych mikkiej siy dyplomacji, regulujcych narzdzi handlowych i finansowych oraz narzdzi i metod postkonfliktowej odbudowy i polityczno-militarnej stabilizacji, a take wdroenia wsplnych polityk wobec kryzysowych, strategicznych dla UE regionw i wyzwa w stosunkach midzynarodowych (regional/thematic strategies/strategies framework). UE zakada utrzymanie multilateralizmu dziaania, ze szczeglnym uwzgldnieniem wsppracy z organizacjami z rodziny Organizacji Narodw Zjednoczonych oraz harmonijnym wspdziaaniem z Sojuszem Pnocnoatlantyckim. Do realizacji tego celu ma przyczyni si take usprawnienie planowania i rozmieszczania cywilnych i wojskowych si szybkiego reagowania ( initial entry force), w tym poprawa mechanizmu Athena, wspomagajcego finansowanie misji. Odnonie do tego celu Rada podkrelia konieczno zwikszania zdolnoci w zakresie cyberobrony, bezpieczestwa morskiego i energetycznego oraz zapewniania spoecznego wymiaru bezpieczestwa (gwnie migracji), przeciwdziaania przestpczoci zorganizowanej i aktom terroryzmu. Zobowizaa te Wysok Przedstawiciel do przedstawienia Radzie (dopiero jednak w 2015 r.) sprawozdania dotyczcego tych wyzwa i propozycji unijnych dziaa. Sednem drugiego celu jest wdroenie wsplnotowego podejcia do kwestii europejskiej obrony i rozwj wsplnego pozyskiwania i wykorzystywania zdolnoci obronnych UE (Pooling & Sharing). Konkluzje Rady w tym zakresie s jednak jedynie zachtami do wikszego wspdziaania i koordynacji polityk obronnych pastw

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 2

czonkowskich oraz zwikszenia wsppracy z Europejsk Agencj Obrony. Cho pastwa unijne zwikszaj swj potencja w zakresie obrony, to pozostaje on do ich dyspozycji, a kwestie koordynacji planw obrony i rozwoju si zbrojnych na poziomie CSDP nadal lokuj si w sferze zaoe. Wsparcia wymaga rozwj kluczowych zdolnoci (key capabilities) postulowanych w raporcie Catherine Ashton, tj. tankowanie w powietrzu, komunikacja satelitarna, cyberobrona i zdalne sterowane systemy lotnicze. Nadal potrzebne jest te okrelenie relacji z systemem NATO Smart Defence. Realizacja trzeciego celu wzmocnienie europejskiego potencjau obronnego ma doprowadzi do stworzenia zintegrowanej, zrwnowaonej, innowacyjnej i konkurencyjnej europejskiej bazy technologiczno-przemysowej sektora obronnego (European Defence, Technological and Industrial Base EDTIB) i w efekcie do zapewnienia Europie samowystarczalnoci oraz zwikszenia konkurencyjnoci w odniesieniu do pastw pozaeuropejskich. W tym zakresie Rada wspiera wdroenie planu Komisji Europejskiej ogoszonego 24 lipca 2013 r. W kierunku bardziej konkurencyjnego i wydajnego sektora obronnoci i bezpieczestwa (Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu EkonomicznoSpoecznego i Komitetu Regionw, COM(2013) 542 final, http://eurCho lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2013:0542:FIN:PL:PDF). wydatki na badania i rozwj nowych technologii przekraczaj

pastwa czonkowskie pozostaj zgodne, ze sumarycznie konieczne do poniesienia moliwoci poszczeglnych pastw, to jednak rywalizacja miedzy jednostkami narodowych sektorw obrony i udzielane im przez rzdy wsparcie (np. poprzez ustanawianie wysokich kosztw certyfikacji wojskowej oraz blokowanie procesu wzajemnego uznawania certyfikacji) bardzo utrudniaj wspprac. Wobec braku postpw w rozwoju CSDP oraz niewystarczajco efektywnego dziaania Wysokiej Przedstawiciel UE do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczestwa na rzecz reformy tego sektora wsplnej polityki w ostatnich latach, pastwa czonkowskie UE zainteresowane jego rozwojem zdecydoway o rozwijaniu wsppracy na rzecz bezpieczestwa w ramach przewidzianej w Traktacie z Lizbony tzw. wzmocnionej wsppracy pastw chtnych. Do przykadw takiego dziaania naley inicjatywa Weimar Plus bdca poszerzeniem trio Francji, Niemiec i Polski o Wochy i Hiszpani. Jest ona osadzona na gruncie prawa unijnego i zachowuje zasad otwartych drzwi dla wszystkich czonkw Unii, ktrzy zechc si w t wspprac wczy. Innym rodzajem integracji w dziedzinie bezpieczestwa jest wsppraca francusko-brytyjska. W odrnieniu od struktury Weimar Plus jej urzeczywistnianie mona uzna za zagroenie dla ewentualnego dalszego rozwoju CSDP. Francja i

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 3

Wielka Brytania we wzajemnych relacjach wojskowych unikaj bowiem jakichkolwiek odniesie zarwno do Wsplnej Polityki Bezpieczestwa i Obrony, jak i do Traktatu z Lizbony mwicego o tworzeniu trwaej wsppracy strukturalnej (permanent structured cooperation) organizowanej w ramach CSDP. Nie zakadaj te rozszerzenia wypracowywanych zdolnoci i potencjau na inne pastwa. Wsplna Polityka Bezpieczestwa i Obrony, zainicjowania w 2003 r., od co najmniej piciu lat znajduje si impasie. Turbulencje w rodowisku midzynarodowym Unii Europejskiej, w tym tak wane strategiczne wyznaczniki, jak zmiana optyki transatlantyckiego partnera UE i przeniesienie ciaru amerykaskiego zaangaowania w region Pacyfiku oraz trwajce od 2011 r. niepokoje i konflikty zbrojne w regionie unijnej bliskiej zagranicy nie stay si motorem przyspie szenia prac nad rozwojem CSDP. Tymczasem brak koordynowanych na poziomie Komisji Europejskiej dziaa na rzecz rozwoju CSDP moe mie znamienne skutki, doprowadzi do dywersyfikacji poziomu obrony pastw czonkowskich UE i stworzenia w Unii obszarw o rnych i dodatkowo rozcznych prdkociach integracji w dziedzinie bezpieczestwa i obrony.

Tezy i opinie zawarte w tekcie nie s oficjalnym stanowiskiem Instytutu Zachodniego, wyraaj jedynie opinie autora.

Joanna Dobrowolska-Polak doktor, politolog, pracownik naukowy Instytutu Zachodniego w Poznaniu, kierownik Katedry Coachingu i Politologii WSNHiD w Poznaniu, czonek komitetu zarzdzajcego Akcj ENCORE w ramach projektu COST Unii Europejskiej.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 4