PROGRAMOWA RADA PROGRAMOWA RADA - przewodniczcy przewodniczcy Gumanski ~ Leon Leon Gumaski (Wrocaw) Bal (Wrocaw) Karol Karol

Bal Czerniak (Warszawa) Stanisaw StanisawCzerniak silarszawa) (Gdansk) Dziernidok Bohdan Dziemidok (Gdask) (Katowice) Gombik (Katowice) Czesaw CzesawGombik (Lublin) Jedynak (Lublin) Stanisaw StanisawJedynak (toruri) Pawlak (Toru) Jzef Jzef Pawlak (Pozna ) Such (Pozna) Jan Jan Such (Ioruri) Tyburski (Toru) Wodzimierz Wodzimierz Tyburski (Krakw) Witkowski (Krakw) Lech Lech Witkowski (I oruri) egle (Toru) Urszula Urszula egle (I oru/r) e|azny Mirosaw M irosawelazny (Toru)

PrzegId Filozo zczny FilozoficznJ,

P I rz d

Toruski Toruiski

pod redakcj Jzefa Jizefa Pawlaka Pawlaka pod

Spis Spis treci treci
Filozofiapolska Fibzofra pobka

CzEsAw Czpslw GOMEIK Gr,ovnn< Gwon LEszEK Lrszrr GAWOR

wczesnej fazie dzialalnoci fiIozo/I,cznej o. tomizmu we we wczesnej o. Jzefa Jzefa Miejsce Miejsce tornizmu fazie dziaalnocifilozoficznej Bocheskiego ............................................................................................. .. 7 Bocheriskiego..... 7 Konecznego ..................... ._ 31 Konecznego i Huntingtonawizja lluntingtona wizja cywilizacyjnegopluralizmu cywilizacyjnego pluralizmu..............-........ 31

TYBURSKI WODZIMIERZ Wloozn'tunz TYEURSKI N' JAKUEowsI(1 MAREK Menrx N. JxusowsK]

Wrblewskiego............''..................'''... Zarys etycznej Bronisawa Wrblewskiego ....................................... ._ 43 Zarysmyli myli etycznej Bronistawa 43

KOMITET KOMITET REDAKCYJNY REDAI(CYJNY - redaktor Pawlak _ Jzef Jzef Pawlak redaktor naczelny naczelny Tomasz Tomasz Komendziski Komendziriski - sekretarz Zbigniew Zbigniew Nerczuk Nerczuk _ sekretarz Wodzimierz Wodzimierz Tyburski Tvburski

jzyknasz A naszejfiozoficznoci ............................................. .. 49 A jzyk naszdowodem dowodem naszej 49 filozoficzno.cj.....'..'...............................

ZBIGNIEW Zucrrmw NERCZUK NsnczuK

Bi,nsA'szYsKI DARIUSZ BARBASZYSKJ

ObecnofilozofiiPlatona w .. 57 obecno Platona w Polsce.......................................................... Polsce............'... .................. 57 fiIozofii

Wlady.lawa Wit'9ickiego.'.'''''...............''''''' Filozoficzneaspekty refleksji Wadysawa Witwickiego........ 73 Filozoficzne aspekty reJleksji 73 goriad,ucho go....................... wfilozofiiMarz'ana wskie 8l Kategoriaduchowoci ..................... .. 81 Kate wo ci w zofi i Mariua Zdziechowskiego Zfuiecho fi'lo

STEEAN Srrre'N KONSTACZAK KoNsu.cze.r

Pwr,r JZEF Joznn PAWLAK

Listy ........................ ._ 97 Listy Mikoaja Mkolaja Bierdiajewa Bierdewa do Mariana Marima Zdziechowskiego Zdziechowskiego.'...'.........''''.'..''.

.......... 109 Feliksa Konecznego teoria cywilizacji' ........................................................ ._ 109 Feliksa Konecznego teoria cywilizal.............'........ HABnr ANNA HABRAT At.n.I^.
pogldach spolecznychLeona Elementy Elementy teorii teorii ewolucjiHerbertaSpencera ewolucji Herberta spencera w w pogldachspoecznychLeona ..''....-... 129 Petrayckiego ............................................................................................ ._ 129 Petrayckiego.'''

STEFAN SrBrN ZABIEGLIK ZArlBcI-nc

RADOsAw RADosAw S1EDLn<1sK1 SIEDLSKI

WITOLD Wrrolo K0RNrow1cz KonNurowrcz

rola mitu ............ 145 Pojcie Jana ............................................. .. 145 Pojciei i rola mitu w w myli myIi Jana Stachniuka Stachniuka....'.'..
wychowanie dzieci dzieci i modziey Osobowo, osobowo, idea ideal czowieka czlowieka oraz oraz wychowanie nlodziey w myli Wojciecha .. 159 Wojciecha Dzieduszyckiego Dziedwzyckiego ....................................................................... ..................... p|4egldy _ polzmiki InterpretacjeInte|pretacje - przegldy-polemiki

177 .................. Maurycego .. 177 Maurycego Straszewskiegokoncepcjafilozofii Straszewskiego koncepcja filozofii. ......................................... AGNIESZKA Aorruszr, LENARTOWICZ LENARToWcz 201 Jak .......................................................... .. 201 Jak relatywizmsuy relatywizmsluyracjonalnoci? ..'...''''.... racjonalnoci?......'.'''.........

JACEK h.cnr PACZKOWSKI P.4czrowsrr

WOJCIECH Wo.lorcH SoMsK1 Srovsxr 219 Wok ............ .. 219 Wokl Leszka Leszka Koakowskiegokrytyki ffiiwersalizmu kul!urowego.............. Kolakowskiego krytyki uniwersalizmukulturowego ADAM Ao,c,M DUBIK DuBtr(
poznawcz witalnoci Georges Georges Canguilhem: Canguilhem: Midzy M igdzy poznawcz witalnoci epistemologiihistoepistemologii histo' biologicz. ryczneja rycznej a racjonalnocipostawy racjonalnocipostawy witaltstycznejw witalbtycznej w dziedzinienauk dziedzinie nauk biologiczna-medycznych .................................................................................. ....... 233 no-medycznych.. ....'........ 233

5/6 sl6

polityki w Platoska Platottska idea idea wiecznych wiecznych fundamentw w refleksji refleksji Ryszarda Ryszarda fundanentw polityki 2.4 5 Legutki ... . 245 L e g u t k. i..................................................................................................... .............. ........ . Recenzje Recude (oprrc. Zbigniew Z Z ycia nau*owego (oprac. Zbigniew Nerczuk) Nerouk) lcia naukowego

PRZEMYSAW Pnzruysrw Plofraowsiu Ptcrrnowsxr

Uniwersytet Uniwersytet Mikoaja Mikolaj a Kopernika Kopernika

56

Fflzoa P01-W

one is closed by the French and the Germans) referred mostly to historical arguments. However they also noticed in the Polish language a guarantee for their historie miSS10I1They were proving that our language is able to express everything what had been so far created in philosophy but also what so far had been impossible to express there.
Translation: Katarzyna Mrozowska-Linda

ZBIGNIEW NERCZUK

Obecno lozofii Platona W Polsce

Platonizm W Polsce pojawia si pno, albowiem jego pierwsze lady odnale mona dopiero pod koniec XV stulecia'. Wprawdzie W XIII wieku Witelon

rozwija koncepcje neoplatoskie w swym dziele Perspectiva, ktre stanowi

doskonay wykad optyki redniowiecznej, a W wieku XIV Mateusz z Krakowa prezentuje platonizujcy augustynizm, jednak W swych pracach obaj filozofowie

jedynie odwouj si do Platona, a ponadto zwizani s z niepolskimi orodkami

naukowymi. Pocztki platonizmu W Polsce mona wic raczej czy z aciskim przekadem Platona, ktrego dokona Marsiglio Ficino i ktry wydany zosta We Florencji W latach 1483-1484, poniewa to Wanie tumaczenie bdzie stanowio rdo znajomoci Platona W Polsce. Do propagowania platonizmu W krgu humanistw polskich przyczyni si Kallimach (Filippo Buonaccorsi), ktry utrzymywa w latach 1475- 1485

korespondencj z Ficinem. Tumacz dialogw Platoskich Ficino napisa,

przesyajc Kallimachowi swj przekad: Niechaj wdruje do ciebie Platon i przez moje usiowanie rozmawia z tob po acinie. Platonem interesowaa si take Sod alitas Litteraria Vistulana Celtisa ~ pierwsze stowarzyszenie literackie W Polsce, zaoone okoo roku 1489 przez Celtisa i Kallimacha W Krakowie na

Wzr przedstawiony w Uczcie Platona. Jej czonkami byli gwnie profesorowie i studenci Akademii Krakowskiej, a take bogaci mieszczanie. Naleeli do niej midzy innymi Wojciech z Brudzewa, nauczyciel Kopernika, oraz Laurentius Corvinus (Wawrzyniec Rabe), przyjaciel Kopernika z czasw krakowskich.
""'-'-----_.__._

' Niniejszy tekst, W swej czci dotyczcej obecnoci Platona W kulturze polskiej po wiek XX,

5tf=1110Wi jedynie kompilacj szeregu prac powiconych temu tematowi, przede wszystkim prac I- Dmbskiej. Sam tytu, niewtpliwie niejednoznaczny, dobrze oddaje rnorodno omawianego materiau. Pozwala on bowiem zawrze informacje zarwno na temat recepcji tekstw Platona W Polsce, nauczania o Platonie, jak i wpywu myli Platona czy jej interpretacji (np. neoplatonizm). Tytuowa Obecno usprawiedliwia take przedstawienie w pracy drobnych nawiza, ktre
P0J&Wiaj si w literaturze polskiej, a z ktrych wnioskowa mona, e ich autorzy zetknli si

Z tekstami platoskimi i z nich czerpali, lecz na pewno nie mona mwi o platonizmie tych autorw.
2 Cyt. za: K. Leniak, Platon, Warszawa 1968, s. 124.

58

Filozofia polska

7,_ Nerczuk, Obecno filozofii Platona W Polsce

59

W centrum zainteresowa tego krgu znajdowaa si przede WszYS<m demonologia Platona. Sam Kopernik zna dzieo Ficina De umine et sole, a take Prawa Platona -- dialog, W ktrym Platon przedstawi teori metafizycznego heliocentryzmu. Zgodnie z t teori soce jako obraz najwyszego dobra jest umiejsc0Wi0n6

W pewnej mierze Platona; byo to pierwsze i na dugi czas jedyne W Polsce opraCOWanie niektrych zaoe Platona z perspektywy historii filozofii. W roku 1597 Fabian Birkowski analizuje Fedona. Burski i Birkowski objaniaj W Akademii Zamojskiej Parmenidesa, Pastwo i Prawa. W duchu platoskim napisa Adamus Polonus (Adam Polak owiczanin, Adam z Bochynia) sw rozpraw lozoficzn pt. Dialogus de quattuor statuum ob assequendam immortalitatem contentione (ok. 1508). Haso divina ila phiosophia Platonica jest obecne W caym tym dziele, przeniknitym motywami platoskimi i neoplatoskimi. Ponadto Wojciech Nowopolski (Albertus

W rodku wszechwiata, niczym krl W wiecie idei. Jak pisze Kopernik: W porodku Wszystkich [planet] rozsiado si soce. Kt bowiem W tej
najwspanialszej wityni potrafiby t pochodni umieci W innem a stosowniejszem miejscu, jak W tem, skd Wszystko razem mogoby owietla? bo te i trafnie zowi j latarni wiata, inni jego dusz, a inni rzdc3. Warto take zwrci uwag, e Kopernik We wstpie do swego dziea De revolutionbus powouje si na VII ksig Prawl. Znaczenie platonizmu W tym okresie, mimo tych kilku przykadw, jest jednak marginalne. Gwne polskie centrum naukowe, jakim bya Akademia

Novicampianus), Andrzej Recepta Gostyski (Recepta Andreas de Cracovia

seu Gosty), Jan z Trzciany (Arundinensis) cytuj Platona W swych pismach i przemwieniach.

Trzeba jednak zaznaczy, e W porwnaniu z filozofi Arystotelesa

platonizm nie odegra wikszej roli. Co Wicej, nawet Wrd humanistw

Krakowska bronio si przed platonizmem, zdecydowanie trwajc przy studium arystotelizmu. W Akademii istniao wprawdzie lectorium Platonis, ale a do
roku 1590 nie pojawia si jego imi. W XV wieku dominuj wpywy arystotelizmu, burydanizmu i nominalizmu. Platonizm - jeli by poznawany

odezway si gosy przeciwne wprowadzeniu Platona do studium. W roku

1551 ukazaa si praca arystotelika Mariciusa z Pilzna (Szymon Maricius) De scholis seu academiis libri duo, pierwszy tekst W literaturze polskiej powicony zagadnieniu szkolnictwa. W traktacie tym wiele myli zdradza

- to tylko porednio, np. przez lektur Etyki nikomachejskiej czy Etyki eudemejskiej Arystotelesa, W ktrych Stagiryta polemizuje z koncepcjami
Platona i innych filozofw. Dlatego W tym wczesnym okresie dziaania

pochodzenie platoskie, a sympatie proplatoskie potwierdzaj liczne ustpy zaczerpnite z dialogw Platona. Jednak ten sam autor stwierdza zdecydowanie, ze ,,p1sma Platona nie nadaj si do studium potocznego W uniwer

Akademii odnale mona jedynie drobne lady zainteresowania platonizmem lub wpywu myli platoskiej. Jak zwrci uwag Birkenmajer, Wykad Jakuba z Gostynina (1450-1506) nie by powicony Albertowi Wielkiemu, ale
platoskiemu Timajosowis. Ponadto pewne elementy neoplatoskie dostrzec mona w komentarzu do Liber de causis oraz W komentarzach do Fizyki i Metafizyki Arystotelesa.

sytecie8. Wydaje si wszake, e sam Maricius znajdowa si pod silnym

Ft
st F'

wpywem Platona. R Platon jako polityk interesowa Andrzeja F rycza Modrzewskiego. W De

epublzka emendanda (1559) korzysta on wprawdzie gwnie z Polityki

Dopiero W 1590 roku magister Stanisaw Bartholanus komentuje Timajosa.

Ten sam dialog czyta i objania na Wydziale Artium Uniwersytetu JagielloA

.'

Arystotelesa, jednak domaga si upastwowienia wychowania W duchu Platona 1 uznania go. za naczelne zadanie pastwa. Rzdzcy powinni by filozofami, f vtlllln si stac podstaw wszystkich zalet czowieka. Z Platona cze-rpali
Orzechowski j Inni. pisarzel polityczni XVI rwieku, mianowicie .Stamsaw

skiego W 1593 r. Adam Burski. Burski - powoany W 1597 r. na katedr lozofii moralnej W Akademii Zamoyskiej - Wykada tam etyk i polityk Platonal. Traktat Burskiego z roku 1604 Dialectica Ciceronis... dotyczy
3 In medio vero omnium residet sol... Ita profecto tamquam in solio regali Sol residens
circumagentem gubernat astrorum farniliam (Lib. 1, cap. 10). Cyt. za: T. Sinko, Literatura grecka, t. I, cz. 2, Krakw 1932, s. 671. ' Odnonie do zwizku Kopernika z Platonem por. E. Goldbeck, Weltbild und Physik, [Wt] Vom Altertum zu Gegenwart, Leipzig 1921, s. 299. 5 Por. I. Dmbska, Dwa studia o Platonie, Wrocaw 1972, s. 55. 6 Por. W. Seko, Jakub z Gostynina ijego komentarz do Liber de causis, Studia MedieWistycZ1'1<'3= t. 2, 1961, i idem, Charakterystyka albertynizmu na Uniwersytecie Krakowskim, [WI] Z dziejw filozofii na Uniwersytecie Krakowskim w XV w., Krakw 1965. 7 Por. D. Facca, Humanizm i filozofia w nauczaniu Adama Burskiego, Warszawa 2000.

JMAvs; '+-

(1566 W Quzncunx ( 564) 1 Lukasz Gornicki W Dworzanmze polskim U ). Orzechowski przede wszystkim opiera si na Arystotelesie. Grnicki W plsmach politycznych siga do platoskiego Pastwa. wideffllfl CI Kazimierza ilro S
P dk

Ipwnej mierze sprzyjaa recepcji Platona. Jego Wpywy _ Wrlle jest sladow Platona W- tworczosci Macieja
01'y interesowa si teori poezji I estetyk.

resla on znaczenie alegorycznych tresci W poezji oraz wskazywa na ich

1@WS_1@80

0 Ccnosc W dialogach platonskich. Zna platonsk koncepcj poezji jako boskiego szau.
Cyt. Meander, za: I. Dmbska, w roda wts 'ku untwersy ' zeck' ' Renesans, 1947, nrEcha 4__5,platoskie S- 187. im w Po 1sce w okresie

60

Filozoa polska

Z. Nerczuk, Obecno Filozofii Platona W P0150??

61

Platonem zajmowano si take W powstaym W 1558 roku gimnazjum W Gdasku. Czytano tam jego dziea W oryginale i W przekadzie Ficina, o czym wiadcz powstajce W XVII wieku dysertacje i dysputy nawizujce i korzystajce z dzie Platona. Podobny charakter miao gimnazjum W Toruniu, W ktrym rwnie czytywano Platona. W 1611 roku pierwszy raz drukuje si W Dobromilu wyjtki z pism Platona W przekadzie Andrzeja Maczurskiego W zbiorze zatytuowanym O przyjaniach i przyjaciolach. Pierwszy tekst

si z rzadka odwoania do Platona. Pisarzom pozytywizmu by Platon raczej

Obcy. Bolesaw Limanowski interesowa si jego teori pastwa, a Maria Konopnicka stylizowaa go na pozytywist. Jego wpywy wida natomiast W literaturze Modej Polski - w dramacie Jerzego Zuawskiego Eros i Psyche, W opowieci Lucjana Rydla Eros i Afrodyte. Stanisaw Wyspiaski W Danielu

(1893) i W Wyzwoleniu ustami swych bohaterw wypdza precz poezj i poetw.

Bardzo wane s echa platoskie W twrczoci Leopolda Staffa, a take

oryginalny ukae si dopiero pod koniec XVIII Wieku.

Obecno Platona ujawnia si take W polskim pimiennictwie niefilozocz-

W powieciach Hanny Malewskiej (Wiosna grecka, 1933). U Zbigniewa Herberta

znajomo Platona dostrzec mona np. W lozoficznym dramacie Jaskinia filozofw.

nym. Znajomo jego dzie zdradzaj niektre utwory Jana Kochanowskiego,

na ktrego najwikszy Wpyw wywar Fajdros oraz Uczta. We Wzorze pa zamonych i W prozaicznym dialogu Wrki (ok. 1564) Kochanowski powouje

si na zdanie Platona o poprawie pastwa za pomoc muzyki i wspomina

o wypdzeniu poetw. Echa teorii idei W ironicznej fonnie odzywaj si

W poemacie o Brodzie. W okresie baroku i owiecenia pewne aluzje do Platona pojawiaj si W poezji Spa-Szarzyskiego, Trembeckiego i Krasickiego. W roku
1802 ukazay si Rozmowy Platona z uczniami swoimi Karpiskiego, bdce owocem studiw filozoficznych i zawierajce midzy innymi myli zaczerpnite

O zdecydowanym wzrocie zainteresowania Platonem moemy mwi dopiero W odniesieniu do XIX i XX wieku. Podkreli tu naley rol Uniwersytetu Wileskiego, ktry W latach kuratorii ks. Adama Czartoryskiego sta si orodkiem bada filologicznych i filozoficznych. Myl platonsk zajmowa si G. D. Grodek - profesor filologii klasycznej W Wilnie.
Do najwybitniejszych polskich badaczy Platona na przeomie XIX i XX

wieku naley trzech filozofw: Wincenty Lutosawski, ks. Stefan Pawlicki

i Wadysaw Witwicki. Wincenty Lutosawski W swych rozwaaniach lozocznych, podobnie

z Platona. Jzef Ossoliski pisze Rozmow midzy Platonem a Ezopem. Jednak podkreli trzeba, e Platon nie by filozofem bliskim pisarzom owiecenia. Prawdziwie oczarowuje on dopiero romantykw, wywierajc wielki Wpyw przede wszystkim na Juliusza SoWackiego9, u ktrego nawizania do Platona
pojawiaj si W Podry na Wschd, W Horsztyskim, Beniowskim i Krlu Duchu. Wyrane odwoania do Platona Wida take W traktatach mistycznych, jak Kazania na dzie Wniebowstpienia czy List do Rembowskiego. Wskazuj

jak Platon, interesuje si zagadnieniem duszy i niemiertelnoci. Podstaw jego filozoficznych zapatrywa s platoskie teorie metempsychozy i preegzystencji. Zgodnie z mistykami romantycznymi, za ktrych ucznia si

uwaa, odrzuca jednak platoski totalizm oraz idealizm. Gwn myl Lutosawskiego jest przekonanie, e pny Platon zrezygnowa ze stanowiska
idealistycznego na rzecz spirytualistycznej metafizyki. Due znaczenie maj

one na lektur takich platoskich dialogw, jak Uczta, Fajdros, Fedon, Pastwo,
Timajos. Rzadsze s reminiscencje platoskie u Mickiewicza. Wpywy Platona u tego poety s ponadto rozproszone i do odlege. W monologu Dziewicy i Modzieca z pierwszej czci Dziadw spotykamy platoskiej proweniencji

prace W. Lutosawskiego dotyczce chronologii dialogw: O logice Platona

(1891 /1892) i O trzech pierwszych tetralogiach Platona (1896), W ktrych

Uywa kryteriw treciowych. W roku 1896 Lutosawski, wygaszajc odczyt W Krakowie, przedstawia now metod, ktr nazywa ,,stylometri. Syntez
YCh jego studiw jest praca The origin and growth of Plato's Logic with an account of Plato's style and of the chronology of his writings (1897, 2 wyd.

pojcie mioci jako dwu poszukujcych si dusz. Znacznie bliszy jest Platon twrczoci Norwida, W ktrej odzwierciedla si gruntowne klasyczne wyksztacenie autora. Znaczenie postaci Sokratesa ukazuj synne sowa: Co ty Atenom
zrobi Sokratesie... Platonowi kae Norwid dyskutowa z Archytasem W wierszu Plato i Archita (W epilogu utworu Niewola). Wiele nawiza platoskich zawieraj take Promethidion i Assuntam. Zainteresowania filozoficzne Zygmunta Krasiskiego s blisze mylicielom pokantowskim, jednak i u niego pojawiaj
i..i..1---xi'

1905), ktra zapewnia mu trwae miejsce W historii bada nad Platonem. Studia nad Platonem prowadzi take grono uczniw Lutosawskiego - na Przykad B. Woyczyski pisze rozpraw doktorsk zatytuowan 0 rozwoju
P0gldu Platona na dusze.
3 Por. J. Kleiner, Zygmunt Krasiski, Dzieje myli. Lww 1912, t. 1, S. 145 n., t. 2, s. 101 n. U Por. T. Sinko, Antyk Wyspiaskiego, Krakw 1916. H Por. W. Madyda, Jldotywy antyczne w poezji L. Staffa, Wrocaw 1962. W. Jaworski, O Wincentego Lutoslawskiego interpretacji platonizmu, Studia Filozoficzne,

9 Na temat wpyww Platona na Sowackiego por. studium T. Sinki, Hellenizm Sowackiego, Warszawa 1909, szczeglnie rozdzia pt. Platonizm Sowackiego (s. 181 188). 1 Por. studium Z. Szmydtowej, Platon w twrczoci Norwida, [wz] Prace historyczne ku czci Ignacego Chrzanowskiego, 1936.

1976, nr 5, S. 13'/-145.
15 B. Woyczyski, O rozwoju pgldu Platona na dusze, Toru 2000.

62

Filozofia POSCG

Z. Nerczuk, Obecno Filozofii Platona W Polsce

63

Ksidz Stefan Pawlicki polemizuje z wynikami stylometrii Lutosawskiego.

Gwnym przedmiotem sporu jest umiejscowienie dialogu Fajdros, uwaanego przez Pawlickiego za dzieo modziecze. Pawlicki interesuje si przede wszystkim elementem reformatorskim W twrczoci Platona. Powica Platonowi prawie cay drugi tom Historii filozofii greckiej, jednak jego dzieo nie zostaje dokoczone z powodu inierci autora. Ju W wieku XIX i na pocztku wieku XX pojawi si cay szereg tumacze

Po roku 1945 kontynuowane s badania nad Platonein. Ostatnie pwiecze przynosi cay szereg opracowa powiconych rnym aspektem platoskiej myli. Jest wrd nich monografia, s prace omawiajce wybrane wtki lozofii Platona, a take artykuy zajmujce si Platonein i krtkie omwienia zawarte
W maavn

W rozprawach dotyczcych szerszej problematyki. Mimo do duego zainteresowania Platonein zaskakujcym faktem jest to,
ze po roku 1945 ukazao si tylko jedno opracowanie napisane przez polskiego autora stawiajce sobie zadanie omwienia caoci myli platoskiej. Jest to popularna praca K. Leniaka (l968)22, W sposb syntetyczny przedstawiajca dzieo i ycie oraz podstawowe elementy systemu platoskiego. Dowodzi to

'

1.:

Platona dokonanych przez Kozowskiego, Bronikowskiego, Ksinowskiego,

Siedleckiego, widerskiego, Jezienieckiego, Biel, Okoowa i Lisieckiego. Now epok W tej dziedzinie otworzy Wadysaw Witwicki, ktry odegra

niewtpliwie najwiksz rol jako propagator dzie Platona. Nie tylko przetumaczy on prawie wszystkie teksty greckiego lozofa, ale stworzy prawdziwe

raczej zmierzchu idei wielkich monograi, ktre przynajmniej W odniesieniu do

tak wanych postaci jak Platon wymagaj nie tylko wielkiej pracy, ale i odwagi.

kreacje literackie, W ktrych postacie dialogw, a zwaszcza Sokrates, mwi wasnym, dopasowanyin do ich osobowoci stylem. Du warto maj
rwnie napisane przez Witwickiego komentarze do dialogw, opisujce

Badacze koncentruj si Wic raczej na prezentacji poszczeglnych aspektw

myli platoskiej. Szersze omwienia caociowe znajdujemy natomiast W pracach A. Krokiewicza (1971), S. Swieawskiego (2000), J. Legowicza (1973) czy

wydarzenia W sposb barwny i z silnie zaznaczonym rysem psychologicznyin.

Spord innych badaczy zainteresowanych filozofi Platona wspomnie mona o T. Malinowskim, T. Since2, A. Zieleczyku, W. Tatarkiewiczu22,

I. Dmbskiej (1972).
Ten brak studiw syntetycznych kompensuj niewtpliwie opracowania powicone poszczeglnym aspektom myli platoskiej. Ich spektrum tematyczne

M. Auerbachu22, Z. J ordanie24, A. towskim.

_mm-

jest bardzo szerokie, odpowiadajc ogromnemu polu zainteresowa samego Platona. Trudno jest Wic systematyzowa je W jaki kategoryczny sposb. Niejednokrotnie opracowania podejmuj bowiem cay szereg przeplatajcych
si kwestii lub te omawiaj zagadnienia z pewnej perspektywy, np. wspcze-

2 Por. C. Gombik, Zadania hilstoriifilozofii w ocenie i badaniach Stefana Pawlickiego, Studia Filozoficzne, 1972, nr 11-12, s. 81-95. 12 F. Kozowski, Dziea Platona, 1845; A. Bronikowski, Dziea Platona, 1858- 1871; A. Maszewski, Apologia, 1885; Ksinowski - Fileb, 1888; S. Siedlecki - Gorgiasz, Laches, Apologia, Kriton, Protagoras, Eutyfron, P. widerski - Menon, 1888; A. K. Jezierski - Eutyfron, 1890; J. Biela - Biesiada, 1899; S. Okow - Fedon, Sympozjon, 1907i 1909. W. Witwicki przeoy

snego przyrodoznawstwa, hermeneutyki itd.

Sprawy zwizane z yciorysem i osob Platona przedstawiaj W. Lutosawski (1946), M. Plezia (1947), K. Pawowski (1991) i A. Pawlak (1999). Due

prawie wszystkie dialogi. St. Lisiecki przeoy Rzeczpospolit, 1929. Omwienia polskich przekadw
zob.: W. M. Kozowski, Kilka uwag o naszych przekladach Platona, Przegld Filozolicziiy, R. XII, 1909, s. 31 - 36; J. Rybkowska, Opolskich przekladach ,,Uczty i Fedona, Meander, t. 3 -4, 1996, s. 163 - 169.

zainteresowanie wzbudzaj zagadnienia etyczne u Platona. Omawiaj je W swych pracach J. Gajda-Krynicka (1993), wskazujc na etyk jako punkt wyjcia dla
teorii idei, M. Przecki (1985; 1988), W. Galewicz (1998; 1999), J. Sowa (1990).

22 Na temat stylu tumacze i wizji Sokratesa, jak przedstawia W. Witwicki, por. J. Domaski, Platon Witwickiego. Uwagi o przekadzie, Studia Filozoficzne, 1984, nr 10, s. 3- 10; T. Rzepa, Czy
Wadysaw Witwicki utosamial si z Sokratesem?, Studia Filozoficzne, 1988, nr 8, s. 115- 130.

Komentowany jest platoski projekt polityczny oraz koncepcje wychowania, 0 CZ)/In pisz W. Witwicki (1947), M. J zefowicz (1969), W. Wrblewski (1964;
1969; 1972; 1974; 1987; 1988), D. Deinbiska (1984), R. Legutko (1990; 1992),

29 T. Malinowski, O mitach Platoskich, Sprawozdania Gimnazjum W Wadowicach, 1878 - 1979.

22 T. Sinko, Sententiae Platonicae de philosophis regnantibus quae fuerint fata, Progr. Gimn., Podgrze 1904; idem, Literatura grecka, t. I, cz. 2, Krakw 1932, s. 594-674. 21 A. Zieleczyk, O mioci platoskiej, Sfinks, 1909.

A. Laks (1999). Zagadnienia z zakresu teorii idei oraz ontologii i dialektyki

l30ruSzaj prace D. Dembiskiej-Siury (1976; 1980; 1995), S. Blandziego (1983;

22 W. Tatarkiewicz, Spr o Platona, Przegld Filozoficzny, t. 14, 1911, s. 346-358. 22 M. Auerbach, Platon a matematyka grecka, Kwartalnik Klasyczny, t. V1, 1932, s. 45- 56.
2"' Z. Jordan, Platon odkrywc metody aksjomatycznej, Przegld Filozoficzny, 1936, nr 39, s. 401 -403; idem, Platon odkrywc metody aksjomatycznej, Przegld Filozoficzny, 1937, nr 40, s. 57-67; idem, 0 matematycznych podstawach systemu Platona. Z historii racjonalizmu, Pozna

W. stfzewskigo (1992), P. Boiiucia (1984), J. sziiiiskiej (1998), P. KucharSkiego (1951; 1959; 1963; 1969), R. Porawskiego (1980; 1982). Wraz z propozycj SZ1<0y tybiskiej pojawiaj si rwnie prace omawiajce tzw. now interpretacj Of212 problematyk nauki niepisanej. Zaliczy tu mona przede wszystkiin teksty M. Wesoego (1984; 1984; 1983; 1983), ksik Platon. Nowa interpretacja
2 Daty podawane W nawiasie od syal (10 P0Zycji zawartej W zamieszczonej poniej bibliografii.

1992). M. Pfzeickiego (1979; 1981; 1987), B. Dembiskiego (1997),

i937,s.328.

22 A towski, Myli oraz zagadnienia w Platoskim Fedonie, Dr0g'=1= 1927, nr 8-10, s. 112- 146; idem, O Parmenidesie Platona, Przegld Filozoficzny, 1927 Z- 1, S- 1-27; idem, Kantius Platonicus, Przegld Filozoficzny, 1924, z. 3-4, s. 146- 157.

64

Filozo Pohka

Z_ Nerczuk, Obecno filozofii Platona W Polsce

65

zredagowan przez A. Kijewsk i E. I. Zieliskiego (1993), ponadto artykuy K. Dowgiay (1996; 1997). Kwestie jzykoznawcze, epistemologiczne i semiotyczne podejmuj Z. Danek (1990; 1990; 1992; 1995; 2000), A. Gawroski (1984), E. Wolicka (1986; 1986; 1989; 1994), I. Dmbska (1979; 1984), P. Kucharski (1949; 1965). Badaniom sfery religijnej i mistycznej oraz zwizanego z ni problemu mitw i ich interpretacji powicone s prace Z. Czarneckiego (1964; 1965; 1968), I. Dmbskiej (1948), M. Przeckiego (1990), E. Wolickiej (1986; 1989; 1994), P. Kucharskiego (1954), R. Legutki

Prace powicone Platonowi wydane po 1945 roku'

Blgndzi S., Henologia. Meontoogia. Dialektyka, Warszawa 1992. Bjandzi S., O moliwoci koherentnej rekonstrukcji ontologii Platona, Studia Filozoficzne, 1983, nr 9, s. 163--174. Blandzi S., Platoriski projekt filozofii pierwszej, Warszawa 2002, S. 389. Bjandzi S., rda ejdetyki Platona, Przegld Filozoficzny. Nowa Seria, t. VI, 1997, nr 3, s. 23-40. Botu P., Parmenides jako wprowadzenie do Platoskiej dialektyki, Studia Filozocziie, 1984, nr 10, s. 21-36. Borgosz J., Filozoficzna koncepcja wojen i rewolucji u Platona i Arystotelesa, Biul. WAP, 1959. Brach-Czaina J., Sofa [0 Uczcie Platona], [w:] Estetyka pragnie, red. J. Brach-Czaina, Lublin 1988. Burda A., Platoriska koncepcja pastwa, Przegld Tygodniowy, 1983, nr 49, s. 3, 14. Ciszewski M., Kardynaa Bessariona interpretacja filozofii Platona i Arystotelesa, Lublin 1990. Czarnawska M., Dwa podejcia do Platona, Przegld Filozoficzny. Nowa Seria, t. VI, 1997, nr 3,8. 95-105. Czarnawska M., O uwarunkowaniach Arystotelesa interpretacji teorii idei, Studia Filozoficzne, 1984, nr 4, s. 43-56. Czarnawska M., Platoska teoria idei w interpretacjilozofii marburskiej, Biaystok 1988. Czarnawska M., Rozwj myli greckiejjako droga ku Platoskiej Idei, Studia Filozoficzne, 1984, nr 10, s. 53-62. Czarnecki Z., Filozoficzna religia Platona a religia w jego utopiach, Euhemer, 1965, z. 1, s. 23-40. Czarnecki Z., Religia i spoeczestwo w pogldach Platona, Warszawa 1968. Czarnecki Z., Spoeczny rodowd eschatologii Platona, Euhemer, 1964, z. 1, s. 17-30. Danek Z., Bezcelowo wysiku poznawczego. Platon wobec paradoksu, Collectanea Philologica, t. III, 1999. Danek Z., Jest jaka suszno sowa. O Platoskim dialogu ,,Kratylos, d 1995. Danek Z., Myl - sowa nie wypowiedziane. Platon. ,,Theajtet. ,,Sofista. Fileb,

(1997). Zagadnienie sztuki W koncepcji Platona podja H. Puszko-Mi (1980).

Natomiast problemy zwizane z platosk wizj retoryki z perspektywy polemiki z sofistami omawia K. Tuszyska-Maciejewska (1996). Polemikom Platona z sofistaini i sokratykami powicone s W pewnej mierze opracowania K. Tuszyskiej-Maciejewskiej (1987; 1998), dyskusji midzy Platonein a sofistami czy sokratykami - studia A. Krokiewicza (1952). Problem interpretacji Platona W szkole marburskiej omawia M. Czarnawska (1988), a o Platonie z perspektywy wspczesnego przyrodoznawstwa pisz W. Krajewski (1988), J. yciski (1987). Obecno platonizmu W Polsce i recepcj Platona przedstawia W swych pracach I. Dmbska (1947; 1948; 1972). Lata powojenne przyniosy take szereg nowych ttunacze dialogw platoskich. Do grona tumaczy Platona doczyli M. Maykowska (Prawa),

L. Regner (dialogi pseudo-platoskie, Protagoras, Faidros), P. Siwek (Gorgias,

Meno, Timajos, Kritias), R. Legutko (Fedon, Eutyfron), K. Tuszyska-M aciejewska (Meneksenos), W. Stefaski (Kratylos), E. Zwolski (Phileb, Biesiada, Phaidros).

Podsumowujc, obecno Platona W Polsce siga ju ponad p tysiclecia. Chocia rnie okrela mona si wpywu Platona i zainteresowanie jego twrczoci W rnych okresach, to jednak nie ulega Wtpliwoci, e jego dzieo niezmiennie inspiruje i intryguje coraz to nowe pokolenia.

Studia Filozoczne, 1990, nr 4, s. 163-176.

Danek Z., Myl, wic nie wiem.' prba interpretacji platoskiego dialogu Teajtet, d 2000. Danek Z., O pewnym bdzie Platona, Meander, 1990, nr 4-6, s. 149- 164. Danek Z., Platon o spostrzeganiu zmysowym, Meander, 1992, nr 9-10, s. 469-488.

Dmbska I., Dwa studia o Platonie, Wrocaw 1972.

Dmbska I., Echa platoskie w rodowisku uniwersyteckim w Polsce w okresie Renesansu, Meander, 1947, nr 4-5, s. 185- 190.
"""'-----_-___

ko

Naley zaznaczy, e ponisza bibliografia jest Wynikiem poszukiwa z pewnoci dalekim od

Plallpletnosci. Zostaje ona zanueszczona, poniewaz moze stanowi pewn pomoc W badaniach nad Onem i W uzyskaniu orientacji W pracach powiconych filozofowi W Polsce po roku 1945. A_U10T bardzo prosi o wyrozumiao tych badaczy, ktrych teksty dotyczce Platona zostay
mfwiadomie pominite. W bibliografii nie uwzgldnia si take recenzji prac o tematyce zwizanej

Z Platonem. Autor pragnie serdecznie podzikowa prof. D. Dembiskiej-Siury, prof. J. Gajdzl-Krynickiej, dr D. Zygrnuntowicz oraz dr A. Pacewiczowi za cenne uzupenienia.

Z. Nerczuk, Obecno filozofii Platona w Polsce

67

66

Filozofia polska
1

Dmbska I., Mity platoskie, Meander, 1948, nr 9, s. 427-437. Dmbska I., Platon w Polsce, Sprawozdanie z Posiedze PAU, 1948, nr 7. Dmbska I., Wprowadzenie do staroytnej semiotyki greckiej. Studia i teksty, Wrocaw 1984. Dmbska I., Teog i wsu w filozofii Platona, Roczniki Filozoczne, t. XXVII, 1979, z. 1, s. 121--133. Dmbska I., Z genealogii ideaw yciowych: Platoski idea filozofa, Meander, 1949, nr 7, s. 325-334. Denibiska D., Platon o wychowaniu, Meander, 1984, nr 9-10, s. 393-405. Deinbiska-Siury D., Od Ksenofanesa do Plotyna, Studia Filozoficzne, 1976, nr 12, s. 79-91. Deinbiska-Siury D., Pomidzy Platonem a Plotynem, czyli o praneoplatonizmie, Studia Filozoczne, 1980, nr 9, s. 87-98. Deinbiska-Siury D., Wok platoskiego Parmenidesa, Meander, 1980, nr 9, s. 365-372. Dembiski B., Teoria idei: ewolucja myli Platoskiej, Katowice 1999. Dobosz A., Dlaczego Parmenides utosami Byt i mylenie, a Platon stworzy koncepcj wiata idei?, [w:] Kulturowe konteksty idei filozoficznych, red. A. Paubicka, Pozna 1997, s. 109-129. Domaski J., Platon Witwickiego. Uwagi o przekadzie, Studia Filozoczne, 1984, nr 10, s. 3-10. Dowgiao K., Wiedza ezoteryczna Platona zawarta w dialogu Timajos, Warszawa 1996. Dowgiao K., Wiedza ezoteryczna Platona zawarta w dialogu Timajos, Roczniki Filozoficzne, 1997, nr 3, s. 283-287. Gajda J., Midzy pierwszym a drugim eglowaniem. Rola przedplatonskiej fizyki w Platonskich dowodach na niemiertelno duszy, [w:] W krgu lozofii klasycznej,

Kleszcz L., Filozofia i utopia. Platon, Biblia, Nietzsche, Wrocaw 1997. Kgdrbski J., Platon i problem niewolnictwa, Zeszyty Naukowe dzkie, 1962. Krajewski W., Jeszcze o platonizmie imaterializmie w fizyce, Studia Filozoczne, 1990, nr 4, s. 269-278. Krajewski W., Platonizm czy jednak materializm?, Studia Filozoficzne, 1988,

nr ll, s. 3-14.
|!

'

.. _~~- _

2
if

t
1. Y1

\\`

il
4-,~

`..

.1 f.

Krawczuk A., Pan i jego filozof. Rzecz o Platonie, Warszawa 1970. Kfokiewicz A., Walka Platona z mniejszymi sokratykami, Meander, 1952, nr 1, s. 31 -42. Krokiewicz A., Zarys filozofii greckiej, Warszawa 1971. Kucharski P., fhilebe et les Elements harmoniques d '/lristoxene, Revue Philosophique, 95 . Kucharski P., Aspects de la speculation platonicienne, 1971. Kucharski P., La conception de l'art de la mesure dans le Politique, Bull. d. lAss. Bud, 1960. Kucharski PH La musique et la conception du rel dans le Philbe, Revue Philosop ique, 1951. Kucharski P., La thorie des ides selon le Phdon se maintient-elle dans les derniers dialogues, Revue Philosophique, 1969. Kucharski P., L'affinit entre les ides et l 'me d'apres Phedon, Archives de Philosophie, 1963. Kucharski P., Les chemins du savoir dans les derniers dialogues de Platon, Paris 1949. Kucharski P., Les principes de Pythagoriciens et la dyade de Platon, Archives de

, 5' -' R-

Philosophie, 1959.
Kucharski P., Observations sur le mythe des Lois, Bull. de LAss. Bud, 1954. Kucharski P., Sur 1 'evolution des mthodes du savoir dans la philosophie de Platon, Revue Philosophique, 1965. Kutris J., Pogldy pedagogiczne Platona w Pastwie i Prawach, Kwartalnik Pedagogiczny, t. 4, 1957. Laks A., Prawodawcza utopia Platona, Meander, 1999, nr 5, S. 399-411. Legowicz J., Historia lozofii staroytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1973. gowicz J., Problem liczbyjako pojcia-miary w jzyku u Platona, Studia Filozoficzne, 1975, nr 9, s. 15-25. Legutko R., Anamneza w Platoskim ,,Fedonte.' prba interpretacji, Kwartalnik Filozoficzny, t. XXV, 1997, z. 4, s. 29-55. Legutko R., Krytyka demokracji w filozofii politycznej Platona, Krakw 1990.

:ji
V.

.~

red. B. Dembiski, Katowice 2000.

Gajda J., Platoriska droga do idei. Aksjologiczny rodowd platoskiej ontologii, Wrocaw 1993. Galewicz W., Leontios i trupy. O Platoskiej etyce godnoci, Kwartalnik Filozoficzny, t. XXVI, 1998, z. 2, s. 47-69. Galewicz W., Mylowy eksperyment w Platoskim ,,Filebie, [w:] Logika & filozofia logiczna. FLFL 1996 -1998, red. J. Perzanowski i A. Pietruszczak, Toru 2000. Galewicz W., Platon o przyjemnociach ycia tchrzliwego, Kwartalnik Filozoficzny, t. XXVII, 1999, z. 1, s. 83-98. Galewicz W., Sokrates i Kirke, Krakw 2000, s. 225. Gawroski A., Dlaczego Platon wykluczy poetw z ,,Paristwa?, [w:] idem, Dlaczego Platon wykluczy poetw z ,,Paristwa?, Warszawa 1984, s. 39-64. Grajkowska W., Czowiek - wsptwrczy element wszechwiata, Studia Filozoficzne, 1984, nr 10 (227), s. 37-51. Grajkowska W., Twrcza rola mioci, Meander, 1985, nr 1-2, s. 9- 19. Harwas E., O pedagogice Platona jako przeciwstawieniu materialistycznej teorii wychowania, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Poznaskiego, t. 50, Pozna 1964. J aska J., wiaty moliwe jako uprawomocnienie filozofowania. Platon, Wroclaw 2000. J zefowicz M., Elementy ustrojw: lacedemoskiego i ateriskiego w idealnym Pastwie Platona, Meander, t. 24, 1969, s. 452-460. Kaczmarkowski M., Z Platonem u kolebki mowy ludzkiej, F ilornata 1965 . Kasia A., Platona idea wolnoci ascetycznej, [w:] Antynomie wolnoci, Warslw 1966.
I
.'

-.I
1

i "|

i |

Legutko R., Pastwo Platona, Przegld Filozoficzny. Nowa Seria I, 1992, nr 1,

I .

s. 161 - 175.

,.

Iiguiko R., spr 0 Plazma, znak, 1989, nr 408, S. se-67. LCUKO R., Trtumft klska stzrazem, znak, . Xxxix, 1987, nr 386, S. 67-73.
Lsniian B., Mio platoska, [w:] Szkice literackie, Warszawa 1959.
LCSI11ak K., Platon, Warszawa 1968 (II wydanie Warszawa 1993). U0awsk1 W., Testament Platona i ostatnia faza jego twrczoci, Spraw. PAU, t. 47, 946, nr 1, s. 2-4. Lutosawski W., Testament Platona, Tygodnik Warszawski, 1946. aplki K., Eros' jako dynamis duszy W Biesiadzie i ,,Fajdrosie Platona, Przegld

1
t

M
1

Filozoczno-Literacki, Uniwersytet Warszawski. Instytut Filozofii, t. 1, 2002.

aflszewski W., Racjonalizm platoski a cantorowski pewnik abstrakcji, Studia Filozoficzne, 1983, nr 5-6, s. 103-113.

68

rttza Polska

Z_ Nerczuk, Obecno filozofii Platona w Polsce

69

Markowski M. P., Pragnienie obecnoci: filozofie reprezentacji od Platona do Kartezjusza, Gdask 1999. Maykowska M., Kompozycja Praw Platona, Meander, 1950, nr 3-4, s. 140- 156. Maykowska M., Quaestiones platonicae selectae, Varsoviae 1949. Nerczuk Z., Gorgiasz a Platon. Przyczynek do historii empiryzmu, Ruch Filozoficzny, t. LIV, 1997, nr 3, s. 405-409. Nerczuk Z., Platoska krytyka estetyki Gorgiasza w dialogu Gorgiasz, Sztuka i Filozofia, 1997, nr 13, s. 112-122. Nerczuk Z., Platoski projekt prawdziwej retoryki w dialogu Gorgiasz, Toruski Przeglad Filozoczny, 2000, nr 3/4, s. 115- 124. Nerczuk Z., Sztuka a prawda. Problem sztuki w dyskusji midzy Gorgiaszem a Platonem,

Monografie FNP. Seria Humanistyczna, Wrocaw 2002, s. 192.

Nerczuk Z., Txvn a uncipia. Epistemologiczny wtek platoskiej polemiki z Gorgiaszem w dialogu ,,Gorgiasz, Studia Thorunensio-Classica. Tradycje antyczne w Polsce Phiocnej, Warszawa 2002, s. 183 -192. Niemirska-Pliszczyska J., Dialog Teajtet Platona jako dramat rodzenia, [w:] Z zagadnie kultury chrzecijaskiej, Lublin 1973.

Od Platona do wspczesnoci, zbir rozpraw, red. S. Sarnowski, G. A. Dominiak,

Bydgoszcz 1999. Olejarczyk A., Koncepcja dziea otwartego w semiotyce Umberta Eco jako podstawa propozycji nowej metody interpretacji pism Platona, [w:] Wkregu filozofii klasycznej, red. B. Dembiski, Katowice 2000. Owicimski S., Problematyka ekonomiczna pseudoplatoskiego dialogu ,,Eryksjasz, Wrocaw 1971. Paczkowski P., Jedno filozofii Platona, Rzeszw 1998, s. 148. Parandowski J., Dusza ze zota i kamie probierczy [na temat Gorgiasza Platona], Filomata, 1959. Pamiewski W., Szkice z dziejw myli utopijnej (od Platona do Zinowjewa), d 2000. Pawlak A., Przegld wiadectw staroytnych o yciu inauce Platona, Meander, 1999, nr 6, s. 501-520. Pawowski K., Filozofowa po platosku. O platoskiej metodzie uprawiania filozofii, Meander, 1993, nr 9-10, s. 415-426. Pawowski K., yciorys Platona i korzenie jego filozofii w De Platone et eius dogmate Apulejusza z Madaury, Meander, 1991, nr 1-2, s. 43-54. Platon. Nowa interpretacja, red. A. Kijewskai E. I. Zieliski, Lublin 1993.

pfzecki M., O platoskim ideale moralnym, Studia Filozoficzne, 1985, nr 8 -9, s. 19 - 31. Przecki M., On what there is not, Dialectics and Humanism, 1981, nr 4, s. 123- 129. przgcki M., Platlon o niewyraalnoci poznania filozoficznego, Przegld Filozoficzny. Nowa Seria, 992, nr 1, s. 65-79. _Przecki M., Rola mitu w argumentacji Platona, Studia Filozoficzne, 1990, nr 1, s. 3 - 18. Puszko-Mi H., Problem zmiennoci sztuki u Platona, Meander, 1980, nr 1 - 2, s. 27 - 43. Rybkowska J., O polskich przekadach ,,Uczty i Fedona, Meander, 1996, nr 3-4, s. 163-169. Sarnowska-Tenieriusz E., Przeszo poetyki.' od Platona do Giambattisty Vica, Warszawa 1995. Seko W., Pastwo Platona w wietle jego ,,Listw, Przegld Tomistyczny, 1983, nr 3, s. 5-18. Siemek M., Logosjako dialogos. Greckie rda intersubiektywnej racjonalnoci, Principia, t. XXVII-XXVIII, 2000, s. 75-98. Sinko T., De Apulei et Albini doctrinae Platonicae adumbratione, Rozpr. Wydz. Fil. PAN, 1949. Sinko T., De lineamentis Platonicis in Cebetis q. v. Tabula, Eos, 1951, nr 45, s. 3-31. Sinko T., W Gaju Akadema, Meander, 1947, nr 3, s. 169-174. Siwecki J., W sprawie klasyfikacji nauk u Platona i u Arystotelesa, [w:] Charisteria. Rozprawy filozoficzne zoone w darze W. Tatarkiewiczowi w 70 rocznice urodzin, Warszawa 1960, s. 239-250. Sowa J., Czy przyja jest cnota? (Philia i arete u Platona iArystotelesa), Meander, 1999, nr 2, s. 125-134. Sparty A., Dzieje filozofii staroytnoci chrzecijaskiej i redniowiecznej, Pozna 1992. Stanisawek J., Czy mieszkacy Platoskiej jaskini odkryj nierealno ogldanych przez siebie cieni, Studia Filozoficzne, 1989, nr 9, s. 97-108. Strewski W., Arcydialog Platona (Uczta), Znak, t. 4, 1963, nr 106, s. 371-400. Strewski W., Nad ostatnim dialogiem Platona, Znak, 1961, nr 88, s. 1443- 1452. Strewski W., Pytania o Arche, Res Facta, 1977, nr 8, s. 21-44. Strewski W., Wykady 0 Platonie, Krakw 1992. Strewski W., Z historii problematyki negacji, cz. I, Studia Mediewistyczne, 1967, nr 8,

s. 183-246, cz. II, Studia Mediewistyczne, 1968, nr 9, s. 117-213.

Strewski W., Z problematyki negacji, [w:] Szkice filozoficzne. Romanowi Ingardenowi

w darze, Warszawa-Krakw 1964, s. 85- 103.

Swieawski S., Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, Wrocaw 2000. Sylwestrzak A., Demokracja na tle systematyzacji ustrojw politycznych w myli Platona, Zeszyty Naukowe Wydziau Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdaskiego. Studia Prawnoustrojowe, nr 2, Gdask 1990 s. 175--186. Szuliska J., O roli platoskiego dialektyka, Przegld Filozocziiy. Nowa Seria, t. VII, mowski K., Platon, Znak, 1969, nr 181 - 182. kaf2Yk A., Motywy muzyczne w ,,Uczcie Platona, Meander, 1996, nr 9- 10, s. 465 -475. TUTOS L., Platoski aner - czowiek dorosy przedmiotem studiw, [w:] L. Turos, Andragogika oglna, Warszawa 1999. Tuszyska-Maciejewska K., Filozofia w retoryce Gorgiasza z Leontinoi, Pozna 1987. Tu52Yska-Maciejewska K., MBflfsenosjako platoska prba retoryczna, [w:] Retoryka antyczna i jej dziedzictwo, red. J. Axer, Warszawa 1996.

Platona poezja imdro, teksty wybra, prze. i skomentowa Z. Kubiak, Warszawa 1966.
Plezia M., Testament Platona i Arystotelesa, Meander, 1947, nr 4- 5, s. 215-224. Porawski R., Prba rekonstrukcji pierwszej ksigi traktatu Arystotelesa ,,O ideach, Eos, 1980, s. 77-94. Porawski R., Wok krytyki idealizmu akademickiego w ,,De ideis i ,,Metafizyce A/9 Arystotelesa, Eos, 1982, s. 49-60. Przecki M., O tym, czego nie ma (na marginesie Sofisty Platona), Studia

1998, nr 3, S. 159-174.

Filozocziie, 1979, nr 10, s. 13-21.

Przecki M., Argumentacja etyczna w ,,Gorgiaszu Platona, Studia Filozoczne, 1988, nr 1, s. 4-12. Przecki M., O paradoksach platoskiego Parmenidesa, Studia Filozoficzne, 1987, nr 6, s. 47-62. Przecki M., O platoskiej koncepcjifilozofii, Studia Filozoficzne, 1984, nr 10, s. ll - 19,

70

Filozofia polska

z_ Nerczuk, Obecno filozofii Platona w Polsce

71

Tuszyska-Maciejewska K., Interpretacja Platoskiej Obrony Sokratesa. Przyczynek do retoryki Platona, Synibolae Philologorum Posnaniensium, t. X, 1994, s. 41 - 50. Tuszyska-Maciejewska K., Platon a retoryka. Od krytyki do modelu, Pozna 1996.

Wolicka E., Obrazy s korzeniami myli, Znak, t. XXXVIII, 1986, nr 380 -- 381, s. 3 - 22. Wolicka E., Odyseja - Politeja. Szkic o homerycko-platoskim rodowodzie idei czlowieka-pielgt'zyma", Znak, 1992, nr 1, s. 14-33. Wolicka E., Symbolika i hermeneutyka. Kilka uwag o sztuce obrazowania i jej wykadni u Platona, [wz] Entre court et jardin, czyli pomidzy mecenasem i artyst. Ksiga ku czci prof. Andrzeja Ryszkiewicza, Roczniki Humanistyczne, t. 35, 1987, z. 4, s. 41-48. Wolniewicz B., Rzeczy i fakty. Wstp do pierwszej filozofii Wittgensteina [z fragmentem Platoskiego Teajteta w nowym przekadzie i z komentarzem Profesora Henryka E1zenberga], Warszawa 1968. Wrblewski W., Arystokratyzm Platona, Warszawa 1972. Wrblewski W., Der Aristophanische Sokrates und die Platonischen berlegungen iiber die Philosophen in ,,Theaitetos, Studia z Zakresu Antyku. Uniwersytet Mikoaja

Tuszyska-Maciejewska K., Gorgias Rhetorik und das Bild des Rhetors aus Leontinoi in
Platons ,,Gorgias, Eos, 1998, nr LXXVI, 8. 250-257. Tymieniecka A., L'/fnalyse de l'Idee et la Participation, [wt] For Roman Ingarden, Den

Haag 1959, s. 160-179.

Wachuka A., Dookoa sporu o postulat platoski w konstrukcjach geometrycznych, Filomata, 1967, nr ll. Wesoy M., Mimesis dramatyczna wedug Platona i Arystotelesa, Eos, 1996, nr LXXXIV, s. 203-215. Wesoy M., Platon i Arystoteles w ocenie Kanta, Przegld Filozoczny. Nowa Seria,
'z

t. VI, 1997, nr 3, s. 67-78.

Wesoy M., Platoska koncepcja harmonii w wietle dialogw i nauk niepisanych, [w:] Platon. Nowa interpretacja, red. A. Kijewska i E. I. Zieliski, Lublin 1993,

Kopernika. Rozprawy, Toru 1984, s. 139-153.

Wrblewski W., Die demokratische Auffasung der Arete-Begrijfes in Platons ,,Politeia, Studia Graeco-Latina, t. I, Toru 1988, s. 105-118.

s. 107-132.
Wesoy M., Pryncypia i typy ontologiczne. Wstp, testirnonia niezachowanej nauki Platona, Meander, 1984, nr 6, s. 281-292. Wesoy M., wiadectwa niespisanej nauki Platona (I). Traktat Arystotelesa o dobru,

Wrblewski W., Platon, ale jaki?, Studia Filozoficzne, 1970, nr 4/ 5, s. 201-214.

Wrblewski W., Spr 0 nowy idea wychowawczy na przeomie V i IV w. przed Chr.

w Atenach. Pomidzy ergon i logos, Collectanea Classica Thorunensia, t. IX, Toru

1987,8. 141-170. Wrblewski W., U rde idealizmu, Filomata, 1964, nr 179, s. 440-445.

Meander, 1984, nr 4, s. 169- 183.

Wesoy M., wiadectwa niespisanej nauki Platona (II). Pryncypia a typy ontologiczne,

Meander, 1984, nr 6, s. 281-292.

Wesoy M., wiadectwa niespisanej nauki Platona (III). Argumenty przeciwko pismu,
1

Wrblewski W., Utopijny charakter Pastwa Platona, Filomata, 1964, nr 182,

s. 114-124. Wrblewski W., Wychowawczy program Protagorasa, Filomata, 1980, nr 341, s. 85-91. Wrblewski W., Z problemu arete w ,,Politei Platoskiej, Ruch Filozoficzny, 1969,

Meander, 1988, nr 2, s. 79-93.

Wesoy M., wiadectwa niespisanej nauki Platona (IV). Odsyacze w dialogach do dialektyki Pryncypiw, Meander, 1988, nr 7-8, s. 287-306. Widomski J., Koncepcja powszechnikw w filozofii E. Husserla i jej stosunek do platoskiej koncepcji idei, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagielloskiego, Prace Historyczne, z. 89, Krakw 1989, s. 227-238. Widomski J., Ontologia liczby, Krakw 1996. Wilowski W., Staro, umieranie, mier i ycie po yciu w nauce pisanej a nowa interpretacja Platona, [w:] Tradycja i postp, red. B. Andrzejewski, Pozna 1997.
J
1
| |~

nr 2-3,s.152-153.
Wrblewski W., Ziel der Politik und Aufgaben des Politikers in Platos Staastskonzeption,

.l

Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitt Rostock, 1974, nr 23, s. 217-222.

Z .'11

Witwicki W., Platon jako pedagog, Warszawa 1947. Wolicka E., Czytajc - ze Strewskim - Platona, Kwartalnik Filozoficzny, t. 21, 1993,
s. 157-170. ' Wolicka E., Kim jeste filozofi? ( Wok fragmentw ksigi Vi VI Politei Platona), [w:] Warto bycia: Wadysawowi Strewskiemu w darze, red. D. Karowicz et al., Krakw-Warszawa 1993, s. 389-397. Wolicka E., Mimetyka i mitologia Platona.' u pocztkw hermeneutyki filozoficznej, Lublin 1994. Wolicka E., Mimetyka-noetyka- retoryka. Wkrgu Platoskiej wizji pocztkw jzyka

'z-.'-~=r'
2-. ^

1
I

1 1

Wyszomirski S., Die sokratisch-platonische Definition des Zieles und ihre Adaptation durch die postsokratischen philosophischen Schulen, Studia Graeco-Latina, t. II, red. W. Wrblewski, Toru 1991, s. 67-79. Zaborowski R., Rozumienie logos. Presokratycy - Platon, Przegld Filozoficzny. Nowa Seria, t. VII, 1997, nr 3, s. 89-113. Zdybicka Z. J., Partycypacja bytu, Lublin 1972. ZW0lSki E., Niepokj o Platona, [w:] Platon. Nowa interpretacja, red. A. Kijewska _ iE. I. Zieliski, Lublin 1993, s. 145-148. elazna J ., Zagadnienie za w systemie etycznym i metafizyce Platona, [w:] Z problematyki .teorii za, cz. I, Inowrocaw-Toru 1992, s. 29--59. Jylnski J., Filozoficzne aspekty matematycznoci przyrody, [w:] Filozofowa w kontekcie nauki, red. M. Heller i in., Krakw 1987, s. 170-185.

isztuki wymowy, Studia Semiotyczne, t. XIV-XV, 1986, s. 59-81.

Wolicka E., Mit-symbol-alegoria. W krgu Platoskiej hermeneutyki mitw (cz. I), Studia Semiotyczne, t. XIV-XV, 1986, s. 83-103. Wolicka E., Mit-symbol rozwinity: w krgu platoskiej hermeneutyki mitw (cz. II),
Lublin 1989.

Polskie przekady Platona wydane po roku 1945

IIELOH, Biesiada, przek._i sowo towarzyszce E. Zwolski, Krakw 1993. P13~0I1, Eutyfron, tum. 1 komentarz R. Legutko, Krakw 1998. Platon, Faidros, przek., wstp, komentarz 1 skorowidz L. Regner, Warszawa 1993. IHOI1, Fedon, tum. oraz wstpem 1 komentarzem opatrzy R. Legutko, Krakw 1995.

1 1

Wolicka E., O sposobach odzyskiwania ywej mowy, [w:] Platon. Nowa interpretacja, red. A. Kijewska i E. I. Zieliski, Lublin 1993, s. 133-141-

72

Filazaa polska

Platon, Gargias. Menan, przeoy, wstpem i komentarzem opatrzy P. Siwek, Warszawa 1991. Platon, Kratylos, prze. i komentarzem opatrzy W. Stefaski, wstp K. Tuszyska-Maciejewska, Wrocaw 1990. Platon, Kratyios, prze. Zoa Brzostowska, Lublin 1990. Platon, Listy, prze., wstpem, komentarzem i skorowidzem opatrzya M. Maykowska; przekad przejrzaa, przedmow opatrzya i komentarz uzupenia M. Pkciska, Warszawa 1987. Platon, Mene/csenas, z grec. prze., sowem wstpnym opatrzya K. Tuszyska-Maciejewska, Wrocaw 1994. Platon, Phaidras, przekad i sowo towarzyszce E. Zwolski, Krakw 1996. Platon, Phiieb, prze. E. Zwolski, Krakw 1999. Platon, Prawa, prze. i oprac. M. Maykowska, Warszawa 1960. Platon, Protagoras, przeoy, wstpem i komentarzem opatrzy L. Regner, Warszawa 1995. Platon, Timajas. Kritias albo Atlantyk, prze., wstpem, komentarzem i skorowidzem opatrzy P. Siwek, Warszawa 1986.

DARiUsz BARBAszYsi.i

Filozoczne aspekty reeksji

Wadysawa Witwickiego

Pseudo-Platon, Aikibiades I i inne dialogi oraz Definicje, prze., wstpem i komentarzem opatrzy L. Regner, Warszawa 1973.
Pseudo-Platon, Zimoradek i inne dialogi, przek., wstp L. Regner, Warszawa 1985.

W polskim yciu intelektualnym Wadysaw Witwicki jest postaci powszechnie znan. Tumacz Platoskich dialogw, znakomity psycholog i etyk - to najbardziej utrwalone charakterystyki intelektualnego profilu tego badacza. Warto jednak podkreli, e Witwicki interesowa si rwnie myl lozoficzn. Bya to fascynacja trwaa, bo okazaa si rdem interesujcych koncepcji psychologicznych i estetycznych. W intelektualnej biografii Witwickiego wskaza mona kilka wanych

The presence of Plato's philosophy in Poland

Summary

momentw. Urodzi si 30 kwietnia 1878 roku w Lubaczowie i ju jako dziecko

wykazywa si niezwyk pracowitoci poczon z pragnieniem nieustannego pogbiania wiedzy. Zapewne waciwo owa uksztatowaa si rwnie pod wpywem sytuacji rodzinnej. We wczesnym dziecistwie straci ojca, yjc odtd z matk i piciorgiem rodzestwa w skrajnej ndzy. Wany mia okaza si dla Witwickiego rok 1880, w ktrym rodzice opucili prowincjonalny Lubaczw,

The article discusses the presence of Plato in Poland including the presentation of the reception of Platos texts and the teaching about Plato in Poland, the description of the influence of Plato on literature and science and nally an interpretation of Platos philosophy. The plaronian elements present in Renaissance humanists works are also
discussed. This is followed by the discussion of the increase of interest in the founder of

Academia reflected in poetry of that period as well as the 19th and 20th century research on Plato conducted by Polish phlosophers and historians. The test is supplemented with a selection of studies devoted to Plato published in Poland after 1945 and a list of the
latest translations of Plato (since 1945).
Translation: Katarzyna Mrozowska-Linda

przenoszc si do Lwowa. Istotnie, duchowy klimat tego miasta wielostronnie ksztatowa osobowo przyszego badacza. Tu w latach 1884 - 1888 chodzi do szkoy powszechnej, a potem do znanego Cesarsko-Krlewskiego Gimnazjum Im. Franciszka Jzefa. Przeomowym wydarzeniem by dla niego niewtpliwie f0k 1896 - czas rozpoczcia studiw na Uniwersytecie Lwowskim. W uczelni
Pracowali wwczas znakomici uczeni: Benedykt Dybowski, Jzef Siemiradzki

Rudolf Zuber. Mody Witwicki uczszcza na ich wykady z historii naturalnej klz Sdzi mona, e pierwsze lata studiw byy jeszcze okresem poszukiwa
ujawf drogi rozwoju. Powoanie do przedmiotw humanistycznych peni

TWardO0

dopiero w wyniku bezporednich _kontaktw z Kazimierzem

inSpiraC*_~NS itnrlntelektualne spotkania z tym czowiekiem zaowocoway wieloma wiat ll. wardowski, bdc. filozofem, ukaza Witwickiemu fascynujcy nadt P eniow 'lozocznych i mozliwe sposoby. ich rozwizywania. Mia O W S0b1@J'=11<3S I11@ZWYk- dyscyplin wewntrzn i znakomite przygotowanie memdologiczne.