Professional Documents
Culture Documents
Dr Stanisaw uczyski
e-mail: sluczyn@agh.edu.pl
Podstawowe podrczniki:
1. Grybo R.: Podstawy mechaniki pynw. Warszawa, PWN, 1998. 2. Bukowski J.: Mechanika pynw. Warszawa, PWN, 1968. 3. Wacawik J.: Mechanika pynw i termodynamika. Krakw, Wydawnictwo AGH, 1993. 4. Orzechowski Z., Prywer J., Zarzycki R.: Mechanika pynw w inynierii rodowiska. Warszawa, PWN, 1997. 5. Tuliszka E.: Mechanika pynw. Warszawa, PWN, 1980. 6. Mitosek M.: Mechanika pynw w inynierii i ochronie rodowiska. Warszawa, PWN, 2001.
Dodatkowe:
7. Batchelor G.K. An Introduction to Fluid Dynamics. Cambridge, University Press 1970. 8. Schlichting H. Grenzschicht-Theori. Karlsruhe, G. Braun 1964. 9. .., .. . , 1986. 10. .. . , 1970.
Wiadomoci wstpne
Stany skupienia substancji:
Ciaa stae Ciecze Gazy
T - topnienie - przejcie z fazy staej do fazy ciekej K krzepnicie - przejcie od fazy ciekej do fazy staej P parowanie, wrzenie - przejcie od fazy ciekej do gazowej Sk - skraplanie - przejcie od fazy gazowej do ciekej S - sublimacja - przejcie od fazy krystalicznej do gazowej R - resublimacja - przejcie od fazy gazowej do krystalicznej
4
< 90
> 90
Woda
Rt
5
Siy masowe
Siy masowe dziaaj na kady element pynu znajdujcego si w polu tych si. Siy te s proporcjonalne do caej masy pynu. Mona do nich zaliczy: - siy grawitacji (ciar pynu), - siy bezwadnoci (dAlemberta), - siy odrodkowe (np. w naczyniu), - siy o naturze elektromagnetycznej.
R F lim m 0 m Fx i Fy j Fz k
z
k
i
x
Fz = -g
Siy powierzchniowe
Siy powierzchniowe dziaaj na powierzchni wydzielonej masy pynu i s
proporcjonalne do tej powierzchni. Do si powierzchniowych naley zaliczy:
si cinieniow, siy tarcia wewntrznego w pynie, siy tarcia pynu o ciany sztywne, siy parcia hydrostatycznego (np. napr cieczy na cian zbiornika) sia spowodowana napiciem powierzchniowym.
P lim A 0 A
x
P
Ps
Pn
y
Tensor napre
Skadowa jednostkowej siy powierzchniowej na kierunku normalnym do elementu powierzchni A jest nazywana napreniem normalnym. Skadowa wektora na kierunku stycznym jest nazywana napreniem stycznym. Stan napre w pynie lepkim mona zapisa w postaci tensora napre
p xx pij p xy p xz
p yx p yy p yz
p zx p zy p zz
albo
ij
xx xy xz
yx yy yz
zx zy zz
Dla pynw poruszajcych si, cinieniem p okrela si rednie arytmetyczn z napre normalnych dziaajcych w danym punkcie przestrzeni
pxx
p yy 3
pzz
xx
yy
zz
8
Cinienie jest sumarycznym efektem zderze moleku z powierzchni ciany lub ciaa zanurzonego. Cinienie jest stosunkiem normalnej skadowej siy dziaajcej na element do powierzchni tego elementu. Cinienie jest skalarem
Fn A
1,01325 105 Pa
0,981 105 Pa
1 kG/m2 ~ 1 mm H2O
1 tor [Tr] = 1 mm Hg
9,81 Pa
133 Pa
Cinienie bezwzgldne (absolutne) - wzgldem prni doskonaej. Cinienie atmosferyczne (pa = 1013,25 hPa) Nadcinienie (p - pa > 0 ) Podcinienie (p - pa < 0 )
Evangelista Torricelli (1608 1647). Woski fizyk i matematyk odkry w 1643 roku zasady dziaania barometru
Barometr
Temperatura
Temperatura jest wielkoci okrelajc redni energi kinetyczn atomw lub moleku pynu. Skala Celsjusza [1oC]. Skal Kelwina [1K].
Celsjusz Anders (1701-1744), szwedzki astronom, geodeta i fizyk. W 1742 r. zaproponowa 100stopniow skal termometryczn, oraz zbudowa swj pierwszy termometr rtciowy.
TK
TC
273,15
Lord Kelvin, waciwie William Thomson ( 1824 1907 ) ur. w Belfacie, fizyk, matematyk angielski oraz przyrodnik. Sformuowa drug zasad termodynamiki, badacz elektrycznoci i magnetyzmu.
TF
9 TC 5
32
TR
9 TK 5
Rankine William John Macquorn (1820-1872), szkocki fizyk i mechanik. Autor prac z dziedziny termodynamiki (opisa cykl termodynamiczny silnika parowego znany dzi jako cykl Rankine'a, wprowadzi bezwzgldn skal temperatur) oraz budownictwa.
Kn
lu L
Gsto pynu
m V
Gsto lokaln
dm dV
dm
[ kg/m3]
Ciar waciwy
[N/m3]:
dV
Gsto wody? Gsto powietrza?
ciliwo pynu - zdolno do zmiany objtoci w danej temperaturze przy zmianie cinienia. dV T = const, p dp V p - wspczynnik ciliwoci . Rozszerzalno cieplna - zdolno pynu do zmiany swej objtoci przy danym cinieniu pod wpywem zmian temperatury. p = const,
dV V
dT
- wspczynnik rozszerzalnoci cieplnej. Wspczynnik rozszerzalnoci cieplnej przyjmuje z reguy dodatnie wartoci. Dla wody, od 0 do 4C, warto jest ujemna [4,6].
t
Pyn, ktrego gsto jest staa lub zalena tylko od cinienia, czyli = f(p) nazywa si barotropowym. Przeciwiestwem tego pynu jest pyn baroklinowy, jego gsto bowiem zaley nie tylko od cinienia, lecz take od innych czynnikw, np. od temperatury.
14
Zadanie
Cylinder rcznej prasy dla cechowania manometrw sprynowych wypeniony jest olejem , ktrego ciliwo 10 1 . Obliczy ile obrotw korby naley 6 , 25 10 Pa p wykona, aby podnie cinienie o 5 bar, jeeli pojemno cylindra V = 0,628 l, rednica trzpienia d = 20 mm, skok gwintu s = 2 mm.
pV = nRT,
lub
pM = RT pV = mR' T
p = R' T,
gdzie: n liczba moli, M masa molowa gazu [kg/kmol], R uniwersalna staa gazowa, R=8,3143 kJ/(kmol K), R' indywidualna staa gazowa [J/(kg.K)].
Benot Paul mile Clapeyron (1799 - 1864), fizyk i matematyk francuski. By jednym z twrcw podstaw wspczesnej termodynamiki
Zadania W zbiorniku o objtoci V = 36 m3 znajduje si powietrze o temperaturze T = 23oC pod cinieniem P = 25 bar. Okreli mas powietrza, jeeli jego indywidualna staa gazowa R = 287 J/(kgK)?
Jak si zmieni masa i cinienie gazu o temperaturze T =12oC w zbiorniku o objtoci V = 40 m3, jeeli temperatura gazu wzronie do 60oC?
W przypadku cieczy brak jest odpowiednich rwna stanu, ktre mona wykorzysta do praktycznych oblicze. Do empirycznego opisu tej fazy wykorzystuje si trzy podstawowe wspczynniki: - wspczynnik ciliwoci cieczy p, - wspczynnik rozszerzalnoci cieplnej (termicznej) - wspczynnik prnoci termicznej ..
t,
d
p
dp
(dla T
const)
d
t
dT
(dla p const)
dp p
dT
(dla V
const)
p
p
18
Zadanie
Zbiornik po napenieniu woda zosta zamknity hermetycznie. Zaniedbujc rozszerzalno spryst i ciepln cian zbiornika, obliczy przyrost cinienia , spowodowany podgrzaniem wody o 40C, jeeli wspczynnik rozszerzalnoci termicznej wody t 1,8 10 4 K 1 , a redni wspczynnik 10 1 4,19 10 Pa ciliwoci p
Kawitacja
Lepkoci nazywa si zdolno pynu do przenoszenia napre stycznych przy wzajemnym przemieszczaniu jego elementw z rnymi prdkociami.
du x dn
T To
Isaac Newton (1642 1727), angielski fizyk, matematyk, astronom, filozof, historyk, badacz Biblii i alchemik. (Philosophiae Naturalis Principia Mathematica).
Wspczynniki lepkoci wyznacza si dowiadczalnie za pomoc lepkociomierzy (wiskozymetrw): - wypywowe (lepkociomierz Englera), - rotacyjne (lepkociomierz Couettea, Hatscheka), - kulkowe (lepkociomierz Hopplera), - kapilarne (przepyw Poiseuillea).
gr
Przewodno cieplna pynw jest zwizana z transportem energii cieplej wywoanym nierwnomiernym rozkadem temperatury. Parametrem opisujcym t waciwo pynu jest wspczynnik przewodnictwa cieplnego [W/(m K)] Zgodnie z prawem Fouriera szybko przewodzenia ciepa w pynie jest wprost proporcjonalna do gradientu temperatury
qc
dT dl
Dyfuzja molekularna w pynach jest to proces molekularnego wyrwnywania ste [4,6]. Zgodnie z pierwszym prawem Ficka szybko procesu dyfuzji jest proporcjonalna do gradientu stenia
Ia
dca D dl
gdzie Ia - natenie strumienia dyfuzji (szybko dyfuzji) skadnika A, ca - masowe stenie skadnika A, l - odlego, D - wspczynnik proporcjonalnoci nazywany wspczynnikiem dyfuzji molekularnej [m2/s].
26
d dt
dV
=
FdV
PdA
V siy bezwadnoci
V siy masowe
A + siy powierzchniowe
siy bezwadnoci
d dt
F
siy masowe
gradp
siy powierzchniowe
27
Hydrostatyka
Statyka pynw jest dziaem mechaniki pynw, zajmujcym si pynami w stanie spoczynku.
grad
Fy p y
Fx
gdzie: Fx, Fy ,
p x
Fz
p z
Mnoc te rwnania odpowiednio przez dx, dy, otrzymuje si podstawowe rwnanie statyki pynw
( Fx dx Fy dy Fz dz)
dp
28
dp
dla z = 0, p = po
g dz
p
po
gz
pa
po
ph
po
1,013 105 Pa
ph - cinienie hydrostatyczne Piezometr jest to rurka u gry otwarta, a u dou poczona z obszarem mierzonego cinienia, przy wykorzystaniu tej samej cieczy jako cieczy manometrycznej
29
Piezomerty
p1
gz1
pb
gz2
30
Manometry U-rurkowe
p1
p2
g( z 2
z1 )
gH
z l sin
31
Cig kominowy
p
p g(
p2
pow
p1
spal
)H
Okreli wysoko komina, ktry wywouje cig naturalny o wartoci P = 120 Pa, jeli gsto powietrza pow = 1,25 kg/m3 a gsto spalin spal = 0,65 kg/m3 .
32
Rwnowaga wzgldna
z
a x g
z z0 r2 2 2g
33
Zadania Otwarte naczynie napenione wod do wysokoci h = 60 cm porusza si w kierunku poziomym ze staym przypieszeniem a = 2 m/s. Jaka musi by wysoko naczynia aby woda nie wylaa si, jeeli dugo naczynia L = 2m. Naczynie o rednicy D = 50 cm napenione do wysokoci h = 80 cm ciecz o gstoci = 0,85 kg/l obraca si dookoa osi pionowej ze sta prdkoci ktow . Jaka moe by warto maksymalna prdkoci obrotowej n, przy ktrej ciecz zawarta w naczyniu nie przeleje si, jeeli wysoko naczynia H = 1 m.
Troposfera:
dT dz
const
CR g
z2
z1
T1 1 C
p2 p1
dT dz
gdzie C
Izosfera:
T = const
z2
z1
p1 p1 ln p2 1g
35
36
Kinematyka pynw
Zadaniem kinematyki pynw jest opis i analiza ruchu pynw bez wnikania w przyczyny powodujce ruch, czyli bez wnikania w istot dziaania si.
Pola fizyczne
Pole jednorodne i niejednorodne. Pole ustalone (stacjonarne), H = f (x, y, z),
H t
0
H t 0
Przepyw jednowymiarowy
37
Metoda Lagrange'a
Metoda Lagrange'a, nazywana te metod analizy wdrownej.
f ( a,b,c,t )
a, b, c, t, - zmienne Lagrange'a,
Skadowe przyspieszenia
dx dt
2
dy dt
2
dz dt
Joseph Louis Lagrange (1736 1813), matematyk i astronom woskiego pochodzenia, pracujcy we Francji i w Berlinie.
ax
d x 2 dt
ay
d y az 2 dt
d z 2 dt
Metoda Eulera
Metoda Eulera, nazywana te metod analizy lokalnej,
( x , y , z ,t )
T ( x , y , z ,t ) ( x , y , z ,t )
Leonhard Euler (1707-1783), szwajcarski matematyk i fizyk. Wiksz cz ycia spdzi w Rosji i Prusach.
x, y, z, t - zmienne Eulera
Przyspieszenie elementu pynu w zmiennych Eulera
d dt
2 x 3t ,
2t 2 y,
xz
dx dy dz
x y z
dt dt
lub
dx
x
dy
y
dz
z
dt
dt
dx
dy
dz
x y z Linie prdu przecinajce dowoln lini L nie bdc lini prdu tworz powierzchni prdu. Jeli linia L jest zamknita, to powierzchnia prdu jest nazywana rurk prdu.
42
m
V
dV
dV
A
const
n
dA
d dt
div
0
(
albo
t
const )
x y z
div(
div
0
43
Przekrj 1
Przekrj 2
D2 4
r1
A1
r 2
A2
A
1Q1
2Q2
3Q3
x2
3t 2 ,
5t 3 y 2 ,
t2
4z
x Tij
y
y
y
z
y
x
z
y
z
z
z
z
46
47
ij
xx yx zx
xy yy zy
xz yz zz
xx
, ...
xy
1 2
, ...
yx
xy
48
0
ij z y
y x
0
x
1 2
z
1 2
y
1 2
x
y
49
rot
Linia wirowa w danej chwili w kadym swym punkcie jest styczna do prdkoci ktowej .
dx
x
dy
y
dz
z
2
S
ds
AB AB
dx
dy
dz
rot
0
50
grad
3x
y2,
z2
x,
y2
2 x 3t ,
2t
y,
2 yt