PRAKTYCZNE TABLICE MATEMATYCZNE MATURA PODSTAWOWA

PODSTAWY

Procent Procent skadany: skadany: Jeeli zakadamy lokat wpacajc kwot , a odsetki s doliczane razy ( okresw kapitalizacji), przy czym oprocentowanie za okres kapitalizacji wynosi % , to po upywie okresw kapitalizacji

Podstawowe cechy podzielnoci liczb Liczba jest podzielna przez 2, jeli ostatnia z jej cyfr jest parzysta, czyli jest jedn z liczb: 2, 4, 6, 8, 0. Liczba jest podzielna przez 3, jeli suma cyfr tej liczby jest podzielna przez 3. Przykad: 104628: suma cyfr 1+0+4+6+2+8=21, 21: 3=7. Liczba 104628 jest podzielna przez 3. Liczba jest podzielna przez 4, jeli liczba tworzona przez jej dwie ostatnie cyfry jest podzielna przez 4. Przykad: 104628 dzieli si przez 4, bo 28 dzieli si przez 4. Liczba jest podzielna przez 5, jeli jej ostatni cyfr jest 0 lub 5. Liczba jest podzielna przez 6, jeli jest podzielna zarwno przez 2, jak i przez 3. Liczba jest podzielna przez 9, jeli suma cyfr tej liczby jest podzielna przez 9. Liczba jest podzielna przez 10, jeli jej ostatni cyfr jest 0. Kolejno wykonywania dziaa arytmetycznych Zaczynamy wykonujc obliczenia od dziaa w takich nawiasach, ktre nie zawieraj innych nawiasw. Z wszystkich dziaa najpierw wykonujemy potgowanie i pierwiastkowanie. Nastpnie wykonujemy mnoenie i dzielenie w kolejnoci ich wystpowania. Na kocu wykonujemy dodawanie i odejmowanie. Procenty 1% =

na koncie bdziemy mieli: 1 + Przykad: skadamy 1000 z na okres dwch lat. Oprocentowanie w skali rocznej wynosi 4%, a kapitalizacja odsetek jest kwartalna. Wobec tego oprocentowanie za okres kapitalizacji (za kwarta) wynosi 1%. Okresw kapitalizacji jest 8 (8 kwartaw). Po upywie dwch lat na koncie bdziemy Jeeli uwzgldniamy 20% podatek od odsetek bankowych, wzr jest nastpujcy:
,

1 +

mieli: 1000 1 +

, gdy zostanie nam doliczone tylko 0,8 (80%) odsetek.

Warto bezwzgldna || 0 | = | || = || | | = || || | + | || + || = || 0 | |- odlego liczby od liczby 0 na osi liczbowej | |- odlego liczb i na osi liczbowej Rwnania i nierwnoci z wartoci bezwzgldn: Jeeli 0 to | = | ( = = ) Przykad: | = |28 ( = 28 = 28) Jeeli 0 to | | ( ) ( , ) Przykad: | | 28 ( 28 28) ( 28,28) Jeeli 0 to | | ( ) ( , ) ( , +) Przykad: | | 28 ( 28 28) ( , 28) ( 28, +) Wzory skrconego mnoenia Kwadrat sumy: ( + ) = + 2 + Kwadrat rnicy: ( ) = 2 + Rnica kwadratw: = ( + )( ) Szecian sumy: ( + ) = + 3 + 3 + Szecian rnicy: ( ) = 3 + 3 Suma szecianw: + = ( + )( + ) Rnica szecianw: = ( )( + + ) Kwadrat sumy trzech skadnikw: ( + + ) = + + + 2 + 2 + 2 Przyblienia Jeeli liczba jest przyblieniem liczby , to bd przyblienia: . bd bezwzgldny: | | || bd wzgldny: Wartoci rednie rednia arytmetyczna n liczb , , , , :

rednia geometryczna n liczb nieujemnych , , , , :

Sposoby zapisywania zda zoonych Koniunkcja zda: " " lub " " lub ", "lub Alternatywa zda: " " lub "" Implikacja zda: " " lub "" Rwnowano zda: " , " lub " " Tabela wartoci logicznych zda zoonych ~ 1 1 0 1 1 1 1 1 0 0 1 0 0 0 0 1 1 1 0 1 0 0 0 1 0 0 1 1 Prawa rachunku zda Prawa de Morgana ~( )~ ~( ) oraz ~()~ ~( ) Regua odrywania: odrywania ( ) Jeeli prawdziwa jest implikacja oraz jej poprzednik p, to rwnie nastpnik q jest prawdziwy. Prawo to mwi, jak naley korzysta z twierdze: - twierdzenie musi by prawdziwe (udowodnione), - musi by prawdziwe (naley sprawdzi, czy s spenione zaoenia twierdzenia), - teraz dopiero mona korzysta z tezy . Prawo kontrapozycji: kontrapozycji ( ) (~~ p) Prawo to mwi, e jeeli jest prawdziwe twierdzenie , to jest rwnie prawdziwa kontrapozycja tego twierdzenia: ~T ~Z, np. twierdzenie Pitagorasa (w skrcie): ,Jeeli trjkt jest prostoktny, to ( + = ) i jego kontrapozycja: ,Jeeli ( + ), to trjkt nie jest prostoktny. Prawo podwjnego przeczenia: przeczenia ~(~ ) p

LOGIKA I TEORIA ZBIORW

Zaprzeczenie implikacji: ~( ) (p ~ q) ( ) () ( ) Podzbiory ( zbir A zawiera si w zbiorze B, lub inaczej: A jest podzbiorem zbioru B), jeeli kady element zbioru A naley do zbioru B. , ( - zbir pusty) Dziaania na zbiorach Suma (unia) zbiorw: = : xA xB Iloczyn (cz wsplna, przecicie) zbiorw: = : xA xB Zbiory i s rozczne rozczne, czne jeeli = Rnica zbiorw: = : xA x B. Czsto stosuje si te symbol: \ Uzupenienie (dopenienie) zbioru do przestrzeni : = A Zbiory liczbowe Zbir liczb naturalnych: = 1,2,3,4, Zbir liczb cakowitych: = 0,1, 1,2, 2,3, 3, si zapisa w postaci uamka zwykego - jest to zbir wszystkich liczb, ktre nie dadz si zapisa w postaci uamka zwykego Przedziay Przedziay liczbowe Otwarte (, ) = (, ) = (, ) = (, ) = Domknite , = (, = , ) = Lewostronnie domknite (prawostronnie otwarte) , ) = Lewostronnie otwarte (prawostronnie domknite) ( , =

Zbir liczb wymiernych: = b N - jest to zbir wszystkich liczb, ktre dadz

Funkcja odwzorowujca zbir w zbir jest to przyporzdkowanie kademu elementowi zbioru dokadnie jednego elementu zbioru , co zapisujemy: : Jeeli elementowi jest przyporzdkowany element , to moemy zapisa ten fakt na kilka sposobw: : lub )( = lub )( = Funkcj ( )nazywamy rnowartociow, rnowartociow jeeli rnym argumentom przyporzdkowuje rne wartoci (czyli adna warto nie jest przyjmowana wicej, ni jeden raz). Jeeli funkcja jest rnowartociowa, to kada prosta rwnolega do osi OX ma co najwyej jeden punkt wsplny z wykresem funkcji. Przeksztacenia wykresu funkcji Przeksztacenie Przeksztacenie rwnania funkcji Przeksztacenie wykresu funkcji ( ) ( ) Przesunicie wykresu funkcji ( )o wektor = , 0 ( ) ( )+ Przesunicie wykresu funkcji ( )o wektor = 0, ( ) ( ) + Przesunicie wykresu funkcji ( )o wektor = , ( ) () Symetria osiowa wzgldem osi OX ( ) () Symetria osiowa wzgldem osi OY ( ) () Symetria rodkowa wzgldem punktu (0,0) Cz wykresu lec pod osi OX odbijamy w symetrii ( ) |(|) wzgldem osi OX; reszta wykresu pozostaje bez zmian Funkcja liniowa: liniowa : = + , , gdzie i s dowolnymi liczbami rzeczywistymi.

FUNKCJE OGLNE WASNOCI

FUNKCJA LINIOWA. RWNANIA PROSTEJ.

Wykres funkcji liniowej:

Rwnanie = + nazywamy rwnaniem kierunkowym prostej. Proste = + i = + s: rwnolege, gdy = prostopade, gdy: = 1 Rwnanie prostej przechodzcej przez dwa dane punkty ( = , ) i ( = , ): : = ( ) Przykad: ( = 2,1), ( = 6,3). Prosta AB ma rwnanie: 1 = ( 2)

Rwnanie oglne prostej: + + = 0 + + = 0 = , Przydatne do wyznaczania rwnania prostej prostopadej do wektora, odcinka. Przykad: Przykad wyznaczy rwnanie symetralnej odcinka AB, gdzie ( = 2,1), ( = 6,3). = 6 2,3 1 = 4,2. Symetralna odcinka AB jest prostopada do wektora , czyli ma rwnanie 4 + 2 + = 0. Teraz wystarczy wyznaczy m wstawiajc do otrzymanego rwnania wsprzdne punktu S (rodek odcinka AB), ktry naley do symetralnej: = , . Proste + + = 0 i + + = 0 s: - prostopade, gdy + = 0 - rwnolege, gdy = 0 Odlego punktu od prostej danej rwnaniem oglnym: = | + + | +

Funkcja kwadratowa: kwadratowa = + + , , 0 Wyrnik trjmianu kwadratowego: = 4 Funkcj kwadratow mona zapisa w postaciach: 1. Posta oglna: oglna = + + 2. Posta kanoniczna: kanoniczna ( = ) + , gdzie = , = oraz = (, )jest wierzchokiem paraboli, ktra jest wykresem funkcji. 3. Posta iloczynowa: iloczynowa Jeeli = 0, to ( = ) , gdzie = Jeeli 0 , to trjmian kwadratowy nie da si zapisa w postaci iloczynowej

Nierwno + speniaj wszystkie punkty lece nad prost o rwnaniu = + . Nierwno + speniaj wszystkie punkty lece pod prost o rwnaniu = + .

Wzr przydatny w zadaniach o stycznej do okrgu, wyznaczaniu wysokoci trjkta. Przykad: wyznaczy dugo wysokoci trjkta ABC, opuszczonej na bok AB, jeeli: ( = 2,1), Przykad ( = 6,3), ( = 10,2). Po wykonaniu odpowiedniego rysunku wida, e dugo wysokoci opuszczonej na bok AB jest rwna odlegoci punktu C od prostej AB. Wyznaczamy rwnanie oglne prostej AB: 2 = 0 i || liczymy wysoko trjkta: = =
()

FUNKCJA KWADRATOWA

Jeeli 0 to ( = )( ), gdzie =

i =

Wielomian stopnia n jednej zmiennej: = + + + + , 0 Wielomian stopnia n ma co najwyej n pierwiastkw. Twierdzenie Bezout: Bezout Liczba jest pierwiastkiem wielomianu ( )wtedy i tylko wtedy, gdy wielomian ( )jest podzielny przez dwumian ( ). Kady wielomian da si zapisa w postaci iloczynu czynnikw, ktre s wielomianami stopnia co najwyej drugiego. Twierdzenie o reszcie: reszcie Reszta z dzielenia wielomianu ( )przez dwumian ( ) wynosi (). Liczb nazywamy pierwiastkiem kk-krotnym wielomianu (), jeeli ( )dzieli si przez ( ) , a nie dzieli si przez ( ). Wykres wielomianu 1. Zapisujemy wielomian w postaci iloczynowej, np. 3 ( + 1) ( 1)( + + 4) 2. Wyznaczamy pierwiastki: tutaj s to liczby 0 , 1 , 1 3. Sprawdzamy, jaki jest znak przy najwyszej potdze wielomianu: tutaj jest minus 4.

WIELOMIANY

5.

Pamitamy, e dla pierwiastkw wielokrotnych o krotnoci parzystej wykres jest styczny do osi: tutaj dla liczby 0 (liczba 0 jest tu pierwiastkiem podwjnym krotno 2)

Funkcja wymierna: =

Rysujemy wykres funkcji =

Szczeglny rodzaj funkcji wymiernej to funkcja homograficzna: homograficzna = Wykresem funkcji homograficznej jest hiperbola. () Przykad: = = = +3

() ()

, gdzie ( )i ( )s wielomianami i ( )

FUNKCJE WYMIERNE

, gdzie 0.

wykres funkcji = . Jest to praktyczne wykorzystanie wasnoci: Wykres funkcji ( )+ otrzymujemy z wykresu funkcji ( )przesuwajc go o wektor = , .

i przesuwamy go o wektor = 2,3. Otrzymujemy w ten sposb

Cig liczbowy jest to funkcja: : - cig nieskoczony : 1,2,3, , - cig skoczony, k-wyrazowy Cigi monotoniczne: monotoniczne Rosncy: 0 dla wszystkich Malejcy: 0 dla wszystkich Stay: = 0 dla wszystkich Cig arytmetyczny Cig ( ) nazywamy cigiem arytmetycznym, jeeli dla kadego zachodzi: = = , - rnica cigu Wzr na n-ty wyraz cigu: = + ( 1) Wasno trzech kolejnych wyrazw cigu: = Suma n pocztkowych wyrazw: =

CIGI LICZBOWE ELEMENTY KOMBINATORYKI

()

Wzr na n-ty wyraz cigu: = = Wasno trzech kolejnych wyrazw cigu: = 1, = Suma n pocztkowych wyrazw: 1, =

Cig geometryczny Cig ( ) nazywamy cigiem geometrycznym, jeeli dla kadego zachodzi: = = , - iloraz cigu

czytamy n nad k lub n po k Kombinacja k elementw spord n elementw jest to kady k-elementowy podzbir nelementowego zbioru, gdzie 0,1,2, , Liczba kombinacji k elementw spord n elementw wynosi = k-wyrazowa wariacja bez powtrze spord n elementw ( ) jest to kady k-wyrazowy cig utworzony z rnych elementw zbioru n-elementowego. ! Liczba k-wyrazowych wariacji bez powtrze spord n elementw wynosi = ()! , k-wyrazowa wariacja z powtrzeniami spord n elementw jest to kady k-wyrazowy cig elementw zbioru n-elementowego. Liczba k-wyrazowych wariacji z powtrzeniami spord n elementw wynosi = (6)

Elementy kombinatoryki Permutacja zbioru n elementowego jest to kady cig n-wyrazowy, utworzony ze wszystkich elementw tego zbioru. Liczba permutacji zbioru n elementowego wynosi: = !, gdzie symbol ! definiujemy: 0! = 1 1! = 1 ! = 1 2 3 , 2,3,4, Symbol Newtona: Newtona: ! = , gdzie , 0 ,
!()!

Potga o wykadniku cakowitym ujemnym: ujemnym: Przykad: =

()

Potga o wykadniku wykadniku wymiernym: = , 0, ) Przykad: 8 Dziaania na potgach: potgach: =

POTGI
=

, , 0

= 8 = =

Dziaania na pierwiastkach: =

= ( )

( ) =

Funkcja potgowa: potgowa: = , Przypadki szczeglne: Funkcje typu: = , 2,4,6,8,

Funkcje typu: = , 3,5,7,

Funkcje typu: = , 1,3,5,7,

Funkcje typu: = , 2,4,6,

Funkcje typu: = , 2,3,4,

Pk prostych jest to zbir wszystkich prostych przechodzcych przez dany punkt. Kierunek jest to zbir wszystkich prostych rwnolegych do danej prostej. Okrg o rodku i promieniu (, ) jest to zbir wszystkich punktw paszczyzny, ktrych odlego od punktu jest rwna . Koo o rodku i promieniu (, ) jest to zbir wszystkich punktw paszczyzny, ktrych odlego od punktu jest mniejsza lub rwna . Figura ograniczona jest to figura geometryczna, ktra zawiera si w pewnym kole. Symetralna odcinka jest to prosta prostopada do tego odcinka i przechodzca przez jego rodek. Kady punkt symetralnej odcinka jest rwnoodlegy od obydwu kocw tego odcinka. Dwusieczna kta jest to pprosta, ktra dzieli kt na dwa przystajce kty. Kady punkt dwusiecznej kta jest rwnoodlegy od obydwu ramion kta. Figura wypuka jest to taka figura geometryczna, e kady odcinek, ktrego koce nale do tej figury, zawiera si w tej figurze. Twierdzenie Talesa Jeeli to: = = = + +

PLANIMETRIA GEOMETRIA PASZCZYZNY

Przeksztacenia geometryczne na paszczynie Punkt stay przeksztacenia punkt, ktry jest swoim obrazem, czyli ( = ). Niezmiennik przeksztacenia wasno, ktra po przeksztaceniu zostaje zachowana, przykadowo obrazem dwch prostych rwnolegych w jednokadnoci s dwie proste rwnolege, czyli rwnolego prostych jest niezmiennikiem jednokadnoci. Przeksztacenie Przeksztacenie izometryczne (izometria) takie przeksztacenie geometryczne, ktrego niezmiennikiem jest odlego punktw (zachowuje odlego punktw): Przykady izometrycznych przeksztace paszczyzny: Symetria osiowa (wzgldem prostej) Symetria rodkowa (wzgldem punktu) Translacja (przesunicie o wektor) Dwie figury geometryczne nazywamy przystajcymi, przystajcymi jeeli istnieje izometria przeksztacajca jedn na drug. Przykadem przeksztacenia nieizometrycznego jest jednokadno. Jednokadno o rodku i skali 0 jest to przeksztacenie paszczyzny okrelone nastpujco: = : Przypadki szczeglne: jest przeksztaceniem tosamociowym (kady punkt jest swoim obrazem) jest symetri wzgldem punktu . Podobiestwo o skali 0 jest to takie przeksztacenie P paszczyzny, e: : ( ) || = || Stosunek obwodw figur podobnych w skali k jest rwny k Stosunek pl figur podobnych w skali k jest rwny Stosunek objtoci figur podobnych w skali k jest rwny Wzajemne pooenie dwch okrgw Okrgi (, ) i (, ), s: Wzajemnie zewntrzne, gdy | | + Zewntrznie styczne, gdy | = |+ Przecinaj si, gdy | | + Wewntrznie styczne, gdy || = Okrg (, )zawiera si w kole (, ), gdy || Trjkt Suma miar ktw trjkta wynosi 180 Kt zewntrzny trjkta:

Miara kta zewntrznego jest rwna sumie miar dwch ktw wewntrznych do niego nieprzylegych: = + Funkcje trygonometryczne kta ostrego w trjkcie prostoktnym:

Twierdzenie o dwusiecznej kta wewntrznego trjkta: =

rodek okrgu opisanego na trjkcie ley w punkcie przecicia symetralnych bokw trjkta. Dugo promienia okrgu opisanego na trjkcie mona obliczy za pomoc wzoru: = , gdzie a, b, c dugoci bokw trjkta, - pole trjkta Twierdzenie o rodkowych trjkta: rodek okrgu wpisanego w trjkt ley w punkcie przecicia dwusiecznych ktw trjkta. Dugo promienia okrgu wpisanego w trjkt mona obliczy za pomoc wzoru: = , gdzie - pole trjkta, poowa obwodu trjkta

Odcinek czcy rodki dwch bokw trjkta jest rwnolegy do trzeciego boku i jest rwny jego poowie. = || 1 || 2

rodkowe trjkta przecinaj si w jednym punkcie zwanym rodkiem cikoci trjkta i dziel si w stosunku 2:1 liczc od wierzchoka.

Wysoko trjkta prostoktnego poprowadzona z wierzchoka kta prostego dzieli przeciwprostoktn na dwie czci, ktrych iloczyn jest rwny kwadratowi wysokoci. =

Czworokty Czworokty Suma miar ktw czworokta wynosi 360 . Odcinek czcy rodki ramion trapezu jest rwnolegy do podstaw i jest rwny poowie ich sumy. + 2

Przektne rwnolegoboku dziel si na poowy. Przektne rombu: dziel si na poowy przecinaj si pod ktem prostym dziel kty na poowy Czworokt mona wpisa w okrg , jeeli sumy miar ktw przeciwlegych wynosz 180 . + = 180

Czworokt mona opisa na okrgu, jeeli sumy dugoci przeciwlegych bokw czwokta s rwne. + =+

Wielokty Suma miar ktw wielokta wypukego wynosi ( 2) 180 . () Liczba przektnych wielokta wypukego wynosi .

Odcinki, proste, kty, okrg Styczna do okrgu jest prostopada do promienia poprowadzonego z punktu stycznoci:

Wszystkie kty wpisane w okrg i oparte na tym samym uku okrgu s rwne i kady z nich jest rwny poowie kta rodkowego opartego na tym samym uku:

Kt wpisany w okrg i oparty na rednicy jest prosty, czyli rodek okrgu opisanego na trjkcie prostoktnym jest rodkiem przeciwprostoktnej.

||| = |

Twierdzenie o odcinkach stycznych do okrgu:

1.

Kwadrat

Wzory na pola figur = = 2

2.

Rwnolegobok

= = sin

3.

Trjkt

= = sin = ( )( )( ) gdzie ( = + + )

4. 5.

Trjkt rwnoboczny: = Romb

, =

, gdzie - dugo boku, - wysoko trjkta

= lub = sin (2()2) = 2

6.

Deltoid

(2 ()+ ) 2

7.

Trapez

+ 2

9.

8.

Koo o promieniu r. Pole koa: = , Obwd koa (dugo okrgu): = 2 Wycinek koa = 360

10. Pole czworokta wypukego = ( + ) ( + ) 2

FUNKCJE TRYGONOMETRYCZNE KTA SKIEROWANEGO

P jest dowolnie wybranym punktem na drugim ramieniu kta. sin = , cos = , tg = , ctg = Zwizki midzy funkcjami trygonometrycznymi tego samego kta + = 1 sin = cos = 1 = = = = = sin cos tg ctg Wzory redukcyjne + sin sin cos cos tg tg ctg ctg cos sin ctg tg + cos sin ctg tg = cos sin

Kula o rodku S i promieniu r (symbol: (, ))jest to zbir punktw przestrzeni, ktrych odlego od punktu S jest mniejsza lub rwna r. Sfera powierzchnia kuli, czyli zbir punktw przestrzeni, ktrych odlego od punktu S jest rwna r. Miara kta dwuciennego Miara kta dwuciennego jest to miara kta paskiego otrzymanego przez przecicie kta dwuciennego paszczyzn prostopad do jego krawdzi. Prosta prostopada do paszczyzny

STEREOMETRIA - GEOMETRIA PRZESTRZENI

Jeeli prosta jest prostopada do dwu przecinajcych si prostych, to jest prostopada do paszczyzny wyznacznej przez te proste.

Kt prostej z paszczyzn paszczyzn Kt prostej z paszczyzn w przypadku, gdy prosta nie jest do paszczyzny ani rwnolega, ani prostopada jest to kt midzy dan prost, a jej rzutem prostoktnym na paszczyzn. 1. Rodzaje bry Graniastosupy Graniastosup jest prosty, prosty jeeli jego krawdzie boczne s prostopade do jego podstaw. Graniastosup jest prawidowy, prawidowy, jeeli: a) jego krawdzie boczne s prostopade do jego podstaw b) jego podstawy s wieloktami foremnymi Szczeglne graniastosupy: a) Rwnolegocian graniastosup, ktrego wszystkie ciany s rwnolegobokami b) Prostopadocian graniastosup prosty, ktrego podstawa jest prostoktem c) Szecian prostopadocian, ktrego wszystkie krawdzie s rwne Ostrosupy Ostrosup jest prawidowy, prawidowy jeeli podstawa jest wieloktem foremnym i jego wysoko pada na rodek podstawy (dokladnie pokrywa si ze rodkiem okrgu opisanego na podstawie) Jeeli ostrosup spenia jeden z poniszych warunkw, to spenia wszystkie trzy: a) Wszystkie krawdzie boczne ostrosupa s rwnej dugoci b) Wszystkie krawdzie boczne ostrosupa tworz rwne kty z paszczyzn postawy c) Na podstawie ostrosupa mona opisa okrg, ktrego rodkiem jest spodek wysokoci ostrosupa Najprostsze wielociany foremne (wszystkie ciany s wieloktami foremnymi) Czworocian foremny

2.

3.

Szecian Omiocian foremny

4.

Bryy obrotowe Walec Stoek

Kula

2.

1.

3.

4.

5.

Pola powierzchni i objtoci bry Graniastosup = , gdzie - pole podstawy, - wysoko graniastosupa Prostopadocian = , gdzie , , - dugoci krawdzi prostopadocianu Szecian = , gdzie - dugo krawdzi szecianu Ostrosup = , gdzie - pole podstawy, - wysoko ostrosupa Ostrosup city 1 + + 3 gdzie , - pola podstaw =

6. 7.

9.

8.

Walec = - gdzie - pole podstawy, - wysoko walca Pole powierzchni cakowitej: = 2 + 2, gdzie 2 - suma pl podstaw, 2 - pole powierzchni bocznej walca Stoek = , gdzie - pole podstawy, - wysoko stoka Pole powierzchni cakowitej: = + , gdzie - pole podstawy, - pole powierzchni bocznej stoka, - dugo tworzcej stoka Kula = , = 4 Stoek city = ( + + ) , gdzie , dugoci promieni podstaw Pole powierzchni bocznej: = ( + ), gdzie - dugo tworzcej stoka citego

Wsprzdne wektora , gdzie ( = , ) , ( = , ) : = , Suma wektorw i iloczyn wektora przez liczb: = , , = , , + = + , + , = , Dugo wektora: Jeeli = , , to = ( ) + ( )
Jeeli = , , to | | = +

GEOMETRIA ANALITYCZNA NA PASZCZYNIE

Wsprzdne rodka odcinka AB, gdzie ( = , ) , ( = , ): =

Dowiadczenie losowe takie dowiadczenie, ktre mona powtarza wielokrotnie w jednakowych warunkach i ktrego wyniku nie mona przewidzie. Zdarzenie elementarne pojcie pierwotne (nie definiuje si go). Mona sobie wyobraa, e jest jeden z moliwych wynikw dowiadczenia losowego. Przestrze zdarze elementarnych elementarnych - zbir wszystkich zdarze elementarnych (oznaczamy j ). Zdarzenie kady podzbir zbioru . Jeeli , to mwimy, ze zdarzenie elementarne sprzyja zdarzeniu A. Zdarzenie pewne jest to zbir . Zdarzenie niemoliwe jest to zbir pusty. Zdarzenie przeciwne do zdarzenia jest to zdarzenie = . Suma, rnica i iloczyn zdarze s to odpowiednio zdarzenia , , ( zdarzenia s zbiorami, wic wykonujemy na nich takie same dziaania, jak na innych zbiorach). Aksjomatyczna definicja prawdopodobiestwa Niech bdzie skoczonym zbiorem zdarze elementarnych. Prawdopodobiestwem nazywamy funkcj, ktra kademu zdarzeniu ( ) przyporzdkowuje liczb ( )speniajc warunki (aksjomaty): ( ) 0 () = 1 Jeeli = to ( )( = ) + () Klasyczna definicja prawdopodobiestwa Niech bdzie skoczonym zbiorem zdarze elementarnych, w ktrym wszystkie zdarzenia elementarne s jednakowo prawdopodobne. Prawdopodobiestwem zdarzenia ( ) nazywamy liczb: (= = ) - moc zbioru A (liczba jego elementw) Wasnoci prawdopodobiestwa ) ( = )0 ( = 1 ( )( = ) ( )+ ( ) ( )( ) () Drzewo stochastyczne Drzewo stochastyczne jest to graf przedstawiajcy przebieg wieloetapowego dowiadczenia losowego. Wierzchokom drzewa s przyporzdkowane wyniki poszczeglnych etapw dowiadczenia, a krawdziom prawdopodobiestwa uzyskania tych wynikw. Suma prawdopodobiestw przyporzdkowanym krawdziom wychodzcym z tego samego wierzchoka jest rwna 1. Obliczanie prawdopodobiestw za pomoc drzewa na przykadzie: W urnie I jest 6 kul biaych i 4 czarne, a w urnie II 5 kul biaych i 5 czarnych. Losowo wybieramy urn, a nastpnie z wybranej urny losujemy jedn kul. Oblicz prawdopodobiestwo wylosowania kuli biaej.

Zapis analityczny przeksztace geometrycznych = Symetria wzgldem osi OX: = = Symetria wzgldem osi OY: = = Symetria wzgldem punktu (0,0) : = = + Translacja (przesunicie) o wektor = , : = + = Jednokadno o rodku (0,0) i skali 0 : =

RACHUNEK PRAWDOPODOBIESTWA

Statystyka jest nauk zajmujc si badaniem masowych zjawisk. Badanie statystyczne polega na ocenie zjawiska, przykadowo preferencje polityczne uczniw klas trzecich szk ponadgimnazjalnych mog by badane pod ktem wyboru opcji politycznej: lewicowej, prawicowej czy centrowej. Uczniw klas trzecich szk ponadgimnazjalnych jest setki tysicy. Zadanie pytania o preferencje polityczne takiej liczbie osb jest wykonalne, ale bardzo kosztowne. Wobec tego bada si tylko pewn ilo osb z populacji uczniw. atwo domyli si, e badanie takie jest tym dokadniejsze (tzn. wyniki s bardziej zblione do stanu faktycznego), im : prba, czyli zbir badanych uczniw jest liczniejszy, lepszy jest wybr osb, tzn. gdy wybrana reprezentacja odpowiada rzeczywistoci, czyli wybrano proporcjonaln liczb uczniw duych, rednich, maych miast, wsi, dziewczt i chopcw, z rodzin inteligenckich, robotniczych,...itd. Mona powiedzie tak: zadaniem statystyka jest dobranie takiej prby, by prawdopodobiestwo znaczcej rnicy midzy otrzymanym wynikiem badania, a rzeczywistoci byo jak najmniejsze. rednia z prby (rednia arytmetyczna) redni z prby , , , , nazywamy liczb: : = Mediana z prby Mediana z prby jest to rodkowy wyraz z uporzdkowanego niemalejco cigu wynikw. Gdyby np. cig wynikw by siedmiowyrazowy: 1,1,2,3,6,8,10, to rodkowym wyrazem jest liczba 3. Jeli za cig wynikw ma parzyst liczb wyrazw, np. 1,5,9,10, to mediana jest redni arytmetyczn wyrazw rodkowych, czyli = 7. Dominanta Dominanta jest to najczstszy wynik wystpujcy w prbie. Dominant moe by wiele. Jeeli wszystkie wyniki wystpuj jednakowo czsto przyjmujemy, e dominanty nie ma. Odchylenie standardowe Odchylenie standardowe mona obliczy na dwa sposoby: 1. Wzr wraliwy na przyblienia i zazwyczaj bardziej pracochonny: 2. ( ) + ( ) + ( ) + + ( ) = Zazwyczaj obliczenia za pomoca tego wzoru s prostsze:
+ + + + = ( )

Prawdopodobiestwo wylosowania kuli biaej liczymy idc po gaziach drzewa zaznaczonych na czerwono: 1 6 1 5 11 ( = ) + = 2 10 2 10 20

STATYSTYKA

Wariancja Wariancja z prby jest to kwadrat odchylenia standardowego . rednia waona redni waon liczb , , , , , ktre maj przypisane wagi odpowiednio , , , , liczymy wedug wzoru: + + + + = + + + +