Lez|on| metodo|og|che |ntrodumve G|| 'automansm| |nco|n' su| pens|ero med|eva|e: 1. I| 'h|osofo' med|eva|e essenz|a|mente un monaco, che |avora |n un convento o monastero, ed |so|ato da||a v|ta c|v||e, 2. La h|osoha med|eva|e dogmanca e r|pennva, poco cr|nca, assoggeuata a| cu|to de||'!"#$%&'$!( e de||''*(+ ,'-'$. 3. 1uua |a cu|tura med|eva|e (|nc|usa |a h|osoha) dom|nata da |rraz|ona||smo e supersnz|one G|| 'automansm| |nco|n' su| pens|ero med|eva|e: 4. 1uua |a h|osoha med|eva|e ha un forte or|entamento teo|og|co, o co|nc|de d| fauo con |a teo|og|a, S. 1uuo || pens|ero med|eva|e stato contrassegnato da condanne, censure, |nto||eranza, pesante contro||o |deo|og|co (|| Med|oevo |' 'et de| rogh|'), 6. La h|osoha med|eva|e h|osoha |anna e cr|snana. G|| 'automansm| |nco|n' su| pens|ero med|eva|e: [1] I| 'h|osofo' med|eva|e essenz|a|mente un monaco, che |avora |n un convento o monastero, ed |so|ato da||a v|ta c|v||e ! I| h|osofo med|eva|e |n pr|mo |uogo || .!/'($+& un|vers|tar|o, ovvero || pr|mo autennco |nte||euua|e d| profess|one ne||a stor|a occ|denta|e L'"0'1+&('$!( med|eva|e: - una corporaz|one, non una struuura hs|ca, |a cu| fondaz|one co|nc|de con |a concess|one d| un determ|nato pr|v||eg|o g|ur|d|co - s| arnco|a |n 4 Iaco|t (non necessar|amente presenn tuue): a. Iaco|t de||e Arn (a parnre dag|| statun par|g|n| de| 12SS |a vera Iaco|t d| I||osoha) - propedeunca r|speuo a tuue |e a|tre, b. Iaco|t d| Med|c|na c. Iaco|t d| D|r|uo (c|v||e ] canon|co) d. Iaco|t d| teo|og|a L'"0'1+&('$!( med|eva|e: L'"0'1+&('$!( med|eva|e: L'"0'1+&('$!( med|eva|e: L'"0'1+&('$!( med|eva|e: L'"0'1+&('$!( med|eva|e: L'"0'1+&('$!( med|eva|e comporta una tr|p||ce rouura: 1. d|damca: da un rapporto pr|vato maestro- d|scepo|| s| passa a un rapporto |sntuz|ona|e, con #"&&'#"2! dehn|n e programm| contro||ab|||, e nto|| va||d| ovunque ('"( "3'4"+ ,%#+0,'). 2. sc|ennhca: nasce un nuovo mode||o d| sapere cr|nco, cumu|ab||e e progress|vo 3. soc|a|e: |'Un|vers|t || pr|mo d|rompente fauore d| mob|||t soc|a|e che |'Ccc|dente abb|a conosc|uto, e una de||e vere rag|on| de| suo deco||o sc|ennhco. L'"0'1+&('$!( med|eva|e Una carr|era studentesca standard: - s| accede a||a Iaco|t de||e Arn |ntorno a| 14-1S ann|, - dopo 2 ann| d| stud|o |ntens|vo de||a |og|ca, s| com|nc|a ad avere un ruo|o p| amvo ne||e d|spute - dopo 4 ann| s| d|venta bacce|||er| ('ass|stenn') con || comp|to d| gu|dare a|cune d|spute e fare |ez|on| aus|||ar|e - dopo a|meno 2 ann| s| pu consegu|re |a 2'#+05! e d|ventare .!/'($&' !&5". - a questo punto s| pu sceg||ere tra 3 a|ternanve: 1. restare a |nsegnare a||a Iaco|t de||e Arn (d|ventano un 'h|osofo d| profess|one') 2. passare a una de||e due Iaco|t '|ucranve' (Med|c|na o D|r|uo) 3. |scr|vers| a 1eo|og|a, che prevede un u|ter|ore dur|ss|mo corso d| stud| d| 1S ann| (7 come semp||c| studenn + 8 come bacce|||er|), s| pu d|ventare maestr| d| teo|og|a so|o dopo aver comp|uto 3S ann|. L'"0'1+&('$!( med|eva|e 1ecn|che d| |nsegnamento: 6 2+#5% 6 4"!+(5% 6 ,'(*"$!5%0+(7 8 9&,'0!&'!+ ['0 (#:%2'(: c|o, con | propr| studenn] 8 4"%,2'3+$!2+( [,+ 4"%2'3+$ ! 4"%2'3+$: apern a||a partec|paz|one d| tum | comun| c|uad|n|] L'"0'1+&('$!( med|eva|e A parnre da| kIII seco|o, || 'h|osofo' med|eva|e |n occ|dente || .!/'($+& un|vers|tar|o: un |nte||euua|e d| profess|one G|| 'automansm| |nco|n' su| pens|ero med|eva|e: [2] La h|osoha med|eva|e dogmanca e r|pennva, poco cr|nca, assoggeuata a| cu|to de||'!"#$%&'$!( e de||''*(+ ,'-'$ ! L'|nsegnamento un|vers|tar|o med|eva|e s| fonda su||a 4"!+(5% e su||a ,'(*"$!5%, ovvero su||a messa |n quesnone d| tum | contenun de| sapere. L'!"#$%&'$!( serve essenz|a|mente come ($!$"( 4"!+(5%0'( I| ruo|o fondamenta|e de| dubb|o: 8CL1nIUS, ;+ ,'<+&+05'( $%*'#'(, I, L 64, co|. 11748: quaesno est |n dub|tanonem amb|gu|tatemque adducta propos|no. 1nCMAS AUINAS, =0 >+$!*:?@ III, 1, ed, k.-M. Catha|a ] k. Sp|azz|, 340: . s|cut term|nus v|ae est |||ud quod |ntend|tur ab ambu|ante, |ta exc|us|o dub|tanon|s est hn|s qu| |ntend|tur ab |nqu|rente ver|tatem. Man|festum est autem quod |||e qu| nesc|t quo vadat, non potest d|recte |re, n|s| forte a casu: ergo nec a||qu|s potest d|recte |nqu|rere ver|tatem, n|s| pr|us v|deat dub|tanonem, 341: s|cut ex hoc quod a||qu|s nesc|t quo vadat, sequ|tur quod quando perven|t ad |ocum quem |ntendebat nesc|t utrum s|t qu|escendum ve| u|ter|us eundum, |ta enam quando a||qu|s non praecognosc|t dub|tanonem, cu|us so|uno est hn|s |nqu|s|non|s, non potest sc|re quando |nven|t ver|tatem quaes|tam, et quando non, qu|a nesc|t hnem suae |nqu|s|non|s, qu| est man|festus e| qu| pr|mo dub|tanonem cognov|t. La funz|one de||e !"#$%&'$!$+(: lCPAnnLS SCC11uS SLu L8luCLnA, !"#$%&'(")*, l, ed. L.A. !eauneau, CCCM 161, p. 98,3048-3039: 8auonem prlorem esse naLura, aucLorlLaLem uero Lempore dldlclmus [.]. AucLorlLas slquldem ex uera rauone processlL, rauo uero nequaquam ex aucLorlLaLe. Cmnls enlm aucLorlLas quae uera rauone non approbaLur lnrma uldeLur esse, uera auLem rauo, quonlam suls ulrLuubus raLa aLque lmmuLabllls munlLur, nulllus aucLorlLaus asupulauone roborarl lndlgeL. nll enlm allud uldeLur mlhl esse uera aucLorlLas, nlsl rauonls ulrLuLe reperLa uerlLas eL a sancus paLrlbus ob posLerlLaus uullLaLem lluerls commendaLa (Abblamo lmparaLo che la raglone ha la prlorlLa nell'ordlne della naLura, l'auLorlLa nell'ordlne Lemporale [.]. L'auLorlLa dunque ha LrovaLo ll suo fondamenLo nella vera raglone, la raglone non ha mal LrovaLo ll fondamenLo nell'auLorlLa. Culndl ognl auLorlLa che non sla approvaLa dalla vera raglone appare lnferma, menLre la vera raglone, ln quanLo permane lmmuLablle perche sosLenuLa dalle sue proprle vlrLu, non ha blsogno dl essere rlnvlgorlLa dal sosLegno dl nessuna auLorlLa. La vera auLorlLa, lnfam, non ml sembra alLro che la verlLa scoperLa con la forza della raglone e amdaLa dal sanu padrl agll scrlm per l'uullLa del posLerl). La funz|one de||e !"#$%&'$!$+(: AL8Lk1US MAGNUS, =0 A+0$?, III, d|st. 23, art. 19, 4, ed. A. 8orgnet kkVIII, p. 400a: [.] rano est pr|or auctor|tate, tempore et natura. Unde Iohannes Lp|scopus d|mn|t auctor|tatem d|cens: "N|h|| a||ud est auctor|tas n|s| ranon|s reperta ver|tas, et ad poster|tans un||tatem scr|pto commendata". AL8Lk1US MAGNUS, B:C(?, VIII, 1, 14, ed. A. 8orgnet, III, p. SS3b: .qu| cred|t Ar|stote|em fu|sse Deum, |||e debet credere quod nunquam errav|t. S| autem cred|t |psum esse hom|nem, tunc procu| dub|o errare potu|t s|cut et nos.. 1nLCDCkICUS 1LU1CNICUS DL IkLI8LkG, ;+ !0'.!5%0+ #!+2'@ 30, 1, ed. L. Stur|ese, p. 37,7-9: Lcce, quanta est v|s ranon|s, ut enam re s|t pr|or auctor|tate! Verum est ad habendam c|aram re| cogn|nonem, emcac|or autem est, s| consonat auctor|tas. La funz|one de||e !"#$%&'$!$+(: DUkANDUS DL SANC1C CkCIANC, =0 A+0$? I, raefano, ed. Venen|s 1S86, f. 1vb: Modus autem |oquend| ac scr|bend| [.] est ut mag|s |nn|tamur ranon| quam author|tan cu|uscunque doctor|s, quantucunque ce|ebr|s ve| so|enn|s. Lt parv|pendatur omn|s humana autor|tas, quando per ranonem e|ucesc|t contrar|a ver|tas. GUILLLMUS DL CCknAM, D2+.+0$!&'". 2%/'#!+, ed. L. 8uytaert, Iranc|scan Stud|es, 2S (196S), p. 27S: A||us |ocus pon|tur |ocus ab auctor|tate, et |||e |ocus deb|||s est, n|s| arguatur ab auctor|tate ||||us qu| fa||ere et fa||| non potest. Lt |deo non sequ|tur: "Ar|stote|es d|c|t hoc, ergo hoc est verum", qu|a |pse dec|p| potu|t. La funz|one de||e !"#$%&'$!$+(: nLNkICUS DL GANDAVC, E"%,2. kII, q. 16, ed. I. Decorte, 92,29-31: d|sc|pu|us ord|natus debet penes se exam|nare d|cta mag|str| antequam e|s hrm|ter adhaereat. AL8Lk1US MAGNUS, =0 B%2'$?@ VIII, 6, ed. A. 8orgnet, VIII, p. 804: .|n du|ced|ne soc|etans quaerere ver|tatem. G|| 'automansm| |nco|n' su| pens|ero med|eva|e: [3] 1uua |a cu|tura med|eva|e (|nc|usa |a h|osoha) dom|nata da |rraz|ona||smo e supersnz|one ! ropr|o perch fondato su||a messa |n dubb|o d| tum | contenun de| sapere, |a h|osoha un|vers|tar|a med|eva|e un sapere essenz|a|mente cr|nco, pubb||co e progress|vo. Non b|sogna confondere |a stor|a de||a h|osoha con |a macro-stor|a de||e menta||t. I| va|ore de||a &!5% anche pr|ma de||a fondaz|one de||e Un|vers|t (kII seco|o): Ade|ardo d| 8ath, +,-"(.)*"( *-0,#-1"(, 4, 64, ed. M. Muller, Aschendor, MunsLer 1934, pp. 8 e 39: sl deve segulre la sclenza umana per quanLo e posslblle, la dove vlene meno sl deve fare rlcorso a ulo. Ma polche non slamo ancora al punLo dl rlconoscere la nosLra lgnoranza, Lornlamo alla raglone, sLudla auenLamenLe, osserva le clrcosLanze e non u meravlglleral degll eem. Gug||e|mo d| Conches, !&$1)()%&$-, l, 44-43, ed. C. Maurach, unlverslLy ress, reLorla 1980, p. 39: olche cosLoro lgnorano le forze della naLura, per aver Lum compagnl nella loro lgnoranza, vogllono che non se ne faccla rlcerca, ma sl abbla la fede del conLadlnl e non sl rlcorra alla raglone [.] nol lnvece dlclamo che ln Luuo sl deve cercare la raglone, per quanLo e posslblle. Ade|ardo: chl non conosce la sLruuura dell'-,1- 2,*3$ dovrebbe esserne espulso come suo lndegno ablLanLe (Pasklns, p. 29). 4-0,#- come #"5,1- 2,*3$ e #-.) come $,3"6 ,*$7"#(-1$( Ade|ardo, +,-"(.)*"( *-0,#-1"(, 6, p. 12: se la raglone non dovesse essere gludlce unlversale sarebbe sLaLa daLa lnuulmenLe agll uomlnl. G|| 'automansm| |nco|n' su| pens|ero med|eva|e: [4] 1uua |a h|osoha med|eva|e ha un forte or|entamento teo|og|co, o co|nc|de d| fauo con |a teo|og|a ! uesta |dennhcaz|one ha senso so|o se s| r|duce |'|ntera h|osoha med|eva|e a| mondo |anno e cr|snano, e se, a||'|nterno d| questo mondo, |a s| r|duce a| pens|ero monasnco de||'A|to Med|oevo e a||a Iaco|t d| 1eo|og|a |n et sco|asnca. Ma |a h|osoha med|eva|e va r|cercata anche e soprauuuo ne||a Iaco|t de||e Arn, dove non s| |nsegna teo|og|a G|| 'automansm| |nco|n' su| pens|ero med|eva|e: [S] 1uuo || pens|ero med|eva|e stato contrassegnato da condanne, censure, |nto||eranza, pesante contro||o |deo|og|co ! Condanne e censure s| r|trovano |n qua|unque per|odo: Socrate stato condannato a morte ne||'Atene de| IV seco|o a.C., G|ordano 8runo e Ga|||e| sono stan condannan |n et moderna. Senza negare cond|z|onamento |deo|og|co de||e re||g|on| r|ve|ate, occorre r|cordare che |e censure sono state preva|entemente dour|na||, non persona||: |'appartenenza a||'Un|vers|t ha garannto quas| sempre non so|o |'|mmun|t hs|ca de| maestr|, ma anche |'|dea fondamenta|e de||a 2'3+&$!( ,%#+0,' (|a ||bert d| |nsegnamento po| acco|ta |n tuue |e moderne carte cosntuz|ona||) G|| 'automansm| |nco|n' su| pens|ero med|eva|e: [6] La h|osoha med|eva|e h|osoha |anna e cr|snana. ! La carauer|snca pecu||are de||a h|osoha med|eva|e |nvece propr|o |a compresenza d| 4 d|verse cu|ture: que||a arabo-|s|am|ca, que||a ebra|ca, que||a b|zannno-ortodossa, e que||a |anno-cr|snana Un Med|oevo po||centr|co - Non una so|a cu|tura - Non un per|odo un|tar|o, carauer|zzato da un'essenza |ntr|nseca (= concep|re || Med|oevo non |n base a una presunta per|od|zzaz|one |ntr|nseca, ma a una per|od|zzaz|one puramente convenz|ona|e) Ma perch || Med|oevo ha sub|to questo desnno stor|ograhco? 4 momenn: 1. o|em|ca uman|snca 2. k|forma protestante 3. I||um|n|smo 4. o|em|ca su| 'modern|smo' arnco|ar|t de||o stud|o de| pens|ero med|eva|e: 1. 1|po|og|a deg|| scr|m (commenn e pranca d| |nsegnamento) 2. Imposs|b|||t d| dehn|re fam|g||e dour|na|| ben determ|nate 3. roduz|one sterm|nata - 1400 commenu alle 8"*0"*9", 338 raccolLe dl +,)31$:"0- ; 8,22- 0&")1)5$-" dl 1ommaso conuene 3000 arucoll con clrca 10.000 argomenu - no al 1330 sl conLano a arlgl 13 commenu alla <$($=-, a Cxford 31. 4. Natura pecu||are d| questa produz|one (anon|m|, opere co||emve, &+*%&$!5%0+(). S. Accesso non sempre agevo|e per no|, a d|erenza d| c| che accade per |e opere annche e med|eva|| (|ned|n e pa|eograha) Explicit