Starej Huty opisanie w piciu odsonach

Gdzie w storoynieckim powiecie...

Na poudniowy-zachd od zerniowiec! nieda"eko Storoy#ca! w do"inie rzeczki

$u%rowicy! ktr& miejscowi nazywaj& po prostu 'potuk'! "ey niewie"ka wie. (ie! ktra istnieje niecae dwiecie "at! a cztery razy zmieniaa ju o)icja"n& nazw* wie ktra o%ok zerniowiec jest najwikszym skupiskiem +o"akw na tzw. +nocnej ,ukowinie. - o tym! e mieszkaj& tu +o"acy dowiadujemy si wchodz&c zaraz po wejciu do wsi! na domach zo%aczy. %owiem mona ta%"ic z nazw& u"icy/ 01ickiewicza2! ktra p3niej krzyuje si z u"ic& Szewczenki. 4est to wic romantyczne miejsce! a"e nie ty"ko ze wz5"du na patronw u"ic. (ie "e5a w naprawd uroczej do"inie! pord wzniesie# si5aj&cych 677 m. n.p.m. o d3wicznych nazwach/ (iea! Szorik! Surduk! 1unsie. 8rudno tam dojecha.! trudno te wyjecha.. 9ojecha. jest ciko poniewa dro5a jest w tak zym stanie! e postawiono na niej nawet dwie ta%"ic! z ktrych jedna do niedawna zakazywaa ruchu auto%usw a dru5a ostrze5a! e przejazd 5rozi uszkodzeniem samochodu. (yjecha. jest rwnie trudno! a"e z zupenie innych powodw. 8o przez "udzi. :ch ycz"iwo.! serdeczno. i 5ocinno. powoduj&! e chc si tam po prostu zosta.. : s& tacy! ktrzy tak zro%i"i. 8a wie to Stara Huta nieda"eko ;rasnoi"ska. Historia! ktr& tu przedstawi pena jest "uk! a"e wydaje si e %ardzo trudno %yo%y je wypeni.. 1ateriay ktrymi dysponowaem nie 5rzesz& nadmiarem in)ormacji o Starej Hucie! szcze5"nie pimiennictwo radzieckie i ukrai#skie zupenie niema" pomijao istnienie tej wsi. ,rak autentycznych dokumentw! szcze5"nie ksi&5 para)ia"nych! ktre za5iny w zawierusze wojennej. 1imo te5o! mam nadziej! e artyku niniejszy cho. troch przy%"iy histori wsi! ktra przez ty"e "at %ya zapomniana.

;rasna
Nie %ez powodu zaznaczyem! e Stara Huta "ey koo ;rasnoi"ska! przez dosy. du5i okres %ya ona %owiem jedynie przysikiem te5o ostatnie5o. Historia nasza musi si wic zacz&. ju w <=>< r. kiedy to pojawia si pierwsza wzmianka historyczna o miejscowoci ;rasna.< +3niej 3rda przez duszy czas mi"cz&! a do <?@? roku. (tedy wanie pnocn&
<

0:storia mist i si Akrainskoi SSB2! t.</ 0 zerniwiecka o%"ast2! haso 0;rasnoi"sk2! ;ijw! <@?@ <

cz. wsi kupi! czy te moe wydzierawi +o"ak z Grodna niejaki -"eksander CC "u% D"eksandr E :"ski. ;rasna wczeniej w caoci na"eaa %ezporednio do putnia#skie5o monastyru! a porednio do Funduszu Be"i5ijne5o! najwiksze5o chy%a wacicie"a ziemskie5o na ,ukowinie. Dd tej pory mona ju w zasadzie mwi. o dwu rnych wsiach/ ;rasnej :"sku oraz ;rasnej +utny.G ;rasna od zawsze %ya zamieszkana przez "udno. rumu#sk&! "u% moe waciwie modawsk&. 8ak %yo kiedy ziemia ta na"eaa do Hospodarstwa 1odawskie5o! nie zmienio te5o take anektowanie tych terenw w <66H roku przez pa#stwo Ha%s%ur5w. Ieaa ona z da"a od sz"akw hand"owych! st&d te jej rozwj %y %ardzo powo"ny. Sytuacja zmienia si nieco 5dy w "atach dziewi.dziesi&tych JK::: w. odkryto! e w oko"icy jest %ardzo duo kwarcowe5o piasku i wapienia! ktre s& niez%dne do produkcji szka. 9odatkowo pod dostatkiem %yo %ukowe5o drewna! ktre mona %yo pa"i. i dodawa. do szka! co dawao "epsz& je5o jako.. Nic dziwne5o! e szy%ko powstaa tutaj huta. ( <6@> r. przy%y"i wic do niewie"kie5o przysika ;rasnej +utny niemieccy szk"arze z czeskich Sudetw a%y pracowa. w nowo otwartej hucie szka. 9o dzi nie wiadomo jednak niestety sk&d dokadnie pochodzi"i ci czesko-niemieccy hutnicy.> ( tym miejscu na"ey zaznaczy.! e %ya to jedna z pierwszych ko"onii niemieckich na ,ukowinie. 4aki czas p3niej! odpowiednio w <L7> i <L<H! utworzono rwnie huty szka w ;rasnej i Nowej Hucie C Neuheutte E. +o tym jak wy%udowano t& dru5& ! powstaa zapewne dzisiejsza nazwa opisywanej przeze mnie wsi! czy"i Stara Huta. ( szeciu piecach wytapiano romaite rodzaje szka/ matowe! ko"orowe! przezroczyste czy m"eczne. ,ardzo czsto wykorzystywano motywy typowo %ukowi#skie zdo%i&c wyro%y pumeksem czy piaskiem. - wyra%iao si rne rzeczy- od szy% okiennych i naczy# szk"anych! do "amp na)towych! ktre weszy do powszechne5o uycia pod koniec "at pi.dziesi&tych. Szko wykorzystywa"i take artyci! w wikszoci prymitywici! do tworzenia witych o%razw. ;rania#skie szko %yo cenione nie ty"ko na ,ukowinie! a"e take na innych ziemiach cesarstwa! szcze5"nie w Ga"icji! wysyano je take poza 5ranice cesarstwa m.in. do 1odawii! 8urcji! a podo%no nawet do :ndii. 9zi mona je o5"&da. przewanie w czerniowieckich muzeach! oraz rzadko w oknach %ukowi#skich domw. ( Starej Hucie szko wytapiano na pewno do <L<G roku! potem w rozmaitych 3rdach s& roz%ienoci. (edu5 jednych hut zamknito w <L<6 r.=! a"e z ko"ei w niemieckich dokumentach -"thMtte wyra3nie )i5uruje jako 0G"as)a%riken2 a do "at
G >

j.w. ,eck N. 0,iae p"amy2 w %adaniach %ukowi#skich2! str.<7=! w/ 0 ,ukowina-po stronie dia"o5u 2! Sejny! <@@@ = Gotkiewicz 1. 0 D czadeckich repatriantach z ,ukowiny 0! w/ 0Ntno5ra)ia po"ska2! t.?! <@?G r.! str.<7= G

siedemdziesi&tych C razem z ;rasn& oraz FMrstentha" w powiecie radowieckim EH. 1oe wynika to z te5o! e o%ok sie%ie %yo tak naprawd ki"ka hut! a miejsce produkcji dosy. czsto zmieniano! na przykad cz. z -"thMtte przeniesiono do "enej do"iny zwanej Ounka nad 1aym Seretem?.

-"thMtte
Nowo powstaa osada od pocz&tku %yo zdominowana przez ywio niemiecki! cho. ju w <L7> roku po raz pierwszy pojawia si tu 5rupa ko"onistw z zadeckie5o! ktrzy zosta"i sprowadzeni z Grnych (5ier do pracy w "esie. (yr&% "asu %y prowadzony d"a potrze% huty! a drwa"e znad ;isucy pracowa"i wrcz za do%rze! poniewa "as zosta do. mocno przetrze%iony. 8a nierozs&dna po"ityka spowodowaa zmniejszenie produkcji. +o"skich 5ra"i sprowadzi na ,ukowin niejaki ;rie5sha%er! ktry dzierawi do%ra wspomniane5o ju wczeniej Funduszu Be"i5ijne5o. Nasi 5ra"e! ktrzy w aktach z tamte5o okresu )i5uruj& jako 0poddani z ;rasnej2 nie ty"ko musie"i pracowa. w "esie! mie"i te o%owi&zek sta. na tzw. czardakach! czy"i po prostu pi"nowa. maj&tku wspomniane5o wczeniej ;rie5sha%era. ( "atach <L<=-<@ "icz%a "udnoci 5ra"skiej jeszcze si zwikszya za spraw& nowej )a"i emi5racji! tym razem z d%r %rzea#skich! 5dzie ;isucanie osied"i"i si ki"ka "at wczeniej. +o tym jednak jak tamtejszy wacicie" owiadczy! e nie maj& co "iczy. na o%iecane wczeniej uwaszczenie! postanowi"i po wysaniu ki"ku "udzi na rekonesans przenie. si na ,ukowin! szcze5"nie "icznie zasied"aj&c Star& Hut. 9o Starej Huty napywa"i te 5ra"e z innych wsi %ukowi#skich! mianowicie z 8ere%"acza! H"i%okiej! ;a"iczanki. ;o"onia po"ska rosa i podo%no w poowie J:J w. %yo ju ponad pi.dziesi&t rodzin. Niemcw %yo jednak sta"e ki"ka razy wicej. 1arian Gotkiewicz susznie zauwaa6! e do Huty przy%ywa"i nie ty"ko Gra"e zadeccy! a"e rwnie osadnicy z innych terenw +o"ski! niekiedy nawet z pochodzeniem sz"acheckim Cm.in. z rzeszowskie5oE. : dzisiaj o%ok 9rozdkw czy Najdkw! nazwisk tak charakterystycznych d"a ;isucan! mona spotka. tu takie nazwiska jak Iu%towicz czy ;rzyszto)iak. Iudzie ci jednak zupenie wtopi"i si w 5ra"szczyzn.

>

Napyw nie trwa jednak du5o. Iudzie potrze%owa"i coraz wicej ziemi! tak wic ju w <LG< roku wyst&pi"i z pro%& do same5o cesarza o przyznanie im nowych terenw. Arzdnicy dworscy z (iednia przekaza"i t pro% do wadz w zerniowcach! a te o%urzyy si ty"ko na miao. petentw. +3niej wnie"i rwnie pro% o mo"iwo. osied"enia si w konkretnym miejscu! 5dzie w oko"icach So"ki. ,ezskutecznie. 9opiero ki"kanacie "at p3niej urzdnicy nie mo5&c so%ie poradzi. ze z%jnikami 5rasuj&cymi na sa%o zamieszkanych o%szarach 5rskich zezwo"i"i na osied"enie si naszym Gra"om na poudniowej ,ukowinie w oko"icach ;impo"un5a 1odawskie5o. 8am szcze5"nie si"nie daway si we znaki %andy tzw. hajdukw. : tak dua cz. 5ra"i z H"i%okiej przeniosa si w <L>= r. do powstaj&ce5o wanie Nowe5o Soo#ca! a =7 5ra"skich i =7 niemieckich rodzin ze Starej Huty zasied"io +oian 1icu"i. 8rudno jednak przypuszcza. a%y po tych przenosinach zostay w Starej Hucie jedynie dwie po"skie rodziny jak utrzymywa! wy%itny zreszt& %adacz %ukowi#skiej historii i ku"tury! Baimund ;aind". (ie mimo upadku huty rozwijaa si da"ej! cho. %y to rozwj powo"ny. 4ak podaje 0Sownik 5eo5ra)iczny ;r"estwa +o"skie5o2 w <L?@ r. %yo 6L> mieszka#cw! ktrzy zasied"a"i <== domy! a d"a roku <LL7 te "icz%y przedstawiaj& si odpowiednio- L@> i<L?! a"e dziesi. "at p3niej we wsi mieskay ju <<G> oso%yL . (ie od pocz&tku na"eaa do powiatu C %ezirk E w Storoy#cu! tam te %y s&d powiatowy. Natomiast naj%"iszy urz&d pocztowy i te"e5ra)iczny znajdowa si w odda"onym o @ km. zudynie. 9opiero na pocz&tku JJ w. otworzono w Starej Hucie skadnic pocztow&. o ciekawe wie w tym okresie do niko5o nie na"eaa! cho. wikszo. wsi na ,ukowinie %ya czyj& wasnoci&! przewanie Funduszu Be"i5ijne5o.@ ( dru5iej poowie J:J w. +o"acy na ,ukowinie! ktrych %yo coraz wicej! zacz"i tworzy. do. si"n& i zor5anizowan& 5rup. 9ziao si to wszystko na )a"i aktywnoci! ktra o%ja niema" wszystkie narodowoci zamieszkuj&ce ,ukowin. ( <LL= r. powstaje pierwsza czyte"nia po"ska przy 8owarzystwie ,ratniej +omocy! p3niej powstaje wie"e innych stowarzysze# i zwi&zkw n.p./ ,ukowi#skie ;oo +o"skie! 0Sok2! stowarzyszenie rkodzie"nikw 0Gwiazda2 i inne. Dd <LL= r. zaczyna wychodzi. 0Gazeta po"ska2. : cho. oywienie dotyczyo 5wnie zerniowiec! to cz. tych pozytywnych pr&dw docieraa te na prowincj. (anym wydarzeniem %yo te odnowienie w <@7? r. ;oa 8owarzystwa Szkoy Iudowej. Niema" od razu stworzono dziki temu
L @

zerniowieckie5o zyte"nie 8.S.I. w

wie"u po"skich osadach! take w Starej Hucie! 5dzie %yo H7 ksi&ek i > czasopisma. - jak
,i5o 4. 0Najnowszy skorowidz miejscowoci Ga"icji i ,ukowiny2! Iww! <L@6 ,i5o 4. j.w. =

%yo to potrze%ne niech wiadczy re"acja z dziaa"noci tej instytucji na ,ukowinie sporz&dzony przez Grze5orza icimirskie5o<7. (edu5 kwestionariusza przeprowadzone5o w <@7? r. "udno. po"ska w Starej Hucie jest niema" cakowicie z5ermanizowana! nie potra)i po po"sku czyta. i pisa.! a Niemcy! rz&daj& rwnie a%y w kocie"e kazania i piewy %yy ty"ko po niemiecku. 9o te5o ostatnie5o nie dopuszcza jednak pro%oszcz miejscowej para)ii ks. 4an 1ocicki. 1ao te5o! w miar swoich mo"iwoci w szkce pocz&tkowej uczy on dzieci katechizacji i czytania po po"sku. 9odatkowo w <@7@ r. zaoono +o"sk& ;as Bai))eissenowsk&<<! ktrej kapita o%rotowy wynosi w <@<G r. =7 777 koron! a maj&tek wasny G777 kr. +odo%nie jak to %yo z zamkniciem huty! doprawdy trudno oceni. na podstawie dostpnych pu%"ikacji jaka %ya "icze%no. Gra"i zadeckich. : tak w5. ,oro#skie5o pod koniec zesze5o wieku interesuj&ca nas "icz%a wynosia dwadziecia trzy oso%y<G C P E! z ko"ei icimirski na"iczy na pocz&tku JJ w. pi.dziesiciu +o"akw<>! a Dtton Qukowski podaj "icz% C za rok <@<7 E G76 na <>=H wszystkich mieszka#cw <= C zdecydowana wiekszo. to Niemcy E. 4eszcze da"ej idzie Gotkiewicz! ktry opieraj&c si na c.-k. spisie z <L@7 r. podaje "icz% prawie czterokrotnie wysz& ni Qukowski. Bnice s& o"%rzymie. -"%o wic ruch mi5racyjny %y rzeczywicie %ardzo intensywny! a"%o autorzy wyej wymienionych zestawie# stosowa"i rne kryteria za"iczania do poszcze5"nych 5rup. +rawda jak zwyk"e "ey po rodku.

eaRmiRoara Keche
+o (ie"kiej (ojnie w zasadzie 0na Hucie 0 niewie"e si zmienio/ niemieckie napisy zast&piy rumu#skie! pojawiy si inne pieni&dze. Na pewno najwiksz& %ya zmiana administracyjna- Stara Huta przestaa tworzy. wraz z Now& Hut& jedn& 5min! zostaa %owiem przydzie"ona do ,aniowa. Narodowociowo sytuacja wsi pozostaa status Suo ante. ,y. moe nawet o%ie spoecznoci zaczy wreszcie y. ze so%& a nie o%ok sie%ie. Twiadcz& o tym re"acje starszych "udzi! ktrzy z wie"k& ycz"iwoci& opowiadaj& o tamtych "atach. ,a! z wie"kim uznaniem! a nawet podziwem wypowiadaj& si o 0niemieckim porz&dku2/ 0+anie!
<7 <<

icimirski G. 0+o"acy na ,ukowinie. $adania owiatowe2! ;rakw! <@76 ,y to rodzaj spdzie"czej kasy poyczkowej! ktr& zaoy po raz pierwszy wjt jednej z wsi niemieckich Friedrich (. Bai))eisen. Aczyni to w <L?G r. w ce"u uchronienia chopw przed "ichw&. 8e5o typu kasy stay si wzorem w Niemczech a p3niej w wie"u innych kasach <G ,oro#ski I. 0+o"acy na ,ukowinie2! ;rakw! <L@6 <> icimirski G. j.w. <= Qukowski D.1. 0 ,ukowina pod wz5"dem topo5ra)icznym! statystycznym i historycznym ze szcze5"nym uwz5"dnieniem ywiou po"skie5o2! Iww- zerniowce! <@<= H

dro5i to %yy prociute#kie! nie jak teraz... (ajka C jajkaE mona %yo po nich tur"a....2 9zi mo5& si spotka. z towarzyszami wsp"nej nauki i za%aw! poniewa do. czsto przyjedaj& oni z Niemiec. 9zi ju emeryci! ktrzy chc& jeszcze raz zo%aczy. swoist& 0-rkadi2! a nierzadko te pewnie si z ni& poe5na.. +orz&dek! 5ospodarno.! pracowito. i 5or"iwa re"i5ijno. to cechy ktre po&czyy o%ie 5rupy. Niemcy jawi& si w re"acjach jako %ardziej zamoni! to oni zajmowa"i si rzemiosem i hand"em! ta zamono. przekadaa si na przykad na u)undowanie ki"ka )i5ur do kocioa. ,y. moe przysowiowa ju 0niemiecka 5ospodarno.2 spowodowaa! e dzisiaj na pewien szcze5o"nie dorodny rodzaj )aso"i mwi si w Starej Hucie 0Szwa%y2. Gra"e za pracowa"i tradycyjnie w "esie! 5dzie zajmowa"i si wyr%em tudzie wypa"aniem w5"a drzewne5o. Dprcz te5o mie"i oczywicie wasne 5ospodarstwa. D tradycyjnoci niech wiadczy )akt! e do. du5o zachowa si 0"udowy2 u%ir +o"akw czy"i mskie no5awice! koszu"e wyszywane kora"ami tzw. 0p"ecki2! ozdo%y na szyje 0dziordany2 i 0pieski2 czy kyrpce. 8e ostatnie %yy noszone jeszcze nawet po wojnie. +o Niemcach w Starej Hucie pozostao! oprcz wie"u wci& do%rze zachowanych domw! take nie"iczne ju niestety krzye i na5ro%ki na miejscowym cmentarzu. 9oprawdy smutny to widok/ poamane krzye! zaroniete chwastami ta%"ice na ktrych z trudnoci& mona wyczyta. 0Hier ruht in Gott2. 8ak du5a o%ecno. niemiecka zaznaczya si jednak przede wszystkim w mowie Hucian. 8utaj na rower nikt nie powie inaczej ni 0cweirat2 Cniem. die $weirad E! a na poci&5 0cu52 C niem. der $u5 E! a je"i co jest waciwe 5wari. na"ey! e jest 0rychtyk2 C niem. richti5 E. ;o# ze Starej Huty musi usysze. curik C niem. zurMck E e%y chcia zawrci.. +rzykady mona mnoy.! "ecz swoj& dro5& ciekawe jest! czy wpywy jzykowe %yo o%ustronne! czy jakieko"wiek sowo weszo do! jak to mwi& miejscowi! 0szwa%skiej 5wary2. Stosunki po"sko-niemieckie nie %yy naj5orsze! cho. zdarzay si n.p. artykuy prasowe! ktre pr%oway 0poprawia.2 istniej&cy stan rzeczy! jak cho.%y artyku w 09eutche 8a5espost2 z GG marca <@>7 r.! ktry podawa jako%y to w 5minie Stara Huta na GHL dzieci niemieckich jest ty"ko <L po"skich. ( takim razie ja rozmawiaem prawie z poow& tych os%! ktre w tamtym czasie si uczyy. ( szko"e jzykiem wykadowym %y rzecz jasna rumu#ski! a"e %yy k"asy i niemiecka i po"ska. 9o pracy w Starej Hucie przyjechaa nawet nauczycie"ka z +o"ski! %odaje ze Iwowa. 1odemu pa#stwu rumu#skiemu! o wyra3nych tendencjach )aszystowskich! te nie zawsze podo%aa si ta swoista 0Nuropa w miniaturze2jak& %ya cay czas ,ukowina. -tmos)era %ya sprzyjaj&ca do te5o! e w "atach trzydziestych na ,ukowinie czsto zdarzay
?

si po5romy Qydw! m.in. w So"ce! Suczawie i niektrych wioskach 5rskich. ( Starej Hucie ni5dy nie %yo wie"u Qydw! co najwyej ki"ku! niektrzy z moich rozmwcw mwi& nawet! e nie pamietaj& a%y %y cho. jeden. Natomiast w <@>? roku wprowadzono zakaz nauczania re"i5ii w jzykach mniejszociowych! nakazuj&c przy tym mod"i. si po rumu#sku przed "ekcjami. 9o dzisiaj jeszcze moi starsi rozmwcy doskona"e pamitaj& mod"itw 0Djcze nasz2 po rumu#sku. (ojna nie zniczya wsi! cho. dziaania wojenne w sierpniu <@== r. %yy prowadzone naprawd %"isko! %o w odda"onym o siedem ki"ometrw ;rasnoi"sku. $nacznie %ardziej da"i si we znaki rnej maci partyzanci i maruderzy! a niekiedy po prostu zwyk"i %andyci! ktrzy za%iera"i "udziom ich z%iory i zwierzta. +od koniec ==-e5o roku wojna na ,ukowinie %ya ju ty"ko %o"esnym! a"e jedynie wspomnieniem.

mapa ;pacUoVopa C Stara ;rasnoszora E

(ie"u "udzi wca"e nie %yo zachwyconych tym! e wadza radziecka przyniosa swoje pojmowanie wo"noci i wasnoci na ,ukowin. Najmniej zadowo"eni %y"i z pewnoci& Niemcy! %ardzo szy%ko %owiem "udno. tej narodowoci opucia kraj! w ktrym 5ospodarowaa przez <H7 "at. ( Starej Hucie podo%no z ki"kuset os%! zostaa ty"ko jedna starsza! samotna ko%ieta. Niemcy %ukowi#scy zna"e3"i w duej "icz%ie przysta# w jednej z dzie"nic Stutt5artu o nazwie ,Msnau! a"e w caych Niemczech! a take w -ustrii mona pewnie spotka. %ukowi#czykw! take tych z -"thMtte. 8ake wikszo. +o"akw o%awiaa si nowych rz&dw! a e pojawia si propozycja wyjechania do +o"ski! na tzw. $iemie Ddzyskane! wie"u nie miao w&tp"iwoci. Bepatriacja "udnoci rozpocza si w poowie <@=H r.! kiedy to wyruszy pierwszy transport z ,aniowa. Nastpne od%yy si w pa3dzierniku w tym samym roku oraz w "utym i kwietniu roku nastpne5o. +rzesied"enie spowodowao cakowite z"ikwidowanie dwch wsi! zamieszkaych przed wojn& niema" wy&cznie przez Gra"i %yy kiedy 9unawiec i Iaurenka. Nie wszyscy jednak wyjecha"i. zsto pytaem d"acze5o. Niektrzy po prostu nie chcie"i! %o wsie %ukowi#skie to %y ich dom. :nni natomiast dostawa"i "isty od krewnych! ktrzy zamieszka"i na 9o"nym T"&sku czy nieda"eko $ie"onej Gry i dowiadywa"i si! e wca"e tak rowo w tej +o"sce to nie jest. 8rudno %yo %owiem zna"e3. si Gra"om
6

zadeckich. 9zi ty"ko jaka ja%onka w rodku

"asu czy )ra5menty )undamentw oraz pami. "udzi wiadcz& o tym! e nieda"eko Starej Huty

zadeckim w nowej d"a nich rzeczywistoci! wrd o%cych. 1wi"i przecie inn& 5war&! inaczej si u%iera"i! jed"i jak& dziwn& mamay5! sysze"i te %ardzo czsto/ 0D! Bumuny przyjechay P2. 8e re"acje naj%"iszych czsto zniechcay do wyjazdu. Stara Huta jak ju wspomniaem nie %ya zniszczona! a przecie uciekaj&cy Niemcy zostawia"i najczciej domy i %udynki 5ospodarskie w %ardzo do%rym stanie! no i te do%re dro5i... 9"ate5o te do Huty ci&5no duo po"skich rodzin z 8ere%"acza! Iaurenki! ,aniowa! H"i%okiej i dziki temu jak na pocz&tku J:J w. staa si ta wie prawdziw& twierdz& Gra"i zadeckich. (aciwie 0starych2 mieszka#cw wsi jest dzisiaj niewie"u. ( caoci z Huty pochodz& rodziny mieszkaj&ce na tzw. ;omunici zaprowadzi"i zatem wasne porz&dki/ zmieni"i nazw wsi! szy%ko zor5anizowa"i kochoz i 0sie"sk& rad2. 0+rominentami2 w Starej Hucie sta"i si szy%ko przy%y"i nie tak dawno Bosjanie. 9zi niektrzy miej& si! e 0+a#ska2! nazwa czci wioski! powstaa od te5o! e mieszkay tam dwie najwaniejsze oso%y we wsi/ dyrektor kochozu i dyrektor szkoy. 4ednak najwaniesze5o zmieni. im si nie udao. ( aden spos% nowa wadza nie mo5a poradzi. so%ie z przywi&zaniem Gra"i do re"i5ii i kocioa. 9eterminacja mieszka#cw wsi %ya tak dua! e z5odzi"i si paci. o"%rzymie podatki! nie ty"ko za 5runt na ktrym koci sta! a"e rwnie za wszystkie ruchomoci si w nim znajduj&ce/ o%razy! awki! wieczniki itp. Gdy%y nie to powicenie wi&tynia podzie"ia %y "os innych w oko"icy/ w ,aniowie duy i pikny koci zamieniono na sa" 5imnastyczn&! w Storoy#cu na ma5azyn! a wie"e innych po prostu zniszczono. 9o te5o %y koci )unkcjonowa norma"nie za%rako jedne5o- kapana. Dt wadze komunistyczne zdecydoway! e ty"ko para)ia w zerniowcach moe mie. pro%oszcza! ktry dodatkowo nie powinien czyni. posu5i ni5dzie indziej. 1imo te5o "udzie przychodzi"i jak zawsze co niedzie" do kocioa a%y wsp"nie si mod"i.. +ro%"em pojawia si! kiedy trze%a %yo ochrzci. nowonarodzone dziecko czy wzi&. "u%! nikt nie m5 so%ie take przecie wyo%razi.! e%y nie posa. dziecka do pierwszej komunii. 8rze%a wic %yo je3dzi. do zerniowiec! cho. czasami udawao si ksidza... przemyci. a%y m5 w Starej Hucie odprawi. na%oe#stwo. - nie %yo to takie proste wszak jest to stre)a przy5raniczna! szcze5"nie pi"nowana. ( tym miejscu warto powiedzie. troch o historii para)ii hucia#skiej. +ierwszy! jeszcze drewniany koci powsta tu w <L<G r. D razu take miaa tu swoj& siedzi% para)ia C 5wo"i cisoci/ para)ia ta nazywaa si jeszcze ;rasna E. $amono. mieszka#cw zapewne jednak rosa %o ju w w <L>= r. stana wiatynia murowana. 8utaj! w kocie"e p.w. Siedmiu ,o"eci +.1. %ya para)ia! ktra o%ejmowaa swym zasi5iem do. duy teren/ ,aniw z
L

przy"e5ociami C 9unawiec! Iaurenka! Hi"cze! ;oszuja E!

zudy#! 9awideny! +ietrowce!

o%ie ;rasne! Nowa Huta! ;orczestie i ki"ka innych. $a -ustro-(5ier para)ia na"eaa do -rchidiecezji Iwowskiej! Bumuni przenie"i j& p3niej do nowo powstaej diecezji w 4assach. 9zi koci w Starej Hucie jest p.w. 1atki ,oej ,o"esnej ! a je5o o%ecny %udynek pochodzi z pocz&tku JJ w. Hucianie na"e& do para)ii w Storoy#cu! 5dzie pro%oszczem jest %ukowi#czyk! syn repatriantw! ksi&dz Stanisaw :risik. Nota %ene w Starej Hucie na cmentarzyku w samym rodku wsi "ey pochowany je5o dziadek.

mapa Wuma C Stara Huta E

( Starej Hucie mona dostrzec wszystkie pro%"emy z ktrymi %oryka si Akraina! a wic przede wszystkim %ezro%ocie. ;ochoz! w ktrym pracowaa kiedy wikszo. zosta z"ikwidowany! a caa je5o in)rastruktura zniszczona "u% rozkradziona. :nnej pracy w oko"icy nie ma! "udzie jed& wic na 0strojki2 "u% inne sezonowe prace do Bosji! +o"ski! Niemiec. (yjedaj& przede wszystkim modzi. Starsi natomiast dostaj& tak niskie renty! e 5dy%y nie hodowa"i krowy i warzyw w przydomowym o5rdku nie mie"i %y pewnie co je.. Sycha. wic czsto narzekania i tsknot za $wi&zkiem Badzieckim/ 0Doo... za prezydonta ,reniowa to si dopiero yo! a teraz to straszenno my kaparimy...2. :nne pro%"emy to miedzy innymi %udynek szkoy! pochodz&cy z pocz&tku JJ w. +omimo te5o! e z zewn&trz wy5"&da cakiem nie3"e jest w opakanym stanie! a pienidzy starcza jedynie na dro%ne naprawy. Iudziom marzy si take! podo%nie jak w Ninych +iotrowcach! wy%udowanie 9omu +o"skie5o! a"e to przynajmniej na razie "ey cakowicie w s)erze marze#. D naprawie dr5 nawet nie wypada wspomina.... ( Starej Hucie 05ra"sko.2! "u% jak wo"& niektrzy po"sko.! nie jest za5roona! %y. moe d"ate5o nie %yo tu prawie adnych dziaa#! ktre mo5y%y skonso"idowa. spoeczno.. :naczej jest na przykad w Ninych +iotrowcach! 5dzie Gra"e w "icz%ie okoo dwustu zamieszkuj& jedynie cz. wsi o nazwie -rszyca i stanowi& nieduy odsetek wszystkich mieszka#cw! prawie wy&cznie Bumunw. 8am od ki"kunastu "at dziaa zesp 0(ianeczek2! dziki ktremu +o"acy z +iotrowiec mo5& czciej je3dzi. do +o"ski! przewanie na ,ukowi#skie Spotkania do +iy! a"e take na wystpy do innych miast. +odtrzymuje to zwi&zki z +o"sk& i dodatkowo ku"tywuj tradycj. Dstatnio jednak rwnie w Starej Hucie pojawiy si pierwsze inicjatywy! ktre otrz&sn& %y. moe "udzi z marazmu/
@

powsta dziecicy zesp )o"k"orystyczny! wydawana jest take w szko"e dwujzyczna 5azetka d"a dzieci 01oda Huta2. Na"ey te wspomnie. o %ardzo wanym wydarzeniu! jakim %yo wniesienie i postawienie na 5rze o nazwie (iea dziesiciometrowe5o krzya. Na drodze prowadz&cej na szczyt ustawiono te stacje dro5i krzyowej. D si"e 5ra"skoci! a przez to rwnie po"skoci! wiadczy wie"e! cho.%y to! e tutejsza "udno. mimo wszystko nie u"e5a 5ermanizacji! romanizacji czy sowietyzacji. (icej! kady! kto po wojnie postanowi zamieszka. w Starej Hucie musia nauczy. si 05wari.2. D%ojtnie czy to Bumun! ktry oeni si z +o"k&! Akrainka %d&ca on& +o"aka czy nauczycie" z +o"ski. 9zieci ucz& si w szko"e po"skie5o i wydaj si! e wanie to moe %y. paradoksa"nie najwikszym za5roeniem d"a 5wary! a"e takich o%aw nikt nie podzie"a. +o"ski jest im potrze%ny do czytania po"skich 5azet i ksi&ek! do pisania po po"sku! w domu midzy swoimi mwi i %dzie si mwio 5war&. - jest to nieco inna mowa ni ta z +iotrowiec! ,aniowa czy 8ere%"acza. 1ieszka#cy tych wsi mwi& o charakterystycznym 0hucia#skim piwaniu2! co spowodowane jest mocnym 0przeci&5aniem2 wyrazw. -"e inne jest rwnie sownictwo! wspominaem ju przecie o wpywach niemieckich! cho. rnice w nazewnictwie spowodowane s& take pewnym odizo"owaniem tych wsi od sie%ie. 8ak wic d"a przykadu mona poda.! e w Starej Hucie 0tak2 to 0%a2! a w +iotrowcach 0ja2* 0huzna2 to spodnie w Hucie! natomiast w 8ere%"aczu mwi si 0hozy2 itd. ( caym tekcie zamiennie uywaem okre"e#/ Gra"e zadeccy czy +o"acy! cho. to nie s& przecie nazwy tosame. 9zi jednak "udno. tak ze Starej Huty jak i innych wsi ukrai#skiej ,ukowiny uwaa si za +o"akw! niewie"e os% syszao nawet t& pierwsz& nazw. $amieszanie powoduje take )akt! e Bumuni! ktrych przewanie maj& za s&siadw nazywaj& ich 0S"owaszi2 czy"i 0Sowaki2. +od koniec J:J w.! Baimund ;aind"! wy%itny zreszt& znawca historii i ku"tury ,ukowiny! rozpozna w ;isucanach "udno. rdzennie sowack&! doprowadzio to midzy innymi do te5o! e w "atach trzydziestych doszo do sporu po"sko-czechosowackie5o. 8rudno przypuszcza. %y rumu#scy chopi "edzi"i %adania naukowe! a"e z pewnoci& chodzi"i do urzdw a tam zapisywano jeszcze w <L@7 r. Gra"i zadeckich jako Sowakw. Ntnonim okaza si wyj&tkowo trway! pomimo te5o! e nikt za Sowaka w Starej Hucie si nie uwaa! cho. midzy ,o5iem a prawd& za tzw. 'czystych +o"akw ' take nie. Iudzie tu zwyk"i mwi. o so%ie/ '1y som takie z%aamucone +o"iaki...'.

<7