08 - Wiesław Wernic - GWIAZDA TRAPERA

Indeks: 00145/2014/01/W_08
Opracowanie edytorskie: Jawa48
na podstawie egzemplarza ze zbiorw prywatnych Tylko do uytku wewntrznego i osobistego bez prawa przedruku i publikacji tak w czci jak i w caoci. Grudzie 2013
Prawa autorskie
nale do autora, autorw ilustracji, Wydawnictwa CZYTELNIK, ich spadkobiercw oraz innych osb fizycznych i prawnych majcych lub roszczcych sobie takie prawa.
Materiay wykorzystane w opracowaniu, stanowi rdo danych o naszej kulturze, literaturze i historii, stanowi wasno publiczn , a ich rozpowszechnianie suy dobru oglnemu .
Wykorzystywanie tylko do uytku osobistego, tak jak czyta si ksik wypoyczon z biblioteki, od ssiada, znajomego czy przyjaciela. Wykorzystywanie w celach handlowych, komercyjnych, modyfikowanie, przedruk i tym podobne bez zgody autora edycji zabronione. Niniejsze opracowanie suy wycznie popularyzacji tej ksiki i przypomnienia zapomnianych pozycji literatury z lat szkolnych.
Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA
Spis rozdziaw
Dymy na wzgrzach W Cheyenne i dalej Grzechotnik Pocig Do Custer City Karczmarz Clive Tess Nocny Bj Samotny To-imnia Czterej jedcy Dylians str. 40 str. 55 str. 76 str. 89 str. 106 str. 123 str. 148 str. 161 str. 182 str. 196
str. 9 str. 20
Wielkie Drzewo Niebieska Skaa Nim nadesza wiosna Znowu w Laramie Na poudnie!
str. 215 str. 234 str. 246 str. 268 str. 290
Nota edytorska
str. 315
Dymy na wzgrzach
Koczy si dzie. Jeszcze tylko na kracach horyzontu gorzay gasnce uny. Potem kurtyna ciemnoci zasuna si nad ziemi. Noc nadchodzia w ciszy i skupieniu. Karol Gordon siad na skalnym zrbie, tu za kamiennym progiem oddzielajcym naturaln platform od zbocza, jakie na przemian stopniami nagich urwisk i poronitych traw agodnych pochyoci spadao ku rozlegej paszczynie prerii. mi fajeczk i powtarza w mylach, a do znudzenia: Jak dobrze siedzie bezczynnie, jak dobrze jest sysze cisz i widzie mrok. I kiedy tak powtarza, czu, e odpoczywa, e znika mu sprzed oczu diabelski krajobraz Bad Lands 1, najbardziej ponury wanie w kujcym oczy blasku soca, a w uszach milknie wreszcie wist wiatru wygrywajcego dzik melodi wrd skalnych urwisk. Z wdrwki wrci przed kilku godzinami, szczliwy, e znowu jest u siebie, w domu. Chocia tym domem bya tylko dziwna kombinacja drzewa i kamieni, a to u siebie nie znaczyo nic. Przecie jak okiem sign, rozcigay si puste obszary, do ktrych najwiksze prawo mieli czerwonoskrzy wojownicy.
Ze Ziemie (ang.). Tak nazywano tereny dotknite erozj na granicy Poudniowej Dakoty i Montany.
Ognisko rozpalone w zagbieniu gruntu byskao ju tylko czerwieni wgielkw. Nie dooy ani jednej szczapki drewna. Byo gorco, parno, a blask ognia mg sta si niebezpiecznym sygnaem. Spoglda przed siebie iw niebo, a w grze poczy migota gwiazdy. Jakby wielki siewca rzuci z rozmachem gar srebrnego ziarna na ciemny firmament i zaraz rozbysy wszystkie, a pojaniao nad preri. Tam, gdzie toczya swe wody rzeka Powder 2, i tam, hen daleko, w dolinie Big Horn3. Spoglda w niebo, a odnalaz jeden, bkitnawo polniewajcy punkt. Moja gwiazda pomyla. Nie zawioda mnie dotychczas. Niele si Spisujesz, gwiazdo powiedzia pgosem. Jestem z ciebie zadowolony. Byszczcy punkcik, srebrne ziarnko, jak gdyby mrugno w odpowiedzi. Potem zapon zimnym ogniem dysk ksiyca. Odleg rwnin pokry wietlisty py, ktry sypa si z nieba, tworzc sceneri, jakiej Karol nigdy dotd nie oglda. Duchota wzmoga si. A wraz z ni napyny z dali tajemnicze dwiki, wrd ktrych Karol rozpozna urywane gosy tchrzliwych wilkw prerii kojotw. Nagle nadpyna czarna chmura o zdumiewajcym ksztacie cwaujcego mustanga. Szybko przebiega p nieba, pogasia gwiazdy, dosiga tarczy ksiyca i wtedy uczynio si czarno i nieprzenikliwie, jak w grskiej jaskini. Ale ju po chwili niebo zapalio si tym, migotliwym wiatem. Byskawica. Draa przez kilka sekund. Preria staa si widoczna jak na doni. Blask wydoby z ciemnoci kady jej szczeg. Karol zobaczy, jak przez paszczyzn gna ko z czowiekiem na grzbiecie. Jasno znika. Wwczas grzmot nadcign powoli z dalekich kracw ziemi. Najpierw przypomina turkot cikich wozw, w chwil pniej rumor skalnej lawiny, wreszcie rozpk si, tu, tu, przeraliwym hukiem, ktry odbi si wielokrotnym echem od ska i grskich dolin. Spady krople deszczu. Pierwsz poczu na doni, drug na
2 3
Rzeka Proch (ang.) Rzeka Wielki Rg. Wraz z grami o tej samej nazwie ley na terenie Wyomingu i Montany.
10
nosie, gdy spod szerokoskrzydego kapelusza zerkn ku niebu. Na dalsze nie czeka. Cofn si pod dach z nie ciosanych bali, w gb dziwnej ni to chaty, ni jaskini, ktra w swej gbszej czci bya ju tylko skalnym tunelem. Ledwie to uczyni, lun wodospad szumu i wietlistej wilgoci. Drca ciana zasonia wejcie, raz po raz zapalao si wiato byskawic, a po nim hucza grom. Karol namaca w ciemnociach prymitywny stoek, usiad. Szum i huk oguszay go. A raptownie przestao pada. Z ostatni byskawic pojaniay gwiazdy. Ksiyc odsoni najpierw wier, pniej poow, na koniec ca sw tarcz. Zerwa si wiatr, przygna zapach wilgoci i nocy. Karol wyszed spod dachu, odetchn peni piersi. Wtedy usysza ciche parsknicie konia jego wasnego konia. Sign w gb czarnego przedsionka, zacisn do na lnicej kolbie winchestera. Teraz odszed w bok, omin kau i wzdu kamiennej ciany, grsk steczk przewdrowa do miejsca, w ktrym zastyga lawina piargw spywaa agodnym zakosem ku nizinie. W bladym wietle dostrzeg tam, w dole, ciemn plam posuwajc si z wolna ku grze. Skry si za zaomem skay i czeka. Niezbyt dugo. Wkrtce usysza miarowe, lekkie postukiwanie. To by odgos kopyt. Czowiek stpa bezszelestnie. Oczywicie, to mg by tylko on. Karol odetchn. Tchrzem nie by. Tchrze nie wybieraj na siedlisko ziemi pustynnej i dzikiej. Nie lubi jednak nieoczekiwanych spotka z nieznanymi przybyszami! Ale teraz ju by pewien, e ten przybysz nie jest mu obcy. Dlaczego jednak przybywa o tak dziwnej porze? Dlaczego gna przez preri noc, w strugach ulewneg o deszczu i byskawicach burzy? Po chwili ujrza go, skpanego w blasku ksiyca. To-imnia?4 zapyta wyranie, cho cicho. Czowiek wspinajcy si po zboczu nie zatrzyma si, tylko podnis gow i tym samym tonem odpowiedzia: Tanka-czan?5
To-imnia w jz. Dakotw: Niebieska Skaa.
11
Karol odczeka chwil, przepuci przybysza i konia, ktry stpa za swym panem, z cuglami zarzuconymi na kark, zupenie jak wierny pies. Tak dotarli do chaty-jaskini, ktra w pmroku rysowaa si janiejszym odcieniem belkowa. Tu czowiek, nazwany imieniem To-imnia, zdj zwierzciu uprz wraz z derk, zoy przy wejciu i siad na niej. Karol rwnie przykucn. Spogldali na siebie w milczeniu.
To-imnia bardzo si spieszy jadc noc i w burz. Czy kto ciga mego czerwonego brata? Mila-hanska.6 onierze tutaj? zdziwi si biay. Skinienie gowy.
5 6
Tanka-czan w jz. Dakotw: Wielkie Drzewo. Indiaska nazwa kawalerii amerykaskiej.
12
Musieli zgubi twj trop w tak ulew... Oni nie id za moim tropem. Co uczynisz, gdy przyjd w gry? Nic. Kt trafi do mego tipi? Czerwoni wojownicy. Biay odetchn gboko: Czy wampum mego brata nic ju nie znaczy? Jeli Tanka-czan zdy go pokaza... jeli nie... Karol zrozumia. Mia wampum zapewniajcy mu przyja i ochron ze strony czerwonych wojownikw. Jednake w zamcie walki... A zreszt, mog strzeli zza najbliszego zaomu skay. Kto spyta o wampum? Lecz skd to wojsko? Na. ziemiach zagwarantowanych traktatem jako wieczne wadanie czerwonych plemion? Niezmierne przestrzenie od Black Hills7 na wschodzie a po szczyty Big Horn miay by niepodzieln ojczyzn Dakotw, Czejennw i Arapahw8. Co prawda rok nie min, a w gb Czarnych Gr wtargny bandy awanturnikw szukajcych zota. Lecz awanturnicy to nie regularne wojsko! Podnis si i znikn w czarnej gbi swego domu, aby po chwili zjawi si z wielkim kawaem pieczonej baraniny, owinitym w licie. Pooy na kamieniu przed Indianinem i czeka, a niespodziany go zaspokoi gd. Ale pyta ju nie byo potrzeby. To -imnia sam wyjani: Mila-hanska zgromadziy si w forcie Lincoln. Szykuj wypraw. Tam gdzie soce si skrywa. Na zachd powiedzia biay ale moe zawrc? Jak mylisz? Czy mj biay brat widzia kiedy t sam kropl wody pync w d i znowu w gr rzeki? Czy mona zobaczy dzie, ktry min? Nic si
7 8
Czarne Gry (ang.). Pasmo grskie w Poudniowej Dakocie. W 1868 roku Rzd Stanw Zjednoczonych podpisa traktat pokojowy z Indianami
13
nie powtarza. Umilk, a po duszej przerwie doda: Gdy wstanie dzienna gwiazda, bd w drodze. Tatanka-Yotanka czeka na mnie. Karol przyj t informacj jako zakoczenie rozmowy. Przyjdzie czas stwierdzi Indianin dowiesz si o wszystkim. Howgh!
To wygldao uspokajajco i gronie jednoczenie opowiada mi po latach Karol Gordon. Wiedziaem, e zostan uprzedzony, e nie zaskocz mnie nieprzewidziane wydarzenia, o ile w tak dzikich stronach byo to w ogle moliwe. Ale rwnoczenie baem si. Wcale nie wstyd mi si przyzna do tego: piekielnie si baem, e nadchodzi dzie, ktry zmusi mnie do dalszej wdrwki. Dokd? Co prawda na trop To-imnia wpad zapewne przypadkowo jaki zabkany patrol kawaleryjski; co prawda fort Lincoln znajdowa si o setki mil std, nad Missouri, ale To-imnia musia mie powane powody do popiechu, jeli gna burzliw noc, a na odpoczynek powici kilka zaledwie godzin. Tak mwi Karol wygrzebujc z pamici tamte dni, powracajc niekiedy do wydarze ju opowiedzianych, aby dorzuci jeszcze jaki szczeg niby drobny, ale wany, ktry mia odegra jak rol w niezwykej historii jego modzieczych przygd. Pocztkujcy poszukiwacz skarbw ziemi, pocztkujcy traper, stawiajcy swe pierwsze kroki farmer, wreszcie dowiadczony owca skrek, westman zwizany licznymi wzami przyjani z plemionami pierwotnych mieszkacw pnocnoamerykaskiego kontynentu Karol Gordon. Takim go wanie poznaem.
wit wstawa rowozielonkawy. Smuy blaskami na kracach dalekiej rwniny. Jeszcze byo szaro i dopiero gas y gwiazdy, gdy To-imnia opuci skalne schronisko.
14
Podali sobie rce i rozstali si bez sowa. Gordon widzia z wysokoci skalnej platformy jedca i konia, jak zagbiali si w gardziel ciemnej doliny, a znikli za jej zakrtem, hen, wrd jaowych obszarw Bad Lands. Potem spojrza w przeciwnym kierunku, gdzie preria rozlewaa si szmaragdowym morzem, stwarzajcym zudzenie paszczyzny gstych traw. W rzeczywistoci byy to tylko kpki rolin poprzegradzane mieliznami piaskw i wirowatych pagrkw. Zudzenie byo wynikiem odlegoci. Karol przyglda si uwanie, ale nie ujrza nic, co mogoby przypomina oddzia onierzy. Odnalaz tylko stadko pochliwych antylop, a wiele mil w prawo czarn plam sunc bardzo wolno: bizony. Nieco w lewo, i najbliej, kusowa tabunek mustangw. Preria budzia si i sza spa rwnoczenie. Puma, powy lew amerykaski, polujca na kracach wzniesie, teraz, po nocnych owach wracaa na swe legowisko. Drapiena sowa i tajemniczy lelek odleciay do gniazd i dziupli, wysoko, wysoko, gdzie szczyty grskie porasta las. Kojot kry si w norze, a grzechotnik wypeza spod gazw, aby ogrza si w promieniach wschodzcego soca. Karol zawrci, min sw dziwaczn chat, zatrzyma si kilka krokw dalej przed poczerniaym prostoktem belek zamocowanych w litej cianie skay. Zza tej zagrody ozwao si ciche renie. Zgrzytny belki na prymitywnych zawiasach. Z wntrza wysun si koski eb. Zwierz przymruyo oczy i powoli, tupic kopytami, opucio skaln stajni. Karo l poklepa je po szyi. Chod rozkaza i nie ogldajc si ruszy przodem za jeden, drugi zakrt wijcej si cieki, ktra znika nagle w miejscu, gdzie kolorowa skaka wygldaa jak przerbana potnym tomahawkiem legendarnego olbrzyma.. Po dnie ciurka szeroko rozlany, pytki strumie. Za cienin leaa Dolina Bajki. Tak j Karol nazwa, gdy pewnego ciepego dnia To-imnia zaprowadzi go za kamienny prg. Kiedy prawdopodobnie stanowia dno grskiego jeziorka, gromadzcego przez wieki yzny mu, na ktrym teraz rosa bujna trawa spiarnia dostarczajca jego wierzchowcowi paszy na cay rok. Cudowne schronienie, dokd zima
15
prawie nie docieraa, a wejcie wiodo jedynie poprzez pknit ska. Z pozostaych trzech stron dostp zamykay strome zbocza. W najdalszym kracu doliny, na wysokiej cianie, wygitym ukiem dra i pieni si miniaturowy wodospad. U podna wyobi pytkie, owalne wgbienie, ktre z kolei zamieniao si w rzeczk pync skrajem doliny a ku naturalnemu wyjciu, a dalej ginc wrd piargw i ska. Karol nie zdoa odnale dalszego cigu strumienia. Prawdopodobnie jego skpy nurt, nie zasilany adnym dopywem, gin w jakiej szczelinie bez dna. Bacznie zlustrowa okolic, pniej spojrza ma swego konia. Zwierz nie zdradzao niepokoju. Pobiego do strumienia, schylio gow, pio dugo, a potem poczo si tarza wrd traw. Karol zawrci. Mrok ustpowa. wiato rannej zorzy wspio si nad okoliczne grzbiety, a wreszcie rozbyso w pianach siklawy, ktra nagle porowia a. Karol rozpocz swj codzienny obrzdek: rozpalenie ognia, przyrzdzenie posiku, wreszcie obchd swej skromnej posiadoci. W pobliu nie odkry adnych nowych ladw: ani czowieka, ani zwierzcia. Nigdy zreszt nie dotar tu aden piechur poza To-imnia. Indianin by wanie odkrywc tego zaktka, on go wskaza Karolowi. To krlestwo ska, dolin, postaci i czarnych borw zamieszkiway stada dzikich, wielkorogich owiec grskich. Od nich to wzio nazw cae pasmo Big Horn. Od nich przybraa nazw rzeka pynca z poudnia na pnoc. Obok owiec, na podmokych dolinach, eroway osie. Tam wanie bobry wznosiy swe eremia, tam pojawia si czarny niedwied wdrujcy z poonin, a puma przemykaa chykiem na nocne polowania. Ta kraina zwierzt, pikna w swej urodzie pierwotnej przyrody, sprawiaa Karolowi sporo kopotw. Leaa zbyt daleko od miejsc, gdzie mona by zaopatrzy si w amunicj, w mk, w suszon kukurydz dla konia, w mnstwo innych, ale nieodzownych drobiazgw. Gdyby nie pomoc To -imnia, Karol niejeden raz cierpiaby niedostatek. Do najbliszego fortu Laramie droga bya daleka i uciliwa, tote tylko dwukrotnie tam si wybra, i to dopiero z pocztkiem wiosny. Byy to zreszt ryzykowne wyprawy. I gdyby nie pomoc Indi anina, nie przewizb y cennych futer upolowanych w zimie zwierzt i nie sprzedaby ich handlarzowi. Bo chocia atwiej na i tych pustkowiach spotka czworonoga ni dwu -noga, od czasu do czasu przemykay tdy
16
grupki ludzi znikd, awanturnikw, ktrzy zaniechali wyczerpujcego siy, mozolnego poszukiwania zotego piasku i przerzucili si na rozbjnicze rzemioso, czatujc przy najbardziej uczszczanych szlakach na wracajcych z Czarnych Gr, obcionych zotem szczliwcw, I ktrzy trafili na skarby ziemi. Ale nie gardzono i futrami, o czym Karol Gordon doskonale wiedzia. Zreszt amatorami futer byli rwnie czerwonoskrzy mieszkacy tej ziemi. Przed rabunkiem ze strony wojownikw Dakota chroni trapera wampum otrzymany od To-imnia, ale przecie krciy si w okolicy watahy Czejennw, Krukw i Szoszonw, a kt potrafi z daleka rozpozna plemienn przynaleno? Dlatego osobiste bezpieczestwo opiera Karol na sprawnoci ng swego konia, tylko w ostatecznoci zdajc si na odstraszajcy huk swej strzelby. Wiosenn wdrwk mia ju za sob, i to z bardzo pomylnym wynikiem. Za futra baranw, za skry bizonie i niedwiedzie otrzyma sum wystarczajc na zakup amunicji i innych zapasw. Teraz, z wiosn, zaczyna si okres odpoczynku. Bowiem poza bizonami, skry wszystkich zwierzt futerkowych traciy sw warto, liniay, wieciy goymi plackami. Kt by je kupi? Wic obecnie polowa tylko wtedy, gdy trzeba byo uzupeni misem wasn spiarni. Karol ruszy dobrze sobie znan ciek prowadzc ku rozlegej pooninie, porosej rzadk traw. W grze czerni si grski br jode i wierkw o zielonym poszyciu, z ktrego tu i wdzie sterczay niziutkie krzaczki borwek i jagd, jeszcze pozbawione owocw. Wysoko, wysoko, pod niebem, poranny wiatr da o sobie zna gbokim szumem konarw, trzepotay niewidoczne skrzyda, wrd ptasich nawoywa zwraca uwag zadziwiajcy dwik wydawany przez nie znanego Karolowi przedstawiciela skrzydlatych: brzmia jak tykanie wielkiego zegara. Za kadym razem rozlega si przez kilka sekund, monotonnie i rytmicznie, aby ucichn nagle, wanie tak, jak cichnie zegar, kiedy zatrzyma wahado. Odezwa si tu przy pierwszych pniach jodowych olbrzymw, w pmroku padajcym od potnych konarw. Jak si masz, zegarku? powita go Karol pgosem.
17
Zbocze pio si agodnie, rzeda gstwa lena, wreszcie linia lasu urwaa si raptownie; zaczyna si tu spltany pas kosodrzewiny, najtrudniejszej do przebycia. Gdy traper go przebrn, wyszed na k byszczc od rosy w promieniach soca, ktre rbkiem swego koliska wyjrzao zza szczytu. Zwolni kroku, zdj strzelb z ramienia i pocz szuka odciskw racic. Od tej czki a hen, po same grzbiety gr, cigno si krlestwo dzikich owiec. Odciskw nie znalaz. Powdrowa wic dalej i wyej, zakosami, raz w prawo, raz w lewo, a dotar na kraniec ki, za ktr leay pokady szutru, drobnych odamkw skalnych i wielkich gazw. Dalej dwigay si potne, granitowe bloki o dziwacznych ksztatach. Nigdzie nie znalaz tropw. Nocny deszcz zmy stare lady, nowych nie byo. Postrzpione garby grskiego grzbietu leay tu, tu, tylko rk sign, ale Karol wiedzia, e dzieli go od nich odlego spora, e w niezwykle przejrzystym powietrzu przestrze maleje, a zudzenie to byo zawsze tak silne, i w pierwszych tygodniach pobytu w tych stronach wielokrotnie pada ofiar pomyek. Siad pod ska uwaajc, aby sylwetka jego nie rzucaa cienia, i czeka. Wreszcie zauway na grzbiecie grskim najpierw trzy, pniej pi znajomych sylwetek. Dzikie owce. Szy powoli, ale odlego bya zbyt dua. Podej do stadka nie mg, eby go nie sposzy. Wic czeka na szczliwy traf. Czekanie jest cnot myliwego i decyduje o sukcesie w takim samym stopniu, jak dobre oko i pewna rka. Zwierzta poczy spokojnie schodzi w stron czki. Na czele kroczy przewodnik stada baran z potnymi, zakrconymi rogami. Przystawa co pewien czas, jak gdyby przeczuwajc niebezpieczestwo. Jednake Karol mg ju rozrni szarobrzow barw gstego runa nie zdyy jeszcze zrzuci zimowych kolorw, latem staway si brzowote. Czeka z zapartym oddechem. Nagle cae stado zawrcio i ostrym galopem pognao w stron grskiego grzbietu. Co je sposzyo? Nadal tkwi nieruchomo w tym samym miejscu, oczekujc ukazania si powej pumy najwikszego wroga owiec, albo czarnego misia, ktry co prawda ywi si przede wszystkim lenymi jagodami, ale z
18
braku jagd nie gardzi i misem. Zwaszcza teraz, po przebudzeniu si z zimowego snu. Nie ukaza si jednak aden z drapiecw. Karol odczeka jeszcze chwil, potem ruszy owczym tropem. Odciski racic raz giny, raz ukazyway si na mikszym podou, a zniky ostatecznie na droynce wysypanej skalnymi okruchami. Wioda prosto w gr, tam wic si skierowa. Pragn osign grzbiet grskiego pasma, gdzie nic nie zasaniao widoku. Z takiego punktu obserwacyjnego najatwiej dostrzec wdrujc zwierzyn. Horyzont olbrzymia z kadym krokiem wkrtce odsoni si bezmiar przestrzeni kolorowe szczyty, ziele trawiastych dolin czer rosncych na podgrzu dbw, biaego orzecha i wizw. Na prawo, w najbliszym ssiedztwie, ze zbocza gry rozbyskujcego malekim lodowcem, spywaa nitka biaego potoku. Na lewo za dwoma ostrymi wierchami szczyty przechodziy w pogrze rysujce si wyranie dugim szeregiem kopulastych wzniesie, coraz niszych, w miar jak oddalay si ku horyzontowi. Owce gdzie si skryy, bo nie zdoa ich wypatrze, ale nad jednym ze wzgrz ujrza wski sup czarnego dymu. Strzeli ku niebu i nagle zgas. I znowu unis si, i znowu znikn. Zadziwiajcy obraz dla czowieka, ktry nigdy nie przebywa na ziemiach zwanych potocznie Dzikim Zachodem. Karol jednak spdzi tu okres czasu wystarczajco dugi, by pozna zwyczaje mieszkacw tej krainy. Doskonale widzia, w jaki sposb powstaje i znika dym: ogie rozpalony przy pomocy mokrego drzewa i raz po raz nakrywany mokr pacht indiaskie sygnay. Jak wie przekazyway?
19
II
W Cheyenne i dalej
Nie zapomniaem o tamtym dniu opowiada Karol Gordon ani o supach dymu, ktre stopniowo jak gdyby wdroway z pagrka na pagrek, a zniky za horyzontem. Nie wiedziaem wwczas, e te sygnay s zapowiedzi koca mego pobytu w grach Wielkiego Rogu. Tak, bawiam tam prawie rok i dobrze mi byo. Jednak w kocu dowiedziae si... Oczywicie. Zostaem zaskoczony wieci, ktra zmusia mnie do dalszej drogi. Bo tej wieci nie przewidziaem. C, nie miaem jeszcze wtedy dowiadczenia. I to by koniec twej eskapady. Prawie koniec... A jak wyglda pocztek? Nie wiem, czy potrafi... Widzisz, zapomina si o szczegach, a bez nich caa rzecz moe wypa niezrozumiale. Nie martw si o to! A teraz sucham, od pocztku...
Pocztek przypad na pewien jasny majowy ranek w Cheyenne, miecie pooonym na samiutkim poudniowym kracu terytorium Wyoming. Tu koczya si podr wagonem dla wszystkich, ktrzy
20
wdrowali na pnoc, a nie na zachd, transkontynentalnej kolei Union Pacific Railroad.
dokd
biegy
szyny
Trzy wagony osobowe, jeden towarowy to by cay skad pocigu. Wagon towarowy niezbyt peen, ale osobowe tak przeadowane, e podrni toczyli si nawet na platformach i na stopniach. Wikszo tych pasaerw w jednym jechaa kierunku ku Black Hills. C stao si przyczyn masowej wdrwki? Do roku 1874 granica obszaru, ktry biali osadnicy susznie czy niesusznie nazywali cywilizowanym wiatem, biega korytem Missouri. Rzeka dzielia indiaskie ziemie na zachodzie od czciowo skolonizowanych wschodnich stanw. Tu wzniesiono w ko lejnych latach wojskowe stranice i forty. Od poudnia a ku odlegej pnocy forty: Old Sully, Pierre, New Sully, Yates, Lincoln, Ciark, Berthold, Buford. W tym samym 1874 roku rzd Stanw Zjednoczonych postanowi wysa poza Missouri wojskowo-naukow ekspedycj. Dowdztwo nad ni powierzono generaowi Jerzemu Armstrongowi Custerowi, dowiadczonemu oficerowi, ktry podczas wojny Poudnia z Pnoc9 uzyska stopie generaa oraz opini najlepszego oficera kawalerii Stanw Zjednoczonych. Ekspedycja Custera, posuwajc si ze wschodu na zachd, z terytorium Poudniowej Dakoty dolin rzeki Fourche, dotara do odosobnionego pasma Gr Skalistych, zwanego Black Hills Czarnymi Grami obszaru uwaane przez pobliskie plemiona czerwonoskrych za ziemie zamieszkae przez duchy ich przodkw. Dlatego rzadko kiedy zapuszczali si tam czerwoni wojownicy. W tej krainie' pierwotnej przyrody yy tylko osie, jelenie, antylopy i niedwiedzie. Kryy legendy o olbrzymich eremiach bobrw zakadanych na rozlewiskach grskic h potokw, o stuletnich bobrach-olbrzymach z futrem siwym lub srebrzystym.
Wojna domowa w USA w latach 1861 1865, Pomidzy uprzemysowionymi Stanami Pnocnymi a plantatorskimi Stanami Poudnia. Poudnie, ktre opierao si na niewolniczej pracy Murzynw ogosio secesj i zawizao Konfederacj Stanw Poudniowych. Wojna nazwana secesyjn z uwagi na oderwanie si Stanw Poudniowych i dno ich do stworzenia oddzielnego pastwa. [JW48]
21
Tak opowiadano przy indiaskich i traperskich ogniskach, a dodawano jeszcze, i na widok czowieka bobry wychodziy na brzeg wita nieznanego przybysza.
Przemierzywszy w poprzek Czarne Gry podjazdy Custera po raz pierwszy w tej wyprawie zetkny si z Indianami. Byli to wodzowie Dakotw (przezywanych rwnie Siuksami): Powolny Byk i Dugi Niedwied. Zawiadomiony o spotkaniu, Custer przyby ze swym sztabem i przez tumacza owiadczy zaniepokojonym gospodarzom ziemi: Wielki Ojciec10 pragnie dowiedzie si, jak wyglda kraina Czarnych Gr. Po to nas tu przysa. Spenimy jego wol i zbadamy ziemi nalec do czerwonych ludzi, a uczyniwszy to wrcimy za Missouri. Czy obietnica ta bya szczera, czy miaa na celu jedynie uspokojenie wodzw plemienia Dakota, nie sposb obecnie rozstrzygn. Faktem jest, e wyprawa Custera we wrzeniu tego samego roku powrcia na wschd.
10
Indiaska nazwa prezydenta USA.
22
By moe, i na wieo odkrytych terenach zapanowaby na dugie lata spokj, gdyby nie wieci przyniesione przez onierzy i towarzyszcych Custerowi dziennikarzy11. Gosiy one fantastyczn pochwa Black Hills jako raju myliwych i skarbca penego zota. Ta wiadomo, wyolbrzymiona, popyna na skrzydach wiatru na wschd i na poudnie, znajdujc powszechn wiar. Ju w padzierniku, niecay miesic od chwili powrotu Custera, z miejscowoci Joncy wyruszya grupa trzydziestu mczyzn pragncych odkry grskie skarby. Innych bo chtnych byo wicej przestraszyy wieci o nieprzystpnoci terenu i o agresywnej postawie Indian wobec biaych. Trzydziestu miakw czciowo awanturnikw, ktrzy nigdy nie yli z wasnej pracy, czciowo biedakw liczcych na szybkie wzbogacenie si zakupio pi wozw, konie i bro. Opowieci o ich wdrwce dochodziy do ciekawych uszu tak dugo, jak dugo nie opucili granic ostatnich osad. Pniej wszystko ucicho, a do kwietnia nastpnego roku. Wwczas bowiem, w samym sercu Black Hills dopad wdrowcw specjalnie wysany szwadron kawalerii i zmusi do opuszczenia zajtego terenu a prowizoryczne osiedle spali. Ten zaskakujcy przypadek komentowano jednogonie rzd pragnie zachowa dobre stosunki z Indianami. Trzydziestu ludzi wypdzonych z Black Hills rozjechao si na wszystkie strony rozgaszajc, e w Czarnych Grach dosownie depcze si po zocie, ktre mona garciami zbiera. Opowiadali rwnie o godzie, o mrozie, o siedemnastu bitwach stoczonych z czerwonoskrymi. Efekt tych opowiada by taki, e wzmogo si zainteresowanie dziewiczymi ziemiami. Teraz ju nie trzydziestu miakw, ale setki dnych wzbogacenia si poczy pyn nieprzerwanym strumieniem ku wymarzonym terenom. Oto wanie dlaczego w majowy ranek przyby do miasta Cheyenne pocig zatoczony pasaerami. Nie pierwszy i nie ostatni. Podrni wysiadali szybko, tak szybko, e sprawiao to wraenie ucieczki. A byo tylko pogoni za znalezieniem najszybszego rodka lokomocji. Z Cheyenne do Laramie poredniego przystanku na drodze do Czarnych Gr jedzi dylians. Ilu jednak mg zabra pasaerw? Od dziesiciu
11
W wyprawie tej bra udzia polski dziennikarz i podrnik Sygurd Winiowski (1841 1892). Oprcz Ameryki, podrowa i zwiedzi Rumuni, Turcj, Wochy, Polinezj, Now Zelandi i Australi.
23
do dwunastu. Z Cheyenne do Laramie odlego wynosi sto mil, na nastpny kurs dyliansu naleao czeka cztery do piciu dni a przez te dni mieszka w Cheyenne, pacc za nocleg i za wyywienie. Wikszo wdrowcw rozporzdzaa bardzo skromnymi funduszami. Bogatsi nie korzystali z kolei. Kupowali wozy, muy lub konie, aby mc podrowa nie liczc si z trudnociami transportu, aby mc zabra odpowiedni zapas ywnoci, ktra stawaa si coraz drosza, im dalej posuwano si na zachd. W Cheyenne opowiadano, e w okolicach Laramie cetnar 12 mki kosztuje szedziesit dolarw, co byo wwczas niesychanym zdzierstwem, nie spotykanym nigdy przedtem ani nigdy pniej nawet w tych dzikich stronach. Nie bez przyczyny wic niektrzy twierdzili, e szybciej mona wypeni kieszenie na dostawach ywnoci ni na zocie. Jako znalazo si kilku ryzykantw wocych mk w gb Czarnych Gr, a przywocych... woreczki zotego piasku. Zdobytego drog wymiany, bez uciliw ego szukania w wodach zimnych jak ld grskich potokw, powodujcych rozliczne choroby wrd poszukiwaczy, czsto koczce si nag mierci. O tych sprawach dobrze wiedziano w Cheyenne, ale pasaerowie kadego pocigu i kadej karawany wozw cigncych z e wschodu albo bagatelizowali te informacje, albo wierzyli, e zdoaj pokona wszelkie trudnoci na drodze wiodcej do zdobycia fortuny. Tylko bardzo nieliczni brali do serca przestrogi i bd zawracali na wschd, bd te, pozostajc na miejscu, wybierali zawd mniej niebezpieczny od poszukiwania zota. Jednym z ostatnich pasaerw, jacy opucili kolejowy wagon, by mody czowiek, chocia ju nie chopiec i nie podrostek. Rni si jednak od wsptowarzyszy podry nie modym wygldem takich byo wiel u lecz ubraniem! Byo zbyt nowe, zbyt czyste, zbyt rzucajce si w oczy w tym tumie prawie obdartusw. Mody czowiek nosi strj traperski: jelonkow bluz z licznymi kieszeniami, spod ktrej wyzieraa niebieska kamizela i kraciasta koszula. Spodnie, ozdobione frdzlami, wyglday jak przed chwil nabyte w eleganckim magazynie ubra, w ktrym z miast Wschodu co byo zreszt zgodne z prawd.
12
Cetnar amerykaski 100 funtw, czyli 45,35 kg.
24
Z lewego ramienia zwieszaa si na szerokim rzemieniu torba uszyta z nieprzemakalnego ptna, mocno wypchana. Na ramieniu prawym wisiaa na pasku wielostrzaowa, duga bro, popularnej marki Winchester. Ta bro rwnie wygldaa, jak nabyta zaledwie wczoraj od rusznikarza. Waciciel tej broni, worka i ubrania, opuciwszy stacyjny peron, zatrzyma si na skraju ulicy, gdzie w prawo i w lewo cigny si szeregi domw rnej wysokoci, rnego ksztatu i rnej barwy, zalenie od fantazji czy umiejtnoci budowniczego. Cheyenne byo ju sporym miastem, stolic terytorium Wyoming, a przede wszystkim jednym z pocztkowych etapw drogi wiodcej ku Czarnym Grom. Dlatego miasto szybko si rozwijao. Przybysz tkwi w miejscu i przyglda si przechodniom, wozom cignionym przez woy, przez muy lub konie. Wozom nakrytym ptnem rozpitym na pkolistych obrczach, ktre przeszy do historii Dzikiego Zachodu pod nazw okrtw prerii. Sam nigdy dotd nie by na Dzikim Zachodzie, a to miasto, chocia spore i rojne, pachniao ju woni dalekich przestrzeni (przynajmniej tak mu si wydao), budynki miay w swych ksztatach i kolorycie co z egzotyki. Przybysz nie posiada konia, jak zreszt wszyscy jego towarzysze z kolejowego wagonu. Ale on, w przeciwiestwie do wielu innych, nie mia pienidzy na kupno wierzchowca. W kieszeni pozostao niewiele dolarw na opacenie n oclegu i niewybrednego posiku. Ile jednak takich noclegw i posikw trzeba bdzie opaci, zanim trafi si okazja opuszczenia Cheyenne w czyim wozie, bo o miejscu w dyliansie nawet nie marzy? Ju jadc pocigiem zorientowa si, e w Chicago naopowiad ano mu wierutnych bajek o atwoci drogi na Zachd, o nielicznych miakach wybierajcych si na awanturnicz wypraw. Liczba pasaerw pocigu zamiast male w miar zbliania si ku Zachodowi wzrastaa. Na malutkich stacyjkach tumy wdzieray si do wntrz wagonw, a zrobio si tak ciasno jak ledziom w beczce. Od ktrej tam stacji wozy obiega wie o droynie w zachodnich osiedlach o niedostatkach transportu i olbrzymich sumach danych za konie. I dlatego' obcy go w obcym dla Cheyenne mocno teraz aowa
25
pienidzy wydanych na elegancki ubir. Ale poniewa al niczego nie naprawi, a stanie w miejscu nie usunie trudnoci ruszy wolno wzdu linii domw znaczonej wystpami sklepw o najdziwniejszych nazwach i godach wymalowanych na szyldach i witrynach. Zatrzyma si przy niskich drzwiach, nad ktrymi widnia napis: Hells Saloon13. Wzdrygn si i rwnoczenie rozemia na widok tak zdumiewajcej nazwy. Zawtrowa mu miech inny. Odwrci si. Kilka krokw dalej sta wz o wysokich koach, nakryty pcienn bud, zaprzgnity w dwa muy. Na kole tkwi czowiek w dziwacznym kapeluszu, o twarzy spalonej socem, z dug, siw brod i takieje barwy wsiskami. To on si mia. Wdrowiec mimo woli wzruszy ramionami. Dziwna nazwa powiedzia, jak gdyby chcc usprawiedliwi sw wesoo. Duo tu takich piekielnych knajp? Och, mody czowieku, wiem tyle, co i ty. Ale to nie pieko, tylko nazwisko waciciela. Take bardzo dziwne. Jake si tu do niego zwraca: Dzie dobry, panie Piekielny? Dziadku, chciaby si nazywa Piekielny? zagadn niespodzianie jaki dziecinny gos. Wdrowiec dopiero teraz zauway, e obok wonicy na kole przycupn may chopaczek w tym kapeluszu o wielkim rondzie, przypominajcym sonecznik. To niewane, Jack odpar dziadek. Co tam znaczy nazwisko? Kade jest dobre. Ale poniewa ja si nazywam Heart i ty si nazywasz Heart, i twj ojciec, i twoja matka, po c mielibymy zmienia na jakie inne? A myl, e Heart to co wicej znaczy od Hel l14. Nieprawda, mody czowieku?
13 14
Saloon Pieka lub po prostu Piekielna knajpa (ang.) Przeciwiestwo nazw: Heart Serce, Hell Pieko (ang.)
26
Na pewno, ale ja nie jestem taki mody, jak si panu wydaje, a nazywam si Gordon. No prosz! Nie ma si o co obraa. Jak zaczniesz nosi tak brod, wszyscy dla ciebie stan si modzi. Mwi ci to z serca, jakem Heart. Wcale sympatyczny staruszek pomyla Gordon i zapyta: Dokd jedziecie? Czy to trudno zgadn? I ty tam zmierzasz, mody... przepraszam... panie Gordon. adn masz bro. Dobrze suy? Bo czasem strzelec wietny, ale fuzyjka kiepska. Czciej jednak trafia si odwrotnie. By to wyrany przytyk, ale Gordon odpar skromnie: Kademu zdarza si spudowa, zwaszcza na pocztku. Pokazabym, jak si strzela, ale nie ma do czego. Czekasz na kogo? zapyta stary czowiek. Pokrci przeczco gow. Masz konia? Znowu zaprzeczajcy gest. Do Czarnych Gr na piechot? A moe zostajesz w Cheyenne? Nie po to tu przyjechaem. Wic co zamierzasz? Ju chcia burkn, e nie przywyk do odpowiadania na tyle pyta naraz, ale si powstrzyma. Czekam, a mnie pan zaprosi do swego wozu, panie Heart. Droga daleka i bdzie pan mia sporo czasu dowiedzie si, kim jestem a ja nie mam nic do ukrywania. Stary pogadzi siw brod, a siedzcy obok niego malec rozemia si. Wwczas rozwary si wahadowe drzwi saloonu, na progu ukazali si
27
kobieta i mczyzna. I ona, i on nieli po dwie pkate butelki z ciemnego szka. Jak tam? zagadn starzec. Wzilimy, co byo najlepszego. Poka. Jedna z butelek powdrowaa do rk wonicy. Obejrza dokadnie etykiet i pokiwa gow na znak aprobaty. Schowaj to, Ab, schowaj dobrze, eby si nie potuko. Nie wczeniej jak za rok ujrzymy znowu jakikolwiek saloon, a zima tam podobno jest bardzo ostra. Tymczasem mczyzna nazwany imieniem Ab skierowa si do tyu wozu i unis plandek, by dosta si do wntrza. Gordon odprowadzi go wzrokiem i ku swemu zdziwieniu dostrzeg dwa konie przywizane do paka budy. Jeden z nich dwiga na sobie siodo, drugi suy wida za luzaka, bo zaoono mu tylko prymitywny kantar. Ale po chwili wyskoczy z wozu. No to ju, gotowe stwierdzi. Mamy wszystko, co potrzeba, moemy rusza. Tak nie mw, Ab zgani go starzec. Przydaoby si jeszcze co nieco, ale e wz i tak przeadowany, czas nam opuci Cheyenne. Obejrzyj Kty, wydao mi si, e kuleje na praw tyln nog. Wydawszy takie polecenie zeskoczy z wozu ze zrcznoci i szybkoci modzieniaszka. Gdy Ab skrupulatnie bada kopyta mua, nazwanego kobiecym imieniem, starzec podszed do Gordona, uj go pod rami i odprowadzi kilka krokw w bok. Suchaj powiedzia wygldasz na porzdnego chopaka. Zaczekaj chwilk, pogadam z synem. Zostawi Gordona i wrci do Aba.
28
Chod, synku, na stron, co ci mam do powiedzenia. Znikli sprzed oczu Gordona za pcienn bud. Tymczasem kobieta, najpewniej ona Aba, wdrapaa si na kozio i siada przy chopcu obejmujc go ramieniem. Co do siebie mwili. Gordon odgad, e to on wanie jest tematem cichej wymiany zda, bo chopiec parokrotnie zerkn w jego stron, a kobieta spojrzaa raz jeden, ale duej, jakby oceniajc posta nieznajomego. Tymczasem soce zdyo przewdrowa z jednej strony ulicy na drug. Gordon, ktry dotd sta w cieniu, znalaz si w penym blasku poudnia, a chocia by to dopiero maj, skrzana kurta zaraz pocza parzy, strzelba ciy, a rzemie, na ktrym wisia toboek, bolenie wrzyna si w rami. Zamarzy, aby nagle znale si pod cienist bud wozu, cisn toboek, odstawi strzelb i beztrosko obserwowa, jak droga ucieka spod k. Wreszcie zza zasony budy wyjrzeli obaj naradzajcy si mczyni. Modszy zbliy si do Gordona i wycigajc rk powiedzia: Jestem Abel Heart. Ojciec mwi mi o panu. Druga strzelba na pewno w drodze si nam przyda. Mamy tylko jedn. Czy jedzi pan konno? Oczywicie! W naszym wozie jest do ciasno, ja sam jad wierzchem, ale mamy jeszcze luzaka. Widz odpar Gordon niechtnie, nieco zaniepokojony perspektyw jazdy na oklep. Siodo rwnie si znajdzie rozproszy jego obawy Abel. Nie najlepsze, ale zawsze... Najlepszym na pewno nie byo. Kiedy je odebra z rk Aba, krytycznym okiem oceni warto wysuonej uprzy: aty i cery. Jednak cao wygldaa solidnie. Osioda konia, ktrej to czynnoci Abel Heart przyglda si bacznie, pewnie niezbyt przekonany o jedzieckich umiejtnociach nieznajomego. Bo mona niele trzyma si na siodle, nie
29
bardzo umiejc to siodo zaoy, ale kto potrafi obchodzi si z uprz, potrafi trzyma si na koskim grzbiecie. Cichy egzamin wypad wida pomylnie, bo Ab poufale klepn Gordona w rami i stwierdzi: Umiesz robi przy koniach! Chod, poznasz moj on. Ruszyli ku przodowi wozu. To nasz nowy towarzysz, Jessie. Nazywa si Karol Gordon. A to moja ona Jessie i mj syn Jack. Myl, e bdzie nam razem dobrze, a jak nie, to si rozstaniemy. Gordon przytakn niezbyt skwapliwie. Myl o rozstaniu na pustkowiu (a przed nim byo tylko pustkowie, nic wicej) moga przerazi najodwaniejszego. Wydaje si, e stary Heart, ktry co tam majstrowa przy uprzy muw, zrozumia rzecz podobnie. No, no. Nie bdzie a tak le. A gdyby nawet... Nikt nie powie, e Samuel Heart zostawi samotnego czowieka bez konia w miejscu, gdzie diabe odbywa swe harce, a powiadaj, i Ze Ziemie to diabelskie krlestwo. No, ruszajmy! Przecie ja tak nie mylaem usprawiedliwia si Ab. Tylko tak jako wypado. Drobiazg stwierdzi Gordon i wskoczy na siodo. Wszystko w porzdku? zapyta Samuel Heart zajmujc miejsce na kole. Buda zapita? Uwaajcie na ty wozu. Nie ma nigdzie tylu zodziei co w miecie. Wio, mae! Naprzd, Kty! Cignij, Kully! Muy szarpny, oboczek kurzu zbi si spod kopyt. Co to znaczy, Kully? zagadn Gordon modego Hearta. Posuwali si strzemi w strzemi tu za wozem. Doprawdy nie wiem. Takie imi, jak mi powiadano, nosia kotka mego pradziadka Jonathana i kotka mego dziadka, i kotka mego ojca, dopki nie utona w studni. Wicej kotw nie trzymalimy. Jak ojciec naby
30
t par muw, zaraz jednego nazwa Kully. Ja myl e to skrt jakiego imienia. A tylko pradziad Jonathan mgby zdradzi t tajemnic. Gordon spojrza bystro w twarz informatora Sdzi, e artuje, nie dostrzegszy jednak cienia umiechu, sam pohamowa wesoo. Posuwali si wci prosto, jedn i t sam ulic, na ktrej przechodniw byo coraz mniej i coraz mniej sklepw, a zwarta linia domw i domkw pocza przypomina zaniedbane uzbienie czowieka: coraz wicej dziur, pustych placw, wreszcie zabudowania w ogle zniky. Ich miejsce zajy jakie szaasy, budy, a nawet ziemianki wygrzebane w piaszczystym gruncie. Gdzie z boku wyskoczya sfora zdziczaych psw, tu i tam stay grupki obdartusw. Gordon pomyla, e spacer tdy noc byby na pewno nie mniej niebezpieczny od wyprawy do Czarnych Gr. Powiedzia o tym. Abel przytakn. To s plewy wielkiej wdrwki wyjani. Jak to? Proste. Daleka droga odsiewa ziarno od mieci , miecie zostaj. Te budy i jamy zbudowali ci, ktrym nagle zabrako chci na dalsz podr, a pienidzy na powrt. Albo moe nie maj dokd wraca? Skd pan o tym wie? Opowiadano mi. Stalimy tu dwa dni. Prawd powiedziawszy, rozgldaem si za jakim pasaerem na przyprzk. Jedna strzelba na cztery osoby to niewiele. Indianie? Nie tylko. Odkd rozniosa si wie o zocie nie zabrako amatorw szybkiego wzbogacenia si cudzym kosztem. Mwiono mi o napadach na karawany. Rabuj konie, ktrych tu brak. A droga? zagadn Gordon. Czy znacie drog? Kto j na pewno dobrze zna. Trzymam zakad, e spotkamy sporo wozw jadcych w tym samym kierunku. Ojciec rozmawia z takim,
31
ktry ju by w Black Hills. Opowiada, jak tam doj. Sprawdzaem te informacje w Cheyenne. S dobre. A zoto? Mwi co o zocie? Duo tego? Jeli dobrze szuka. Kady wierzy, e to on wanie znajdzie. A tamten znalaz? Powiada, e tak. To czemu wrci? Wojsko ich przepdzio. Dlaczego? Nie wiem. Moe zaczepiali czerwonoskrych? To mog przepdzi i nas. Abel zamia si: W Czarnych Grach jest teraz chyba par tysicy eksplorerw. Trzeba by kilku pukw kawalerii, eby ich zmusi do powrotu. Nie ma strachu! A tamten? Powdrowa znowu w gry? Nie, mwi, e ma dosy swego, e ycie bardzo tam trudne, a ju najgorsza zima. Sze miesicy, od listopada po koniec kwietnia. Nie to, co w naszych stronach. Jakie to strony? Na poudnie od Omaha, mae miasteczko nazywa si Louisville. Mielimy kuni. Kiepsko szo? Ani kiepsko, ani dobrze, wic sprzedalimy wszystko, kupili wz, muy i konie.
32
A jeli si nie powiedzie? zagadn Gordon zdumiony tak nieroztropnoci. Wrcimy do kowalstwa, to dobry fach. Rozmowa zostaa przerwana, bo wz raptownie si zatrzyma. Co tam, ojcze? zawoa Ab i wysun si do przodu.. Gordon zosta sam i zamyli si nad tym co przed chwil usysza. To czyste szalestwo. Tak musi wyglda to, co nazywaj gorczk zota. A on sam? Rwnie uleg podobnemu optaniu, ale przecie nie mia nic do stracenia, jedynym grzechem stao si lekkomylne kupno kosztownego ubrania i rwnie kosztownej broni. Opowiada, e pochodzi z Chicago. Co prawda urodzi si w tym miecie i spdzi w nim swe najmodsze lata, jednake ostatnio pracowa na farmie, pitnacie mil od Chicago. Pracowa a do chwili, w ktrej wie o zocie Black Hills i moliwociach przeycia wielkiej przygody przewayy szal. Bez wielkiego trudu. Praca przy pilnowaniu i obrzdzaniu byda bya wystarczajco nudna, aby perspektywa innej drogi yciowej nie wyrwaa go z krgu spokojnego, monotonnego ycia. eby odda pen sprawiedliwo, trzeba powiedzie, i wizja zota odegraa tu stosunkowo niewielk rol. Karol Gordon naby, nie wiadomo kiedy i skd, szlachetnego zwyczaju czytania ksiek, w godzinach wolnych od pracy, wbrew nawykom wsptowarzyszy kowbojw spdzajcych czas na odwiedzaniu podejrzanych spelunek chicagowskich przedmie wsiada na konia i gna do centrum miasta, gdzie kupowa ksiki. Pocztkowo jak popado. Std powsta zabawny galimatias dobrych i zych utworw, pochanianych przez arliwego czytelnika w cieniu samotnego wizu, gdzie mu nikt nie przeszkadza, gdzie nie sysza artobliwych przemiewek udzi nie potraficych zrozumie, czego Karol szuka na zadrukowanych kartkach. Do uszu pana Bootha, waciciela farmy, dotary wieci o niecodziennych zwyczajach jego pracownika, a poniewa pan Booth pamita doskonale ojca Karola, sabiutkie wizy tej dawnej znajomoci skoniy go ktrego dnia do zainteresowania si synem.
33
James Booth nie nalea do grupy tych prymitywnych, nieokrzesanych rolnikw i hodowcw, ktrzy poza wasn ziemi nic nie widz, a ktrych caa mdro sprowadza si do umiejtnoci uprawy roli i hodowli byda. James Booth przewdrowa kawaek wiata, lubi drukowane nowinki, a przede wszystkim chcia rni si od swoich ciemnych jak tabaka w rogu ssiadw, rzadko niekiedy umiejcych pisa. Marzy w cichoci swego serca, i przyjdzie dzie, w ktrym ta jego inno zostanie w peni oceniona przez wspobywateli, i doczeka si stanowiska sdziego. Wezwa do siebie Karola, przejrza nabyte i przeczytane ksiki, rozdzieli je na dwie nierwne kupki. Jedn bardzo pochwali, drug poleci Karolowi wrzuci do ognia jako bezwartociowe pimida zamiecajce jak to okreli serce i gow czytelnika. Warto doda, e wrd tych drugich znajdowao si sporo powieci okrelanych popularnie jako dime novels15 opisujcych ycie na zachd od Missisipi, codzienne trudy pogranicznikw bohaterw Teksasu, grnikw i stracecw szukajcych szczcia na mao znanych ziemiach. Niektre z nich posiaday pewne wartoci poznawcze, inne nie zasugiway w ogle na czytanie. Karol nie od razu poj, na czym polega rnica midzy dobr a z ksik, ale kilka uwag, jakie na ten temat wypowiedzia farmer, zapamita bardzo dokadnie. Na tym sprawa si nie zakoczya. Booth udzieli Gordonowi prawa korzystania ze swej biblioteki, wcale okazaej, i od rki wybra swemu pracownikowi kilkanacie tomw, grubych i cienkich, ktre jak twierdzi Karol powinien koniecznie pozna. Czy ten wybr by suszny? Na pewno daleki od ideau. Niemni ej James Booth zna si na rzeczy znacznie lepiej od modego kowboja. Karol zabra si energicznie do lektury. Bardzo mu si spodobay powieci traktujce o yciu biaych osadnikw. Picioksig Sokolego
15
Dime novels (ang. powieci dziesiciocentowe (dime 10 centw). Popularne na przeomie XIX i XX wieku opowiadania i powieci opisujce przygody i ycie na Dzikim Zachodzie. W latach 1860 1898 wydano w Stanach ponad 3000 takich powieci, ktre stay si prekursorami powieci i sce nariuszy westernowych. Za ojca powieci westernowej uwaa si Owena Wistera autora Wirgiczyka, ktry ukaza si w 1902 roku. W 1914 roku Cecil B. DeMille nakrci film pod tym samym tytuem, z Dustinem Farnumem w roli gwnej. Pierwsze polskie wydanie Wirgiczyka ukazao si w 1937 roku nakadem Wydawnictwa M. Arcta. [JW48]
34
Oka16 dosownie pochon, chocia miejscami narracja wydaa mu si rozwleka i nudna. Ale pniej trafi na opowieci z czasw nowszych, te lepsze spord olbrzymiej serii dime novels, opisujce prerie i Dziki Zachd. Powoli zacz rozrnia. Coraz czciej wykrywa fasz lub wrcz nieprawdopodobiestwa, wiadczce chyba tylko, e autorzy pisz o tym, o czym sami niewiele wiedz. Z czytania takich ksiek: zych i dobrych, ciekawych i nudnych, wyrosa tsknota za nie zbadanymi ziemiami, za ciekawymi ludmi, za przygod. Wiadomo o odkryciu zota w Czarnych Grach zadecydowaa. Mimo przestrg Bootha wyruszy w nieznane. Znowu kopot z Kully powiedzia Abel nadjedajc od przodu wozu. Ona czsto si narowi, nie tak, jak Kty, ktra jest agodna i zawsze cignie tyle, ile trzeba. Musiaem przemwi Kully do rozumu. Na potwierdzenie tych sw koa skrzypny i wz ruszy. Jechali wyjedonym szlakiem przetartym prawdopodobnie przez dylians, na pewno przez liczne wozy wdrowcw takich jak oni. Wreszcie u jrzeli migocce w socu nurty rzeki. To North Platte, ani chybi stwierdzi Ab. Nie ma innej wody w tych stronach, a to wszystko oznacza, e jedziemy, jak trzeba. Do Laramie sto mil. Kopotw chyba nie bdzie, bo kraj ludny. Popatrz! Wdrowali tak prawie do zmroku wzdu zielonego pasa rolinnoci towarzyszcej rzece. Raz po raz ukazyway si domy rancha hodowlane, coralle, pasce si konie, a grupy jedcw jawiy si i znikay wrd stad byda. Kraina bya gadka jak st, poronita traw, przejrzysto powietrza pozwalaa widzie bardzo daleko i bardzo dokadnie, co wprowadzao w bd kadego nowicjusza. Samotne drzewo lub odlegy domek osadnika wydaway si bardzo bliskie, a w rzeczywistoci znajdoway si o godzin jazdy.
16
Cykl 5 powieci Jamesa Fenimorea Coopera, napisany w latach 1827 1841. W Polsce wydawany po raz pierwszy w latach 1830 1929. W oryginale cykl nosi tytu Opowieci Skrzanej Poczochy, w Polsce nadano mu tytu Picioksig przygd Sokolego Oka. Sokole Oko, to w oryginale Nat Bumpo, zwany czasem Jastrzbim Okiem. Tytu pierwszej powieci wydawany w Polsce jako Pogromca zwierzt, w oryginale ma tytu Zabjca jeleni. Po wojnie Iskry wyday cay cykl w jednolitej szacie graficznej w latach 1958 1961. [JW48]
35
Nad wieczorem rozbili obz na brzegu rzeki, gdzie szeroka, piaszczysta plaa pozwalaa na rozpalenie ogniska bez obawy podpalenia prerii. Wyprzono muy, zdjto sioda z koni, ktre natychmiast poczy si tarza po trawie, a nastpnie wszedszy daleko w nurt piy spokojnie i dugo. Karol nie bardzo wiedzia, co ma robi i jak si zachowa. Krztajca si czwrka (bo i chopiec bra udzia w rozbijaniu obozowiska) nie wezwaa go do pomocy. Poniewa nie lubi przyglda si bezczynnie, jak inni pracuj, powdrowa wzdu rzeki, tam gdzie rosy gste wikliny i gdzie prd wiosennej powodzi powyrzuca na brzeg kody, szczapy i gazie przyniesione z dalekich lasw. Zebra to wszystko w jeden stos, a nastpnie poprzenosi na pla. Kiedy gromadka Heartw uporaa si wreszcie z rozadowaniem wozu oraz sptaniem koni i muw, na piasku gorza ju pomie, a zapas drzewa by tak ogromny, i wystarczyby na najdusz nawet noc. O! wykrzykn Samuel Heart zmierzajc z garnkiem w stron rzeki. Spad nam kopot z gowy, a ju si martwiem, skd wemiemy cho kilka szczapek. Kucn przy ogniu i pocz grza donie. Noce s jeszcze bardzo chodne ostrzegaj Trzeba bdzie pali do rana. Po chwili zjawi si Abel i z jakich tajemniczych dla Karola kawakw elaza bardzo szybko i sprawnie zmontowa metalowy trjng. Ustawi go nad pomieniem, a pod szczytem trzech zbiegajcych si prtw zawiesi na acuszku kocioek. Uniwersalna kuchenka traperska wytumaczy nie bez dumy w gosie. Ostatnia nowo. Mona zoy inaczej, a wwc zas powstanie roen do pieczenia. Dobre, co? Kiedy woda pocza wrze, wsypano do garnka mielon kaw, a jej zapach od razu przypomnia Karolowi, e nie mia nic w ustach od wczesnego niadania spoytego jeszcze w kolejowym wagonie. Poczu
36
okropny gd. Wydoby z wntrza wozu swj pkaty toboek, w ktrym znajdoway si dwie szczelnie zamknite puszki pemikanu, nabyte jeszcze w Chicago za sone pienidze, puszka kawy, nieco soli i cukru. Reszt miejsca zajmowa rondelek, mocno zwinity koc oraz kilka pudee k nabojw. Przydwiga to wszystko w poblie ognia nie wiedzc, e przez cay czas obserwuj go oczy Samuela Hearta. Kiedy rozsupa sznur worka, usysza: Zostaw to na gorsze godziny. Siadaj i czekaj, a Jessie przygotuje nam kolacj. Na ten czas drogi naleysz do rodziny i dlatego duej nie bd ci nazywa panem Gordonem. Zgadzasz si? Karol kiwn gow, rwnoczenie zaprotestowa: ale
Nie chc was objada. Do Czarnych Gr; wdruje si przez miesic... Gupstwo! przerwa mu Samuel. Ten twj woreczek, eby nie wiem jak w nim upcha, starczy zaledwie na tydzie. Na co liczy? Na swoj strzelb. Mwiono mi, e im dalej na pnocny zachd, tym wicej zwierzyny. Prawda, syszaem o tym i ja. Ale tereny le dopiero za rzek Cheyenne. Nie ma ona nic wsplnego z tym miastem, ktre opucilimy. Wiesz, ktrdy ona pynie? Nie wyzna Karol szczerze. Ja rwnie rozemia si starzec ale nie martwi si. Jeli droga bdzie tak atwa, jak dotychczas, dotrzemy do twojej zwierzyny za trzy tygodnie. Lepiej wic zostaw swe za pasy na pniej. Kto wie, moe i my z nich skorzystamy. No, trzymaj...
37
To powiedziawszy wetkn w rce Karola kubek z kaw oraz spor kromk chleba przykryt plastrem wdzonego boczku. Karol jedzc winszowa sobie spotkania z rodzin Heartw. Wdrujc samotnie nigdy nie zdoaby przyrzdzi tak znakomicie tego posiku. C za szczliwy traf! Po kolacji Ab zebra naczynia i powdrowa do rzeki, aby przy pomocy piasku i wody przywrci im czysto. Pniej Jessie zaprowadzia syna do wozu na nocny spoczynek, trzej mczyni pozostali przy ogniu. Abel pouczy Karola, jak naley ukada drewna, by pomie nie wygas, ale by rwnie nie bucha zbyt wysoko. Zapada ciemno, na wysokociach zabysy gwiazdy, chodny wiatr pocz studzi rozgrzan socem ziemi. niebu. To tam odezwa si Samuel wycigajc rk ku niebu. Tamta gwiazda bdzie nam teraz stale przywieca wskazujc drog ku Czarnym Grom. To dobre w nocy roztropnie zauway Gordon ale w dzie? W razie czego odnajdziemy rolin magnetyczn.17 C to takiego? Rolinka ani maa, ani wielka. Kwitnie to, a jej licie wskazuj zawsze pnoc. Znale atwo, bo mocno pachnie i wydziela z siebie lepki sok. I jej licie zawsze wskazuj pnoc? powtrzy z niedowierzaniem Karol.
17
Waciwoci tej roliny (aciska nazwa Silphium laciniatum) nie zostay zbadane.
38
Zawsze. Skd o tym wiecie? Opowiada mi jeszcze ojciec, potwierdzili inni. Mj ojciec sporo wdrowa po wiecie doda tonem wyjanienia. No, ale czas na spoczynek. Cignc rnej dugoci patyczki ustalili kolejno nocnej warty. Chocia okolica robia wraenie spokojnej i pustej, naleao czuwa, zwaszcza przy koniach i muach. Na Karola wypad najlepszy, bo pierwszy w kolejnoci dyur. Przerzuci winchester przez rami, powiedzia dobranoc Heartom i poszed w kierunku zwierzt. A nie zapomnij o ogniu przestrzeg go Samuel i... wybierz dla siebie gwiazd-przewodniczk
39
III
Grzechotnik
Czwartego dnia dotarli do fortu Laramie, nad rzeczk o tej samej nazwie, znacznie mniejsz od North Platte, z ktr przyszo si im! rozsta. Tu woda pyna mtna, byszczca w socu jak zoto na tle szarej, prawie czarnej paszczyzny. Przestrze bya jaowa, tylko nad brzegami cigny si wskim pasmem niskie zarola. To by przedsmak Zych Ziem, jak owiadczy Samuel. Ojciec mi o nich opowiada. Kim on by? Traperem? zainteresowa si Gordon. Nie. Suy w Kanadyjskiej Konnej. Ho, ho! Musia nie byle jak zna si na rzeczy. Syszaem niejedno o czerwonych kurtach18. Nieatwa to suba i nieatwo by do niej przyjtym. Ale skd si ojciec znalaz po tej stronie granicy? Ojciec ciga bandyt a tutaj. To trwao z p roku. I zapa go? Zapa, ale nie doprowadzi. Uciekajcy by tak wyczerpany, e ledwo na nogach si trzyma. W trzy dni pniej umar. Karol pomyla, i relacje ojca Hearta o Zych Ziemiach to troch za mao dla poznania warunkw wdrwki przez ten pierwotny kraj, ale nie wspomnia o tym gono.
18
Indiaska nazwa onierzy Krlewskiej Konnej Policji pochodzca od koloru ich kurtek.
40
Nad rzeczk Laramie rozbili obz poudniow por, a Karol poszed obejrze fort. Ta drewniana budowla, postawiona w odlegoci zaledwie kilkudziesiciu krokw od wody, wygldaa do niepozornie. Drewniana palisada raczej pot ustawiona w czworobok, a nad tym potem trzy wieyczki domki o spadzistych dachach, wystpujce poza ogrodzenie i wsparte dodatkowo palami. Jedna z tych wieyczek znajdowaa si nad wsk bram wjazdow, tak nisk, e nie mg jej przeby jedziec na koniu. Kiedy wraca do obozowiska, spotka Abla. Od niego dowiedzia si, e fort Laramie powsta w 1834 roku jako obronna faktoria dla celw handlu, a dopiero po latach zosta nabyty przez rzd Stanw Zjednoczonych i zamieniony w stranic wojskow. Nad rzek dymio ju ognisko. May Jack buszowa wrd nadbrzenych zaroli, dopki go nie przywoaa matka. Chopak pokrci si przez chwil w pobliu i korzystajc z nieuwagi dorosych znowu si oddali. Tym razem w stron szarej paszczyzny porosej rzadk, such traw. Karol spostrzeg, jak odchodzi coraz dalej, ale pomyla, e to nie jego sprawa. Poszuka wzrokiem Jessie, lecz jej nie znalaz. Zauway tylko nad rzek Abla. Wygldao na to, i razem z ojcem owi ryby. Bowiem to, co trzyma w rakach stary Heart, przypominao wdk. Czy nie nazbyt ufali ssiedztwu fortu, pozostawiajc cay dobytek bez opieki zaniepokoi si Karol. Zerkn znowu w kierunku, w ktrym powdrowa Jack, dostrzeg go ju tylko jako ma plamk na tle szarzyzny gleby. Gdyby nie czerwona kurteczka, na pewno by go nie zauway. C za nieostrono mrukn. Wzi strzelb i poszed szybkim krokiem tam, gdzie majaczy barwny punkcik. Wkrtce dojrza drobn sylwetk dziwnie nieruchom. Jack! krzykn. Wracaj! Chopiec ani nie odwrci si, ani nie poruszy. Jack! zawoa raz jeszcze i puci si biegiem.
41
May Jack sta jak skamieniay. C byo przyczyn? Zanim j dostrzeg, ju usysza: co jakby szelest arkusza papieru albo raczej chrzst, jaki wydaj ziarnka grochu potrzsane w rybim pcherzu. Zna wietnie ten dwik, mimo e nigdy dotd nie przekroczy koryta Missouri. Bo grzechotniki yj na caym wielkim kontynencie, od Teksasu po Wielkie Jeziora*19 Zatrzyma si, przyoy kolb do ramienia i gdy muszka lufy znalaza si na wysokoci paskiego ba, pocign za cyngiel. Bysno krtkim jzyczkiem ognia. Raz, drugi, trzeci. Wzniesiona nad ziemi obrzydliwa, trjktna gowa opada. Karol chwyci chopca za rk i gwatownie odcign. Jadowity w lea nieruchomy jak kawa porzuconej liny. Jak to si stao, Jack? Gordon czu, e zimny pot spywa mu po czole. Baem si. Czy on gryzie? Gryzie... to jest grzechotnik, jego jad zabija! Nigdy nie zbliaj si do wy! On lea obok tamtego kamienia Jack wskaza na pobliski gaz. Nie byem pewien, czy to w, czy jaka dziwna ga. Poruszyem go patykiem. Wtedy podnis gow, a ja nie wiedziaem, co robi, ucieka czy sta... Przecie gdyby chopiec uczyni chocia jeden krok, gdyby poruszy si albo odpowiedzia na wezwanie, w by go uksi. Wracamy zdecydowa Karol. Nigdy wicej nie dotykaj patykiem niczego, co przypomina ga lub sznurek, lub kolorow wstk. Tak mog wyglda jadowite we. Ale pan mnie uratowa stwierdzi malec ju bardziej ranym gosem.
19
Nazwa piciu jezior na granicy Stanw i Kanady: Ontario, Huron, Erie, Michigan i Grne. Jeziora (w szczeglnoci Grne i Ontario ciesz si z saw i owiane s tajemnic porwnywalna do Trjkta Bermudzkiego. Zaginicia nie tylko statkw i okrtw lecz take samolotw zdarzaj si stosunkowo czsto w tym rejonie. Wedug legendy Indian Czipewejw, pochania je olbrzymi jesiotr mieszkajcy w Jeziorze Grnym. [JW48]
42
Hm... pewnie. Tylko nie licz na to, e zawsze kto bdzie sta za twymi plecami! Podeszli do obozowiska, gdy gowa pani Jessie wyjrzaa spod pciennej budy wozu. Jack powiedziaa nie oddalaj si od obozu. Moesz zabdzi. Mamo, pan Gordon zabi wa! Wa? rozemiaa si, podesza do syna i pogaskaa go po gowie. Doprawdy, widzielicie wa? zwrcia si do Karola z niedowierzajcym umiechem. Odpar nieco ostro: To by grzechotnik, prosz pani. Nie wolno puszcza malca samego. Gdybym si spni... I natychmiast poaowa swych sw. Jessie zblada gwat ownie. Przelk si, e zemdleje. Panie Heart! zawoa w stron rzeki. Nic, nic opanowaa si. Powiedzcie jak to byo. Gordon pozwoli wygada si chopcu. Kiedy malec skoczy sw relacj efektownym puff co miao naladowa gos winchestera, Jessie uklka i przytulia do siebie syna. Jack szepna Jack, jak moge... Karol odwrci si. Powstaa szybko z ziemi chwycia go za rk. Niech pan nie odchodzi... Abel, ojcze! Dwa cienie wyjrzay z nadrzecznych zaroli. Chodcie szybciej! woaa. Przybiegli.
43
Syszelimy jakie strzay zaniepokoi si m. Abel powiedziaa Jessie podzikuj panu Gordonowi. Gdyby nie on... zaczerpna oddechu gdyby nie on... Co si stao? Grzechotnik! krzykna. Tam pokazaa rk. Czy dziecku nic si nie stao? Dajcie strzelb rozkaza Samuel. Nic a nic odpar spokojnie Karol. Strzelba niepotrzebna. W jest martwy jak kamie. Uff! Opowiadajcie teraz... Gordona wyrczya Jessie. Abel sta cay czas milczcy, a gdy opowiadanie dobiego koca, wycign obie rce do Karola. Jak ci mam dzikowa? Teraz powiem: nie chciaem, eby z nami jecha, a wszystko przez twoje ubranie, zbyt nowe. Sdziem, e posiadacz takiego ubrania przysporzy nam tylko kopotu. A teraz... eby nie ty! Odtd wszystko, co moje, bdzie twoje. Mam racj, ojcze? Dobrze powiedzia, synu przytakn Samuel. Chodmy zobaczy tego wa. Gordon zaprowadzi ich na miejsce wypadku. Obejrzeli dokadnie grzechotnika. Mia eb cakowicie odstrzelony. To by skutek jednej tylko kuli, nastpne dwie... chybiy. Ale o tym Karol nie powiedzia. Nasucha si natomiast wielu pochwa. Gdzie wtedy sta? dopytywa si Samuel. Pokaza. A Jack? Malec zatrzyma si o krok od wowego zewoku.
44
Do licha! przerazi si Abel. Piekielnie blisko. Kiepski strzelec prdzej trafiby w dziecko ni w wa. Ale masz oko! Polowae kiedy na grzechotniki? Nigdy, lecz... zawaha si i doda jakim przytumionym gosem mj ojciec zgin od ukszenia... Okropno szepna Jessie. Co za straszne strony... Wrcili do obozowiska, kady na swj sposb komentujc wydarzenie. Nad wieczorem Ab dostrzeg po drugiej stronie rzeki stadko antylop. Zaprowadzi Gordona w nadbrzene zarola i pokaza mu nieoczekiwanych goci. Mamy tylko peklowane miso i boczek zauway mimochodem. Za tydzie nie bdziesz mg na to patrze, ja ju mam dosy. Podobno antylopy s niezwykle pochliwe. Prawda, ale przy takich strzelbach... Ty przecie wietnie strzelasz. Karol pomyla o dwu swoich pudach, lecz nie zaprzeczy. Nigdy nie polowaem na antylopy odpar. Nie mam pojcia, jak si do tego zabra. Cierpliwoci, pomog ci. One s jeszcze zbyt daleko. Gdy zacznie zmierzcha, podejd do wodopoju. Ale w ktrym miejscu? Chyba nie tutaj, odstraszy je blask ogniska. Syszaem, e pragnienie zaspokajaj tylko o wicie. O zmierzchu rwnie. Gdyby nie ta przeklta rwnina, sprbowabym je podej, wiatr wieje w nasz stron, ale nic z tego. Zauwa nas, zanim kiwniemy palcem. Ot i kopot. Poradz si ojca. Sied tu w krzakach i czekaj.
45
Znikn, a Karol klczc wrd chaszczw obserwowa dalekie stadko. Zwierzta poruszay si wolno, to tu, to tam. Wydawao si, e zmierzaj w kierunku wody.
Ojciec zgodzi si, ebymy tu sterczeli a do skutku zaszepta gos Abla. To moe nawet trwa kilka lat zauway zoliwie Karol. Cii! One naprawd podchodz. Abel Heart wydoby z kieszeni poduny przedmiot, pobyskujcy tym metalem. Szarpn za jeden koniec i rozcign. Luneta?
46
Doskonaa. To pamitka po dziadku. Dobrze mu suya w Krlewskiej Konnej. Nie jeden raz zauway to, czego nie dostrzegby goym okiem. Spjrz wrczy lunet towarzyszowi. Nie tak, bardziej w lewo. Widzisz? Oczywicie, e widzia. Stadko nagle zogromniao. Rozrnia pojedyncze sztuki. Dziesi stwierdzi. Chyba... chyba id w nasz stron, ale jak mrok spadnie, stracimy je z oczu. I oddajc lunet Ablowi doda z uznaniem: Dobry wynalazek taka rzecz. Bardzo dobry. Chodmy troch w prawo, one tam id. Ruszyli wzdu linii krzeww, co kilka krokw przystajc, aby zerkn w szka lunety. Tu si zatrzymamy zdecydowa Abel. Siadaj jak najwygodniej i uzbrj si w cierpliwo. Tkwili w miejscu chyba ze dwie godziny i Gordon rozmyla, dlaczego przyjemno oddania strzau musi by okupiona tak straszliwie nudnym wyczekiwaniem celu. U siebie, w Illinois, polowano na... wiewirki i ptactwo. Wiksza zwierzyna naleaa do rzadkoci, a do kojotw (gdzie ich nie ma?) po prostu nie warto strzela. Tak wic Karol nie posiada prawie adnego dowiadczenia. Co prawda w strzelaniu do rzutkw zdarzyo mu si a trzykrotnie podbi ku niebu blaszan puszk i kowboje okrzyknli go zwycizc. Ale kowboje z oko lic Chicago to wcale nie najwysza klasa celnoci oka i pewnej rki. Rozpocza si przedwieczorna szarwka. Na horyzoncie gasy rowe blaski zorzy. Wiatr nagle usta. Zapada cisza. Karolowi wydao si e syszy przytumiony tupot racic. Zwierzta zbliay si powoli. Teraz ju goym okiem mona byo rozrni poszczeglne sztuki. Uwaaj, Karolu przestrzeg Abel. Nie ruszaj si, za p godzinki bdziemy je mieli.
47
Nie pomyli si. Ledwie zgasy blaski zachodu, na przeciwlegym brzegu ukazay si ciemniejsze od zmroku sylwetki. Na przedzie posuwaa si jedna powoli i czujnie. Gordon widzia, jak rozglda si dokoa, podnosi eb i wciga powietrze. Potem odesza w bok, kiwajc gow, jakby zachcajc swe towarzyszki do skorzystania z wody. Podbiegy ca gromadk, weszy w pytkie rozlewisko. Teraz szepn Abel. Karol nacisn cyngiel. Jednoczenie ozway si obie strzelby, ich gos zla si w jeden oskot. Antylopy zawrciy byskawicznie, ale nim zniky z pola widzenia, bysno wrd przeciwlegych zaroli i nim huk przebrzmia, jedno ze zwierzt runo w traw. A to co? zdumia si Abel i doda markotnym tonem: chybilimy obaj. Tamten mia wicej szczcia. Zza kpy krzeww wyoni si najpierw kapelusz, pniej szyja, wreszcie ukazaa si caa posta mczyzny. Postpi kilka krokw, schyli si i ukaza znowu, objuczony myliwskim upem. Odwrci si twarz ku rzece i wkroczy w jej nurt. Przeby go bez trudu, woda w najgbszym miejscu nie signa mu powyej kolan. Witajcie, nieznani przybysze, na nieznanej ziemi powiedzia zatrzymujc si przed nimi. Prowadcie mnie do ogniska. Kapink zmokem. Chodmy odezwa si Abel. Pogratulowa strzau. Eee... nie byo trudno. Bardzo ze wybralicie miejsce. Naleao przej na drugi brzeg, wwczas mielibycie zwierzyn z boku. Krtki strza i pewny. Karol zauway, e nieznajomy dwiga nie tylko antylop, ale i mocno wypchany worek, na pewno ciki, strzelb i dwa woreczki uwieszone przy pasie. Mimo to stpa pewnie i lekko. Wdrujecie do Czarnych Gr? Spostrzegem was za dnia. Czy to ma jaki sens? Tyle ludu pcha si na pnoc, a tylu ju tdy przeszo, e
48
gdyby to nawet byy nie Czarne, lecz Zote Gry, i tak ich nie starczy dla wszystkich. Kiedy znaleli si w krgu migotliwego b lasku ognia, przybysz zrzuci z siebie niesione ciary i skoni si Samuelowi. Strudzony wdrowiec zapytuje, czy moe ogrza si przy waszym wspaniaym ognisku? W zamian ofiaruje antylop w nadziei, e i jemu dostanie si kawaek pieczeni. Ho, ho wykrzykn pocigajc zabawnie nosem czuj pieczony boczek! To jeszcze lepsze, bo przyznam, e miso antylopie ju mi w gardle staje. Gada przez cay czas i rozglda si dokoa jakby szukajc jeszcze innych uczestnikw obozowiska. Skoni si Jessie, zerkn na Jacka ktry nagle wyoni si z mroku. Witam pani powiedzia uchylajc kapelusza. Jak si masz, chopcze? To moja ona wyjani Abel nieco zaskoczony zachowaniem nieznajomego. Czy mog spocz? A siadaje, czowieku achn si Samuel. Miejsca jest sporo, nikomu nie odmawia si go w takich stronach. Prawda! nie wiadomo dlaczego uradowa si przybysz. Przysun swj toboek i usiad na nim. Nazywaj mnie Grzechotnik przedstawi si. Jak? zapyta Gordon podejrzewajc, i nieznajomy by wiadkiem chybionego strzau do wa i kpi sobie teraz z niego. Grzechotnik, powiadam. Chocia naprawd to jestem Derek Carty. Ale po faktoriach nie gadaj inaczej, tylko: Grzechotnik. To powiedziawszy wycign nogi w kierunku ognia, a z nogawic i butw posza para.
49
Skra popka zauway Samuel. Co? Powiadam, e szkoda butw. Cofn nogi. Ma pan racj, panie... Jestem Samuel Heart, to mj syn Abel, synowa i wnuk. A to nasz towarzysz, Karol Gordon. Wic rodzina i przyjaciel ucieszy si nieznajomy. I wdrujecie do Czarnych Gr z wozem i caym gospodarstwem.
Karol, ktremu jako nie przypado do smaku takie gadanie, postanowi je przerwa. Myl powiedzia szybko e naleaoby zaj si antylop, jeeli pan pozwoli?
50
Oczywicie! Zupenie zapomniaem. Jeli mi pomoecie, uwiniemy si raz dwa. Podnis si wawo, wycign zza pasa myliwski n o rczce z bawolego rogu i klindze tek czystej, e zalnia w blasku ognia niczym srebro. Karol pospieszy z pomoc. W zdejmowaniu skr zwierzcych nabra wprawy w subie u pana Bootha. Wycito kawa poldwicy, ktry zosta upieczony tak szybko, jak to byo moliwe. Jedli z apetytem, tylko Derek Carty poprosi o wdzony boczek. Kiedy kawa zostaa wypi ta, a piecze znikna, przystpiono do cielenia kady sobie nocnych legowisk, a pniej cignito losy majce ustali kolejno wart. Uczestniczy w tym i Carty, zgodnie z jego wasn propozycj. Karol jako nie okaza zachwytu, lecz nie zaprotestowa. Nie mia wprawdzie adnych powodw do nieufnoci, ale przybysz nie bardzo mu si podoba. Zdawao mu si, e czuje fasz w jego sowach. Jednake noc, wbrew tym obawom, mina spokojnie. Obudzili si zdrowi i cali. Konie wyglday rzeko, a muy rozbrykay si na nadrzecznej ce. Z posikiem uwinito si szybko, wpakowano na wz wszystko, co wpakowa naleao. A pan, Grzechotniku? zagadn Samuel Heart. - Dokd pan zmierza? Ja... jeeli nie bdziecie mieli nic przeciwko temu, chtnie przycz si do towarzystwa Niech pan cinie swj tob na wz. Z tyu jest nieco miejsca, mona usi. Pan take do Czarnych Gr? Zaprzeczy: Bajkowe zoto nic mnie nie obchodzi. Poluj, to mi wystarcza. Z wiosn skry s kiepskie zauway Karol. Ja te nie zbieram obecnie futer, tylko grzechotniki. Suchacze rozemieli si sdzc, e to art.
51
Ale tak zapewni poluj na grzechotniki. Ich skra jest mocna i trwaa bez wzgldu na por roku. Trzeba umie wyprawia, nadaj si wietnie do wyrobu nieprzemakalnych czapek, pokrowcw, a nawet obuwia. Ile takich skr naley zebra na najmniejsz nawet czapk? zagadn Karol nieufnie. Sporo, ale te grzechotnikw nie brakuje w tych stronach. Teraz ju wiecie, skd pochodzi moje przezwisko. Ruszamy! ponagli Samuel. Wskoczy na kozio zajmujc miejsce obok synowej i wnuka. Carty siad w tyle wozu, zwieszajc nogi na zewntrz. Dwaj jedcy wierzchem wysunli si ku przodowi i kawalkada ruszya w ciszy poranka i lekkich podmuchach wiatru. Z upywem godzin krajobraz si zmienia, naleaoby powiedzie: pospnia. Trawa rzeda, coraz czciej ukazyway si jzyki szarego piachu, a w przerwach midzy nimi rs ju tylko brzowoczarny sed20. Pod koniec dnia trafili na mae jeziorko, raczej wielk kau pozostao wiosennych roztopw. Stamy tutaj! krzykn z wozu Carty. Po co? Jeszcze cakiem, widno i moemy przez dwie godziny jecha odkrzykn z koza Samuel. Dalej nie ma wody! Nie ma wody? Ani kropelki. Zatrzymano muy. Karol i Abel, kt rzy odjechali nieco ku przodowi, teraz zawrcili.
20
Roslina z gatunku bylic
52
Ostatnia moliwa do picia woda wyjani Grzechotnik a do Black Hills. Radz napeni wszystkie naczynia, jakie macie. Pniej ju tylko rda alkaliczne, gorzkie, e gb wykrzywia, a zwierzta padaj. Posuchali rady. Z dwu wielkich beczek, jakie mieli na wozie, wydobyto zapasy mki i kaszy, wycignito skrzane wory, po czym rozbito obz. Karol, Abel i Carty nazrywali sedu, naamali gazi z trzech samotnych drzew sterczcych na skraju rozlewiska. Kiepski by z tego ogie, jednak kaw dao si ugotowa i upiec podpomyki z mki zarobionej przez Jessie. Gratulowano Ablowi, e poprzedniego wieczoru upiek ca reszt antylopy. Teraz nie sposb by byo tego dokona i miso ulegoby zepsuciu. Po wieczerzy mczyni znw cignli losy. I znw Karolowi przypada pierwsza nocna warta. Najlepsza, bo bdca jedynie pewnym skrceniem odpoczynku, a nie wyrwaniem z gbokiego snu, co byo zawsze najbardziej przykre. Najkrtszy patyczek, oznaczajcy wart przedrann, t najgorsz, wycign Carty (co prawda Karol twierdzi pniej, e to wcale nie by przypadek, ale jake tego dowie?). Noc zapowiadaa si pogodnie, ksiyc wypyn na czyste niebo i osrebrzy ziemi. Wida byo okolic daleko i dokadnie. Karol z broni pod pach kry tu i tam, pilnujc rwnoczenie, aby ognisko do szcztu nie wygaso. Niczego nie dojrza poza kilku cieniami czworonogw, ktre zbliyy si do rozlewiska na przeciwlegym brzegu, a pniej odbiegy i nawoyway si znajomymi gosami: kojoty. Kiedy nadesza pora, obudzi Samuela i natychmiast zaj jego miejsce przy arzcych si szczapach. Dugo nie mg zasn. Dlatego pewnie, gdy otworzy oczy, ju zgasy poranne zorze, a soce wiartk swej tarczy zdyo wyjrze zza horyzont u. Jego towarzysze nadal spali. Dlaczego Carty ich nie obudzi?
53
Zerwa si z prymitywnego legowiska, chwyci strzelb, rozejrza si dokoa. Nie dostrzeg sylwetki wartownika. Ruszy na obchd zataczajc wok wozu coraz wiksze krgi. Carty' ego nie odnalaz. Na pewno zasn pomyla ze zoci i chrapie teraz w jakiej dziurze. Ju ja mu powiem do suchu! Pocz woa, ale z takim tylko skutkiem, e obudzi wsptowarzyszy. Derek Carty jakby pod ziemi si zapad. Gniew Karola teraz zamieni si w niepokj. Pobieg nad wod, gdzie zostawiono na noc konie i muy. Muy dostrzeg od razu. Koni nie byo!
54
IV
Pocig
Moe znalaz lepsze pastwisko i tam zaprowadzi konie? wyrazia naiwne przypuszczenie Jessie Heart. Abel machn lekcewaco rk. Gagan uciek! Po prostu uciek! Jak mylisz, ojcze? Trzeba ciga. We Katy i spiesz si, synu. Rzucili si do szukania sioda, wszyscy naraz, co nie przyspieszyo, ale opnio jego znalezienie. Heartowie, jak to si mwi, popadli w desperacj. I trudno si temu dziwi. Utrata obu wierzchowcw rwnaa si przedueniu wdrwki. Dla dwu pozbawionych koni osb nie byo miejsca w wozie, co najmniej jeden musiaby i pieszo. W rozgardiaszu, jaki powsta, jeden Karol zachowa zimn krew. By moe dlatego, e tak ju mia natur; by moe dlatego, e strata nie dotyczya go bezporednio. To on wanie przygna mua znad wody, znalaz siodo i uprz. Kiedy Abel wkada nog w strzemi, zaczekaj powiedzia. Myl, e byoby lepiej, abym ja uda si w pocig. Jed wcale nie najgorzej, a wiele zaley tu od szybkoci. Nie! zaoponowa Abel. Ale...
55
Ab odezwa si Samuel on ma racj. Ustp. Jeli Karol nie dogna rabusia, nie dogna go nikt. Czy nie wiesz, jak jed kowboje? Ustp mu, synu. Dzikuj. Nie powinnicie le wyj na tej zamianie. Karol pobieg do wozu, wycign ze swego toboka zwinity w grube kolisko rzemie, w sekund by z powrotem. Czekajcie, albo posuwajcie si moim tropem! krzykn, uderzy pitami mua i z miejsca ruszy galopem. Co tam za nim zawoano, ale co, nie dosysza. Pogna prosto przed siebie. lad dwu koni by bardzo wyrany. Chyba nie ma jeszcze i dwu godzin pomyla i przynagli wierzchowca do prdszego biegu. Przed nim rozpostara si rwnina widoczna hen, daleko, skpana w promieniach wschodzcego soca. Rwnina pusta. Czyby Carty odjecha tak daleko? To niemoliwe, przecie prowadzi jucznego konia. Co w tym si musi kry! Co si kryo, zauway ju po pierwszej godzinie jazdy. Grunt powoli opada, a Karol znalaz si na dnie pytkiego parowu, wystarczajco jednak gbokiego, aby ko wraz z jedcem mogli posuwa si nie zauwaeni. Okoliczno bardzo niepomylna dla cigajcego. Wwz co prawda skoczy si szybko, ale za jego wylotem nie cigna si ju gadka jak st powierzchnia, lecz kbowisko ska o fantastycznych ksztatach i gazw wymytych erozj gleby. Ziemia bya czarna, jakby spalona na popi, czarne byy skay, czarne gazy, wok ktrych sterczay pospne krzewy. Na prawo i na lewo gmatwa si labirynt przej, cieek, rozpadlin nie wiadomo dokd wiodcych. Sytuacj ratowa wyjedony szlak dyliansu jak Karol trafnie si domyli wyrane koleiny, zdeptana kopytami ziemia, na ktrej nawet niezbyt spostrzegawczy obserwator musia dostrzec odciski podkw jeszcze nie przyprszone kurzem. Carty musia tdy poda trzymajc si jedynego drogowskazu ladu k.
56
Mimo szybkiej jazdy wierzchowiec Karola sprawowa si znakomicie, ani na minut nie zwalniajc tempa. Muy s wytrzymalsze od koni i Karol liczy si z tym faktem, ktry dawa mu przewag nad ciganym na duszej drodze, a droga do Czarnych Gr bya duga. W drugiej poowie dnia trafi na lady wiadczce o tym, e koniokrad zmczy si ucieczk. Z boku dyliansowego szlaku odkry miejsce zryte kopytami, wydeptane przez buty i walajce si resztki jedzenia. Tu odpoczywa Derek Carty i pokrzepia nadwtlone siy spnionym niadaniem. Albo konie mu ustaway, albo zlekceway moliwo pocigu. I tak okoliczno naleao wyzyska. Karol ruszy dalej marzc o schwytaniu zodzieja i... o kawaku antylopiej pieczeni. Od wczorajszego wieczoru nic nie jad, a w popiechu nie zabra z sob nawet kawaeczka podpomyka i co gorsza ani kropli wody! Byo to karygodne niedopatrzenie, ktre nie przytrafioby si dowiadczonemu podrnikowi. Jeli Carty mwi prawd o pustynnym charakterze tych ziem, przeduajcy si pocig grozi mierci z godu i pragnienia. Wszystko zaleao od szybkoci. Gna wic na zamanie karku. Krajobraz nie ulega zmianie, tylko gdzieniegdzie wymyte erozj skay niky, a ich miejsce zajmoway tawe wydmy o bokach stromych i szpiczastych szczytach, poronite kpkami bawolej trawy l ub niskimi dbczakami o liciach spopielaych, jakby wszystkie te drzewka od dawna uschy. Wydawao si, e w caej okolicy fauna dawno ju wymara, a flora wanie wymieraa. Nad takim ponurym krajobrazem wisiao soce, grzejc niezwykle mocno jak na t por roku i ukazujc jaskrawe kontrasty jasnoci i mroku, pospne wntrza jaski, w ktrych nikt nie mieszka, i gbokie zapadliny gruntu, na dnie ktrych czaia si mier. Potem soce jakby przygaso, przejrzyste powietrze zmtniao. Upa si wzmg, duchota stawaa si nie do zniesienia. Karol pomyla, e zwiastuje to burz, i ucieszy si: deszcz w tej bezwodnej krainie zawsze by podany, a c dopiero w jego sytuacji! Nieco pniej dmuchn wiatr tak gorcy, jak z wntrza rozpalonego pieca. Podniosy si tumany kurzu, widoczno pogorszya si tak bardzo, e jedziec musia zatrzyma mua, a przy nastpnym podmuchu zeskoczy z sioda. Teraz wicher pocz d z szybkoci
57
huraganu, bez adnej przerwy, z si mogc zwali z ng najtszego piechura. Ledwie co widzc Karol dobrn wraz ze swym muem pod zaom skalny, wystpujcy nad ziemi niczym balkon domu. Ustawi zwierz gow ku skale, twarz zakry sobie kapeluszem i postanowi przeczeka zawieruch. By pewien, e w tych warunkach Carty rwnie niedaleko ujedzie. Wiatr przeciskajc si midzy skalnymi wyniosociami wista i dudni niby pdzcy pocig. Od czasu do czasu odzyway si grzmoty. Karol czeka na deszcz. Ale oczekiwanie nie spenio si. Wiatr ucich, kurz powoli opada, a zza zasony wirujcych drobin wyjrzao soce. Zdziwi si wic, e tak krtko trwaa zawierucha, e dzie nie dobieg koca, i ucieszy si, e mona podj pocig. Ale rado zamienia si w niepokj na widok spustoszenia, jakiego dokonaa burza: wszystkie lady zostay dokadnie zasypane zniky nawet gbokie koleiny, wyobione przez dylians. Nic, adnego znaku mogcego suy jako drogowskaz. Karol zapamita, z ktrej strony tu przyby, i sdzi, e jadc prosto dalej bdzie posuwa si tropami Carty'ego w ki erunku Czarnych Gr. Wskoczy wic na siodo i pogna kusem. Jeli nie docign go do zachodu postanowi wrc po wasnych ladach do miejsca, w ktrym zaskoczya mnie burza. A co dalej... zobaczymy. Bya to decyzja ryzykowna. Najprostsza droga moga rwnie dobrze doprowadzi do celu, jak i wywie w nie zbadane przez nikogo pustkowia, bez moliwoci powrotu. Zdawa sobie z tego spraw, jednak nie chcia rezygnowa z pogoni. Wstydzi si myli, e stanie przed starym Samuelem z pustymi rkami. Wic jecha nie tracc resztek nadziei. Mia szczcie po p godzinie natrafi na wiey trop. Zatrzyma si, aby obejrze odciski kopyt. Tu szy dwa konie! Wic burza zatrzymaa Carty'ego prawie o krok od miejsca przymusowego postoju Karola. Ej, zapi go! pomyla w przypywie nowej energii.
58
Nawet zapomnia o godzie. Ruszy czytelnym ladem, wijcym si wrd pagrkw, ska i wskich czarnych kanionw, w gb ktrych strach byo si zapuszcza. Trop mija te niebezpieczne miejsca. W kocu Karol dostrzeg uciekiniera i jednoczenie zosta przez niego zauwaony. Derek Carty zatrzyma si i zawrci konie. O! wykrzykn. Kogo widz? Czy ty take wybrae si na samotn wycieczk? Za z sioda! Co tak ostro? I czemu to mam zazi z sioda wanie ja? A nie ty na przykad! Gdyby nie to, e mi dwa wierzchowce cakowicie wystarczaj, szybko zmusibym ci do skoku na ziemi. I c ty na to? Nic odpar Karol. Sdziem, e wiesz, jak w tych stronach postpuje si z koniokradami. Chciaem ci puci wolno, jeli jednak wolisz wisie... Gadasz gupstwa i niepotrzebnie mnie denerwujesz. Lepiej zawr mua, dopki strzelb mam schowan. Karol obserwowa go uwanie. Nie mia zamiaru siga po bro. Chyba nie potrafiby zdecydowa si na strza do czo wieka... Dobrze powiedzia wolno. Obrci mua tak, e znalaz si bokiem do przeciwnika. Lew rk lekko cign cugle, a praw opuci na zwj rzemienia zawieszonego przy ku. Czy Carty tego ruchu nie zauway, czy te go zbagatelizowa? To, co pniej nastpio, trwao dwie, trzy sekundy. Rzemie wyprysn ku grze, rozwin si, przeskoczy odlego dzielc obu jedcw i ptla spada na gow Carty'ego, zsuna si po ramionach i zacisna. Karol poderwa mua do skoku, rzemie si napry, nastpi wstrzs i Carty, wyrwany z sioda, run na piach. Karol zeskoczy, uklk przy lecym. Zbada szeroki pas i kieszenie. Carty nie mia rewolwerw. Lea nieruchomy jak koda. Karol spta konie i mua i wrci do pokonanego w chwili w ktrej ten si ockn.
59
No, panie Grzechotniku, jak si czujemy? Carty stkn: Ale mnie urzdzi! To diabelskie lasso! Nie doceniaem ciebie. W gowie mi szumi... ebra mam chyba cae stwierdzi po chwili tylko ta gowa... Zbadamy j po powrocie. O jakim powrocie gadasz? To ty sobie wracaj, ja zostaj. Zabieraj si rozkaza Karol ja nie artuj. Wa na mua i ruszaj przodem. Nie prbuj ucieka, bo znajdziesz si na ziemi po raz drugi. No! Po tym no Carty, agodny jak baranek, podnis si. I c mi zrobisz, ty amatorze lassa? Nigdzie nie pojad. Czowieku, nie bd gupi! Kto jest gupi, jeszcze si okae. Zabieraj swoje szkapy i ruszaj. Przecie mnie nie zastrzelisz? Nie przyzna Karol. Mam inne sposoby. Posun si o krok i nim Carty si spostrzeg, otrzyma cios pici prosto w szczk. Zachwia si i run. Jedziesz? Oooch... zajcza pokonany. Podnis si niezgrabnie i pociera policzek. Mia dwa czerwone lady na twarzy i nienawi w oczach. Ty wcieky kowboju! wrzasn nagle i skoczy na Karola. Nim zdy uderzy, znalaz si na ziemi. Jedziesz? Niech ci... jad. Mam chyba zamany zb...
60
Czemu si upiera? Wstawaj! Karol schyli si, chwyci lecego za konierz koszuli, a trzasna ostrzegawczo, i pomg mu wsta. Ale ty masz si! zdumia si Carty. Mylaem, e z ciebie jaki miejski paniczyk, co palcem ruszy nie potrafi. Oj zapa si za szczk. Nigdy nie bd ludzi ocenia po odziey. I susznie, a teraz.., na mua! Jeli masz ju dosy tej zabawy. Zupenie dosy mrukn. Wgramoli si niezdarnie na siodo. Karol rozpta rzemienie uzd i lekko wskoczy na konia. W drog! rozkaza. A spiesz si, bo nie dostaniesz ode mnie ani jedzenia, ani wody przez cay czas jazdy. Sam nie mam. Worek z wod jest na jucznym, a i nieco misa... To starczy akurat dla mnie i dla zwierzt. Nie prbuj wic krci. Jeli mnie wywiedziesz na bezdroa, zginiesz pierwszy. I pamitaj, e mam lasso. Ruszyli. Niezbyt szybko, bo i mu, i konie miay ju spory szmat drogi w nogach. A poza tym po pewnym czasie urway si koskie tropy, zatarte piaskow burz. Karol nie orientowa si w labiryncie przej, cieek i skalnych przesmykw, ale nie zdradza si z tym, susznie rozumujc, e mogoby to rozzuchwali Carty'ego. Wizie nie zawaha si jednak ani przez chwil. Wymija pagrki i szczeliny tak bezbdnie, jakby cae ycie tdy jedzi. Zblia si wieczr. Ciemno nakrya ich w wskim przesmyku midzy dwiema potnymi skaami. Tu rozbito obozowisko. By to kiepski nocleg. Nigdzie nie rs najdrobniejszy nawet krzaczek nadajcy si na opa, a noc zapowiadaa si chodna. Karol napoi zwierzta, rzuci im po garci kukurydzy wydobytej z zapasw Carty'ego, zanim sam zasiad do wieczerzy. Wbrew grobie podzieli si ni z jecem, po czym skrpowa mu rce i nogi oraz nakry kocem.
61
eby nie zmarz wyjani. Nastpnie sam otuli si derk, pooy obok dwie strzelby i postanowi czuwa do witu. Przeliczy si z siami. Caodzienna mczca wdrwka dokonaa swego! Zerwa si gwatownie, spojrza w bok i z westchnieniem ulgi ujrza gow Carty'ego. Spa jeszcze. A konie? Stay kilka krokw dalej. Mu rwnie. Hej, obud si! Jeniec otworzy oczy, ziewn. Karol uklk przy nim i zdj rzemienie. Wstawaj, jedziemy. Ju? Wszystkie koci mnie bol. Wiem, e ci nieskoro, ale woda si koczy. Musimy si spieszy. Jak si dobrze sprawisz, moe bd ci mg pomc. Carty umiechn si. Po raz pierwszy od chwili spotkania. Zawsze wierzyem, e z ciebie porzdny chop. Przecie ja te konie chciaem tylko poyczy. Nim si z wami spotkaem, ukradziono mi wierzchowca... Carty przerwa mu Karol ani sowa wicej! Albo nie umiesz kama, albo uwaasz mnie za pgwka. Jeli bdziesz tak postpowa, nawet palcem nie kiwn, gdy ci sznur zao na szyj. Jeniec znowu spospnia. Skamaem przyzna z zabawn skruch. Co ty chcesz ze mn zrobi? Ja? Nic. Przeka ci okradzionym. To ich sprawa. Aha, to niby ten stary farmer, syn i synowa.
62
Zgadza si, tylko e to nie s wcale farmerzy, ale mniejsza z tym. Zostawiem ich z dwoma muami, i do tego nad wod. Czy to nie adnie z mojej strony? Przesta, bo zaraz ci si odechce kpin! Zostawie nas przy wodzie, bo wanie wwczas nadarzya ci si doskonaa okazja kradziey. Gdyby trafia si innej nocy, nie zwaaby, czy to jest bezwodna pustynia, czy cay ocean. Ale zwioda ci chciwo. Zabrawszy tylko jednego konia, prawdopodobnie zdoaby uciec. A moe... tu Karol zawaha si moe kto ci ciga? Przyznaj si. Co ty! Co ci przyszo do gowy? Ludzie wybieraj si do Czarnych Gr po zoto, ale ty sam wygadae si, e nie szukasz zotego piasku. I dlatego myl, e po prostu pragniesz si tam ukry. Pewnie masz na, sumieniu co wicej ni t e dwa konie. Bzdura! achn si jeniec. Niech bdzie i tak. Nie jestem szeryfem ani sdzi. A teraz w drog! Carty nie stawia oporu, tylko na nowo popad w ponur zadum. Jeszcze tego samego dnia przybyli nad znajome rozlewisko, witani radosnymi okrzykami caej rodziny Heartw. Okrzyki te wizay si oczywicie ze znalezieniem koni, a nie... Carty'ego. Ale wbrew temu, co przypuszcza Karol, poszkodowani nie okazali oburzenia w stosunku do zodzieja. Nie byo wymyla, nie rzucono si na Carty'ego z piciami. Heartowie musieli zalicza si do ludzi spokojnych, o nieco filozoficznych skonnociach co z wielk ulg stwierdzi Karol Gordon. Z ulg, poniewa nie lubi sytuacji, w ktrej dwu bio bezbronnego przeciwnika, nawet jeli ten by winien. Karol wiedzia, e gdyby do tego doszo, stanby w obronie zodzieja. A to bardzo pogmatwaoby jego stosunki z ca rodzin i zapewne uniemoliwio wspln wdrwk ku Czarnym Grom.
63
Pierwsz rzecz, jak uczyni po powrocie byo dokadne skrpowanie Carty'ego, gdy tylko zeskoczy z sioda. Rzecz drug pokrzepienie si sporym kawaem antylopie] pieczeni i podpomyka. Okazao si bowiem, e Abel Heart mia tym razem szczliw rk i celniejsze oko. Upolowa wcale niez sztuk. Z kolei Karol opowiada o swej pogoni. Wysuchali go nie przerywajc ani sowem. Dopiero gdy skoczy, zabra gos Samuel: W bardzo krtkim czasie oddae nam dwie przysugi. Tak wielkie, e a trudno je oceni. Moesz odtd liczy na kadego z nas, zawsze i wszdzie. Powiedziawszy to podnis si od ognia i uciska Karola. Po nim uczyni to Abel, po Ablu Jessie, po Jessie may Jack wspi si na palce i ucaowa swego niedawnego wybawc w oba policzki. Wszystko to odbyo si z powag, niemal uroczycie, jakby Karola adoptowano na czonka rodziny. Poczu si wzruszony, a swych towarzyszy uzna raz jeszcze za sprawiedliwych i dobrych ludzi. Ta opinia znalaza potwierdzenie, gdy poczto radzi nad dalszym losem Carty'ego. Syszaem zacz Abel Heart e w tych stronach koniokradw po prostu si wiesza. Przecie nie ma tu ani szeryfw, ani sdziw, ani wizie. Samuel spojrza na ostro. Przepraszam, ojcze. Jeszcze nie skoczyem. Ja jednak jestem przeciwny sdowi lyncha21. Uwaam tak procedur za bezprawie. To wszystko. Dobrze powiedzia, synu stwierdzi Samuel. Ale co my z nim poczniemy? Pucie go niemiao zaproponowaa Jessie. Biedak dosta ju za swoje.
21
Samosd. Nazwa pochodzi od sdziego Charlesa Lyncha, ktry nie zwaajc na litery prawa i procedury sadowe propagowa i uznawa natychmiastowe wymierzanie sprawiedliwoci podejrzanemu. Jedyna uznawan przez niego kar bya kara mierci. [JW48]
64
Jeeli go zwolnimy zauway Karol i oddamy bro, jaka gwarancja, e wyjdziemy cao z tej przygody? Powiem wam wicej: podejrzewam, e Carty jest cigany za jakie powaniejsze przestpstwo. Ukrad konie, by jak najprdzej std si oddali, uznajc, e podr Z nami, jako zbyt powolna, nie ocali go przed pocigiem. Moe by tak, moe by nie tak. Dowodw przecie nie masz. Karol kiwn gow. A wic mwi dalej Abel gosujesz za lynchem? Nie! zaprzeczy Karol gwatownie. Wic co? Sprawi mu lanie? Nigdy by nam tego nie darowa. Nie zgadzam si. A na co si zgodzisz? zapyta Samuel Heart. Proponuj odstawi Carty'ego do Laramie i zoy zeznanie. Ju tam si nim zajm. Chyba artujesz oburzy si Abel. Dzie jazdy w jedn stron. Co za zwoka w podry! Dzie jazdy wozem odpar spokojnie Karol. Przecie nie potrzebujemy wozu. Konno da si dotrze do Laramie i w p dnia. Konno? Mamy tylko dwa konie! Doskonale o tym wiem. Dwa konie wystarcz. Na jednym pojedzie Carty, na drugim ja. Ty!? wykrzykn Abel. Nie zgadzam si. Dlaczego? Przede wszystkim dlatego, e nie jeste poszkodowanym, a zeznanie powinna zoy osoba okradziona. Och, potrafi spraw jako zaatwi.
65
Dosy ju dla nas zrobie. Nie jestemy gromadk dzieci, ktrymi musisz si opiekowa. Karol parskn miechem. Przepraszam, nie spojrzaem na spraw od tej strony. Abel poczu si dotknity. Nie potrzeba nam niczyjej wyrki odpar ostro. I chyba zaraz si spostrzeg, jak brutalnie zabrzmiay jego sowa, bo natychmiast zamilk i uczynio si nieprzyjemnie cicho. Abel odezwa si po chwili Samuel Heart nie powiniene tak mwi. To nie s dobre sposoby rozwizywania trudnoci. Nasz go i rwnoczenie nasz przyjaciel, nie zasuy na takie uwagi. Wybacz mu, Karolu zwrci si do Gordona. Uczynie dla nas tak wiele, e nigdy ci nie odpacimy. Do Laramie ja pojad. A teraz podajcie sobie rce. Rzeczywicie i wymamrota zawstydzony Abel strzeliem gupstwo. Uciskali si. I tak sprawa zostaa ostatecznie rozstrzygnita. Jednak o tym Derek Carty nic jeszcze nie wiedzia. Umieszczono go do daleko od ogniska i jeli cokolwiek potrafi usysze, to tylko jakie strzpy zda. Gdy wic Karol zjawi si przed nim, zagadn ze le maskowanym niepokojem: I c? Zdecydowalicie zaoy mi postronek na szyj? Bdzie z tym kopot. Obawiam si, e adna z gazi tych kiepskich drzewek nie udwignie mego ciaa. Nadrabiasz min, a niepotrzebnie. Pojedziesz do Latarnie. Carty nic nie odpowiedzia. Tego samego dnia nad wieczorem niespodziewani gocie zjawili si w obozowisku Heartw. Dwu jedcw: jeden nieco starszy, drugi modzieniaszek, wygldajcy na szesnacie-siedemnacie lat. Dostrzegszy
66
wz, natychmiast wstrzymali bieg swych wierzchowcw, zeskoczyli z siode i grzecznie uchylili szerokoskrzydych kapeluszy. Mimo takiego powitania Karol delikatnym ruchem przysun do siebie winchester.
Przepraszam odezwa si starszy poszukujemy pewnego czowieka. Wyglda... tu poda rysopis przypominajcy Carty'ego. Czy pan jest szeryfem? zapyta Samuel z nadziej w gosie. Nie. Jestem tylko czowiekiem... okradzionym. Bezczelnie okradzionym! Jak o tym pomyl machn rk i nie dokoczy zdania. Mona spocz? Na zapraszajcy gest Samuela rozcignli si na trawie. Bardzo mczca droga usprawiedliwia si stars zy. Czy nie zrobi wam rnicy, jeli zostaniemy tu na noc? Miejsce jak wymarzone, trawa dla koni, woda dla ludzi. W tych okolicach odpar Samuel nikt nie stroni od towarzystwa uczciwych ludzi.
67
Sowo uczciwych wymwi ze specjalnym naciskiem. Zostao to odpowiednio zrozumiane. My wanie do tych uczciwych naleymy, a padlimy ofiar nieuczciwego czowieka. Nazywam si Harry Flanagan, a to mj syn George. Mamy farm hodowlan w okolicach Cheyenne. Przed paru tygodniami przyby do nas niejaki Derek Carty. Przynajmniej za takiego si podawa... Heartowie i Karol spojrzeli porozumiewawczo na siebie, ale nie rzekli ani sowa. Ot ten drapichrust potrafi nas chyba zaczarowa mwi Flanagan. Uwierzylimy we wszystko, co nam baja. Twierdzi, i w swej podry na zachd pad ofiar bandy rabusiw, ktrym z trudem udao mu si wyrwa. Jedynie z broni i maym tobokiem, tak e pozosta bez rodkw do ycia. Czy rwnie opowiada, e poluje na grzechotniki? wtrci si Karol. Nie. Dlaczego pan pyta? Prosz sobie nie przerywa. Na to pytanie odpowiem pniej. Wic... jak ju mwiem, Carty nie mia centa przy duszy. al mi si zrobio biedaka, przyjem go do pracy. Mia dozorowa bydo. Rni si bardzo, i to na korzy, od moich pdzikich kowbojw, a poza tym robi wraenie czowieka otrzaskanego z ludmi i znajcego wiat. Dlatego mianowaem go nadzorc. No i co powiecie? tu klasn si doni w udo. Po kilku tygodniach sprzeda moje stado przygodnemu handlarzowi. Uczyni to tak sprytnie, e kowboje sdzili, i dziaa na moje polecenie. A to gagan! mrukn Samuel. Zabraem syna i ruszyem w pocig za zodziejem. On ucieka na wschd z wypchanym workiem moich przecie pienidzy. Dopadlimy zodziejaszka w jakiej dziurze... To si nazywao Goodwill wtrci George Flanagan nad Niobrar, w Nebrasce... Niech tam Harry machn rk nie mam gowy do nazw. Ot w tym Goodwill jest tylko jedna karczma...
68
Pod Szar Sow wtrci syn. Niewane... W tej karczmie dopadlimy uciekiniera. Wyobracie sobie, siedzia spokojnie przy stole i rn w karty z grup podobnych jemu wczykijw. Lea przed nim stos monet. Nawet si nie' przestraszy na nasz widok ani okiem mrugn. Myl, e ogra swych towarzyszy niezbyt uczciwym sposobem i nie wiedzia, jak si wycofa. Wsta od stou, elegancko przeprosi graczy i powiedzia do mnie, e wszystko wyjani na stronie. No to wzilimy go na stron, do strasznie ndznego pokoiku. Oczywicie, nic nie wyjani. Tumaczy, e to bya nadzwyczajna okazja dosta tak cen za bydo. Mao tego, rozsupa swj worek i wycign stos pienidzy. Powiadam wam: osupiaem! Nie wiedziaem, co o tym czowieku sdzi: pomylony czy oszust? Zaraz go zapytaem, czemu to zamiast zwrci mi pienidze pogna nie wiadomo dokd. Odpar, pite przez dziesite, e w drodze powrotnej co go napado i postanowi odwiedzi Goodwill, w ktrym rzekomo chowa si od malekoci. Ju gotw byem w to wszystko uwierzy, ale on sam popsu dobre wraenie. Nocowalimy we trjk w jednym pokoju i rankiem... Ju go nie byo! wykrzykn Abel starajc si opanowa wesoo. Karol odwrci gow, aby si nie rozemia, a pani Jessie dugo obcieraa twarz chustk. Jeden Samuel Heart zdoa zachowa powag. Zgad pan stwierdzi Harry Flanagan, wcale nie wyprowadzony z rwnowagi zachowaniem suchaczw. Nicpo, zabra pienidze, nie wszystkie co prawda, co musiao mu przeszkodzi. Karczmarz powiedzia nam, e Carty wczesnym witem odjecha na jednym z naszych koni. A to heca! wykrzykn Abel i aby nie wybuchn miechem, skry si za bud wozu. Tym razem nawet Samuel dziwnie si rozkaszla, zasaniajc twarz doni, a Karol pochyli gow udajc, e co tam majstruje przy wasnym bucie. I co si stao pniej? zapyta po chwili, silc si na powany ton.
69
Ruszylimy w pogo. Gagan zmyli nam tropy. Zamiast na wschd, skierowa si na pnoc. Bylimy w Laramie, podalimy jego rysopis onierzom. Twierdzili, e podobny czowiek bawi w pobliu fortu przed kilku dniami, a nawet sprzeda konia jednemu z oficerw. atwo zgadniecie, e to by wanie nasz ko. Zdumiewajca historia powiedzia Samuel Heart. C w niej zdumiewajcego? zdziwi si starszy Flanagan. Musi to by spryciarz nie lada. Karol pomyla, e ten spryciarz trafi na wyjtkowo atwowiernych i niezaradnych ludzi. e spryciarz, to spryciarz zgodzi si Flanagan ale tym razem zapiemy go ostatecznie i ju nie pucimy! Skd taka pewno? zagadn Karol. Std, e posuwamy si waciwym tropem. W Laramie onierze opowiadali, e Carty przyczy si do jakich wdrowcw cigncych z wozem ku Czarnym Grom. Samuel Heart pogadzi siw brod: Wyglda na to, e powiedzielicie prawd. Ci wdrowcy z wozem to wanie my, a Derek Carty ley piknie zwizany. Zapalicie go? wykrzykn radonie Harry Flanagan. Skd wiedzielicie...
70
Ten spryciarz usiowa i nam ukra konie, ale tym razem mia pecha odpowiedzia Abel. Gdzie on? Karol powid przybyszw do winia. Ten sam stwierdzi George Flanagan. Jak si czujesz, oszucie? Carty nawet okiem nie mrugn. Nie wydawa si by zaskoczony. Niele, niele odpar rzekim gosem tylko pta nieco utrudniaj swobod ruchu. Rewidowalicie go? zapyta Harry Flanagan. Karol zaprzeczy: Nie byo potrzeby. Ukrad nam tylko konie, a te odzyskalimy. Ale on ma nasze pienidze! wykrzykn starszy Flanagan. O ile ich do tej pory nie przepuci doda smtnie. Dobrze. Obejrzymy jego toboek zgodzi si Karol ale na jego oczach, eby nie myla, e chcemy go obrabowa. Ile wam zabra? Prawie dwiecie dolarw, nie liczc konia. Sprowadzono Samuela i Abla jako dodatkowych wiadkw, przyniesiono worek Carty'ego i na oczach delikwenta przystpiono do sprawdzania zawartoci. Najpierw ujrza wiato dzienne pled nie najlepszej jakoci, pniej pokazay si dwie chusty na szyj, dwie kolorowe koszule, para skarpet, pfuntowa, puszka mki i druga ze sproszkowanym misem, kilka pokruszonych sucharw, prawie nowa para butw , sto; adunkw do strzelby w kartonowych opakowaniach, zwj sznura, oderwana od buta podeszew (A to mu po co? pomyla Karol), obiecujco wygldajcy woreczek, na ktry rzucili si obaj Flanaganowie. Gdy go rozwizano najpierw wywoa zdumienie, ktre zamienio si w powszechn wesoo. W woreczku znajdowa si z tuzin zocicie
71
poyskujcych piercieni i damskich kolczykw zdobnych kolorowymi kamieniami. Na pierwszy rzut oka niezmierne bogactwo. Zaraz si jednak wykryo, i te wszystkie klejnoty wykonano z tombaku! 22 Widz, e bawie si w jubilera zaartowa Samuel Heart. Ile osb nabrae na te faszywe zoto? Carty gwatownie zaprotestowa. Owiadczy, i tombakowe precjoza suyy mu za podarki dla czerwonoskrych. Nic wicej? zmartwi si Harry Flanagan. Chyba nic odpar Karol, ale raz jeszcze wsadzi rk do wntrza worka. O! zawoa co tam ley... Po tych sowach wycign jeszcze jeden woreczek, sporzdzony z kolej skrki, pkaty i owinity rzemieniem. Kiedy go rozplta, z wntrza wysypao si na do nieco to poyskujcego piasku i kilka grudek wielkoci orzecha. Widzowie oniemieli. Pierwszy odezwa si Samuel Heart: Poka no to zwrci si do Karola. Z kieszeni spodni wydoby prymitywny kozik i naci nim podan grudk. Nacicie zalnio jaskrawo. No, no. Chyba bdziecie mieli z czego pokry swoje straty odezwa si do Flanaganw. Zoto, najczystsze zoto. Gdzie to znalaz? zwrci si do winia. Lepiej niech si pan zapyta, komu to ukrad poprawi go Harry. Sprbujcie tego dowie odezwa si nagle Carty. No to skd masz? zapyta Karol. Odkrye bonanz?23
22 23
Stop miedzi, cyny i cynku imitujcy zoto. Miejsce zawierajce yy zota.
72
Mgbym powiedzie, e odkryem, ale to nieprawda. Nie jestem poszukiwaczem. To zoto po prostu wygraem w karty. W najuczciwszej grze. Gordon tylko umiechn si, a Harry Flanagan mrukn: Znamy si na tym. Znalelimy, co mielimy znale odezwa si Samuel Heart i to chyba dosy... A rewizja osobista? zaoponowa starszy Flanagan. Moe on ma przy sobie nasze pienidze? Z tym zotem to tylko kopot. Kt je oceni? Dobrze zgodzi si Karol ju ja go obszukam. Tylko uwaaj przestrzeg Carty mam achotki... W kieszeniach kurtki znaleziono skadany noyk, kawaek sznurka, kilka srebrnych monet dolarowych oraz wypchany portfel uszyty z wytartej, poplamionej skry jelonka. Na niego zwrcono uwag. Samuel Heart rozoy skrzan opraw. Wewntrz nie byo nic poza pokan paczk banknotw. Przeliczono: wypado trzysta dwadziecia dolarw. Proponuj powiedzia Samuel zwrci poszkodowanym dwiecie dolarw... I za konia doda szybko Harry Flanagan. I za konia powtrzy Samuel. Kto by myla, e on takie skarby z sob nosi mrukn Abel. I wczy si z tym nie wiadomo po co. Trzydzieci dolarw za konia odezwa si znowu Harry Flanagan to prawie za bezcen... Niech bdzie zgodzi si Samuel reszt pienidzy zwracamy, prawda? Flanaganowie milczeli. Heart wrczy portfel Karolowi, a ten wepchn go do kieszeni kurty Carty'ego.
73
I c ty na to? zapyta Samuel winia. Zgadasz si? Uwaasz, e susznie postpilimy? Carty rozemia si: Dla mnie... niesusznie, ale przecie was nie przekonam. To powiedziawszy odwrci si do nich plecami. Chodmy do ogniska zakoczy ledztwo Samuel. Pewnie jestecie godni, bo ja tak. Kiedy ju zaspokoili gd i zapalono fajki, Flanagan zagadn Samuela: Po co pan zwrci mu pienidze? A c z nimi miaem pocz? zdziwi si Heart. To nie s jego pienidze. A czyje? Komu ukrad. Trzeba by tego dowie. Jeli to nawet nie s jego pienidze, nie s te ani wasze, ani nasze. Spraw mgby rozstrzygn sd, ale gdzie tu sd? Wanie! podchwyci Harry Flanagan. Nie ma szeryfa, nie ma sdziego, nie ma awy przysigych. Co w takim wypadku naley czyni? Odstawi oskaronego tam, gdzie jest sdzia wtrci si Karol. Co? Wlec si z tym oszustem a do Laramie? A jaka gwarancja, e nie ucieknie? Najlepsz gwarancj dobre oczy i mocny postronek.
74
Wszystko to moe zawie. Proponuj co innego: jestemy na prerii, s poszkodowani, s wiadkowie i jest oskarony. C nam przeszkadza osdzi przestpc na miejscu? Sd lyncha? zagadn Karol. A c by innego? Stary zwyczaj i dobry. e stary, to prawda, ale czy dobry? Poczucie sprawiedliwoci wymaga powiedzia z naciskiem Karol aby poszkodowani nie sdzili oskaronego, a spord nie poszkodowanych jestem tylko ja jeden. Wic jake tu wyrokowa? To znaczy, e si pan nie zgadza? Nie. Ojciec ma racj wyrwa si nagle George Flanagan. Co tam bdziemy si patyczkowa z jednym zodziejem! Za bardzo zalaz wam za skr i dlatego koniecznie chcecie go powiesi. Niech si w tej sprawie wypowiedz inni. Wanie! ucieszy si George. Niech inni zabior gos.
75
Do Custer City
Jechali teraz ku pnocnemu-wschodowi, ku ziemiom Dakoty, na granicy ktrej rozcigao si pasmo Black Hills: rodzina Heartw i Karol Gordon. Ukaza si ich oczom pospny krajobraz rozlege, jakby spopielae na ksztat pogorzeliska, ziemie. Nieco dalej ujrzeli tawe pagrki, pniej ponure, skaliste kaniony, ktrych zalet by tylko cie rzucany na wdrowcw. Soce grzao coraz mocniej, a podrni raz po raz obcierali pot z czoa. Zymi Ziemiami nazwano niegdy te tereny, i chyba susznie. Teraz zmienili szyk karawany. Jeden z konnych, na przemian Karol lub Abel, jecha na czele, drugi zamyka kawalkad. Dla bezpieczestwa.
Flanaganowie byli uparci, jak osy. To jest chyba najlepsze okrelenie wspomina po latach Karol, gdy zapytaem go o losy Carty'ego. Ci naiwni i raczej dobroduszni farmerzy okazali si nagle dnymi krwi okrutnikami. Domagali si linczu i nie chcieli ustpi, mimo i mj pogld zosta poparty przez obu Heartw. Wynika z tego ktnia przecigajca si do pnych godzin nocnych i prowadzona coraz goniejszym tonem. Carty oczywicie wszystko sysza. Wyobraam sobie, jak to .musia przeywa! Ostatecznie przekona ich Samuel. Po prostu zapyta:
76
Co stracilicie przez Carty'ego? Jak to, co? oburzy si starszy Flanagan. Trzykrotnie nas okrad: z byda, pienidzy i konia. Ale przecie za bydo i za konia otrzymalicie zapat, a te dolary, ktre wam zabra w jakim Goodwill, rwnie odzyskalicie. Czy nie tak? To prawda przyzna niechtnie Harry Flanagan. Wic za co chcecie go kara? Nasi gocie na chwil zapomnieli jzyka w gbie, na koniec modszy wykoncypowa zarzut: Stracilimy mnstwo czasu cigajc zodzieja! Prawda przyzna Samuel naley mu si kara, ale przecie nie stryczek! Dugo rozwaali ten problem. Samuel Heart okaza si czowiekiem sprytnym, a obu farmerom nie przyszo do gowy, e zawsze karze si zodzieja za jego postpek, bez wzgldu na to, czy przedmiot skradziony zosta mu odebrany, czy nie. Ale po c miaem to tumaczy? I wtedy nareszcie zgodzili si z nami. Poniewa Flanaganowie wracali do Cheyenne, musieli jecha przez Laramie i mogli odstawi tam Carty'ego. Jednake nie bardzo im ufaem. Wziem na stron Samuela i zwierzyem si ze swych wtpliwoci. Zrozumia je i zgodzi si, abym eskortowa winia a do fortu. W Laramie, razem z Flanaganami, zoyem zaprotokoowane zeznanie, przekazaem winia, a przy okazji nabyem strzelb dla Samuela. Nie chcia jej przyj, wreszcie zgodzi si potraktowa dar jako poyczk. Tak si zakoczya tamta historia.
Wzili sobie do serca dawne ostrzeenie Carty'ego i napenili wod wszystkie wolne naczynia, ale nie przewidzieli, e podr przez pustyni trwa bdzie tak dugo. W kilka dni po opuszczeniu obozowiska
77
wz ugrzz w rozpadlinie. Ani muy, ani przyprzgnite dodatkowo konie nie potrafiy wycign wehikuu z puapki. Trzeba byo wz rozadowa. Najgorzej poszo z cik, bo pen wody beczk. Trzech mczyzn z trudem dao jej rad, ale cz cennego pynu wylaa si. Z reszt poszo atwiej, jednak na rozadunek i zaadunek zmarnowano poow dnia. Gorszy kopot przydarzy si nazajutrz: pko koo. To ju bya powaniejsza sprawa. Znowu musieli czciowo rozadowa wz. Karol nigdy nie daby sobie rady z napraw, ale przecie Heartowie byli kowalami, a w jakim stopniu i koodziejami, wieli wic ze sob najpotrzebniejsze narzdzia kowalskie oraz kilka obrczy. W naprawie Karol nie bra udziau, zaj si natomiast pilnowaniem obozowiska i szukaniem bezskutecznym zwierzcych tropw. Kiedy wreszcie koo zostao zbite, trzeba byo nacign na nie now obrcz. Jest ona zawsze nieco mniejsza i aby j zaoy, naley rozgrza do czerwonoci, wwczas obwd nieco si rozszerzy, a stygnc, silnie cinie koo. Musieli wic rozpali ogie, ale e drzewa w pobliu nie byo, Karol ruszy na poszukiwanie. Spenetrowa kilka wwozw, gdzie rosy jedynie kpy bawolej trawy, zanim wreszcie zmczony i zniechcony znalaz w niewielkiej kotlince kilka karowatych, prawie martwych dbw. Z narczem gazi i kawakw kory przywlk si do obozowiska tak zmordowany, e nawet nie starczyo mu siy, by przyglda si operacji nabijania obrczy na koo. Tego dnia nie wyruszyli ju w dalsz drog. Za to nastpnego mocno nadrobili zwok. Skoczyy si co prawda wszelkie lady kolein i koskich kopyt. Burza piaskowa, ta sama, ktra zaskoczya Karola, zatara szlak dyliansu jedcego do Czarnych Gr i teraz ju nikt z podrnych nie wiedzia, czy posuwaj si we waciwym kierunku. Jednake Hear towie nie tracili serca. W kocu gdzie dojedziemy rozmyla gono Samuel. Ze Ziemie gdzie si przecie musz skoczy, a dalej znajdziemy wod, traw i zwierzyn. Ba, gdyby jeszcze wiedzie, ile dni drogi dzieli ich od tej upragnionej wody. Tymczasem nic nie zapowiadao kresu pustynnych
78
terenw. Ju, ju byli pewni, e wyjedaj z labiryntu skalnych zakamarkw, gdy ujrzeli lnic paszczyzn i uwierzyli, e po kilku milach zobacz lasy i ki Niestety, bya to tylko gruba powoka soli alkaliczny ch, na ktrej nie roso nawet dbo trawy. Mona tu byo jedynie zwikszy szybko jazdy, co omal nie spowodowao katastrofy. Tego wanie dnia Karol wyprzedza karawan wypatrujc jakichkolwiek ladw: zwierzt lub ludzi. Wz toczy si co si w nogach muw, zostawiajc za sob biay tuman kurzu. Narowista Kully jako zapomniaa o swych narowach, zreperowane koo trzymao si znakomicie, a gadka droga napawaa wszystkich otuch. Wtedy to Karol dostrzeg ciemn smug przecinajc w poprzek biel paszczyzny. Serce zabio mu nadziej: moe to jar, na dnie ktrego toczy swe wody jeden z nie znanych strumieni? Zmusi konia do szybszego biegu, ale im bliej znajdowa si celu, tym bardziej zaniepokojony zwalnia tempo jazdy. Zatrzyma si w por, a w sekund pniej wrzasn na rozpdzony wz. Samuel skrci, koa zatoczyy szerokie pkole i znieruchomiay. Co takiego? Nie ma przejazdu. Zobaczcie! Ziemia rozpka si w tym miejscu, ukazujc czarne wntrze o stromych cianach i ledwo widocznym dnie. Zafrasowali si. Nie przejedziemy stwierdzi markotnie i zupenie niepotrzebnie Abel. Nie przejedziemy, to objedziemy zauway optymistycznie Samuel. Na pewno, ta dziura przecie gdzie si koczy odpar Karol ale moemy zagubi si z kretesem na bezdroach, jeli ju nie uczynilimy tego. Jedziemy i jedziemy, a adnych znakw na ziemi, wyglda na kompletne pustkowie. Podejrzewam, e tdy dylians nigdy nie kursowa. Przecie ta zapadlina jest stara jak wiat! Hm, pewnie i masz racj przyzna Heart ale narzekania do niczego nas nie doprowadz. Ruszajmy.
79
Na prawo czy na lewo? zapyta Karol. Przestaem si orientowa, gdzie pnoc, gdzie poudnie. Szkoda, e tu nie ronie ta wasza magnetyczna rolina. Po krtkiej naradzie zdecydowali skrci w prawo. Z pooenia soca wywnioskowali, e wschd musi by gdzie w tamtej stronie, a na wschodzie le Czarne Gry. Objazd rozpadliny trwa kilka godzin, ale obyo si bez kopotw. Abel Heart przypadkowo trafi na dziur wykopan w ziemi, ktra na pewno stanowia dzieo rk ludzkich. Przerwano podr i caa rodzina Heartw zgromadzia si roztrzsajc, kady na swj sposb, powd, dla ktrego kto si tu tak bardzo namozoli. Otwr w ziemi by gboki, ksztatem przypominajcy wielki lejek, na dnie ktrego poyskiwaa wilgo. Ab rozkaza Samuel przynie sznur i wiadro. Zobaczymy, jak to wyglda. Opuszczono wiadro w gb otworu. Abel podciga je i opuszcza, aby jak najwicej nabra wody, w kocu sznur si napry. Zwi, nie i szybko uporali si z windowaniem wiadra w gr byo wypenione zaledwie do poowy szarobia ciecz. Woda ucieszya si Jessie ale wyglda jako kiepsko... Byle bya zdatna do picia! Skocz no ktry po kubek zarzdzi Samuel, zaczerpn gstego pynu, wcha, a pniej posmakowa. No i co? zagadn Karol, Sprbuj, wicej w tym piasku ni wody. Konie nie bd tego piy, ale nam chyba nie zaszkodzi. Z tym stwierdzeniem zgodzili si wszyscy i znalezienie dziury uznali za bardzo pomylne zdarzenie. Rado zmalaa, gdy po wydobyciu czwartego kuba okazao si, e zawiera on ju tylko wilgotny mu. Dziura staa si tematem wieczornej rozmowy przy ognisku. Jej odkrycie wiadczyo, e Ze Ziemie nie byy tak suche, jak je opisywano. Gdzie tam, na gbokoci kilkunastu stp24 musiay si znajdowa
24
Stopa angielska 0,3048 m.
80
podziemne rda, kto mia szczcie, ten dobrze trafia. A poza tym dziura stanowia oczywisty dowd, e okolica nie bya tak bezludna, jakby si. wydawao. Nastpnego dnia znaleli potwierdzenie swych przypuszcze: koleiny wozu i lady kopyt, prawie zupenie wiee. Popdzono muy tym ladem, liczc, e zblia si kres cikiej wdrwki. Jednake mylili si. Jeszcze sze dni trwaa podr, a ktrego popoudnia, wjechawszy na szczyt kopulastego wzgrka, ujrzeli w dole, chyba z mil przed sob, zielone pasmo wijce si zygzakowato z kraca po kraniec horyzontu. Rzeka! zawoa Karol. Muy ruszyy wawiej, konie zerway si do biegu poczuwszy wilgo. Ale dotrze do wody, nie byo atwo. Strumie bo nie sposb nazwa go rzek pyn dnem doliny. Gadka paszczyzna, gdzieniegdzie tylko znaczona lekkimi wzniesieniami, urywaa si raptownie nad przybrzen rwnin, szerok chyba na dwiecie krokw. Tylko piechur mg tdy zej. Karol i Abel rozjechali si w przeciwne strony szuka dogodnej drogi. Abel wrci nie odkrywszy adnego zjazdu. Karol trafi, o p mili w grze rzeki, na agodnie opadajcy parw. Tam skierowano wz i przy uyciu hamulcw zjechano na zielon czk. Po tylu dniach podry zwierzta mogy si wytarza w trawie, a ludzie odpocz wreszcie wrd drzew i krzeww porastajcych brzegi. Na rodku nurtu leay mae wysepki oblewane drobn fal. Pytka woda toczya si leniwie po zocistym piasku. Dwa dni i dwie noce spdzono w tej oazie zieleni, ku zdziwieniu Karola, ktry uwaa, e ta rzeczka oznacza kres Zych Ziem, a duszy postj tutaj jest tylko marnotrawstwem czasu. Zwierzy si z tego Samuelowi, ale tamten by innego zdania. To wcale nie koniec stwierdzi. Przestrzegano mnie, jeszcze przed nasz podr, abym nie udzi si, e pierwszy potok to kres kopotw. Moe wanie o tym potoku mi wspominano, nazywa si Indian
81
Creek.25 Ale std do Czarnych Gr droga wcale nie lepsza od tej, ktr przebylimy. Zobaczysz. Samuel Heart nie myli si, chocia przez pierwsze godziny mogo si wydawa, i suszno jest po stronie Karola. Posuwali si bowiem wrd k, gdzie rosy kpy; krzeww, a wz obi gbokie koleiny w wilgotnej glebie. Lecz rycho ujrzeli znowu piaszczyste osypiska, na ktrych rosy ju tylko kaktusy. Potne gazy dziwacznych ksztatw sterczay tu i tam;, ziele znika, ziemia przybraa znowu ciemnobrzow barw. Jechali wzdu widocznych ladw, szlak by przetarty, a wic droga waciwa. Tak posuwajc si dotarli do szerokiego rozlewiska rzeki. Na przeciwlegym, wyszym brzegu ujrzeli budynek podobny do kwadratowego puda. Ten widomy znak ycia ucieszy wszystkich, jeszcze bardziej uradowa widok wozu, wok ktrego krztaa si gromadka ludzi. Rzek przebyli bez trudu, tak bya pytka. Hej! zawoa Samuel, zatrzymawszy muy i zeskoczywszy z koza. Co to za woda? Cheyenne! odkrzykn jaki dryblas i zaraz zbliy si, ciekawy nowo przybyych. Nie mielicie jakich trudnoci? zagadn. Trudnoci? powtrzy Karol. A pewnie, byy Koo si zamao. Dryblas machn pogardliwie rk: Nie to mam na myli. Spotkalicie Indian? Nie spotkalimy nikogo odpar Samuel. Na nasze nieszczcie, bo troch pobdzilimy... Mary! wrzasn nieznajomy w stron budynku. Co? Chod tutaj! Zbliya si starsza, tgawa kobieta.
25
Indiaski Potok (ang.)
82
Syszaa? Co miaam sysze? Popatrz na nich, jacy szczciarze. Znaleli zoto? Gupstwa gadasz, Jakie tam zoto! Oni nie widzieli Indian, a ja mylaem, e po naszym przejedzie ju nikt tamtdy si nie przedostanie. Cay czas wykrzykiwali do siebie, ale teraz Mary podesza do wozu. Czy to prawda? zagadna Samuela. Nikogo nie spotkalimy potwierdzi. Opowiedzcie, co tu si wydarzyo. Czemu nie? Ja jestem Mary Dugan, a to mj m, Frank. Jechalimy wic t przeklt drog a z Laramie, ale pniej spada piaskowa burza, zatara lady i z kretesem stracilimy kierunek. Troch to nieostronie wdrowa we dwoje _ wtrci Abel. Moglicie poczeka, a si zbierze wiksza gr omada. Ale nas nie byo dwoje zaprzeczya pani Mary. Nie mwiam o tym? Nie wtrci si jej m. Nie potrafisz opowiada po kolei. Moe ja... Cicho, Frank! Wyjechalimy w dobrym towarzystwie, prosto z Hutchinson... Powiadalicie, e z Laramie przerwa Samuel. I dobrze mwiam. Laramie byo pniej, a na pocztek wanie Hutchinson. To adne miasteczko w Kansas.
83
Kawa drogi mrukn Karol, ale zaraz poaowa swego odezwania, bo spowodowao ono szereg zbytecznych wyjanie. Nie wiadomo, jak dugo by trway, gdyby nie ponowna interwencja Franka: Skocz wreszcie zada. Tych panw nic a nic nie obchodzi Kansas. Skd wiesz? Ale dobrze. Wic jak nas ta burza zaskoczya... nie,. zapomniaam doda, e jedzie z nami mj brat z on i dwoma chopakami Wic... po tej burzy zbdzilimy... Ju o tym mwia wtrci si Frank. Cicho bd i nie przerywaj. Zaczlimy si krci tdy i owdy, a kady wskazywa inny kierunek. Zupenie zgupielimy na tych bezdroach.. Ale nie ja zaprotestowa maonek. Trzeba byo jecha tak, jak mwiem od samego pocztku... Frank! Przesta, si mdrzy!. eby nie Indianie, nigdy nie wypltalibymy si z tej sytuacji. Indianie wam pomogli? zapyta Karol, zniecierpliwiony gadanin. Gdzie tam! wykrzykn mczyzna, kobieta nie daa mu doj do sowa. Indianie naprowadzili nas na waciwy kierunek. Napadli ktrego ranka, gdy ju mielimy wz gotowy do drogi. Wyjechali ze wszystkich stron naraz i poczli strzela. Duo ich byo? zagadn Karol. Piciu, chyba wystarcza! Poczli do nas strzela z ukw, na szczcie nie mieli broni palnej. Przecie i z uku mona czowieka zabi. Podziurawili bud od wozu, e wyglda teraz jak sito. Pognalimy przed siebie, a oni za nami. Do koca ycia nie zapomn tej jazdy. Baam si, e wpadniemy w jak dziur i tamci nas dognaj.
84
Lecz nie dognali. Nie. Po jakim czasie dali nam spokj. I okazao si, e uciekajc trafilimy przypadkiem na szlak dyliansu. Dlatego wanie powiadam, e Indianie nam dopomogli znale waciw drog. Nie chciaabym drugi raz korzysta z takiej pomocy.
A dokd teraz? zapyta Samuel. Do Custer City. Co to takiego? Osada w Black Hills zaoona w miejscu w ktrym onierze Custera znaleli zoto26. Jedcie z mami, bdzie raniej. Chtnie, ale musimy da odpocz zwierztom. Nie ruszymy przed jutrem, namylcie si. Kiedy odchodzia, Samuel zdy j zapyta: A co to za dom?
26
Bya to pierwsza wyprawa gen. Custera w Gry Czarne w 1874 r.
85
Tam mieszka handlarz. Jak wam czego brakuje, moecie kupi, jednak nie radz, bo to zdzierus. Do zobaczenia. Heartowie zajli si rozkadaniem obozowiska. Gdy napojono muy i konie i sptane puszczono na traw, trzej mczyni dla zaspokojenia ciekawoci udali si do handlarza. Takich budynkw Karol do tej pory jeszcze nie oglda. Zbity z nie okorowanych bali, prawie kwadratowy dom, mia malutkie, wskie okienka, wzorem obronnych blokhauzw, a drzwi rwnie wziutkie, e pojedynczy czowiek ledwie mg si przez nie przecisn. Wntrze wygldao nie mniej ciekawie. Jedna obszerna izba, pmroczna, stanowia rwnoczenie saloon, sklep i bawialni. Saloon znajdowa si po lewej stronie... Tworzya go lada z nie heblowanych desek, a za lad na cianie pki z takich samych desek, zastawione rzdem butelek. Napijemy si, ojcze? zaproponowa mody Heart. Nie syszae, co mwia tamta kobieta? Mamy cztery butelki whisky, po co przepaca? Przecie to nasz zapas. Jak zapas, to nie bdziemy pi. Napibym si z Karolem westchn Abel. Z Karolem, powiadasz zastanowi si Samuel hm... on jest wart tego. Chodcie. Ale Karol nie ruszy si z miejsca. Bardzo was przepraszam powiedzia nie mog si zrewanowa... Nie gadaj gupstw zgromi go Samuel. Nie potrzebujesz nam stawia. No...
86
Podeszli do szynkwasu, za ktrym tkwi waciciel przedsibiorstwa, w brudnym kaftanie, kiedy zapewne posiadajcym waciw barw, ale teraz koloru raczej nieokrelonego. Co poda? Nie czekajc na odpowied postawi na desce trzy szklanki i napeni je tawym pynem. Za twoje zdrowie, Karolu, i eby ci si zawsze szczcio powiedzia Samuel. Karol niejeden raz w yciu prbowa whisky, ale takiego paskudztwa nigdy jeszcze nie mia w ustach. Kosztowao go sporo wysiku, aby si nie zakrztusi. Pyn pali gardo, a pachnia mysz. Podo bnie ocenili go obaj Heartowie, bo kiedy sprzedawca sign po butelk, pokrcili przeczco gowami. Samuel zapaci, co tam mruczc do siebie. Ile to wynioso, Karol nie zauway, Heart plecami zasoni wykadane na deski monety. Ruszyli pod przeciwleg cian. Tam znajdowa si sklep: kontuar, a za kontuarem brodaty jegomo. Na pkach biegncych wzdu belek leay stosy traperskich koszul, paczki z amunicj, lassa, derki, buty, kolorowe chusty, a nawet dwa sioda. Z boku sterczay lufy strzelb. Jak z tego wynikao, sklep by doskonale zaopatrzony. Przeszli powoli przez rodek izby, gdzie stay wbite w klepisko kolawe stoy i awy. Jeeli te wszystkie towary s tak samo dobre, jak tutejsza whisky mrukn Abel nie dziwi si, e nie wida kupujcych. Chyba nie jest tak le odpar Samuel. W przeciwnym wypadku zwinliby interes. Wrcili do wozu mijajc po drodze ognisko, przy ktrym rozlega si mocny gos Mary Dugan, i zajli si wasnym gospodarstwem. Noc upyna spokojnie, ssiedztwo Duganw nie byo ani haaliwe, ani krpujce. To oni zaproponowali rozoenie nocnej warty na
87
wszystkich mczyzn, co skrcio ten przykry obowizek do zaledwie pgodzinnych dyurw. Rankiem oba wozy, przy okrzykach jedcw i nawoywaniach wonicw, ruszyy ku Czarnym Grom.
88
VI
Karczmarz
Niech mnie powiesz! krzykn nagle Abel Heart. Przecie to kojot! Chyba pies wyrazi wtpliwo jadcy obok Karol. Skd by tu znalazy si kojoty? Przyjrzyj si dokadnie. Stoi za rogiem tej budy. Karol wstrzyma konia. Rzeczywicie odpar zdumiony. Co tam? zawoa Samuel podjedajc wozem. Kojot odpar Abel. To nie powd, eby si zatrzymywa. Jedmy dalej, moe wreszcie spotkamy czowieka. Ruszyli rozgldajc si na wszystkie strony, a byo na co popatrze. Do Custer City przyjechali dobrze po poudniu, po rozstaniu si z Duganami, ktrzy postanowili jecha dalej, do Hill City, bo tam maj znajomka. Na pytanie, co to jest Hill City i skd o nim wiedz, odparli, e nie jest to ani lepsza, ani gorsza dziura ni Custer City i wszystkie inne osady powstae w Czarnych Grach, a wiedz o Hill, poniewa stamtd przed kilku miesicami otrzymali list.
89
Tak wic Heartowie i Gordon znowu zostali sami, ale ju u celu podry. Nie przedstawia si on wesoo. Kiedy wjechali midzy pierwsze budy niby-drogi, niby-ulicy Custer City, sdzili, i tak wyglda przedmiecie. Lecz w miar jak krok za krokiem posuwali si ku rzekomemu centrum miasteczka miny si im wycigay. Na prawo i na lewo, wrd nieregularnych przerw pustych placykw, na ktrych walay si miecie, kawaki drzewa, puszki po konserwach i resztki jedzenia stay sklecone z desek lub gazi ndzne szaasy, niekiedy nawet jamy wygrzebane w ziemi, przykryte deskami, na ktre naoono pasma darni. To chyba psie budy? zdziwia si pani Jessie. Obawiam si, e nie odpar Samuel. Tam mieszkaj ludzie. Okropno! Chyba ci si zdaje, ojcze, wewntrz nikogo nie ma. I mnie si widzi, e cae to Custer jest wymar osad, ale moe jeszcze kto zosta. Szukajmy. Powlekli si przed siebie wzdu nieregularnej linii ziemianek, szaasw, czarnych ladw po ogniskach. Wreszcie natrafili na budowle nieco przypominajce domy, bo zbite z bali, z okiennymi otworami i drzwiami, ale c za dziwo! pozbawione dachw! Na koniec, kiedy ju stracili nadziej znalezienia chocia w jednego mieszkaca tych ruder, nieoczekiwanie spostrzegli dom bliniaczo podobny do tego, ktry odwiedzili podczas postoju nad rzek Cheyenne. Nad drzwiami wisiaa poprzeczna deska z wymalowanym na niej czarn farb napisem: French Creek Saloon. Zobaczmy, jak wyglda ten French Creek od rodka zadecydowa Samuel i zeskoczy z koza. Przywizali konie do dwu dugich erdzi wbitych w ziemi. Ciekaw jestem, czy t en saloon obsuguj ludzie czy duchy? Nie duchy, szanowni gocie, jakem Patrick Musgrave. Skd droga prowadzi? Ta informacja zostaa wypowiedziana jednym tchem, tak szybko, e zaledwie zrozumieli jej znaczenie. Patrick Musgrave jak sam si
90
przedstawi by maym, krpym, prawie okrgym czowieczkiem, z gow pozbawion nawet ladw wosw, byszczc jak kula bilardowa. Wejdcie, podrni zachca. Pusto tu teraz i nudno. Przez sze dni w tygodniu nie ma do kogo gby otworzy. A sidmego dnia? zagadn artobliwie Karol. O... sidmego! W kad niedziel rojno tu jak na najruchliwszej ulicy Nowego Jorku. A gdzie ci ludzie? zdziwi si Samuel Heart. Gdzie? Kto donis, e wicej zota ma by w gbi gr. Najpierw grzebali w dolinie French Creek... I duo znaleli? zapyta Abel. Jedni mniej, drudzy wicej. Jak to zwykle bywa. Pniej posza plotka, e gdzie indziej mona wybiera nuggety garciami. Rzucili wszystko i pognali, ale na niedziele wracaj Nic w tym dziwnego, mj lokal jest jedyny w obrbie stu mil. Wejdcie. Pierwsz kolejk ja stawiam! Skoni si elegancko i wykona zapraszajcy. A poza tym doda dowiecie si mnstwa szczegw, o ktrych kady nowo przybyy powinien wiedzie, bo inaczej zginie tu z kretesem. O! wykrzykn jest i miss! To moja ona wyjani Abel Heart. Bardzo przepraszam, wyglda tak modo. O, i dziecko! ucieszy si nagle. Wejdcie wszyscy. Dla kadego co znajd. Cofn si do wntrza, a za nim wkroczya caa gromadka wdrowcw. Wntrze nie miao wygldu typowego saloonu, byo czym porednim midzy karczm a sklepem, odpowiednikiem przedsibiorstwa, jakie ogldali nad Cheyenne, ale bardziej eleganckim. Bufet by wanie taki, jaki przecitnie spotyka si w saloonach na Wschodzie, z blatem obitym lnic blach, z kurkami do piwa i wgbieniem do mycia naczy. Za
91
bufetem staa solidna szafa pena butelek o kolorowych etykietach. W sumie jak na te zapade strony zdumiewajcy luksus. Whisky bya taka, jaka powinna by. Moe dla u czczenia niespodziewanych goci, a moe szynkarz w ogle nie faszowa trunkw. Kiedy odeszli od bufetu, poprowadzi ich do ssiedniej izby, zamienionej w skad materiaw i sprztu potrzebnego kademu, kto wybiera si w dalek drog. Byy tu i artykuy spoywcze, i przemysowe. Karczmarz oddar kawaek papieru z jakiej paczki, sign doni w gb blaszanego puda, wydoby gar cukierkw i wrczy Jackowi. Dla nowego obywatela Custer City, aby ci si dobrze wiodo. Pani Jessie otrzymaa spory kawaek bkitnej szarfy. A kiedy wzbraniaa si przyj i Abel Heart wycign sw zniszczon sakiewk, gospodarz zaprotestowa: Nie, nie! Dzi jestecie moimi gomi i chyba jedynymi w tej chwili, oprcz mnie, ludmi w Custer City. Pacicie mi najlepsz monet rozmawiajc. Strasznie si nudz. Podzikowali, nieco dziwic si hojnoci waciciela, zapominajc, e prawdziwa warto tych darw, nie wyczajc whisky, nie przekraczaa jednego dolara. A teraz powiedzia karczmarz prowadzc ich z powrotem do saloonu udziel wam rad. Siadajcie. Przyda nam si rada zauway Samuel nie bardzo wiemy, dokd si skierowa. Powiem i o tym. Ale najpierw: w jakim celu przybylicie tutaj? Spojrzeli na zdziwieni. Zauway to i rozemia si: No, bo widzicie, chocia wikszo przybyych szuka zota, to przecie nie wszyscy. Ja, na przykad, nigdy nie miaem zamiaru sta z misk w wodzie i godzinami przepukiwa piasek. Ani to zdrowe, bo ludzie choruj z przezibienia, ani zyskowne, bo zaledwie jeden na stu co tam
92
zbierze, reszta albo goduje, albo std czym prdzej ucieka. ywno tu jest bardzo droga. Widzc zmartwienie na twarzach goci doda: Nie jest przyjemnie tego sucha, lepiej jednak wysucha ni dowiadczy na wasnej skrze. Wierzcie mi albo nie. Wierzymy odpar Samuel ale nie bdziemy biadoli na prno. My jestemy twardzi ludzie i nie ustpimy przed byle czym! I susznie. Cocie porabiali do tej pory? Prowadzilimy kuni w Louisville. Gdzie to? W pobliu Omaha. le wam szo? Tego powiedzie nie mona odpar Samuel. I zachciao si wam wdrwki? Mwiono... Wiem dobrze, co mwiono, ale nie trzeba tak od razu wszystkim wierzy. Gadacie, jakby tu nie byo zota wtrci si porywczo Abel. A jake, byo i na pewno jeszcze jest. Tylko e w Czarnych Grach wicej szukajcych ni nuggetw. W tym rzecz! Wdrowalimy z Cheyenne i spotkalimy po drodze jeden tylko wz. Wida wybralicie najmniej uczszczan drog, na innych nie jest tak pusto. Mielicie jaki wypadek? Prbowano ukra nam konie.
93
Ha, jeli tylko tyle, znakomity to musi by szlak. Ktrdy wiedzie? Przez Laramie. A pniej w poprzek Zych Ziem? Samuel skin gow. Tamtdy jedzi dylians, ale inni wybieraj krtsz drog. Na przykad z Omaha w gr Missouri a za Pierre27, a pniej prociutko na wschd, dolin rzeki Cheyenne. Rojny to szlak, lecz najwiksze tumy cign z Omaha przez Sioux City, kolej, dalej wod W gr Missouri albo konno do Pierre. Jeli jednak drog mielicie bezpieczn, to znaczy, e bya najlepsz z najlepszych, a reszta si nie liczy. Indianie napadli wtrci si Karol. Wic jednak! Ale nie na nas i tu opowiedzia o przygodzie podrnych, ktrych spotkali nad rzek Cheyenne. Musgrave nie zdziwi si. Wic i ta droga jest kiepska. Po prostu mielicie wyjtkowe szczcie. Zawsze mwiem i mwi nadal, e wszystkie cieki wiodce do Custer City s diablo ze. Ju je mamy za sob powiedzia Samuel co teraz nam pan radzi? Przede wszystkim zbudowa sobie dom. Jeli chcecie przetrwa zim, musicie mieszka jak ludzie, a nie jak borsuki w podziemnych norach. Tym bardziej e macie dziecko. Nie najlepsze to dla niego miejsce. Wikszo wariatw, ktra tu ciga, leci zaraz szuka zota. Gupcy! pi na mokrej ziemi, a kiedy mrz pokae pazury, rbi lasy i pal ogniska w dzie i w nocy. Niewiele to pomaga. Wiatr sypnie niegiem, a wtedy najlepszy pomie nie uchroni przed chorob. No bo i jak moe by inaczej?
27
Miasto nad Missouri, stolica Poudniowej Dakoty.
94
Jakkolwiek usidziesz przy ognisku, zawsze z ktrej strony bdzie szczypa mrz. Inni kopi jamy w ziemi. Niby cieplej, ale jak jesieni lunie deszcz, a wiosna roztopi niegi, w kadej jamie bota i wody na dwie stopy. Musicie zbudowa dom, powtarzam; nie szaas z gazi ani bud, przez ktrej szpary dmucha wiatr. Poka wam, skd bra drzewo, a jak trzeba bdzie piy, siekiery i gwodzi, wszystko kupicie u mnie. A zoto? zagadn niecierpliwie Abel. Hm, nie chc was odmawia, bo i tak na nic by si to zdao. Powiadam: sprbujcie na pocztek tu, w Custer City, tam, gdzie pynie French Creek. Na jego brzegach znaleziono pierwszy kawaek zota i chocia teraz wszyscy szukaj dalej, moim zdaniem niejedno jeszcze da si wydoby z potoku. A ci, ktrzy szukaj dalej? zapyta Abel. Opowiadaj, e mona dziennie wypuka zotego piasku za piset dolarw. Moe to i prawda, moe nie. Wam jednak nie radz. Jeli macie odrobin oleju w gowie, zostaniecie. Dlaczego? znowu zapyta Abel. By dotrze do Spring Creek, gdzie teraz grzebi cae tumy poszukiwaczy, naley przeby acuch gr. Z wozem... cika sprawa. Ale przecie inni tam si dostali. Bez wozw. Na piechot lub konno. Moe ja bym poszed? zaproponowa niemiao Abel. W pojedynk?! wykrzykn karczmarz. Zdmuchn ci czerwone skry. Oni tylko czekaj na pojedynczych wdrowcw. Ruszymy we dwch, z Karolem. Zbdzi we dwu czy zbdzi w pojedynk... na jedno wychodzi stwierdzi Musgrave Posuchajcie mnie, ludzie. A dodam: nie bdziecie mieli szczcia, zaproponuj wam inny interes.
95
Co takiego? zainteresowa si milczcy dotd Samuel Heart. Jestecie kowalami? Tak. Podkuwacie konie i naprawiacie pojazdy? To jasne. C za pytanie? To jest interes jak zoto. Pomog wam. No co? Pomarkotnieli. Nie po to przecie przywdrowali do Czarnych Gr, eby prowadzi kuni. Niech pan sobie znajdzie innych pierwszy odezwa si Abel. Spokojnie, synu zmitygowa go Samuel. Tylko gupiec odpowiada bez namysu. Spraw naley rozway. Ale, ojcze! Nie sprzeciwiaj si. Jeli zoto tu jest i tyle, ile nam potrzeba, nie bd ci zapdza do kowalskiej roboty. A jeli nie? Susznie! wykrzykn karczmarz. Nie trzeba z gry wszystkiego si zarzeka. Za miesic, dwa nabierzecie dowiadczenia i wwczas okae si, co lepsze: kunia czy pukanie piasku w strumieniu. Zostajemy tutaj orzek Samuel. Wszystkim naley si troch wytchnienia... Nikt nie zaprotestowa. Ale z tym wytchnieniem jak si okazao nastpnego dnia sprawa wygldaa beznadziejnie. Naleao wznie dom. Rada karczmarza bya suszna i nikt jej nie zaprzecza. Z wybraniem miejsca nie byo kopotu: na prawo i na lewo od opuszczonych chwilowo ruder cigna si ziemia niczyja. Zastanawiali si, czy nie budowa w ssiedztwie saloonu. Musgrave ich wymia:
96
Niech mnie powiesz, jeeli wytrzymacie tu przez jedn sobot i niedziel! Dlaczego? Dlatego, e w kad sobot cigaj tu poszukiwacze znad Spring Creek. Rni to s ludzie, ale przewanie bardzo lubi popi! Odwiey gardo, nie tylko piwem. Folguj sobie, jak mog, a jak sobie pofolguj, piewaj i wrzeszcz. Niekiedy strzelaj, niekiedy bij si, a taka zabawa koczy si dopiero nad ranem. Moecie sobie wyobrazi, jaki z tego jest haas? Niele musi pan zarabia na tym haasie stwierdzi Samuel Heart. Nie byo w tych sowach uznania, a i Karolowi karczmarz nagle wyda si mniej sympatyczny. Zdaje si, e to wy jedni odkrylicie tu prawdziw kopalni zota zauway. Gdybym zarabia kiepsko odpar Patrick Musgrave nie tkwibym ani dnia duej wrd tej ludzkiej zbieraniny. Zbyt due ryzyko. Za to dochd niemay powiedzia Karol. Co inni wypucz z ziemi, wy im wypuczecie z... kieszeni. Heartowie spojrzeli na zdumieni i nieco przestraszeni. Sowa byy obraliwe, podkreli ton gosu, a Heartom zaleao na utrzymaniu dobrych stosunkw z karczmarzem. Przynajmniej na pocztek. Ale Musgrave albo nie zrozumia przytyku, albo te by czowiekiem spokojnego usposobienia, nieskonnym do ktni. Umiechn si i przeczco potrzsn gow. To nie tak, jak sdzicie odpar. Nikogo nie zachcam do picia, bo z tego awantury i groba zdemolowania lokalu. Ale przecie nie przybyem tu, aby ludzi czstowa rdlan wod. Abel Heart wtrci:
97
Na pewno! No wanie! A z tym przepijaniem zotego piasku... rnie bywa. Jeden oblewa odkrycie yy, inny pije, bo ju std wyjeda. Powiem krtko: kto ma dobr dziak, ten wyda w mojej budzie tak niewiele, e tego nie odczuje. A kto trafi le i wynik caego tygodnia pracy i moe zmieci w roku swej chusty, ten tu nie zaglda. Nie mylcie jednak, e zarabiam tylko na wdce. Mam tu sprzt grniczy, mam ywno. Bez niej pomarliby z godu. Nie ma zwierzyny? zaniepokoi si Karol. W Custer City poza kojotami... nic. Chocia jeszcze minionej jesieni yy w okolicy jelenie, ju je std wyposzono. A w wodach roio si od pstrgw. Kto lubi ryby, mg mie niez, bo bezpatn spiarni. Jak zaczto przemywa piasek i kopa doy, pstrgi zniky. Tak to wyglda. Kto chce zapolowa, musi i dalej, w gb gr. I chodz? Gdzie tam! Kady pilnuje swego klejmu28, grzebie w bocie i uwaa, e polowanie to strata czasu. Ot, po prostu: gorczka zota, jak j nazywaj. Ale dosy z tym. Chcecie postawi dom? Poka wam najlepsze miejsce: blisko wody i daleko od mieci, ktrych tu peno. Idziemy! Poszli. Wybra rwn jak st polank na skraju lasu jeszcze nie tknitego siekier. Strumie pyn sto krokw od tego miejsca i prawie w swej pierwotnej formie. Kopacze jeszcze nie dotarli tutaj, gdy wiadomo o bogatszych zoach nad Spring Creek wygnaa wszystkich. Byo wic cicho i spokojnie. A zaledwie parset jardw w d rzeki widniay na brzegach grki piasku nad doami, leay stosy blaszanych puszek po konserwach, odpadki koci i szko potuczonych butelek. Wznoszenie domu nigdy nie jest spraw atw, ale tu wystpiy trudnoci nie znane budowniczym gdzie indziej. Mimo e budulec nie kosztowa ani centa. Jednake trzeba byo drzewa zrba, pozbawi gazi i przywlec na plac budowy. Heartowie byli nieco obeznani z toporem, ale
28
Klejm (ang. claim), dziaka grnicza.
98
Karol pierwszy raz trzyma wielk siekier w rku i nie bardzo wiedzia, jak si zabra do rzeczy. Kiedy przywlekli na obrane miejsce kilka potnych gazw przeznaczonych na podmurwk, Abel zagadn: A ty, Karolu, jak masz zamiar si urzdzi? Jeli chcesz ruszy do tego Spring Creek, nikt ci zego sowa nie powie. I nie bdzie mia prawa wtrci si Samuel. Karol jest wolnym czowiekiem i moe czyni, co mu si podoba. Na pewno bdzie chcia na pocztek poszuka w piasku. Nie myli si. Karola istotnie korcio sprbowa od razu, nie czekajc, eksplorerskiego zawodu. Jednak nie mia zamiaru wdrowa do Spring Creek. Odpar, e o dalszej podry teraz ani myli, ale... chwilk pogrzebie w rzecznym piasku. Nie sprzeciwili si, chocia w ten sposb caa robota spadaa na barki dwu tylko mczyzn. Karol wydoby ze swego worka najzwyklejsz patelni, najtasze i najbardziej prymitywne narzdzie do pukania piasku, i ruszy nad rzeczk. Przemywa piasek na patelni czynno zdawaoby si bardzo atwa. Nabierasz nieco wilgotnego muu, zanurzasz brzegiem naczynie w wodzie, tak aby wlaa si do wntrza, a pniej kolistym ruchem poruszasz patelni. Potem ostronie wylewasz zmtniay pyn. Zote ziarnka, jako cisze, opadn na dno. Jeli niecierpliwo ci ogarnie i poczniesz wzburza wod zbyt energicznie, wychlapiesz j wraz z ca zawartoci, to znaczy rwnie i ze zotym piaskiem! Tak wanie si stao przy pierwszej prbie Karola. Chcia jak najprdzej ujrze zoty piasek, a zobaczy tylko puste dno patelni. Przy drugiej prbie wypado podobnie. Postanowi opanowa si. Odoy patelni, siad nad brzegiem i zapali fajk. Z tego miejsca mg obserwowa przeciwlegy brzeg strumienia. By stromy, a nad nim rozcigaa si jaowa pochyo rudych piaskw, dalej bieg poziomy pas szarych piargw, za ktrymi ziemia dwigaa si wrd ska a ku czarnej
99
wstdze lasu, hen w grze. Czy to wanie bya ta zotodajna gra, z ktrej wody deszczowe spukiway drogocenne czstki, czy te n urt potoku przynosi je z bardziej odlegych okolic? To naleao sprawdzi. Postpujc systematycznie i bez popiechu. Tak rozumowa Karol i tak postanowi, zanim dopalia si zawarto fajki. Po czym podj trzeci prb. Tym razem na dnie patelni wrd cieniutkiej powoki resztek muu bysny zote punkciki. Naliczy ich siedemnacie. Nie wiedzia, czy to duo, czy mao. Nie wiedzia rwnie, jak te punkciki, nie wiksze od gwki szpilki, zgarn z patelni. Pobieg z naczyniem do obozowiska Heartw, ale tam zasta jedynie pani Jessie i Jacka. Gdzie znajdowali si mczyni, nie potrzebowa pyta. Z dala nis si oskot toporw. Karol poczu wstyd. Zostawi patelni i pogna w kierunku, skd dobiega gos siekier. Za nieregularn lini kikutw pni sterczcych z ziemi, na skraju nie tknitego jeszcze boru pracowali Heartowie. I to z dobrym skutkiem: dwa olbrzymy lene zostay zwalone, Abel rba trzeciego, a Samuel zajty by obcinaniem konarw. Dajcie i mnie! krzykn w stron drwali. Dopiero teraz zauwayli go. Popracujemy na zmian, bdzie szybciej... Spojrzeli na niego, umiechnli si, Abel wrczy mu topr. No, a jak tam zoto? zagadn. Pniej wam opowiem. Chwyci za drzewce siekiery i miarowym ruchem pocz uderza w pie. Rozgrza si, zdj kurt i kamizel, zakasa rkawy koszuli. Paday odpryski kory i drewna, zapachniao ywic i igliwiem, ostrze siekiery zagbiao si coraz bardziej, wreszcie usysza ostrzegawczy trzask. Odskoczy, a potny pie zachwia si i wolno osun na ziemi w szelecie gazi. wietnie stwierdzi Abel daj teraz mnie.
100
Karol siad na piasku. Poczu nagle zmczenie i krople potu ciekajce po plecach. Obieca sobie na przyszo, cokolwiek si zdarzy, nigdy nie podejmowa si pracy drwala. Po godzinie Samuel zarzdzi przerw, podczas ktrej Karol opowiedzia o swych poszukiwaniach.
Nie jest to wiele stwierdzi Samuel. Syszaem, e tam, gdzie pokady s bogate, z jednej patelni mona zgarn uncj 29 zota. Ale chyba kiepsko si wzie do rzeczy i za krtko szukae. Nie mogem sucha waszych siekier i jednoczenie bawi si piaskiem wyzna Karol. Samuel klepn go po ramieniu. Porzdny z ciebie chop, Karolu. Jak skoczymy z domem, wemiemy si do stawiania drugiego, dla ciebie. Sam nie daby rady. Chyba e chcesz jecha dalej. Karol mgby zamieszka z nami zauway Abel.
29
Uncja angielska jednostka masy, wywodzca si z aciskiego uncia 28,35 g. [JW48]
101
Jak zaczniemy stawia domy, nigdy nie dobierzemy si do zota. Wolaby spa w wozie? rozgniewa si Samuel. Ale nie, ojcze. Tylko uwaam, e jedna chaupa wystarczy. Karol nie odezwa si, bo chocia Abel proponowa wsplne mieszkanie, Samuel nie popar tej propozycji. Wrcili do roboty i prowadzili j prawie do zmroku. Kiedy wreszcie zasiedli przy ognisku a Jessie zaja si przyrzdzaniem strawy, niespodziewanie zjawi si Patrick Musgrave. Rozejrza si dokoa, siad przy ogniu i zapali fajeczk. Jak idzie? zapyta krtko. Ciko mrukn Samuel. Jeszcze nie przywyklimy do takiej roboty. Karczmarz rozemia si: Zanim przywykniecie, robota si skoczy. Ja przeszedem to samo, a pniej przez miesic czuem w kociach kade uderzenie topora i kady gwd, ktry wbiem w belki. Jak pan da rad? zdumia si Abel. Mylicie, e gdybym w pojedynk wznosi swoj bud, byaby do dzi gotowa? Nie, nie. Miaem dwu chopw na schwa i zdatnych do ciesielki. Sono im musiaem zapaci, bo rwali si do szukania zota, a nie do rbania drzew. Jeden nie wytrzyma i gdy tylko stany ciany, pogna do Spring Creek, albo jeszcze dalej. Drugi zost a ze mn ju na stae. Myl, e dokona dobrego wyboru. Mam z niego pomocnika jak si patrzy! Jak to? Zrezygnowa z poszukiwa! zdumia si Abel. Trudno w to uwierzy. Pogadaj z nim, jak wrci z Cheyenne z towarem, a zaraz uwierzysz. Zapytaj, czy zamieniby si z ktrym z tych, co caymi dniami stoj w wodzie i zbieraj kilka marnych ziarenek zota.
102
Abel nic nie odpowiedzia. cinanie drzew trwao trzy dni, czwartego rozpoczto ciganie budulca, co okazao si prac wcale nie atwiejsz. Patrick Musgrave, czsty go Heartw, dzieli si swym dowiadczeniem. Pokaza, jak przywizywa konie do zwalonych bali, aby najmniejszym wysikiem cigny, jak hamowa pie, aby przy jakiejkolwiek strominie nie wyprzedzi zwierzcia i nie podci mu ng. Kiedy wreszcie wszystko znalazo si na waciwym miejscu, zabrano si do ciesielki. I tu karczmarz okaza si nieocenionym pomocnikiem. O cianach z desek nawet nie marzono. Piowanie pni zajoby co najmniej z miesic! Wic cay budynek zdecydowano wznie tylko z okorowanych bali. Ktrego dnia Musgrave, ranny ptaszek, poegna si wczeniej ni zwykle. Dzisiaj sobota stwierdzi. Sobota? zdumieli si Heartowie. Przybyli do Custer City w poniedziaek. Tydzie min dla nich niepostrzeenie, a przecie jeszcze nie zdyli si zagospodarowa. Zmarnowalimy tyle czasu poali si Abel. Nie zmarnowalicie zaprzeczy karczmarz. Uwinlicie si gracko. Gdy chwyci mrz i spadnie nieg, sami zobaczycie, e nie byo nic mdrzejszego nad postawienie chaupy. No, musz ju i. Custer City pocznie si zaludnia, a najludniej bdzie u mnie. Wpadnijcie dzi albo jutro. Odszed kilka krokw i znowu zatrzyma si. Ale... ale... powiedzia niech pani mnie nie odwiedza przez te dwa dni. Ani dziecko. Ci poszukiwacze zota to przewanie bardzo porzdni ludzie, tylko nieco szorstcy. Zwaszcza jak sobie popij. I wygaduj rne rzeczy nie na kobiece uszy. Bywajcie!
103
Pomieli si nieco z tego ostrzeenia i wzili za robot. W cigu kilku nastpnych godzin nic si nie zmienio. Od strony jedynej ulicy osady nie dobiega aden dwik wiadczcy o powrocie ludzi do swych opuszczonych domostw i szaasw. Dopiero gdy szarwka pocza zaciga niebo, usyszeli gwar, a pniej gos pojedynczy chyba, nieco chrop awy, ale przyjemny dla ucha:
Moja lady, nie pacz wicej, Nie daj pyn zom! Zapiewamy ci piosenk, By w Kentucky wspomnie dom!
A kiedy piew umilk, ozwa si cay chr. Mniej melodyjnie, bardziej wrzaskliwie:
Anno-Elizo, nie woaj dzi, Nie woaj mnie, kochana! Do Kalifornii musz i Z miednic przy kolanach!30
Patrzcie ich! zakpi Samuel Heart. Jeszcze nie zdyli przerobi Kalifornii na Czarne Gry. A to ju tyle lat 31. Zdaje si, e bdzie tu wesoo. Czy wesoo nie mogli stwierdzi, natomiast na pewno bardzo gono. Raz po raz echa niosy strzpki okrzykw, nawoywa. Jednak do Heartw jako e znajdowali si na uboczu nie dotar aden z przybyszw. Jake chtnie z takim porozmawialiby! C dziwnego wic, e kiedy spoyli kolacj, a ognisko poczo przygasa, Abel powiedzia niemiao: Musgrave nas zaprasza... Zaprasza? mrukn Samuel. Ano pewnie. Co mu to szkodzi. Nie wyobraaj sobie, e ci bdzie stawia. Ale mona by posucha, co ludzie gadaj. Ostatecznie, mao wiemy, gdzie tu szuka zota upiera si Abel. A ty, Karolu, nie poszedby?
30 31
Miednica i patelnia byy najtaszym sprztem do wypukiwania zota. Zoto odkryto w Kalifornii w 1848 r.
104
Jednak Gordon wyczu, e Samuel nie popiera tej propozycji, wic odpowiedzia wykrtnie: Rce mnie bol od tego rbania. Samuel popatrza na jednego, na drugiego. Idcie zadecydowa napracowalicie si przez cay tydzie. niespodziewanie. Dobrze
Poczapa do wozu, co tam poszpera przy tobokach, a kiedy wrci, kaza Ablowi nadstawi donie i wsypa w nie gar brzczcych monet. Wdka tu musi by piekielnie droga wyjani. Wic nie przesadzajcie. A ty, Karolu, pamitaj, eby nie paci. Abel dosta na was dwu. I nie siedcie w saloonie zbyt dugo, bo chocia jutro niedziela, porzdnemu czowiekowi nie wypada spa w dzie.
105
VII
Clive Tess
Ksiyc wyjrza- srebrnym rbkiem zza chmur i owietli jedyn ulic Custer City. W jego blasku wida byo doskonale wszystkie zagbienia i wypukoci drogi. Co prawda ksiycowi zawtroway, tu i tam, w szaasach i budach, chwiejne wiata pochodni, lampek i ognisk, ale wicej przysparzay dymu ni blasku. Jednake Heart i Gordon nie mogliby zmyli drogi nawet podczas najgbszych ciemnoci, bo w jednym i tym samym kierunku cigny grupki ludzi gadajcych bardzo gono. Szli nawoujc si i piewajc. Im bliej saloonu Musgrave'a, tym bardziej wzmaga si gwar. Wreszcie na maym placyku, przy ktrym wznosi si rzsicie owietlony cel wdrwki, okrzyki osigny szczyt natenia, aby stopniowo cichn, w miar jak ludzie znikali we wntrzu budynku. Przez wskie drzwi nie mogy przej wicej ni dwie osoby naraz, wic Heart i Gordon skromnie stanli na uboczu, a ktry z brodatych przybyszw pchn ich krzyczc: Naprzd, chopaki! Nie bdziemy stercze do rana. Weszli, a raczej wcisnli si tak gboko, jak to byo moliwe, bo dostp do szynkwasu tamowa ywy mur zwartych ramion, plecw i sterczcych nad nimi gw przyozdobionych najdziwaczniejszymi nakryciami. Czego takiego Karol jeszcze do tej pory nie oglda. W obszernej sali karczmy szumiao jak w ulu, kiedy wyroj si pszczoy, a nad tym szumem groway wybuchy miechu i grzmice nawoywania. Karolowi, ktry rzadko nawet jako kowboj odwiedza saloony, zakrcio si w gowie od takiego rozgardiaszu. Mia wraenie, e znajduje si na jakiej zwariowanej stacji kolejowej (na stacjach takich bywa,
106
pomagajc przy zaadunku byda), penej pasaerw witajcych si po dugim rozstaniu. Tak to wygldao. Halo! John! rycza ponad gowami czarnobrody waciciel kapelusza przypominajcego doniczk, bo wiem bez ronda. A z gbi tumu podnosia si do i inny brodacz w eleganckim , chocia poplamionym Stetsonie32 odkrzykiwa: Jak si masz, niedwiedziu! Gdzie si podziewa? Karol szybko zauway, e wszyscy zgromadzeni, z wyjtkiem jego samego i Abla, od miesicy nie uywali brzytwy. Dym tytoniowy szarymi chmurkami pocz si kbi pod sufitem i rozsnuwa na ksztat pasemek mgy wok byszczcych kloszw naftowych lamp. Stawao si coraz duszniej i coraz gorcej. Gordon pocign za rkaw Hearta: Chodmy std. Nie ma czym oddycha, a do bufetu na pewno nie dociniemy si. Spjrz! Istotnie, sytuacja przy bufecie przedstawiaa si beznadziejnie. Ci, ktrzy dopchali si tam pierwsi, sterczeli nadal wzdu szynkwasu, za nimi tkwi nieruchomo drugi rzd ludzi wycigajcych ponad ramionami rzdu pierwszego, krzyczc do karczmarza, ktry podawa butelki z whisky lub pene tawego napoju szklanki. Czyni to z wpraw cyrkowego onglera. Obok niego podobn czynno spenia nie znany Karolowi mczyzna, zapewne pomocnik Musgrave'a. Trzeci szereg napierajcych na bufet nie mia ju do adnego dostpu. Klepano po ramionach poprzednikw, proszc o przekazanie zlecenia obsudze bufetu. Zlecenia byy proste, chodzio wycznie o trunki, nikt nie zamawia jedzenia. Laa si whisky, lao si piwo, a niekiedy woda sodowa dolewana do szklanek, co zreszt wywoywao ironiczne uwagi widzw. Ponad ramionami wdroway flaszki rnej barwy i ksztatu,
32
Popularna marka kapeluszy o szerokich rondach.
107
przenoszone nastpnie na stoy, przy ktrych panowa cisk nie mniejszy ni przy bufecie. W miar jak ubywao w butelkach, wzmaga si gwar, improwizowane chry pieway po ktach sali, ale co pieway, tego Karol ani rusz nie potrafi rozrni. Czu si jak otumaniony w tym haasie, w wyziewach alkoholu, w kbach nie najlepiej pachncego dymu fajek i cygar. Mia tego wszystkiego zupenie dosy. Abel zwrci si powtrnie do swego towarzysza natajc gos idziemy! Jeszcze chwilk odwrzasn jako gupio tak odej nawet nie powchawszy butelki! Przecie si nie dociniemy! Od godziny tkwi w tym samym miejscu. Co, chopaki? Nie moecie si przepcha? Nieznajomy, ktrego dotd ogldali tylko plecy, odwrci si. Ujrzeli oblicze tak samo zaronite jak u wszystkich innych goci saloonu i rwnie mocno spalone socem. Jedno, co go rnio, to brak nakrycia gowy i wosy barwy somy, tak dugie, a spaday na ramiona. Nie moecie si przepcha? powtrzy. Ja wam zaatwi... Urwa w p zdania i znowu pokaza im plecy. Abel sign do kieszeni i wycign gar monet. Trzyma je w doni i czeka. Wreszcie na nowo zobaczyli twarz dugowosego. Trzymajcie wcisn im w rce szklanki, a pniej napeni je tawym pynem z wielkiej ciemnej flaszy. Abel niezdarnie podsun swoje dolary. Schowaj! achn si nieznajomy. Dzisiaj ja stawiam. Co wam poka, mokosy.
108
Zabrzmiao to drwico, tak drwico, e Karol zapragn zwrci nie proszony poczstunek. Opowiada mi o tym po latach od tamtego spotkania. I wynikaby wwczas awantura zauwayem. Pewnie, ale jak si jest niedowiadczonym... Zreszt nie takiego nie nastpio. Powstrzymae si? Nie, osupiaem! Dugowosy sign w zanadrze i otworzy do. Leay na niej to polniewajce grudki. Moja bonanza powiedzia. No, obejrzyjcie. Wzili niemiao po jednym kawaku. Metal by mikki, e paznokciem mona byo zrobi na nim rys. Znalelicie co podobnego? Zaprzeczyli. Jestemy tu dopiero od tygodnia wyjani Abel. Od tygodnia? Pewnie dlatego nigdy was dotd nie spotkaem. I czego dokonalicie przez ten tydzie? Dziaka dobra? Nie mamy adnej dziaki wyzna Karol. Nie macie? zdumia si dugowosy. Zreszt, co mnie to obchodzi. W wasze rce, za moj bonanz. Przytkn szyjk flaszki do warg, odchyli gow, a pyn zabulgota. Poszli za jego przykadem i oprnili szklanki. Natychmiast napeni je powtrnie. A daleko ta bonanza? niemiao zagadn Abel. Dugowosy parskn miechem.
109
Chciaby wiedzie, co? O, daleko std, daleko. W stronie Hill City. A wam jak idzie? Budujemy dom poinformowa Karol. Dom? Dla kogo? Dla siebie pospieszy z odpowiedzi Abel. Przybylicie tu, aby budowa dom? zdziwi si nieznajomy. Z was to prawdziwe greenhorny. Pijmy! A pan sdzi, e nie naley budowa? zapyta Abel. Kady robi to, co uwaa za suszne. Ja na przykad postawiem szaas. Troch w nim kiepsko w zimie, ale zanim nastpna nadejdzie, ju mnie tu nie bdzie. Wracam na Wschd. Znowu ykn z flaszy i po raz trzeci napeni szklanki. Dom powtrzy i rozemia si. Wecie sobie na pamitk po grudce. Na pewno nic takiego nie znajdziecie stawiajc domy. No, za pomylno! Do tej chwili Karol dokadnie zdawa sobie spraw, gdzie si znajduje, z kim i o czym rozmawia. Ale po trzeciej szklance jakby czarna zasona otulia go ze wszystkich stron. Nie widzia, nie czu, nie sysza. Otaczaa go fala pomieszanych dwikw, migotliwe wiata, szare zasony dymu. Jak wyszed z saloonu, kto go wyprowadzi i kiedy? Ockn si dopiero na pmrocznej jeszcze ulicy Custer City. Chd grskiego przedwitu, czysto powietrza, chralny piew wsptowarzyszy wszystko to oddziaao na Karola w sposb zbawienny, to znaczy przywrcio zdolno rozeznawania rzeczy i ludzi. Pierwsze, co zauway, to to, e dugowosy fundator trzyma go pod rami, a on sam z kolei trzyma za rami Abla, ktry stpa sztywno, jakby kij pokn, ale ta sztywno nie sza w parze z poczuciem rwnowagi. Co par krokw chybota si to w prawo, cignc rami Karola, to w lewo walc si na swego towarzysza. Karol zastanawia si, w jaki sposb potrafi dotd
110
uchroni Abla przed upadkiem, skoro sam runby niechybnie w py i proch drogi, gdyby nie mocna do dugowosego. Nie doszed do adnego wniosku, a poniewa mylenie wci sprawiao mu niejak trudno, da temu spokj i przyczy si do chralnego piewu gromady.
Stary John, Ten piersi mia jak dzwon, Gdy hukn raz, Ucieka grizzly w las! Ho-ho-ho! Ucieka grizzly w las! Przy skale stan, krzykn, klasn, Rozpka skaa si na p I zotej yy ujrza pasmo, Jak biego z gry po sam d. Z radoci szala stary Johnny I gono woa: co za skarb! Lecz nie dla niego zote plony. Wieczorem kul dosta w kark. A z tego wniosek, o mj miy: Gdy szukasz zota mocno krzycz, Ale gdy znajdziesz lad tej yy, To wtedy: cyt! To wtedy milcz!
Piosenka wydaa si Karolowi bardzo zabawna. Ale nastpnego dnia, gdy j sobie przypomnia (jednak pami nie zawioda!), uzna za godn co najwyej pijackiej bandy. Teraz jednak maszerowa pod rytm melodii, cieszc si nie wiadomo waciwie z czego. Gromada idcych malaa. Ludzie znikali w szaroci koczcej si nocy, a wreszcie zostali tylko we trzech: Abel, Karol i dugowosy. W jakim miejscu drogi znajdowali si wwczas obaj modzi, aden z nich nie wiedzia. To chyba tu odezwa si nagle dugo wosy. Poznajecie? Abel wytrzeszczy oczy, a Karol zapyta: Co, tu? No, wasze obozowisko. Gadae, e nad rzeczk, na lewo od drogi.
111
Ja mwiem? zdziwi si Karol. Ale to prawda przyzna. Naley skrci w lewo i i brzegiem strumienia. Traficie? Oczywicie. No, to maszerujcie, bo moja cieka gdzie indziej wiedzie. Przypadlicie mi do serca, bardzo z was zabawne goowsy. Gdybycie chcieli mnie znale, nazywam si Clive Tess, ale przezywaj mnie Longhaired33. Bdziesz pamita? Na pewno. Bywajcie zdrowi. A trzymaj mocno Abla. Biedaczek ledwie stoi. Wyobraam sobie, jakie lanie spuci mu ojciec. Zamia si caym gardem, klepn Karola po plecach i odszed. Karol posta chwil, wspierajc silnym ramieniem swego towarzysza. Comy mu nagadali? zapyta sam siebie. Hej, Abel! Obud si! Co? mrukn Heart. Co ty mu naopowiadae? Nic. Z radoci szala stary Johnny... Zamilk, a po chwili doda bekotliwym gosem: Co za skarb... Cicho poskromi go Karol. Nic si nie bj, Karolu. Idziemy. Zrobili zaledwie kilka krokw, gdy Abel nagle przystan. Nie bd budowa adnej chaupy owiadczy podniesionym gosem.
33
Dugowosy (ang.)
112
Rozumiesz? Rozumiem, ale teraz chod. Powlekli si poprzez wertepy nadrzecznego ugoru, a dotarli do obozowiska. Poznali: wz, ko i szara plama wygasego ogniska ze picym nad ni Samuelem. Karol straci humor na ten widok. Podprowadzi Abla, bardzo ostronie, aby nikogo nie zbudzi. Ojciec Abla wida zdrzemn si czuwajc przez ca noc. Karola ogarna zo na samego siebie. Oni si tam bawili zrzucajc obowizek czuwania nad kobiet i dzieckiem na barki starego zmczonego czowieka. Do diaba z tak zabaw pomyla i ostronie posadzi Abla na ziemi. Obok ogniska leay koce. Wida przygotowane specja lnie dla nocnych wdrowcw. Karolowi zrobio si jeszcze bardziej przykro. Chtnie wytrzaskabym si po gbie powiedzia pgosem. Co powiadasz? wymamrota Abel. Nic. Masz tu derk i pij... ty pijanico. Pchn go, a Abel rozcign si bezwadnie, potem przykry si kocem i dopiero wwczas siad przed popieliskiem. Czu si okropnie: w gowie szumia mu cay wodospad Niagary, powieki opaday na oczy i zrobio mu si zimno. Westchn: Niech piorun strzeli wszystkie saloony wiata. Dobrze ci tak, durniu! zwymyla siebie. Czu niesmak w ustach i ohydny zapach dymu i piwa, jakim przesiko jego ubranie. Siedzia i trzs si jak w febrze, bo na dobitk wszystkiego zerwa si wiatr i d mrozem w sam twarz. Nie wysiedzia dugo. Wsta i pocz zbiera walajce si dokoa gazie i kawaki kory. Zgromadzi spory stos i przenis w ssiedztwo ogniska. Po czym rozpali ogie w miar duy, w miar may. Zaraz poczu mie ciepo, ale rwnoczenie wzmoga si senno. Wetkn w pomie kilka wikszy ch szczap i ruszy w stron strumienia. Uklk nad brzegiem, nabra wody w donie i chlusn na twarz. Raz, drugi, trzeci. Pomogo. Poczu si rzewiej.
113
Ale kiedy siad przed ogniskiem i okry si kocem, senno wrcia. Nie do przezwycienia. Zbudzi si, kiedy rowy wit wstawa nad okolicznymi grami. Ognisko wygaso. Nie starczyo mu siy ani chci na ponowne rozpalenie. Otuli si szczelniej kocem, rozcign na ziemi i znowu zasn. Kiedy obudzi si po raz drugi, soce stao nad horyzontem, trzaskay wierkowe polana, a woda bulgotaa w kocioku. No zagadn Samuel jak tam poszo? Bawilicie si dobrze? Wygldasz jak solony led, a Abel jeszcze gorzej. Karol wysili si na umiech i na energiczne zerwanie si z legowiska, ale to byy pozory. Bolaa go gowa, bolay wszystkie minie. Czu pragnienie i nieprzeparty wstrt do jakiegokolwiek jedzenia. Samuel przymruy oczy i pokiwa gow. Napij si kawy, zabierz koc i id midzy drzewa przespa si. Dzisiaj niedziela, adnej roboty nie bdzi e, a do jutra przejdzie ci... Nie zdoby si na protest. Gorc kaw wypi duszkiem i powlk si w cie lasu. Tam przedrzema do poudnia. Pomogo. Ruszy nad strumie, cign z siebie ubranie i cay zanurzy si w lodowatej wodzie. Kiedy si wreszcie wysuszy i odzia, ujrza wiat w innych barwach, nawet bl gowy min. Prawie szczliwy po tej nocy, ktr teraz uzna za okropn, rozejrza si za przyjacimi. Siedzieli ca gromadk wok ogniska, nad ktrym oczom nie wierzy! na patentowanym ronie Abla obracaa si spora sztuka misa. Skd Samuel zdoby wiee miso? Podszed szybko, wiedziony ciekawoci, i wwczas ujrza jak obc osob, odwrcon plecami, zajt obracaniem korbki rona. Obca osoba nosia dugie wosy, a kiedy si wyprostowa a, Karol natychmiast pozna Clive Tessa. Dugowosy umiechn si: Jak si masz? powiedzia, a zwracajc si do sterczcego obok Samuela: Chopaki przypady mi do gustu. Kady w swoim rodzaju i wcale do siebie niepodobni.
114
Czemu mieliby by podobni? zdziwi si Samuel. e Karol jest inny, dobrze o tym wiem. Sporo mamy mu do zawdziczenia. Tu opowiedzia histori z grzechotnikiem i ze skradzionymi komi. A ja mylaem, e to wasz drugi syn. Widzi mi si, chopcze zwrci si do Karola e masz wszelkie zadatki na dobrego trapera, a moe i tropiciela ladw? Gordon umiechn si zadowolony z pochway i aby pokry zmieszanie, zagadn: To chyba antylopa? Nie mylisz si. Po rozstaniu z wami powdrowaem na ma przechadzk w gry i ustrzeliem niez sztuk. Ale po co mi a tyle misa? Zaraz sobie przypomniaem drog do waszego obozowiska, niele j opisae (Karol nie potrafi sobie uprzytomni, kiedy to uczyni) i oto jestem. Wic pan zamiast si przespa... Nic tak nie orzewia, jak spacer po grach w pogodny ranek. No, bdzie dosy. To ostatnie stwierdzenie dotyczyo antylopy. Samuel, Abel i go zajli si wiartowaniem olbrzymiej porcji pieczeni. Karol nawet nie drgn, spogldajc osupiaym okiem na wawo krztajcego si Tessa. Obserwowa jego twarz starajc si doszuka ladw zmczenia, ale nic takiego nie odkry. Zdumiewajce! Przecie Tess wypi co najmniej dwa razy wicej od nich, a pniej ruszy na polowanie! Nie pomyla taka zabawa to nie dla mnie. Dosta spor porcj misa rozoon na przyrumienionym podpomyku. Poczu gd. Siad obok Abla, ktry nadal wyglda blado, a jad, jak gdyby ksy nie mogy mu przej przez gardo. Jak si czujesz? zapyta szeptem.
115
We bie mi huczy niczym w kuni odpar Abel. Odszed na bok i siedzia milczcy jak sowa za dnia. Pozostali gwarzyli wesoo a do chwili, w ktrej kady z biesiadnikw mia ju do i misa, i podpomykw, i kawy podanej na deser. Wwczas pani Jessie zabraa dziecko i zostawia mczyzn zajtych nabijaniem fajek. Potem poszy w ruch wgielki czerwone jak winie i chmurki dymu uniosy si w powietrze. I c macie zamiar dalej robi? przerwa milczenie Tess, uwanie przygldajc si szkieletowi domu: belkom pooonym na czterech gazach, ktre tworzyy zrb budowli, zapowiadajcy sw powierzchni wntrze do obszerne. Wznosicie blokhauz? A moe chcecie konkurowa z Musgrave'em? Wasza chaupa zapowiada si bardzo wielgachnie. Ani jedno, ani drugie odpar Samuel udajc, e nie dostrzega ironii w gosie gocia. Mwiono nam, e zimy s tu bardzo ostre... Czy warto tyle czasu marnowa na stawianie chaupy? Mamy przecie dziecko odpar Heart. Niedobrze czuoby si w szaasie. No tak... ale kto szuka wygd, nie powinien wybiera si w te dzikie strony. Zreszt, nie moja sprawa. To pewnie nawet nie dotknlicie motyk ziemi. Grzebaem nieco w strumieniu zaprzeczy Karol. Jest w nim troch zota. Wiem. Woda niesie z gr wypuczyny, ale kto chce znale y wart zachodu albo ziarna wielkie jak groch, musi powdrowa dalej. Wszyscy tak uczynili. Custer City jest puste jak worek po ziemniakach. Dokonawszy tego obrazowego porwnania, umilk i pocz pyka z fajeczki. A co pan nam radzi? odezwa si Abel.
116
Hm... Myl, e z wozem tam nie dotrze cie, nawet ko byby zawad. Spojrza na Karola i na Abla. Tacy dwaj, jak wy, mog wyruszy. Piechot. I jeli znaj si na rzeczy... ale przecie jestecie nowicjuszami! Wszystko to rozwaywszy tu znowu wypuci kb dymu na pocztek poprbujcie na miejscu. Gdzie grzeba? zapyta Karola. Zagadnity wycign rk w kierunku rzeczki i zakreli ni pkole, co mogo oznacza zarwno przestrze paru akrw, jak i paru mil kwadratowych. Tam ju grzebano stwierdzi Dugowosy. Mylicie, e odeszliby, gdyby warto byo szuka? Wytrzsn popi z fajeczki i podnis si. Chodcie. Pomaszerujemy w gr strumienia, moe znajd dla was co lepszego. Samuel Heart nie zdradzi chci do spaceru, lecz Abel natychmiast si rozpromieni. Pjdziemy z Karolem, ojcze. Nie trzeba marnowa takiej okazji. Pan Tess lepiej od nas zna si na tych sprawach. Susznie pochwali Dugowosy. Co nieco wiem o szukaniu zota. Ruszyli nie spieszc si, wzdu strumienia, w kierunku przeciwnym prdowi, a wic w kierunku, ktry coraz bardziej oddala ich od centrum Custer City. Przez cay czas wdrwki Clive Tess bacznie obserwowa ssiedni brzeg. W przeciwiestwie do paskiej, kamienistej play, po ktrej kroczyli, strona tamta dwigaa si agodnie, przechodzc wyej w szare stromizny poszarpanych ska i rozsypujcego si drobnego szutru. Macie kilofy? zapyta nagle Tess.
117
A jake. I to bardzo dobre, wasnej roboty pochwali si Abel. Wasnej roboty? Takie z was majsterklepki? Ale tu trzeba mocnych narzdzi. Nasze s bardzo mocne, zrobilimy je we wasnej kuni. Kowale? A jake! Mj dziad, mj ojciec i ja. A ty? zwrci si do Karola. Kowboj odpar krtko. Cigle mylaem, ecie bracia. No, przejdmy na drug stron. W rzecznym piasku jest zoto, a skd si w nim wzio? Nie potrafili odpowiedzie. To ja wam powiem. Jak tylko przybyem do Custer i pobrodziem w tej wodzie, zaraz nabraem podejrzenia, e zotego piasku nie ma w samym oysku strumienia, a to, co jest, pochodzi zupenie z innych stron. Zoty py jest tu przynoszony prdem wody. Ale skd? Zawiesi gos i spojrza na towarzyszy. Milczeli. Widzicie, ja tdy wdrowaem daleko, daleko w gr French Creek. I wszdzie po drodze pukaem piasek. Zota byo w nim coraz wicej, a do pewnego miejsca. A pniej... coraz mniej, wreszcie... nic! Zapamitaem sobie to miejsce i wanie tam was prowadz. Pojlicie, dlaczego? Abel spojrza nieco baranim wzrokiem na Dugowosego, a potem przeczco pokrci gow. Ech! zniecierpliwi si Tess. Ja wiem wyrwa si Karol. Mw.
118
Wedug mego rozumienia zoto spywa z deszczem z tamtych zboczy i tam go najwicej na zboczach, gdzie najwicej w rzecznym piasku. Czy tak? Doskonale. Jeszcze bdzie z ciebie dobry eksplorer. Spjrzcie, moje dziatki, ot tu. Widzicie? Taki malutki leb, rynna, ktra zamienia si w potok po kadym wikszym deszczu. Tam wanie zamierzaem kopa, ale na wie o odkryciu bogatych z wywdrowaem z Custer. I wcale tego nie auj. Gdyby mi jednak przyszo pozosta tutaj, szukabym w tym miejscu. Popatrzcie. Podnieli gowy. W grze pochy paszczyzn przecina prostopadle miniaturowy wwozik z dnem wysanym drobnymi kamieniami. Chodcie rozkaza Tess i pierwszy przeby strumie, a nastpnie pocz si wspina tu przy kracu skalnej rynny. Kiedy mocno zdyszani przeszli kilka jardw pochy drog, zatrzyma ich. Alecie si zasapali! Wida od razu, ecie z nizin. Nie to, co ja! To pan gral? zapyta Abel. Gral, nie gral. Wdrowaem po szczytach i turniach. Polowaem, zdejmowaem futra z czworonogw. Szukaem nawet grizzly, aby z jego pazurw robi naszyjniki i sprzedawa w miastach Wschodu gupcom lubicym si stroi w cudze pirka. Wiecie chyba, co oznacza naszyjnik z kw i pazurw szarego niedwiedzia? Przytaknli. Miabym prawo nosi dziesi takich naszyjnikw, ale mi zbrzydy, gdy ujrzaem, jak atwo je kupi u byle handlarza znad Atlantyku. Kto wie, moe nawet wyrabiaj sztuczne pazury? rozemia si. Byem po prostu traperem, ale niewiele mi to przynioso: ani sawy, ani pienidzy, wic przerzuciem si na eksplorerstwo i trafiem do Czarnych Gr. Jeszcze kilka miesicy, a wracam na Wschd. Bd mg wwczas polowa tylko dla przyjemnoci, wczy si po Dzikim Zachodzie tylko dla wa snej fantazji albo te kupi domek z ogrdkiem i w zimie grza nogi przed kominkiem.
119
Nie macie pojcia, jak kocham ogie i trzaskajce bierwiona. No, czego si tak na mnie gapicie? le mwi? Zaprzeczyli. No to powiem co jeszcze. Zapamitajcie sobie, chopaki: spotkaem wielu ludzi i wielu ogldam teraz. Rnych, najrozmaitszych. Biaych, czarnych, tych. Brudnych i czystych. Mdrych i gupich. Ale oni wszyscy, jacy s, przewanie trac rozsdek na widok zotych ziaren. Jedni czerwonoskrzy s wolni od takiej choroby. Strzecie si! Czego mamy si strzec? zapyta Abel. Nadziei, e bdziecie znajdowa coraz wicej i wicej zota. Nie rozumiem wtrci Karol. Posuchaj: kto znalaz zot y, najczciej uwaa, e to pocztek jego fortuny, i rzdzi si jak milioner. Tu w Custer City albo w innej dziurze, gdzie wszystko jest najgorsze i najdrosze, sypi garciami zota nie zwaajc na jutro. A kiesze i woreczek oka si puste. Widziaem takich. Odeszli std tak samo biedni, jak wwczas, kied y przyszli. A przecie sporo znaleli. Wszystko przepili, przejedli i przegrali w karty! Zota ya si wyczerpaa, a nastpnej ju nie odkryli. Pan te pije wtrci Abel. Ha, za konierz nie wylewam, ale trzymam sw miar, a do stolika z kartami nigdy nie zasiadam i wam radz to samo. Szukajcie w ziemi i siedcie cicho. Nie chwalcie si zbytnio. Sporo tu takich, ktrzy tylko czekaj, aby si obowi cudzym kosztem i cudz krzywd. Jak niczego nie znajdziecie, wecie si za kowalstwo. Jeli si obowicie, kupcie farm w lepszych stronach. I jeszcze jedna rada: nie kopcie w jednym miejscu. Prbujcie w kilku i uwaajcie, czy w piachu zota przybywa, czy ubywa. Tylko w ten sposb mona trafi do zotej dziury, gdzie ty metal wyamuje si po prostu kilofem lub wydubuje myliwskim noem. Poznaczcie sobie teren, ktry chcecie zbada. Nie za may i nie za duy. To cika robota, ale daje lepsze wyniki ni chaotyczne szukanie na los szczcia.
120
Karol pomyla, e Tess nie zawsze przestrzega wasnych przykaza. Przecie w saloonie chwali si swym skarbem! Jednak nie zdradzi swych myli, tylko zapyta: A ta ziemia to czyja? Kowboj przyzwyczajony do poszanowania cudzych terenw hodowlanych nie mg zapyta inaczej. Clive Tess rozemia si. Tego, kto si ni zajmie. Na dobr spraw cae Czarne Gry stanowi wasno Dakotw. Rzd im to zagwarantowa, ale po wyprawie Custera i odkryciu y zota zwalio si tu sporo ludu. Zreszt, sami widzielicie. A Indianie? zagadn Karol. Indianie? Nie. Rzadko ich tu widujemy. Napadaj niekiedy, ale tylko na karawany i na samotnych wdrowcw, tu nie docieraj. Zbyt wielu nas jest! Kto nadaje wasno ziemi? zapyta Abel. W Custer... nikt. W Deadwood dziaa Komitet Bezpieczestwa, czuwa, aby nie wydzierano sobie dziaek. Tu musicie sami pilnowa a widzc, jak si im wyduyy twarze, doda: No, no, nie ma strachu, przecie prawie caa ludno Custer znika na pi dni w tygodniu. Wic pamitajcie: zacznijcie szuka od tego miejsca, na ktrym stoimy. To wszystko. Wracamy. Co tak pomarkotnia? zwrci si do Karola. Nie podoba mi si to wszystko. Powiedziae zbyt duo lub zbyt mao, co na jedno wychodzi. Co to znaczy: wszystko? Mnstwo rnych rzeczy. Przede wszystkim, e ziemia, na ktrej prowadzimy poszukiwania, wcale do nas nie naley, tylko do czerwonoskrych...
121
Patrzcie, jaki skrupulant! przerwa mu Dugowosy. To wybierajc si w Czarne Gry nie wiedziae o t ym? Nie wiedziaem. Hm... i c ci jeszcze gnbi? Bandytyzm. O czym mylisz? O tym, e w Custer City nikt nie moe by pewien swej dziaki. Sami mwilicie. Przyjdzie silniejszy i zabierze. Eee tam, w Custer ju nikt niczego nie szuka, ale troch dalej. Mog si zdarza takie wypadki. Ano c? To dzikie strony i zanim prawo tu wkroczy, wiele jeszcze krwi si poleje. I wanie to mi si nie podoba. Jaki delikatny! zadrwi Tess. Mylaem, e s w tobie zadatki na westmana, a z ciebie po prostu mazgaj. Lepiej wracaj na Wschd. Tak pan sdzi? Jednak zostan i myl, e prawdziwy westman powinien by przede wszystkim czowiekiem uczciwym, a nie rabusiem. Nie uwaa pan? Odwrci si gwatownie, zrobi kilka krokw, znowu przystan i krzykn w kierunku Tessa: A wicej niech mnie pan nie czstuje whisky! Nie dam si nabra i nie zrobi panu zabawy! Nie bd taki w gorcej wodzie kpany... poczekaj! Ale Karol uda, e nie syszy.
122
VIII
Nocny bj
Nazajutrz zjawi si Musgrave, ale dopiero koo poudnia. Tumaczy jakby to byo jego obowizkiem e musia posprzta saloon po wczorajszej libacji, a przede wszystkim obliczy kas. Ledwiemy sobie dali rad. Co ja bym tu pocz bez pomocnika? No i jakie wyniki? zapyta nieco ironicznie Samuel Heart. Niele, niele. Spukalicie ich do nitki? podstpnie zagadn Karol. No, oczywi... co takiego? zorientowa si w por Musgrave. Eje, modziecze! Tak mi si odwdziczasz? Przepraszam. To po prostu art. Z Gordona dobry chop z kociami wtrci pojednawczo Samuel. Tylko tak mu si powiedziao... Ale uwaa mnie za wydrwigrosza! zaperzy si karczmarz. Dlaczego ludzie do mnie przychodz? Czy tylko pi whisky? Nie! Przychodz, bo wiedz, e Patrick Musgrave tu stukn si palcem w piersi jeden na ca okolic ma mk, ma kasz, ma kilofy i wszystko co potrzebne do kopania! Przychodz, bo wiedz, e Patrick Musgrave znowu si stukn w piersi uczciwemu czowiekowi nawet skredytuje i nie da nikomu zgin z godu! A e jeden lub drugi z takiej okazji kapk
123
wypije... no c, zdarza si. Ale przecie nikogo nie zmuszam do picia! Prawda? wita prawda przytakn Samuel. Ale zawsze to pokusa... Ba! Niechbym sprbowa zaprzesta sprzeday wdki! Rozwaliliby moj bud przy najbliszej sobocie. eby ta wdka nie bya taka droga wyrazi wtpliwo Karol. Nieoczekiwanie zaprotestowa Samuel. Nie masz racji powiedzia. Wyobraasz sobie, co by si dziao, gdyby bya tasza? Na szczcie nie moe by tasza. Pomyl, z jak daleka trzeba j sprowadza. Mwisz, jakby nie przyjecha tu z Laramie. Musgrave ma prawo zrobi taki sam interes, jak ci, ktrzy cignli tu szuka zota. Na whisky? mrukn wcale nie przekonany Karol. Lepiej na whisky ni na mce, kaszy czy sucharach. No, dosy gadania, ktre do niczego mdrego nas nie doprowadzi. Bierzmy si do roboty. Karol kiwn gow, niby uznajc racje Samuela, ale nadal peen by wtpliwoci i raz jeszcze postanowi, e odtd nie przestpi progu saloonu Musgrave'a. Po czym zapa si za ciesielsk siekier. Poniewa wszystko wreszcie jako si koczy, wic i dom Heartw zosta po wielu dniach ukoczony. Pokryto go spadzistym dachem, a wewntrz zmontowano z gazw i gliny piec z kominem grujcym nad dachem. Kosztowao to tyle trudu, co caa reszta budowli, ale te dom Heartw sta si drugim w Custer City, obok saloonu, budynkiem z prawdziwego zdarzenia, a nie czym, co przypominao psi bud czy piwnic na ziemniaki. Na uroczysto ostatniego uderzenia motkiem a by to dzie powszedni, cichy dzie Custer City Patrick Musgrave przynis dwie butelki whisky i spory woreczek mki. Jake cenny dar w tych stronach.
124
Prawdopodobnie chcia obali opini Karola, a moe to uczyni rzeczywicie zupenie bezinteresownie? Samuel prezentw nie chcia przyj, ustpi dopiero po licznych naleganiach ze strony ofiarodawcy i po artobliwej grobie zerwania znajomoci. Po raz pierwszy rozpalono ogie w piecu, a domownicy wraz z gociem siedli na toboach przyniesionych z wozu, rzuconych na podog, ktra wprawdzie bya niezbyt rwna, jednak... bya. Gazie trzaskay w piecu, pomie hucza, butelka krya z rk do rk, nie omijajc Karola, ktry susznie uzna, e przecie nie przekracza progu saloonu do czego si zobowiza przed samym sob a nie chcia dotkn Musgrave'a. Tym bardziej e wysoko oceni drugi prezent karczmarza mk. Funt mki kosztowa w tych stronach prawie dolara. Wszyscy zebrani wkrtce poczuli si tak wesoo i tak dobrze, jak tylko czu si moe czowiek zagubiony wrd bezdroy Czarnych Gr, w osadzie odcitej od wiata. Wntrze domu skadao si z dwu izb i korytarzyka przedzielajcego. Otwory okienne byy wskie i pozbawione szyb na ten luksus nie sta byo Heartw. Wic wyposaono je w solidne okiennice z malutkimi otworkami przez ktre za dnia wpadao nieco wiata. Te otworki wywiercono za rad karczmarza. Twierdzi on, e w ten sposb cay dom zamienia si w blokhauz atwy do obrony. Samuel pocz teraz przebkiwa o potrzebie wzniesienia przybudwki dla koni, muw i wozu. Abel gwatownie zaprotestowa. Powiedzia, e nie po to si tu wybrali, aby budowa domy i stajnie, i e on nie wemie do rki ani siekiery, ani motka, zanim nie zbierze co najmniej kwarty34 zotego piasku. Samuel ustpi. Nikt ju nie wspomnia o budowie domu dla Karola. Gordon zamieszka u Heartw. Nastpnego dnia, skoro wit, udali si na wskazane przez Tessa zbocze. Przynieli oskardy, opaty i patelnie. Wbili koki po obu stronach kamienistej rynny, dzielc sprawiedliwie ca przestrze na trzy czci: dla Samuela, Abla i Karola. Zaraz zabrali si do roboty. Kilofy bardzo si przyday, chocia skaliste podoe musiao znajdowa si do gboko.
34
Miara pojemnoci 0,946 l.
125
Jednake grunt by twardy, peen kamieni i wiru. opat nie daoby si tu kopa bez skruszenia powoki. Jak wszyscy nowicjusze niecierpliwie czekali, e po ktrym uderzeniu uka si im to poyskujce ziarna. Ba, moe nawet bryki! Nic takiego si nie przytrafio. Praca bya mudna. Zgodnie ze wskazwk Tessa kopali pytko tu i tam, stopniowo przeszukujc teren, a z kad patelni pen piachu i szutru gnajc w d do strumienia. Ustawiczne schodzenie i wchodzenie mczyo najbardziej. Doszli do wniosku, e lepiej bdzie, gdy tylko jeden z nich, na zmian, zajmie si pukaniem urobku, bez wzgldu na to, z czyjej dziaki pochodzi, a plony tego pukania podzieli si na trzy jednakowe czci. Ale te plony przedstawiay si zupenie kiepsko. Zota prawie e nie byo. Chocia na dnie ju pierwszej wypukanej patelni zalni paseczek tych drobin, nie przybra na gruboci w adnej z nastpnych.
Zoty py wida by rozsiany po caym zboczu gry, lecz gdzie znajdowao si jego rdo? W poudniowej porze pani Jessie dugo musiaa nawoywa, zanim zeszli si na obiad. Jedli szybko, eby nie straci ani jednej minuty, po czym gnali na gr. Wrcili, kiedy ju dobrze si ciemnio i gdy na dnie patelni nie sposb byo odrni zota od szlamu. Wrcili straszliwie zmczeni i nie mniej brudni. Ledwie opluskali si w strumieniu i przeknli po kawaeczku
126
misa, runli jak pmartwi na swe prymitywne posania po raz pierwszy pod dachem i w obrbie cian zabezpieczajcych przed chodem nocy i nieproszonymi gomi i zasnli natychmiast. Nazajutrz zerwali si o wicie. I tak dziao si kadego nastpnego dnia. Gnaa ich prawdziwa gorczka zota. W mroku ustpujcej nocy pdzili orzewi si zimn wod strumienia, a potem parzyli sobie garda spiesznie poykan gorc kaw, przygotowan przez pani Jessie, parzyli sobie palce wieymi podpomykami i natychmiast poganiajc jeden drugiego ruszali ry ziemi. Znajdowali zoto, a jake! Jednake w tak niewielkiej iloci, e gdy wynik caotygodniowych poszukiwa wsypali do wsplnego woreczka i pokazali Patrickowi Musgrave, wymia ich! Powiedzia, e cay ten zoty plon nie starczyby na szeciodniowe wyywienie ich gromadki. Biorc pod uwag ceny obowizujce w Custer City. Wynikao z tego jasno, e karczmarz robi lepsze interesy siedzc w saloonie. Kto wie, moe nawet kowalstwo bardziej by si opacio? W sobot, w porze obiadowej , odwiedzi ich Clive Tess. Co z wami? krzykn. Wygldacie jak godomory, a do tego bardzo ponure. Chaupa widz, niczego sobie, wic co was gnbi? Samuel pokaza woreczek, we wntrzu ktrego dugo naleao grzeba, aby wydoby szczypt zota. To tak? Powiem: jeli bdziecie nadal w ten sposb postpowa, wycigniecie kopyta, nim zima nadejdzie. Jestecie ciko chorzy. Zaprzeczyli energicznie. Dobrze, dobrze. Ja nie zwyk chorob mam na myli, ale gorczk zota. Kady przez ni przechodzi na pocztku, ale kto si nie wyrwie, ten zgubiony z kretesem. Jeszcze troch, a stracicie wszystkie siy. Zafrasowali si, czuli, e Tess mwi prawd. Co pocz? zagadn Samuel.
127
Dobrze si wysypia i dobrze je. Odpoczywa po kadym posiku. Inaczej jedzenie wazi w nogi, a nie trafia do odka. Wytumaczywszy w ten do oryginalny sposb trawienne funkcje ludzkiego organizmu, zaj si kopiastym talerzem pszennych klusek (efekt daru Musgrave'a), jaki mu podsuna pani Jessie. Siedzieli jak na szpilkach, tak im pilno byo wrci do kopania, ale nie wypadao zostawia gocia przy penym talerzu. Tess od razu to zauway i pocz je... jeszcze wolniej. Na koniec odstawi puste naczynie, obtar usta wierzchem doni i zapyta: Kiedy ostatnio jedlicie miso? Przed... chyba przed czterema dniami... To znakomicie zadrwi. Musgrave bardzo drogo liczy za miso wyjani Samuel. A samemu nie aska zapolowa? Chyba umiecie strzela, a moe brak wam nabojw? Karol strzela bardzo celnie poinformowa Abel. Wic czemu nie zapolujecie? Szkoda nam czasu wyzna Abel. Miso daje si, bez misa staniecie si ndznymi zdechlakami! zgromi ich. Widz, e ledwo tu siedzicie, ale najpierw zapal fajk, a pniej pjd z wami sprawdzi, czegocie dokonali no i... moe co poradz. Ucieszyli si z tej obietnicy i to im pomogo pohamowa niecierpliwo. Na koniec Tess wystuka reszt popiou z fajki i flegmatycznym krokiem ruszy na przeciwlegy brzeg strumienia. Musieli dostosowa si do jego marszu i wydao si im, e godzina mina, nim doszli do celu. Tess w skupieniu oglda pytkie jamki. Kaza bra prbki gruntu z jednej, drugiej, trzeciej... Zwijali si jak na wycigach, biegajc do
128
strumienia i z powrotem, a Dugowosy cigle milcza, co tam rozwaa, potem ruszy powoli zygzakiem, od dziury do dziury, i znowu kaza przemywa po garci ziemi to std, to stamtd. Tak dotarli najwyej, do ostatnich ladw kopania. Tess zatrzyma si i spoglda w d, ku wodzie. Potem odwrci si, by obserwowa stok gry. No i co? zniecierpliwi si Abel. Dobra jest. Zauwaylicie, jak zmienia si ilo zota w kadej dziurze? Nie zauwayli. Rozemia si. Ech, ludzie, ludzie! Co bycie beze mnie poczli? Nie zauwayli! Przez tyle dni! A ja ju wiem i jutro poka, gdzie macie szuka. Dlaczego jutro? zniecierpliwi si Abel. Bo jak wam powiem dzi, gotowicie nawet w niedziel kopa, a naley si wam odpoczynek. Zapamitajcie sobie: kto szybko kopie, tego szybko zakopi! No, kto ze mn idzie do saloonu? Syszycie, jak tam piewaj? Custer City budzi si do ycia. Na cae dwa dni. Samuel Heart przeczco potrzsn gow. Karol w ten sam sposb wyrazi sw odmow. Jeden Abel zawaha si na sekund, ale natychmiast wzrok jego powdrowa ku ziemi zrytej kilofami i... te odmwi. Jak chcecie. No, to bywajcie. Przyjd jutro i myl, e nie z pustymi rkami. Odwrci si i pocz schodzi po zboczu, przeby strumie, a potem ruszy wzdu jego brzegw, a znikn za skalnym wystpem. Zabrali si na nowo do roboty, ale jako nie bardzo im szo. Co chwila przerywali kopanie pod byle jakim pozorem. Niekiedy nawet, aby posucha dalekiej piewki o zamazanych przez odlego sowach, niekiedy, aby obetrze pot z czoa, bo soce grzao jak w peni lata. Przyczyna prosta: dopiero nazajutrz mia im Tess wskaza miejsce, gdzie powinni ry, kopanie na dotychczasowym terenie w takim stanie rzeczy
129
byo tylko strat czasu. Dlatego prac przerwali tym razem na dugo przed zmierzchem, ku wielkiemu zdziwieniu pani Jessie. Opowiedzieli jej o wszystkim, a przy okazji Karol stwierdzi, e zbyt ostro przygada Tessowi poprzednim razem i e tego auje, bo przecie Tess to chop dobry z kociami i zupenie bezinteresownie chce im pomc. Wieczr spdzili bardzo przyjemnie, i to tym bardziej, e Samuel wydoby z ukrycia butelk whisky, jeszcze z tych nabytych w Cheyenne. Siedzieli na progu domostwa i gwarzyli o dawnych czasach pykajc z fajeczek i spogldajc w niebo, na ktrym zapalay si gwiazdy, coraz wicej i wicej. Masz swoj, Karolu? zagadn Samuel. Co? Gwiazd. Kady powinien mie sw gwiazd, to przynosi szczcie. Gordon rozemia si cicho: Nie mogem si zdecydowa, ktr wybra. No, to wybierz teraz. Tylko wyran, aby mg j atwo odszuka w potrzebie wyjani powanym tonem Samuel. No tak doda zauwaywszy zdziwienie. Gdy znajdziesz si w niebezpieczestwie, ona ci wyprowadzi z kopotw. Karol nie wiedzia, co ma odrzec. Czy Samuel kpi sobie z niego, czy te spraw gwiazdy-przewodniczki traktowa serio? Ja panu wybior gwiazd odezwaa si milczca dotd Jessie. Prosz zgodzi si ulegle, no bo c innego mg odpowiedzie? Niech pan spojrzy. Ot, tam... nad sam krawdzi czarnego wierchu. Widz.
130
Prawda, jak piknie byszczy? To bdzie paska gwiazda. Przyjmuj ten prezent i postaram si go nie zgubi. Umilkli na chwil, jakby dla uczczenia tego momentu, a naprawd tylko dlatego, aby mc lepiej usysze daleki i smutny gos preriowego kojota. Zza gr wypyn ksiyc i wypeni ca przestrze blaskiem. Woda w strumieniu zamigotaa i ujrzeli na niej zaamania drobnych fal. A potem poczy rozbyskiwa gry i lasy na grach, i samotne skay. Caa niezmierzona kraina ukazaa si ich oczom, jakby wyrzebiona w potnej sztabie srebra. C za pikny kraj! mrukn Karol. Zgodnie przytaknli, a pniej znowu w milczeniu nasuchiwali gosw nocy: agodnego szumu drzew, plusku wody, opotu skrzyde tajemniczego ptaka, ktry skonym lotem przeci tarcz ksiyca i znikn. Nazajutrz wstali wypoczci i peni dobrej myli. Wyprowadzili konie i muy do strumienia, a pniej wykpali si i wystroili odwitnie, czego jeden Karol nie mg uczyni: nie mia ubrania na zmian. Jednake to, ktre nosi, musiao by bardzo dobrego gatunku, bo ani trudy wdrwki, ani ciesielki i kopania nie zniszczyy go. Leniuchowali tego przedpoudnia a do chwili, w ktrej znowu zjawi si Clive Tess. Tym razem nie z antylop, lecz z czt erema dzikimi indykami, ktre wrczy pani Jessie. Przywitano go tak radonie, jakby sam by jedn wielk bry zota. Siad na zrbanym pieku, zapali fajk, wspomnia o piknej pogodzie. Zaziem si za tymi indykami, e ju ng nie czuj stwierdzi. No i co sycha nowego? Nic odpar Abel. Nic nowego. Pjdziemy tam? wskaza skon gry. Pjdziemy, pjdziemy. Cierpliwoci! Nieche troch odpoczn.
131
Samuel przysiad na progu chaty, Karol pooy si na trawie, a Abel, rozczarowany odpowiedzi , powlk si na skraj lasu, rozoy w zarolach i tam zasn. Jak byo u Musgrave'a? zapyta Karol. Jak zwykle. Nasz karczmarz niele chyba wychodzi na tych sobotnich nocach. Chop ma gow do interesu. Kto inny, gdy Custer City poczo si wyludnia, ruszyby za grnikami albo zlikwidowa przedsibiorstwo. Przecie wygldao na to, i handel w Custer raz na zawsze si skoczy. A Musgrave postanowi poczeka. Mdrze przewidzia, e ludziom nadal bdzie potrzebne jedzenie, a tym, ktrzy poluj, pr och i kule. Przetrzyma zy czas i teraz kwitnie jak kaktus na pustyni. Peno byo w nocy? zagadn Karol. Jak zwykle. Widz, e ci al. Nie, nie, ot, po prostu ciekawo. Nic ciekawego si nie wydarzyo. A teraz... przepraszam, ale musz si troch zdrzemn. Ca noc oka nie zmruyem. To powiedziawszy podnis si z kody i ruszy w stron lasu, gdzie znikn wrd drzew. Karol uda si nad strumie owi ryby na improwizowan wdk ze sznurka i zgitej szpilki, a Samuel Heart wszed do wntrza domu. Na placyku pozosta tylko may Jack zajty struganiem patykw na strzay do uku, ale wkrtce zaniecha tej roboty i przybieg do Karola zobaczy, jak bior ryby. Gdy soce mino szczyt nieba, Samuel Heart wyjrza zza drzwi domostwa i przywoa Jacka. Jack z kolei przywoa Karola, po czym ruszyli szuka Tessa i Abla. Obiad upyn wrd rzadko przerywanego milczenia. Tess by picy, Abel markotny, Karol zamylony, a Samuel pogrony w zadumie nad wizj stajni, w ktrej znalazyby pomieszczenie wszystkie czworonogi. Dopiero po spoyciu ostatniego ksa towarzystwo nieco si rozruszao. Tess poniewa opucia go senno, reszta poniewa
132
oczekiwali, e wreszcie Dugowosy zdradzi im miejsce, w ktrym spoczywa zoto. I nie pomylili si. Tess skoczy pali fajk. Idziemy powiedzia. Przebrnli strumie, weszli na zbocze. Tess kroczy na czele, inni za nim, w milczeniu, jak w jakiej dziwnej procesji. Posuwali si mijajc rozgrzebane doy i dziwic si, dokd ich prowadzi. Na koniec Tess zatrzyma si i odwrci. Nastawcie dobrze uszu powiedzia. Schyli si i podnis niewielki, poyskujcy kamyk. Go to jest? zapyta. Kamie wyrwa si Abel. Kamie przedrzeni jego odpowied. Ale jaki kamie? Jak to: jaki? No... chyba twardy... odezwa si powtrnie Abel. Karol nie wytrzyma i parskn miechem. Och, ty gowo do pozoty! wrzasn Tess. Nie wiesz, e s rne kamienie? Z granitu, z bazaltu, z piaskowca. A to, co trzymam, to kwarcyt. Kada kwarcytowa skaa wietrzeje, rozpada si. Woda j wypukuje i z tego powstaje piasek. Taki, jak ten na dnie strumienia. A skd zoto w tym piasku? Std, e skay kwarcytowe Czarnych Gr zawieraj zoto. Rozumiecie? Przytaknli. Zao si, e niewiele zrozumielicie machn rk. Ale niech tam! To cae zbocze zbudowane jest ze ska kwarcytowych, a pokryte piaskiem z tych ska pochodzcym. Zbadaem, e im bliej grzbietu gry, tym zawarto zota w piasku wzrasta, ale tylko do pewnego miejsca. Wanie do tego, na ktrym stoj. I dlatego twierdz, i tu powinnicie kopa.
133
Odszed na bok i obcasem buta zaznaczy dug lini na ziemi. Tu powtrzy. Kopcie na chopa gboko, ale omijajcie lit ska. Jeli w niej nawet jest zoto, trzeba by myna do skruszenia. Taka robota nie dla was. To wszystko. S jakie pytania? Nie ma? To bywajcie zdrowi. A jeli nic nie znajdziemy? zdy wyrazi wtpliwo Karol. Wwczas wska inne miejsce. Przyjd za tydzie. Wykrci si na picie i odszed zostawiwszy ich w rozterce midzy nadziej a zwtpieniem. Ledwie doczekali zmroku i prawie nie spali w nocy, tak ich ponosia niecierpliwo. Rankiem pobiegli na lini Tessa, jak nazwali lad obcasa, i poczli ry ziemi w trzech miejscach jednoczenie. Gdy wydobyli na powierzchni spore kupki kamykw, gruzu i piachu, napenili patelnie i pobiegli do strumienia. Tess si nie myli. Na dnie kadego z naczy osiado zoto, i to w iloci przewyszajcej poprzedni parodniowy wynik. Popatrzyli na siebie rozradowani i wrcili na gr. Kopali przez kil ka godzin, ale karnie stawili si na nawoywania pani Jessie. Doszli do wniosku, e Tess w niczym si nie myli, e ma racj tak samo ze zotem, jak i z odywianiem, postanowili wic stosowa si do jego wszystkich rad. Dlatego obiad zjedli z takim spokojem, jakby na nich nie czekay adne zote dziury. A po obiedzie odpoczywali. To wiadczyo najlepiej, e rozsdek wzi gr. W drugiej poowie dnia nie przytrafia si adna niespodzianka. By ten sam piach, wir, w tym wszystkim zoty py, niekiedy nawet ziarnka. Gdy nad wieczorem odwiedzi ich Patrick Musgrave, pokazali wyniki swej pracy. Obejrza krytycznym wzrokiem i stwierdzi, e teraz to zupenie co innego, e to si opaca. Wida trafilicie na y, ale nie chwalcie si przed nikim, bo rycho napytacie sobie biedy. Wzili sobie do serca t rad, Abel przypomnia, jak to stary Johnny wieczorem kul dosta w kark.
134
Miny kolejne trzy dni. Czwartego, gdy doy byy tak gbokie, i w kadym skry si mg dorosy mczyzna, Karol przerwa rycie, bo dostrzeg, po kolejnym uderzeniu kilofa, wrd skalnych odamkw nieforemne bryki, niektre wielkoci maego orzecha, to pobyskujce. Byo ich dobre p garci. Wygramol si z dziury i krzykiem zaalarmowa towarzyszy. Kiedy wytknli gowy ze swych studni, pokaza urobek. Ho, ho! zawoa z podziwem Abel. Zote orzechy, popatrz, ojcze! Karol ma szczcie stwierdzi Samuel a Tess zna si na rzeczy. Nie marnujemy czasu. Powiedziawszy to znikn w gbi dziury. Abel i Karol jeszcze chwil obracali w doniach te grudki, po czym rwnie wskoczyli do swych jam. Nastpne minuty wykazay, e Gordon rzeczywicie trafi na jaki fragment zotej yy. Okazaa si prawdziw bonanz. Zaniecha przepukiwania piasku, zgity wp, w ciasnym pomieszczeniu, wygrzebywa byszczce odamki tak arliwie, a pociera sobie skr na kocach palcw. Wwczas wygramoli si na wierzch i run na ziemi spocony ze zmczenia i z wraenia. Tak zastali go Samuel i Abel, gdy z cikimi patelniami szli do strumienia. Co si stao? zatroszczy si starszy Heart. Karol zamiast odpowiedzi sign do kieszeni i wydoby gar nuggetw. Samuel, zwykle opanowany, teraz gwizdn, a Abel wykona wok Karola jaki taniec wasnego ukadu. Nie wariuj! zgromi go ojciec. Jeszcze kto zauway. Zapomniae, jak nas karczmarz ostrzega? Prawda stropi si Abel ale jemu chyba mona powiedzie? Zbytnia ostrono jeszcze nikomu nie zaszkodzia. Z naszego karczmarza to wielki gadua. A Tess?
135
To inna sprawa. Przyjdzie, eby wykorzystalimy jego rad. Nie moemy go okamywa. I na tym stano.
sprawdzi,
jak
Nastpnego dnia kolejna niespodzianka. W dziurach Samuela i Abla rwnie pokazay si te grudki. Odtd kadego wieczoru pczniay woreczki z kolej skrki. Samuel pocz napomyka, e jeli tak dalej pjdzie, bdzie mona, nie czekajc zimy, zmyka w cieplejsze strony. Abel natychmiast zaprotestowa. Chyba nie chcesz, ojcze, wraca do kowalskiego zajcia? Nie chc? zdumia si Samuel. A c bym innego mia robi? To po co przyjechalimy tutaj? Po to, eby pniej zaoy duy warsztat, gdzie tam na Wschodzie, a moe nawet ma fabryczk. Chyba nie pragniesz stale podkuwa koni? Wolabym na nich jedzi odburkn Abel. Powrt do kowalstwa wcale mi si nie umiecha. To dobry zawd, synu. Kto pogardza wasn prac, mao jest wart. Zapamitaj sobie. Nie pogardzam usprawiedliwi si Abel ale teraz sta chyba nas bdzie na co lepszego, jak posiedzimy tu duej. Pewnie, pewnie, lecz zimy tu srogie, a ty masz dziecko i on. Dobrze o tym pamitam. Ja tylko tak sobie mylaem, eby to zoto wybra co do odrobiny. Przecie zbudowalimy dom i nie bdzie nam tak le. Wybierzemy co do odrobiny zgodzi si Samuel ale nowej yy nie mam zamiaru szuka. Powiem szczerze, troch mi ju zbrzydo ycie w tej dziczy. Zreszt... zobaczymy.
136
Na tym rozmowa zostaa przerwana i wzili si na nowo do kopania. Pniej przyszed Musgrave, ale jemu pokazali tylko co drobniejsze ziarnka i z niecierpliwoci czekali, a odejdzie. Tak upyny jeszcze dwa dni, nadesza kolejna sobota. Nad wieczorem ozway si piewy i okrzyki znak, e nadcigna pierwsza grupa spragnionych rozrywki grnikw, a pniej, a do czarnej nocy niosy si pogosy coraz dalsze i coraz sabsze, a wreszcie ucichy. Przy wieczornym posiku doszli do zgodnego wniosku, e rada Musgrave'a wybudowanie domu bya dobr rad, bo przyjemnie siedzie w czterech cianach, z dala od oczu ciekawskich, i patrze, jak pon polana w piecu. Stwierdziwszy to wypalili fajeczki i udali si na spoczynek. Pracowity dzie dobrze czuli w kociach. Karol zasn natychmiast i spa jak przysowiowy borsuk w norze. Obudzi si niespodziewanie dla samego siebie, bo dopiero zaczynaa si przedranna szarwka, jeszcze ciemno wypeniaa izb i ciemno wisiaa nad ziemi. Lea przez chwil z otwartymi oczyma, syszc oddechy swych towarzyszy. Ale nagle w przedranna cisz wpad kwik koni. Stary Heart usysza rwnie ten gos. Obudzi si i zapyta pgosem: Co to? Zaraz sprawdz odpowiedzia Karol. Siad, narzuci kurt, zapa za strzelb, namaca kilka zapasowych adunkw w kieszeni i otworzy drzwi. Spoglda chwil w ciemno, a wzrok przywyk nieco, i wwczas ujrza zwierzta, konie i muy. Caa czwrka staa tu przy budynku, z gowami skierowanymi w t sam stron. W swej nieruchomoci wyglday jak obraz nieco przysypany siw mgiek kurzu. To blask ksiyca tak je wysrebrzy. Na widok czowieka opuciy podniesione by. Oba muy, niezgrabnie podskakujc, bo miay pta zaoone na przednie nogi, odsuny si w bok. Jeden pocz szczypa rzadk traw, drugi pooy si na niej. Konie sterczay w miejscu jeszcze chwil, a pniej poszy za przykadem, muw. Karol wrci do izby. Co tam? odezwa si zaspany gos Samuela.
137
Kto sposzy konie odpar. Ubior si i zbadam okolic. Zdj kurt, zaoy wenian kamizel, znowu wcign kurt, de kieszeni wsypa dodatkow gar nabojw, poprawi buty i skierowa si ku wejciu. A uwaaj rzuci za nim Samuel. Moe to niedwied? Karol zagbi si w pmrok. Trawa wydawaa si czarna, przeciwlegego zbocza gry nie byo wida. Dostrzeg jeszcze cztery czarne plamy na ziemi to zwierzta pokady si spa. Wywnioskowa z tego, i kto czy co, co je zaniepokoio, znalazo si obecnie poza zasigiem ich wchu. Czy odeszo, czy kryo nadal w bezpiecznej odlegoci? A moe wrci niespodziewanie? Puma, czarny niedwied czy tylko tchrzliwy kojot? A jeli czowiek? Wanie po to wyszed. Powdrowa a nad strumie, a stamtd na pobrzee lasu. Stpa cicho, co kilka krokw przystawa, nasuchiwa, nata wzrok, ale nic podejrzanego nie dostrzeg. Moe dlatego, e nie posiada przecie sowich oczu, a moe dlatego, e w okolicy domu nie byo ani obcego zwierzcia, ani obcego czowieka. Ale ten spokj wcale Karola nie zadowoli. Sen ulecia z powiek, czu si rzeko, jakby przespa ca noc i jeszcze kawaek dnia. Wrci, okry dom. Konie i muy nadal drzemay, a ciszy nocy nie zakca aden dwik. Karol nigdy pniej nie potrafi wytumaczy, dlaczego to uczyni ruszy powoli w kierunku drogi ulicy Custer City. Ksiyc ukaza ca sw tarcz i zrobio si nagle widno jak w dzie. Krt droyn, smugami cieni padajcych od barakw, bud i szaasw, nadal pustych i cichych, dotar na szeroki pas drogi. Wwczas usysza gos strzelby. Raz i drugi. Potem niezrozumiay okrzyk, trzeci strza, dononiejszy, grzmicy przeraliwie w ciszy pustkowia. Zatrzyma si, sprawdzi, czy naboje tkwi w magazynku winchestera. Cisza. Nasuchiwa. Znowu strza, tym razem rozpozna gos rewolweru. Wydao mu si, e dobiega od strony saloonu Musgrave'a. Popili si i strzelaj pomyla. Nie ma sensu miesza si w awantur.
138
Tak postanowi, ale wbrew postanowieniu posuwa si w tym samym kierunku, jednak ju nie nadal rodkiem ulicy. Uzna, e bezpieczniej bdzie wdrowa w cieniu tych wszystkich dziwacznych budowli dziwnego miasteczka. W ten sposb przeby chyba z poow drogi dzielcej dom Heartw od saloonu. Przez ten czas nic ju nie zakcio ciszy i Karol zacz przypuszcza, e bjka skoczya si pokojow interwencj wiadkw. Wspomnia o Tessie, moe wanie on, jako czowiek rozsdny (za takiego go uwaa) zdoa uspokoi podniecone wdk temperamenty. Pomyla rwnie, e przy okazji mgby powiedzie Dugowosemu, co osignli stosujc si do jego rad. Klepn si po kieszeni i wyczu pod doni kilka twardych grudek, ktre pozostay z wczorajszego urobku. Postanowi zgodnie z danym sobie przyrzeczeniem nie przestpowa progw saloonu i poczeka na dworze, a Tess wyjdzie. Tak zadecydowawszy przyspieszy kroku. Nie na dugo jednak. Bo oto znowu rozleg si huk wystrzau, gdzie bardzo blisko. Karolowi wydao si nawet, e na mgnienie oka dostrzeg bysk palnej broni. Z kolei suchy trzask zasygnalizowa, e tym razem przemwia strzelba. Jak dotd gaday tylko rewolwery wywoujce znacznie wicej haasu. Kto strzela i do kogo? Czy by to pijacki porachunek, czy bandycki napad? Karol zatrzyma si. Dalsza wdrwka w kierunku saloonu nie miaa sensu. Wystawi si na przypadkowe kule nieznanych napastnikw? A jeli to uczciwy czowiek? I oczekuje pomocy? Ciekawo wzia gr nad ostronoci i znowu ruszy przed siebie. Teraz, jakby w odpowiedzi na gos strzelby, pokazay si od razu trzy byski i zahuczay trzy grzmoty. Po przeciwlegej stronie drogi . To znaczy, e ten pojedynek odbywa si poprzez szeroko drogi -ulicy. Po tamtej stronie sdzc z liczby oddanych jednorazowo strzaw musiao kry si trzech ludzi. A po tej, ktr szed? Wolno i cicho, korzystajc z kadej smugi cienia, ciskajc m ocno w garci winchester, skrada si nasuchujc i rozgldajc si na boki. Cigle nie wiedzia, czy znajduje si ju o krok, czy o sto krokw od celu. Ciemno krya wszystkich. Dlatego uradowa go nagy bysk, a po nim dwa nastpne,
139
jakie zamigotay po przeciwnej stronie. Natychmiast odpowiedzia im czerwono-zoty wyk strzelby z tej strony, po ktrej Karol si znajdowa. A wic tu kry si chyba tylko jeden czowiek? Trzech atakowao jednego tak wywnioskowa. Zaiste, Custer City musiao by zupenie puste, a zabawa w saloonie niezwykle haaliwa, jeli do tej pory strzay nie cigny ciekawskich. Zatrzyma si raptownie, kto pchn go prosto w pier. Kto tu? Pozna gos Clive Tessa i ucieszy si. To ja odpar spocony z wraenia. Karol? zapyta szepczcy gos. Tak. Jeszcze sekunda, a bybym ci zastrzeli. Ale z nieba mi spade. Ich jest piciu, we dwch damy im rad. Nie uwaasz? Czego chc? Zbyt si chwaliem. Czym? Ech... uwaaj! Dwa rdzawe ogniki zapaliy si i zgasy i tylko odgos strzaw trwa sekund duej, zanim ucich. Jak tam? zaniepokoi si Dugowosy. Nic, chybili. Przecie oni nie mog trafi, nie wida niczego na krok. Mog, mog. Nie bd taki pewien. To co mamy robi?
140
Trzeba wycofa si powolutku. Myl, e nie zauwayli ciebie, nie zauwa wic, gdy si std oddalimy, ale najpierw trzeba ich nieco nastraszy. Uwaaj i wytrzeszczaj oczy. Nic nie widz. Ja rwnie, ale czekajmy okazji. Kto to? Zwyke bandziory. Od razu nie podobay mi si ich gby. W saloonie diabe mnie skusi. Pokazywaem co najwiksze nuggety, a mam ich przy sobie cay worek. To nieostrono zdoby si na uwag Karol. Pewnie. Zbyt pno si spostrzegem. Wyszedem wczeniej ni zwykle, eby si od nich odczepi, i to byo drugie gupstwo! Naleao poczeka, a zacznie wita, i wyj razem z innymi. No, trudno. Posuwaj si w bok, Karolu, tylko cicho. Cay czas rozmawiali szeptem, prawie przytuleni do siebie. Ale czy to ten szept doszed do uszu przeciwnikw, czy te sdzili, e napadnity zosta trafiony ostatnimi strzaami, bp nagle na drog wypad w podskokach cie postaci. Nie przebiega nawet poowy tej drogi, gdy odezwaa si strzelba Tessa i czarna sylwetka runa w piach. Dosta stwierdzi drcym gosem Karol. Tylko w nog uspokoi go Dugowosy. Patrz, ju si dwiga. Ale nim cie powsta, z przeciwnej strony zagrzmiaa salwa. Znowu spudowali stwierdzi Tess. Chyba nie bdziemy czeka, a si naucz celowa? Dalej do tyu . Karol wolniutko, prawie ocierajc si o wystpy zabudowa, krok za krokiem cofa si. Po chwili dostrzeg, e linia zbawczego cienia, ktry ich dotd skrywa, poczyna w niepokojcy sposb kurczy si. Ju
141
gdzieniegdzie belki, deski szaasw i bud rozbyskiway jak srebro, a rwnoczenie gstnia mrok po stronie przeciwlegej. Nie byo w tym nic dziwnego po prostu noc dobiegaa kresu, ksiyc zmienia swe pooenie, powoli zachodzi. Jego promienie zaglday teraz coraz gbiej pod okapy i daszki tej strony ulicy, po ktrej znajdowali si Tess i Karol. Obaj przystanli niezdecydowani przed plam jasnoci, jaka przecia im drog powrotu. Id rozkaza Tess. Szybko! Skoczy. Ale w momencie, w ktrym znowu znalaz si w ciemnociach, zagrzmiaa salw rewolwerowa. Odwrci si. Ujrza, jak Tess
zachwia si i wolno osun si na ziemi. Nieruchomy, czarny ksztat w smudze ksiycowego blasku. Przyskoczy, pochyli si, uklk, Co panu? Dostali mnie. Moe pan wsta? Nie czekajc na odpowied uj lecego pod ramiona i wwczas poczu na jednej z doni ciep, lepk wilgo. Tess jkn cicho. Sprbowa si dwign, lecz natychmiast opad z powrotem.
142
Nie mog stkn. Szeleszczcy tupot ng. Karol podnis gow. Ujrza. Byo ich czterech. Biegli w milczeniu w ich stron. Z cienia wyskoczyli na owietlone ksiycem pasmo drogi. Automatycznym ruchem zniy luf winchestera i cztery razy nacisn cyngiel. Stanli, zawrcili. Strzeli jeszcze dwa razy. Dranie! zawoa. Trzech skryy ciemnoci, czwarty run na samej linii wiata i mroku. Jak si pan czuje? pochyli si nad Dugowosym. Niewiele... gos zamilk w poowie zdania. Co pan mwi? Niewiele... ju... potrzeba... Przecign pana w cie. Oni nas widz jak na patelni. Sprbuj. Podnis si na okciu. Na wicej nie starczyo mu si. To bya cika przeprawa. Karol nie nalea do uomkw, ale Tess przewysza go wzrostem i tusz. Dodatkow trudno przysporzyy obie strzelby: Tessa i Karola. Nie mg ich przecie nie tylko na chwil odoy, ale nawet na sekund wypuci z doni. Jednak ze sporym wysikiem zdoa przecign Dugowosego w zasig najbliszego cienia. Ale co robi dalej? Spojrza na drog. Napastnicy znikli z wyjtkiem jednego, ktrego dosiga kula winchestera. Ten lea nieruchomo. Karol uklk obok Tessa. Pocz mu rozpina kurtk. Suchaj szepn ranny. W kieszeni mam woreczek. Wyjmij. Byoby gupio zostawia im taki skarb... Speni polecenie. Co z tym pocz?
143
Zabierz dla siebie, przyda si. Zabierz... mnie ju... Co? Nie otrzyma odpowiedzi. Poczu pod palca mi ciao rannego dziwnie zwiotczae i ogarn go strach. Tess! zawoa pgosem. W pmroku dostrzeg, jak gowa opada w bok, a dugie wosy rozsypay si po policzku. Dotkn doni piersi: nie poruszay si. Przytkn ucho do ust: nie wyczu oddechu. Zabili pomyla z rozpacz w sercu i nagle ogarna go wcieko. Zapragn, aby tamci ruszyli do ataku. Lecz droga nadal bya pusta i cicha. Tess szepn. To przeklte Custer City! Nie opuszcz ci... Wepchn woreczek do kieszeni, opar si plecami o cian jakiego budynku i czeka. Niedugo, bo nagle dobieg go gos z przeciwnej strony ulicy. Ej, ty! Syszysz? Nie odezwa si. Na pewno syszysz stwierdzi ten sam gos nie udawaj niemowy! Nie mamy do ciebie pretensji. Zostaw go i odejd, a nie ruszaj niczego. Dajemy ci woln drog. Nawet nie drgn, tylko mocniej cisn winchester w garci. Masz minut czasu. Uciekaj! Niech si tylko poka pomyla z zawzitoci. Ale nie ukazali si. Mina chyba minuta, moe wicej, moe mniej, gdy znowu odezwaa si palna bro, a Karol usysza wyranie wist kuli. Teraz spostrzeg, e blask ksiyca siga ju jego stp, e musieli go
144
widzie. Przytuli si do chropowatej ciany, ale niewiele to poprawio sytuacj. Znowu zowroga cisza. Pomyla, e jeli tamci rozdziel swe siy i zaatakuj jednoczenie z kilku stron, bdzie zgubiony. Dziwne, e do tej pory nie wpadli na taki pomys. Nagle usysza chrobot za swymi pleca mi. Instynktownie przesun si w bok. Chrobot powtrzy si. Pniej co lekko trzasno. Zerkn za siebie i zobaczy w cianie, o ktr si dotd opiera, poduny, prostoktny otwr. W gbi otworu byo ciemno jak we wntrzu sowiej dziupli. Nie strzelaj usysza szept. Chod do mnie, szybko. Te draby zabij ci. Kto ty? Z otworu wyjrzaa twarz. Wydaa mu si znajoma, ale w mroku trudno byo dostrzec rysy. Chod, bo zginiesz zaszepta nieznajomy. A Tess? Zabieraj go. Ranny? On nie yje... Do diaba! Zabili Dugowosego? To by porzdny facet. Kto ty? zapyta powtrnie Karol. Zgupiae! Chode wreszcie. Z ciemnoci wysuna si do i chwycia go za rkaw kurty. Szarpn si, ale bezskutecznie. Masz na imi Karol szepn ten sam gos, a rwnoczenie rka z niezwyk si pocigna go w gb otworu. No, szybciej!
145
Karol mimo oporu wkroczy w ciemno. Zbawcza do powioda go poprzez nieznane wntrza wypenione mrokiem. Czu pod stopami gadkie deski podogi, potem twarde klepisko ubitej gliny, mikki piasek... w kocu zabyso wiato ksiyca. Karol ujrza jakie deski, bale, doy wykopane w ziemi i stosy mieci: koci, papiery, resztki jedzenia straszliwie cuchnce. Ale przede wszystkim ujrza twarz swego wybawcy. Derek Carty? powiedzia zdumiony. Ten sam. Szybciej, za kilka minut poczn nas ciga. Karol zatrzyma si. By to zrozumiay odruch. Derek Carty, zodziej koni i sprzedawca cudzego byda, to nie jest na pewno osoba godna zaufania. Widocznie Carty wyczu wahanie swego towarzysza, bo powiedzia bardzo szybko: Moesz mnie uwaa za zodzieja, ale morderc ani rabusiem nigdy nie byem i nie bd. Ruszaj si, bo ci zdejm skr z plecw, a przy okazji mnie. Nie rozumiem. Pniej wytumacz. Syszysz? Gdzie z tyu, za nimi trzasny krtko dwa strzay. Karol przesta si opiera. Ruszyli przez rozwaliska bud i szaasw, a wreszcie poprzez walcy si pot dotarli na wzgldnie rwny placyk. Do pnia starego klonu, ktry jakim cudem unikn zagady, stay przywizane dwa konie. Na siodo! zakomenderowa Carty. Dokd? Jak najdalej std. Mylisz, e ci zbje zostawi ci w spokoju? Wrc do Heartw. Do Heartw? Ach... to ta rodzina... zamia si cicho. cigniesz na ich gowy powane niebezpieczestwo. Niech tylko tamci
146
dowiedz si, u kogo mieszkasz. Czowieku, przecie zabie jednego z tych bandziorw! Prawda przyzna smtnie Karol. Wcale si nie rusza. Tfu! Zostaem morderc? Nie kopocz si. Tamten nie by wart nawet kuli winc hestera, raczej zasugiwa na stryczek. Wsiadaj! Ruszyli z miejsca stpa, ale kiedy rozstpiy si resztki zabudowa, przynaglili konie do galopu. Ksiyc ju si skry, a jego blask zosta zastpiony bladym witem nadcigajcego dnia. W tej szaroci dwu jedcw mino ostatni, granic Custer City. Wielka przestrze rozwara przed nimi swe ramiona.
147
IX
Samotny
Ani si spostrzeg, jak pojaniao, jak zapaliy si i zgasy zorze. Ockn si z zadumy ujrzawszy rbek sonecznej tarczy nad horyzontem. Jego towarzysz, a zarazem przewodnik, zatrzyma konia. Jestemy prawie u celu. Gdzie? zagadn Karol nieco podejrzliwie, jako e okolica wygldaa na bezludn, a o Cartym mia ju dawniej wyrobion opini. Zaraz zobaczysz. Jeszcze kapink pojedziemy, ale bez popiechu, bo tamci, gdyby nawet dosiedli wciekej krowy, ju nas nie zapi. Karol umiechn si, po raz pierwszy od wielu godzin, ale nie zapyta, czemu to wcieka krowa ma by szybsza od konia. Widzisz mwi dalej Carty ja od pocztku dobrze wiedziaem, e dojdzie do awantury. Jakiej awantury? Mwi o Dugowosym. Byem akurat w saloonie, gdy wycign piekielnie wypchany woreczek peen nuggetw. Niech to diabli! krzykn. Jak mogem zapomnie? Teraz ju na pewno maj w swoich apach to, na co polowali. Okropno! Karol nieznacznym ruchem doni sprawdzi zawarto kieszeni swej kurty, ale nic nie odpowiedzia.
148
Okropno powtrzy Carty. Nigdy sobie tego nie daruj. Musiaem wwczas zgupie. eby wiedzia, jakie kaway zota byy w tym woreczku! Co mu si stao, Dugowosemu, e tak si chwali? Chyba straci rozum. On, taki rozsdny chop. Wyszli za nim z saloonu. Widziaem dokadnie. Jeden by rudy. I kumple go tak przezywali, o innych trudno co powiedzie, tyle e gby mieli zakazane i spojrzenia zbjw. Nie lubi z takimi si za dawa. Wol uczciwych ludzi. Karol umiechn si po raz drugi na takie stwierdzenie, ale umiech zgas szybko. Przypomnia sobie Tessa spoczywajcego nieruchomo w blasku ksiyca. Wzdrygn si, C za koszmarn noc przey! Wracajmy powiedzia. Ta sprawa nie moe si tak zakoczy. Oszalae? Mam si kry jak tchrz? I zbrodniarzy pozostawi bez kary? Greenhorn! wykrzykn Carty. Prawdziwy greenhorn! Jeli wrcisz, zdmuchn ci przy pierwszym spotkaniu. Nawet okiem nie zdysz mrugn. Bo ich nie poznasz, a oni przyjrzeli si tobie dokadnie. Byo ciemno. Ale nie po tej stronie ulicy, po ktrej stae. Przecie ja ciebie dostrzegem i od razu pomylaem, e musz spaci dug. Jaki znowu dug? Nie pamitasz, jake gardowa w mojej sprawie? Flanaganowie chcieli mnie powiesi i gdyby nie ty i ci poczciwi Heartowie... Odstawiem ci do Laramie przyzna Karol ale nie mog zrozumie, skd si tu znalaze? Jako si wydostaem przyzna z ociganiem Carty. Jak?
149
Och, czy to teraz takie wane? Lepiej posuchaj o Dugowosym. Mw. Wic oni obstawili Tessa. To znaczy trzymali si go tak blisko, jak tylko byo moliwe. Oczywicie, e zamierzali ukra nuggety. Poczli przepija do Tessa, ale kto by go tam przepi! Widziaem, jak draby miay ju do, a Dugowosy wyglda nadal jak po szklance wody. Wreszcie zorientowa si chyba, o co im chodzi, i wyszed z saloonu. A tamci po paru minutach za nim. Odczekaem chwil i wyskoczyem na dwr. Noc jeszcze bya, ale ksiyc wieci. Nie wiedziaem, w ktr stron mogli si skierowa. I stabym tam pewnie do rana, gdyby nie woanie. Po gosie poznaem, e to odezwa si rudzielec. Krzycza: Hej, Dugowosy! Poczekaj! Ruszyem wic z miejsca, ale ostronie, eby mnie tamci nie spostrzegli. Bae si? Ich byo piciu. Razem z Dugowosym dalibymy rad, ale sam? Naleao dogoni Tessa. Ha, mdrze powiedziane. Jak miaem dogoni, jeli mnie od niego wanie przegradzaa ta pitka? Nie mogem ich min. Czemu nie obszede? Wanie tak zrobiem. Chyba pamitasz, jak wyglda droga? Musiaem zaj z boku i wlazem midzy diabelskie opotki, budy, doy pene mieci i zupenie straciem orientacj. Na dodatek widziaem. bardzo le. Musiaem pobdzi i dopiero huk strzau wskaza mi waciwy kierunek. Zaczem si przedziera poprzez jakie poty, szaasy, a na koniec znalazem si we wntrzu pustego .baraku, bez okien i drzwi. Cay ten czas syszaem, jak strzelano. Dostrzegem szpar w cianie i wwczas ujrzaem ciebie i Tessa. On lea na piachu. Wwczas wyamaem desk. Reszt ju znasz.
150
A konie? Kiedy przyprowadzie konie? Wcale ich nie przyprowadzaem. Zapomniaem powiedzie, e zanim wlazem do wntrza baraku, zauwayem dwa wierzchowce. Stay w blasku ksiyca na maym podwreczku. Zreszt sam widziae. Zaczem rozglda si za wacicielem, nawet zapytaem: Jest tam kto? Nikt nie odpowiedzia. Od razu pomylaem, e te konie pasuj jak ula dla mnie i dla. Dugowosego, gdy trzeba bdzie ucieka. A wic to nie s twoje zwierzta? O rety! Czy ty oguch? Ukrade zwierzta, a ja staem si twoim wsplnikiem. Piknie! Kto mwi o kradziey? Konie mona zwrci Pewnie, ale teraz... Teraz jestemy bezpieczni, a to najwaniejsze. Wolaby nie mie konia, tylko troch oowiu w piersiach? Ja... nie! Trzeba je zwrci. Dobrze, dobrze. Jak przyjdzie odpowiednia pora, zrobi to. Dzikuj ci. Mylaem o tobie bardzo le, tam na Zych Ziemiach. Dlaczego? Co za pytanie? Bye zodziejem, a w tych stronach kradzie konia zalicza si do najgorszych przestpstw. Hm, moe i to prawda, ale przecie nie jestem morderc i nie mam nikogo na sumieniu. Powiedzia to jakim innym, nie pasujcym do zazwyczaj artobliwego tonu, gosem. I Karol uwierzy. Kiedy wracamy? Oni na pewno ju zdyli uciec z Custer.
151
Skd taka pewno? Przecie zabili czowieka i wiedz, czym to grozi. O naiwniaku! Wiesz, e nie ma szeryfa w Custer City, nie istnieje nawet aden komitet bezpieczestwa. Kto poprowadzi ledztwo? Gdzie s wiadkowie? Skd moesz wiedzie, czy na przykad nie ty zostaniesz oskarony o morderstwo, i to a dwu ludzi? Albo... ja? Karol raptownie zatrzyma konia. To prawda, jestem jedynym wiadkiem. Tym bardziej powinienem szybko wrci i powiedzie ludziom... Jakim ludziom? Przez cay tydzie w Custer nie ma nikogo poza twoimi Heartami i karczmarz Jednak nie mog zrezygnowa chociaby z prby ukarania zbrodniarzy. Ruszyli dalej. Nastaa chwila uderzeniami kopyt o kamienisty grunt. ciszy przerywanej tpymi
Wrcisz tam, skoro ci na tym tak zaley odezwa si wreszcie Carty. Tym bardziej e na tym pustkowiu nie mgby wyy. Mamy w jukach troch zapasw, nie na dugo jednak to wystarczy. Zawiod ci w miejsce, ktre odkryem kiedy. Posiedzisz tam dwa, trzy dni. Ja tymczasem pojad do Custer, rozejrz si, jak sprawy stoj, i przyjad tu. Zgadzasz si? Zgadzam si. Masz ze mn mnstwo kopotw. Ocalie mnie od postronka, to warte najwikszych kopotw. Powiadom Heartw, na pewno si niepokoj. Mieszkaj w grze potoku, w prawdziwym domu. Syszaem. Wpadn tam. No, jestemy prawie u celu, spjrz! Posuwali si szerok dolin, teraz linia wysoczyzn zbiega si, zamykajc pole widzenia.
152
Mamy si drapa pod gr? zaniepokoi si Karol. Nie martw si. Tam jest przejcie. Ale to przejcie stao si widoczne dopiero na kilka jardw od skalnej zapory. Dwa acuchy wzniesie zachodziy tu na siebie, pozostawiajc jednak do szerok ciek. T ciek dotarli do nastpnej doliny, znacznie mniejszej od poprzedniej, jake innej! Dotd jechali po ziemi jaowej, na ktrej nic nie roso, spalonej socem, wymytej wiosennymi ulewami, ponurej w swym jednostajnym, pospnym kolorycie, Tu Karol ujrza ziele. Szeleciy trawy pod nogami wierzchowcw, a wzrok z przyjemnoci spoczywa na porosych wierkowym lasem agodnych wzniesieniach zamykajcych t oaz. Ale najbardziej radowaa oczy migotliwa tafla okrgego jeziorka, ktrego brzegi porastao sitowie. Wydeptane cieki zbiegay z gr ku wodzie wiadectwo obecnoci licznych czworonogw. No, i co ty na to? Carty zeskoczy z konia, trawa signa mu do pasa. Gdyby nie to, e co mnie ciga po wiecie powiedzia zbudowabym tu sobie chat. Piknie stwierdzi Karol. Ale co teraz poczniemy? Nie czujesz godu? Zobaczymy, co w jukach. Przynios chrustu. Odszed w kierunku lenych wzniesie, a Karol zaj si rewidowaniem skrzanych kieszeni siode. Stwierdzi, nie bez zdziwi enia, e juki zostay wypenione bardzo obficie: jedzeniem i amunicj. Prawdopodobnie na dalek drog. Carty wszystko przewidzia pomyla z podziwem i w tej samej chwili uwiadomi sobie: przecie to nie jego konie! To znaczy, staem si wsplnikiem zodzieja! Jacy dwaj nieznajomi wybierali si w podr, a my sprztnlimy im wierzchowce sprzed nosa!
153
Odwrci si, eby przywoa Carty'ego, wcieky, nie wiadomo na kogo bardziej, na siebie czy na swego wybawc. Ale Carty wanie wkracza w cie pierwszych drzew i po sekundzie znikn mu z oczu. Zrezygnowany uj za cugle oba zwierzta i poprowadzi je do jeziorka. Piy dugo, potrzsajc bami i pochrapujc, wreszcie odeszy pa si wrd traw. Teraz Karol pozdejmowa z nich uprz niezapomniany nawyk kowbojskiej pracy na farmie Bootha: ko w uprzy le odpoczywa! A podczas tej czynnoci nieco ochon z gniewu. Robienie awantury Carty'emu niczego przecie nie mogo naprawi. Wic kiedy tamten zjawi si z narczem suchych gazi, powtrzy tylko: Musimy jak najprdzej zwrci zwierzta... Oczywicie, ale chyba nie w tej chwili? Cisn drewno na ziemi, uklk i dugim myliwskim noem pocz cina traw, a pniej oczyci z resztek zieleni spore kolisko gruntu. Niby wilgotne zauway ale ostrono jeszcze nikomu nie zaszkodzia. Gdyby tak pomie poszed po trawach, byaby dobra piecze z nas obu i z koni. No, starczy. Naoy nieco drzewa na oczyszczon ziemi i podpali. Pilnuj ognia poleci. Sprawdz, jak nas zaopatrzono. rozemia si, ale Karol wcale mu nie zawtrowa. Hej! krzykn po chwili, grzebic w jukach. Czego tu nie ma? Mka, cukier, kasza, boczek wdzony. yjemy! Patrzcie pastwo! Nawet kawa! Poprzynosi puszki i woreczki w poblie ogniska Boczek na podpomykach i kawa oznajmi. Odpowiada ci takie niadanie? Nie usyszawszy odpowiedzi, zaj si rozrabianiem mki wod w byszczcym paskim, garnku. Karol, pogrony w ponurych rozwaaniach, ockn si dopiero wwczas, kiedy towarzysz wetkn mu w do gorcy podpomyk, a obok postawi kubek parujcego pynu.
154
Dalej, do roboty, bo stygnie! Uwinli si szybko z boczkiem, podpomykami i kaw. Carty gada, Karol cay czas milcza. Odezwa si dopiero wwczas, gdy naczynia zostay wymyte, a ogie zgaszony. Kiedy ruszamy? Dokd? zdziwi si Carty. Do Custer City. Ju ci mwiem, e pojad tylko ja. Przecie zgodzie si? Prawda, ale ta bezczynno bardzo mnie mczy. Przepij si albo pospaceruj po lasku. Moe spotkasz antylop. Tymczasem kapink odpoczn. To powiedziawszy owin si pledem i leg wrd traw. Karol najpierw powasa si tu i tam, wreszcie poszed za przykadem Carty'ego. Bezsenn noc odczuwa coraz dotkliwiej. Zasn natychmiast i spa mocno. Nie zbudzia go nawet soce, ktre penym blaskiem owietlio dolink. Dopiero Carty pocz go tarmosi za rami: Wstawaj! Usiad na p przytomny: Co si stao? Mino poudnie i czas mi w drog. Kiedy wrcisz? Cierpliwoci! W Custer musz wszystko dobrze wywszy. To potrwa chyba ze trzy dni. Zostawi ci ca ywno. Sied tutaj, to najlepsze schronienie. I pilnuj si. Nie wiem, czy po okolicy nie wcz si pumy i niedwiedzie. Masz bro, masz naboje, masz wody pod dostatkiem. Wiem. Sprawd, do kogo nale te konie.
155
Kto wie, moe do tych bandziorw? Chyba kpisz? oburzy si Karol. Dwa wierzchowce na piciu ludzi? A poza tym, gdyby do nich naleay, nie stayby po przeciwlegej stronie drogi. To jeszcze niczego nie dowodzi mrukn Carty zarzucajc zwierzciu derk, a pniej siodo na grzbiet. Wszystko musimy zwrci. Konie i zawarto jukw. Waciciele wybierali si wida w dalek drog, a my... Wezm to pod uwag. Czekaj i bd cierpliwy. Uderzy zwierz pitami i pocwaowa ku wyjciu z doliny. Pomacha jeszcze rk i znikn za wskim przejciem. Karol zosta sam. Nie zmartwi si tym. Carty ze swym brakiem poczucia uczciwoci chwilami bardzo go denerwowa, mimo e zdawa sobie spraw, ile mu zawdzicza. C za dziwny czowiek! Koniokrad ryzykujcy ycie dla ur atowania osoby, ktra przeszkodzia mu w kradziey! Uporzdkowa porozrzucane zapasy ywnoci, pochowa paczki z adunkami, obszed dokoa jeziorko, a nawet zwiedzi pogranicze lasku. Przyjrza si wydeptanym do wodopoju ciekom szukajc na nich odciskw ap drapienikw. Na tropach zna si niewiele, jednak potrafi odrni lad pumy od antylopy. Ale adna chyba puma nie wdrowaa ku wodzie. Z przezornoci zgromadzi jak najwicej drzewa, przenis je w miejsce bardziej oddalone od jeziorka uwaajc, e bliskie ssiedztwo wody moe na cign niepodanych nocnych goci. Dokonawszy tego wszystkiego i oczyciwszy z traw (za przykadem Carty'ego) plac pod ognisko nie bardzo wiedzia, co ma dalej robi. Przyzwyczajony do codziennej pracy kowbojskiej, a pniej do mozolnego przepukiwania zotodajnego piasku teraz nudzi si. Z nudw wydoby woreczek otrzymany od Clive Tessa. Rozwiza rzemyk i wysypa na koc ca zawarto. Wysypa i cicho gwizdn. To nie by piasek, lecz kawaki tego metalu. Tess musia natrafi na prawdziw y, na to, co powszechnie nazywano bonanz. Pewnie tak si tym przej, e zupenie straci gow i chwali si swym skarbem w grupie napotkanych rzezimieszkw. Na
156
wasn zgub. Biedny Tess! A wyglda na tak roztropnego czow ieka. I tyle okaza bezinteresownej yczliwoci. Zgarn rozsypane zoto, woy do woreczka, ktry umieci na samym spodzie skrzanej kieszeni, w jak wyposaone byo siodo. Teraz pocz si zastanawia, co powinien uczyni z takim skarbem. Odda? Ale komu? Nie, to nonsens. Tess przecie ofiarowa jemu ten woreczek. A wic... zuyje go, jak mona najmdrzej. Moe kupi ziemi gdzie w spokojniejszych stronach i zacznie hodowa bydo? Nie, dla celw hodowlanych naleao naby obszar wikszy ni starczyoby na zota. To moe farm roln? Ale nic nie zna si na rolnictwie. Machn rk i przesta si kopota nieodgadniona przyszoci. Urzdzi sobie kpiel w jeziorku, co bardzo poprawio mu samopoczucie. Prawie wesoy, zaj si rozpaleniem ogniska, a nastpnie smaeniem boczku i gotowaniem kawy. Pniej raz jeszcze obszed dolink, wymoci sobie wygodne posanie. Przespa ca noc i kawaek ranka, a gdy zbudzi si rany i wypoczty, nie czyni sobie wyrzutw z takiej nieostronoci. Powdrowa do skalnych wrt doliny, gdzie tkwi przez kilka godzin. Bezskutecznie. Carty nie przyby. No, ale przecie nie obiecywa szybkiego powrotu. Takie stwierdzenie oczywistej prawdy nie na dugo uspokoio Karola: Trudno si temu dziwi. Po raz pierwszy w yciu znalaz si w takiej sytuacji: na zupenym pustkowiu, w samotnoci i w przymusowej bezczynnoci, ktra ju po jednym dniu pocza mu ciy. Nie by traperem, nie mia nic z cech trapera przyzwyczajonego miesicami do obywania si be towarzystwa ludzi, by niecierpliwy i niedowiadczony. Jego niecierpliwo wzmaga jeszcze niepokj o Heartw, do ktrych szczerze si przywiza. Czy nie spotkaa ich jaka krzywda ze strony tych samych osobnikw, ktrzy napadli na Tessa? Mogli dowiedzie si, gdzie Karol mieszka, i tam go szuka. A Carty? Czy mona mu ufa? Czy czego nie pokrci? Czy dotar bezpiecznie do Custer City? Tyle pyta bez odpowiedzi! Karola wiele kosztowao wysiku dotrwanie do koca dnia trzeciego. Kiedy i wwczas Carty si nie zjawi
157
odczeka noc, a nazajutrz wczesnym witem opuci dolink i skierowa konia na znajomy (jak sdzi) szlak. Uzna, e doskonale pamita drog, wic niezbyt uwaa na jej zakrty i rozwidlenia. Min i drug jaow dolin, a odkrya si przed nim paszczyzna porosa ndzn traw i ciemnym sedem. Teraz ruszy galopem pewien, e kady skok konia przyblia go do Custer City. Poniewczasie, bo dopiero po dwu godzinach jazdy, przyszo mu do gowy zbada tropy, jakie odcisny ich konie, gdy uciekali z Custer. Co prawda dziao si to przed trzema dniami, ale przez ten czas nie pada deszcz i nie przytrafia si piaskowa burza. lady musiay by jeszcze widoczne. Zeskoczy z sioda, rozejrza si dokoa, ruszy prosto, pniej skrci w bok, obszed szerokim koem miejsce, w ktrym sta wierzchowiec. Nic, ani jednego ladu poza odciskami kopyt jego wasnego konia. Czyby kierowa si w z stron? Postanowi zawrci. Teraz posuwa si stpa, z oczami utkwionymi w ziemi, a do miejsca, w ktrym obok wieych tropw wasnego wierzchowca odnalaz inne, nieco zatarte, wanie te sprzed trzech dni. Odetchn z ulg. Stary, podwjny trop skrca i tego skrtu poprzednio nie zauway. Natychmiast naprawi bd. Ale po dalszej godzinie jazdy musia znowu si zatrzyma. Na kamienistym ugorze zatary si wszelkie lady. Prno ich szuka. Dowiadczony traper wrciby do miejsca, w ktrym trop si urywa, i od tego miejsca posuwa si zakrelajc coraz wiksze koa, a wreszcie natrafiby na dalszy odcinek przerwanego tropu. Ale Karol nie posiada dowiadczenia w takich sprawach. Postpi bardzo nierozsdnie, bo ruszy prosto przed siebie
158
uznawszy, e waciwy kierunek wyznacza mu linia kopulastych wzgrz. Przypomnia sobie, e wzdu takiej wanie linii jecha z Cartym, zanim trafili do zielonej dolinki. Wygldao na to, e si nie pomyli, bo po pgodzinnej jedzie odkry trop koski. Kt mg tdy wdrowa, jeli nie Carty? Puci si cwaem t wyran ciek, nie zwrciwszy uwagi na fakt, e odciski kopyt wyglday zbyt wieo. Ta szybka jazda zostaa wkrtce przerwana. Wrd kamienistych gruzw trop powtrnie si urwa. Znowu zeskoczy z konia i szuka pilnie dokoa, nie chcc popeni raz jeszcze tego samego bdu. Pogratulowa sobie cierpliwoci, gdy po kilkunastu minutach odnalaz zagubione lady. Ruszy nimi wawo, przekonany, ze po tak dugiej jedzie lada chwila ujrzy zabudowania Custer City. Nadaremnie. Jak daleko sign jego wzrok, nie dostrzeg najmniejszego nawet drzewka. Zdecydowa si da wytchn koniowi. Zeskoczy z sioda, ogldajc si za skrawkiem cienia. Nadaremnie. Dokoa przestrze skpana w socu, cho ponura. Linia pagrkw byszczaa czarno, a gleba miaa odcie rudobrzowy. Wyj fajk, zapali i pocz przechadza si to zerkajc na niebo bez jednej chmurki, to na ziemi bez jednej trawki. Nagle zatrzyma si, pochyli i uklk. Fajka wypada mu z ust. Karol zauway nie jeden, lecz dwa lady, dwie cieki wydeptane koskimi kopytami. Czyby do Carty'ego przyczy si jaki drugi jedziec? Ale odciski obu koni wyglday identycznie! Jednakowo wiee. Jakby sprzed kilku godzin. To nie mg by Carty. Poprowadzi kilka krokw wasnego wierzchowca, bo zrodzio si w nim podejrzenie, e oba tropy odcisny te same kopyta. To znaczy powiedzia do siebie e krc si w kko po wasnych ladach! Tego jeszcze brakowao! I znowu popeni bd. Zamiast sprbowa powrci do doliny, wskoczy na siodo i pogna na los szczcia. Gdy soce zaszo za gry, nadal znajdowa si wrd ponurego pustkowia. Zabdzi. Spdzi noc szczkajc zbami, mimo e otuli si derk. Ta czarna ziemia, rozgrzewajca si za dnia niby rozpalony piec, noc pozbawiona
159
wszelkiej rolinnoci i wilgoci styga bardzo szybko. Tote prawie wcale nie spa. Rankiem nie mia przy czym si rozgrza: ani kawaka drzewa na ognisko. Nakarmi zwierz kukurydz wyjt z jukw, a sam ledwo zdoa przekn kawaek suszonego misa. Po czym ruszy dalej, kierujc si pooeniem soca. Wiedzia, e Custer City ley na wschodzie, wic jecha prosto na zocisty krg dziennej gwiazdy, powoli wynurzajcy si zza poszarpanych krawdzi dalekich gr. Rozglda si bacznie za jakimkolwiek ladem, ktry by przypomina ksztatem podkowy, odcisk buta lub kolein wozu. Nic nie znalaz a do samego poudnia, gdy przerwa prawie na godzin sw podr, aby pooy si w cieniu padajcym od wyniosej skay. Cie nie przynis mu ochody. Od ska, od kamieni, od twardej jak klepisko stodoy ziemi bucha ar. aden podmuch wiatru nie agodzi duchoty. Gdy soce mino szczyt nieba, ruszy dalej. ar zagodnia, ale pragnienie wzroso. Czu sucho garda, bl spkanych warg, nieprzyjemne bicie serca. Zamarzy o zielonej dolince, ale gdzie jej teraz szuka?
160
To-imnia
Ko zatrzyma si raptownie. Klepanie po szyi i uderzanie pitami po bokach nie dao adnego wyniku. Karol mia wraenie, e syszy chrapliwy oddech zwierzcia. Ju od godziny wlekli si tylko truchtem, wreszcie siy wierzchowca wyczerpay si. Z jedcem nie dziao si lepiej. W gowie mu szumiao jak w ulu, w skroniach czu omot, oddycha z trudem. Aby uly zwierzciu, zgramoli si z sioda i poszed na uginajcych si nogach. Ko ruszy w lad za swym panem. Jak dugo to trwao? Godzin, dwie, trzy? Karol nigdy pniej nie potrafi tego obliczy. Zatacza si idc i prawie olep. Co pewien czas doznawa wzrokowych halucynacji. Widzia lnice strumienie, poyskujce rzeki, wodospady skpane w chmurze biaych pian. Przeciera powieki i widzenie niko ustpujc miejsca czarnym skaom i ciemnej ziemi. A nad tym cisza i morderczy skwar. Custer City, Heartowie, Derek Carty wszystko to wydawao si teraz nieprawdziwe jak przyjemny sen, po ktrym nastpio okropne przebudzenie. Drgn. Ko, ktry wlk si za nim, teraz parskn ostrzegawczo. Karol przystan i gdy zwierz zrwnao si z nim, wydoby jake wielkim wysikiem! winchester schowany w pochwie wiszcej przy siodle. Wwczas zachwia si i o mao nie run. Wspar si na lufie i to pozwolio zachowa rwnowag. Czu, e jeli padnie, nie starczy mu ju si, by si podwign. Wierzchowiec wyprzedzi go. Co za nieoczekiwany widok! Zwierz, jeszcze przed chwil ledwo wlokce nogi, obecnie pobiego niemal kusem. Karol spojrza za siebie przypuszczajc, e z tamtej strony
161
zblia si niebezpieczestwo. Ale droga nadal bya pusta. Wierzchowiec znika w obokach kurzu, dc... Woda pomyla nagle. Ko poczu wilgo! Przypieszy kroku, przynajmniej tak mu si zdawao. W rzeczywistoci szed jak pijany, zataczajc si i przystajc. Jeszcze skaa zagradzajca przejcie, jeszcze lejkowate zagbienie gruntu, ktre musia omin, i na koniec ujrza: zielony pas krzeww i drzew. Tam musiaa by woda! Dostrzeg wasnego konia roztrcajcego krzewy i znikajcego za ich zason. Wwczas, gdzie z boku, wyskoczy drugi ko. Karol nie by pewien, czy jest to zwierz z krwi i koci, czy te przywidzenie. Bo skd tu drugi ko? Ale nie zastanawia si duej, zmierzajc najkrtsz drog w kierunku zaroli. Wwczas usysza huk. Malutka chmurka kurzu uniosa si znad ziemi o krok od miejsca, w ktrym si znajdowa. Druga kula daa o sobie zna nie tylko kurzem, ale i gwizdem. Musiaa przelecie piekielnie blisko. Rzuci si w piach, tak bardzo przeraony, e na chwil zapomnia o drczcym go pragnieniu. Z rk na lufie winchestera rozglda si dokoa nikogo nie dostrzeg. Odczeka jeszcze chwil i pocz si czoga, wolno, wolniutko. Z ostronoci i z braku si. Kady ruch wymaga trudu, na jaki ledwie mg si zdoby, jednak granica zieleni stawaa si coraz blisza, a za t granic zbawcza woda, ktrej zapach ju czu i tskni za smakiem. Znowu usysza gwizd kuli. Rozpaszczy si w zaamaniu gruntu, prawie nieprzytomny ze zmczenia i z pragnienia. Wtedy ujrza tamtego. Napastnik wyszed z ukrycia, zza potnego gazu czarna sylwetka w olepiajcych promieniach soca. Karol zauway, e zmierza w kierunku wody dziwnie chwiejnym krokiem.
162
Jeli dojdzie pierwszy pomyla zabierze mi konia. A wwczas zgin albo z pragnienia, albo z godu. Przyoy do ramienia winchester i dwukrotnie pocign za cyngiel. Tamten pad natychmiast, ale nie wyglda na trafionego. Kto to jest, u licha? Chaotyczne myli przelatyway mu przez gow. Co teraz robi? Jak si zachowa? Znowu rozpocz czoganie. Wolno i niezdarnie. Cal po calu w kierunku zbawczych krzeww. Co kilkanacie krokw odpoczywa, ciko dyszc. Jzyk mia twardy jak koek, a w gardle ogie. Nie wytrzyma i podnis si. Schylony, stara si biec, nie bardzo to mu wyszo, ale czu ju wilgo bijc od zakrytej zarolami rzeczki. To mu dodao si. Na koniec nurkn w zarola i rwnoczenie straci rwnowag. Lec wrd trawy unis z wysikiem gow i ujrza migoczc powierzchni. Dotar do niej na czworakach, pad na brzegu i zanurzy gow w wodzie. C za ulga! Nie zwaajc na nic pi dugimi ykami, wreszcie cofn si i przewrci na wznak. Odpoczywa, ciko dyszc, obojtny na wszystko, spodziewajc si lada chwila napastnika. Napastnik nie ukaza si. Z kad sekund wracay mu siy, moty przestay wali w skroniach, oddech stawa si normalny. Zerwa si i skoczy w zielony pas. Rozchyli spltane gazie, bardzo ostronie i przez powsta szpar zerkn na brzow paszczyzn. Bya pusta. Czyby tamten odszed? A moe skorzysta z okazji i przedosta si do rzeki w innym miejscu? Spojrza raz jeszcze: w prawo, przed siebie, w lewo. Ciemny ksztat ostro rysowa si na ziemi. Poczu wyrzuty sumienia. Czyby go trafi? Jaki jest, taki jest, ale trzeba ratowa czowieka. Zostawi bez pomocy to byoby gorsze od morderstwa. Wyprostowa si i ju chcia ruszy w kierunku nieruchomego celu, gdy myl naga powstrzymaa go od tego kroku: A jeli on tylko udaje? Poka si i wtedy mnie sprztnie. Zapad z powrotem w zarola, popatrza w jedn, pniej w drug stron, zauway oba konie, jak pasy si wrd traw. Zauway rwnie, e obcy ko nie nosi sioda, tylko derk.
163
Czerwonoskry? przemkno mu przez gow. Musiaem by lepy ze zmczenia, jeli tego od razu nie dostrzegem! Indiaski wojownik, na pewno chytry jak oni wszyscy i bardziej niebezpieczny od biaego. Raz jeszcze wyjrza ostronie spoza zaroli. Mc si nie zmienio. Czerwonoskry nadal spoczywa na tym samym miejscu, nieruchomy jak kamie. Bardzo wolno i ostronie, z winchesterem gotowym do strzau i z oczami utkwionymi w lecego, wysun si na otwart przestrze. Wreszcie podpez tak blisko, e kocem wycignitej broni mg dotkn nieruchome ciao. Widzia krucze wosy zwizane w wielki wze na czubku gowy i szare piro we wpite. Udaje czy rzeczywicie zemdla? Instynktownie cofn si, przyciskajc kolb strzelby do biodra. Ej! zawoa. Wsta! Ani odpowiedzi, ani ruchu. Znowu si zbliy i uklk. Delikatnie wycign zza przepaski lecego n i toporek o dugiej, rzebionej rczce. Cisn to wszystko, jak mg najdalej. Nastpnie sign po flint o dugiej lufie i uczyni z ni podobnie. Przyjrza si dokadnie plecom i nogom Indianina, twarzy nie widzia, poniewa napastnik spoczywa piersiami na ziemi. Odzie mia pokryt kurzem, ale nigdzie nie wida byo najmniejszego ladu rany, najmniejszej plamki krwi. Wic nie trafiem go pomyla. To dobrze. Ale co mu jest? Zemdla? Karol nigdy nie czyta (bo caa jego traperska mdro wywodzia si z ksiek), eby Indianie mdleli. Bya to raczej cecha charakterystyczna dla bladych twarzy. Ostronie przewrci bezwadne ciao na wznak. Pochyli si nad ustami lecego i poczu saby, sabiutki oddech. Nie ulegao wtpliwoci, e czerwonoskry straci przytomno. Karol zerwa si z klczek i pobieg do rzeczki. Zdj kapelusz, zanurzy go w wodzie i pogna z powrotem bardzo szybko, poniewa cenny pyn ciurkiem wypywa na wszystkie strony, i zostao zaledwie tyle, by skropi twarz
164
zemdlonego. Znowu uda si po wod i tym razem przynis jej znacznie wicej. Indianin otworzy oczy, ale nadal spoczywa nieruchomo. Chod! rozkaza Karol. Chod powtrzy. Tam wskaza rk. Tam jest woda. Ani sowa odpowiedzi. Schyli si i chwyci lecego pod ramiona. Wstawaj, pomog ci! Poskutkowao, bo czerwonoskry dwign si ciko, ale i normalnie nie potrafi. Karol z niemaym trudem docign go do rzeczki, tam uoy na skraju brzegu i siad oblany dziesitym potem, przecie soce grzao niemiosiernie. Indianin przypad do wody i pi tak dugo, a Karol zaniepokoi si, e znowu zemdla. Na koniec gowa uniosa si znad wodnej tafli. Czowiek wyprostowa si i siad. Spojrza badawczo na swego wybawiciela, lecz milcza. Dlaczego do mnie strzelae? Milczenie. Rozumiesz, co do ciebie mwi? Skinienie gow. Odpowiedz! Czy jestem twoim jecem? Karol wzruszy ramionami. Nie po to ocaliem ci od mierci... Posuchaj! Niewiele mino soc, gdy burza piaskowa zatara wszystkie lady. Zbdziem. Gdy przeszy ciemnoci nocy, na nowo szukaem tropw, gardo moje byo suche, a wntrznoci puste. Szukaem tropw wiodcych do wodopojw i nie znalazem. Howgh! Przerwa i patrza bystro na Karola.
165
Mw dalej. Kto zliczy ziarnka piasku i odrni jedno od drugiego? Kryem tu i tam, a tropy, ktre spotykaem, byy tropami mego wasnego mustanga. Miaem wod w worku, ale musiaem napoi zwierz, a wreszcie dla mnie zostaa tylko jedna kropla. Wtedy ujrzaem, jak chudy kojot wlecze si przez piaski. Ruszyem za nim, a on nie ucieka, lecz posuwa si tak wolno, jak aden inny kojot. To by mj dobry duch! (Karol pomyla, e kojot, spragniony, po prostu opad z si.) Soce palio, a kark konia nie wieci ju wilgoci. Moja skra bya sucha jak ziemia tej krainy. Tak wdrowalimy: ja za kojotem, a mj mustang za mn. Wreszcie kojot zerwa si do biegu, ko min mnie, a moje nogi poderway si, bo chocia byem saby, poczuem, e tam wanie jest woda. I tak doszlimy: kojot, mustang i ja. Zwierzta skryy si za pasmem zieleni, ja nie zdyem. Z zaroli wyszed biay czowiek i strzeli do mnie. Rzuciem si na spalon ziemi i kula mnie mina. A tamten myla, e mnie trafi, bo mia si i krzycza, czego nie potrafiem zrozumie. Ile razy prbowaem podnie si, tyle razy wistay kule. Dlaczego? Przerwa i spojrza na swego suchacza, a nie otrzymawszy odpowiedzi mwi dalej: Jak dugo leaem w skwarze, nie pamitam. A wreszcie mustang wyszed z zaroli. Blada twarz podbiega i chwycia go za uzd. Miaem gardo wyschnite i wargi spalone, przecie zawoaem. Mustang wspi si, przednimi kopytami obali blad twarz i przybieg do mnie. Nie miaem siy wskoczy na jego grzbiet, tylko padem na brzuchem i tak przewieszonego ponis mnie. Blada twarz zdya jeszcze raz strzeli. Nie trafia. Powdrowaem szuka innego rda. Nie udao si. Musiaem wraca. A kiedy wrciem, ujrzaem ciebie. Pomylaem, e to jest ta sama blada twarz nie dopuszczajca mnie do rzeczki. Dlatego zaczem strzela, a pniej soce odebrao mi rozum. Teraz wiesz wszystko. Howgh! Chciae mnie zabi? zapyta Karol. Przebacz.
166
Ta rozmowa nie wypada tak gadko i zrozumiale, jak teraz, gdy ci j powtarzam, bo powtarzam tylko jej sens najbliszy prawdy opowiada po latach Karol Gordon. Indianin wada angielskim, ale niezbyt biegle. Uywa popularnego na Dalekim Zachodzie dialektu pogranicznikw: mieszaniny angielsko-indiaskich sw, ale jzyk pogranicznikw by wwczas dla mnie obcy. Gdy spostrzega, e czego nie rozumiem, pomaga sobie gestami. Dowiedziaem si wwczas, e mini znaczy w jzyku Dakotw: woda. To sowo stao si pocztkiem poznawania przeze mnie mowy tego plemienia. Mj nowy znajomy, ktry nazywa si To-imnia, pochodzi z plemienia Dakotw. Troch mnie to stropio. Byem wwczas rzetelnym greenhornem. Nie wiedziaem, e Dakota to wanie Sioux. Tylko e sowo Sioux, jak wiesz, jest nazw obraliw.35 Przytaknem. Pniej wypalilimy fajk pokoju. Nigdy przedtem nie uczestniczyem w takim obrzdzie, ale syszaem o nim i sporo czytaem. Wiedziaem, jak mam si zachowa, bardzo uwanie obserwowaem jednak czerwonoskrego. * Rozpalilicie ognisko? Nie, obrzd kalumetu zosta dokonany przy pomocy mojej zapaki. Mj nowy znajomy nie by zaskoczony. Bardzo zrcznie zapali fajk. Pniej nastpio wydmuchiwanie dymu w cztery strony wiata i przemwienie, ktrego nie potrafi powtrzy, tyle w nim zebrao si niezrozumiaych dla mnie sw. Wiesz przecie, jak bardzo obrazowe s indiaskie dialekty, niekiedy nie do przetumaczenia, nawet jeli si je waciwie pojo. Zrobiem wic wwczas dobr min do zej gry, twarz przyoblekem w umiech i kiedy poda mi fajk, uczyniem dokadnie to samo, co on przedtem. Wreszcie przemwiem, naladujc bohaterw rnych ksiek o Dzikim Zachodzie. Czeg to ja nie yczyem
35
Obraliwa nazwa Indian Dakota, nadana im przez miertelnych wrogw Odibwejw. pochodzi od znieksztaconego poczenia francuskich sw nadeweiseweg znaczcych mae we.
167
Indianinowi? Gdyby chocia setna cz tych ycze miaa si speni, To imnia natychmiast zostaby wadc Ameryki, a moe nawet caego wiata. Zdaje si, e troch przesoliem, bo kiedy siadem i zwrciem fajk, przyj j z powag, ale w jego oczach (bodajbym nie upolowa ani jednej wicej antylopy jeli si myl!) dojrzaem iskierki wesooci. Dopiero pniej rozpalilimy ognisko, by uwarzy nieco strawy. To-imnia na pytanie, czy by kiedy w Custer City, odpar przeczco, jednak znajomo szlaku wskazywaa na to, i nieraz musia przetrzsa okolic. I chyba nie jako myliwy. Wskaza Karolowi najkrtsz drog wiodc do osady, nawet kawaek go odprowadzi. Dalej ju Karol jecha samotnie. Do Custer City przyby wieczorem. Straci rachub czasu, ale cisza jaka go powitaa wrd pierwszych zabudowa, wiadczya o tym, e musia to by dzie powszedni. Nie sobota i nie niedziela. Przed domem Heartw zeskoczy z konia. Abel, mimo zmroku, dojrza jedca. Kto tam? zapyta wysuwajc gow za framug drzwi. I nie czekajc odpowiedzi wykrzykn: Karol! Znikn we wntrzu sionki, skd dobieg jego przytumiony gos: Karol przyjecha! Wybiegli wszyscy, nie wyczajc Jacka, ale natychmiast wrcili, bo Samuel uj za rk nieoczekiwanego gocia i prawie si zacign go do izby. Jeszcze nie jest tak bardzo ciemno wyjani zdumionemu Karolowi. Abel, zamknij drzwi na zasuw. Jessie, daj nam co przeksi. A ty siadaj. O co chodzi? Poczekaj. Powiedz Podejrzewalimy najgorsze. Nie wiecie o niczym? Wiemy, ale nie wszystko. By tu ten koniokrad, jake mu tam?
najpierw,
gdzie
si
podziewa?
168
Derek Carty! ucieszy si Karol. Nie zawid mnie. Wanie. Nie bardzo uwierzylimy w to, co opowiada. Abel nawet podejrzewa, e to on ciebie sprztn, a teraz przyszed z jakim nieczystym interesem. Jake tu wierzy koniokradowi? On mi ocali ycie stwierdzi powanie Karol z wdzicznoci. Sdz, e to prawda. Z jakiej wdzicznoci? e go wybroniem przed Flanaganami. Pniej wida uciek z Laramie i powiada, e zawdzicza mi wolno. Wam rwnie. Ufasz jego szczeroci? zdziwi si Samuel. Oczywicie. Ryzykowa wasn skr, chocia nic go do tego nie zmuszao. Hm, mymy nie mieli takiej pewnoci. Nawet nie bardzo chcielimy sucha, raczej zerkajc na konie, czy aby ich nie wyprowadza. On sam przyby na wierzchowcu jak si patrzy, a i uprz mia nielich! Skd j zdoby? Na pewno nie uczciwym sposobem. Ten ko jest skradziony przyzna Karol. Nie mwiem? wykrzykn Abel. Ale i mj ko jest skradziony. Osupieli na chwil. Jak to? wyjka Samuel. Wdae si z tym zodziejem? Posuchajcie spokojnie. Nie jestem zodziejem, ale nie miaem wyboru. Carty wam o tym nie wspomina? Ani swkiem nie pisn o pochodzeniu swego wierzchowca. Zastanawiaem si nawet, na czyich to koniach zdoalicie umkn, ale Carty tak krci, e nie otrzymaem adnej sensownej odpowiedzi. Na czyich koniach ucieklimy? powtrzy Karol.
169
Doprawdy nie wiem. On chyba rwnie. Ten czowiek doczeka si kiedy postronka zauway surowo Samuel. Ale ojcze! zaprotestowa Abel. eby nie skradzione konie, nie ogldalibymy wicej Karola. Wic jednak uwierzylicie Carty'emu? Tak, chocia nie w peni. Dlatego Abel towarzyszy Carty'emu w drodze do ciebie wyjani Samuel. Chcielibymy mie pewno. Abel mnie szuka! wykrzykn Karol. Narobiem wam tyle kopotu... ale czy mogem zostawi Dugowosego? Ani sowa, Karolu. Postpie tak, jak powinien postpi kady prawdziwy mczyzna, i nikt z nas nie ma ci nie do zarzucenia. Abla sam namwiem i moesz sobie wyobrazi, jak przestraszylimy si, gdy wrci bez ciebie. Ju przypuszczaem, e pade ofiar bandytw lub e ci napadli czerwonoskrzy. Niewiele do tego brakowao wyzna Karol i opowiedzia o swej przygodzie. Suchali nie przerywajc i dopiero gdy Karol doszed do momentu spotkania z Indianinem, Abel przerwa mu okrzykiem: A to gagan! I jak tu wierzy czerwonym skrom? Mylisz si. On po prostu dziaa w obronie swego ycia. Chyba kpisz? Nie przerywaj i posuchaj do koca. Przepraszam, ale ta historia... Ta historia wtrci si Karol miaa swoj przyczyn, a t przyczyn by jaki ajdak, ktry dzie przed moim pojawieniem si nie chcia dopuci Indianina do rzeczki, strzelajc za kadym razem, gdy tamten usiowa podej. Ot, taka zabawa bladej twarzy.
170
Czy to pewne? wyrazi wtpliwo Abel. Karol wzruszy ramionami. Jak mam ci przekona? Posuchaj... Raz jeszcze powtrzy wszystko, czego by wiadkiem i czego si dowiedzia od spotkanego wojownika. Uratowaem mu ycie i wcale tego nie auj. Za to on doprowadzi mnie bezpiecznie a prawie pod samo Custer City. No, to jestecie skwitowani zamia si Abel jednak odradzam ci odbywanie przejadek w takim towarzystwie, jeli nie pragniesz zajecha a do wiecznych ostpw. Dosy ju wtrci si pojednawczo Samuel. Przestacie si spiera. Mamy waniejsze sprawy do omwienia. Zamilkli, bo Samuel odezwa si bardzo ostro. Jeszcze nigdy Karol nie sysza, by przemawia takim tonem. Myl, Karolu powiedzia ju agodniej e zrobie gupstwo nie czekajc na powrt Carty'ego. Czekaem trzy dni, jak byo umwione... Carty spni si, ale nie bez przyczyny. Nastpnego dnia po tej nocy, podczas ktrej zabito Dugowosego, poczli si krci wok naszego domu jacy obcy. Pocztkowo nawet nie zwrciem na to uwagi. Abel, ktry rankiem polecia ci szuka w osadzie, wrci z wiadomoci, e w Custer szumi jak w ulu, e prawie wszyscy niedzielni gocie jeszcze pozostali, bo znaleziono dwa trupy. Przeraziem si: twoje zniknicie i ten wypadek! Za bardzo jedno do drugiego pasowao. Kazaem Ablowi zosta w domu i sam udaem si do Musgrave'a. Dopiero od niego dowiedziaem si, e zabito Dugowosego, a ten drugi to jaki obcy. Nieadnie tak mwi, ale przyznam: kamie spad mi z serca. Przerwa, eby westchn.
171
Biedny Tess. Zrobili mu pogrzeb, jak si patrzy. Musgrave opowiada, e tamtej nocy Tess mia przy sobie sporo nuggetw, a przy zwokach nie znaleziono ani jednego. Musieli go obrabowa. A ten drugi zabity? Ju mwiem. Nikt go nie zna. Pocztkowo sdzono, e ci dwaj si postrzelali, ale gdy obejrzano dokadnie drog, odkryto lady krwi daleko od obu zabitych, a poza tym mnstwo usek po nabojach. Musiaa odby si caa bitwa. I nie dwu, ale kilku ludzi brao w niej udzia. Pytaem Musgrave'a o ciebie. Powiada, e w takim toku trudno kogo zauway. A o koniach? Nic nie mwiono o zaginionych koniach? Nie syszaem. Nie obchodziy mnie wwczas adne konie, tylko twoja osoba, Karolu. Na szczcie nastpnego dnia przyjecha ten koniokrad z wieci o tobie. Ale to nie koniec. Abel mi donis o tych podejrzanych typach krccych si niedaleko naszych dziaek. Powiedziaem o tym Carty'emu. Zaniepokoi si. Ukry si w domu i przez okno pocz ich obserwowa, a potem przywoa mnie i powiedzia: To musz by ludzie z bandy, ktra zabia Tessa. Skd wiesz? Poznaj rudzielca. Ten facet z czerwon gow by w saloonie i wyszed z czwrk kamratw, jak tylko Tess si oddali. Jeste pewien? zapytaem. Dobrze mu si wwczas przyjrzaem. O, tamten... wskaza mi palcem. Ej! zawoaem w stron nieznajomych. Kogo szukacie? Jeden z nich zbliy si. Rzeczywicie mia rud gow. Pomylaem wwczas, e pjdziemy do Musgrave'a, zbierzemy kilku ludzi i zatrzymamy podejrzanych. Ten rudy zbliy si prawie do drzwi i powiedzia:
172
Szukamy pewnego modego czowieka. Mwiono, e u was mieszka. O co chodzi? zagadnem. Mamy do niego interes. Widzicie przecie, e tu nikogo wicej nie ma. A moe chodzi wam o mego syna? Wanie Abel si zblia. Ale tamten spojrza na niego i pokrci przeczco gow. Wwczas nasz koniokrad zadziwi mnie. Wyszed z chaty i zapyta: Szukacie Kestera? Tamten wzruszy ramionami: Nie wiem, jak si nazywa. Moe i tak. To musicie za nim goni do Hill City albo do Deadwood. Pojecha szuka szczcia w innych stronach. Taak? odpar rudy. Wida byo, e nie bardzo wierzy. Zerkn jeszcze do wntrza izby i odszed. Ani chybi szukaj Karola powiedzia Carty. Lemy do Musgrave'a zaproponowaem zbierzemy ludzi i zatrzymamy mordercw. Ale Carty si sprzeciwi. Pocz mi klarowa, e nie mamy adnego dowodu, e tamci na pewno si wykrc od wszystkiego i e chocia widzia rudego w saloonie, to jeszcze nie starcza, eby go postawi przed sdem. Zgniewao mnie takie rozumowanie. Co to za bajka z tym Kesterem i po co?
173
Musiaem to powiedzie, baem si, e im odpowiecie, e tu nikt wicej nie mieszka, a jestem przekonany, e oni nie przyszli na lepo. Zaprzeczenie tylko utwierdzioby ich w podejrzeniu. Przyznaem racj Carty'emu. On ma gow na karku stwierdzi Karol i chyba susznie postpi. Czy mu uwierzyli, to inna sprawa. Moe mrukn niechtnie Samuel. Ale bdzie z tego kopot. Postaram si, eby nie byo. Po prostu odjad zadeklarowa Karol. Co ty? wyrwa si Abel. Jest nas tu trzech tgich chopw i damy sobie rad. Moe jeszcze wrci Carty? Bdzie czterech. A gdzie on? Jeszcze raz pojecha ciebie szuka odpar Samuel. Szkoda, e nie uczyni tego wczeniej. Gdyby tak uczyni, ruszyliby za nim trop w trop. Musielimy odczeka, a si oddal. Tak oto przedstawia si caa sprawa. Nie moesz wic mie alu do Carty'ego stwierdzi Samuel. Ju nie mam westchn Karol. Jednak bdziemy musieli rozsta si. Nie tylko dla mojego, ale i dla waszego bezpieczestwa. Abel, ojcze! wtrcia si niespodziewanie Jessie. Jeli go pucicie samego, oni go zabij. Prosz si o mnie nie kopota. Nie pojad ani do Hill, ani do Deadwood City. Wracam do Laramie i dalej na poudnie. Nawet im do gowy nie przyjdzie szuka mnie w tamtych stronach. Tylko nie sdcie, e si ich boj doda niespodziewanie, zaniepokojony w swej dumie, e mogliby przypuci co takiego. Samuel pooy mu rk na ramieniu:
174
Bodaj by moja do uscha, jeli cho przez sekund tak mylaem... Tu Abel skwapliwie przytakn i doda: Po tym, co zrobi dla Dugowosego i dla tamtej czerwonej skry, nikt nie ma prawa nawet podejrzewa. Zreszt, po co o tym rozprawia. Jeli zechcesz, zostaniesz z nami, jeli nie... Karol przeczco pokrci gow. Nie mog. Gdyby tu byli sami tylko mczyni... ale w takiej sytuacji? Odjedasz w chwili, w ktrej nasze dziaki daj coraz wicej zota? Karol parskn miechem. Spojrzeli na ze zdziwieniem. Nie, nie! Jeszcze nie zwariowaem uspokoi ich. Po prostu zapomniaem. Gdzie moje siodo? Abel wskaza uprz zoon w rogu izby. Przymknijcie drzwi. Kiedy Abel wykona polecenie, Karol wydoby z jukw woreczek uszyty z kolej skrki. Pooy go na stole i rozwiza. Z wntrza wysypao si kilka kawakw tego metalu. Co to? zapyta Samuel Heart. Tess ofiarowa mi to przed mierci. Na przechowanie? Powiedzia, ebym zabra. Zoto szepn w osupieniu Abel. Same due sztuki...
175
Teraz widzicie, e nie odjad z pustymi rkami. Jestem zabezpieczony, i to wcale niele, na dugi czas. Dalsze przebywanie w Custer byoby tylko kuszeniem losu. Milczeli, gdy Karol z powrotem zawizywa woreczek. Jeli do tego dooymy jeszcze to, co tu zebra odezwa si Samuel starczy ci na spory kawaek ziemi. Bdziesz mg zosta rolnikiem. Lepszy to zawd ni by poszukiwaczem zota. Teraz widz, i nie ma sensu, aby tu pozostawa duej. ycz ci powodzenia, Karolu. Dzikuj. Zatrzymajcie mj udzia dla siebie, mnie wystarczy to, co dostaem od Tessa. Jednak wolabym nie mie tego skarbu, a nadal oglda Dugowosego... Wszyscy wolelibymy, ale stao si i ju si nie odstanie. Schowaj dobrze swoje zoto i pilnuj je w drodze. Ta droga wanie nieco mnie martwi. Pewnie, e nie jest atwa, ale skoro Carty j przeby, przebd i ja. Carty to wielki spryciarz, a ty... wybacz ale sdz, e nie masz wielkiego dowiadczenia. Prawda. Jednak musz jecha do Laramie. Podprowadz ci kawaek zaproponowa Abel. Nie! Moesz by potrzebny tutaj. Lepiej poradcie mi, co mam pocz z koniem? No, z tym koniem, na ktrym przyjechaem wyjani widzc zdziwione miny. Przecie to kradziony wierzchowiec. Jeli go u was zostawi, a waciciel odnajdzie si, jak mu wytumaczycie, skd si tu przyplta? Och, to gupstwo odpowiedzia Abel. Kady ko moe si urwa z linki i powdrowa, dokd chce. Ale tam byy a dwa konie.
176
I drugi mg si zerwa odpar spokojnie Abel. I zje zapasy ywnoci znajdujce si w jukach? krzykn Karol. Przecie ja nawet poowy ich nie zostawiem. Racja! Do licha zaniepokoi si Samuel. To bdzie trudniej wyjani. Bardzo trudno zgodzi si Karol. Gdybymy chocia wiedzieli, do kogo te konie nale? Bo jeli do napastnikw? Wierzysz w to? To czemu wierzchowce stay po przeciwlegej stronie drogi? A poza tym: dwa konie na piciu ludzi? Sam przecie opowiadae... Opowiadaem i teraz mam wyrzuty sumienia, e skradem konia by moe najuczciwszemu w wiecie czowiekowi. Jeli on si tu zjawi, bdzie kopot. Jaka szkoda, e nie ma Carty'ego. Szkoda mrukn Samuel to spryciarz i na pewno pomgby nam wybrn z trudnoci. Licz na to, e waciciele zwierzt s rozsdnymi ludmi... ...i uwierz w kamstwo dokoczy Karol. Albo posdz nas o wspuczestnictwo w zbrodni wtrci Abel. Prawda stwierdzi melancholijnie Samuel. Co czyni? Niech Karol rusza do Laramie. Jak najszybciej. Odwrcili si i utkwili zdumiony wzrok w pani Jessie. Co si tak na mnie patrzycie, jakbycie ujrzeli ducha? Sucham was i sucham, i niczego mdrego nie potrafi si dosucha. Trzech chopw, a na nic nie mog si zdecydowa. Wida byo, e jest rozgniewana.
177
Pocztkowo sprzeciwiaam si jego wyjazdowi, ale teraz zmieniam zdanie. To najrozsdniejszy postpek. Jeli tu zostanie, jego ycie nie bdzie warte ani centa. Tamte draby na pewno nie day si zwie gadaninie Carty'ego o Hill i Deadwood. Zreszt, sprawdz i wrc tu. A wwczas.. Odwrcia si i wysza z izby. Spojrzeli po sobie. Abel zauway pgosem: Jessie pokazaa temperament! Dostao nam si stwierdzi Samuel. Dawno nie widziaem Jessie w takim usposobieniu. Ale ma ona swj rozum, o ma! Szkoda, e nie poradzia, co mamy pocz z tym przekltym koniem. Zapytam j. Jeli ojciec ma odwag... wtrci artobliwie Abel. Mam. Poklepa ich po plecach i wyszed. Wrci bardzo szybko razem z pani Jessie. No, Jessie. Wal! Kradziony ko nie moe tu pozosta. Jeli Karol nie chce go zabra... Nie chc by wsplnikiem koniokrada. ...to dzi w nocy Abel wyprowadzi zwierz i puci je luzem. Ja? Wanie ty. Najmniej ryzykujesz. Karol nie moe oddala si od domu a do swego odjazdu, czyli do witu. Wiem, e to niewesoa historia, ale inaczej by nie moe. To znaczy, e Karol ma wdrowa przez Ze Ziemie piechot?! krzykn Abel.
178
Nie wrzeszcz. Karol pojedzie na naszym koniu. Dobry to wierzchowiec i teraz nie jest nam potrzebny. Ale pniej moe by potrzebny wyrazi Karol wtpliwo. Nie mog przyj takiego daru. Wic pojedziesz na kradzionym. Jeszcze jedno sowo, a umywam rce od wszystkiego. Radcie sobie sami. To powiedziawszy wysza. Co jej si stao? mrukn Abel. Ja ci to wytumacz, synu: lka si o Jacka i o nas wszystkich po trochu. A ty zwrci si do Karola nie bd uparty. Piechot do Laramie nie dojdziesz, a wierzchowca nigdzie tu nie kupisz. Karol zastanowi si chwil: Zgoda odpar kupi od was. Heartowie wybuchnli gromkim miechem. Patrzcie, jaki z niego zrobi si milioner! zawoa Abel. Za Samuel doda szybko: adnych pienidzy od ciebie nie przyjmiemy i nie nalegaj, jeli pragniesz, abymy rozstali si w zgodzie. Jessie mdrze postanowia i trzymajmy si tego. Abel, jak tylko zrobi si ciemno, wyprowadzi koni a na drog do. Custer i tam go zostawi. Ty, Karolu, ruszysz o wicie w stron Laramie. Abel, id do Jessie i powiedz jej, jak zdecydowalimy. Kiedy syn odszed, doda: Kto wie, moe i my uciekniemy std przed zim? Dopiero teraz widz, e Czarne Gry to nie miejsce dla dzieci i kobiet. Odjechaem nastpnego dnia, jeszcze szarwk wspomina Karol Gordon. W niezbyt wesoym nastroju. Abel towarzyszy mi przez kilka pierwszych mil, ale gdy bysny ranne zorze, zatrzymaem konia. Wracaj, Ab powiedziaem. Bd si o ciebie niepokoi.
179
Padlimy sobie w ramiona, a Heart zrobi tak min, jakby za sekund mia si rozpaka. Potem rozjechalimy si w przeciwne strony. Jeszcze spojrzaem za siebie i wykonaem doni gest poegnalny, i jeszcze Abel przystan i pomacha kapeluszem. Puciem konia kusem, jadc wzdu gbokich kolein wyrytych koami dyliansu. Miaem trzyma si stale tego szlaku, bo tylko on mg mnie doprowadzi bezbdnie i najkrtsz tras do Laramie, a stamtd do Cheyenne. Byem smutny, chocia nie przygnbiony. W jukach sioda wiozem dar Clive Tessa. Mj skarb' gwarantowa mi cakowit niezaleno na dugi okres czasu, tam na Poudniu i Wschodzie. Dodam: miaem wwczas ju do przygd, pragnem odpocz. Tak wic, cho samotny i z dala od przyjaci, peen byem energii i chci pokonania zwycisko trudw powrotnej drogi. Chyba koo poudnia, gdy odpoczywaem w cieniu samotnej kpy kilku dbw, min mnie z oskotem k, dudnieniem kopyt i pokrzykiwaniem wonicy dylians gnajcy w stron Custer. Z okien pomachay ku mnie czyje donie, a siedzcy na dachu wehikuu czowiek krzykn co, co zapewne byo okrzykiem powitania i poegnania zarazem. Turkot przytumi i znieksztaci sowa. W normalnych warunkach poczekabym w Custer kilka dni na powrt dyliansu do Cheyenne i odby drog w sposb znacznie wygodniejszy. No c, warunki nie byy normalne... czeka nie mogem. Spotkanie z dyliansem uznaem za dobry omen i chocia krajobraz nie nastraja radonie poza kilku drzewami, w ktrych cieniu spoczywaem, rozcigaa si nieco falista, pozbawiona wszelkiej, rolinnoci paszczyzna rozemiaem si. Po raz pierwszy od kilku dni. Zerwaem kapelusz z gowy i pomachaem nim za oddalajcym si pojazdem. Gdy znikn w tumanie kurzu, odpoczywaem jeszcze z godzin. Byem obficie zaopatrzony w ywno, miaem skrzany wr peen wody, pen wody manierk, dobr bro i mnstwo naboi. Heartowie postarali si o wszystko i wtpi, czy w jakikolwiek sposb potrafibym si tym zacnym ludziom odwdziczy.
180
Gdy cie drzew nieco si wyduy, sprawdziem poprgi sioda, wskoczyem na koski grzbiet i ruszyem szlakiem kolein w kierunku Laramie. Tak jechaem jeszcze dwie mile, w ciszy i pustce. Pamitam dobrze zakrt, ktry zataczaa droga wok pionowej skay, lnicej w promieniach soca czarn, atramentow barw. Kiedy j objechaem, zdarem cugle koniowi tak gwatownie, a przysiad na zadzie. Naprzeciw mnie, prawie twarz w twarz, siedzia na nieruchomym mustangu, sam nieruchomy jak skaa, ktr minem przed chwil Indianin. Odruchowo wycignem bro z futerau, ale teraz myl, e przez ten krtki czas tamten zdyby naszpikowa mnie kulami. Nie uczyni tego. Podnis sw strzelb na wysoko ramienia i odezwa si spokojnym, rwnym gosem: Czekaem na mego biaego brata. To-imnia! krzyknem.
181
XI
Czterej jedcy
Czekae na mnie? zdziwi si Gordon. Widziaem mego brata, jak wyruszy] w drog przed witem razem z drugim biaym. i czuwaem, aby nie staa si mu krzywda. Dzikuj ci... Kiedy rozstalicie si, zmyliem blade twarze swoim tropem. Widziaem, jak twj towarzysz dotar do miasta, i wtedy zawrciem, eby ci spotka. Jeszcze raz dzikuj. Drog, jak wiesz, przebyem bezpiecznie. Na tych pustkowiach nie ma drapienych zwierzt, a ludzi widziaem tylko w dyliansie pdzcym do Custer. Mj brat nie wie, e wyruszyli za nim czterej jedcy. Mord widziaem w ich oczach, a zemst w sercu. Karol umiechn si syszc obrazowe okrelenie, ale nie przej si informacj. Indianin wida napotka przypadkow grup jakich podrnikw. Zapyta wic niefrasobliwym tonem: Nie mylisz si? W odpowiedzi usysza rzecz dla siebie zadziwiajc. Dla siebie, bo dowiadczony westman nie zostaby zaskoczony sowami czerwonoskrego. Okazao si, i To-imnia po rozstaniu si Karolem wcale nie pojecha w przeciwnym kierunku, lecz uda si trop w trop za swym
182
niedawnym zbawc. Czy bya to ch spacenia dugu wdzicznoci, czy te co podejrzewa Karol wykonanie jakiej tajemnej misji? Mogo by i jedno, i drugie rwnoczenie. W ssiedztwie Custer City Indianin przebywa cay dzie i ca noc. Obserwowa odjazd Karola i Abla, ale rwnie dostrzeg czterech zbrojnych mczyzn, ktrzy nieco pniej wyjechali z osady i pucili si tropem dwu pierwszych. To-imnia wymin czwrk w bezpiecznej odlegoci, potem zostawiwszy mustanga, wdrapa si na szczyt paskiego wzniesienia i obserwowa jadcych. Nie by wwczas jeszcze pewien, czy ledzona czwrka kogokolwiek ciga. Po jakim czasie spostrzeg, e w miejscach, w ktrych grunt staje si kamienisty, jeden lub dwu jedcw zeskakiwao z koni i bacznie szukao ladw. Gdy je odnajdywano, ruszali dalej. To-imnia pogna za Karolem i Ablem. Wcale nie po to, eby ich dogoni, lecz aby jak najszybciej oddali si od pocigu. Kiedy oceni, e oddali si dostatecznie, zatrzyma wierzchowca i troskliwie pozaciera wiee odciski kopyt. Nastpnie zawrci i pogna w bok, starajc si, by zwierz stpao po mikkim gruncie. Na koniec wjecha w oysko wyschego strumienia, wysane drobnymi kamykami. Korytem wyschej rzeczki wrci a do miejsca, w ktrym pozaciera lady. Wtedy raz jeszcze odby poprzedni drog. W ten sposb na mikkim gruncie powstay odciski jak gdyby dwu koni. Karol, suchajc tej opowieci, nie mg zrozumie, po co tyle kopotu przysporzy sobie czerwonoskry wojownik. Jeli tamta czwrka istotnie cigaa Karola i Abla, wystarczyo przecie zatrze lady. Korzystajc z przerwy w opowiadaniu wtrci swoj na ten temat uwag. Mj biay brat jedzi po preriach? Nie. Czy mustang moe unie si w powietrze jak ptak? Nie powtrzy Karol troch zdziwiony, a troch rozbawiony pytaniem.
183
Jeli wic nagle znikn lady kopyt, co pomyli ten, ktry szed ich tropem? Co pomyli? zawaha si. Ja pomylabym, e pozacierano lady. I co wwczas uczyniby mj brat? Zaczbym szuka dokoa, a wreszcie znalazbym przerwany trop. Kto jest cigany, nie ma tyle czasu, eby go starczyo na zatarcie ladw na duej przestrzeni. Z mego brata wyronie jeszcze dzielny i mdry wojownik. Ja nie chciaem, aby tamci szukali ladw wok miejsca, w ktrym je zatarem. Szybko by je odkryli na nowo. Dlatego zrobiem faszywy trop, ktry si urywa na kamieniach. Na pewno tam wanie szukali i nic nie odnaleli. Mj brat mg bezpiecznie dojecha do miejsca, gdzie go oczekiwaem. Rozumiem westchn Karol. Czy jednak jeste pewien, e oni jechali wanie za mn? A po c by ledzili wasz trop? Ja tych ludzi ju przedtem widziaem. Kr po tej ziemi ktr wy nazywacie Bad Lands, a my: Ponc Ziemi. I c tu robi? Napadaj na wracajcych z Czarnych Gr, aby im odebra zoto. Gdzie sypie si zoty py, tam kroczy duch mierci, dlatego my, chocia wiemy, gdzie ley ty metal, nie wydobywamy go i nie gromadzimy. Za zoto moglibycie kupi wiele cennych przedmiotw: bro, amunicj, noe, derki. Wolimy wymienia skry. Wojownik, gdy paci zotem, wzbudza wrd biaych podejrzenie. Udaj si jego tropem, a jeli znajd chocia okruch, cigaj na miejsce gromadami, rabuj wody i lasy, gry i doliny. Tak stao si z Czarnymi Grami, chocia to ziemia naszych
184
pradziadw, a Biay Ojciec z Waszyngtonu zawar z nami pokj na wieczne czasy, dopki pyn bd rzeki i rosn drzewa*36. Powiedzia to wszystko nie podnoszc gosu, ale jakim twardym tonem. Czy mwi prawd? Co do tego Karol nie mia adnych wtpliwoci, westchn wic tylko i wyzna szczerze: I ja tam byem, i ja szukaem zota, czemu wic strzeg mego ycia? Bo zamiast mnie zabi, uratowae. Wypalilimy fajk pokoju. I doda bez zwizku z poprzednim zdaniem: Czy mj brat bardzo si spieszy? Nie wrc ju do Czarnych Gr. Czy udajesz si do swego tipi? Tipi? powtrzy nie zrozumiawszy w pierwszym momencie, o co chodzi. Ach tipi! Nie mam tipi i nikt mnie nie oczekuje. Wic moesz zosta? A c bym tu robi i z czego y na tym pustkowiu? To-imnia pokae ci zielony kraj i zielone wzgrza, gdzie nie stana jeszcze noga bladej twarzy. Pene zwierzyny lasy, pene ryb strumienie, bobry buduj tam swe miasta. Jeli ci si to nie spodoba, odejdziesz, a ja towarzyszy ci bd a do kracw ziem Dakotw. Karola zadziwia, a rwnoczenie wzruszya taka propozycja. Nie wiem, musz si zastanowi... To-imnia skin gow: A teraz ruszajmy! Dokd?
36
W 1868 r. rzd Stanw Zjednoczonych zagwarantowa nienaruszalno indiaskich terenw od Gr Czarnych (Black Hills) na zachd do Gr Wielkiego Rogu (Big Horn).
185
Zobaczysz. Kto inny pewnie by si zawaha, ale nie Karol. Mia przed sob prawdziwego Indianina, jednego z tych, o ktrych czyta w ksikach i tak bardzo podziwia. Przez chwil poczu si Sokolim Okiem, biaym przyjacielem czerwonych, bohaterem powieci Coopera. Prowad odpar krtko. Indianin w miejscu zawrci mustanga i ruszy galopem, a Karol pody za nim, bez trudu dotrzymujc mu tempa. Opucili szlak dyliansu, przejechali pytkie zagbienie, prawdopodobnie pozostao po jednym z wiosennych sezonowych strumieni, pniej skrcili pod prostym ktem, a dotarli do skalnego rumowiska, ktre agodnie pio si ku niezbyt wysokiemu wzgrzu, przypominajcemu ksztatem olbrzymiego ptaka godzcego przestrze skalistym dziobem. U podna wysoczyzny To -imnia zatrzyma si. Niech mj brat idzie za mn i wemie konia za uzd. Zeskoczy na ziemi i ruszy pierwszy w takt kopyt uderzajcych z trzaskiem o skaliste podoe. Karol jedziec rwnin nigdy jeszcze tak bardzo nie namordowa si z wasnym wierzchowcem. Ko otrzymany od Heartw rwnie najpewniej cae swe ycie spdzi wrd paszczyzn Wschodu, dlatego teraz szarpa uzd i cofa si nie chcc wstpi na pochyo. Schwytany za wdzido tu przy pysku, tulc uszy i chrapic zdecydowa si wreszcie wej na piargi, ale nie zrezygnowa cakowicie z oporu, prbujc stan dba, podrzucajc gow i szczerzc zby. Na szczcie pochyo przesza wkrtce w rwny, skalny ganek. Po nim powdrowali dalej, a do miejsca, gdzie pknicie pionowej ciany utworzyo co w rodzaju obszernej groty. To -imnia wprowadzi tam swego mustanga i przywiza go link do wbitego w ziemi koka. Wida czstym musia by tu gociem. Karol wydoby podobny patyk z jukw sioda i kamieniem wbi go tak gboko, jak na to zezwolia twarda nawierzchnia. Kiedy ko zosta ju przywizany, Indianin powiedzia: Chod.
186
Po skalnym ganku szli a do miejsca, w ktrym pionow ska przedzielaa pochya rynna, prawdopodobnie wypukana erozj. To-imnia kroczy na ni pierwszy, odwrci si i skin rk. Karol ruszy za nim, spogldajc p0d nogi, bo gazy chwiay si niebezpiecznie. Indianin co pewien czas przystawa i oglda sie W kocu dotarli do celu. Rynna koczya sie gadk paszczyzn tak wyglda szczyt tego dziwnego wzniesienia. Mia ksztat idealnego koa o powierzchni tak sporej, e zmieci sie na nim mogo kilka nawet osb. To -imnia przyklk. Niech mj brat si pooy, eby go z dou nie ujrzao czyje oko . Speni polecenie dziwic si takiej ostronoci. Kt mg ich tu dostrzec? Indianin rwnie si pooy. A w sekund pniej podczoga ku samemu kracowi platformy. Gestem przywoa Karola. Ten przysun si do miejsca, skd platforma urywaa si pionow cian. ciana nie bya zbyt wysoka, jednak upadek std rwnaby si mierci. Karol mimo woli wzdrygn si. Spojrza przed siebie: ujrza doliny i gry, labirynt przej, skalistych waw i kanionw szarobrzowej barwy. Ani skrawka zieleni. Krajobraz rysowa si bardzo wyrazicie, bardzo kontrastowo w wietle koczcego si dnia. Straszna kraina szepn pgosem ani zwierzyny, ani ludzi. Zwierzyny tu nie ma odpowiedzia Indianin ale ludzi... niech mj brat spojrzy, tam... Karol wyty wzrok i ujrza! Z tej wysokoci i takiej odlegoci wygldali jak karzeki siedzce na malutkich konikach. Posuwali si wolno, skrcajc raz w prawo, raz w lewo, co pozornie wygldao na bezcelowe wasanie si. Kto to? Te same blade twarze, ktre opuciy Custer zaraz po odjedzie mego brata. Czego tu szukaj?
187
Ciebie. Popatrz, rozgldaj si za twoimi ladami, myl, e zbdzie. Mj brat nie mgby teraz ruszy w drog. Zanimby dotar do Laramie, znalazby si w niewoli. Howgh! Zatrzymali si zauway Karol zsiadaj z koni... Tak. Czy mj brat jest bogaty? Bogaty? Nigdy nie byem bogaty, ale teraz... Musz ci o wszystkim opowiedzie. Czy schodzimy? Nie teraz. Musimy zobaczy, co tamci zdecyduj. Niech mj brat otworzy przede mn swe serce. Karol zamierza w kilku zdaniach zamkn dzieje ostatnich dni, ale gdy opowiada, wizja przeszoci poniosa go i pocz zagbia si w szczegy. Spoczywali obok siebie, suchacz i opowiadajcy, obserwowali odleg grupk ludzi i koni. Nic si tam nie dziao, wic Karol mg, nie spieszc si, wtajemnicza towarzysza w dziwn i okrutn histori, w ktr zosta wpltany. Od czasu do czasu przerywa opowiadanie, odwraca gow i spoglda w twarz Indianina, niepewien, czy tamten wszystko dobrze zrozumia. Ale ta twarz, widziana z profilu, pozostawaa niezmiennie nieruchoma. To-imnia ani razu nie spojrza na Karola, wci obserwujc dalek przestrze, jakby nie sysza tego, co do niego mwiono. Dopiero kiedy opowiadajcy doszed do opisu mierci Clive Tessa, z ust wojownika wyrwao si krtkie: Uff! Czy by to okrzyk podziwu, nagany czy po_ chway? Karol nigdy si o tym nie dowiedzia. Kiedy skoczy sw relacj, usysza: Mj brat postpi jak dzielny wojownik ale brako mu dowiadczenia. Co chce pocz ze zotem, ktre otrzyma?
188
Sdz odpar Karol z wahaniem, bo nie bardzo by pewien swej decyzji e kupi kawaek ziemi i zostan rolnikiem. Daleko std. Myl, e starczy tego zota. Czy nie jest go duo? No, sporo... Masz zamiar szuka dalej? Nie. Nie bd szuka odpar krtko. Mdro przemawia ustami mego brata. Zoto jest kradzione, bo wydobyte z kradzionej ziemi. Ta ziemia i wszystko, co w niej spoczywa, naley do narodu Dakoto w. Howgh! C mg na to odpowiedzie? Niejeden w jego sytuacji sprbowaby chytroci, usiujc wmwi Indianinowi, e nic nie wiedzia o tym, kto jest posiadaczem Czarnych Gr. I oczywicie niczego by nie osign, co najwyej spotka si ze wzgard. Karol postpi inaczej. Nie dlatego, e nie zna wartoci zota, ktre z takim trudem wydobywa z ziemi i ktre otrzyma od Tessa. Przede wszystkim dlatego, i znowu przeywa (pod wpywem wasnego opowiadania) wypadki tragicznej nocy. By tak rozgoryczony i dotknity sowami swego towarzysza, i stao mu si nagle obojtne, czy dojedzie do Laramie z workiem penym zotych grudek, czy rwnie biedny, jak wwczas gdy wyruszy w drog do Czarnych Gr. Odpowiedzia wic szybko i bardziej gwatownie, ni chcia Moje zoto spoczywa w jukach sioda. Gdy zejdziemy, oddam je. Z trudem powstrzyma si, eby jeszcze nie doda: i niech to wszyscy diabli porw! Mj brat powinien zatrzyma to zoto. Dlaczego!? wykrzykn zapominajc o sytuacji, w jakiej si znajdowali. Z tej wysokoci kady dwik rozlega si ba rdzo daleko.
189
Dziwny z mego brata czowiek. Ofiarowuj mu bogactwo, po ktre przyby w te strony, a on zamiast si cieszy, pyta, czemu to robi? Inne blade twarze tak nie postpuj. Przecie nazwae mnie zodziejem! Uff! Sowa mego brata kol jak kaktus, ale uratowae mi ycie i zapomn o nich. Powiedziaem, e ta ziemia i wszystko, co w niej spoczywa, naley do Dakotw, ale ja jestem wojownikiem Dakotw i mam prawo da ci czstk tej ziemi. Nie odmawiaj. A co na to powiedz inni wojownicy twego narodu? Dostaniesz wampum, ktry bdzie ci chroni, jak dugo zechcesz przebywa w tych stronach. Karol niejeden raz czyta o wampumach, wiedzia, jak wielkie znaczenie ma taki przedmiot, wic ucieszy si bardzo. Wampum pas skry, niekiedy kolorowo malowany, niekiedy bogato zdobiony, zawsze peen tajemniczych dla biaych twarzy znakw wykonanych noem mg odczyta jedynie czowiek znajcy obrazkowe pismo czerwonoskrych. Wampum gwarantowa cakowite bezpieczestwo jego posiadaczowi. Dzikuj ci, To-imnia. powiedzia wzruszony. Ale.... co dalej mam robi? Zapyta tak, bowiem soce poczynao zachodzi i ju tylko poow swej tarczy ukazywao si zza dalekich szczytw. Doliny i zbocza ogarnia coraz gciejszy cie. Indianin nie odpowiedzia natychmiast. Spoglda w d bardzo uwanie i jak na cierpliwo Karola bardzo dugo. Wreszcie zauway: Odchodz. Przerwali poszukiwania? ucieszy si Karol. Mj brat si myli. Id do wody i przy niej pozostan przez noc. To nie jest daleko.
190
Woda? zdumia si biay. Tak, jest tu w okolicy, ale niewielu zna jej miejsce. Popatrz. Ujrza, jak czwrka ludzi, prowadzc konie za uzdy, posuwa si wzdu skalnej ciany, a pniej skrca i ginie za kolejn wysoczyzn. Tam znajduje si woda. U stp wzgrza, na ktrym rosn dby. Trzeba kopa,; ale nie gboko, trafi si na podziemne rdo. Skd oni o tym wiedz? Mwiem ju memu bratu, e tych ludzi niejeden raz tutaj widziaem. Karol chcia jeszcze zapyta, w jakim celu To-imnia odbywa wdrwki po niegocinnych Zych Ziemiach, ale ugryz si w por w jzyk. Taka ciekawo moga zosta opacznie zrozumiana. Zeszli z paskiego szczytu t sam skalist stron. Karol mia okazj stwierdzi, e schodzenie z gry wbrew pozorom jest czym znacznie trudniejszym od wchodzenia. Nogi si pod nim uginay, gdy wreszcie dotar do rwni skalistego ganku. Nadrabia min, ale czu si; nieludzko zmczony. Wzili konie za uzdy i sprowadzili je po wysypisku piargw. Ile wysiku kosztowao Karola zachowanie rwnowagi wasnej i konia, ktrego prowadzi! Odetchn, gdy dotarli do podna gry. Tu, w dole mrok zgstnia. Nierwna paszczyzna pena bya niepokojcych cieni, czarnych plam, za ktrych zason kry si mg napastnik. Jedziemy do wody powiedzia To-imnia. Wod znaleli w obszernym wgbieniu skalnym. Tak obszernym, e bez trudu zmieciy si w nim oba wierzchowce, a i dla jedcw pozostao jeszcze sporo miejsca. Wgbienie, powstae w wyniku dziwacznego pknicia skay, przypominao spor komnat, tyle e pozbawion sklepienia i o tak wskim wejciu, e broni wstpu mg zaledwie jeden czowiek. We wntrzu rozpadliny znajdowao si rdeko sennie ciurkajce wprost z kamiennej ciany. Niewiele dawao wody i byby
191
trud z napojeniem koni, gdyby nie ujcie w ksztacie duej miski, wydrone w ziemi. Tam gromadzi si zapas, widocznie jednak wsikajcy powoli w gleb, poniewa z miski nie wyciekaa na zewntrz ani jedna kropla. To wgbienie ja zrobiem stwierdzi To-imnia. Dawno? Wiele soc mino od tamtej pory. Jeeli znae to miejsce, czemu po raz drugi starae si dotrze do strumienia zamiast uda si tutaj? Uczyniem tak, ale przed ukrytym rdem obozowali biali ludzie. Nie byem pewien czy mnie dopuszcz do wody. Dlaczego? zdumia si Karol. Uwaasz, e wszystkie blade twarze to bandyci? Nie uwaam, ale tamci byli tymi samymi ludmi, ktrych mj brat widzia ze szczytu skay. To-imnia odszed w kt jaskini, schyli si i ze skalnego zakamarka wycign wizk drewna. Bywam tu czsto wyjani a noce s chodne. Uoy kilka patykw w may stosik. Karol wydoby zapaki. To dobra rzecz stwierdzi Indianin dopki deszcz nie zmoczy i dopki mona je naby u bladych twarzy. Niech mj brat schowa swe patyczki. Poka mu punk. Punk powtrzy wolno Karol. Ach tak, zapaka preriowa. Nigdy nie miaem jej w rku. Przypatrz si. Z zawinitka zwisajcego mu u szyi wydoby pask deseczk oraz koek wrzecionowatego ksztatu, z jednego koca mocno sp aszczony, z
192
drugiego zakoczony ostrym szpicem. W najgrubszym miejscu, w wywierconym otworze, zamocowany by poprzeczny patyk. Indianin pooy deseczk na ziemi, postawi koek ostrym kocem na desce, umieci kamie na spaszczonym kocu koka, przycisn go lew rk, praw chwyci za poprzeczny patyk i pocz obraca kokiem bardzo szybko, raz w prawo, raz w lewo. Karol przyglda si bacznie tej czynnoci. Bacznie i nieco sceptycznie. Ale sceptycyzm znik, gdy ujrza, jak w miejscu, w ktrym koek opiera si o desk, powstawa zacza czarna plamka zwglonego drewna. W sekund pniej ukazaa si czerwona iskierka. To -imnia przerwa na chwil wiercenie, sypn garci wysuszonego mchu, znowu pokrci. Buchn pomyk. Reszta bya ju tylko drobiazgiem. Od pomyka zajy si ciesze gazki, od cieszych grubsze, na koniec cay stos drzewa zapon, a wska chmurka dymu uniosa si ku niebu skalnym kominem. Wielokrotnie pniej Karol bywa wiadkiem takiego wanie sposobu rozpalania ognia. Niekiedy posugiwano si takim samym punkiem jak To-imnia, niekiedy wrzecionowaty koek opasywano rzemieniem, cignc za raz w jedn, raz w drug stron, a piersiami opierajc si na kamieniu przyciskajcym koek do deski. Sam parokrotnie uywa punku. Jeli jednak mia zapaki, rezygnowa z tego mudnego sposobu. Gdy ogie buchn, Karol wydoby garnczki i zaj si przyrzdzeniem posiku, co zostao przyjte milczc aprobat jego towarzysza. To-imnia siad przy ogniu skrzyowawszy nogi, ze strzelb spoczywajc tu obok. Tkwi nieruchomy, nie wiadomo: wpatrzony w ognisko czy nasuchujcy gosw dalekiej przestrzeni? W tej postawie przypomina bardziej posg ni ywego czowieka. Karol mia okazje przyjrze mu si uwanie. Przecie po raz pierwszy w swym yciu obcowa z Indianinem! Czerwonoskry wcale nie by czerwonoskrym. Skra jego miaa barw tylko nieco ciemniejsz ni bladych twarzy, tych z dalekich miast Wschodu. A od spalonej wichrami i socem twarzy trapera nie rnia si
193
nawet ciemniejszym odcieniem. Karol wiedzia o tym (z ksiek!), ale teraz mg sprawdzi swe wiadomoci. Przypomnia sobie opini wielu osb twierdzcych, e nazwa czerwonoskry nie wywodzi si od barwy ciaa Indian, lecz od czerwonej farby uywanej obok innych kolorw przez wojownikw indiaskich do malowania twarzy przed kad wojenn wypraw. Ten Indianin, gdyby go przebra w traperski strj i obci dugie wosy, nie rniby si od pierwszego lepszego owcy futerek. Koci policzkowe, tak charakterystyczne dla jego rasy, mia lekko wystajce, nos prosty i ksztatny. A wiek? Tego Karol nie potrafi odgadn. Przypuszcza jednak, i sdzc po powadze i dowiadczeniu swego towarzysza wyrs ju dawno z modzieczych lat. Odsonit pier zdobi naszyjnik z kw i pazurw szarego niedwiedzia dowd mstwa, poniewa zabicie grizzly wymagao nie lada zrcznoci i odwagi. Pod naszyjnikiem wisia na rzemieniu may woreczek, z ktrego wystawa cybuch fajki. Och, nie zwykej fajki, jakich nie brak w sklepach bladych twarzy. Przyjrza si jej dokadnie, gdy wydmuchiwa dym na cztery strony wiata, na znak przyjani i pokoju. Gwka tej fajki wyrzebiona bya w jakim dziwnym kamieniu barwy rowej, lnicym i gadkim jak lodo wa tafla37. Natomiast cybuch, bardzo dugi, powizany kolorowym wknem, wykonano z drzewa. Odzie nosi To-imnia nie pierwszej juz wieoci, ale ca i do czyst, jak na czowieka spdzajcego dnie wrd otwartej przestrzeni a noce na ziemi. Skadaa si ona ze skrzanej spowiaej kurtki i spodni z brzowej tkaniny, przepasanych rzemieniem, za ktrym tkwiy n i tomahawk. Na stopach mocno sfatygowane mokasyny, prawdopodobnie jak przypuszcza Karol wykonane z dwu kawakw skry bizoniej, rwnie trudnej do zdarcia, jak elazo. Od tej odziey, od caej osoby Indianina rozchodzi si ostry zapach dymu, ktrym przy wielu ogniskach nasikna. Gdy spoyli posiek nadal w milczeniu To-imnia powiedzia:
37
Jest to catlinit minera odkryty przez Jerzego Catlina w pierwszej poowie XIX wieku, suacy Indianom do wyrobu cybuchw fajkowych [JW48]
194
Niech mj brat si pooy, na pewno jest bardzo zmczony. Karol chcia zaprzeczy, ale poniewa istotnie ledwo trzyma si na nogach i nie potrafi tego ukry, nie zaprotestowa. Rozoy derk, gow opar na siodle, strzelb umieci pod rk. Obud mnie, gdy nadejdzie pora mrukn sennym gosem. Niech mj brat pi spokojnie. Miejsce jest bezpieczne.
195
XII
Dylians
Obudzi si tak wczenie, e w gbi skalnej rozpadliny panowa jeszcze pmrok. Lea z otwartymi oczami, starajc si dostrzec swego towarzysza. Nie zauway jednak nikogo. Wwczas siad tknity niepokojem. Kiedy koc zsun mu si z ramion, poczu, e jest bardzo zimno. Zerwa si, wybieg przed grot. Ale i tam nie byo nikogo. Wrci i dopiero wwczas spostrzeg, e w szarym popiele ogniska jeszcze arz si winiowe wgielki. To -imnia musia odej bardzo niedawno. Zdecydowa si przede wszystkim na ponowne rozpalenie ognia. Rozejrza si bezradnie w poszukiwaniu chociaby paru patykw. Zamarzy o kubku wrzcej kawy. Pocz szuka kamiennego schowka i bardzo si ucieszy, gdy go odnalaz. We wgbieniu spoczywao kilkanacie krtkich i grubych bierwion. Namozoli si, zanim zapony. Od razu poczu mie ciepo. Siad przy garnczku penym wody, zapali fajk i czeka, a pyn zacznie parowa. Gdzie si wybra To-imnia? Oba konie stay w gbi rozpadliny, ciche i nieruchome jak cienie. Wydoby z jukw puszk ze zmielon kaw, nabra pen gar i sypn do naczynia. Kiedy kawa si ju zagotowaa, odstawi garnczek i podnisszy gow, niespodziewanie ujrza po przeciwnej stronie ogniska To-imnia, siedzcego z podwinitymi nogami i nieruchomego jak posg. Wraenie byo tak zaskakujce, e Karol przez kilka sekund wpatrywa si w posta towarzysza jak w zjaw. Na koniec wyjka: Nie zauwayem...
196
Nic nie powinno zdradza wojownika, dopki on tego nie zechce zabrzmiaa filozoficzna odpowied. Karol sign po drugie naczynie, ula kawy i poda. Pili w milczeniu, dmuchajc na parujc ciecz. Widziaem ich odezwa si wreszcie Indianin. pi. Ich? Ach, chodzi o t czwrk. Myl, e jak si wypi, to sobie pjd. Chyba si dosy naszukali i wreszcie dadz mi spokj. Indianin nie odpowiedzia. Nie po raz pierwszy. To byo nieco denerwujce. Karol dobrze wiedzia, e czerwonoskrzy nie s skorzy do nadmiaru sw na co dzie, ale prawem kontrastu staj si niezwykl e gadatliwi podczas uroczystych narad starszyzny. Lecz co innego wiedzie, a co innego by wiadkiem tego zwyczaju. Na szczcie posiek dobieg koca i To-imnia przerwa milczenie: Niech mj brat pjdzie za mn. Dokd? Zobaczysz. Karol powstrzyma si przed wzruszeniem ramionami. Umy naczynia i chwyci za siodo. Konie zostan. We strzelb usysza gos Indianina. Speni polecenie i ruszy za swym przewodnikiem, peen ciekawoci, co nowego tym razem mu pokae. Jego cierpliwo na dug zostaa wystawiona prb. Ruszyli t sam, znan ju mu drog. Kamiennym gankiem dotarli do poprzecznego pasma piargw, a stamtd w gr, skaln rynn a na paski szczyt. Naladujc swego towarzysza, pooy si i pod-pez na sam krawd. Widzisz? Pytanie byo zbyteczne. Karol od razu dostrzeg tam w dole, w tym samym miejscu, co wczoraj, grupk krztajcych si ludzi.
197
Odjedaj pomyla ciekawe, dokd? Teraz ujrza konie wielkoci szaraczy. Jedcy wskoczyli na sioda i malutka kawalkada ruszya powoli. Wida j byo coraz lepiej, poniewa tarcza soneczna wychyna zza grskich acuchw i promienie jej nagle rozjaniy ciemnoci dolin. Gdzie ley Custer City? zapyta. Tam. Do Indianina wskazaa kierunek zgodny z drog, ktr wanie przebywali ludzie na koniach. Wracaj ucieszy si Karol. Nie mona wiedzie, jeli si nie widzi. Pojedziemy ich ladem. Kiedy zeszli ze szczytu, dotarli do swych wierzchowcw i osiodali je, To-imnia powiedzia tonem wyjanienia: Jeli wracaj do Custer, odprowadz mego brata do Laramie, a teraz nie rozmawiajmy. Niech mj brat jedzie trop w trop za moim mustangiem i czyni to samo, co ja bd czyni. Karol sdzi, e bd posuwa si po ladach tamtych dopty, dopki nie stwierdz, czy tropiona czwrka istotnie kieruje si do Custer City, czy te nadal zamierza kry po Zych Ziemiach. Omyli si. Co p mili, co mil musia zeskakiwa z sioda i gramoli si za przykadem To-imnia na szczyt mniejszego lub wikszego pagrka, podziwiajc swego przewodnika, ktry skaka jak kozica, a czsto zrzuca Karolowi dugi rzemie lassa, gdy skalna ciana stawaa si prawie niedostpna. Strzelba bya dodatkow zawad w tych wdrwkach. Ze szczytw paskich, kopulasto zaokrglonych lub zakoczonych postrzpionymi iglicami, spogldali w d i w dal. Ponura pustka rozcigaa si dokoa. Brak wszelkiej rolinnoci, a zwaszcza lasw, uatwia dostrzeenie jakiegokolwiek ruchomego punktu. Ale w rwnym stopniu i utrudniaa obserwacj i ograniczaa pole widzenia pltanina kanionw i
198
dolin. To-imnia potrafi jednak w nieomylny sposb odnale sylwetki ludzi i zwierzt. Bya to cigle ta sama grupa jedcw. Raz prawie tu, tu, kiedy indziej na kracach horyzontu. Jednostajny, wci ten sam widok znuy Karola. Zmczony cigym wchodzeniem i schodzeniem ze ska, wyrazi wtpliwo, czy tak dokadna obserwacja jest konieczna, lecz w odpowiedzi usysza: Gdy chce si dugo y, trzeba wiedzie, czyni wrogowie. Jeli mj brat jest zmczony, niech pilnuje koni. Po takiej uwadze Karol, dotknity w swej ambicji, owiadczy, e na krok nie odstpi swego brata. Poaowa wkrtce takiej obietnicy, bo mczca wdrwka przecigna si do pnych godzin popoudniowych, a trwaaby jeszcze i duej, gdyby obserwowani nie rozbili obozowiska. Obaj znajdowali si wtedy nad krawdzi szerokiego wwozu, skd wystrzeli ku niebu czarny oboczek dymu. Ognisko powiedzia Indianin. Tam jest duo drzew i wody. Oni zostan na noc, bo nie ma lepszego miejsca na nocleg. Gdy ciemnoci okryj ziemi, To-imnia odwiedzi obz bladych twarzy. To niebezpieczne, po co? Dowiem si, co zamierzaj. Jeli ci powiedz prawd... Powiedz, poniewa mnie nie ujrz. Strzeliem gupstwo pomyla Karol. Przecie to jasne, e on si tamtym nie pokae! A gono rzek: Pjd z tob. Mj biay brat jest bardzo dzielny, jednak lepiej, gdy zostanie przy koniach. eby podsucha, trzeba mie nie tylko dobre uszy, ale umie stpa jak puma. Kiedy nauczysz si tej sztuki. Mog ci schwyta. To-imnia niejeden raz wyrwa si z niewoli.
199
I c mona byo na to odpowiedzie? Przed samym zmierzchem powrcili do znanej ju groty rozpadliny, gdzie rozkulbaczono konie i rozpalono may ogieniek, a kiedy ciemno zgstniaa, Indianin wyruszy pieszo na nocn wdrwk. Karol czuwa przy ogniu pomny przestrogi e wielki pomie ciga nieproszonych goci e bardziej wieci ni grzeje, poniewa nie sposb usi przy nim blisko. Tak wic drzewne szczapki raczej arzyy si ni paliy, dajc w ten sposb mao blasku, a sporo ciepa. Po godzinie Karol wyszed spoza rozpadliny i z zadowoleniem stwierdzi, e na zewntrz nie wida ani jednej smugi wiata. Sta z oczami wlepionymi w ciemno, czujnie nasuchujc. Ze zdziwieniem zauway, i ciche za dnia Ze Ziemie, teraz pene byy tajemniczych dwikw. Czy to wiatr tak gra na skalnych wgbieniach, czy osuwajcy si piasek szeleci, czy niewidzialny zwierz potrci chwiejny gaz, ktry z guchym turkotem toczy si po twardym zboczu, by upa cicho na ziemi? Najprawdopodobniej rozgrzane we dnie gry stygy teraz gwatownie i nierwnomiernie, powodujc kruszenie si ska, ktre obsuway si po zboczach. Karol wrci do rozpadliny, owin si pledem i siad przy ognisku, plecami oparty o ska. Niech mj brat uwaa na mustanga. On wyczuje niebezpieczestwo. Jeli cicho parsknie, zaga ogie i trzymaj bro w rku tak brzmiay ostatnie sowa To-imnia. Zapamita je dobrze i teraz zerka co pewien czas w gb rozpadliny, gdzie przywizano zwierzta. Munstang sta nieco z boku, nieruchomy i cichy. Wierzchowiec Karola co pewien czas postukiwa kopytami i potrzsa gow, ale to nie by sygna mogcy zwiastowa niebezpieczestwo. A To-imnia? Na pewno da sobie rad. Tak rozmyla Karol nie potrafi jednak pokona niepokoju. I troch z tego wanie powodu, a troch dlatego, eby nie zasn, co pewien czas wysuwa si z groty -rozpadliny i nasuchiwa. Jednak wrd odgosw nocy nie znalaz adnego, ktry by
200
przypomina huk palnej broni, ludzkie woanie czy wrzaw po cigu. Z nudw pocz szuka swej gwiazdy-przewodniczki, wypatrzonej ongi przez pani Jessie. Odnalaz byszczcy punkcik wrd miliarda innych i ucieszy si, nie wiadomo waciwie dlaczego. Jeli ta gwiazda miaa pomylnie ksztatowa jego ycie to tym razem spenia swe posannictwo, oto bowiem z ciemnoci wyszed To-imnia. Karol odetchn z ulg. Mj brat moe jutro wraca do Laramie. Ta dobra wiadomo jako zbyt mao ucieszya zainteresowanego. Wic jednak odjedaj? Jeszcze nie teraz. Wysuchaem ich rozmowy tak gonej, e nie potrzebowaem podchodzi blisko. Oni wrzeszczeli. Wielki Duch odebra im rozum. Pili z butelki wod ognist i spierali si, kto jest winien, e zagubiono twoje tropy. Narobili haasu jak cae stado kojotw, a p niej powycigali noe. Mylaem, e si pozabijaj. Mogem wpa midzy nich, jak wpada orze midzy stado indykw, i przynie tu ich skalpy. Ale przecie tego nie uczynie? zaniepokoi si Karol. Nie. To s psy niegodne mego tomahawka. Wic wracaj do Custer? Nie. Jeszcze nie teraz. Wytumacz. Posuchaj! Blade twarze przestay ci ciga, ale nie udaj si do Custer. Obmyliy inny plan. Maj czeka przy drodze dyliansu. Na kogo? Niech mj biay brat si zastanowi. Dylians szepn Karol. To jasne... Blade twarze chc zrabowa zoto doda To-imnia.
201
Trzeba ostrzec. Gdybym zna lepiej te przeklte strony, ruszybym natychmiast do Custer. Mj brat jest bardzo dzielny, ale nie dojechaby do celu. Ty mi pomoesz! Mj brat pragnie, ebym przestrzeg blade twarze, ktre wywo zoty py zrabowany narodowi Dakotw? Pytanie zostao rzucone tak ostrym tonem, e Karol ze zdziwieniem spojrza w twarz Indianinowi. Ale rysy tej twarzy nadal nie zdradzay adnego uczucia. Mwiem, e za zotem kroczy mier. Jedne blade twarze zabijaj drugie blade twarze, a pniej same gin. Dlaczego mam pomaga jednym grabiecom naszej ziemi przeciw drugim? Odpowiedz! Karol zastanowi si. Jake tu przekona czowieka, ktry mia racj i rwnoczenie jej nie mia? Ktry nie mg wiedzie, e wikszo poszukiwaczy zota, jaka wyruszya do Czarnych Gr, to biedacy liczcy na popraw swej sytuacji yciowej. I pewnie by tego nie zrozumia - Tak gboka przepa dzielia rzeczywisto czerwonych od rzeczywistoci biaych. Nie tylko przemawiano do siebie innymi jzykami, ale i sposb mylenia by cakowicie rny! Dlatego wanie Karol zrezygnowa ze wszelkich tumacze i mimo woli postpi jak najlepiej. Pojad sam owiadczy prosz, wska mi kierunek, bo... i tak pojad! Chcia zakoczy indiaskim howgh, sowem oznaczajcym nieodwoalno decyzji, ale natychmiast uzna ten zwrot w swych ustach za co miesznego, wic go zaniecha. Poprowadz ci. Musimy omin tamtych i dlatego droga nie bdzie atwa.
202
Na tym stano. Przespali kilka brakujcych do witu godzin i jeszcze szarwk wyruszyli w stron Custer. Najpierw szerok i pospn dolin a do miejsca, gdzie krzyowaa si ona z inn, w ktrej odnaleli lady starych kolein. Wkrtce jednak zjechali z oznaczonego szlaku, istniao bowiem ryzyko spotkania na tej wanie trasie ludzi oczekujcych przybycia dyliansu. To-imnia powid Karola takimi bezdroami, tak gmatwanin kanionw, wzgrz i jarw, e jadc samotnie zagubiby si z kretesem. W samo poudnie urzdzili dwugodzinny postj, po czym zagbili si znowu w bezdroa Zych Ziem. Tego dnia nie dotarli jeszcze do Custer City i Karol pocz si obawia, e nie zd na czas. Z rozmowy podsuchanej przez To -imnia nie wynikao, na ktry dzie zaplanowano napad. Najprawdopodobniej sami napastnicy nie mogli oznaczy dokadnego terminu. Dylians kursowa nieregularnie. Karol widzia go, jak zda z Cheyenne do Custer, i wszystko teraz zaleao od tego, jak dugi wyznaczono tam postj. Po nocnym odpoczynku dopiero nazajutrz Indianin doprowadzi Karola do szlaku znaczonego koleinami. Minlimy ich powiedzia. Niech mj brat spieszy do Custer, niech oczy jego bd bystre, a rka pewna. Czy ci jeszcze zobacz? To-imnia wykona nieokrelony ruch doni. Spotkasz mnie. Kiedy? Gdy nadejdzie pora. Gdzie? W miejscu, w niebezpieczestwo. Howgh! ktrym memu bratu grozi bdzie
Zawrci mustanga i natychmiast poderwa zwierz do galopu. Stao si to tak szybko, e Karol nie zdy ani zada nastpnego pytania, ani zadziwi si otrzymanymi odpowiedziami. C one waciwie miay
203
oznacza? Gdyby nie powaga, z jak zostay wypowiedziane, mona by je przyj za art. Kiepski art, nic wicej! Uzna, e nie pora teraz na rozwizywanie zagadki. Uderzy konia pitami i ruszy ku Custer City zajmujc si rozwaaniem zupenie innego rodzaju. Czy dylians wyruszy w stron Laramie ju wczoraj i min ich, gdy zataczali daleki uk, czy te jeszcze nie opuci Custer? Najbliszy dzie, a moe ju tylko godziny wyjani wszystko. Byle jak najprdzej znale si w osadzie. Zmusi wierzchowca do szybkiego biegu, jednak nie tak szybkiego, jakby tego pragn. Jako dowiadczony jedziec wiedzia bowiem, e przy dugotrwaym galopie zwierz po kilku milach traci siy. Wic posuwa si ze redni szybkoci, opanowany dwoma sprzecznymi uczuciami: niecierpliwoci i rozsdkiem. A niespodziewanie usysza narastajcy haas. Jeszcze chwila i mg ju rozrni turkot k podskakujcych na wybojach, ttent kopyt, a nawet trzaskanie z bicza. Zatrzyma wierzchowca na rodku drogi i czeka. Teraz dostrzeg w dalekiej gbi szlaku pdzcy pojazd, za ktrym wznosia si szarota chmura kurzu. Zawoa raz i drugi. Bez widocznego skutku. Wwczas wycign winchester z futerau i trzykrotnie strzeli ku grze. Z chrzstem i zgrzytem hamulcw, przy pochrapywaniu koni, wehiku powolutku si zatrzyma. Wonica, rozparty na wysokim kole, trzymajcy oburcz zgitymi w okciach rkami bardzo dugie lejce, krzykn: Co tam?! Jego ssiad z koza skierowa na Karola wylot dugiej strzelby i rwnie krzykn: Czego chcesz?! W oknach wozu ukazay si gowy podrnych. Napad! woa Karol. Grozi wam napad! Co takiego? odezwaa si jedna z wychylonych gw. A moe ty sam napastnik?
204
I we wntrzu dyliansu rozleg si miech. Przestacie oburzy si Karol. ja wcale nie artuj. My rwnie odpowiedzia czyj gos. Suchajcie, tam przy drodze czeka czwrka uzbrojonych drabw. Maj zatrzyma dylians i obrabowa was. Skd wiesz o tym? zainteresowa si wonica. Podsuchaem ich skama zdajc sobie spraw z tego, i powoaniem si na sowa To-imnia nic by nie osign.
Zbli si! krzykn jeden z trjki tkwicej na dachu. Karol podjecha truchtem i zatrzyma konia dopiero na kilka krokw od drzwiczek i okien pojazdu. Wyglda na uczciwego czowieka zauway ten sam pasaer z dachu, ale jego ssiad natychmiast poda w wtpliwo to stwierdzenie. Wygld o niczym nie wiadczy. Niech nam wyjani, skd tu si znalaz? Drzwiczki otworzyy si i z wntrza budy wyjrza mczyzna, ktrego Karol rozpoznaby natychmiast, gdyby nie by tak wzburzony i
205
dotknity sowami pasaerw. Mczyzna zeskoczy ze stopnia wozu, klepn si po piersiach i gono zamia. Hej! zawoa w gb pojazdu. Ja go znam! Jeli tak wygldaj bandyci, bodaj-bym si zamieni w najgorszego konia. Derek Carty! zdumia si Karol. Cay i zdrowy! Cay i zdrowy, chopie! Co tu robisz? Mylaem, e ju dawno min Laramie. Karol zeskoczy z sioda. Przekonaj ich, e mwi prawd. Carty odwrci si do drzwi dyliansu. Panie i panowie owiadczy z komiczn powag. I wy, ktrzy siedzicie na dachu! Oto mj druh i przyjaciel od lat. Kowboj, poszukiwacz skarbw i poskromiciel grzechotnikw. Kade jego sowo jest warte funta zota. Uciszyo si, a pniej buchn chralny miech. Korzystajc z tego Karol powiedzia pgosem: Derek, przesta si wygupia. Dobrze, dobrze. Prosz o spokj! krzykn do rozbawionych towarzyszy podry. A teraz powtrz wszystko od pocztku, Karolu. I Karol powtrzy. A gdzie ci bandyci maj na nas czeka? zapyta wonica. Przy szlaku dyliansu. Pewnie, gdzie by indziej! Ale w ktrym miejscu? Nie znam tych stron dokadnie. To moe by mil std albo jeszcze dalej.
206
Albo sto mil ozwa si pasaer z dachu. Ten czowiek co krci. Mona mu wierzy jak mnie zaprotestowa energicznie Carty. Karol pomyla, e takie zapewnienie skompromitowaoby go w oczach podrnych, gdyby lepiej znali Carty'ego. Wida jednak nikt go dobrze nie zna, bo nawet niedowiarek z dachu odezwa si ju mniej zoliwym tonem: Przypumy. Co jednak powinnimy uczyni w takiej sytuacji? Moe zawrci? zaproponowa czyj gos z gbi puda. Zawrci? krzykn kto inny. Mnie si spieszy, mam dosy tych przekltych stron! Ale wieziemy kobiet... Pani usadzimy w rodku i nic si jej nie stanie. Zreszt... nie wierz w ten cay napad. Karol stercza nieruchomy obok swego konia i niecierpliwi si. Jeeli bdziecie nadal si spiera i traci czas zauway natajc gos napastnicy uderz na was o zmierzchu, widoczno bdzie znacznie gorsza i da im przewag. Prawda mrukn Carty. Kt to s ci ludzie? Przypuszczam, e ci sami, ktrzy napadli na Dugowosego. Jeste pewien? Nie mam pewnoci. Przecie nigdy nie ogldaem ich twarzy. Twierdzisz, e ich podsuchae, wic... Ale to dziao si w nocy przerwa mu Karol dostrzegaem tylko sylwetki.
207
To na czym opierasz swe podejrzenie? Na tym, e jechali za mn od samego Custer i szukali moich ladw tak dugo, a je skutecznie zatarem. Czy trzeba lepszego dowodu? Hm, moe i masz racj. Widz, e z ciebie nie tylko kowboj, ale i tropiciel. Czemu nie pojechae do Laramie? Przecie ju mwiem. cigali mnie i musiaem kluczy jak zajc. Samotnie? Pytanie zabrzmiao bardzo podejrzliwie, dlatego Karol nie odpowiedzia na nie, tylko wzruszy ramionami. Uspokj wreszcie swych towarzyszy, oni si kc, a w ten sposb nie dojdziemy do adnego rozsdnego koca. Istotnie, z wntrza dyliansowej budy dobiega gwar podnieconych gosw, a i na grze wszcz si spr midzy trzema pasaerami. Jedynymi, ktrzy zachowali spokj, by wonica i jego pomocnik. Jeden mi fajeczk, drugi zapali cygaro, najprawdopodobniej otrzymane od hojnego waciciela saloonu w Custer City. Panie i panowie! powtrzy sw tyrad Carty. Prosz o chwil ciszy! Usuchali go, a gdy gosy zamilky, doda: Proponuj, eby wszyscy wysiedli. To tylko strata czasu. Po co? Dla rozprostowania koci. Nie? Bdziemy gosowa, kto jest za powrotem do Custer, a kto za jazd do Laramie. Zgoda? Moemy gosowa w dyliansie zaproponowano z gbi budy, ale propozycja nie znalaza wida uznania wikszoci, bo poczto gramoli si poprzez wski otwr drzwiczek. Pierwszy oczom Karola ukaza
208
si pasaer tak chudy, e cho nie by wysoki, zdawa si przewysza wszystkich. Wysiad. Karol zauway, e niezbyt pewnie. Oto nasz wybawca! zawoa chudy pasaer gromko, gosem nieco ochrypym, po czym opar si o koo pojazdu i zapad w jak tp zadum. Nastpny pasaer okaza si przeciwiestwem poprzedniego: tgi i niski, prawie okrgy, z pucoowatym, umiechnitym obliczem, z podwinitymi rkawami kurty i nogawkami spodni. On rwnie zachowywa si jako dziwnie. Na pierwszy rzut oka zdradza skonno do runicia w piach drogi i pewnie by si tak stao, gdyby Karol nie podtrzyma go swym ramieniem. Dzikuj, zbawco. Karol pocign nosem i od razu odkry przyczyn chwiejnych krokw, nadmiernej wesooci i podniecenia w ktni. Byli pijani. Trzeci, ktry si wygramoli, rozwia ostatecznie wszelkie wtpliwoci: dwiga troskliwie w obu doniach wielk flasz. Pniej ukazali si inni, a kiedy wydawao si, e ju wszyscy wysiedli, Karol zajrza do wntrza pojazdu i zauway jeszcze jednego pasaera kobiet. Popieszy z pomoc, spodziewajc si wiotkiej postaci, przypominajcej sylwetk pani Jessie. Prosz pani powiedzia wycigajc rk w gb puda. Nie trzeba, modziecze. Dam sobie rad. Karol cofn si o krok. Kobieta istotnie wygldaa na tak, dla ktrej jakakolwiek pomoc jest zupenie zbyteczna. Kiedy wysza z wntrza i wyprostowaa si, przewyszaa Karola o p gowy, chocia nie nalea do niskich, a ponadto sprawiaa wraenie osoby nieprzecitnie silnej. W lewym rku niosa rednich rozmiarw walizk, za w prawym strzelb. Walizk zostawia na ziemi, bro przewiesia przez rami rozejrzaa si dokoa. Wida podja jak decyzj, bo schylia si po swj baga. Karol j uprzedzi.
209
Ponios pani powiedzia uprzejmie. Schwyci za rczk walizki i do, nie przygotowana na taki ciar, natychmiast mu zwisa. Co pani tam napakowaa? Chyba kamienie! Kamienie, kamienie, mody czowieku. Dzikuj za dobre chci, ponios sama. Wyrwaa mu z rki pakunek z tak swobod, jakby nie way wicej ni gar pierza, ruszya na skraj drogi i siada na wielkim gazie. Karol wytrzeszczy oczy. Co si tak gapisz? To Derek Carty wyrwa go z osupienia. Kto to jest? Albo ja wiem? Ona jedzie z Deadwood, podobno prowadzia tam knajpk. Wierz, bo wyglda na tak, ktra daje sobie rad z najtszym rozrabiak. Chod pocign go w stron grupy pasaerw. Poczekaj. Co jeszcze? Myl, e ci wszyscy ludzie powinni szybko wraca do Custer. Sam widzisz, jak s pijani. No to co z tego? To odpar Karol z trudem hamujc gniew i w takim stanie nie dadz rady nawet jednemu tchrzliwemu kojotowi, a nie czterem zabijakom! Nie kopocz si. Otrzewiej, zreszt... ty jeste trzewy, ja rwnie, poza tym wonica i jego pomocnik. A na dodatek ta atletka, o ktr pytae. Nie masz pojcia, jak ona strzela! Chod. Karol bardzo niechtnie da si zacign ku grupce rozgadanych podrnych. Umilkli na jego widok.
210
A pan co nam radzi? zagadn chudy pasaer. Wraca. No syszycie, moi panowie? Przed chwil twierdziem to samo. Kto si boi, niech wraca sprzeciwi si grubas. Piechot? oburzy si chudy. Oczywicie, e piechot. Kto nie chce jecha, powinien i. Rozemiano si, ale ju nie tak chralnie, jak poprzednio. Wida wtpliwoci poczy niektrych drczy. Dentelmeni! zawoa Carty. Bdziemy gosowa: kto za dalsz jazd, kto przeciw? Ja gosuj za jazd. A twj znajomek? zagadn grubas. Jad do Laramie stwierdzi Karol. Jak to? Nam radzisz wraca, a sam ruszasz w niebezpieczn drog? Tam, ktrdy ja przejd, dylians nie przejedzie. Hm mrukn kto niby i racja... Gosujemy przypomnia Carty. Kto za dalsz podr, niech podniesie rk. Uwaga, licz! Raz, dwa, trzy, cztery... To znaczy, e wracamy stwierdzi z zadowoleniem chudy pasaer. Dlaczego? No bo nas jest dziewiciu. A pani? zwrci uwag Carty. Prosz pani! zawoa. Za czym pani gosuje?
211
Za jazd. Jeli j przerwiecie, pjd piechot do Laramie. Czy wam nie wstyd? Patrzcie j mrukn chudy jaka odwana. A gono powiedzia: Jeszcze jest wonica i jego pomocnik. Chyba i oni maj prawo gosu? Oczywicie. Jednake z koza opowiedziano si za dalsz podr, co wprawio chudego z bardzo zy humor. Jeli tak zdecydowalicie, nie bd protestowa. Ale proponuj, aby nasz wybawca przesiad si z konia do dyliansu. A to po co? zapyta Karol. eby byo wicej obrocw. Niech pan nie krci! zagrzmia Carty. Po prostu nie ma pan zaufania do mego przyjaciela. Ot, w czym rzecz! Ale ja si nie zgadzam. W rodku jest ciasno jak w beczce ledzi, a wpakowanie tam jeszcze jednej osoby odbierze nam swobod ruchw. Wprost przeciwnie, ja przesid si na dach. Kto uwaa, e celnie strzela, prosz za mn. Rozejrza si dokoa, ale jako nikt si nie zgosi. Ja id na dach! krzykna pasaerka. To zbyt niebezpieczne sprzeciwi si chudy. Czy pani wie, na co si naraa? A poza tym... trzeba umie celnie strzela. Czy ja celnie strzelam?! Poczekajcie, co wam poka. Kto ma pdolarwk do stracenia? Podbiego kilku chtnych. Skoro a tylu amatorw, prosz rzuci w gr dwie monety. Jak dam znak. Wolno zdja z ramienia bro i opara jej kolb na kolanie.
212
Jak dolicz do trzech, rzucajcie. Wysoko w gr. Uwaga: raz, dwa, trzy! Srebrne blaszki migny ku niebu i zamigotay w blasku soca. Wszyscy zadarli gowy. Kobieta, nie odrywajc kolby od kolana dwukrotnie pocigna za cyngiel. Odgos obu strzaw zla si w jeden przecigy huk powtrzony echem. Krki zawiroway i spady. Wszyscy rzucili si ku nim. Tylko Karol ani drgn, a nawet przytrzyma Carty'ego. C za idiotyzm powiedzia pgosem w ten sposb zawiadamiamy tamtych, gdzie si znajdujemy. Carty chcia odezwa si, ale przerwa mu ryk radoci. Oba trafione, oba trafione! wrzeszczano i niewiele brakowao, aby mistrzyni porwano na ramiona i obniesiono triumfalnie wok dyliansu. Przeszkodzi temu Carty. Dosy! krzykn, a zwracajc si do pasaerki: Ma pani znakomite oko i jeli yczy sobie jecha na dachu, bardzo prosz. Stwierdzi to z tak pewnoci siebie, jakby by dowdc oddziau wojska. Ale najdziwniejsze byo to, e nikt nie zaprotestowa przeciw takiej uzurpacji wadzy. Prosz na gr komenderowa Carty Najpierw pani! Podszed do siedzcej, chwyci j za rk, pocign do pojazdu, skd przy pomocy jeszcze dwu par rk kobieta zostaa wcignita na dach. A teraz jeszcze dwie osoby. Dwu dobrych strzelcw. Szybciej, panowie, szkoda kadej minuty. Kiedy zaoga dachu zostaa uzupeniona, Carty zarzdzi: Robimy barykad z bagay! Na dachu spoczywao kilka wypchanych workw, przymocowanych sznurami. Zostay odwizane i umiejtnie rozoone po bokach.
213
Hej, dentelmeni! rykn z wysokoci Carty. Ruszamy! Gromadka posusznie podbiega chwiejnym drzwiczkom dyliansu. Wreszcie jako si upakowali. Wonico! zawoa niezmordowany koniokrad. Poczekajcie! ozwa si gos z dou. O co chodzi? Niech ten paski przyjaciel rusza pierwszy zaproponowa ktry z podrnych. A to dlaczego? eby mg nas w por uprzedzi o niebezpieczestwie. I zgin pierwszy podchwyci Carty. On dla nas ju dosy uczyni. Zrozumcie, e jeeli padnie pod nim ko, zatarasuje nam przejazd. Karolu, jed z tyu. Wonico! W drog! Jak mona najszybciej. Bat wisn bardziej dla efektu ni z potrzeby. Trzy pary koni ruszyy truchtem, a po chwili przeszy w posuwisty kus. Zabrzczay szyby w okienkach, zaomotay elazne obrcze k i pierwszy oboczek kurzu wzbi si ku niebu. Wio, malukie! ponagli wonica. Katy, Daisy, Emmie, Babbie... Nue! Karol rozemia si. Wida wszystkie konie z zaprzgu nosiy popularne kobiece imiona. krokiem ku
214
XIII
Wielkie Drzewo
Pocztkowo Karol jecha tu za dyliansem, lecz rycho chmura kurzu staa si tak gsta, e dosta ataku kaszlu, oczy poczy zawi i prawie zaniewidzia. Wstrzyma na chwil wierzchowca, a kiedy pojazd nieco si oddali, ruszy znowu w cwa, lecz nie rodkiem, a poboczem drogi. Dziki temu mg bez przeszkd obserwowa szlak cigncy si przed pojazdem. Jak dotd zupenie pusty, bo cichym trudno go byo nazwa. Turkot k, ttent kopyt usyszaby kady w promieniu mili. Kady, to znaczy najprawdopodobniej: czwrka napastnikw i moe... To -imnia, jeli nie odjecha zbyt daleko. Bo kt wicej na tym odludziu mg przebywa? Karol od czasu do czasu zerka w stron dachu pdzcego dyliansu, gdzie spoza prymitywnego szaca workw wystaway gowy obrocw. Carty pomacha rk i co tam woa Z gry, ale Karol usysza tylko pourywane strzpki sw. Podjecha bliej. I wtedy widok, jaki ujrza we wntrzu budy, mocno go zaniepokoi. Wygldao bowiem na to, e wszyscy pasaerowie spali. Jak mogli spa. podrzucam raz po raz na wszystkie strony, w oguszajcym omocie? zdumia si Karol, ale zaraz sobie uwiadomi e to wpyw trunku, ktrym raczyli si poprzednio, zneutralizowa wszelkie niewygody jazdy, a jej uczestnikw przemieni w nieczue kody.
215
Co nastpi, gdy dylians zostanie zatrzymany przez napastnikw? Czy ci picy ludzie potrafi si broni? Odpowied na te retoryczne pytania moga by tylko jedna: prdzej si dadz zarn jak kaczki, ni chwyc za bro. Broni si mogli tylko ci z dachu. Tam bowiem nie sposb byo zapa w drzemk. Kad a sekunda nieuwagi grozia runiciem pod koa. Widok tej pitki rozgldajcej si z wysokoci stanowi jedyn pociech dla strapionego Karola. Pocz si zastanawia, czy forma pomocy, jak wybra, bya waciwa. Moe naleao tylko dyskretnie i z ukrycia ledzi szykujcych si do napadu ludzi, a w momencie napadu zaskoczy ich? Ba, ale bez pomocy To-imnia Karol nie potrafiby takiego planu przeprowadzi. Poczu al do Indianina, a rwnoczenie stwierdzi, e dla tych nieznanych beztroskich podrnikw nie mg uczyni wicej ponad to, co ju uczyni. Pdzili dalej, a kada przebyta mila zbliaa ich do fortu Laramie, zmniejszajc grob napadu. Karol pocz si udzi, e prawdopodobnie co przeszkodzio napastnikom albo po prostu rozmylili si. Sam sieb ie przekonywa, jakim ryzykiem dla czterech zaledwie osb byby napad na dylians peen uzbrojonych i zdecydowanych na wszystko w obronie swego mienia udzi. Bandyci przecie nie mogli wiedzie, w jakim stanie znajduj si pasaerowie! Poniewa suszno takich argumentw bya zgodna z jego pragnieniem, uzna je za niewtpliwe. I dlatego nie zaskoczy go nawet widok jedcw, jacy nagle ukazali si na drodze zaledwie kilka jardw przed rozpdzonym wehikuem. Pomyla, e to jacy przygodni podrni. Dopiero kiedy mkncy caym pdem dylians zbliy si ku przybyszom, zauway, e kady z czterech konnych zagradzajcych drog ma na twarzy kolorow chustk, i szybko sign po winchester. Nie po to, by strzela w takim biegu przyoenie kolby do ramienia byo spraw wrcz niewykonaln, lecz eby by w pogotowiu. Poaowa, e nie posiada krtkiej broni. Teraz dostrzeg, jak tamci wymachuj strzelbami i co woaj, ale co nie usysza. Dylians niczym taran run na yw przegrod. Zdarli wdzida i odskoczyli na boki. Wwczas zabrzmia huk pierwszych
216
strzaw. Jedcy walili z rewolwerw. Odpowiedziay im dugie lufy z dachu pojazdu. Karol popdzi wierzchowca baczc pilnie, by ani na sekund nie zrwna si z okienkami dyliansu i nie znale si na linii ognia. Jednake nie pad stamtd ani jeden strza. Grzmiao jedynie z wysokoci dachu przy
hucznych Okrzykach Carty'ego. Gnaa karoca, gnay konie napastnikw. Ustawiczny ruch uniemoliwia celno strzaw i jak zaobserwowa Karol kanonada bya tylko oczywistym marnowaniem kul. Napastnicy zdali sobie wida z tego spraw, bo nagle jeden z nich skoczy ku pierwszej parze koni zaprzonych do dyliansu. Czy chcia przyhamowa ich bieg, czy dokona ryzykownego skoku na grzbiet ktrego z nich? Tego nikt nie zdoa sprawdzi, bo oto jedziec nagle zakoleba si w siodle, jego lewa noga migna w gr, a on sam rozcign si nieruchomo na ziemi. Ko pogna dalej, koa dyliansu o cal miny lecego, a wierzchowiec Karola wykona krtki skok.
217
W nieustajcej palbie nikt nie zorientowa si, czy czowiek spad z konia trafiony kul czy jakim zbiegiem okolicznoci straci rwnowag. Kt mia zreszt gow do zastanawiania si nad tym? Z kolei wydarzyo si co, co mogo przesdzi o losie dyliansu i jego pasaerw. Wz zatrzyma si gwatownie, siedzcy na grze potoczyli si na sam kraniec dachu i gdyby nie malutka barierka suca do umocowania bagay, stoczyliby si na ziemi. Karol w ostatnim momencie skrci nieco w prawo. Zobaczy wwczas, e pierwszy ko w zaprzgu run, nastpny wpad na niego i wanie stara si dwign. Za pudo dyliansu si rozpdu pchno dwa ostatnie zwierzta midzy dwa rodkowe. Wtedy to trzech jedcw doskoczyo do koza wonicy. Karol zatrzyma wierzchowca, przyoy kolb do ramienia, pocign za cyngiel. Chybi. Wtedy zabrzmiay jeszcze dwa strzay i dwaj napastnicy zwalili si z kul-bak, trzeci wypali w stron Karola, zawrci w miejscu i pogna w bok, a po kilku sekundach znikn za skalnym wzniesieniem. Wierzchowiec Karola jako dziwnie zadra, przechyli si i ledwie jego pan zdoa wyszarpn nogi ze strzemion, zwali si w kurz drogi. Karol odskoczy trzymajc cigle luf zwrcon w stron napastnika, ktrego ju nie byo. Po wrzawie, ttencie, huku strzaw zrobio si nagle przeraliwie cicho. T cisz pierwszy przerwa Derek Carty. Ej, tam na dole! woa z wyyn dachu. Jest kto ranny? Jest odezwa si saby gos. Zaraz schodz. Przerzuci nogi nad balustradk i skoczy. Jak tam, Karolu? Zabili konia, ale mnie tylko kilka razy zagwizdao koo uszu. No, to wygralimy. Podszed do drzwiczek i szarpn za klamk.
218
Ktry tam dosta? Po chwili wygramoli si chudy pasaer. Mwiem, eby wraca zajcza. Karol zbliy si. Dobrze, dobrze, gdzie ta rana? O tu, boli piekielnie i nie mog rusza rk. Caa zdrtwiaa. Jak zdrtwiaa, to nie boli. Karolu, pom. Chudy pasaer istotnie odnis ran. wiadczya o tym wielka czerwona plama na rkawie powyej okcia. Zdjli kurtk, odwinli rkaw koszuli. Rana mocno krwawia. Trzeba przemy wod zauway Karol. Wod? zdziwi si Carty. Nic si na tym nie znasz, zreszt nie mamy wody. Ej! krzykn w gb pojazdu kto ma kawaek czystego ptna? Okazao si, e nikt nie ma, i pewnie doszoby do podarcia koszuli pacjenta na banda, gdyby do sprawy nie wmieszaa si kobieta. Poczekajcie, poczekajcie zawoa z gry. Ju schodz. Kto mi pomoe? Karol pospieszy z usug, a wwczas jedyna kobieta w tym mskim gronie wykazaa niezwyk energi. Co prawda ptna rwnie ni e posiadaa, ale za to rozporzdzaa dwiema chustkami, jakimi kobiety okrywaj gowy. Strasznie krwawi stwierdzia. Znam pewne ziele... ale nic z tego, ani go wioz, ani tu nie ronie. Whisky podszepn Carty. Oczywicie. Kto z panw ma whisky?
219
Dla lekarza czy dla pacjenta? zagadn gruby pasaer gramolc si przez otwr drzwiczek. Dla pacjenta. No?... Chwileczk... Znowu znikn we wntrzu dyliansu i znowu ukaza si z czarn butelk w doniach. Cay czas trzymaem pod awk wyjani eby zbkana kula nie trafia. Prosz. Odkorkowaa, powchaa i zajrzaa do rodka. Niewiele tego stwierdzia. Ale musi starczy. Butelk zwrc. Tylko butelk? zmartwi si gruby. Mona j napeni w Cheyenne. I tak pilicie zbyt duo. A teraz, uwaga. Trzymajcie go za rk. Wyej. Tak. Powiedziawszy to chlusna na ran tym pynem. Oj! wrzasn pacjent. Piecze! Tak by powinno. Krew pomieszana z whisky spyna row plam na ziemi. Teraz sprawdzimy. Wrczya butelk Carty'emu. Oburcz chwycia za rk. Co pani robi?! krzykn i usiowa si urwa, ale bezskutecznie. Mocne donie trzymay przedrami jak w kleszczach. Cicho! zgromia go. To dla paskiego dobra. Boli! wrzasn znowu.
220
Spokj. No ju powiedziaa odejmujc rce. To tylko dranicie, kula przesza rwniutko, omijajc ko, pewnie gdzie ley w dyliansie. Znowu chlusna whisky i wprawnie obwina chustk rami. Na postoju w Laramie sprawdzimy, jak dziaa moje lekarstwo. A to prosz zastosowa do wewntrz. Co? zapyta pacjent. To, co w butelce. Niewiele ju zostao. Przyoy szyjk do ust, gow odchyli na kilka sekund. Rzeczywicie stwierdzi niewiele. Jednak czuj, e mi ulyo. Tylko ta rana pali jak ogie. Przejdzie pocieszya go i wrczya prne naczynie grubasowi. Nikt wicej nie oberwa? Po chwili ciszy zgodny chr owiadczy, e wszyscy s cali i zdrowi. I peni strachu! zawoaa. Prdzej, wychodzi z wozu! Czemu tkwicie jak szczury w norze? Tamten ju dawno uciek, a ci, co pozostali... oj, nie zdaje mi si, eby ktry z nich mg jeszcze zapolowa, chyba w wiecznych ostpach. Chodcie zwrcia si do Karola i Carty'ego. Twj ko take ma dosy powiedziaa do pierwszego Ruszyli ku zaprzgowi, gdzie wonica z pomocnikiem rozpltywali uprz i cigali j z padego zwierzcia, podczas gdy pozostaa pitka tulia uszy, parskaa i cofajc si napieraa niebezpiecznie na przd dyliansu. Spokj, spokj powtarza wonica. Daisy, Emmie... nie pcha si, zaraz zrobimy porzdek. To K aty powiedzia smutno do mijajcej go kobiety. Pi lat chodzia w zaprzgu i na to jej przyszo... Trzeba poapa konie tamtych. Przyda si jeden na wymian. Jeli potrafi cign. Taki, jak Katy, na pewno nie bdzie.
221
Et nieszcznikw.
tam,
przyzwyczai
si.
No,
trzeba
obejrze
tych
Przykre to byy ogldziny. Zwaszcza dla Karola. Nigdy jeszcze nie znalaz si w podobnej sytuacji. Zdziwia go zimna krew pasaerki i niemile zabrzmiaa fachowa ocena Carty'ego: Nic im ju nie trzeba, ale... co to? Widzicie... Prawda! krzykna kobieta. Obaj dostali w plecy! Wic to nie kule z dyliansu. Kto strzeli z zupenie innego kierunku. Zaniemwia na chwil ze zdziwienia. Carty uklk przy zwokach, obejrza je jeszcze raz. Zadziwiajce stwierdzi krtko. Zadziwiajce potwierdzia. Ale gdzie si podzia ten nasz tajemniczy sprzymierzeniec? Caa trjka rozejrzaa si bezradnie dokoa. Ani konia, ani czowieka, ktry w najgorszym dla nich momencie wkroczy do walki. Pasaerka pokrcia gow: Nie podoba mi si to. Nie wierz w opiekucze duchy ani w dobroczycw, ktrzy nie chc si ujawni. Myl, e tu dziaa jaka konkurencyjna banda. Pomogli nam tylko po to, eby nas z kolei obrabowa. Musimy si pospieszy. Hej, ludzie! zawoaa w stron karocy. Wychodzi! Szybko, szybko! zawtrowa jej Carty. Dlaczego mamy wychodzi? Lepiej rusza jmy zaproponowa czyj gos. Z martwym koniem zapltanym w uprz? Jeli nie chcecie tkwi tu do zmroku, musicie pomc wonicy. Groba poskutkowaa. Wyszli, jak potrafili najszybciej. Trzech rzucio si w stron zaprzgu, inni pobiegli ku lecym w kurzu ciaom.
222
Nie ma co si gapi powiedziaa ostro pasaerka. Bierzcie si do kopania dou i idcie poapa konie. Nie, nie wszyscy! zaprotestowaa ujrzawszy, e caa gromadka ruszya truchtem ku widocznym std sylwetkom trzech zwierzt. Nie odbiegy daleko. Wecie kilofy i szpadle zarzdzia. S pod kozem. Musimy przecie pochowa tych nieszcznikw. Usuchali. Nie ozwa si ani jeden gos protestu. Karol nie mia tu nic do roboty. Wrci do swego zabitego wierzchowca i pocz ciga z niego uprz. Przy tej czynnoci zasta go Carty. Szkoda konia stwierdzi. Ale nie martw si, dostaniesz jednego ze zdobycznych. Susznie ci si naley. I jeszcze ci co powiem tu zniy gos to te same draby, ktre napady na Tessa. Skd wiesz? Dobrze zapamitaem ich twarze w saloonie Musgrave'a. Ten wanie, ktry chcia zatrzyma nasz zaprzg, ma rude wosy. Nie wierzysz, przypatrz si. Wierz mrukn Karol. Ani mu w gowie byo ponowne ogldanie zwok, zreszt twarzy napastnikw nigdy przedtem nie widzia. Jedziesz do Laramie czy jeszcze dalej? - zagadn Carty'ego. Laramie? Carty zamia si pgosem. Nawet nie wysid z dyliansu. Wal prosto do Cheyenne. Jed ze mn, chocia teraz na dobr spraw mgby wrci do Custer City. Nic ci ju nie bdzie grozi. A ty? Nie zechcesz poprbowa szczcia w Czarnych Grach? O nie! Ludzie s niesprawiedliwi, jeszcze by mnie kto posdzi o kradzie koni! Wanie, gdzie twj ko? Zostawiem w Custer.
223
Na pewno? Oczywicie, gdzie bym jedzi na takim podejrzanym nabytku, ktrego waciciela, na dobitk wsz ystkiego, nie znam! A wierz. To znaczy, e w Custer nikt nie szuka skradzionych koni. Poyczonych, poyczonych pospiesznie sprostowa Carty. Wyobra sobie, e nikt nie szuka. Dziwne. A co si stao z tym, na ktrym ja jechaem? Przepad, zgin jak kamie w wodzie. Karol ywi powane wtpliwoci co do prawdziwoci tych sw, ale rwnie nie mg im zaprzeczy bez zbadania sprawy. No wic jak? zagadn znowu Carty. jedziesz do Cheyenne? Nie jeszcze nie teraz. Moe nawet odwiedz Custer? Szkoda, dobrana byaby z nas para. Na pewno stwierdzi Karol, ale tonem, ktry wyraa wrcz co przeciwnego. Chyba bym na gow upad doda w mylach gdybym si chcia sprzymierzy z koniokradem! Energiczna pasaerka przywoaa obu. Konie napastnikw zostay schwytane, a jeden z nich nawet ju wczony do zaprzgu. Wybierz sobie powiedziaa do Karola. Obejrza oba okiem fachowca. Zbada pciny, kby, zajrza do pyskw, aby stwierdzi wiek zwierzt, na koniec zdecydowa si na karos za z bia plamk na czole. Uprz zostawiam powiedzia. Kto j wemie? Ale ku jego zdziwieniu nikt nawet si nie poruszy.
224
Siodo moe by znaczne wyjani jeden z pasaerw. Jeli jest skradzione, rozpozna je poszkodowany. Jeli nie jest krad zione, moe je pozna ktry ze znajomych bandyty, a z tego tylko kopot. Dzikuj za taki dar. Lepiej rzuci gdzie midzy skay. Nikt nie zaprotestowa z wyjtkiem Carty'ego. Szczerze si zdumia. Ogldalicie uprz? Jest zupenie nowa. I to porzuca? Wida macie za duo pienidzy! doda zoliwie. Czy duo, czy nie duo, nie twoja sprawa odci si gruby pasaer. Jake taki chciwy, zabieraj. Ale zapamitaj sobie: jeli ktokolwiek zahaczy nas o to siodo, skieruj go do ciebie. Patrzcie go! Jaki dzielny! A gdziee ty by, jak ja tam na grze waliem do bandziorw? Spae pijany! Spaem?! oburzy si gruby. Syszelicie? Wszyscy widzieli, e siedziaem przy oknie ze strzelb w rku. Moe i siedzia, ale z wntrza budy nie pada ani jedna kula. Bo byo zbyt daleko. Po co marnowa proch? Pewnie, pewnie. Najlepiej wej w mysi dziur i czeka, a niebezpieczestwo minie. Ej tam! przerwa nagle t ostro prowadzon rozmow gos pasaerki. Chodcie pomc! Na ktni bdzie czas w drodze, chyba e chcecie pozosta wrd tej pustyni. Spojrzeli po sobie wrogo i pewnie znowu doszoby do sporu, gdyby Karol nie chwyci obu pod ramiona i prawie si nie zacign przed oblicze kobiety. Oto oni powiedzia. Energia ich rozsadza i tylko marz o jakiej pracy. Bierzcie opaty rozkazaa. Tam, od tych, co ju kopi, ale niesporo im idzie. Teraz wy pokacie, co potraficie.
225
Posuchali. Derek Carty, zwykle taki wygadany i rezonujcy, jeszcze przed chwil samozwaczy przywdca grupki podrnych, nie mwi ani swka. Moe dlatego, e nie chcia przedua ktni, a moe dlatego, e w sporze z grubym nikt nie stan po jego stronie. opaty byy tylko dwie, wic Karol wrci do zdobycznego wierzchowca i nie odstpi go, pki nie zaoy mu na grzbiet sioda, jukw i caej masy paskw przytrzymujcych ten spory adunek. Kiedy wreszcie upora si z uprz, objecha dokoa dylians kilka razy. Ko stpa lekko, atwo dawa si kierowa i jak mniema Karol by zwierzciem spokojnym. Czy wniosek taki by suszny, dopiero przyszo moga okaza. Kiedy tak si zabawia, tamci zdoali wreszcie wykopa spory d, zoy w nim polegych, zasypa ziemi i kamienistym szutrem. Prosz wsiada! krzykn wonica. Wszyscy rzucili si ku drzwiczkom. A co z koniem? zawoa Carty. Po co nam ko? zakrzyknito ju z wntrza wozu. Zostaw go! Tak nie mona zaprotestowa Karol. Trzeba zdj uprz, inaczej zwierz zamczy si na mier. To zajmij si nim sam. Wonico, ruszajmy! Chwileczk, panowie poprosi Carty tylko dwie minutki. Podbieg do stojcego na uboczu wierzchowca, podprowadzi go na ty dyliansowej budy, przeduy uzd i przyczepi j do wystajcej antaby. Ju! zawoa i chwyciwszy za klamk drzwiczek odwrci gow: Karolu, jed z nami. Poka ci kawa wiata! Zawoany achn si lekko na tak propozycj. Pomacha tylko rk.
226
Drzwiczki trzasny, wonica paln z bata koa zaskrzypiay i poczy si obraca. Ciki pojazd nabiera rozpdu, a wreszcie zakry go obok kurzu. Karol zosta sam. Rozejrza si bacznie dokoa. Spostrzeg nieruchomy zewok konia ofiarowanego mu przez Heartw, kilkanacie krokw dalej padego konia napastnika i... nic wicej. Rozejrza si po raz drugi. Sioda, ktre wywoao spr, nie znalaz. Wic jednak Carty musia je zabra. Zabawne. Kiedy zdy tym si zaj, stary spryciarz? Lepiej, e sobie pojecha. Na pewno w Cheyenne sprzeda nie tylko siodo, ale i konia. Karol by pewien, e Carty takim lub innym sposobem stanie si posiadaczem zdobycznego wierzchowca. Pal go licho! Ale co teraz? Wraca do Custer? Nie spieszmy si powiedzia pgosem. Najpierw poszukajmy To-imnia. Jeli to nie on strzela, bodajbym si zamieni w gb kapusty! Zawrci. Miejsce wydao mu si nieprzyjemne i nie chcia w nim przebywa ani minuty duej. Ruszy truchtem wzdu wieych kolein drogi, co pewien czas przystajc i uwanie obserwujc okolic. Turkot dyliansu ucich. Tylko agodny szum wiatru wygrywa smutn melodi wrd piaskw i ska. Jeli teraz nie spotkam To -imnia, wrc do Custer pomyla. I wtedy w dali, na drodze dostrzeg jedca nieruchomego jak posg. Przynagli konia do galopu i zatrzyma go dopiero na krok od znajomej postaci. Jeste... powiedzia krtko, bo zabrako mu innych sw. Rzekem memu bratu, e spotka mnie, gdy nadejdzie pora, i w miejscu, w ktrym grozi j bdzie niebezpieczestwo. Byem w tym miejscu, a teraz pora nadesza. To ty strzelae! Od razu zgadem. A przecie mwie, e nie bdziesz pomaga ludziom z dyliansu. Czemu wic strzelae?
227
Bo nad moim bratem pochylaa si mier i nie byo innego sposobu jej odegna. Rozumiem... A co teraz? Soce obiego niebo. Jestem godny. Czy To-imnia nie spotka na swej drodze antylopy? Oblicze Indianina pozostao nadal nieruchome, ale kciki ust zadrgay na uamek sekundy w umiechu. Jed ze mn, a moe znajd rad na twj gd. Skrcili z drogi i ruszyli tym samym co zawsze martwym krajobrazem, a dotarli do lejkowatego zagbienia gruntu, za ktrym Karol dostrzeg znajomy pas zieleni: krzeww i drzew. Tutaj spotkalimy si po raz pierwszy zauway cieszc oczy barw tak rn od brzowoszarego kolorytu Zych Ziem. Tu uratowae mi ycie, gdy umieraem z pragnienia odpar Indianin. I tylko tu caych Zych Ziem cigaj do wodopoju antylopy. Karol z zainteresowaniem rozglda si dokoa, jak gdyby od pamitnego spotkania miny lata. A przecie upyny tylko dni. Ale dni wypenione zaskakujcymi wydarzeniami. Karol zdumia si wyliczajc po kolei wypadki, ktre przeistoczyy go nagle z poszukiwacza zota w co w rodzaju trapera i nie-trapera rwnoczenie (przecie nie zosta owc skrek!) tropiciela ladw, przyjaciela Indianina (nigdy by w to nie uwierzy jeszcze przed tygodniem!), obrocy dyliansu. W tak krtkim czasie przey wicej przygd, ni zdoa naczyta si o nich przez cae lata w ksikach wypoyczonych z biblioteki pana Bootha. Do licha! mrukn zaskoczony, ale i nieco dumny z siebie. Moe to moja gwiazda-przewodniczka tak mnie prowadzi? Co mj brat powiedzia? Ot, gupstwo niewarte uwagi. Gdzie zatrzymamy si na nocleg?
228
Dalej. Zarola gstniay, to znw rzedy pokazujc wietliste wody. Pas trawy biegncy wzdu rzeki raz si rozszerza, to znw kurczy, a przybyli do miejsca, w ktrym nurt pyn ukiem, tworzc dugi i wski pwysep poronity traw. Na rodku tego pwyspu roso samotnie wyniose iglaste drzewo. Tu zatrzymali si ku zadowoleniu Karola, ktry dobrze ju czu w kociach caodzienn jazd i z westchnieniem ulgi zgramoli si z sioda. Ale tego wieczoru nie otrzyma wymarzonej pieczeni z antylopy, musia zadowoli si paskami suszonego misa z zapasw towarzysza. One przychodz do wodopoju, zanim dzienna gwiazda zawieci wyjani To-imnia. Zbudz mego brata. Karol nie spiera si o swj udzia w nocnym czuwaniu. By tak zmczony, e run jak koda na pled, na siodo spad w nico bez marze przedsennych. A pniej wydao mu si, e zaledwie zdy zmruy oczy, gdy To-imnia pocz go szarpa za rami. Usiad wzdychajc gboko. Po niebie przetaczay si bure chmury, rozwietlone niewidocznym ksiycem. Jake ciko byo wsta! Ale si przemg. Chwyci winchester, tsknym okiem zerkn na rowy, ciemniejcy ar ogniska i ruszy za Indianinem. Opucili pwysep i poszli trawiastym pasem, z jednej strony ograniczonym wod, z drugiej lini zaroli. To nie byo daleko, ale ten krtki spacer w chodzie przedrannym wyposzy z Karola ca senno. To -imnia przystan, wycign rk za siebie i lekko pchn swego towarzysza midzy gazie ywopotu, po czym prawie bezszelestnie rozchyli spltany gszcz i wsun si do rodka. Niech mj brat pooy si i nic nie mwi. Powiedziawszy to uklk tak cicho, jakby by senn mar, nie czowiekiem. Natomiast dla Karola bezszelestne poruszanie si stanowio sztuk, ktrej dotd nie opanowa. Bo i nie mia po temu okazji. Tote teraz, wbrew wysikom, moci si wrd odyg i korzeni z chrzstem, jaki by
229
wywoa przedzierajcy si przez zarola bizon. Trwaoby to jeszcze duej, gdyby To-imnia nie dotkn lekko jego ramienia. Karol poj ten gest i znieruchomia, wcale w nie najwygodniejszej pozycji. Gazki, a moe i kamyki uwieray w okcie, na ktrych si wspiera, w brzuch, w uda. W szparze, jak tworzyy rozchylone gazie, mia przed oczami ciemny pas trawy, a za nimi czarno migoccy nurt wody. Monotonne milczenie dziaao usypiajco, ale oczekiwanie na to, co ma nastpi, trzymao Karola w stanie nerwowego napicia. Tak upyway minuty po minutach, a na koniec gdzie nie mg si zorientowa: blisko czy daleko zaszeleciy wikliny, a pniej na skraj wody wybieg cie niski i dugi. Karol nerwowym ruchem przycign ku sobie strzelb, ale rwnoczenie opara si na niej do Indianina i przycisna j ku ziemi. Cie chepta wod, musia sta piekielnie ko, bo dwik by wyrany, ksztatem nie przypomina antylopy, ale Karola ponosia myliwska chtka posania celnego adunku. I uczyniby to, gdyby nie sprzeciw towarzysza! Wic czeka i zastanawia si, co to za tajemnicze zwierz tak dugo zaspokaja pragnienie. Na antylop byo zbyt wielkie, na niedwiedzia zbyt mae, nie zauway potnej korony opat na bie wic nie o. Nagle nocny wdrowiec podnis gow znad wody i parskn. Karolowi zimny dreszcz przebieg po krzyu. Pozna drapienika pum, zwan rwnie amerykaskim lwem lub kuguarem. Nadal trwaa cisza przerwana jeszcze jednym parskniciem, a po nim mikkim skokiem i trzaskiem gazek. Zwierz zniko. Jake wlk si czas, nad wod nic si nie dziao. Karol sprbowa zmieni niewygodn pozycj. Ledwie tego dokona, usysza cichy tupot, szelest i trzy nie, cztery! sylwetki ukazay si w polu widzenia. Byo ju znacznie janiej, nadciga ranek i Karol nie mia adnych wtpliwoci. Trzy antylopy pochyliy gowy nad strumieniem, czwarta na pewno przewodnik stada staa z bem czujnie uniesionym, starajc si schwyta wiatr, ktrego na szczcie nie byo. Karol przyoy kolb do ramienia.
230
Strzelaj szepn To-imnia. Pocign za cyngiel, gdy zwierzta ju podryway si do skoku. Winchester ozwa si suchym trzaskiem, jaki wydaje zamana ga. Nawet echo dziwnie wsiko w cisz, jak woda wsika w piasek. Trafiona! zawoa Karol. Trafiona potwierdzi Indianin. Wyszli z zaroli na brzeg tak samo pusty, przed kilku minutami. O przebywaniu zwierzt w tym miejscu wiadczyy ju tylko rozmazane lady i nieruchome ciao antylopy. Przenieli je na pwysep i zoyli u stp drzewa. Nadal panowa pmrok, a od wody bi chd oraz bardziej przenikliwy. Karol rzuci si do zbierania gazek i szybko rozpali ogie. Sdzi, e natychmiast przystpi do zdejmowania skry, ale ku swemu zdziwieniu usysza: Niech mj brat czuwa. Owin si pledem, pooy w drgajcym krgu blasku i ciepa. Karol siad, oparszy si plecami o pie wysokiego drzewa. Z boku mia otwarty widok na pync bezgonie rzeczk, przed sob nasad pwyspu. Nikt go nie mg zaskoczy. W zasigu prawej rki umieci bro, w zasigu lewej stos suchych gazi. Tak przygotowany siedzia i czuwa. I wwczas wydarzyo si co, czego nie potrafi potem wytumaczy, co pocztkowo wydao mu si sennym majaczeniem, chocia wcale nie spa. Poczu dziwne drenie. Zupenie jakby kto wolno, ale z niezwyk si zacz potrzsa pniem drzewa. Przeczeka kilka sekund. Drenie nie ustpowao, ba, nawet wzmogo si. Usysza cichy trzask. Wsta i oparszy rce na pniu znowu poczu dygotanie. C jest, u licha? zdumia si. Wwczas stwierdzi, e olbrzymi ciar poczyna na cisn. Zapar si nogami w ziemi naty wszystkie siy. Nie eby powstrzyma
231
upadek drzewa, lecz eby ten upadek opni. Pie bowiem przechyla si wyranie w kierunku, w ktrym lea Indianin. To-imnia, wstawaj! Milczenie. To-imnia! Usysza lekki szelest. Niech mj brat si odsunie! Uskoczy w bok, a wwczas pie pocz si chyli gwatownie i olbrzymie drzewo runo z tpym trzaskiem w poprzek pwyspu. Jego rozrosa korona plusna w rzek, wodne bryzgi uniosy si wysoko w gr. Uff! Mj brat po raz drugi uratowa mi ycie. Istotnie, gruby pie spoczywa teraz dokadnie tam, gdzie przed chwil lea Indianin. Jak to si stao? zapyta przeraony Karol. Niejeden raz sysza o drzewach walcych si bez adnej widocznej przyczyny, lecz takie wypadki zdarzay si tylko na Dalekiej Pnocy, podczas okresu zimowego i trzaskajcych mrozw. Ale tu? Woda wida podmya korzenie wyjani To-imnia. Mj brat jest bardzo silny, gdyby nie podtrzyma pnia, leabym teraz przygnieciony. Odtd bd mego brata nazywa Tanka-czan, dopki nie dokona innego wielkiego czynu i nie zyska innego imienia. Howgh. Co to znaczy? zapyta Karol. Nie znam jzyka Dakotw. W jzyku bladych twarzy znaczy: Wielkie Drzewo. Ach tak Karol nieco si rozczarowa. Sdzi, e nadany mu przydomek jest bardziej mny. Jednak uzna to rwnie za wyrnienie, ktrego dumnym byby niejeden traper Tanka-czan powtrzy. Gdybymy tak obaj spali
232
Kto musi czuwa, eby kto inny mg spa bezpiecznie brzmiaa odpowied. Niech Tanka-czan pamita o tym, dopki znajduje si na prerii, w puszczy lub na pustyni.
233
XIV
Niebieska Skaa
Co mnie skonio do wdrwki w nieznane? Karol odpowiedzia pytaniem na moje pytanie. Dlaczego nie pojechaem do Laramie lub nie zawrciem do Custer City? Po prostu poniosa mnie chtka przygd. Pamitaj, naczytaem si o przygodach w ksikach poyczonych z biblioteki Bootha! Teraz chciaem sprawdzi te przygody w rzeczywistoci. Powiadasz, e ju ich dowiadczyem po wyjedzie z Custer? Prawda, ale trafia si okazja poznania kraju dziewiczego, a rwnoczenie istniaa pewno, e w kadej chwili na m prob To-imnia odprowadzi mnie ku znajomym szlakom. Obieca ci? Tak, wanie tak sprawa si przedstawia. Przypade mu do serca stwierdziem. Na to wygldao. Chocia... kto wie, moe nim powodowa jaki cel? Jaki? No... powiedzmy, nieoczekiwane spotkanie z bladymi twarzami, co zawsze w tamtych czasach i tamtych stronach mogo by ryzykowni e. Wwczas ja stanowibym dla czerwonoskrego co w rodzaju tarczy ochronnej. To jest oczywicie tylko mj domys i dlatego nie ma sensu duej si nad nim zastanawia. Faktem jest, e ruszyem z To -imnia ku dalekiemu pasmu gr Wielkiego Rogu.
234
Jechali pocztkowo przez kraj pustynny, ponury jak pieko, jak cae Ze Ziemie, rozcigajce si na przestrzeni ponad dwu tysicy kwadratowych mil38. Jechali stale ku zachodowi w skwarze poudniowego soca, przed promieniami ktrego najczciej nie byo gdzie si skry. Nocowali wrd ska i gazw, gdzie temperatura wieczorem spadaa tak raptownie, e trzeba byo natychmiast rozpala ognisko. Ale czsto nie roso w pobliu nic, co nadawaoby si na opa. Gdy wic trafiali na karowate drzewka, gromadzili tyle gazi, ile tylko mogli zabra z sob w drog. Niestety, nagie przestrzenie cigny si milami i zebrany susz nie na dugo starcza. Trzli si wic z zimna od zachodu do wschodu soca i takie noclegi najmocniej utkwiy w pamici Karola. Jak nocami chd, tak we dnie trapio ich pragnienie. Chocia To imnia niczym jasnowidz, jakim sidmym zmysem (zapewne dziki znajomoci znakw przyrody) odkrywa pod warstw piachu i gruzu wilgotne pokady ziemi nie zawsze mona byo dokopa si wody. Tu juz na ni natrafili, w wykopanym dole zbieraa si tak wolno, e na napojenie koni, ludzi oraz napenienie skrzanych worw trzeba byo czeka godzinami. Podr w takich warunkach staa si dla Karola szko wytrwaoci i cierpliwoci. Wytrwao i cierpliwo zostay wynagrodzone w sposb, ktry nie kadego by zadowoli, ale ktry zadowoli byego kowboja, przywykego do zielonych gajw i szmaragdowych k. Oto w kocu, gdy przybyli nad szeroko rozlane wody strumienia, skoczyy si szarobrunatne jary urwaa si ziemia o barwie popiou z pogorzeliska. Po drugiej stronie nurtu biega w dal jasna smuga traw, a dalej widniay pojedyncze drzewa, kpy drzew i hen na horyzoncie ciemna ciana lasu. Ale zanim Karol z jak ulg spojrza na ten inny krajobraz, dwa dni wczeniej oglda jaskini, ktrej widok wzbudzi w nim pami dziecinnych bajek o potworach, smokach, gigantycznych jaszczurach, i jeszcze bardzie] znienawidzi Ze Ziemie.
38
Ponad 5 000 metrw kwadratowych (
235
Stao si to wczesnym rankiem, gdy ognisko dogasao, a konie czekay ju osiodane. Jedziemy? Co memu bratu poka. Tego nie ogldaa nigdy adna blada twarz. We zwierz za uzd, niedaleka droga. Postpi zgodnie z zaleceniem, nie zadajc pyta, poniewa od dawna stwierdzi, e jego towarzysz czsto odpowiada jedynie sowami zagadki. Nie uszli daleko, bo tylko do widocznej z ich nocnego obozowiska, potnej jak wiea, przysadzistej skay. Tu, powiedzia Indianin niech mj brat uwie konia. Karol przerzuci lasso przez szyj wierzchowca koniec oplata wok palika wbitego w tward gleb. Uczyniwszy to rozejrza si. strzeg wszdzie t sam spopielaa ziemi, poprzek ktrej wdrowali ju tak dugo, a niekiedy sdzi, e pobdzili i krc si w kko. Co mj brat chce mi pokaza? Chod. Obeszli skalny masyw a do miejsca, w ktrym widnia otwr wielkoci potnej, wysokiej i szerokiej bramy. Chod powtrzy To-imnia. Ale natychmiast zatrzyma si: Gdzie twoja bro? Karol zawstydzi si. Wrci biegiem po winchester, a kiedy zjawi si z powrotem, usysza: Kto czyni si bezbronnym, otwiera drog niebezpieczestwu. Ani mrukn na tak wymwk. Kt zaprzeczyby jej susznoci? Teraz To-imnia wkroczy w nieprzenikliw czer groty. Karol zawaha si.
236
Przydaaby si pochodnia zauway. Nie potrzeba. Podaj mi rk. Speni danie i posuwa si omackiem, ostronie szurajc butami po ziemi. To bya krtka wdrwka. Po kilkudziesiciu krokach czer zblada. Ujrza w gbi janiejsz plam. Grota okazaa si tunelem, z ktrego wyszed, woajc powiekami, na wiato poranka. Kiedy oswoi si z blaskiem, wytrzeszczy oczy bezgranicznym zdumieniu. To -imnia susznie twierdzi, e takiego widoku nie oglda chyba aden biay czowiek. Skalny tunel wybiega na dziwn polank, nie polank, niewielki krg otoczony pionowymi cianami, owietlony z gry. Byo to zdumiewajce dzieo przyrody, ktra w samym rodku, zdawaoby si, litej skay stworzya co w rodzaju areny cyrkowej. Na tym maym, paskim krgu roso kilka krzeww wystrzelajcych wysoko ku socu. Oczywicie, e nie ten obraz zdumiewa, lecz widok stosw koci zalegajcych ziemi, zupenie jakby stado bizonw wybrao si tutaj na swj ostatni spoczynek. Karol wanie tak przypuszcza. Ale gdy podnis nieco poky i miejscami sczerniay fragment szkieletu, spostrzeg, e jest to jednolita ko o gruboci sporego drzewa i dugoci sigajcej mu do ramienia. Nie, bizony o takich wymiarach koci nie istniay. To musiay by olbrzymy, wobec ktrych najwikszy bizon wygldaby jak preriowy wistak. Co to za zwierzta? zwrci si do Indianina. Ale tamten zamiast odpowiedzi wskaza mu szcztek szkieletu podobny do dugiej i wskiej czaszki z dwiema szczkami, w ktrych sterczay zby, raczej zbce gruboci pici dorosego mczyzny. Ale potwr! zdumia si Karol. Czy kto go kiedy widzia? Nie, nikt ich nie widzia. Ani mj ojciec, ani ojciec mojego ojca. Czarownik mego plemienia powiada, e na Poncych Ziemiach yy olbrzymy, zwierzta wysokie jak skay i silne jak cae stado bizonw. Czyme si karmiy? zagadn z niedowierzaniem Karol. Czarownik powiada, i rosy tu puszcze nad brzegami jezior, a pniej woda ucieka do rodka ziemi i wszystko wygino.
237
Brrr... wstrzsn si Karol. Okropny to kraj, w ktrym przebyway takie potwory. Czowiek byby wobec nich bezbronny jak mucha wobec niedwiedzia. Czarownik opowiada zauway Indianin e i ludzie byli wwczas potni i wysocy jak drzewa. Ja jednak wol y w dzisiejszych czasach. Takiemu cielsku adna kula nie daaby rady. Opucili grot-polank peni zadumy nad dziwami ziemi. Nie wiedzc rzecz jasna o tym, e szkielety straszliwych gadw przelee tu musiay miliony lat, a nie rozpady si w py i proch jedynie dziki sprzyjajcym warunkom klimatycznym Zych Ziem. Milczeli podczas caej przebyt ej tego dnia drogi, a Karol po latach przyzna p serio, p artem, e rozglda si wwczas i zerka dokoa, czy nie zauway gdzie za skalnym zaomem drapienego potwora z paszcz umazan we krwi, szykujcego si do skoku. I jeszcze noc przy ognisku, gdy czuwa nad snem towarzysza, nata wzrok spogldajc w ciemno i nastawia uszu, czy aby nie usyszy sapania i ryku zwierzcia wielkiego jak skaa. Dopiero nastpnego dnia, gdy ujrza po przeciwnej stronie przejrzystego nurtu trawy, krzaki i dale kie drzewa, zmora smokw przestaa go drczy Ukazay si natomiast oznaki realnych niebezpieczestw. Zielona kraina w przeciwiestwie do pustyni Zych Ziem obfitowaa w zwierzyn. Nie tylko w niegrone antylopy, osie czy raczej spokojnie usposobione czarne niedwiedzie. Rwnie w drapieniki, takie jak puma, ry i schodzcy z gr w doliny, napastnik nad napastnikami: grizzli. ladw jego pazurw co prawda jeszcze nie dojrzeli, ale To -imnia przestrzega swego towarzysza przed spotkaniem z tym gronym przeciwnikiem. I tak zacza si nauka. Wrd traw, wrd krzakw, w cieniu drzew. To-imnia przekazywa sw wiedz byemu kowbojowi, ktry dotd orientowa si tylko wrd tropw koni, krw i preriowych wilkw. Teraz oglda podune rysy wyryte w korze pazurami misia, lady
238
zadrapa na grubym konarze dbu, a na ziemi walajce si koci i strzpy skry albo rogi antylop. Niech mj brat dobrze si przypatrzy. Niejeden raz przyjedaem pod to drzewo. Na tamtej gazi siadywa ry. Ogldaem go, gdy dzienna gwiazda zatrzymywaa si wysoko na niebie i gdy chowaa si za gry Wielkiego Rogu. Polowae na rysia? Nie. Chciaem przeledzi jego losy. Martwy ry nie by mi potrzebny. C moe by ciekawego w yciu rysia? Wida, e mj brat nie jest traperem. ycie zwierzt jest ksig mdroci dla tych, ktrzy umiej z niej czyta. Karol umiechn si, ale nie zaprzeczy. C si zna na tych sprawach? Widziaem rysia mwi dalej To-imnia jak czepia si gazi i ukryty wrd lici czatowa na antylopy, ktre gromadziy si wok pnia. Skaka na nie, rozrywa szyje i chepta wie krew. Po miso cigay tu wilki. Ile pado tu zwierzt, sam widzisz. Wic przychodziy co dnia? Tak. I ry ich nie odstraszy? Dlaczego? By moe zasmakoway w odziach lecych wok dbu. Ale ry prowadzi odtd gnuny ywot. Ocia od jedzenia, zrobi si tusty jak bbr i to go zgubio. Dopady go wilki, zanim zdoa wskoczy na drzewo.
Wdrowali coraz dalej i dalej na zachd, poprzez prerie, przez puszcze nie tknite czowiecz stop, przez lene polanki i przestrzenie nagich piaskw. Nie spieszyli si. Popiech by bowiem nie do pogodzenia z
239
nauk, jak zacz pobiera Karol. Teraz ju nie ograniczaa si do rozpoznawania tropw. wiczy si w podchodzeniu zwierzt, w bezszelestnym czoganiu si, w zacieraniu ladw. Niejeden raz, zlany potem, podpeza do stadka antylop ju-ju na odlego celnego strzau, gdy nagle jeden nieostrony, zbyt szybki ruch poszy zwierzyn. Przekonywa si coraz bardziej, jak trudne jest ycie trapera, jak odmienne ni to wszystko, o czym czyta w ksikach. Po ktrym z mczcych wicze lea na zboczu zalesionego pagrka ciko dyszc i spogldajc w odsonit dal, gdzie rowia si tarcza zachodzcego soca. To-imnia przysiad nie opodal, tak samo milczcy i tak samo wpatrzony w obraz zapadajcej w sen przyrody. Wdychali zapach k, o tej porze najbardziej silny. Nagle Karol dostrzeg, jak To-imnia podnis si wolno i pochyli. Byo co niepokojcego w tym ruchu. Niech mj brat ley spokojnie. Karol chcia zapyta: dlaczego?, ale nie zapyta, bo usysza charakterystyczny szelest, znajomy zowrogi dwik. Znieruchomia, nie mic nawet odwrci gowy. Najgorsze byo to, e nie orientowa si, z ktrej strony nadciga niebezpieczestwo. Wszystko trwao bardzo krtko, ale byo przeraajce. Ju! zawoa Indianin. Karol podskoczy jak wypchnity spryn. Zobaczy swego towarzysza trzymajcego w zacinitej prawicy co, co czowiekowi niewiadomemu sytuacji mogo wyda si dugim i grubym sznurem piaskowej barwy. Tylko e ten sznur... drga! To-imnia zamachn si i trzasn nim o pie drzewa, po czym cisn daleko od siebie. Karol odetchn gboko. Nie uksi ci? zapyta. Jake mona chwyta grzechotnika go rk?
240
Moja rka jest szybka jak myl, a nie starczyoby czasu na wyjcie broni. Karol zbliy si i spojrza. Wrd rzadkiej trawy spoczywa z roztrzaskan gow grzechotnik o grzbiecie tawym, ctkowanym szeregiem plamek barwy brunatnej, otoczonych ciemniejsz jeszcze obwdk. Dwie jasne linie znajdoway si z bokw spaszczonej gowy 39. Moe przeniesiemy si dalej? zaproponowa. Mj brat sdzi, e znajduj si tu jeszcze inne grzechotniki? A skd ta pewno, e nie bdzie ich na nowym miejs cu? Ale nadchodzi noc, one chowaj si w nocy przed zimnem. Nie cierpi tych gadw! Zawsze do nich strzelam wybuchn Karol. Nosz mier w zbach stwierdzi To-imnia. Czarownik mego plemienia potrafi leczy z ich uksze, ale ja nie znam tej sz tuki przyzna skromnie. Nosz mier powtrzy Karol. Mj ojciec tak zgin. Dawno? Byem wwczas maym chopcem, ale pamitam dokadnie... Ojciec mia farm, daleko std, w kraju ludnym i zdawaoby si bezpiecznym. Tamtego dnia kosi traw na ce... Ech, nie chc wspomina! Ale ty powiniene zwa si pogromc grzechotnikw. A moe To -imnia wanie to znaczy? Szkoda, e nie znam jzyka Dakotw. Naucz ci. To-imnia znaczy: Niebieska Skaa. Co miae wsplnego ze ska? Jeli mj brat jest ciekaw, opowiem. Najpierw jednak rozpalmy ognisko.
39
Grzechotnik preriowy. Jego dugo dochodzi do 1,5 m.
241
Nazbierali gazi, uwarzyli zupy z pemikanu, obejrzeli konie. Kiedy ar przygas, a czarne niebo rozbyso milionami gwiazd, To -imnia dotrzyma przyrzeczenia. Bya to opowie o latach dawnych i ziemiach nie znanych Karolowi. Urodziem si w wiosce, ktrej tipi stay nad rzeczk pync z dalekich gr, gdzie na zboczach rosy drzewa tak gsto, i nigdy blask soca nie dosiga tam ziemi. Tipi zrobione byy ze skr bizonw, ze skr, ktre nie przepuszczay wody i daway ciepo w zimie. Polowalimy na bizony, one nas odzieway i karmiy. Polowalimy i strzegli stad, gdy nadchodzia pora Duej Wiosny i pora Maego Kasztanu (Karol nie zapyta, bo atwo odgad, i chodzi tu o pn wiosn i wczesn jesie terminy wdrwek bizonich z pnocy na poudnie i z poudnia na pnoc). Po naszych preriach biegay stada mustangw, ktre chwytalimy, gdy byo potrzeba. Dzi przerzedziy si stada bizonw, a mustangw dugo trzeba szuka. Zamilk i wpatrzy si w ar ogniska, jakby w nim dostrzeg obraz minionych lat. Rzeczka, nad ktr si urodziem, nosi nazw Ska-mini, a las porastajcy dalekie gry nazywa si Tapaza -czan. Co to znaczy? W waszym jzyku: Biaa Woda i Czarne Drzewo, bo strumie wieci biaym dnem, a las by czarny. Pamitam wszystko. Pamitam taniec bizona, jaki odprawiali wojownicy przed wyruszeniem na owy, i pamitam dzie, w ktrym przybyy do nas pierwsze blade twarze. Wtedy nie znaem waszego jzyka, byem maym chopcem, ale cie kawym nieznanych wdrowcw. Ogldaem ich dziwne stroje i bro, ktra grzmiaa jak piorun. To byli dobrzy ludzie, wic przyjmowalimy ich chtnie, pozwalali polowa i sami gromadzilimy dla nich skry, za ktre otrzymalimy pierwsze w mej wiosce strzelby, proch i kule... Gdzie ley twoja wioska?
242
Nie ma jej. Nie ma ryb w rzece, ucieky bizony i mustangi, wytrzebiono wszelk zwierzyn, wic i my musielimy odej. To byo tam wycign rk ku wschodowi w Czarnych Grach. Wiesz przecie, co si stao, gdy nadcignli poszukiwacze zotego pyu. Wiem. Ale to byy ju pniejsze czasy, o ktrych nawet nie niem w poranku swej modoci. Pamitam, jak zjawili si pierwsi handlarze futer i pacili nam wod, ktra podnieca serce, a pniej odbiera rozum. Wiesz, o czym mwi. Woda ognista mrukn Karol, bo zna t nazw z opowiada. To trucizna, biaych tylko powala, nas... zabija. Czy teraz jeszcze si dziwisz, e nie chciaem broni dyliansu? Nie, ale przecie obronie. Bo dla ciebie, mj biay bracie, nie istnia inny ratunek. Bdziesz o tym pamita? Nigdy nie zapomn, jak i o tym, e mnie wyrwa zatrutym zbom grzechotnika. Pamitaj. Nie tylko wwczas, gdy spogldasz na mnie, ale gdy ujrzysz ktregokolwiek z synw mego narodu. Przemwi z tak powag w gosie, a to zaskoczyo Karola. Dotd uwaa To-imnia za jednego z przecitnych wojownikw, ktrego zakres zainteresowa ogranicza si do ochrony wasnego jedynie ycia i tylko do tego. Kime ty jeste?! wykrzykn. Jestem To-imnia i mam prawo do trzech orlich pir, ale dlaczego ich nie nosz i wanie tak do ciebie przemawiam... teraz nie pytaj. Nie bd. Czy jednak wyjanisz, czemu tak dziwne przybrae imi?
243
Tylko dla ciebie jest dziwne. Gdy byem podrostkiem, wioskowy czarodziej uczy mnie praw i obowizkw wojownika, wtajemnicza w mow rolin i zwierzt. Pniej musiaem przej prb, ktr przechodzi kady modzieniec mego plemienia. Dano mi uk i strzay, kazano opuci wiosk noc. Ksiyc odkry wwczas sw blad twarz, byo widno jak w dzie. A miaem powrci nie wczeniej, nim znowu j ca odkryje.40 Wdrowaem dugo, polujc na zwierzyn lub przymierajc godem. Nocami siadywaem samotnie przy ognisku mylc o duchach przodkw i proszc je o pomoc, o rad, o czyn bohaterski. Wysuchay mnie. Dotarem w skaliste wwozy i wtedy poczem nuci pie, pie Dakotw, star jak gry.
Daj mi dugie ycie, ojcze ojcw, Ziemio, I wzm jeszcze siy, co w mym ciele drzemi! Gdy ruszam na wojn, spraw, by moje upy Wzrosy o konie wrogw, ich skalpy i trupy! Ale w czas pokoju strze od nierozwagi, Daj agodno sercu i gniew oddal srogi.
piewaem cicho, poniewa jest to pie wojownika, a ja nim wwczas nie byem. Mj saby gos musia jednak dotrze do uszu wadcy szczytw i dolin. Mijaem, jake nierozwany, wynios ska, tworzc zakrt w maym kanionie, gdy ujrzaem, jak zsuwa si zboczem niczym potna brya rudobiaego futra. To by grizzli. Co wwczas czuem? Nie potrafi odpowiedzie. Nie odwrciem si, nie uciekem. Ucieczka byaby hab. Napiem uk, gdy zwierz dosign dna rozpadliny. Wypuciem pierwsz strza, gdy run ku mnie. Strzaa utkwia w jego kudach. Wypuciem drug, gdy wspi si na tylne apy. I ta bya celna, ale c znacz dwie strzay dla takiego potwora? Rykn, a wwczas wyjem n zza pasa. Czuem zwierzcy odr i czekaem, mocno wsparszy stopy w ziemi. Wtedy ze szczytu skay, pod ktr staem, stoczy si potny gaz i upad na gow niedwiedzia. Grizzli run i nie podnis si wicej, a gaz rozprys si w drobne kawaki. Wszystkie byy niebieskiej barwy i przezroczyste jak tafla wodna. Nigdy przedtem nie ogldaem kamienia takiej barwy i takiej przejrzystoci.
40
Mowa o miesicu ksiycowym, ktry wynosi 29,5 dnia sonecznego.
244
Zdjem niedwiedzi skr, rozpaliem ognisko, a kiedy drewno zmienio si w popi, natarem tym popioem odwrotn stron futra, aby uchroni je od zepsucia. Kiedy skoczyem, mina noc. Wwczas zwinem skr i ukryem j pod wielkim gazem. Znajdowaem si daleko od swej wsi, a futro wayo zbyt wiele. Ukryem je sdzc, e wrc tu konno, aby zabra zdobycz, ale nigdy nie wrciem. Pazury i ky zwierzcia i kilka odamkw dziwnego kamienia skrztnie zebraem. Zanim stamtd odszedem, oddzieliem gow grizzli od tuowia. Wspiem si wysoko, wysoko i na kamiennej iglicy umieciem j tak, aby bya ze wszystkich stron widoczna. Wyjem n zza pasa, najcenniejszy przedmiot, jaki posiadaem, i ofiarowaem go niedwiedziowi, a pniej oddaem mu pokon i dugo prosiem, aby nie mia do mnie alu za to, e musiaem go zabi. Tak czyni wszyscy wojownicy mego narodu, by duchy zwierzt nie mciy si na nich, lecz chroniy przed z przygod. Wrciem do wsi po wielu, wielu dniach. Powiedziaem czarownikowi o swej przygodzie, pokazaem mu pazury, ky i odamki przezroczystego kamienia. Z tych odamkw zostay sporzdzone moje leki41, gdy staem si wojownikiem, z kw i pazurw niedwiedzia naszyjnik. Otrzymaem imi To-imnia. Wielu pniej dokonaem czynw, ale nie zmieniem nazwania, bo ono przypomina, e byem najmodszym wrd modych, ktry zdoby sobie prawo noszenia kw i pazurw grizzli. Howgh!
41
Amulety noszone na szyi przez Indian, w specjalnie sporzdzonym do tego celu woreczku.
245
XV
Nim nadesza wiosna
Wiele, wiele tygodni pniej, gdy dopalay si gorce dni lata, a licie klonu poczy kn, Karol siedzia na progu swojego domostwa w samym sercu Gr Wielkiego Rogu. Tym domostwem bya skalna grota, jako tako przerobiona, jako tako przystosowana do czowieczych potrzeb odpoczynku i snu. A niedaleko niej znajdowaa si inna szczelina przeznaczona na prymitywn stajni dla konia. Do tych dwu grot doprowadzi Karola wierny towarzysz wdrwki, To-imnia. To on wanie pomaga rba przy pomocy nieporcznego tomahawka co ciesze pnie drzew, aby zbudowa drzwi do obu pomieszcze, aby z cienkich palikw uczyni legowisko dla czowieka i b dla zwierzcia. To on upolowa dwa pierwsze czarne misie i prymitywnym sposobem wyprawi ich futra, przestrzegajc przed zim, ktra w tych stronach trwa dugo, wymaga ciepej odziey i chronionego przed mrozami legowiska. To on wreszcie nauczy dawnego kowboja, jak naley suszy miso, aby nie psuo si przez dugie tygodnie lata czy zimy. Dzie si koczy, fioletowa mgieka gstniaa wrd dolin i spywaa na dalek preri. Karol spoglda raz ku nizinom, raz ku szczytom i przepowiada sobie pgosem sowa, ktrych si nauczy od To -imnia. Czan drzewo, he gry, hewoskan pustynia, kan stary, makocze kraj, mde jezioro, czanopuma zarola, omdaje rwnina, tinte step, wakpa rzeka... Od wielu dni uczy si jzyka Dakotw i czyni postpy, z czego by bardzo dumny. Uzna, e nawet saba znajomo ojczystej mowy swego
246
towarzysza bardzo moe si przyda. Bo gdyby tak To-imnia nie zna angielskiego albo wada nim w sposb niedostateczny? Czy w ogle doszoby do wsplnej wdrwki, a przede wszystkim do moliwoci uprzedzenia pasaerw dyliansu? Podczas pierwszej lekcji zagadn swego nauczyciela: Skd znasz jzyk biaych? Z misji. Z misji? zdziwi si Karol. Cie umiechu przemkn przez kamienne oblicze. Wysano mnie nad rzek, ktr wy nazywacie Minnesota, ale to sowo nic nie znaczy. W naszym jzyku jest to Mini -sota, woda mlecznobiaa. Tam znajdowaa si misja, gdzie uczono mnie nowych prawd i jzyka bladych, twarzy. Nad Mini-sot yem przez czas, ktry wy nazywacie rokiem. Potem wrciem do swej wioski. O nowych prawdach zapomniaem, bo nie s nam potrzebne, ale jzyk zapamitaem. Rozumiem wasz mow znacznie lepiej, ni ni sam wadam. Czy uczyli ci misjonarze? Tak. Powiedziae, e ci wysano. Kto? Mj brat pyta o wiele rzeczy naraz. Czy to le? Znowu pytasz, ale odpowiem. Czarodziej wioski i naczelnik wioski wybrali mnie z grona rwienikw. I tak to zostao przeprowadzone we wszystkich wsiach mego narodu, i modym wojownikom nakazano i na wschd do osiedli bladych twarzy. Mdrze uczynilicie stwierdzi Karol. Czy wszyscy powrcili?
247
Jedni wczeniej, drudzy pniej. A teraz, chocia nie umiem tak mwi jak ty, gdy podczogaem si do ogniska bladych twarzy, rozumiem, o czym rozmawiaj. Karol zapamita sobie to wszystko, jak rwnie swe daremne wysiki, aby si dowiedzie, dlaczego To-imnia wasa si po Zych Ziemiach i gdzie znajdowaa si teraz jego wie. Czy tkwia w tym jaka tajemnica, czy rzecz sprowadzaa si do niechci To -imnia udzielania informacji nie zwizanych z osobistym yciem wojownika? To-imnia odjecha, nie mwic dokd. Obieca wrci, zanim pierwszy nieg pokryje gry, lasy i doliny. Karol musia przywykn do samotnoci. Aby nie gnunie, wdrowa po zboczach, bada cieki zwierzt, wiczy wzrok i such, ktrych sprawno decydowaa o powodzeniach lub niepowodzeniach traperskiego ywota. Ale mimo tych czynnoci pozostawao mu jeszcze sporo czasu na rozmylania. Wanie jak teraz, w ciszy nadcigajcego wieczoru. Obserwowa, jak ganie w ciemniejcym blasku zachodu rowa preria, jak gnaj po niej czarne punkciki, stado antylop, bo kt potrafi by oddala si tak szybko? A tam? C to takiego? W punkcie znajdujcym si na granicy granatowego mroku, ktry zdoa zasoni krace rwniny i fioletowej mgieki unoszcej si bliej nad preri, cigle jeszcze ponc blaskami przednocnej zorzy, ujrza, jak z nieprzeniknionej dali wysuwa si i peznie ku grom ksztat podobny do wa. Zanim zapada nieprzejrzysta ciemno, zdoa rozrni konie, a pniej ludzi posuwajcych si indiaskim sposobem. Czerwonoskrzy? Kt by inny odway si zapuszcza w te dzikie strony? A jeli to Indianie, to kto wie moe pobratymcy To-imnia? Mimo takich domysw Karolowi wcale nie zaleao na spotkaniu z nieznajomymi. Chociaby dlatego, e wampumu jeszcze nie otrzyma. To imnia dopiero obieca go przywie, tumaczc, e tutaj nie rozporzdza
248
ani odpowiedni skr, ani odpowiednimi narzdziami, ani farb, ktr naley nasyci nacicia. Wieczorem nie rozpali ogniska i dopki widoczno na to pozwalaa, ledzi posuwanie si tajemniczej kawalkady. Gdy mrok okry ziemi, Karol nadal tkwi w swym punkcie obserwacyjnym wdychajc zapachy nocy i wsuchujc si w cisz. Jak dugo tak siedzia nieruchomy? Moe godzin, moe dwie. Zupenie zatraci miar czasu. Moe nawet i zdrzemn si, bo nie zauway, kiedy na dole rozbys a jasna plama, i to tak blisko, e zaniepokoi si. Ognisko mrukn do siebie. Musieli wdrowa w ciemnociach. Wic si spiesz. Dokd? Postanowi sprawdzi. A tymczasem ogie przybra na sile, krg blasku si powiksza. To chyba nie Indianie opada go wtpliwo. Oni nie marnuj tyle drzewa. A jeli to nie Indianie? Jaka grupa biaych moga zawdrowa a po skaliste progi Gr Wielkiego Rogu? Zabarykadowa wejcie do stajenki, przewiesi winchester przez rami i pocz schodzi pochy steczk wzdu kamiennej ciany, a pniej drog wyznaczon przez piargi, agodnie spywajc ku nizinie. Byo ciemno, bardzo ciemno, ale tyle ju razy przebywa ten szlak, e mgby i z zamknitymi oczami. Oczywicie, nie prowadzc za sob konia, bo z koniem byby o tej porze kopot nie lada. Przede wszystkim jednak odgos kopyt mgby zaalarmowa tamtych. Cel nie wydawa si daleki i piesza wdrwka nie powinna trwa dugo. Coraz wyraniej widzia drgajc plam blasku. Kiedy dotar na rwnin, noc pojaniaa. Gwiazdy rozbysy na niebie. Karol maszerowa przed siebie, ostronie i cicho, jak tylko byo to moliwe w tych warunkach. Przyswoi sobie t umiejtno od To -imnia. Chocia nie osign jeszcze doskonaoci swego nauczyciela, to jednak w porwnaniu z ludmi miast stpa cicho jak kot.
249
Pomie gorza coraz wyraniejszy, a na koniec ukazay si pojedyncze jzyki purpury, nad nimi rowa una, wreszcie krg blasku drgajcy wrd rzadkich traw. Wtedy zwolni kroku, a gdy dostrzeg zamazane cienie postaci, przypad ku ziemi. Po raz pierwszy mia zastosowa sztuk podchodzenia ludzi. W stosunku do zwierzt czyni to ju wielokrotnie pod bacznym okiem Indianina. Najpierw posuwa si nisko schylony, pniej rozpaszczy si i czoga odpoczywajc co pewien czas. Wreszcie na granicy byszczcego krgu wiata leg i bacznie spoglda przed siebie. Dostrzeg cztery sylwetki ludzkie znieruchomiae nad ogniskiem. Rzut oka wystarczy: to nie byli Indianie. Nieco z boku, po prawej rce Karola, spoczywao kilka tobow o zamazanych przez ciemno konturach. Nagle ktry z siedzcych dorzuci drewna do ognia, pomie strzeli wysoko i Karol musia si cofn. By to niepomylny zbieg okolicznoci. Przy ognisku rozmawiano przyciszonymi gosami, a z odlegoci, w jakiej si znalaz, Karol nie by w stanie zrozumie ani sowa. Lea nieruchomo w mroku, rozmylajc, jak by tu podsun si bliej. Z ulg stwierdzi, i pomie poczyna przygasa. Niestety! Zanim malejcy blask zezwoli mu na posunicie si chocia kilka krokw, rozmowa przy ognisku zostaa zakoczona. Trzech spord siedzcych otulio si pledami i rozcigno na ziemi. Czwarty siad pooywszy na podgitych nogach strzelb o dugiej lufie. Nie byo ju nadziei, e uda si podsucha rozmow. Troch zy na siebie z powodu bezcelowej, jak sdzi, wdrwki, postanowi poszuka innego rda informacji. Jeli ludzie milcz, moe co nieco zdradz rzeczy... Wycofa si od czerwono arzcego si ogniska. Wymagao to znacznie wikszej ostronoci wobec ciszy i na pewno bacznej uwagi wartownika. Jednake udao si. Znalazszy si w bezpiecznej odlegoci, powsta i wolniutko obszed obozowisko, po czym znowu pad na ziemi. W takiej pozycji rozpocz now wdrwk. Wwczas usysza tpe uderzenia kopyt. Gdzie bardzo blisko musiay sta konie. Gdyby podrni naleeli do ktrego z indiaskich plemion, Karol zrezygnowaby ze swego zamiaru.
250
Przecie wielokrotnie opowiada mu To-imnia o specjalnej tresurze pdzikich mustangw, o czujnoci tych zwierzt, ktre w spos b zrozumiay dla ich panw potrafiy ostrzec o niebezpieczestwie. Ale tu napotka tylko biaych, wic postanowi zaryzykowa. Odczeka chwil i kiedy tupot ucich, podj mozoln wdrwk. Na koniec dotar do przeszkody, jaka wyrosa mu na drodze. To by jeden z bagay. Dugi i wski, spoczywa kilkanacie krokw od ogniska. Delikatnie dotkn doni tobou, wyczu pod palcami chropowato grubego ptna i jakie twarde kanty sterczce pod opakowaniem. Wycign zza pasa n. Ostrym kocem wywierci dziur w materiale, przesun przez ni rk. Poczu ksztat gadki, twardy i zimny. Znieruchomia z wraenia to bya lufa strzelby. W toboach wieziono bro, i to bro jeszcze nie uywan, bo kiedy cofn do, poczu na palcach tusty smar chronicy metal przed rdz. Za tym pierwszym pakunkiem spoczywa drugi, za nim trzeci, a jeszcze dalej leay nastpne. Ciemno nie pozwalaa policzy. Zerkn w niebo, gwiazdy poczynay blednc, trzeba byo natychmiast wraca; rozumia, jakie grozi mu niebezpieczestwo. Gdy ju si nieco oddali, powsta i najpierw wolno schylony pocz si cofa, potem przyspieszy kroku, na koniec prawie biegiem dotar do podna gr. Gdy wdrapywa si ku swemu schronisku, blady wit pocz rozjania niebo. Obszed gospodarstwo, zajrza do konia i stwierdziwszy, e nie odwiedzi go aden nieproszony go, owin si kocem i run na posanie z niedwiedzich skr. Kiedy si przebudzi, soce stao ju za horyzontem, a daleka preria bya pusta. Poszuka wzrokiem miejsca, w ktrym noc gorza pomie, ale nie znalaz tam nikogo ani niczego. Tajemnicza karawana znika. Roznieci mae ognisko, upiek podpomyk stwierdzajc z alem, e zapas mki jest ju niewielki. Do podpomyka dooy pat antylopiej poldwicy i popi gorc wod. Ostatnia gar kawy zostaa zuyta w dniu rozstania z To-imnia. Ze smutkiem pomyla, e gdy zabraknie i mki, bdzie musia poprzesta przez dugie miesice na potrawie do monotonnej misie przyrzdzanym zawsze w ten sam sposb. Ba, ale
251
gdzie na tym pustkowiu znale kaw i mk? Co prawda mona byo ruszy po zakupy do Custer City lub do Laramie. Paci mg zotem, ale ani mu to w gowie powstao. Podr bya duga i niebezpieczna. Postanowi j odby dopiero wiosn, gdy zbierze odpowiedni ilo futer, w czym Toimnia obieca mu pomc. A futra to by najlepszy pienidz w tych stronach. Zotej rezerwy nie chcia wymienia , wola zachowa j na por, w ktrej znajdzie si w bardziej cywilizowanych stronach. Kt zgadnie , co moe si jeszcze przydarzy? Gdy skoczy swj skromny posiek, osioda konia i poprowadzi go tam, gdzie skalna ciana rozstpowaa si przepuszczajc z gbi zielonej dolinki wartkie wody potoku. Napoi zwierz, naczerpa wody do skrzanego wora, po czym sprowadzi wierzchowca ku nizinie, wskoczy na siodo i ruszy szlakiem zblionym do tego, jakim wdrowa w nocy. Ujecha niedaleko. W poprzek prerii cigna si wydeptana cieka. Zawrci i posuwa si dalej wzdu wieych ladw. Trop cign si prosto, tak wyrany, i mona go byo zauway z odlegoci kilku jardw: kopyta gboko wbite w trawiaste poszycie wida zwierzta obciono nie lada ciarem. Ile szo tych zwierzt tego Karol nie potrafi ze ladw odczyta. Sytuacja ulega pogorszeniu, gdy wydeptana cieka skrcia midzy pierwsze pagrki, a pniej midzy skay i dolinki. Wydawao si, i tajemnicza karawana zmierza wprost ku najdzikszym ostpom Gr Wielkiego Rogu. Karol nie wiedzia, co ma sdzi o tak dziwnym kierunku jazdy. Jeszcze poprzedniej nocy przypus zcza, e jest to transport broni dla ktrego z fortw, ale tdy nie wioda przecie droga do adnego z nich. Na kamienistym podou lad si zaciera lub cakowicie zanika, jednak bez trudu szybko go odnajdywa. Niebezpieczestwo polegao na' tym, e skay, lasy i doliny ograniczay pole widzenia i Karol obawia si, i za jednym z kolejnych zakrtw znajdzie si nagle twarz w twarz z ludmi, ktrych ledzi. Jako nie darzy ich zaufaniem. A tymczasem posuwa si ladem coraz wieszym. Pomny nauk To-imnia, co pewien czas przystawa i nasuchiwa. Niekiedy nawet zeskakiwa z wierzchowca, aby wspi si na pobliskie wzniesienie i sign okiem dalej, ni na to pozwalay gazy, krzewy i wyniose wierki
252
lasw, ktre spaday zboczami a ku trawiastym halom. Jednake albo te wyniosoci byy zbyt niskie, albo cigani wzmogli tempo jazdy, bo nie dojrza ani koni, ani ludzi. Tak mina poowa dnia. Dopiero na jak godzin przed zmierzchem Karol dosta si w okolic sprzyjajc jego zamiarom. Bya to jedna z licznych dolin, tym jednak rnica si od innych, e w poowie swej dugoci gadka i rwna jej powierzchnia gwatownie zaamywaa si tworzc dugi i do pochyy spadek. Karol zatrzyma wierzchowca w miejscu naturalnego progu, za ktrym trawiasty trakt gwatownie si obnia. Spojrza i byskawicznie zeskoczy z konia, a w cigu kilku nastpnych sekund odprowadzi go w pobliskie krzaki i pooy si w trawie.
Widzia ich bardzo wyranie, diabelnie- blisko. Jeden jedyny nieostrony krok byby go zdradzi. Oto mia przed sob: czterech jedcw na czele dugiego wa jucznych koni, postpujcych jeden za drugim, powizanych rzemieniami. Konie dwigay nieksztatne toboy, a jedcy raz po raz odwracali si, eby sprawdzi, czy transport odbywa si w porzdku. Dokde, u licha, wdrowali? Na to pytanie moga da odpowied jedynie dalsza jazda ich tropem. Karol nie decydowa si na takie ryzyko. Postanowi, zaczeka, a
253
midzy nim a karawan znajdzie si jaka naturalna przeszkoda utrudniajca widoczno. Lecz nie dostrzeg dokoa ani krzakw, ani skaek, ani drzew, ktre skryyby go przed wzrokiem obcych. Kiedy skoczy si wreszcie ten otwarty szlak? Nic nie zwiastowao jego kresu. Karol nadal spoczywa w trawie sdzc, e przyjdzie mu wdrowa dopiero noc. Karawana ludzi i koni peza jak limak. W pewnej chwili wydao si nawet, e stana. Czyby mieli zamiar ju teraz rozbi obozowisko? Przecie widoczno bya jeszcze zupenie dobra! A jednak tak, na pewno! w koni tkwi w jednym i tym samym miejsc u. Tajemnica przerwy w podry wyjania si nage, i to w sposb zaskakujcy. Oto z czarnej ciany zaroli cigncej si tam w dole, po prawej stronie, wyjechao na otwart przestrze trzech nowych jedcw. Karol mimo woli gwizdn cicho: Indianie! Czyby napad? Patrza uwanie. Jedcy spotkali si i nic nie wskazywao na jakie wrogie ich zamiary. Po duszej chwili postoju caa grupa wraz ze sznurem jucznych koni ruszya dalej. Karol odczeka jeszcze kilkanacie minut, a sylwetki koni i ludzi zmalay do wielkoci mrwek, potem wskoczy na siodo i ruszy w powrotn drog.
Przez kilka nastpnych dni polowa na grskie barany, zbiera lene jagody i gromadzi zapas drewna na zim. Mia sporo czasu, by przemyle to dziwne spotkanie. Nie podobao mu si. Biali dostarczajcy paln bro czerwonoskrym nie stanowili rzadkoci. Tak przecie drog plemiona indiaskie zdobyway bro. Pocztkowo stare, dugolufe samopay z Kentucky, pniej coraz nowoczeniejsze wyroby rusznikarskie. Ale teraz Karol przypadkowo trafi na co najmniej kilkadziesit sztuk wiezionych specjalnym transportem. Niele musia handlarz na takiej dostawie zarobi, jeli zdecydowa si na dalek, niebezpieczn podr. Pierwszy lepszy patrol wojskowy mia prawo skonfiskowa wieziony towar, a ludzi postawi przed sd.
254
Po dwu tygodniach zjawi si niespodziewanie To-imnia wraz z nieoczekiwanym podarunkiem: przywiz spory woreczek mki, puszk kawy, siekier i kilka kartonw z nabojami. Na pytajce spojrzenie Karola powiedzia krtko: Spotkaem wdrownego handlarza. Ale... ale ja nie mog przyj takich skarbw. Dlaczego? Czy nie jeste moim bratem, ktremu winienem pomaga? Przecie tej mki, kawy i adunkw nie otrzymae za darmo! Czy mj brat uwaa, e nie zasuguje na gar mki? C mia na to odpowiedzie! Odmow najwyej obraziby swego towarzysza. Skojarzy natomiast ten dar z tajemniczym transportem broni. Od kog innego mg naby naboje To-imnia, jeli nie od tamtych wanie ludzi? Wic zapyta: Czy nard Dakotw wykopa topr wojenny? Czy mj brat widzi na mej twarzy wojenne barwy? Nie. Ale powiedz mi: na tych ziemiach mieszkaj jeszcze inne plemiona. Tak. Bardzo daleko std. To znaczy zastanowi si Karol nic... to nic nie znaczy. Mj brat przemawia bardzo dziwnym jzykiem. Hm... prawda, ale te dziwnego zdarzenia byem wiadkiem. I opowiedzia o swej przygodzie. To -imnia wysucha cierpliwie. Mj brat jest czujny jak bbr stwierdzi i mdry jak sowa. Susznie postpi nie pokazujc si tamtym ludziom, chocia ja ich znam. To nie s wrogowie Dakotw.
255
Kupujecie od nich bro. Kupujemy. Mj brat dobrze wie, i czerwoni mowie potrafi wyrabia tylko dzidy, uki i strzay. Prosz, niech mj brat nie mwi nikomu o tym spotkaniu, gdyby... Gdyby ktokolwiek si tu zjawi? Nie ma chyba obawy, ale postpi zgodnie z twoj prob. Temat zosta wyczerpany, lecz Karol nie mg ju pozby si drczcego go odtd niepokoju: czyby na ziemiach tych miaa rozpta si krwawa burza? Przywiozem memu bratu co, co ustrzee go przed napaci i otworzy serca wojownikw Dakotw. Wampum! ucieszy si Karol. Wampum powtrzy Indianin i wrczy Karolowi pas z cienkiej, mikkiej skry, obszyty po brzegach drobnymi muszelkami, w rodku mienicy si czerwono-niebiesko-czarnymi naciciami o ksztatach zblionych do prostej linii geometrycznych figur. Skra miaa szeroko dwu, a dugo omiu doni dorosego mczyzny. Pilnuj go bacznie, a ustrzee ci od niebezpieczestwa, dopki przebywasz w kraju Dakotw. Ten wampum mogem zrobi sam, jednak uprosiem naszego czarownika, aby wyci na nim swe imi. Czy moesz powiedzie, co tu jest wycite? Kady Dakota zrozumie te znaki. One mwi: Otwrz przed nim swe serce i podaj pomocn do. Nie odmawiaj miejsca przy ognisku i bro przed wrogami. Jego sowa s moimi sowami, jego myli moimi mylami, tak mwi Tatanka-Yotanka. Tatanka-Yotanka? powtrzy Karol. Kto to? Wida, e mj brat nigdy nie by traperem ani tropicielem ladw. Tatanka-Yotanka oznacza w jzyku bladych twarzy: Siedzcy Byk i imi to jest znane we wszystkich fortach.
256
I mnie jest znane. Tak, tak, pamitam doskonale! Istotnie o Siedzcym Byku Karol sysza z racji zawarcia midzy przedstawicielami rzdu a wodzami Indian wieczystego ukadu pokojowego. Ten ukad zosta podpisany w 1868 roku w forcie Laramie rwnie i przez Siedzcego Byka, jednego z najbardziej pokojowo usposobionych wodzw Dakotw. Och, byo o tym gono jeszcze w czasach, w ktrych Karol pracowa na farmie Bo otha. Teraz otrzymany wampum nabra podwjnej wartoci. Ale kime by To-imnia, jeli zdoa uzyska dla pocztkujcego trapera, nieledwie greenhorna, tak cenny dokument? Tym razem To-imnia nigdzie si nie wybiera. Wdrowali wic razem, rami przy ramieniu, w gb wysokich gr, steczkami, ktre piy si nad krawdziami urwisk opadajcych ku zielonym przepaciom. Szli za tropami wielkorogich, dzikich baranw, za ladami niedwiedzi i pum. Zapuszczali si do lenych matecznikw szukajc lisw, skunksw i osi erujcych na podmokych polankach. Niekiedy powracali z takich wdrwek dopiero wieczorami, a wwczas Karol niepokoju bieg do zielonej dolinki, aby stwierdzi z ulg, e oba konie pas si spokojnie i aden drapienik nie zostawi swych ladw na progu skalistej bramy. Co prawda To-imnia zapewnia, e za dnia wierzchowcom nic grozi nie moe, chyba... chyba eby w tych stronach pojawi si grizzli, chocia i on, jak wszystkie drapieniki, woli wychodzi na owy przy wietle ksiyca. Mimo e obecnoci szarego niedwiedzia nigdzie nie zauwayli, Karol nie potrafi wyzby si niepokoju o konie. Zabiera ich jednak nie mogli, bo ograniczayby wdrwk do atwiej dostpnych przej, a zamyka w prowizorycznej stajence na cay dzie nie sposb, jeli zwierzta miay zachowa pen sprawno fizyczn. Ktrego dnia To -imnia poprowadzi swego przyjaciela w innym ni zwykle kierunku. Nie ku wyynom, lecz samymi dolinami, gdzie stopa szelecia na warstwach opadych lici, gdzie drzewa coraz czciej pokazyway czarn kor nagich gazi. Kbiaste chmury, wiatr zimny i
257
porywisty, deszcz, ktry sipi dokuczliwie niekiedy przez par dni bez przerwy, zapowiaday nadejcie jesieni. Minli las liciasty, minli wierkowy br, a wkroczyli na skaliste, posypane piargiem ziemie, gdzie tylko wte krzaki, teraz o witkach czarnych i nagich, koysay si bezszelestnie. Za obszarem piargw i luno porozrzucanych gazw o dziwacznych ksztatach znowu cign si obszar starodrzewu o gstym poszyciu. To -imnia wprowadzi swego towarzysza prosto w gszcz, a musia si orientowa wietnie, bo po pgodzinnym przedzieraniu si poprzez spltane gazie wydostali si na czk, gdzie Indianin skrci w prawo. Brzegiem boru dotarli do strumienia, ktrego piaszczyste brzegi roiy si tu i tam od wydeptanych, poznaczonych odciskami drek. Karol, dumny ze swej traperskiej wiedzy, wymieni nazwy a omiu wdrowcw lenych, jacy o wicie musieli tu zaspokaja pragnienie. Nie omyli si ani razu, bo To-imnia obejrzawszy lady skin potakujco gow. Czy bdziemy tu polowa? zapyta Karol pgosem. Nie, ale niech mj brat dobrze zapamita to miejsce. W strumieniu s ryby, mona je owi, ile razy zechcesz, ale nigdy w tym miejscu nie uywaj strzelby. Dlaczego? eby nie zakci spokoju maego ludu. Karol rozejrza si dokoa w poszukiwaniu maego ludu, ale nie dostrzeg adnego stworzenia ani po tej, ani po drugiej stronie wody, gdzie czarna ciana drzew zasaniaa widoczno. Kog mia na myli To -imnia? Ruszyli brzegiem strumienia a do miejsca, w ktrym wody rozlay si szeroko, tworzc jezioro. Nie byo wielkie, bo las otacza je dokoa, w wodzie przeglday si czubki drzew. To -imnia pooy palec na ustach i zwolni kroku, a Karol stara si go naladowa kady m ruchem, oczekujc wyjanie. Rozglda si i nic nie dostrzega. Wody jeziorka wydaway si puste, ale gdy podeszli bliej, Karol zauway drobne fale rozchodzce si po powierzchni a po kraniec przeciwlegego brzegu. A
258
pniej dostrzeg jaki ksztat poruszajcy si na samym rodku wodnego zbiornika. Przyspieszy kroku ze wzrokiem cigle utkwionym w zagadkowe zjawisko i... nastpi na bardzo gruby, bardzo suchy konar. Pk z trzaskiem, a wtedy rzecz dziwna pkajca ga spowodowaa ca seri hukw tak podobnych do gosu palnej broni, e Karol czym prdzej cign z ramienia swj nieodstpny winchester. Co to? May lud odpar wesoo Indianin. Gdyby stpa ostroniej... Ale zachowajmy cisz, a znowu si ukae. Bobry szepn z zachwytem jego towarzysz. Zachwyt by szczery i uzasadniony. Bobry byy marzeniem kadego trapera, oczywicie wcale nie ywe, lecz... ich futerka. Najatwiejsza zdobycz bo nie trzeba za ni wdrowa i ciga przez bezdroa, a rwnoczenie jake cenna. Na futra bobrowe zawsze mona byo. znale nabywcw. Tak, to byy bobry walce ogonami w wod na sygna niebezpieczestwa, bobry, ktre Karol zna tylko z opowieci i z rysunkw. Przeszli jeszcze kilkanacie krokw. Tam, gdzie jeziorko koczyo si wysokim waem zwalonych pni, muu i gazek, a w szczerbach tej zapory pienia si i przelewaa woda, pync dalej znw wskim pasmem. W rzeczywistoci jeziorko okazao si tylko spitrzon wod strumienia. Wzdu niskich brzegw tkwiy w ziemi niskie kikuty pni poprzecinanych ostrymi zbami, brunatniay kawaki kory i pokego ju drzewa. Jeden z lenych olbrzymw lea zwalony kilka krokw od brzegu. Wida mali drwale le obliczyli odlego i drzewo zamiast do jeziorka runo na ziemi. To-imnia siad na nim i gestem rki wskaza miejsce Karolowi. Niech mj brat nie porusza si powiedzia szeptem i nie rozmawia, a ujrzy co, czego dotd nie oglday oczy adnej bladej twarzy.
259
Karol zamieni si w posg. Wlepi wzrok w tafl wody, ale nic si na niej ani pod ni nie dziao. Fale zniky, powierzchnia wygadzia si. Sterczay nad ni stokowate budowle domki bobrzego ludu, podobne do miniatur indiaskich tipi, tyle e wejcie do nich znajdowao si pod powierzchni wody. Mino kilka dla Karola bardzo dugich chwil. Wwczas drobna fala plusna tu przy tamie. To-imnia pochyli si, przyoy do warg obie donie zwinite w trbk i pocz ni to mwi, ni to woa przecigym, monotonnym gosem: Ska... skaa... skaa... Woda wygadzia si, potem znowu zabulgotaa i jaki niewidoczny tego sprawca pocz pyn ku brzegowi. Trjkt fal, jaki powsta na powierzchni, wskazywa kierunek ruchu. Karol a wstrzyma oddech. Ska... skaa... skaa... monotonnie zawodzi Indianin. Trjktna fala dosiga brzegu i Karol ujrza ma, ciemnobrzow gow, byszczce oczy i dugie wsy. Gowa dwigna si ukazujc krtk, grub szyj. Zwierztko znieruchomiao. Skaa... skaa... zawodzi To-imnia. Bbr wyszed na traw, przystan, bacznie spogldajc na ludzi. Znowu postpi kilka krokw, koyszc si zabawnie, zawaha si, wspi na tylne apki i ruszy ku Indianinowi. Z tej odlegoci wyglda jak odziany w futro krasnoludek z dziecicych bajek. Przyczapa do ng To -imnia i ku jeszcze wikszemu zdumieniu Karola opar si przednimi apami o kolano Indianina. To-imnia przerwa zawodzenie i poinformowa swego towarzysza: Moesz ju mwi i porusza si, ale nie przemawiaj zbyt gono i nie czy ruchw gwatownych. Karol odetchn. cierp cay podczas tej przymuso wej pozycji. Co to znaczy ska? zapyta.
260
Biay. Tak go nazwaem z powodu jasnego pasa futra. Spjrz. Pooy delikatnym ruchem do na gowie zwierzcia w miejscu, w ktrym przez prawie czarne wosy cigno si jasne, siwawe pasemko. On jest najstarszy z caej gromady, to wdz maego ludu. Znamy si od wielu wiosen. I zawsze do ciebie przychodzi? Zawsze, jeli go zawoam. Inne wychodz rwnie, ale ju nie zbliaj si do mnie. Czekaj cierpliwie, a ujrzysz. Karol spojrza na jeziorko o powierzchni zmconej teraz wielokrotnymi falami. Tu i tam poczy ukazywa si trjktne gowy, a wkrtce czwrka nowych przybyszw wygramolia si na brzeg. To-imnia szepn w osupieniu Karol z ciebie zaiste wielki czarownik. Indianin potrzsn przeczco gow. Nie potrzeba czarw. Na ten may lud, nikt nigdy tu nie polowa. Ja im nie zrobi krzywdy, a one o tym wiedz. Widzisz? Teraz Karol sta si wiadkiem widowiska najdziwniejszego z dziwnych. Z jeziora poczy wychodzi bobry rnej wielkoci, o rozmaitych odcieniach futer. Cz z nich skierowaa si ku skrajowi lasu, nie zwaajc na obecno ludzi, ale mniejsza grupka ruszya wprost ku Indianinowi. P drogi przebya na czworakach, dalsz cz na tylnych nogach. Jednake bobry nie zbliay si bardziej ni na odlego kilku krokw. Stany gromadk, posapujc i co tam do siebie mwic. Karol rozrnia pomruki, piski i o mao nie parskn miechem. Ale to istne czary powiedzia goniej, zapominajc o przestrodze. A moe ja ni? Jeli komu o tym opowiem, uzna mnie za kamc. Mj brat si myli. Syszaem od starych wojownikw o bobrach karmionych z rki.
261
One najwyraniej rozmawiaj o nas. To jest rodzina Ska wyjani powanie Indianin. Czy mog go pogaska? Nie teraz. Musi si przyzwyczai do ciebie. Pamitaj, e bobry maj bardzo ostre zby. Ale chodmy std, odrywamy je od pracy. May lud musi gromadzi ywno na zim. Powsta ostronie, eby nie potrci Ska. Karol ruszy za nim. Kiedy dotarli do ujcia strumienia, obejrza si. Zobaczy bobry wawo maszerujce ku pierwszym drzewom lasu. Czy bdziesz pamita, e may lud yje ze mn w przyjani? Tego widowiska, nie zapomn do koca ycia. To dobrze. Wiesz, dlaczego ci tu przyprowadziem? No... ebym zobaczy bobry... Nie tylko dlatego. Obawiaem si, e ktrego dnia sam odkryjesz ten zaktek, a wwczas jaki los czekaby may lud? Co masz na myli? Bro, ktra niesie mier. Ale teraz mog by spokojny. Czy nie tak, Tanka-czan? Czy nie tak, mj biay bracie?
Spad nieg i stopnia w cigu kilku godzin. Tylko na najwyszych szczytach przetrwa a do wieczora. Ale w nocy rozszalaa si zawierucha. Huraganowy wiatr napdzi chmur, ktre zwaliy na ziemi cay swj adunek. Kurniawa trwaa jeszcze przez dzie i noc nastpn. Gdy wreszcie soce zabyso na czystym niebie, ukazao oczom Karola pofadowan przestrze bieli, ktra okrya lasy i doliny. Na szczcie mrz nie by wielki, a mieszkalna grota znajdowaa si w miejscu zacisznym, otoczon murem ska. Rwnie w ukrytej dolince cicho byo i bezwietrznie, chocia w dole, nad paszczyzn prerii Karol dostrzeg srebrzyst kurzaw oznak
262
gwatownego wiatru. Ba, gdyby jeszcze chata-jaskinia miaa piec! Ale to byo marzenie, z ktrym nie zdradzi si przed swym towarzyszem. Wspomnia tylko na potne piece w domu Bootha, na wieczory spdzane mimo trzaskajcego mrozu w cieple czterech cian widnego mieszkania i... cicho westchn. Chciaem, to mam powiedzia sobie i przesta rozmyla na ten temat. Przecie zagrzebawszy si w futra nie czu chodu, a w dzie trzaskajce bierwiona daway tyle ciepa, ile wanie potrzebowa dorosy czowiek. Zreszt nie byo czasu na bezczynne siedzenie w jednym miejscu. To-imnia pocz go wtajemnicza w zimowe owy, a przede wszystkim w sposb poruszania si po grubym, nienym kouchu. W zwykych butach Karol nie zaszedby daleko, zapadajc si po kolana, po pas, ba po czubek gowy w kopnych warstwach biaego puchu. To-imnia z kawakw gitkich gazi i rolinnych wkien, a czciowo ze cigien ubitej antylopy sporzdzi owalne krki, ktre przytwierdzano do podeszew. Byy to tak zwane niene rakiety, znane mieszkacom Dalekiej Pnocy. Dziki wikszej powierzchni ciar ciaa rozkada si tak, e idcy nie zapada si w zaspy. Naleao jednak nauczy si chodzi, naleao szeroko rozstawia nogi, aby nie zaczepi jedn rakiet o drug i w efekcie nie run w nieg. Karol wielokrotnie wali si na ziemi, ale poniewa nie lka si guzw, po paru ju dniach towarzyszy To -imnia w dalekich wyprawach. Polowali na rysie, na czarne niedwiedzie, bo jeszcze nie zapady w sen w swych gawrach, na wilki, ale przede wszystkim na lisy. Nie na te o rudej, pospolitej maci futra, lecz na okazy o prawie siwym wosie, zwane przez traperw i handlarzy srebrnymi. Cena takiej skrki sigaa pidziesiciu dolarw. Szukali rwnie odmian o futrze ciemnym, niekiedy a granatowym. To byy lisy bkitne. Tasze od srebrnych, przecie wielokrotnie przewyszajce handlow warto rudych. To-imnia nauczy Karola cigania, a pniej preparowania skrek tak, by nie ulegy zepsuciu podczas zimowych miesicy, by wos z nich nie wypada, nie sztywniay i nie kruszyy si. Pracowity to by czas i wietna szkoa traperska dla nowicjusza.
263
Odpoczywali wieczorami przy trzaskajcym ognisku, przy ktrym wnieli spadzisty daszek z drgw i jedliny, kierujcy cae ciepo ognia w jedn stron, a zabezpieczajcy plecy przed podmuchami mronego wiatru. W takie godziny, w ciszy przerywanej niekiedy wyciem wilkw, Karol nadal uczy si jzyka Dakotw, wysuchiwa rad zwizanych z samotnym yciem w puszczy i na prerii. A ty zagadn ktrego wieczoru swego przyjaciela zawsze tak spdzasz zim, jak teraz? Nie wracasz do swej wsi? Tak, jak syszaem o innych wojownikach twego plemienia? To-imnia przysun do ognia spor kod, ktrej koniec ju zdy si spali, i pogrzeba patykiem wrd winiowych gowni. Czemu milczysz? Moe to tajemnica? Nie dla mego brata odpar powoli Indianin. Wiem, e mnie nie zdradzisz. Posuchaj: jestem tu w zimie, wrd lasw Wielkiego Rogu, ale gdy soce przygrzeje, wdruj na Ze Ziemie, jak wy je nazywacie, i jeszcze dalej, tam gdzie stoj tipi bladych twarzy, tam gdzie Mila -hanska siedz w swych fortach wzniesionych na nasz zgub. Po co? wyrwao si Karolowi. Wiesz przecie o wieczystym pokoju zawartym w Laramie midzy przedstawicielami Wielkiego Biaego Ojca a wodzami Dakotw, Cheyennw i Arapahw. Wiem. Nie mino kilka wiosen, a blade twarze wdary si w gb Czarnych Gr, ktre s odwieczn ziemi Dakotw. Czy moemy wierzy tamtym bladym twarzom? Patrzymy, co robi, i jeli sprbuj i dalej, tam gdzie dzienna gwiazda zapada w ziemi, wykopiemy topr wojenny, bo nasza cierpliwo dobiega kresu. Howgh! Wic jeste zwiadowc?
264
Gdyby nie mj biay brat, przebywabym tu w samotnoci, czekajc, a soce stopi niegi, a pniej znowu ruszy ku siedzibom biaych. Taki otrzymaem rozkaz. Karol pomyla, e gdy wrci w zamieszkae strony, zaskoczy suchaczw opowiadajc o swej traperskiej przygodzie, a przede wszystkim o swym niezwykym towarzyszu doli i niedoli. Nie przypuszcza wwczas, e zdarz si wypadki, ktre skoni go raczej do wstrzemiliwoci w ujawnianiu swych wspomnie. Wic jeste zwiadowc powtrzy. Ale c moe znaczy jeden zwiadowca na tak wielkiej przestrzeni? Jest ich wielu. Nie spotkaem dotd adnego, poza tob. Po c mieliby ci si pokazywa? Istotnie zawstydzi si Karol. To byoby bardzo niemdre z ich strony. I tak nakazali wam wodzowie? Tatanka-Yotanka... Ten, od ktrego dostaem wampum? Ten sam. Czemu takie dziwne nosi imi: Siedzcy Byk? Posuchaj: kiedy by jeszcze maym chopcem, Odjibwayowie napadli na jego rodzinn wie i zabili ojca, Skaczcego Bawou. Wtedy chopiec otrzyma od wioskowego czarownika imi Hakada, co w waszym jzyku oznacza: Ostatni Godny Poaowania, by bowiem jedynym synem Skaczcego Bawou. Czarodziej wioskowy o imieniu Wambli -luta (co w waszym jzyku oznacza: Czerwony Orze) postanowi, zaj si wychowaniem Hakada, by bowiem bliskim krewnym jego matki. Gdy nadszed czas prby, Czerwony Orze wraz ze swym synem Ite -o-magazu (co w jzyku bladych twarzy tumaczy si: Deszczowa Twarz) i z Ha kada wsiedli na mustangi i pojechali ku Grom Skalistym. Posuwali si wzdu
265
brzegw wielkiej rzeki, ktra zwie si Missouri, a gdy dotarli pewnego dnia do serca gr, poczynao ju mrocznie. Trafili do zielonej doliny, gdzie rosy trawy, kwiaty i rzadkie drzewa. Std Hakada mia i na dalsz, ju samotn wdrwk, na ktr wyrusza kady modzieniec naszego narodu, zanim zostanie wojownikiem. Mia spdza czas na rozmylaniach i dowiadcza swej samodzielnoci. I mie ucho czujne, a oczy orle, aby mc widzie dobre duchy wskazujce mu drog i unika zych duchw ziemi wiodcych do zguby. Howgh! Tak wic w tej dolinie mieli si rozsta. Zanim jednak do tego doszo, we trzech rozpalili ognisko, a Ite-o-magazu upolowa antylop. Kiedy miso pieko si nad pomieniem, zauwayli, e pasce si obok wierzchowce poczynaj si niepokoi, e usiuj zerwa pta i odbiec daleko. Rozejrzeli si dokoa w zapadajcym zmroku, dostrzegli przyczyn niepokoju. Pod jednym z potnych, samotnych drzew sta bizon, tak wielki, jakiego nigdy jeszcze nie ogldali. Zwierz patrza w ich stron i dar kopytami ziemi. A musisz wiedzie, mj biay bracie, e bizony nie zaczepiane nigdy pierwsze nie atakuj czowieka. Istniej jednak wyjtki. S to stare samotne byki, dawni przywdcy stad, pokonani przez modszych rywali i wypdzeni. Takie byki staj si zoliwe, grone i niebezpieczne dla kadego stworzenia. I taki to bizon ukaza si tamtego wieczoru trzem wdrowcom. Ite-o-magazu pierwszy chwyci uk i wypuci strza. Utkwia w ciele olbrzyma. Bizon ruszy do ataku. Ite-o-magazu odskoczy, ale zanim zdoa naoy na ciciw drug strza, byk rzuci si na niego. Wwczas Hakada porwa za wczni i wbi j gboko pod opatk zwierzcia. Bizon zatrzyma si. Sta chwil z pochylonym bem, pniej chrapn, podkuli tylne nogi i siad! Tak, mj bracie, bizon siad, a nikt spord yjcych i tych, ktrzy odeszli do wiecznych ostpw, nigdy nie oglda siedzcego bizona. Oto dlaczego Hakada otrzyma imi Tatanka-Yotanka i nosi je po dzi dzie. Nie ma bowiem siadajcych bizonw, a ten, ktrego pokona, musia by duchem Skalistych Gr.
266
Powiem ci jeszcze, e wedug waszych oblicze (a znam si na nich) Tatanka-Yotanka mia wwczas trzynacie lat. Poka mi blad twarz, ktra w takim wieku mogaby pochwali si bizoni skr! Kiedy mia lat siedemnacie, wybrano go czarownikiem na miejsce Czerwonego Ora, ktry odszed do krainy wiecznych oww. W sze lat pniej zosta wodzem odamu Dakotw, Hunkpapa. Dzi znaj go wszyscy wojownicy od Czarnych Gr po Gry Wielkiego Rogu i dalej jeszcze. Jest gwiazd na niebie Dakotw. Howgh!
267
XVI
Znowu w Laramie
Przez cay okres zimowy polowali wsplnie. To-imnia by cierpliwym nauczycielem, a Karol Gordon pojtnym uczniem. Podczas kilku mronych biaych miesicy zdoby wicej dowiadczenia ni niejeden traper. Tak, Karol ju nie by dawnym kowbojem, ale tropicielem ladw, z ktrego wiedzy mgby skorzysta przecitny owca skrek. A przecie wczesne dowiadczenia i wiedza Karola byy tylko drobn czstk tej mdroci, jak osign znacznie pniej, gdy zdoby imi Wielkiego Bobra, nadane mu przez kanadyjskie plemi Czarnych Stp. Ale to zupenie inna historia... Gdy niegi stopniay, a suche kotliny i skalne rynny wypeniy si pianami rwcej ku nizinom wody, Karol by ju posiadaczem stosu futer zoonych w tylnej czci domu -jaskini. Naleao je obecnie przetransportowa do miejsca, gdzie mogyby by ocenion e i sprzedane. Ba, ale dokd? Karol przemyliwa o Custer City liczc na to, e futra kupi Patrick Musgrave, waciciel saloonu. Zreszt, nie mg mie adnej pewnoci, ale przecie Karol nigdy jeszcze nie handlowa skrami. Do Custer City cigna go poza tym chtka odwiedzenia rodziny Heartw, stskni si za nimi bardzo. Zwierzy si ze swego projektu To -imma, lecz napotka ostry sprzeciw. Indianin twierdzi (a musia o tym dobrze wiedzie), e do Custer nie przyjedali handlarze futer od chwili prawie cakowitego wytrzebienia zwierzyny w Czarnych Grach, a liczy na karczmarza to ryzyko
268
daremnie przebytej drogi. Wanie, ta droga. Z miejsca, w ktrym obecnie przebywali, dzielia ich od Custer City i od Laramie prawie ta sama odlego, ale droga do Custer wioda przez uciliwe i niebezpieczne Bad Lands Ze Ziemie i wymagaa wicej czasu ni do Laramie. Jadc z Gr Wielkiego Rogu do Laramie, mona byo omin Ze Ziemie, wic tak podr doradza To-imma. W Laramie stwierdzi Karol widziaem tylko fort i kilka farm hodowlanych. O kupca bdzie tak samo trudno albo jeszcze trudniej ni w Custer. Na to Indianin zauway, e fort Laramie zosta zaoony jako placwka handlowa, prowadzca midzy innymi skup skr i dopiero znacznie pniej obsadziy go Mila-hanska. Jednake co roku na wiosn przybywali do Laramie handlarze futer, a bodaj e i na miejscu dziaa jaki sklep zaopatrujcy wdrowcw we wszystkie potrzebne w dzikich stronach przybory traperskie oraz w ywno. Wobec tego Karol ustpi. Pocz pakowa skry i wwczas wynika nowa trudno: toboy okazay si tak wielkie, e nie byo sposobu pomieszczenia ich na grzbiecie jednego konia, tym bardziej e na tym grzbiecie musiaby si zmieci jeszcze i jedziec. Miaem zamiar odprowadzi meg o brata do Laramie owiadczy To-imnia wic poow skr zabior na swego mustanga. Wspaniale! ucieszy si Karol. Jak mam ci dzikowa? Mgbym zabdzi w drodze, a poza tym nic a nic nie znam si na handlowaniu. Ale w tym miejscu Indianin wykona przeczcy gest rk. Nie bd przy sprzeday futer. Dlaczego? Laramie to niedobre dla mnie miejsce, a i dla mego brata bdzie lepiej, jeli go Mila-hanska nie ujrz w moim towarzystwie. Rozumiesz?
269
Karol zastanowi si chwil, wspomnia zasyszane jeszcze w Custer opowieci o wzajemnych starciach zbrojnych midzy poszukiwaczami zota a czerwonoskrymi i... skin gow. Dokd wobec tego chcesz mnie doprowadzi? Do miejsca ustronnego, ktre tylko ja znam i ktre tylko ty poznasz. Stamtd ju prosta droga do Laramie. Ale jake dowioz futra na jednym koniu? Zabierzesz mego mustanga jako jucznego. A ty zostaniesz bez konia?! wykrzykn Karol. To bardzo niebezpieczna sprawa. Bd czeka na twj powrt w dobrym ukryciu. A gdyby mnie zatrzymano? Rne sprawy mog si wydarzy. Mj brat nie jest dzieckiem. Zabrzmiao to troch jak przygana, wic Karol nie odezwa si wicej na ten temat. Okazao si jednak, e nawet dwa konie (z jedcami, oczywicie) nie podoaj ciarowi skr. Chyba... ebymy szli pieszo. To zy pomys zauway To-imnia. Piesza wdrwka w jedn tylko stron potrwa duej ni dwukrotny przejazd std do Laramie. Wic co proponujesz? Poow skr zawieziemy teraz, poow za drugim razem. I tak te postanowili uczyni. Przed wyjazdem zabarykadowali dom-jaskini, zatarasowali wejcie do stajenki, by aden czworong nie mg go sforsowa.
270
Podr ku Laramie odbya si bez przeszkd, poza tymi, ktre wyniky z uksztatowania terenu, dzikich bezdroy i wiosennych strumieni przegradzajcych raz po raz tras. Na mil, a moe na dwie przed osigniciem fortu rozstali si nad samym brzegiem rzeki. Tu mia czeka Indianin, a Karol wracajc wzdu piaszczystych awic i zielonych krzeww nad wodami Laramie (bo tak nazywaa si wanie) nie mg omin przyjaciela. Co mam ci przywie? zapyta. A moe wolisz pienidze? Ufff... dlaczego mj brat tak do mnie mwi? Dlatego, e co najmniej poowa skr naley do zwierzt, ktre ty sam ustrzelie. A wic i poowa zapaty jest twoja. Chyba nie zaprzeczysz i dlatego nie moesz odmwi. Karol powiedzia to wszystko tonem bardzo powanym, niemal surowym. Nie mia zamiaru przyjmowa od swego towarzysza jeszcze jednego prezentu. Ju do ich otrzyma. Poskutkowao. Niech si stanie, jak tego sobie yczy mj brat. Przywieziesz mi tu przerwa i spojrza bacznie Karolowi w oczy tyle broni palnej, ile jej bdziesz mg kupi za moj cz. Broni? zdziwi si nieprzyjemnie Karol i na sekund poaowa swej propozycji. Przypomnia sobie ni std, ni zowd relacj Mary Dugan o napadzie czerwonoskrych na spokojn karawan, gdy jechali do Custer. Mj brat si dziwi? Czy wojownikom nie s potrzebne strzelby? Karol zreflektowa si.
271
Oczywicie odpar wszyscy myliwi potrzebuj palnej broni. Wic przywieziesz? Obiecuj ci. A teraz egnaj i czekaj na mnie. Wrc, zanim soce dwa razy skryje si pod ziemi! Ruszy skrajem rzeki, wiodc na lince obadowanego skrami indiaskiego mustanga. W dwie godziny pniej, po raz drugi w swym yciu, ujrza pociemnia palisad fortu Laramie. Ze wzruszeniem wspomnia Heartw. To przecie gdzie tutaj obozowali, a tam bawi si Jack, niedosza ofiara podranionego grzechotnika. Rok min od tamtych dni, a Karolowi wydawao si, e upyny wieki. Nic tu si nie zmienio: te same zielone krzaki, ta sama rzadka i sucha trawa i woda pluszczca o niski brzeg. Nawet w miejscu, w ktrym jak sdzi obozowali Heartowie, i teraz pono ognisko. Nieco dalej pasy si konie, stay wozy bliniaczo podobne do siebie. Jacy ludzie krcili si tu i tam, prawdopodobnie nowa karawana przybyszw ze wschodu i poudnia zmierzaa ku zotodajnym stokom Czarnych Gr. Soce zachodzio, wic Karol uzna, e pora jest nieodpowiednia na zasignicie jzyka o kupcach futer, i postanowi rozbi swe obozowisko w pobliu rzeki. Poprowadzi zwierzta ku wodzie, uwolni je z bagau, aby mogy zaspokoi pragnienie i wytarza si do woli po dugiej podry, potem spta im przednie nogi. Przed rokiem samotny nocleg pod goym niebem sprawiby mu sporo kopotu. Teraz bya to dla niego drobnostka. Nazbiera suchych gazi, znalaz na brzegu kilka grubych szczap, prawdopodobnie przyniesionych tu przez powodziow fal. Wszystko zgromadzi w jednym miejscu, a nastpnie przenis na wybrane obozowisko. Oczyci z traw szeroki pas ziemi i po chwili toczerwony pomie mruga do wesoo. Zasiad przy ognisku, majc po lewej rce toboy z futrami, po prawej bro, a przed sob garnczek peen wody.
272
Siedzia oparty o siodo i obserwowa, jak wrd rozrzuconych wozw rozbyskiway niczym gwiazdy wiata ogni. Siedzia i duma nad przeszoci i nad tym, jak ma jutro najlepiej przeprowadzi transakcj z handlarzem. Woda zabulgotaa w garnku, rzuci w ni gar zmielonej kawy, dar To-imnia. Wtedy usysza bliski pobrzk, jaki wydaje metalowe wiadro, gdy koysze si na uchwycie. Spojrza i dostrzeg wynurzajcego si z mroku czowieka. Szed beztrosko, wymachujc naczyniem. Sylwetka idcego wydaa mu si znajoma, ale byo zbyt ciemno, by rozrni szczegy. Mczyzna zmierza ku rzece. Kiedy mija ognisko rzuci: Dobry wieczr... Gos rwnie wyda si nieobcy, tak znajomy, e Karol porwa si od ognia. Czemu tak samotnie? zapyta tamten zwalniajc kroku. Nie mam ani towarzyszki, ani towarzysza poza strzelb i... _ tu urwa, bo akurat pomie strzeli ku grze i blask owietli twarz rozmwcy. Abel? zapyta niepewnie. Abel Heart? Chyba mnie oczy myl! A ty kto? Nie poznajesz? Hurra! wrzasn nieznajomy. Karol! Karol! Skd si tu wzie? Chod ze mn! Porwa go w ramiona, okrci w kko, a zatoczyli si obaj i niewiele brakowao, runliby w ognisko. Karol! Karol! Wracasz do Custer? Ani mi w gowie.
273
To co tu robisz? Chopie, bylimy przekonam, e ci dawno nie ma w tych stronach Chod, chod do nas. Zabieraj ten cay majdan. O, dorobie si drugiego konia? A to dopiero! Gdzie obozujecie? Przy tym najbliszym wozie. Tkwilimy tu prawie nos w nos i jeden o drugim nic nie wiedzia. A to ci heca! No, zabierajmy si. Dopiero si ojciec ucieszy. I Jessie, i Jack. Zagasili ogie, wadowali rzeczy Karola na grzbiety obu koni, wyleli zagotowan kaw (co byo marnotrawstwem usprawiedliwionym jedynie szczliwym i niespodziewanym spot kaniem) i poszli. Ab el mia racj. Obozowisko Heartw znajdowao si nie opodal. Na triumfalny okrzyk Abla caa rodzina porwaa si od ogniska, a potem dziao si to, co zwyke dzieje si podczas nieoczekiwanego spotkania bliskich sobie ludzi, ktrych los na dugo rozczy. Zadawano sobie nawzajem niezliczon ilo pyta, i to nie czekajc na odpowied. Wreszcie stary Heart zrobi z tym wszystkim porzdek i nakaza Karolowi opowiedzie o swych losach. Suchali nie przerywajc: Samuel, pani Jessie, Abel i may Jack. Kiedy opowie dobiega koca, Samuel zauway: Pewnie ci nie bardzo suya ta indiaska opieka. Wygldasz, przepraszam, jak... ebrak. Ubranie cae w strzpach, twarz obronita, trudno pozna dawnego Karola. A gdzie to miaem kupi nowe ubranie? A o goleniu, doprawdy, zapomniaem. No wanie. Musisz i do fryzjera. Twoja gowa przypomina stg siana, nie fryzur uczciwego czowieka! A poza tym musisz si jako oporzdzi, mj chopcze. Jutro zaprowadz ci, gdzie trzeba. Jeli krucho z pienidzmi... Ale ojcze zawoa Abel on tu przywiz tyle futer, e jak je sprzeda, to i na rok mu starczy!
274
No, no. Widz, e stae si prawdziwym owc skrek. Jeli ci to odpowiada, a zwierzyny nie brakuje, zrobie bardzo dobry wybr. A wy? doszed do gosu Karol. Co u was sycha i czemu to spotykamy si w Laramie? Wracamy wyrwa si Abel. Pozwl, ojcze doda szybko, widzc, e Samuel zamierz mu przerwa. Wracamy wic na Wschd i chyba wszyscy zadowoleni. Czy nie tak, ojcze? Na pewno. Tym bardziej e trafia si okazja znakomita. Okazja? zdziwi si Karol. Jaka? Sprzedalimy dom dorwa si znowu do gosu Abel. I to wcale niele! Kt go kupi? Nie zgadby. Patrick Musgrave. Otwiera drugi saloon! Nie, bo ten pierwszy si spali. Co prawda niecakowicie i sporo towarw ocalao, ale mieszka w nim nie sposb. Zaprszono ogie? Raczej... podpalono. Na to wygldao, ale kto tego dokona... nie mona byo dociec. Ojciec radzi karczmarzowi, eby zwin intere s, ale to uparta sztuka. Z odbudow nie poszoby atwo. Pracowaliby tylko we dwch, ze swym pomocnikiem, rzecz przecignaby si na kilka tygodni, a Musgrave aowa kadej soboty i kadej niedzieli. Zaproponowalicie mu kupno domu? To on zaproponowa. I zrezygnowalicie z dalszego wydobywania zota? zdziwi si Karol.
275
Tam ju nic nie ma albo tyle co nic. Zanim chwyciy pierwsze mrozy, wyczycilimy swoje klejmy co do okruszyny. Nie bd taki pewien, synu przerwa Samuel. Jeszcze niejedna zota grudka spoczywa pod ziemi, ale kto wie, gdzie jej szuka? Clive Tess podpowiedzia Karol. Wanie! wykrzykn Samuel. Ten si zna na rzeczy. Nigdy nie zapomn, ile mu zawdziczamy. Westchn i umilk. Milczeli i inni. Kady pogoni myl w tamte odlege dni. Pierwszy odezwa si Karol: Teraz rozumiem, wracacie w swoje strony i chyba niele zaopatrzeni. Abel zamia si cicho. To jasne powiedzia. A poza tym... przeby rok w takiej dziczy to a nadto. Prawda, Jessie? Do Custer nie wrciabym za wszystkie skarby wiata! To nie miejsce dla dzieci, a i dla dorosych... nie bardzo. No, Jack, dosy si ju nasuchae. Chod spa, pno. Nie egnam ci, Karolu, do jutra. Kiedy znikna w wozie, Samuel zauway pgosem: Jessie jest wcieka na Custer. W ostatnich dniach pocz si do niej zaleca jaki brodacz, typ spod ciemnej gwiazdy. Cigle przychodzi pod nasz chaup i nie dawa Jessie spokoju. Ale jak nas dostrzega, to wia. Nic nam o tym nie wspominaa lkajc si awantury i tylko nalegaa na przyspieszenie odjazdu. Dopiero w drodze... auj, e go nie spotkaem odezwa si z zawzitoci w gosie Abel. Nie auj zgromi go Samuel. Jessie ma swj rozum i susznie postpia rzecz ca przed tob ukrywszy. Ani sowa! No, czas i na
276
nas. Dobrze czuj t piekieln drog w kociach. A jutro, Karolu, sprbujemy przehandlowa twoje futerka. Na mj jednak rozum nieco dalej otrzymaby za nie znacznie wicej. Czy nie powiniene jecha z nami kawaek, chociaby do Cheyenne? Karol przeczco potrzsn gow. Nie chcesz z powodu tej... czerwonej skry? zagadn nieco zoliwie Abel. Ta czerwona skra, jak go nazywasz, bardzo mi pomoga. Ile mu zawdziczam, to tylko wiem sam. A poza tym... mam jedno sowo, takie same dla biaych, jak dla czerwonych. Obiecaem, e wrc, to wrc... Jake mgbym opuci czowieka pozbawionego konia? Czy mam zosta koniokradem? Karol przemwi ostro, a sam si zdziwi i zaraz tego poaowa. Ale nie, chopcze stara si go uagodzi Samuel. Nikt ci nie namawia do zabrania cudzego wierzchowca. Ale przecie ten twj Indianin moe poczeka kilka dni duej. Kilka dni? achn si Karol. Do Cheyenne to szmat drogi! I tydzie nie starczy. Nie, nie! Nawet nie prbujcie mnie namawia! Wszyscy zgupielimy, jak tu stoimy we trjk odezwa si nagle Abel. Przecie ten spr cakiem niepotrzebny. Co ty gadasz, synu? skarci go Samuel. Dobrze gadam. Jest prosty sposb na to, eby Karol jecha do Cheyenne nie czynic nikomu krzywdy. Powiedz, Karolu, jak daleko std obozuje ten twj Indianin? Niecay dzie drogi odpar, chocia w rzeczywistoci Toimnia znajdowa si znacznie bliej, ale oceniwszy niechtny stosunek Heartw do swego przyjaciela, na wszelki wypadek nie chcia zdradzi jego ssiedztwa.
277
No wic uradowa si Abel odprowadzisz mu konia i zaraz do nas wrcisz. Skry zaadujemy na wz i jazda do Cheyenne! Powiadam ci, Karolu, to bdzie wspaniae! Klepn go z radoci po ramieniu. Niemoliwe do przyjcia. Dlaczego? Bo poowa skr jest wasnoci Indianina i obiecaem mu, e je tu, w Laramie, sprzedam. Razem polowalimy i razem podzielimy si zarobkiem. No to sprzedaj t poow, a z reszt jed z nami. Karol nagle rozemia si. Przepraszam powiedzia. Bylicie i jestecie bardzo dla mnie dobrzy... Eee... tam przerwa Samuel po prostu przypade nam do serca i chcemy dla ciebie jak najlepiej. Rozumiem doskonale, ale tym razem wybaczcie mi, e waszych rad nie posucham. Czy nie przyszo wam do gowy, e moe ja nie chc jeszcze wraca na poudnie ani na wschd? e moe pragn pozosta w tych stronach? Na tej pustyni? zdumia si Abel. Och, nie tu! Nie macie pojcia, jak pikne s Gry Wielkiego Rogu. Pomarkotnieli. No, tymczasem kadmy si spa zarzdzi Samuel. Rozoyli derki wok wygasajcego ogniska i zasnli w do ponurych nastrojach. Karol by markotny, bo nawet nie przypuszcza, e sw odmow sprawi tym dobrym ludziom tyle przykroci. Ale przecie inaczej postpi nie mg. Ze wzgldu na To-imnia, ze wzgldu ha obietnic zakupu broni. P nocy rozmyla, jak tego ma dokona. W obecnoci Heartw nie chcia nabywa
278
wikszej jak sdzi iloci strzelb. Wywoaoby to na pewno jakie komentarze, a moe nazbyt nawet ostr wymian zda. Bro naleao kupi po wyjedzie Heartw. Sprzedawcy mg Karol powiedzie w razie czego, e nabywa transport broni dla caej grupy traperw. Rankiem humory si poprawiy, co byo zasug pani Jessie. Dowiedziawszy si o wczorajszej rozmowie bardzo gorco stana w obronie Karola. Potraficie myle tylko z sobie zaatakowaa obu Heartw. Dlaczego Karol ma z nami wdrowa a do Cheyenne? Powiadacie, e po to, aby lepiej sprzeda futra? A ja myl, e chodzi wam po prostu o jeszcze jedn strzelb w pogotowiu! I zapominacie, e Karol bdzie wraca samotnie, przez, sami wiecie, niezbyt bezpieczny kraj. Jakie macie prawo od niego tyle wymaga? Ale Jessie... przerwa jej Abel. Cicho bd i ani sowa wicej na ten temat, bo si pogniewam. Chodcie na niadanie i rozchmurzcie ponure oblicza. A ty, Karolu, nie przejmuj si tym wszystkim. Nikt ju nie wspomnia o poprzednich projektach i natychmiast po posiku trjka mczyzn powdrowaa szuka jakiegokolwiek wdrownego czy tutejszego handlarza. Najpierw skierowali si pomidzy wozy porozstawiane na nadrzecznej paszczynie, ale nikt z podrnych nie by kupcem. Wtedy poszli do fortu. Napotkany podoficer owiadczy im, e w tym roku aden trader 42 nie zawita do Laramie. By moe przyczyn tego byy niezbyt pomylne wiadomoci z pogranicza. Czerwone skry jak si wyrazi nie chc siedzie na wyznaczonych im miejscach i trzeba bdzie z nimi zrobi porzdek. Duej na ten temat nie chcia mwi, a moe nic wicej nie wiedzia, jednake przed odejciem poradzi, aby porozumieli si ze starym Peabody. Na pytanie, kto to jest, odpar, e przed niecaym rokiem Peabody zaoy w Laramie faktori. Ta faktoria miaa si znajdowa w
42
Handlarz (ang.)
279
ssiedztwie fortu. Okazao si, i w tym wypadku sowo ssiedztwo byo bardzo niedokadne. Poczli kry w coraz wikszym promieniu wok fortu, gdzie leay nieliczne, luno porozrzucane prymitywne budowle osadnikw i corrale dla byda. Pytali kadego napotkanego przech odnia. Owszem, o Peabody wiedziano, ale wskazwki dotyczce wiodcej do jego skadu drogi byy tak chaotyczne, a nabrali podejrzenia, i aden z nagabywanych ludzi nie korzysta dotd z usug handlarza. Do celu trafili zupenie przypadkowo, wwczas gdy Karol zwrci uwag na wiksze skupisko zabudowa. Istotnie, tam wanie, wrd cinitych na maej przestrzeni barakw i bud co byo najprawdopodobniej zapocztkowaniem orodka handlowego przyszego miasta Laramie odkryli czarny napis na szerokiej desce: J. W. Peabody Store43. Nad desk widniaa belkowana fasada, typowa dla wszystkich wczesnych budowli Dzikiego Zachodu, a pod ni wskie drzwi wiodce do mrocznego wntrza. Jednak trafilimy! wykrzykn Samuel. Teraz pozwlcie, e ja bd si targowa. Stary Peabody okaza si czowiekiem, ktremu daleko jeszcze byo do staroci, ale w tych stronach sowo stary najczciej oznaczao wcale nie wiek, lecz zdobyte dowiadczenie, i byo przydomkiem wielce zaszczytnym. Peabody wysoki, szczupy z potargan czupryn, badawczym spojrzeniem i miym umiechem na twarzy powita ich na progu swego krlestwa jak dawno nie widzianych znajomych. Co natychmiast bardzo
43
Skad, magazyn (ang.)
280
mile ujo przybyszw. Nie ulegao wtpliwoci, Peabody umia sobie zaskarbia przychylno ludzk i na pewno le na tym nie wychodzi. Wejdcie, panowie, znajdziecie u mnie wszystko, o czym tylko moe zamarzy czowiek w tych stronach. Jeli chcecie obejrze moje skarby, su uprzejmie... Owszem, wejdziemy odezwa si Samuel. Ale najpierw chcemy wiedzie, czy pana interesuj skry? Skry? Jakie? Rne, ale wszystkie w doskonaym stanie i prosto ze zwierzcych grzbietw. To znaczy: futra? Oczywicie, e mnie interesuj. Gdzie te futra? Za p godziny przywieziemy. Doskonale. Czekam. Wrcili szybko do obozowiska. Gdzieecie chodzili? wybiega naprzeciw zaniepokojona pani Jessie. Ju mylaam, e was porwali jacy zbje. Syszelicie, co tu gadaj? Nie mielimy czasu na gupstwa stwierdzi powanie Samuel. Sprzedajemy skry Karola. Moe to gupstwa, a moe nie. Jak was tak dugo nie byo, przyszed tu jeden taki, co si wybiera w Czarne Gry. Pyta, jak nam wypada droga. I zdziwi si, e przebylimy j tak gadko. Powiedziaam mu, e szlak jest dobrze przetarty. A on na to, e na pograniczu szykuje si wojna. Ludzie zastanawiaj si, czy rusza dalej na zachd, czy te lepiej zawraca. On sam nie wie, jak ma postpi, a ja mu nic nie potrafiam poradzi, bo pierwszy raz sysz o jakiej tam wojnie. Co wy na to?
281
onierz z zaogi fortu wspomina o czym podobnym odpar Samuel. Czy to prawda, czy nieprawda, c nas to moe obchodzi. W sam por zwinlimy manatki. Syszysz, Karolu? wtrci si Abel. Jeli to prawda, znajdziesz si jak kawaek elaza midzy motem a kowadem. Pjdziesz z czerwonoskrymi czy przystaniesz na zwiadowc do wojska? Karol wzruszy ramionami. Ani jedno, ani drugie. Potrafi si wycofa w odpowiedniej chwili. Bardzo jeste pewien siebie zauway Samuel. Bacz, eby ci ta pewno nie zawioda. No, ale zabierajmy te skry. Z czterech tobow uczynili dwa, obciyli nimi konia Karola i na piechot powdrowali do handlarza. Obejrza krytycznym okiem adunek, dotkn go rk tu i tam. No, no, ale si to panu udao zwrci si wprost do Karola. W jedn zim? A w jedn. Ma pan wyjtkowe szczcie albo te i myliwy z pana wyborowy. Trzeba to rozadowa i sprawdzi. Jak pan odgad, e to ja upolowaem, a nie moi towarzysze? Och, to takie proste. Wszyscy jestecie jednakowo opaleni, jak ludzie przebywajcy pod goym niebem, ale tylko pan jeden nie strzyg si i nie goli od... bardzo wielu miesicy. Zgadem? Karol rozemia si za ca odpowied. Jeli pan pragnie skorzysta z mojej brzytwy, ja i ostrzyc potrafi... Chtnie skorzystam, ale najpierw skry.
282
Susznie. Wnieli toboy do wntrza i zoyli na dugim stole z nieheblowanych desek. Zacza si segregacja. Peabody wyciga ze stosw jedno futerko po drugim, otrzepywa je, gadzi doni, dmucha we wosy i odkada na bok. Skry lisw srebrnych i niebieskich zgromadzi oddzielnie, rwnie oddzielnie futra niedwiedzie i baranie, dalej
porozkada skrki rysi, skunksw i osi. Pomagali mu, jak umieli, a upyny ze trzy godziny, zanim Peabody wzi do rki owek i na kartce papieru pocz wycenia kad sztuk. Cyfry byy bardzo rnej wielkoci, ale ich nie kwestionowali, sabo znajc si na rzeczy. Karol uzna, e handlarz jest tak sympatyczny, e na pewno nie moe by oszustem. Zreszt kiedy Peabody podsumowa dug kolumn cyfr, wynika suma przekraczajca najmielsze marzenia. Nigdy dotd jako kowboj pana Bootha Karol nie rozporzdza jednorazowo nawet dziesit czci tego, co teraz mia otrzyma. Zgoda? zagadn Peabody. Ale wyrwa si Samuel sdzc, e postpuje bardzo chytrze naleaoby jeszcze raz oceni... Nie, nie! zaprotestowa Karol, setnie ju znudzony caym tym obrzdem. Zgadzam si i ubijamy interes.
283
Samuel wzruszy tylko ramionami i spojrza na niego z wyrzu tem. W porzdku. Gotwka czy towar? Troch tego, troch tamtego odpar Karol uszczliwiony, e dobrnli do koca. Przede wszystkim ubranie zarzdzi Samuel rwnie buty i kapelusz, bielizna... Chcemy, eby nasz przyjaciel wyszed std jako elegancki mczyzna. Ach, oczywicie. Ju ja si o to postaram. Chodmy gbiej, panowie. Ruszyli. Jeszcze rewolwery i pas przypomnia sobie gono Karol (zawsze marzy o byszczcych coltach i teraz mg wreszcie urzeczywistni swe marzenia bez wikszego uszczerbku dla kieszeni). Oczywicie, znajdzie pan u mnie wszystko, co potrzeba. W tym stwierdzeniu nie byo przesady. Magazyn istotnie zawiera mnstwo przedmiotw niezbdnych w codziennym yciu: ubrania, ywno, bro, sioda, uprze, lassa, koce. Kto udawa si na zachd, mg tu wanie we wszystko si zaopatrzy. Poczli wybiera, oglda, radzi. Obaj Heartowie, za kadym razem, gdy kupiec wymienia cen, gono zdumiewali si nad jej wysokoci i zdumiewali si szczerze. Na futrach nic a nic, ale na wartoci ubra, butw, mki czy kawy znali si wcale niele. Z tego wynikaa ktnia zb za zb o wysoko zapaty, o kadego dolara, o kad pdolarwk, o kade nieledwie dziesi centw. Heartowie byli nieustpliwi i pod ich presj Peabody krok po kroku, a raczej: cent po cencie, ustpowa. Karol nie wtrca si do tych targw, bowiem bawia go zaarta walka towarzyszy o jego pienidze. Wreszcie wybrano strj na miar Karola: pikn jelonkow kurt, wenian kamizel, koszul w czarno-niebieskie kraty, spodnie obszyte na szwach skrzanymi wypustkami i na koniec buty, ktre poddane zostay
284
drobiazgowym ogldzinom Heartw, jakby co najmniej w podeszwach kryy skarb. Peabody nie okazywa zniecierpliwienia. W kocu targu dobito, a skrzany pas i dwa niebieskawo polniewaj-ce colty wybra ju Karol sam i ku nie ukrywanemu oburzeniu swych towarzyszy zapaci bez sowa protestu dan cen. A teraz odezwa si Peabody chtnie pana ostrzyg. Potrafi pan? Przez trzy lata prowadziem zakad fryzjerski obruszy si kupiec. Ale jednak zmieni pan zawd wtrci podejrzliwie Samuel. Chcemy, eby nasz przyjaciel po paskim zabiegu wyglda, jak si patrzy, a nie jeszcze gorzej! Zmieniem zawd, bo przesta si opaca. Ludzie zrobili si oszczdni, kady wdruje z wasn brzytw, a kto wybiera si na zachd, ten uwaa, e nie warto si strzyc. No, decyduje si pan? Wtpi, czy w caym Laramie znajdzie pan fryzjera. Po takim stwierdzeniu Karol zasiad na kolawym stoku. Znalaz si nawet czysty rcznik, noyce, brzytwa i pdzel z mydem. W p godziny pniej opuszcza skad Peabody'ego tak odmieniony, jak gdyby zawita tu wprost z najelegantszego magazynu ktrego z wielkich miast Wschodu. Wygldasz wspaniale stwierdzi Abel jak prawdziwy westman, o jakim pisz w ksikach. Karol umiechn si: To le pisz. Prawdziwy westman nie moe by elegantem. Nie ma na prerii fryzjerw ani sklepw z ubraniami. Gdy wrcili do obozu, pani Jessie bacznym okiem zlustrowaa posta Karola. Lustracja wypada zadowalajco. Ile to wszystko kosztowao?
285
Gdy wymienili sum, krzykna z oburzenia. Co?! Dalicie si oszuka. Trzech dorosych mczyzn wyprowadzi w pole jeden sprytny handlarz! Jak wam nie wstyd? Ale Jessie zaprotestowa Samuel targowalimy si o kad sztuk. Zapytaj Karola. Ale tu wszystko dziesi razy wicej kosztuje ni w Cheyenne! Doprawdy nie ma o czym mwi prbowa zaagodzi Karol. Niczego nie auj i jestem bardzo zadowolony z zakupw. Tak uwaasz? A ja myl, e jak tu duej pobdziesz, z twego zota nie pozostanie nawet pyek. Co za szczcie, e ju std wyjedamy, a i tobie radz ucieka. Na pewno nie bd tu tkwi latami. Kiedy ruszacie? Jutro owiadczya energicznie pani Jessie. Ale... sprbowa sprzeciwi si Abel. Powiedziaam: jutro., to jutro. Nie masz tu czego szuka. A ty, Karolu? Nie zostan ani minuty duej. Wybaczmy Karolowi to nieszkodliwe kamstwo. Musia przecie jeszcze zosta w Laramie, aby dopeni obietnicy da nej To-imnia. A kupowa broni w obecnoci Heartw jak ju powiedzielimy nie chcia. Najbliszego ranka, gdy wz Heartw ruszy na szlak wiodcy w kierunku Cheyenne, gdy Abel powiewa kapeluszem, pani Jessie chusteczk, a may Jack po prostu macha rk, Karol siedzia ju na koniu z mustangiem To-imnia przywizanym do sioda na dugiej lince. Malutka karawana znikna w tumanach rudo-szarego pyu, lecz Karol sta jeszcze w miejscu. Wreszcie, odczekawszy kilka minut, odjecha, ale nie w stron koryta rzeki, lecz ku barakowi pana Peabody.
286
Zeskoczy z sioda tu przed drzwiami, w ktrych tkwi setnie nudzcy si handlarz. Rozpromieni si na widok przybysza. Czy znowu skry? zapyta z umiechem. Bd i skry. W cigu najbliszego tygodnia, ale teraz chc jeszcze co nieco kupi. Prosz bardzo. Czy pan jest porednikiem? No, bo taka masa futer... Ach, o to chodzi? Nie, nie jestem porednikiem, ale te nie poluj sam. Rozumiem. Czym mog suy? Potrzebuj kilku strzelb, dobrych strzelb. Niech pan przywie konie i pozwoli ze mn. Karol wkroczy do ciemnego wntrza przesyconego zapachem skry. Peabody zaprowadzi go na sam koniec baraku. Tam w drewnianych stojakach poyskiway dobre dwa tuziny sztuk palnej broni, poczwszy od czternastostrzaowych winchesterw, poprzez remingtony, dubeltwki, a nawet stare, kentuckie rusznice o przeraliwie dugich lufach. Karol sysza, e ongi cieszyy si duym wziciem wanie z powodu owych dugich luf. Handlowano nimi wymieniajc za skrki bobrowe, prz y czym rwnowartoci strzelby by stos skrek rwny jej wysokoci. Ale Karol wybra winchestery. Uzgodni cen i osiem sztuk tej nowoczesnej broni kaza dobrze zapakowa. Taka was tam gromada? zdziwi si Peabody, a Karolowi wydao si nawet, e spojrza na podejrzliwie. Ale susznie pan wybra tak bro. Doskonaa do polowania, a przyda si moe i do innych celw tu przymruy jedno oko. Gadaj o wojnie z czerwonoskrymi. Gdyby odgad, komu ta bro miaa suy! Karol opuci Laramie dopiero koo poudnia. Nieco zaspiony z powodu adunku, jaki wiz. Nie mia ju adnych wtpliwoci, e ta bro
287
bdzie rzadko uywana w wyprawach myliwskich. Zdawa sobie spraw, e wnosi swj wkad w jak przysz, nie okrelon jeszcze krwaw masakr. Ale czy mg odmwi probie To-imnia? Do kryjwki swego towarzysza dotar bezbdnie, posuwajc si wzdu brzegw rzeki Laramie. Mimo e Indianin jak zwykle mia kamienny wyraz twarzy, dostrzeg, e jest bardzo zadowolony. Zdradzi mu to bysk radoci w jego oczach. Zoy dokadn relacj z zakupw. Tanka-czan wywiadczy wielk przysug swemu czerwonemu bratu, ale o tym bdzie wiedziao tylko kilku wojownikw. Nie byoby dobrze dla mego brata, gdyby wie o tym nabraa rozgosu. Nie trzeba dodawa, e takie owiadczenie wcale nie uradowao Karola. Mimo tego zdecydowa si na powtrn wdrwk do Laramie. Inaczej przecie nie sprzedaby reszty skr spoczywajcych w jaskini. Wic znowu ruszyli we dwch. Karol liczy, e tym razem To imnia nie obarczy go kopotliwym sprawunkiem. Omyli si jednak. Przed barak Peabody'ego zajecha tak, jak za pierwszym razem. To znaczy z indiaskim mustangiem na lince i z toboami skr na jego grzbiecie. Handlarz, wbrew przewidywaniom, nie zdziwi si. Zagadn tylko o towarzyszy Karola, a potem wawo zaj si segregacj skr. Teraz, bez Heartw, wycena przebiegaa sprawniej, ale te jak podejrzewa Karol bya chyba mniej rzetelna. Gdy ju wszystko zostao obliczone, powdrowali, kupiec i klient, na koniec skadu, gdzie Karol zakupi jeszcze dziesi sztuk broni, nie gardzc nawet kentuckimi rusznicami. Nie mia ju wyboru. Chyba uzbraja pan ca armi? zauway artobliwie Peabody. Mj arsena zosta wyczyszczony co do ostatniej sztuki. Karol owiadczy, e ekwipuje sw gwardi przyboczn, co zostao przyjte jako doskonay dowcip.
288
Natychmiast po zapakowaniu i zaadowaniu towaru opuci Laramie. Pniej, ju w grach Wielkiego Rogu, razem z To -imnia poddali dokadnym ogldzinom przywiezion bro. Bya w doskonaym stanie. Odtd To-imnia zabiera po trzy, cztery sztuki, odjeda na swoim mustangu i wraca po kilku dniach. Powtarzao si to kilkakrotnie, pki ostatnia sztuka nie zostaa wywieziona. Dokd? O to Karol nie pyta.
289
XVII
Na poudnie!
Tak wanie przedstawiaa si historia dni ubiegych. Tych bardzo dawnych, tych dawnych i ostatnich paru tygodni. To-imnia wywiz zakupion bro, odjecha, nie zapowiadajc rychego powrotu. Sezon polowa na futra skoczy si, a misa Karol nie potrzebowa wiele. Niekiedy mia go a zbyt duo. Jeli nie wytropi zajca czy stadka dzikich indykw, strzela do antylopy, osia lub wielkorogiego barana. Ale c mia poczyna z tak wielk iloci jedzenia, ktre w cieple wiosennych dni i nocy ulegao szybkiemu zepsuciu? Kraja wic miso na pasy i nauczony przez To-imnia suszy je. Bya to robota mudna i mao poyteczna w okolicy, gdzie roio si od zwierzyny. Stos wysuszonych paskw rs, a Karol krzepi si tylko nadziej, e kiedy ten elazny zapas zostanie wykorzystany. A nadszed taki dzie. O szarym przedwicie, gdy drzemay ki i lasy, Karol wypcha juki suszonym misem i znajomym szlakiem zjecha ku dolinom. Co go do tego skonio? Nie dawaa mu spokoju plotka zasyszana w Laramie o nadcigajcej wojnie. Dwukrotna podr do fortu nie przyniosa adnych wyjanie. Jednake niebezpieczestwo mogo nadcign z innej strony. Karol postanowi to zbada. Ruszy wic prosto na wschd, chcc dotrze jak najbliej Rzeki Prochowej i Missouri. Najkrtsza droga przecinaa skraj Zych Ziem. Musia wic zagbi si, jak niegdy, w labirynt kanionw i ska, gdzie tak trudno byo o wod, a jeszcze trudniej o zwierzyn. Suszone miso bardzo si przydao. Pocztek podry wypad pomylnie. Przez ki, doliny, brzegami bezimiennych rzek jecha w stron wschodzcego soca i kierunku tego
290
nie zmyli nawet wwczas, gdy dzienna gwiazda staa u szczytu nieba i gdy chylia si ku zachodowi. Nauczony przez To-imnia, strony wiata rozpoznawa bezbdnie, nie uciekajc si do kompasu, bo go zreszt nie mia, ani do pomocy tajemniczej roliny wskazujcej pnoc, o ktrej mu wspomina Samuel Heart. (Wtpi nawet, czy taka rolina istnieje. Nocami wiecia mu wrd milionw innych jego gwiazda i wydawao si, e to ona wskazuje waciw drog. Ziemia bya cicha, znaczona tylko tropami jej czworonogich mieszkacw. Ani razu nie poczu zapachu dymu, zwiastujcego obecno czowieka. Jednak w imi ostronoci korzysta z kadego wzniesienia, aby dokadnie obejrze okolic. Zabra ze sob wampum, ale nie tskni za spotkaniem z czerwonoskrymi wojownikami. Takie spotkanie jeli Indianie rzeczywicie mieli zamiar wszcz krwaw rebeli mogo wypa dla Karola kopotliwie i przeduy niepotrzebnie jego wdrwk. Dotar wreszcie na obszary Bad Lands. Ale i tu, mimo bacznych poszukiwa, nie odnalaz ani ludzi, ani ich ladw. Po trzech dniach wczgi po skalistej pustyni doszed do wniosku, e wieci zasyszane w Laramie byy tylko plotkami. Uspokojony wrci. Ten spokj zosta naruszony nagle i nieoczekiwanie nocn krtk wizyt To-imnia. To ju nie bya plotka. Indianin nie mg si myli. Wic c teraz? Karol uzna, e musi uzbroi si w cierpliwo i czeka na powrt towarzysza, na wasn rk niczego nie przedsibiorc. Wzmg tylko ostrono podczas samotnych wdrwek i polowa. Jakby w przeczuciu rychego rozstania si z tym krlestwem pierwotnej i piknej przyrody codziennie odwiedza swe ulubione miejsca: eremie bobrw (ktre widocznie nie oswoiy si jeszcze z jego obecnoci, bo nie wychodziy na brzeg); zakrt trzech dbw (tak go nazwa, bo stay tam trzy dby zronite pniami, niby znak ostrzegawczy przed pobliskim upazem bardzo kruchej, obsuwajcej si skay, za ktr zaczynaa si przepa); samotn sosn, jedyny okaz tego gatunku wrd morza wierkw, z du dziupl, w ktrej mieszkaa szarobiaa sowa; ponure oparzelisko wrd rwnie
291
ponurej doliny, gdzie najchtniej eroway osie; wreszcie nagi grzbiet gry, porosy rzadk traw i pokryty samotnymi gazami, gdzie upolowa swego pierwszego barana. Z tych wdrwek nigdy nie wraca z pustymi rkami. Niekiedy dwiga drobn zwierzyn: zajca, dzikiego krlika, indyka, kiedy indziej z trudem taszczy barana lub osia. Czsto wiksze sztuki musia wiartowa i przenosi czciami. Potem zabiera si do krojenia i suszenia misa, coraz mocniej przekonany, i ta mudna robota nie pjdzie na marne. Tak mino siedem czy osiem dni (Karol straci rachub czasu). Ktrego bardzo wczesnego ranka obudzia go wo dymu. Schwyci bro i ostronie wyjrza zza drzwi swej chaty-jaskini. Przy poncym ogniu siedzia To-imnia i z uwag obraca improwizowany roen, na ktrym tkwi spory kawa misa. Spojrza na Karola i z powrotem zaj si pieczeniem. Nie chciaem budzi mego brata powiedzia nie odrywajc oczu od ognia. Musisz by wypoczty, czeka ci daleka droga. Ho, ho zamia si Karol, ale jego miech nie wypad szczerze. C ty mi wrysz? Kiedy przybye? W nocy. Spieszye si oblicze Karola spowaniao. Mj brat musi opuci te strony. Ju? Tak. C takiego znowu si wydarzyo? Pamitasz, jak ci mwiem, e Mila-hanska zgromadzili si w forcie Lincoln? Pamitam. Ju ich tam nie ma. Wkroczyli na nasze ziemie i id tutaj.
292
Wic mam ucieka? Mnie nie znajd. Kt moe wiedzie? A jeli nawet... niczym mi to nie grozi. Bdziesz musia przysta do nich jako przewodnik. Znam dobrze Mila-hanska i wiem, jak postpuj. Karol zaspi si. To -imnia mwi prawd. Jeliby istotnie onierze wdarli si w gb Gr Wielkiego Rogu i znaleli go tutaj, nie wywinby si od przymusowej suby zwiadowcy. Do licha! Wic kaesz wyjeda! Prosz ci. To dla twego dobra. Pamitaj, e w zamcie walki nikt nie bdzie oglda twego wampumu. Ta ziemia spynie krwi. Karol westchn. Od dawna ju nie czu si tak le, jak teraz. Kiedy? zapyta krtko. Jak najszybciej. Sprawd uprz, obejrzyj konia. Czy masz dosy ywnoci? Nasuszyam misa przez ostatnie dni. Mdrze uczynie. Siadaj i jedz. Poda mu na ostrzu dugiego i szerokiego noa plaster pachncej pieczeni. Karol przyj, ale pokarm nie chcia mu przej przez gardo. Przewidywa taki ranek i tak wiadomo, a jednak by ni zaskoczony. Nadzieja, e jako si wszystko uoy prysa. Czego oni od was chc? zapyta nie dostrzegszy naiwnoci tego pytania. Mj brat na pewno sam ju dawno to odgad. Chc zabra nasze tereny owieckie i zapdzi nas na ziemie, gdzie ani trawa nie ronie, ani puszcza nie uycza cienia w skwarne dni. Bdziemy walczy i wielu dzielnych wojownikw przeniesie si do wiecznych ostpw. Howgh!
293
Niech to... wybuchn Karol. I jeste pewien, e oni tu przyjd? Kt zdoa wstrzyma bieg wielkiej rzeki? Niech mj brat poywi si. Nie wiadomo, kiedy znowu bdzie mg zasi przy ognisku. Takie owiadczenie do reszty odebrao Karolowi apetyt. Zmusi si do przeknicia paru ksw, a pniej zagotowa czarn jak smoa kaw. Pili w milczeniu a do chwili, gdy bysk czerwonej zorzy pad na ska, pod ktr siedzieli. Pora jecha To-imnia wsta. Karol poszed do wntrza chaty, potem do stajni. Wyprowadzi konia, obejrza dokadnie uprz, naoy na grzbiet wierzchowca, wypakowa juki amunicj, pod ktr ukry woreczek ze zotym piaskiem, a reszt dopeni patami suszonego misa. Dokonawszy tego przysiad jeszcze na kawaku zrbanego pnia, aby po raz ostatni rzuci okiem ku szczytom grskim i ku dolinom, krainie, ktr susznie czy niesusznie przez prawie rok uwaa za wasne krlestwo. A pniej, prowadzc konia za uzd, zeszli ciek ku spadajcym w d piargom. Kiedy dotarli do podna gry, Indianin cicho gwizdn. Ozwao si parsknicie i zza skalnego zaomu wybieg mustang. Odprowadz mego brata tam, niebezpieczestwo grozi nie moe. gdzie ju mu adne
Dzikuj ci, To-imnia. Dokd chcesz mnie skierowa? Musisz jecha w stron soca, gdy siga szczytu nieba, to jedyna pewna droga, inne s dla ciebie zamknite. Pamitaj. Ruszajmy. Pucili konie galopem. Noc spdzili jeszcze przy wspl nym ognisku, zagubieni w beztroskiej, pustej i cichej rwninie. Nazajutrz rozstali si. Kiedy ci ujrz znowu, mj bracie?
294
To byo ostatnie pytanie, jakie Karol zdoa wymwi przez cinite gardo. Ale nie otrzyma odpowiedzi. egnaj usysza tylko. Karol obrci koniem, a kiedy odjecha kilkanacie jardw, spojrza za siebie. To -imnia tkwi nieruchomo na grzbiecie mustanga jak posg odlany z brzu. Widzc, e Karol zatrzyma si, podnis otwart do na znak pokoju i przyjani i wspi konia do skoku. Daleka chmurka kurzu podniosa si za nim, a Karol czeka, a posta jedca zmaleje do wielkoci szpilki i wreszcie zniknie. Ruszy teraz przed siebie, na poudnie, a pniej ku poudniowemu wschodowi, drog najprostsz poprzez koryta strumieni, przez doliny rzek, omijajc masywy grskie. Podczas samotnych godzin dnia i samotnych godzin nocy obmyla sw przysz ciek yciow. Zamarzy nie po raz pierwszy o spokojnymi yciu farmera, zamarzy o maym miasteczku penym gwaru ludzkich gosw, o szczkaniu kufli na blacie szynkwasu w saloonie, o turkocie adownych wozw jadcych po nierwnej powierzchni wiejskiej drogi, o reniu tabunw koni i ryku dugorogich tek-saskich wow. Mia ju do samotnoci. Kierowa si na poudniowy wschd nie zbliajc si do Laramie. Tak dotar do Pnocnej Platte, wcale o tym nie wiedzc, bo na pustym brzegu nie znalaz nikogo, kto mgby go poinformowa. Przeby rzek wypatrzywszy brd i nawet nie zamoczywszy butw. Wtedy ujrza w dali, na zupenym pustkowiu, pierwszy lad ludzkiego ycia: zagrod dla byda, a dalej domek. Pragnienie mu dokuczao z mtnej wody w rzece nie skorzysta dlatego gdy dostrzeg przed domkiem studni, zatrzyma konia i zeskoczy na ziemi. Podszed do drzwi domu, nieco uchylonych. Zastuka. Kto tam? Halo odezwa si. czy mog skorzysta ze studni?
295
Usysza ciki tupot butw. Drzwi rozwary si. Ukaza si mczyzna w kolorowej koszuli, z obliczem spalonym na maho i wosami przypominajcymi ryow szczotk. Potrzeba panu wody? zapyta przygldajc si bacznie przybyszowi. Ale oczywicie. Obok studni stoi wiadro, prosz sobie na bra. Spojrza na Karola raz jeszcze i mruknwszy co na temat wiadra cofn si i zatrzasn drzwi. Karol poczapa ku cembrowinie, spostrzeg blaszany kube ze sznurem. Spuci go do studni, a gdy brzko i zabulgotao w ciemnym wntrzu, wycign i postawi na krawdzi cembrowiny. Pi wolno, dugimi ykami. Potem znw zapuka do drzwi. Ale otworzyo si ju tylko okno. O co chodzi? Pytanie zostao wprawdzie zadane mao uprzejmym tonem, lecz Karol tym si nie przej. Jak si nazywa ta miejscowo? Dotychczas nie otrzymaa nazwy. A co to za rzeka? Pnocna Platte. Gdzie ley najblisze miasteczko? Cztery mile std z okadem. Nad rzek. Jak si nazywa? Blowy Garden.44 Tyle tam wiatru? sprbowa zaartowa, ale nie wywoa umiechu na ustach informatora. Bardzo ciekawy, wdrowcze. Pojed, to zobaczysz.
44
Wietrzny Ogrd (ang.)
296
Dostrzeg, jak rka wycigna si ku antabie okna. Jeszcze chwileczk! zawoa. Czy w tym Blowy Garden istnieje jaki bank lub kantor? A jest... ale dobrze pilnowany... Okno zatrzasno si z brzkiem szyb, a Karolowi wydao si, e syszy miech. C to za dure? pomyla ze zoci. Ani chybi wzi mnie za bandyt. Wida nie s to spokojne strony. Trzeba jak najszybciej pozby si zota. Jeszcze tego samego dnia dotar do Blowy Garden. Bya to ndzna miecina, raczej zalek osiedla. Wjechawszy midzy dziwacznych ksztatw budy, poty i domki, ujrza ulic pust, jakby j wymioto. Wreszcie posunwszy si kilkanacie jardw dalej zauway par koni zaprzgnitych do samotnego wozu, a pniej kilku mczyzn podpierajcych poty i gapicych si na cielaka, ktry podskakiwa skrajem drogi i szczypa ndzn trawk. Samotni gapie nie wzbudzili w nim zaufania. Po stanowi informacji zasign gdzie indziej. Wwczas wzrok jego pad na drewnian wywieszk razury. To co dla mnie pomyla. Przy okazji ostrzyg si i ogol. Pocign doni po policzkach, zatrzyma konia i przywiza zwierz do samotnego supka wbitego przed drzwiami. I teraz zawaha si. W jukach sioda znajdowao si zoto. A gdyby tak skradziono mu konia?! A spoci si na sam myl. Ale wnosi zoto do fryzjera to pomys jeszcze gorszy. Przestpi prg i zagadn: Czy mog zostawi zwierz? Rnie nie kiedy bywa... Odpowiedzia mu czowiek w biaym kitlu i z pdzlem w rku: Niech si pan nie obawia. Koniokradw u nas jeszcze nie byo. Przyj to owiadczenie za dobr monet, ale postanowi moliwie jak najkrcej zabawi w tym lokalu. Spostrzeg dwa lustra i dwa fotele,
297
jeden zajty przez klienta o namydlonym obliczu, drugi pusty. Zdumienie wywoa na jego twarzy widok pozostaej czci fryzjerskiego zakadu: pod cian sta typowy dla wszystkich saloonw, dugi szynkwas. Za szynkwasem stercza sprzedawca w ongi biaym kitlu, a za sprzedawc widniay pki pene kolorowych butelek, kufli i szklanek. Wida samo golenie i strzyenie nie przynosiy wystarczajcego dochodu, konsumpcja trunkw miaa go zwiksza. Karol osun si na wolny fotel. Zaraz panu su ozwa si gos zza szynkwasu. Karol spojrza w lustro i przestraszy si. Zobaczy oblicze zaronite, opalone, brudne. Wygldam jak najgorszy wczga stwierdzi. Nawet moje oczy wiec jakim ponurym byskiem. Nic dziwnego, e tamten farmer wzi mnie za bandyt. Su panu... Czowiek w brudnym fartuchu poda mu szklaneczk w jednej czwartej wypenion pynem o barwie somy. Ale... ja chciaem si ostrzyc i ogoli... Zaraz to zaatwimy. Widz, e pan jest zmczony i z dalekiej drogi. Nieco whisky dobrze zrobi. Niech bdzie mrukn rozbawiony i podnis szklank do ust. Poczu ostry smak w gardle i mie ciepo w odku. Ten napj nie by najgorszy. Zwrci szklank i pogry si w bezmylnej kontemplacji odbicia wasnej twarzy. Moe umy gow? Dobrze, tylko szybko. Bezwolnie poddawa si kolejnym zabiegom fryzjera, a wreszcie po prostu z nudw zainteresowa si prowadzon obok rozmow.
298
Tak, oczywicie mwi obcy gos. Pan si nie myli. Napadu dokonano o wicie, a wszyscy pasaerowie spali, std informacja o liczbie napastnikw jest wtpliwa. Czy skrci wosy? Nie, nie s jeszcze takie dugie odpar drugi obcy gos. Zatrzymali pocig? Jednak warto by obci grzywk. Pocig sam stan. Na maym przystanku. Nie uwierzy pan, ale tam nikt nie wsiada, zupene bezludzie. To si nazywa... chyba Scottbluff albo co podobnego. Nie, prosz nie strzyc. A jak si dobrali do adunku? Wysadzili drzwi wagonu pocztowego. Dynamitem. Ho, ho! zadziwi si drugi gos. Tak, tak, prosz pana. I wynieli wszystkie skrzynki. Caa przesyka bya wieziona z Cheyenne do Omaha. Duo tego? Dokadnie mi nie mwiono. Ale chyba sporo. Oni mieli wz, prosz pana. Odkryto wiee lady k. Wadowali skrzynki na wz, inaczej nie daliby rady. Czy spryska kolosk wod? Dzikuj. Skrzypn fotel, zaszuray nogi, a po chwili trzasny wyjciowe drzwi. Co si stao? zagadn Karol. Napad, prosz pana. Zrabowano transport zota. Nie pyta wicej, ale zrobio mu si nieprzyjemnie. Pomyla o wasnym adunku i o koniu stojcym przed domem. Czy ju? zniecierpliwi si nagle. Chwileczk.
299
Spryskano mu twarz jakim pynem o podejrzanym zapachu i piekielnie szczypicym. Su panu. Spojrza w lustro i kiwn gow. Bardzo dobrze. Ile pac? Pi dolarw. Pi dolarw? powtrzy. Razem z whisky, to ustalona cena. To bezczelne zdzierstwo pomyla, ale poniewa pilno byo mu wyj, zapaci bez sowa sprzeciwu. Odetchn ujrzawszy swego wierzchowca nadal uwizanego do tego samego supka. Cofn si i uchylajc drzwi zapyta: Czy tu jest jaki kantor bankierski Oczywicie. Prosz si trzyma prawej strony. To niedaleko. Ruszy we wskazanym kierunku, mijajc bryczk cignion przez dwa konie, wz farmerski, paru jedcw i grupk przechodniw, jacy zatrzymali si przed drzwiami niskiego budyneczku, w poprzek ktrego, tu pod dachem, bieg napis: Bob Saloon, a pniej: Golden Grain Belt Beers. Zapamita sobie to miejsce, poniewa by godny i picy, a liczy na to, e tutaj, jeli nie ma w miasteczku hotelu, znajdzie jaki kt do drzemki. Na koniec wzrok jego dojrza wywieszk: Banking-house. Howe and Evans. Budynek by parterowy, ale murowany. Posiada drzwi obite blach i grubymi wiekami. Nacisn klamk. Nie ustpiy. Zastuka. Usysza zgrzyt przekrcanego w zamku klucza. Pisny zawiasy, w wskiej szparze ukaza si kawaek twarzy. Prosz?
300
Ja... zacz Karol, ale natychmiast przerwa i zapyta: Nie mona wej? W jakiej sprawie? Zdziwio go takie pytanie. Zerkn w gr, eby sprawdzi, czy istotnie znajduje si przed wejciem do bankowego kantoru. Mam zoto poinformowa ciszajc gos. Chc je wymieni. Prosz poczeka. Drzwi si zatrzasny. By to zaiste dziwny sposb zaatwiania klientw, ale postanowi poczeka i czeka. Do dugo. W kadej innej sytuacji po prostu odszedby, ale teraz jak najszybciej chcia si pozby swego skarbu, zbyt trudnego do ukrycia w razi e jakiego nieprzewidzianego wypadku. Wreszcie powtrnie zgrzytny zawiasy. Niech pan wejdzie. Przywiza wierzchowca do poprzecznego drga wspartego na wbitych w ziemi palikach, wydoby z jukw woreczek i z tym drogocennym ciarem wkroczy do wntrza. Byo ono do dugim, lecz wskim pomieszczeniem, przegrodzonym w poowie sklepow lad. Za ni znajdoway si drzwi, a obok nich malutkie okienko przegrodzone na krzy dwiema elaznymi sztabami. Za lad tkwi w gbokim fotelu chudy blondyn nieokrelonego wieku, w kamizelce i czarnych zarkawkach nacignitych a po okcie na bia koszul. Czowiek, ktry wprowadzi Karola, wyglda odmiennie. By wyszy, bardzo potnej tuszy, szeroki w barach, o tgim karku i obliczu przypominajcym psa rasy buldog. W sumie robi wraenie niezbyt sympatyczne. Karol zbliy si do lady i pooy na niej swj skarb. Chc wymieni na pienidze wyjani.
301
Siacz, ktry do tej pory sta za jego plecami, przysun mu krzeso. Chce pan przekaz na bank czy gotwk? zagadn jakim warczcym gosem. Gotwk. Prosz rozwiza woreczek. Karol rozsupa rzemyki. Zarkawki pochyliy si i wydobyy gar tego pyu, wrd ktrego spoczyway dwie malutkie grudki rodzimego kruszcu. Ho, ho! Chyba trafi pan na prawdziw bonanz. Gdzie to byo? W Czarnych Grach. No prosz. I nie lka si pan wie tego taki szmat drogi? A gdzie miaem wymieni? Chociaby w Cheyenne. Nie jechaem tamtdy, zreszt... czy to takie wane? Dla jednego wane, dla drugiego nie stwierdzi zagadkowo czowiek o obliczu buldoga. Pojmuje pan? Wprost przeciwnie: nic nie rozumiem. O co tu waciwie chodzi? zdenerwowa si Karol. Jeli nie chcecie kupi zota... Ale owszem... stwierdzi agodnym tonem czowiek w zarkawkach. Chtnie nabdziemy, tylko e musimy zachowa nieco ostronoci. Ostronoci! wykrzykn Karol. Czy wy przypadkiem nie sdzicie, e to zoto zostao skradzione? Nie otrzyma odpowiedzi, bo w tej chwili otworzyy si drzwi w cianie za kontuarem i dwie nowe osoby wkroczyy do kantorku.
302
To wanie ten powiedzia czowiek idcy nieco z tyu i wskaza na Karola. Jestem szeryfem Blowy Garden przedstawi si pierwszy, po czym siad na ladzie i spojrza ostro na Karola. Skd pan przyby? Z dalekich stron. Karol sprbowa pytanie obrci w art. To nie jest odpowied zauway szeryf Radz panu spraw traktowa powanie. Skoro pan tak twierdzi... ale ja nie mam o niej wyrobionego pogldu. O co waciwie chodzi? Wszystko si wyjani. Wic... skd pan tu przyby? Karol wzruszy ramionami: Z Gr Wielkiego Rogu. Szmat drogi i dzikie strony. Wielki z pana ryzykant. By moe zgodzi si Karol. A to zoto? wskaza palcem na woreczek. Wydobyte z ziemi. W Grach Wielkiego Rogu? Nie. W Czarnych Grach. Nie rozumiem. Gdzie pan w kocu przebywa: w Czarnych czy w Wielkim Rogu? I tu, i tu. Zoto wydobywaem w Czarnych Grach, dokadnie w Custer City. Moe si jednak wreszcie dowiem, o co chodzi?
303
Dobrze. Przed trzema dniami napadnito na pocig i zrabowano transport zota. Sysza pan o tym? Owszem, przed godzin, u fryzjera. Jeli si nie myl, posdzacie mnie, szeryfie, o udzia w napadzie? Sam pan powiedzia. A twierdzi pan, e jedzie ze zotem z Gr Wielkiego Rogu. Wanie tak. Natomiast zoto znalaz w Czarnych Grach. Prawda. Dlaczego pan z takim adunkiem wdrowa na bezludzie? Przecie kady stara si jak najprdzej przekaza zoto do banku. Wanie w tym celu tu przybyem. Mia pan po drodze szereg innych miast. Na przykad Cheyenne, tam istnieje bank. Ci panowie ju mnie o to pytali zirytowa si Karol. Nie jechaem przez Cheyenne! Chyba mi wolno? Oczywicie, tylko e to dziwnie wyglda. Nie widz nic w tym dziwnego. Tak pan uwaa? No, prosz! Znajduje pan zoto w Czarnych Grach, jedzie z tym skarbem do Gr Wielkiego Rogu, eby wreszcie wyldowa w Blowy Garden, w trzy dni po napadzie na pocig. Przyzna pan, e wyglda to nieco podejrzanie. Powiedziaem prawd. Hm... jednak musz pana przesucha jako... podejrzanego. Wanie pan to czyni. Od kilku minut.
304
No... niezupenie, to tylko taka rozmowa. Na przesuchanie nieodpowiednie to miejsce. Musz pana poprosi do siebie. Opiera si nie byo sensu, tylko pogorszyoby sytuacj. Ruszy wic Karol pokornie rami w rami z szeryfem, ktry nie da mu prowadzi konia. Podejrzliwy przedstawiciel wadzy sam uj cugle, poleciwszy uprzednio zoty skarb umieci w juku.
Tak przewdrowali ulic nadal pust, co Karol przyj z ulg, bowiem asysta szeryfa krpowaa go bardzo i wstydzi si komentarzy przygodnych widzw, a takie na pewno byyby wypowiadane, i to zapewne w tonie niezbyt przychylnym dla Karola. Nie spotkawszy nikogo, szybkim marszem (Karol wyrywa, ile siy w nogach, a szeryf dostosowa si do tego tempa) dotarli do celu, ktrym by samotny budyneczek o okratowanych oknach. Szeryf wielkim kluczem otworzy drzwi, przywiza konia do supka i poleci Karolowi wydobycie z juku woreczka, po czym gestem rki zaprosi go do wntrza. Wygldao skromnie, wrcz ubogo: st, awa, dwa krzesa, bardzo zniszczony fotel na tle goych cian i wysokiej jak drzwi kraty, za ktr widnia drugi may pokoik. Karol prawidowo domyli si, e jest to chwilowa przysta dla rnych niespokojnych duchw, tymczasem pusta. Niech pan siada, o tu... zagai szeryf zajmujc miejsce po przeciwnej stronie stou. No wic... na czym to stanlimy? Paska opowie brzmi do kiepsko. Jak mam to rozumie? oburzy si Karol.
305
Ano tak, e trudno uwierzy, by posiadacz takiej fury zota wdrowa a tak daleko, aby je sprzeda, a jeszcze trudniej uwierzy, e z tym samym zotem jecha pan a w Gry Wielkiego Rogu. Co pana do tego skonio? Chciaem zapolowa odpar Karol silc si na spokj. W Czarnych Grach nie ma ju zwierzyny. Zda sobie spraw, i jakakolwiek wzmianka o To-imnia tylko pogorszyaby sytuacj. Szeryf uzna go za kamc obdarzonego bardzo bujn fantazj. Czy zna pan kogo, kto mgby potwierdzi fakt, e by pan eksplorerem w Czarnych Grach? Karola dosownie zatkao. Wytrzeszczy oczy nie wierzc wasnym uszom. No, czemu pan milczy? Nie jestem adnym krwawym szeryfem i nie dybi na pask skr. Nawet pan wcale nie wyglda na bandyt, mwic szczerze, ale w takiej sytuacji... Karol prbowa si umiechn, jako mu to nie wyszo. Pomyla, e gdyby szeryf ujrza jego twarz przed wizyt zoon fryzjerowi, na pewno miaby inne zdanie o wygldzie zatrzymanego. Odetchn gboko. Przecie ja tu nikogo nie znam! Skde panu wytrzasn wiadka? Zreszt... dobrze. Niech pan pojedzie do Custer City i zapyta o mnie waciciela tamtejszego saloonu, Patricka Musgrave. Szeryf pokrci gow: Nie, to na nic. Piekielnie daleko i... Co chcia dalej rzec tego Karol nigdy si nie dowiedzia. Zdanie zostao w poowie przerwane gonym tupotem butw po deskach i okrzykiem: Hej, szeryfie! Syszaem... o, przepraszam. Sdziem, e jestecie sami.
306
Nie szkodzi, siadaj, Derek, i poczekaj chwil. Karol drgn, odwrci gow. Karol! wrzasn przybysz. Co tu robisz? Tak, to by wanie Derek Carty, nikt inny. Znacie si? zainteresowa si szeryf. Jeszcze jak! Razem szukalimy zota w Czarnych Grach. Mnie si nie udao, ale on niele si obowi. O co chodzi, szeryfie? Och, gupstwo. Po prostu... pomyka. Bardzo pana przepraszam zwrci si do Karola. Mog odej? Oczywicie. Chod, Karolu. Wpadn do was, szeryfie, pniej. A to co? zapyta wskazujc na pkaty woreczek spoczywajcy na stole. Wanie moje zoto wyjani Karol. Uznano, e braem udzia w jakim napadzie na pocig. To byo tylko podejrzenie zaprotestowa przedstawiciel wadzy. Musiaem spraw zbada. To tak? powiedzia Carty. Ej, szeryfie, pogniewamy si. Jak moglicie podejrzewa mego przyjaciela? Zabieraj, Karolu, swe zoto i chodmy. Wyszli. Kiedy przyjecha? Przed dwiema albo trzema godzinami. Dokd zmierzasz? Na poudnie. Im prdzej std wyjad, tym lepiej.
307
W tym miejscu Karol opowiedzia historyjk z prb wymiany zotego piasku. Gdyby nie ty, pewnie bym siedzia teraz za krat. Ten szeryf to cymba! Hm., szeryf na pewno prochu nie wymyli, ale to chop poczciwy z kociami. Dzikuj za tak poczciwo oburzy si Karol i zaraz doda bez zwizku z poprzednim: Nic nie jadem od samego witu... adna historia! No to chod, chod szybko. Bob nas nakarmi. Co za Bob? Chodmy do saloonu. Wanie o tym mwi. Pocign go za rami i nie puci, pki nie zatrzymali si przed drzwiami, nad ktrymi widnia znany ju Karolowi nap is: Bob saloon. Wkroczyli do wntrza. Niewielka salka bya prawie pusta. Zaledwie dwu mczyzn podpierao szynkwas, a dwu innych sczyo piwo przy stoliku. Bob! krzykn Carty w stron biaej postaci tkwicej pod cian. Dawaj, co masz najlepszego! Mj przyjaciel umiera z godu. Siadaj, Karolu. Widz, e wietnie si zadomowie w tym Blowy Garden. Skd ta znajomo z szeryfem? Mog powiedzie, e mu prawie uratowaem ycie. Karol umiechn si: Co to znaczy prawie? No, bo niekoniecznie musia zgin. Mogo si skoczy na drobnym guzie lub poamaniu eber. Ale nigdy nic nie wiadomo. Karol umiechn si po raz drugi:
308
Nie jestem ani o cal mdrzejszy po takim wyjanieniu. Ha, widzisz, ten szeryf kiepsko zna si na koniach i w ogle... Ktrego dnia jecha bryczk i zaprzg go ponis. Na dobitk wszystkiego wypuci lejce z rk. Wyobra sobie par sposzonych zwierzt gnajc rodkiem ulicy i cignc za sob bryczk, ktra raz przechyla si na praw, raz na lew stron. A w bryczce bezradny go, ktry trzyma si porczy i jest blady jak nieg. To by wanie szeryf. Czemu nie wyskoczy? To nie byo atwe. A myl, e po prostu straci gow. Bo wyobra sobie, bryczka miaa hamulce i to nieze. Wskoczyem na stopie, pokrciem korbk i to wszystko. Bardzo mi wtedy dzikowa. Pniej pomogem mu schwyta koniokrada... Koniokrada? Karol parskn miechem. Carty przymruy lewe oko: Czowiek nigdy nie przeczuwa, w jakiej sytuacji moe si znale. Ten koniokrad bardzo mnie wwczas rozzoci, zupeny cymba! Zapomnia dopi poprgw u sioda. Zdyem schwyci go za nog i natychmiast zwali si z ca uprz. Dobrze mu tak, na przyszy raz niechaj uwaa. Przerwali rozmow, bo gospodarz poda jajka sadzone na wdzonym boczku, a do tego butelk whisky. Wypili, ale nastpnej kolejki Karol odmwi. Co ci? zaniepokoi si Carty. Chory jeste? Ale, tam... Strasznie chce mi si spa. Jedna porcja dobrze zrobi, ale przy drugiej zasn. A c to komu szkodzi? Mam tu pokoik, wcale niezy. Chod, odpoczniesz. Nie, nie. Nie mam zamiaru zostawa duej. Diabli wiedz, co znowu temu szeryfowi strzeli do gowy.
309
Nic mu nie strzeli, skoro wie, e ja ci znam. Tak ci ufa? Ba, chcia mnie zrobi swoim zastpc. Nie! Doprawdy? Jak mnie tu widzisz! Ale ju mam dosy Blowy Garden i zamylam wyjecha. Dugo tu bawisz? Od kilku tygodni. A przedtem? Wdrowao si tu i tam. Przez ca zim? Ach, gdzie ja nie byem! Ale ty, Karolu, co teraz zamierzasz? Marz o kawaku ziemi, na ktrej mgbym gospodarowa. Ju mi si znudzia wczga. Carty zastanowi si chwil. A wiesz, to dobry pomys. Pojad z tob. Cigle si spotykamy. Co w tym musi by. Nie uwaasz? Karol wcale nie uwaa. Zrobio mu si zimno i gorco na sam myl wsplnej wdrwki z koniokradem, szulerem i Bg wie czym jeszcze. Trzeba mie troch grosza wtrci rozumiesz? Ziarno, narzdzia, materia na budow domu, a i ziemia nie jest za darmo. Nie martw si o mnie. A moe lepiej kupi gotow farm? Nie. Chc przyczy si do jakiej karawany osadniczej i zagospodarowa dziewicze grunty. To taniej wypadnie, a poza tym licz, e w gromadzie znajd ssiedzk pomoc.
310
wietnie! Bardzo mi to odpowiada. Karol z trudem ju ukrywa niepokj. Stowarzyszenie si z Cartym byoby najwikszym gupstwem, jakie mona popeni. Ale jak tu odmwi? Ten sympatyczny, mimo wszystko, koniokrad i oszust uratowa mu ycie w Custer (Karol nie wtpi w to ani przez sekund), a przed chwil wybawi z wielkiego kopotu. Wyruszymy jutro cign Carty nic nie zauwaywszy. Najpniej pojutrze. Wczeniej nie mog. Mam tu pewne zobowizanie. Zobowizanie? zdziwi si Karol. Tak, rewan. Widzisz... zbiera si tu co wieczr gromadka moich znajomych i skracamy sobie nud gr. Wczoraj karta posza mi nadzwyczajnie, obiecaem, e dam im dzisiaj mono odegrania si. Chyba rozumiesz? Oczywicie, a czy ty w ogle cokolwiek do nich przegra? No, w sumie to raczej nie, odkd bawi w Blowy Garden. Rozumiem powiedzia Karol i wpad w jeszcze bardziej ponury nastrj, poniewa ju od dawna podejrzewa swego towarzysza o niezbyt dentelmeskie sposoby gry. Niech teraz przyapi Carty'ego na oszustwie, to szeryf raz jeszcze zmieni sw decyzj. Jak warto moe przedstawia wiadectwo szulera? No i co, Karolu, zgadzasz si? Musz si zastanowi. No to si zastanawiaj. Ja wpadn do szeryfa. Moe chcesz si przedrzema? Nie, ju mi przeszo. Powiedzia prawd, groba wsplnej wdrwki z Cartym wpdzia Karola w nastrj paniki kt by w takiej sytuacji potrafi spa?
311
Poczekaj tu na mnie. Jak bdziesz si nudzi, zamw sobie cokolwiek, na mj rachunek. Ja mam tu otwarty kredyt. Do zobaczenia! Karol odczeka kilka minut, potem zapaci cay rachunek, chocia karczmarz pocztkowo nie chcia przyj pienidzy (Jeszcze pan Carty na mnie si obrazi, jak mu o tym powiem!). Opuszczajc lokal, zatrzyma si na progu i rzuci w stron waciciela saloonu: Jakby pan Carty mnie szuka, prosz po wiedzie, e musiaem szybko opuci Blowy Garden. Bdzie pan pamita? Wzi konia za uzd i poprowadzi go skrajem drogi a do miejsca, gdzie koczyy si ostatnie zabudowania. Wtedy przystan i obejrza si, cay spocony z wraenia. Nigdzie jednak nie zauway znajomej sylwetki Carty'ego, pewnie nadal tkwi u szeryfa. Wskoczy na siodo i najpierw kusem, pniej galopem ruszy na poudnie. Zmierzchao si i pierwsze gwiazdy poczy pobyskiwa na niebie. Nie bya to najlepsza pora na podr, zwaszcza po caym prawie dniu jazdy. Ale Karol wola niebezpieczestwa nocnej wdrwki ni jeszcze jedno spotkanie z Cartym. Czy mona si temu dziwi?
312
W poowie nocy zatrzyma si na podmokym uroczysku, rozsioda wierzchowca i noc spdzi na jakim suchszym pagrku, ale spa bardzo le, budzc si co chwila. Tak dotrwa do witu, potem ruszy dalej, jeszcze bardziej zmczony ni poprzedniego dnia. To bya duga, bardzo duga podr przez poacie nie tknitych pugiem ziem, przez zagubione farmy, przez ulice maych miasteczek. W jednym z nich Karol szczliwie spieniy swe zoto. Nie przydarzya mu si adna przygoda. Moe to by tylko zbieg okolicznoci, a moe wpyw gwiazdy, jego gwiazdy, ktr odszukiwa na niebie kadego wieczoru. A w kocu ktrego popoudnia dostrzeg na pustej rwn inie ruchomy w wozw. Co dla mnie pomyla. Osadnicy, bo kt inny w tych stronach? Pdzi, a wozy rosy mu w oczach. Dostrzega ju chmurki kurzu wzbijajce si spod k, spod kopyt koni i racic wow, dostrzega ju jedcw kusujcych przy wozach. Tak, to bya osadnicza karawana, cel jego dalekiej drogi i pocztek innej, ale ju nie samotnej, wdrwki.
K O N I E C
313
314
Nota edytorska
GWIAZDA TRAPERA sma pozycja cyklu westernowego Wiesawa Wernica Przez Gry i Prerie.
W tym tomie Karol Gordon opowiada o swoich pierwszych przygodach na Dzikim Zachodzie, w latach 1875 1876, lecz nie jest to opowie narracyjna. Doktor Jan przedstawia j jako zasyszan od Karola. Opowie mwi o wyprawie modego Karola w Gry Czarne w poszukiwaniu zota. Zanim jednak tam dotrze zaprzyjani si z rodzin Heartw kowali z Louisville w Omaha. Bierze udzia w obronie dyliansu przed rabusiami. Zaprzyjania si z Indianinem ze szczepu Dakotw, ktremu ratuje ycie, a ktry jest tajemniczym emisariuszem powstania Dakotw. Mimo wielu niebezpiecznych przygd, Karol cao wychodzi z opresji, gdy jest przekonany, e prowadzi go szczliwa gwiazda -przewodniczka. Dopisze mu rwnie szczcie i zdobdzie pokan ilo zota, co jednak nie uc hroni go od dalszych kopotw. Na szczcie, spotka go niespodziewana pomoc. Postacie wystpujce w Tomie VIII (oprcz Doktora Jana i Karola Gordona): To-imnia, Samuel, Abel, Je sse, Jack Heartowie, Derek Carty, Harry i George Flanaganowie, Patrick Musgrave, Clive Tess (Dugowosy), J.W. Peabody Miejsca zwizane z akcj powieci (oprcz Milwaukee): Powder River, Big Horn River, Cheyenne, Black Hills, Laramie, North Platte, Goodwill, Custer City, Blowy Garden.
315
316
Uwaga!!!
Bez zezwolenia twrcy wolno nieodpatnie korzysta z ju rozpowszechnionego utworu w zakresie wasnego uytku osobistego.
Nie wymaga zezwolenia twrcy przejciowe lub incydentalne zwielokrotnianie utworw, niemajce samodzielnego znaczenia gospodarczego
Mona korzysta z utworw w granicach dozwolonego uytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twrcy oraz rda. Podanie twrcy i rda powinno uwzgldnia istniejce moliwoci.
Twrcy nie przysuguje prawo do wynagrodzenia.
Pliki mona pobiera jeli posiada si ich orygina a pobrany plik bdzie suy jako kopia zapasowa.
Mona pobiera pliki nawet jeli nie posiada si oryginau, pod warunkiem e po 24 godzinach zostan one usunite z dysku komputera.
Szczegowe postanowienia zawiera USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

08 - Wiesław Wernic - GWIAZDA TRAPERA

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

08 - Wiesław Wernic - GWIAZDA TRAPERA

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Indeks: 00145/2014/01/W_08

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Opracowanie edytorskie: Jawa48

To-imnia w jz. Dakotw: Niebieska Skaa.

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Tanka-czan w jz. Dakotw: Wielkie Drzewo. Indiaska nazwa kawalerii amerykaskiej.

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

wdrowali na pnoc, a nie na zachd, transkontynentalnej kolei Union Pacific Railroad.

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Indiaska nazwa prezydenta USA.

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Cetnar amerykaski 100 funtw, czyli 45,35 kg.

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA

Opracowanie edytorskie: Jawa48